Kakayahang Lingguwistiko sa Wikang Fil ipino

Tinalakay ni: Rochelle S. NatoSanggunian: Komunikasyon at Pananaliksik sa Wika at Kulturang PilipinoDolores R. Taylan et.al (Akda)Aurora E. Batnag (Koordineytor)

• Matalakay ang sampung bahagi ng pananalita sa makabagong gramatika.

LAYUNIN

• Makakapagtala ng mga halimbawang pangungusap sa bawat bahagi ng pananalita.

Bahagi ng pananalita/panalita (sa Ingles: part of speech), o kauriang panleksiko,

• Ito ay isang lingguwistikong kaurian ng mga salita (o mas tumpak sabihingbahaging panleksiko) na pangkalahatang binibigyang kahulugan sa pamamagitan ng sintaktiko at morpolohikong asal ng bahaging panleksikong tinutukoy.

BAHAGI NG PANANALITA

I. Mga salitang pangnilalaman

(mga content word)1. Mga nominal

a. Pangngalan (noun) - mga salitang nagsasaad ng pangalan ng tao, hayop, bagay, pook, katangian, pangyayari, atbp.

Mga Uri ng Pangngalan

1 PANTANGI - pangngalang ginagamit sa tiyak na ngalan ng tao, bagay o lunan. Lagi itong nagsisimula sa malaking titik.

halimbawa: Panay, Setyembre, Saligang Batas

2. PAMBALANA - pangngalang ginagamit sa sinumang tao o anumang bagay, lunan o pangyayari nang walang pagtatangi. Ito ay nagsisimula sa maliliit na titik.halimbawa: pulo, gusali, dokumento

Kasarian ng Pangngalan

1. Panlalaki hal. ama, lolo, tandang, itay, tatay,

boy2. Pambabae

hal. reyna, ina lola, nanay, ate, inahin3. Di-tiyak

hal. bata, manok, kapatid, aso, pusa4. Walang Kasarian

hal. mesa, kahoy, bag, lapis, papel

b. Panghalip (pronoun) - mga salitáng pánghalilí sa pangngalan.

Mga uri ng panghalip1 Panghalip na panao2. Panghalip na pananong3. Panghalip na panaklaw4. Panghalip na pamatlig

Mga Halimbawa

Panao - ka, niya, amin, iyo, ikaw, moPananong - ano, alin, ilan, sino, kaninoPanaklaw - lahat, sinuman, anumanPamatlig - ito, iyon, doon, diyan, heto, ganito

Pumunta ako sa tindahanBinili ko ang tinapayKumain ako ng tinapay kaninang umaga

Mga Halimbawang pangungusap

2. Pandiwa ( verb)

- ito ay mga salitang nagsasaad ng kilos o nagbibigay-buhay sa isang lipon ng mga salita

3. Mga Panuring (modifier)a. Pang-uri (adjective) - mga salitang nagbibigay-turing o naglalarawan sa pangngalan at panghalip

May apat na anyo ang mga pang-uri.Payak - Ito'y binubuo ng mga salitang-ugat lamang. Mga halimbawa: hinog, sabog, ganda,Maylapi - Ito'y mga salitang-ugat na kinakabitan ng mga panlaping Ka-, ma-, main, ma-hin, -in, -hin, mala-, kasing-, kasim-, kasin-, sing-, sim-, -sin, at kay-,

Inuulit - Ito'y binubuo sa pamamagitan ng pag-ulit ng buong salita o bahagi ng salita.

Mga halimbawa: pulang-pula,puting-puti,araw-araw gabi-gabi.

Tambalan - Ito'y binubuo ng dalawang salitang pinagtatambal.

Mga halimbawa: ningas-kugon, ngiting-aso, balat-sibuyas, kapit-tuko at bahag buntot.

b. Pang-abay (adverb) - mga salitang nagbibigay-turing o naglalarawan sa pandiwa, pang-uri at kapwa nito pang-abay

Mga Uri ng pang Abay:1. Pamanahon hal. araw-araw2. Panlunan hal. kina, kay3. Pamaraan hal. nang, na,4. Pang-agam hal. baka, wari, parang5. Panang-ayon hal. talaga, siyempre, opo6. Pananggi hal. hindi, di, ayaw7. panggaano (tinatawag ding pampanukat)8. Pamitagan hal. paggalang9. Panulad hal. higit na magaling

II. Mga Salitang Pangkayarian (functions words)

1. Mga Pang-ugnay (Connectives)

a. Pangatnig (conjunction) - mga salitang nag-uugnay ng dalawang salita, parirala o sugnay

hal. at pati, ni, subalit, ngunitb. Pang-angkop (ligature) - mga katagang nag-uugnay sa panuring at salitang tinuturingan

hal. na, ng

c. Pang-ukol (preposition) - mga salitang nag-uugnay sa isang pangngalan sa iba pang salita

hal. sa, -ng

2. Mga Pananda (Markers)

a. Pantukoy (article/determiner) - mga salitang laging nangunguna sa pangngalan o panghalip

hal. si, ang, ang mga

b. Pangawing o Pangawil (linking o copulative) - salitang nagkakawing ng paksa (o simuno) at panaguri

hal. ay

Magtala ng mga tig 2 halimbawang pangungusap sa bawat bahagi ng pananalita.

Gawain

1. Pangngalan2. Panghalip3. Pandiwa4. Pang- uri5. Pang- abay