Mirsad D. Abazovi, Kadrovski rat za BiH, 1945-1991. godina, Savez logoraa BiH, Sarajevo, 1999.

Knjiga Kadrovski rat za BiH, je modificirana doktorska disertacija koja je imala naslov Nacionalni aspekt kadrovske politike u dravnim drutvenim djelatnostima u BiH od 1945. do 1991. godine. Veliku podrku u istraivanju ove studije dali su takodjer prof. dr. Halima Mulaibrahimovia, prof. dr. Omer Ibrahimagi, prof. dr. Hidajeta Repovac, prof. dr. Smail eki. Knjiga se sastoji od predgovora, etiri poglavlja, te zakljuka, registra i imena, biljeka o autoru, s ukupno 443 stranice. Prvi dio knjige govori o Srpskim aspiracijima prema Bosni i Hercegovini, politikoj, crkvenoj i programskoj misli i praksi. U Bosni i Hercegovini je, i za velikosrbe, i za velikohrvate, glavni problem postojanje Bonjaka kao samosvojnog, nacinonalnog kolektiva. Jedan od osnovnih, elementarnih i primarnih naina je decentralizacija Bonjaka, negiranjem njihovog nacionalnog identiteta, teritirajui ih kao hrvatsko cvijee, odnosno Hrvatima islamske vjeroispovjersti ili srbima muhamedanske vjere, odnosno Srbima koji su pod prislilom islamizacije napustili veru paraedovsku. Autor u ovom poglavlju navodi da odnos prema Bosni i Hercegovini u srpskoj politikoj, crkvenoj i naunoj misli, definiran je jednostavnom emom: teritoriji(tlo) nacija krv- jezik. Funkcionisanje pravoslavne crkve mogue je posmatrati kroz stavove crkvenih velikodostojnika, patrijarha Gavrila, episkopa ikog Vasilija. Patrijarh Gavrilo tvrdi da je formiran bonjaki korpus, te polazi od toga da su Srbi bili nasilno islamizirani. On takoer tvrdi da su na Balkanu prije Turskih osvajanja ivjeli samo Srbi i da su Bonjaci (muslimani) prebjezi iz vere paradedovske Vidljivo je da patrijarh Gavrilo koristi terminologiju za neke pojave koje imaju tipino srpsko duhovno znaenje, dignuto na nivo institucije. Rije je o danku u krvi i poturenju, a kao povijesni primjer i metaforu uzima Mehmed- pau Sokolovia, uvenog vezira Turske carevine. Upravo na ovom primjeru pokazuje se sva srpska sklonost prema derivaciji povijesti i povijesnih injenica. Vuk Stefanovi Karadi Bosnu i Hercegovinu je smatrao iskljuivo srpskima, a cjelokupno njegovo stanovnitvo Srbima. Bonjake Karadi naziva Srbima turskog zakona, pa je tako u svom Srpskom rijeniku, pored ostalog navode da Bonjaci dre svoja stara prezimena, pa jo i onaka koja pokazuju da su njihovi stari bili hriani. Dakle, srpska crkvena i politika misao ne pokazuje nikakav, pa ni reminiscentni fleksbilitet u pogledu Bosne i Hercegovine, njenog nesrpskog stanovnitva, a kasnije Bonjaka. Uglavnom sve se svodi na to da Srbi moraju voditi srpsku nacionalnu politiku koja, po njima, predstavlja jedini prirodan, demokratski, prosperitetan i prespektivan put.

U drugom poglavlju Nacionalni aspekt kadrovske politike u Bosni i Hercegovini u oruanim snagama, dravnoj upravi, policiji, pravosuu, obrazovnim institucijama, informativnoj djelatnostii KP/SK BiH 1945-1991.godine, dr. Mirsad Abazovi, govori o kadrovskoj politici koja sama po sebi, u smislu formalnog rasporeda osoba na pojedina radna mjesta, nije zanimljiva i analiza takve politike ne bi dovela ni do kakvih zakljuaka. Jugoslovena narodna armija u bivoj SFRJ, tokom cijelog njenog postojanja, imala je jednu od kljunih uloga. To je bio cjelovit i paralelan sistem kompletnoj ostaloj strukturi i infrastrukturi drave. Jugoslovenska vojska imala je razvijen sistem komandovanja i rukovoenja neovisan od civilnih struktura vlasti, izuzev Predsjednitva SFRJ kao vrhovne komande oruanih snaga. U tom smislu, unutar vojske, postojli su svi instituti koji praktino karakteriziraju jednu dravu, a to su vojno-privredna struktura, autonoman pravosudni sistem, autonomno kolstvo, izdavatvo te autonomna kadrovska politika. Autor navodi kadrovsku strukturu profesionalnog dijela JNA, dakle oficirskog i vojno-slubenog kadra, istraivanja ukazuju na to da je srpsko-nacionalna opcija prevladala ve u Drugom svijetskom ratu, to je nastavljeno i tokom narednih godina Nacionalni sastav iz 1947. godine pokazuje da je Srba bilo 52 %, Crnogoraca 11%, to ukupno ini 63 %, politikog i oficirskog kadra JNA. Zapravo nije sporno da je meu vojno-politikim i oficirskim kadrom bilo i Muslimana, ali su vjerovatno imenovani kao Srbi ili Hrvati, odnosno svrstni u kategoriji ostalih. Stanje u JNA, nije uope promjenjeno ni tokom daljeg razvoja, procenat uea Srba ak neto povean, a jedino kod Crnogoraca dolazi do izvijesnog smanjenja, pa i 1981. godine imamo potpunu domaniaciju Srba i Crnogoraca u strukturi profesionalnog i starjeinskog kadra JNA. U Drugom poglavlju autor uglavnom prikazuje kadrovsku strukturu kako JNA, tako i organa dravne uprave,, strukturu Ministarstva unutranjih poslova, pravosua, u obrazovnim institucijama.

U treem poglavlju autor govori o esencijonalnoj svijesti, supastancijalna i aplikativna. Stanje i razvoj svijesti odreeni su mnogim faktorima. Sutina je da na globalnom planu ponaanja pojedinaca postoji esencijalna, odnosno supstancijalna i aplikativna svijest. Kada govorimo ta utjee na esencijalnu svijest pojednica, to je prije svega odgoj. Prvi odgoj svakog pojednica odvija se u obitelji kao drutvenoj sredini u kojoj dijete ulazi i ini svoje prve korake. Na spoznajnu strukturu linosti i njen drutveni aktivitet utjeu i motivi, kao to su motiv uea u zajednikim aktivnostima odreene drutvene grupe. Forminranje stavova o neemu, npr o vjeri, naciji, rasi i slino, nisu rezultat nasljednog faktora, nego su steeni, naueni, formirani u toku ivota, a formirju se na osnovu uticaja drutvene grupe. Srpska porodica je na balkanski prostorima veoma sprecifina. Kod mnogih teoretiara prevlada miljenje da je srpski narod za svoje ouvanje zahvalan prevenstveno crkvi i porodici, koje, opet, predtavljaju jednu simbolinu injenicu. Pored povijesne prolosti u srpskoj obitelji se njeguje veoma ivo sijeanje na krajeve koji su se nalazili pod Turcima. Srpske obmane i samoobmane seu u dalju prolost, a proizvode se u kontinuitetu, jer je to sutina srpskog poimanja opstanka. Srbi veliaju dogaadje iz bitke sa Turcima na Kosovu 1389. godine kao briljantnu pobjedu svojih junaka i despota. U te obmane i samoobmane, koje i danas izrauju veoma tetne posljedice, svakako spadaju i poimanja sutine i povijesnog znaaja srpskih ustanaka protiv Turaka. Autor takoer navodi da svijest Srba, bazirana na svetosavlju. Za Srbe je svetosavlje vjera i filozofija ivota, prilagoena ljudima srpskog nacionalnog prostora. Svetoslavlje je u sutini pravoslavlje ispunjeno srpskim nacionalizmom. Svetosavsku misao i praksu sintetntizirano je izloio bogoslov dr. Justin Sp. Popovi u studiji Svetosavlje kao filosofija ivota.

U etvrtom poglavlju se govori o Kadrovskoj stratifikaciji u Bosni i Hercegovini i drutvenim zbivanjima. Posmatrajui kadrovsku strukturu u dravnim institucijama u Bosni i Hercegovini u preiodu od 1945. do 1991. godine autor je utvrdio da je bila elementarna prevaliranost srpskih kadrova (pa i crnogorskih u odnosu na uee Crnogoraca u strukturi stanovnitva Bosne i Hercegovine), a da je, istovremeno, bila deprimantna zastupljenost kardova bonjake nacionalnosti (dok su Hrvati, uglavnom, prema njihovom udjelu u stanovnitvu u BiH, adekvatno zastupljeni, sa odreenim oscilacijama, koje su tolerantne.) Muslimani su u Bosni i Hercegovini u periodu od 1945. do 1991. godine, u sutini, tretirani kao objekt manipulacije, ne subjekt ureenja unutardrutvenih odnosa i BiH. Dakle odnos prema Muslimanima, pa i njihovom nacionalnom identitetu, bazirao se na srpskom, odnosno pravoslavnom, a konkretnije svetosavskom poimanju islama. Islam je jedna od najnovijih velikih svijetskih religija. U prijevodu, arapska rije islam znai uenje o Bogu, predanost Bogu. Jedan od najnaglaenijih punktacija, a koja je dala ton kasnijim dogaajima, je odnos organa bezbjednosti prema organizaciji Mladi muslimani, koja je i slubeno proglaena teroristikom. Na kraju ove knjige moemo rei da autor sugerira da treba razluiti fenomen nacionalne emancipacije koja je bila u osnovi stvaranja modernih graanskih drutava od fenomena nacionalistikih projekata prisutnih na prostoru Balkana i ex- Jugoslavije. Prema autorovim istraivanjima, u Bosni i Hercegovini je bio evidentan potpuni nesrazmjer izmeu nacionalne strukture stanovnitva i strukture kadrova u institucijama politikog i javnog ivota u korist kadrova iz srpskog nacionalnog korpusa. Autor istie da pored dva velikonacionalna projekta, u ijem sudaru se raspala druga Jugoslavija (velikosrpskog i velikohrvatskog), ne treba ispustiti iz vida injenicu da su postojali i drugi nacionalizmi. Posebna vrijednost ove knjige sadrana je u injenici socioloke elaboracije diskrepancije izmeu emprijske stvarnosti nacionalne strukture bosanskohercegovakog drutva u fazi nacionalne emancipacije. itanjem ove knige stie se dojam autorove objektivnosti i iznoenje statistikih podataka u kadrovskoj strukturi onakvi kakvi su zaista oni i bili i nain na koji su zastupljeni.

Alem Jusufovi4