katolicki uniwersytet lubelski jana pawŁa ii. peryt.pdf · 2010. 10. 14. · najważniejsze...
TRANSCRIPT
KATOLICKI UNIWERSYTET LUBELSKI JANA PAWŁA II
WYDZIAŁ NAUK HUMANISTYCZNYCH
FILOLOGIA POLSKA
AGATA JOLANTA PERYT Nr albumu 104436
WWYYKKOORRZZYYSSTTAANNIIEE TTEECCHHNNOOLLOOGGIIII
IINNFFOORRMMAACCYYJJNNEEJJ NNAA LLEEKKCCJJAACCHH
JJĘĘZZYYKKAA PPOOLLSSKKIIEEGGOO NNAA PPOOZZIIOOMMIIEE
GGIIMMNNAAZZJJAALLNNYYMM
PRACA MAGISTERSKA
NAPISANA W KATEDRZE DYDAKTYKI LITERATURY I JĘZYKA POLSKIEGO
POD KIERUNKIEM
PROF. DRA HAB. SŁAWOMIRA JACKA ŻURKA
Lublin 2010
2
SPIS TREŚCI
SPIS TREŚCI 2
WSTĘP 4
ROZDZIAŁ 1. TEORETYCZNO-PRAWNY ASPEKT WYKORZYSTANIA
TECHNOLOGII INFORMACYJNEJ NA LEKCJACH JĘZYKA
POLSKIEGO NA POZIOMIE GIMNAZJALNYM
6
1.1. UPORZĄDKOWANIE TERMINOLOGICZNE 6
1.2. EKSPANSJA KOMPUTERA W ŻYCIU MŁODEGO CZŁOWIEKA
W XXI WIEKU A EDUKACJA POLONISTYCZNA 10
1.3. PRZYGOTOWANIE TECHNICZNE – SYTUACJA W POLSKICH
GIMNAZJACH (1999-2009) 12
1.4. PRZYGOTOWANIE MERYTORYCZNE NAUCZYCIELI 15
1.5. ZAPISY PRAWNE DOTYCZĄCE TECHNOLOGII
INFORMACYJNEJ NA LEKCJACH JĘZYKA POLSKIEGO 18
1.5.1. PODSTAWA PROGRAMOWA NA ETAPIE GIMNAZJUM
(OBOWIĄZUJĄCA) 18
1.5.2. PODSTAWA PROGRAMOWA NA ETAPIE GIMNAZJUM (NOWA) 20
1.5.3. STANDARDY PRZYGOTOWANIA NAUCZYCIELI W ZAKRESIE
TECHNOLOGII INFORMACYJNEJ I INFORMATYKI 23
1.5.4. ROZPORZĄDZENIE MEN ZMIENIAJĄCE ROZPORZĄDZENIE W SPRAWIE
UZYSKIWANIA STOPNI AWANSU ZAWODOWEGO PRZEZ NAUCZYCIELI 27
1.5.5. ROZPORZĄDZENIE MEN ZMIENIAJĄCE ROZPORZĄDZENIE W SPRAWIE
UZYSKIWANIA STOPNI AWANSU ZAWODOWEGO PRZEZ NAUCZYCIELI 30
PODSUMOWANIE 33
ROZDZIAŁ 2. AKTYWNOŚĆ NAUCZYCIELI-POLONISTÓW
W INTERNECIE: OBSERWACJE I WNIOSKI 35
2.1. WYSZUKIWARKI I KATALOGI STRON WWW 37
2.2. PORTALE I WORTALE EDUKACYJNE 38
2.3. INTERNETOWE KLUBY NAUCZYCIELI 53
2.4. AUTORSKIE STRONY POLONISTYCZNE 61
2.5. FORA, GRUPY I LISTY DYSKUSYJNE 68
2.6. INNE FORMY OBECNOŚCI POLONISTÓW W INTERNECIE 72
3
2.6.1. BLOGI 72
WNIOSKI 80
ROZDZIAŁ 3. WYKORZYSTANIE TECHNOLOGII INFORMACYJNEJ
W PRAKTYCE SZKOLNEJ – PRÓBA BILANSU 81
3.1. ANALIZA PYTAŃ DOTYCZĄCYCH STOSOWANIA TI
W EDUKACJI 82
3.1.1. ZASTOSOWANIE TI JAKO POMOCY DYDAKTYCZNO-
METODYCZNEJ 83
3.1.2. TI JAKO NARZĘDZIE DO TWORZENIA MATERIAŁÓW
EDUKACYJNYCH 76
3.1.3. TI JAKO ORGANIZATOR PRACY NAUCZYCIELSKIEJ 93
3.1.4. TI JAKO ŚRODEK KOMUNIKACJI 94
3.2. KOMPETENCJE INFORMATYCZNE POLONISTÓW 95
3.3. LEKCJE Z WYKORZYSTANIEM TECHNOLOGII
INFORMACYJNEJ 96
3.3.1. SCENARIUSZE LEKCJI WYKORZYSTUJĄCE TI JAKO
ŚRODEK DYDAKTYCZNY 96
3.3.2. SCENARIUSZE LEKCJI WYKORZYSTUJĄCE TI JAKO
ZAGADNIENIE MERYTORYCZNE 111
3.4. WADY I ZALETY KORZYSTANIA Z TI NA LEKCJACH
JĘZYKA POLSKIEGO 113
3.4.1. TRUDNOŚCI I MOŻLIWOŚCI ICH POKONYWANIA 115
3.5. TECHNOLOGIA INFORMACYJNA – POMOC CZY BALAST?
SZANSA CZY ZAGROŻENIE? 116
WNIOSKI 119
ZAKOŃCZENIE
120
ZAŁĄCZNIKI
121
BIBLIOGRAFIA
128
4
WSTĘP
Skoro zmienia się społeczeństwo i zmienia się wiedza, to zmieniać
się musi nauczanie. Zatem nauczyciela zastąpić winien e-nauczyciel,
nauczyciel wspomagany komputerem i siecią. Nauczyciel mniej ma
ćwiczyć uczniów (chociaż trzeba ich uczyć faktów i teorii), ma być
ich przewodnikiem i pomocnikiem, uczyć zdobywania wiedzy,
oceny informacji i opinii, nie tylko wbijać fakty do głowy. Jednak
musi wiedzieć, że ma do czynienia z nowym typem uczniów […]1.
Niniejsza praca stanowi efekt badań na temat wykorzystania komputera
i Internetu w pracy nauczyciela-polonisty na poziomie gimnazjalnym. Planując zakres
badawczy rozprawy, postanowiłam połączyć dwie pasje: dydaktykę języka polskiego
oraz technologię informacyjną. Do analizy właściwej wybrałam etap gimnazjum, który
powszechnie uważany jest za najtrudniejszy, jednocześnie pozostając z różnych
względów przełomowym etapem kształcenia młodego człowieka. Wtedy bowiem
przyswaja sobie wiele kompetencji kluczowych, a także podejmuje decyzje, które będą
miały oddźwięk w całym jego późniejszym życiu. Warto więc pokazać gimnazjalistom,
że nauka – w tym nauka języka polskiego – nie musi być nudna, że szkoła nie musi
wykluczać komputera, a komputer oraz Internet mogą być narzędziami do efektywnej
i efektownej nauki. Wielu młodych ludzi tak mocno rozgranicza świat szkoły oraz
technologii informacyjnej, że nie zdaje sobie sprawy, że połączenie tych dwu może dać
naprawdę rewelacyjne efekty. Brak tu też aktywności nauczycieli, którzy wskazaliby
uczniom drogę do sukcesu.
Teza mojej pracy brzmi: „Nauczyciele języka polskiego w szkołach
gimnazjalnych nie realizują w pełni możliwości, jakie stawia przed nimi
technologia informacyjna”. Dysertacja zbudowana jest z trzech rozdziałów,
tworzonych przy użyciu narzędzi metodologicznych z zakresu prawa oświatowego,
dydaktyki, a także technologii informacyjnej oraz psychologii rozwojowej i pedagogiki.
1 T. Goban-Klas, Edukacja wobec pokolenia SMSu, w: Media i edukacja w dobie integracji, red.
W. Strykowski, W. Skrzydlewski, Poznań 2002, s. 45.
5
Rozdział pierwszy ma charakter teoretyczno-prawny, zajęto się w nim primo
uporządkowaniem terminologicznym, secundo raportem dotyczącym przygotowania
szkół (projekty wprowadzające komputery do gimnazjów) i nauczycieli w zakresie
wprowadzania TI do cyklu nauczania (kursy i szkolenia dla kadr) oraz tertio analizą
zapisów z zakresu prawa oświatowego dotyczących technologii informacyjnej na lekcje
języka polskiego (podstawa programowa – obowiązująca i wprowadzana, Standardy
przygotowania nauczycieli w zakresie technologii informacyjnej i informatyki,
Rozporządzenie w sprawie awansu zawodowego nauczycieli oraz Rozporządzenie
o wprowadzeniu ścieżki czytelniczej i medialnej). W pierwszym rozdziale zawarto
również refleksję na temat ekspansji komputera w życiu młodych ludzi w XXI w.
Celem drugiego rozdziału była ocena aktywnej obecności
nauczycieli-polonistów w Internecie. Analizie poddano fora dyskusyjne, blogi,
prywatne strony polonistów gimnazjalnych, portale i wortale edukacyjne oraz kluby
nauczycielskie przy stronach wydawnictw.
Ostatni rozdział stanowi próbę bilansu TI w praktyce szkolnej. Zawiera analizę
wyników badań przeprowadzonych wśród polonistów gimnazjalnych (pytania
dotyczyły wykorzystywania komputera oraz Internetu przy przygotowywaniu
materiałów, organizowaniu pracy nauczycielskiej oraz kontaktowaniu się w celach
służbowych), refleksje dotyczące pozycji najnowszych technologii w edukacji
w przyszłości oraz zestawienie i analizę scenariuszy lekcji języka polskiego
w gimnazjum z wykorzystaniem TI.
Celem autorki jest przedstawienie możliwości, jakie stoją przed nauczycielami
w zakresie stosowania TI w pracy zawodowej i rzeczywistego poziomu wykorzystania
TI jako narzędzia wspomagania pracy polonisty gimnazjalnego.
6
ROZDZIAŁ I: TEORETYCZNO-PRAWNY
ASPEKT WYKORZYSTANIA TECHNOLOGII
INFORMACYJNEJ NA LEKCJACH JĘZYKA
POLSKIEGO NA POZIOMIE GIMNAZJALNYM
1.1. UPORZĄDKOWANIE TERMINOLOGICZNE
W wypadku niniejszej pracy uporządkowanie terminologiczne jest bardzo
istotne, gdyż tematyka, którą będę się zajmować rozwija się dynamicznie, pozostaje
wciąż nie do końca opisana i nazwana. Jak to sformułował Walery Pisarek we Wstępie
do Słownika terminologii medialnej: „Nie znając odpowiedniej terminologii, nie sposób
uczestniczyć w dyskursie o mediach”2. Zanim przejdziemy do omawiania zagadnień,
zacznijmy od wyjaśnienia dwóch kluczowych pojęć kulturowych: „społeczeństwo
informacyjne” i „globalna wioska”. Społeczeństwo informacyjne będzie rozumiane
w pracy jako to, w którego organizacji i funkcjonowaniu najważniejsza jest informacja
– jej wytwarzanie, gromadzenie, przekazywanie, odbiór oraz przetwarzanie przy użyciu
komputerów i technologii z nimi związanych 3 . Metaforyczne określenie „globalna
wioska” zostało stworzone i rozpowszechnione przez Herberta Marshalla McLuhana –
kanadyjskiego medioznawcę, który udowodnił, że od kiedy pojawiły się telegraf
i elektryczność, świat zaczął ulegać stopniowej kompresji, a po wynalezieniu radia,
a potem telewizji został zredukowany do rozmiarów wioski – czas i przestrzeń straciły
na znaczeniu 4 . McLuhan zmarł w roku 1980, ale kompresja świata dopiero wtedy
na serio się rozpoczęła – „w 1983 roku od ARPAnet-u [sieć czterech komputerów
stworzona w 1969 roku przez amerykańską agencję rządową] zostaje odłączona część
wojskowa i powstaje właściwy Internet”5. Sieć przejmują uniwersytety i organizacje
2 W. Pisarek, Wstęp, [w:] Słownik terminologii medialnej, red. tenże, Kraków 2006, b.n.s.
3 Por. Z. Bauer, Społeczeństwo informacyjne, [w:] Słownik terminologii medialnej, s. 199.
4 Por. M. McLuhan, Przekaźniki, czyli przedłużenie człowieka, [w:] tenże, Wybór pism, wyboru dokonał
J. Fuksiewicz, przeł. K. Jakubowicz, Warszawa 1975, s. 45-208. 5 E. Grzesiak, R. Janicka-Szyszko, M. Steblecka, Edukacja medialna. Scenariusze zajęć, Gdańsk 2005,
s. 25.
7
naukowe6, później korzyści z używania Internetu zaczynają dostrzegać osoby prywatne
i instytucje komercyjne. Dziś, nie wychodząc z domu, możemy porozmawiać z osobą
z drugiego końca globu czy wirtualnie zwiedzić muzeum w Luwrze.
Podstawowym pojęciem dla dalszych rozważań jest technologia informacyjna
(dalej w skrócie: TI). W literaturze przedmiotu znaleźć można kilka definicji TI, tutaj
przywołam kilka:
1. Technologia informacyjna […] – jedna z dziedzin informatyki (włącznie
ze sprzętem komputerowym oraz oprogramowaniem używanym do
tworzenia, przesyłania, prezentowania i zabezpieczania informacji), łącząca
telekomunikację, narzędzia i inne technologie związane z informacją.
Dostarcza ona użytkownikowi narzędzi, za pomocą których może on
pozyskiwać informacje, selekcjonować je, analizować, przetwarzać,
zarządzać i przekazywać innym ludziom (definicja z encyklopedii
internetowej: Wikipedia7),
2. […] technologia informacyjna definiowana jako grupa środków i urządzeń
takich jak: komputery, sieci komputerowe oraz narzędzia, do których zalicza
się oprogramowanie, a także technologie pozwalające na wielowymiarowe
wykorzystanie informacji (definicja z czasopisma metodycznego8),
3. […] jest ona [technologia informacyjna] zespołem środków (tj. urządzeń),
narzędzi (tj. programów) oraz innych technologii, służących
wszechstronnemu posługiwaniu się informacją i łączeniu zastosowań
informatyki z wieloma technikami pokrewnymi (definicja z podręcznika
do Technologii informacyjnej9),
4. […] przez technologię informacyjną rozumiemy zespół środków i narzędzi,
służących wszechstronnemu posługiwaniu się informacją. Obejmuje ona
swoim zakresem m.in.: informację, komputery, informatykę i komunikację.
Najczęściej technologię informacyjną określa się jako połączenie zastosowań
informatyki z technikami komunikacji (definicja Mariusza Śniadkowskiego
– specjalisty od pedagogiki szkolnej z Politechniki Lubelskiej10),
5. TI – jest to zespół środków (urządzeń: komputery, ich urządzenia
zewnętrzne oraz sieci komputerowe) i narzędzi (oprogramowanie) oraz inne
technologie służące wszechstronnemu posługiwaniu się informacją (definicja
6 Por. B. Jażdżewska, Historia Internetu, [on-line:] http://www.oeiizk.edu.pl/informa/jazdzewska/
[dostęp: 07.01.2010]. 7 Technologia informacyjna, [on-line]: http://pl.wikipedia.org/wiki/Technologia_informacyjna [dostęp:
08.12.2009]. 8 A. Wiśniewska, Nie tylko podręcznik i tablica…, „Nowa Szkoła” 2005, nr 1, s. 47-48.
9 E. Gurbiel, G. Hardt-Olejniczak, E. Kołczyk i in., Technologia informacyjna. Podręcznik dla liceum
ogólnokształcącego, liceum profilowanego i technikum, Warszawa 2002, s. 7. 10
M. Śniadkowski, Technologie w edukacji bez granic, [on-line:]
http://konferencja.21.edu.pl/publikacje/5/1/501Sniadkowsk.pdf [dostęp: 08.12.2009].
8
Macieja Sysło – profesora Uniwersytetu Wrocławskiego, organizatora
corocznych konferencji „Informatyka w Szkole”, autor komentarzy do nowej
Podstawy programowej: Zajęcia komputerowe oraz Informatyka11).
Spośród powyższych definicji TI, wybrałam tę ostatnią. Jest ona najbliższa mojemu
rozumieniu tego pojęcia w pracy, ponieważ zawiera dwa ważne elementy: nośnik
(zespół środków i narzędzi) oraz cel (wszechstronne posługiwanie się informacją).
Najważniejsze elementy TI umieszczono na wykresie 1.1.:
Wykres 1. 1. Najważniejsze elementy TI (opracowanie własne na podstawie definicji M.
Sysło12]
Innym terminem, który będzie często powracał w pracy są „media” i, co się
z tym nierozerwalnie wiąże, „multimedia” oraz „hipermedia”, a także „nowe media”.
Najkrócej mówiąc, media to środki komunikowania13 – mogą to być tradycyjne, proste
środki dydaktyczne, ale też złożone urządzenia techniczne oraz całe systemy przekazu
informacji 14 . Media mogą oznaczać przekaz: drukowany, obrazowy, audialny,
audiowizualny oraz kluczowy w tej pracy – multimedialny 15 . Konieczne w tym
wypadku zawężenie mediów do multimediów opieram na powyższej klasyfikacji
zastosowanej przez Renatę Kramarczyk i Annę Nowak; w ich podziale w ogóle nie
pojawia się jednak Internet. Globalna sieć „łączy w sobie elementy tekstowe, obrazowe,
11 Por. M. Sysło, Informatyka w szkole, [on-line:] http://www.wsipnet.pl/oswiata/arts.php?dz=9&nid=448
[dostęp: 13.11.2009]. 12
Tamże. 13
Por. W. Pisarek, Media, [w:] Słownik terminologii medialnej, s. 117. 14
Por. A. Wiśniewska, art. cyt., s. 45. 15
Na podstawie R. Kramarczyk, A. Nowak, Media jako nośniki informacji, „Poradnik Bibliotekarza”
2003, nr 1, s. 27-28.
środki narzędziainne
technologie TIsłużące wszechstronnemu posługiwaniu się informacją
9
graficzne, filmowe, dźwiękowe i animacje”16 lub inaczej: „łączy w sobie możliwość
przekazu za pomocą wizji i fonii”17
, co pozwala na zakwalifikowanie jej do tego typu
mediów. Operując terminem „przekaz multimedialny” należy zwrócić uwagę
na dwuznaczność tego terminu: forma (prezentacja multimedialna, strona WWW,
wizualizacja projektu w programie 3D) oraz sposób przekazu – tzw. nośnik: CD-ROM,
DVD-ROM, zapis na dysku twardym komputera18
. W pracy będę używała terminu
„przekaz multimedialny” w pierwszym znaczeniu, tj. jako formy łączącej w sobie różne
elementy graficzne, tekstowe, dźwiękowe czy animowane.
Jeżeli chodzi o „hipermedia”, to w niektórych pozycjach z literatury przedmiotu
(nawet naukowych dotyczących tego zagadnienia) autorzy uważają hipermedia
i multimedia za synonimy19
. Są jednak i tacy badacze, którzy je rozróżniają. Hipermedia
według nich oznaczają:
[…] strukturę […] powiązanych ze sobą przekazów oraz urządzeń medialnych […] .
Za pomocą węzłów hipermedialnych (link) połączone są przekazy tekstowe
i nietekstowe, co stanowi rozwinięcie koncepcji hipertekstu, dzięki czemu można
konstruować interaktywne programy edukacyjne, systemy porządkowania rozmaitych
informacji i ich obróbki, bazy danych i katalogi, urządzenia informatyczne do analizy
rozmaitych procesów […], mediateki, encyklopedie multimedialne, a także
rozbudowane gry komputerowe […] Hipermedia są najczęściej utożsamiane
z multimediami, a ich rozwój wiąże się z wynalezieniem i udoskonaleniem technik
cyfrowych, choć idee łączenia ze sobą rozmaitych dokumentów […] znane były od l.
40. XX wieku […] 20.
Nowe media to te charakteryzujące się „cyfrowym tworzywem, w jakim zbudowany
jest przekaz, interaktywnością i możliwością programowania, a więc indywidualizacją,
asynchronizmem, globalnością zasięgu”21
. Ich pojawienie się „jest związane
z upowszechnieniem technik komputerowych i komputerów osobistych oraz technologii
16 Por. A. Wiśniewska, art. cyt., s. 45.
17 Multimedia, [w:] Praktyczny Słownik Współczesnej Polszczyzny, red. H. Zgółkowa, Poznań 1994-2005,
t. 22, s. 107-108. 18
Por. W. Strokowski, Polonista polimedialny, [w:] Polonista w szkole. Podstawy kształcenia nauczyciela
polonisty, red. A. Janus-Sitarz, Kraków 2004, s. 302. 19
Por. B. Siemieniecki, Multimedia i hipermedia w edukacji, w: Edukacja czytelnicza i medialna. Skrypt
dydaktyczny dla nauczycieli studiów podyplomowych, red. W. Kwiatkowska, Toruń 2008, s. 7-50. 20
Z. Bauer, Hipermedia, [w:] Słownik terminologii medialnej, s. 75. 21
Z. Bauer, W. Pisarek, Nowe media, [w:] Słownik terminologii medialnej, s. 130.
10
przekodowywania wszelkich transmisji i komunikatów analogowych na cyfrowe,
co nastąpiło w l. 80. XX wieku”22
.
Inne terminy, które wymagają zdefiniowania lub szerszego omówienia
terminologicznego (np. edukacja medialna, wychowanie informacyjne, typy licencji
oprogramowania, portal, witryna internetowa itp.), zostaną wyjaśnione w kolejnych
rozdziałach, które będą dotyczyć ich bezpośrednio.
1.2. EKSPANSJA KOMPUTERA W ŻYCIU MŁODEGO
CZŁOWIEKA W XXI WIEKU A EDUKACJA
POLONISTYCZNA
Dynamiczny rozwój nowoczesnych technologii informacyjnych spowodował
widoczne ograniczenie tradycyjnych środków komunikowania. Fascynacją wielu
młodych ludzi stał się komputer i jego wszechstronne funkcje. Jeszcze większe, wręcz
nieograniczone możliwości stwarza Internet, dzięki któremu możemy błyskawicznie
dotrzeć do pożądanej informacji23. Ale –
[…] czy to oznacza, że nadszedł kres tradycyjnej humanistyki? Czy powinniśmy już
dzisiaj ogłosić klęskę wynalazku Gutenberga i oddać się we władanie pozbawionym
duszy maszynom? Raczej należałoby wykorzystać szanse edukacyjne, jakie z nimi się
wiążą24.
W artykule Polonista polimedialny Wojciech Strokowski formułuje tezę, że aby:
[…] batalię wygrać, potrzeba, by uczeń poczuł, że nauczyciel jest po jego stronie,
odwołuje się do podobnych wartości, rozumie język ucznia, a nie górnolotnie
przemawia ze swojej, jedynie słusznej, pozycji humanisty25.
Strokowski sugeruje, że ideałem (osiągalnym) byłoby, gdyby polonista świetnie radził
sobie nie tylko z książką, ale i z komputerem, Internetem oraz różnymi urządzeniami
audiowizualnymi. Przed nauczycielem postawione zostają nowe cele – ma uczyć, jak
22 Tamże.
23 Por. R. Rippel, Kilka uwag o multimediach w szkolnej polonistyce, „Warsztaty Polonistyczne” 1999, nr
1, s. 40-41. 24
Tamże, s. 41. 25
W. Strokowski, art. cyt., s. 304.
11
poradzić sobie z przekazem medialnym, poza edukacją czytelniczą zająć się musi
edukacją medialną26. Współczesny uczeń doceni nauczyciela wtedy, kiedy nie tylko
będzie on miał wiedzę, ale umiał ją atrakcyjnie zaprezentować słuchaczom. Piotr Janusz
Pardo w swoim artykule pisze, że dzisiejsza szkoła stawia przed pedagogami nowe
wyzwania, ponieważ „nie wystarczy kawałek kredy i tablica, by uczeń zainteresował się
lekcją. Konkurencja jest ogromna – telewizja, film, gra komputerowa. Trudno
rywalizować z kulturą obrazka” 27 . O pierwszeństwie obrazu nad innymi formami
przekazu pisała także Beata Gromadzka, która podkreślała, że szkoła musi dbać
o odpowiednie przygotowanie ucznia do kontaktu z nowymi mediami. Ostrzega
również, że nie można uciec od zmian, należy więc zadbać o to, aby były one
funkcjonalne i profesjonalne28.
Nie wystarczy powtarzać uczniom, że trzeba używać najnowszych technologii,
trzeba im dawać przykład. Tak mówi o tym Kamińska-Czubała:
Uczeń podlega […] procesowi kształcenia nie tylko na lekcjach informatyki, w ramach
edukacji czytelniczej i medialnej, ale na wszystkich innych lekcjach, gdzie nauczyciel
stosuje nowoczesne metody, wykorzystuje elektroniczne programy edukacyjne, nowe
formy prezentacji informacji, informacje dostępne w Internecie, odwiedzając
zautomatyzowaną bibliotekę i sekretariat. Uczniowie obserwują zmiany w stylu pracy
administracji szkolnej wykorzystującej dostępne narzędzia, np. przy tworzeniu planu
lekcji, w elektronicznie sterowanym pomiarze dydaktycznym. Wszystkie te elementy
tworzą środowisko informacyjne ucznia, a dzięki komputeryzacji codziennych
czynności szkolnych w sposób naturalny przyswaja on sobie konieczną wiedzę,
umiejętności, nastawienia, kształtuje opinię o miejscu informacji we współczesnym
świecie29.
Anna Wiśniewska pisze zaś o czwartej rewolucji w oświacie i wychowaniu:
[…] idea kształcenia poprzez wykorzystanie środków dydaktycznych nie jest nowa.
[…] Wykorzystanie środków elektronicznych, a przede wszystkim radia, telewizji,
magnetofonu oraz komputera do celów edukacyjnych określa się jako czwartą
rewolucję w oświacie i wychowaniu. Dziś media stają się podstawowymi narzędziami
pracy intelektualnej, pozyskiwania i przekazywania informacji, kształtowania wartości,
komunikowania się i uczenia czy upowszechniania kultury. Przygotowanie do życia
26 Por. tamże, s. 307-313.
27 P. J. Pardo, Jak wygrać z rutyną, „Polonistyka” 2006, nr 5, s. 62.
28 B. Gromadzka, Od obrazów-arcydzieł do strony internetowej, „Polonistyka” 2007, nr 2, s. 26-31.
29 B. Kamińska-Czubała, Wprowadzenie, [w:] H. Batorowska, Technologia informacyjna w kształceniu
ogólnym, Kraków 2001, s. 9-10.
12
w społeczeństwie informacyjnym jest jednym z głównym zdań systemów edukacyjnych
krajów Unii Europejskiej30.
W szkole XXI w. multimedialne pomoce naukowe muszą być wykorzystywane
w każdej klasie, tak jak dotąd podręczniki i tablice. Należy wciąż pamiętać o roli, jaką
pełnią tego rodzaju pomoce: wspomagają intelektualnie uczniów, zwiększają ich
aktywność, ułatwiają zrozumienie zjawisk i procesów, a tym samym przyspieszają
i skracają czas nauki, uatrakcyjniają i doskonalą pracę nauczyciela, pomagając mu
w organizowaniu zajęć dydaktycznych oraz podnosząc ich efektywność31.
Zarówno polscy naukowcy, jak i politycy dostrzegają konieczność pogłębionej
analizy zjawiska rozwoju nowoczesnych mediów elektronicznych, stąd duża liczba
pozycji książkowych omawiających ten temat 32 , liczne strony internetowe 33 czy
dokumenty państwowe (rozporządzenia MEN dotyczące koniecznego uwzględniania
technologii informacyjnej w rozwoju zawodowym nauczycieli 34 ). O potrzebie
mówienia na temat rosnącej roli TI w życiu młodych ludzi, a także w ich nauczaniu
świadczyć może duża liczba sesji naukowych podejmujących problem wykorzystania
najnowszych technologii w polskiej szkole35.
1.3. PRZYGOTOWANIE TECHNICZNE – SYTUACJA
W POLSKICH GIMNAZJACH (1999-2009)
30 A. Wiśniewska, art. cyt., s. 45.
31 Por. tamże.
32 Wśród nich np.: A. Ślósarz, Media w służbie polonisty, Kraków 2008; B. Fiołek-Lubczyńska, Film,
telewizja i komputery w edukacji humanistycznej. O audiowizualnych tekstach kultury, Kraków 2004;
Rola i miejsce technologii informacyjnej w okresie reform edukacyjnych w Polsce, red. T. Lewowicki, B.
Siemieniecki, Toruń 2002. 33
Np.: „Technologia Informacyjna w Szkole”: http://www.ti.bezbarier.w3wl.pl/, artykuły na stronach:
http://www.45minut.pl/, http://edukacjaprzyszlosci.blogspot.com/, www.literka.pl i inne [wszystkie
strony – dostęp: 10.12.2009]. 34
Rozporządzenie MEN z 14 listopada 2007 roku zmieniające rozporządzenie w sprawie uzyskiwania
stopni awansu zawodowego przez nauczycieli, [on-line:]
http://bip.men.gov.pl/men_bip/akty_prawne/rozporzadzenie_20071114.pdf [dostęp: 13.10.2009]. 35
W roku 2007 były to np.: „e-polonistyka” zorganizowana przez Katedrę Dydaktyki Literatury i Języka
Polskiego na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawła II, IV Konferencja „Informatyka
w edukacji” na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu, V Konferencja Informatyki i Technologii
Informacyjnej dla Nauczycieli „eee…e-szkoła, czyli czy technologia zmienia szkołę?” na XI Targach
Edukacyjnych w Poznaniu, Konferencja Metodyczna „e-learning w edukacji” w Krakowie. Por. A. Dziak,
E-konferencje 2007, „Zeszyty Szkolne” 2007, nr 1, s. 145.
13
Aby kształcenie multimedialne mogło zaistnieć w edukacji w pełnym zakresie,
muszą zostać spełnione pewne warunki – niezbędne jest odpowiednie wyposażenie
i urządzenie szkół. Chodzi tu zarówno o klasyczne, jak i nowe media36. Elity wielu
krajów przygotowały szereg programów ogólnonarodowych. Również w Polsce
dojrzewa myśl modernizacji systemu edukacyjnego. Przykładem mogą być już
zrealizowane projekty masowego wprowadzania komputerów do polskich szkół37, np.:
Komputer w każdej gminie – program zapoczątkowany w 1998 roku, zgodnie
z założeniami wyposażono 2500 szkół w 25 000 komputerów z podłączeniem
do Internetu (co najmniej jedna szkoła podstawowa w każdej gminie otrzymała
pracownię internetową i oprogramowanie, w każdej z tych szkół przeszkolono
również co najmniej trzech nauczycieli w zakresie używania komputerów),
Internet w każdym gimnazjum – w latach 1999-2000 wyposażono 3300
gimnazjów w 10-stanowiskowe pracownie komputerowe,
Interkl@sa – wspólna inicjatywa parlamentarna, ministerialna, samorządowa,
pozarządowa i producentów sprzętu komputerowego. Do programu zostało
włączonych 4160 szkół (w tym: 2258 gimnazjów). Oprócz doskonalenia
nauczycieli w zakresie wykorzystania nowych technologii informacyjnych
w edukacji, stworzenia dostępu do internetowych źródeł w języku polskim
chodzi także o promocję jakości kształcenia informatycznego zarówno wśród
uczniów i nauczycieli, jak także społeczności lokalnej38. Dodatkowo, program
Interkl@sa zakłada przekazanie do wszystkich polskich szkół 10- lub
15-komputerowych pracowni oraz od dwóch do pięciu komputerów do
bibliotek39,
Komputer dla ucznia – premier Donald Tusk w 2008 roku ogłosił, że planowane
jest, aby od początku roku szkolnego 2010/2011 każdy gimnazjalista miał
36 Por. W. Strykowski, Media i edukacja medialna w tworzeniu współczesnego społeczeństwa, [w:] Media
i edukacja w dobie integracji, red. W. Strykowski, W. Skrzydlewski, Poznań 2002, s. 18. 37
Por. B. Siemieniecki, Integracja europejska a przemiany w polskiej edukacji medialnej, [w:] Media
i edukacja, dz. cyt., s. 39. 38
Por. E. Leszczyńska, Polska edukacja w drodze do społeczeństwa informacyjnego, [on-line:]
http://www.vulcan.edu.pl/uczyclepiej/archiwum/2003/21/polska.html [dostęp: 13.10.2009]. 39
Por. G. Staniszewska, Interkl@sa – przygotowanie do społeczeństwa informacyjnego, [w:] Nauczanie
ku przyszłości w szkolnym centrum informacji, red. H. Kosętka, H. Batorowska, B. Kamińska-Czubała,
Kraków 2002, s.7.
14
dostęp do spersonalizowanego laptopa i Internetu40. Osobiste notebooki miały
być współfinansowane przez rząd, samorządy oraz rodziców uczniów. Niestety,
ta inicjatywa upadła z powodu ogólnoświatowego kryzysu.
Według raportu GUS z lat 2008-2009 gimnazja polskie mają do dyspozycji 142320
komputerów, w tym 77% przeznaczonych jest do użytku uczniów41
. Pomimo
imponującej skali tych przedsięwzięć są one nadal kroplą w morzu potrzeb naszego
kraju42. Samo postawienie komputerów w klasach i potencjalna możliwość ich użycia
w procesie dydaktycznym, obok tego, co robią uczniowie i nauczyciele, nie wystarczy
do osiągnięcia znaczących efektów. Dopiero integracja najnowszych technologii
w procesie nauczania i jego organizacji stwarza taką szansę – pod warunkiem,
że jednocześnie ulegnie zmianie relacja między uczącymi się i nauczającymi 43 .
Zmianom musi ulec także podejście pedagogów do nowinek technicznych.
Wiśniewska podkreśla, że przygotowanie powinno objąć nie tylko kwestie
merytoryczne, ale i inne aspekty pracy nauczycieli z komputerami:
Media nie powinny stanowić zagrożenia dla dobrego nauczyciela. Stosowanie mediów
to sztuka, w której istotna jest nie tylko wiedza merytoryczna w zakresie nauczanego
przedmiotu, ale również przygotowanie psychologiczno-pedagogiczne, metodologiczne,
a także techniczne (związane z obsługą urządzeń) oraz organizacyjne, które pozwala
w sposób celowy dobrać i wykorzystać środki dydaktyczne44.
Szerzej o konieczności integracji TI z nauczaniem języka polskiego, o różnych
aspektach tej korelacji oraz o jej wadach i zaletach – w dalszych częściach pracy.
40 Por. M. Maj, Każdy gimnazjalista z laptopem za dwa lata, [on-line:]
http://di.com.pl/news/21073,0,Kazdy_gimnazjalista_z_laptopem_za_dwa_lata.html#utm_source=news_w
p&utm_medium=link&utm_campaign=warto-przeczytac [dostęp: 08.12.2009]. 41 Raport GUS, Oświata i wychowanie w roku szkolnym 2008/2009, [on-line:]
http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/PUBL_e_oswiata_i_wychowanie_2008-2009.pdf, s. 214 [dostęp:
25.04.2010]. 42 Por. B. Siemieniecki, Integracja europejska, art. cyt., s. 39. 43 M. Sysło, Multimedia w edukacji. Wskazania unijne i przykłady dobrej praktyki, [w:] Media i edukacja,
dz. cyt., s. 173. 44
A. Wiśniewska, art. cyt., s. 48.
15
1.4. PRZYGOTOWANIE MERYTORYCZNE NAUCZYCIELI
Jedną z konsekwencji zmian w nowej Podstawie programowej45, a co za tym
idzie w programie szkolnym46, winna być reforma edukacji nauczycieli. TI najpierw
zagościła na studiach podyplomowych dla nauczycieli, szybko jednak znalazła się
w kanonie kształcenia w szkołach wyższych 47 . Pierwszym krokiem skutecznej
przemiany systemu kształcenia nauczycieli jest dokładne sprecyzowanie kompetencji,
które powinien posiadać absolwent danego kierunku oraz wyposażenie uczelni
w odpowiedni sprzęt komputerowy i oprogramowanie 48 . Należy tak kształtować
program kształcenia informatycznego studentów, aby w swojej późniejszej pracy
zawodowej potrafili wykorzystać nabyte umiejętności. Dodatkowo „zajęcia z podstaw
użytkowania komputerów” powinny być tak włączone w program studiów, aby już
wtedy przyszły nauczyciel widział zastosowanie danych programów czy aplikacji
w konkretnych czynnościach zawodowych. Tak piszą o tym Barbara Gocłowska
i Zdzisław Łojewski, którzy dokonali bilansu umiejętności komputerowych studentów
UMCS49:
Rozporządzenia opublikowane przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu oraz
dokumenty przedakcesyjnie przyjęte przez nasz rząd, wymuszają zmiany, również te
dotyczące nauczania technologii informacyjnych nazywanych różnorako w siatkach
godzin (np. multimedia w nauczaniu, podstawy użytkowania komputerów, komputer
narzędziem pracy nauczyciela itp.). Zmiany te zmierzają w kierunku poprawienia:
efektywności kształcenia w zakresie nowoczesnych technologii
informacyjnych,
45 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy
programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz.
U. Nr 4, poz. 17), [on-line:] http://reformaprogramowa.men.gov.pl/images/docs/men_tom_2/2b.pdf
[dostęp: 12.10.2009]. Wszystkie cytaty z wprowadzanej Podstawy programowej (dalej zwanej w skrócie
„Podstawą programową z 23 grudnia 2008 roku”) z zakresu przedmiotu „język polski” pochodzą
z powyższej strony. 46
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 6 stycznia 2009 r. w sprawie dopuszczania do
użytku szkolnego programów wychowania przedszkolnego, programów nauczania i podręczników oraz
cofania dopuszczenia (Dz. U. Nr 4, poz. 18), [on-line]:
http://bip.men.gov.pl/men_bip/akty_prawne/rozporzadzenie_20090106.pdf [dostęp: 08.01.2010]. 47
Por. B. Gocłowska, Technologie informacyjne jako przedmiot kształcenia na uniwersytetach –
konkluzje i prognozy, [w:] Związek między treściami nauczania technologii informacyjnych
a kompetencjami słuchaczy, red. B. Gocłowska, Z. Łojewski, Lublin 2004, s. 122. 48
Tamże, s. 125. 49
Nie ma takiego raportu, jeśli chodzi o stan umiejętności studentów Katolickiego Uniwersytetu
Lubelskiego Jana Pawła II, dlatego opieram się na badaniach innej lubelskiej uczelni.
16
dbałości o uniwersalność w zakresie doboru treści, w taki sposób,
aby słuchacz nie tylko zdobył kompetencje aktualne w trakcie
trwania studiów, ale również po ich zakończeniu,
wyrobienia w studentach nawyku dokształcania się przez całe
życie – studenci muszą być świadomi „jak”, „w jaki sposób”,
i w „którym kierunku winni podążać”,
uwzględnienia nabytych w trakcie realizacji TI umiejętności
przydatnych w przyszłej pracy zawodowej50.
Autorzy książki prowadząc badania dotyczące kompetencji informatycznych studentów
III i IV roku zaobserwowali niski poziom tychże i słabe dopasowanie programu
do przyszłych wymagań rynkowych. Stwierdzili także, że niekorzystna sytuacja:
[…] zmusza do zastanowienia się nad zmodernizowaniem systemu kształcenia naszych
studentów w zakresie TI, szukania sposobów realizacji celów kształcenia
sformułowanych w rozdziale czwartym i wreszcie przygotowania programu minimum
tego przedmiotu, który uzupełniony oczywiście o zagadnienia specyficzne dla każdego
kierunku studiów, byłby rzeczywiście realizowany, a nie pozostawał jedynie
na papierze w postaci ministerialnych rozporządzeń51.
Ostatnim ważnym zadaniem, które, w mojej opinii, należałoby postawić przed
zajęciami informatycznymi na studiach dla nauczycieli jest wykształcenie u studentów
nawyku samokształcenia i rozwijania tak wiedzy, jak i umiejętności stosowania TI
w praktyce zawodowej. Dopiero połączenie wszystkich tych składników przyniesie
oczekiwany efekt.
W latach 1999-2009 prowadzono wiele kursów i szkoleń dla kadr
pedagogicznych, których zadaniem była edukacja w zakresie wykorzystywania TI
w nauczaniu:
w ramach projektu Pracownie komputerowe dla szkół (edycja 2007/2008) każda
szkoła otrzymująca sprzęt do pracowni komputerowych, musi przeprowadzić
przeszkolenie i przygotowanie nauczycieli (na etapie gimnazjalnym trzech
nauczycieli z każdej szkoły było zobligowanych do takiego szkolenia)52;
50 B. Gocłowska, Z. Łojewski, Słowo wstępne, [w:] Związek między treściami, dz. cyt., s. 7.
51 Tamże, s. 9.
52 Por. Pracownie komputerowe dla szkół, [on-line:] http://www.kpfs.pl/abcd/strony/1/i/117.php [dostęp:
09.01.2010].
17
w ramach projektu Internetowe centra informacji multimedialnej (edycja
2007/2008) szkolenia dla nauczycieli i pracowników bibliotek
pedagogicznych53;
Kurs doskonalący dla nauczycieli w zakresie ICT (trwający od 1 września do 30
listopada 2007 roku) – przeszkolono 9648 nauczycieli w całej Polsce54;
Szkolenia e-learningowe dla nauczycieli gimnazjów: Komputer dla ucznia,
realizowany w okresie 13 października 2009 – 11 grudnia 2009 (była
to kontynuacja części pierwszej zrealizowanej w 2008 roku)55;
Wiele szkoleń organizowanych przez Ośrodek Doskonalenia Kadry
Kierowniczej Oświaty VULCAN (m.in. Microsoft Office Word 2007, Excel
2007, Outlook 2007 dla dyrektora i nauczyciela, Wykorzystanie prezentacji
multimedialnej jako narzędzia do doskonalenia metod pracy nauczycieli oraz
wzbogacenia procesu edukacyjnego – szkolenie dla Rad Pedagogicznych) 56.
Dla przykładu: Centrum Edukacji Nauczycieli w Gdańsku podaje, że w latach
1999 do 2009 w kursach komputerowych wzięło udział 3448 nauczycieli, z tego ok.
20% stanowili nauczyciele gimnazjalni. Najwięcej szkoleń (140) zorganizowano
w 2001 roku, najmniej (brak szkoleń) w 2007 roku57.
Powyższy bilans pokazuje, że poloniści mogą wybierać w szerokiej gamie
kursów komputerowych, organizowanych przez lokalne Ośrodki Doskonalenia
Nauczycieli, a także przez Ministerstwo Edukacji Narodowej. Szkolenia dotyczą tak
budowy i systemów operacyjnych komputera, jak i wykorzystania konkretnych
programów w edukacji uczniów i pracy własnej nauczyciela. Kursy organizowane przez
wymienione wyżej instytucje są bezpłatne, więc uczestnictwo w nich zależy tylko
od dobrej woli nauczycieli.
53 Tamże.
54 Kursy doskonalące dla nauczycieli w zakresie ICT, [on-line:] http://www.kpfs.pl/men/strony/1/i/27.php
[dostęp: 09.01.2010]. 55
Komputer dla ucznia, [on-line:] http://www.kdu2.pl/ [dostęp: 09.01.2010]. 56
Szkolenia dla nauczycieli, [on-line:] http://www.vulcan.edu.pl/szkolenia/dla_nauczycieli.html [dostęp:
09.01.2010]. 57
H. Zych, Szkolenia inform 99 2009, [list elektroniczny:] zbiory własne autorki pracy.
18
1.5. ZAPISY PRAWNE DOTYCZĄCE TECHNOLOGII
INFORMACYJNEJ NA LEKCJACH JĘZYKA
POLSKIEGO
Pierwszym etapem, jeśli chodzi o badanie związku TI z nauczaniem języka
polskiego, jest analiza głównych dokumentów prawnych regulujących tę kwestię.
Analizie poddałam pięć z nich normujących pracę szkoły w interesującym temacie:
Podstawę programową (obowiązującą)58,
Nową podstawę programową59,
Standardy przygotowania nauczycieli w zakresie technologii
informacyjnej i informatyki60,
Rozporządzenie w sprawie awansu zawodowego nauczycieli61,
Rozporządzenie o wprowadzeniu ścieżki czytelniczej
i medialnej62.
1.5.1. PODSTAWA PROGRAMOWA NA ETAPIE GIMNAZJUM (OBOWIĄZUJĄCA)
Najgwałtowniejszym przemianom w kwestii korzystania z najnowszych
technologii uległo młodsze pokolenie, które wyprzedziło w tej kwestii osoby starsze.
„Dzisiejszy uczeń bywa lepiej obeznany z możliwościami komputera niż jego
58 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 26 lutego 2002 roku w sprawie podstawy
programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz.
U. Nr 51, poz. 458), [on-line:] http://bip.men.gov.pl/men_bip/akty_pr_1997-2006/rozp_155.php
[dostęp:12.10.2009]. Wszystkie cytaty z obowiązującej nadal Podstawy programowej (dalej zwanej w
skrócie „Podstawą programową z 26 lutego 2002 roku”) pochodzą z powyższej strony. 59
Podstawa programowa z 23 XII 2008 roku, [on-line:]
http://www.reformaprogramowa.men.gov.pl/images/docs/men_tom_6/6e.pdf [dostęp: 13.10.2009]. 60
Standardy opracował Maciej Sysło, zostały one opublikowane m.in. przez WSiP w poradnikach
metodycznych dla nauczycieli. Wszystkie cytaty z dokumentu (dalej zwanego w skrócie: „Standardy TI”)
pochodzą z wersji on-line: http://www.wsipnet.pl/kfile.php?id=70 [dostęp: 10.12.2009]. 61
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 listopada 2007 roku zmieniające
rozporządzenie w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli (Dz. U. Nr 214,
poz. 1580), [on-line:] http://bip.men.gov.pl/men_bip/akty_prawne/rozporzadzenie_20071114.pdf [dostęp:
13.10.2009]. Wszystkie cytaty z dokumentu pochodzą z powyższej strony. 62
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 sierpnia 2007 r. zmieniające rozporządzenie
w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego
w poszczególnych typach szkół (Dz. U. Nr 157, poz. 1100), [on-line:]
http://bip.men.gov.pl/men_bip/akty_prawne/rozporzadzenie_20070823_2.pdf [dostęp: 10.12.2009].
Wszystkie cytaty z dokumentu pochodzą z powyższej strony.
19
polonistka” 63 . Chcąc zmienić tę niekorzystną sytuację, Ministerstwo Edukacji
Narodowej postanowiło uregulować sytuację prawną dotyczącą wykorzystywania TI
na lekcjach języka polskiego. W fundamentalnym dokumencie regulującym
najważniejsze zasady kształcenia – Podstawie programowej – odnajdujemy zapis:
W szkole uczniowie kształcą swoje umiejętności wykorzystywania zdobywanej wiedzy,
aby w ten sposób lepiej przygotować się do pracy w warunkach współczesnego świata.
Nauczyciele tworzą uczniom warunki do nabywania następujących umiejętności:
[…]
5) poszukiwania, porządkowania i wykorzystywania informacji z różnych źródeł oraz
efektywnego posługiwania się technologią informacyjną64.
Podstawa programowa nakłada na nauczycieli obowiązek zapoznania uczniów
z zasadami posługiwania się TI, uwzględnienia jej w programach różnych przedmiotów
i wykorzystania jako pomocy w procesie kształcenia65. Na etapie gimnazjum zadaniem
szkoły, jeśli chodzi o technologię informacyjną, było stworzenie warunków
do osiągnięcia umiejętności posługiwania się komputerem, jego oprogramowaniem oraz
zainteresowanie uczniów rozwojem wiedzy informacyjnej oraz nowymi możliwościami
dostępu do informacji i komunikowania się.
Treści nauczania w tym dokumencie obejmują na poziomie gimnazjalnym takie
umiejętności jak:
1. Posługiwanie się sprzętem i korzystanie z usług systemu operacyjnego.
Podstawowe elementy komputera i ich funkcje. Zasady bezpiecznej pracy
z komputerem. Podstawowe usługi systemu operacyjnego. Podstawowe zasady
pracy w sieci lokalnej i globalnej.
2. Rozwiązywanie problemów za pomocą programów użytkowych. Formy
reprezentowania i przetwarzania informacji przez człowieka i komputer.
Redagowanie tekstów i tworzenie rysunków za pomocą komputera. Tworzenie
dokumentów zawierających tekst, grafikę i tabele. Wykorzystanie arkusza
kalkulacyjnego do rozwiązywania zadań z programu nauczania gimnazjum
i codziennego życia. Korzystanie z multimedialnych źródeł informacji.
Przykłady różnych form organizacji danych. Przykłady wyszukiwania
i zapisywania informacji w bazach danych. Przykłady zastosowań komputera
jako narzędzia dostępu do rozproszonych źródeł informacji i komunikacji
na odległość.
63 A. Ślósarz, Media w służbie polonisty, s. 18.
64 Podstawa programowa z 26 lutego 2002 roku, art. cyt. [dostęp: 13.10.2009].
65 Por. A. Adamiak, R. Bryzek, Technologia informacyjna (TI) a kształcenie multimedialne, „Zeszyty
Szkolne” 2002, nr 4, s. 22-23.
20
[…]
5. Społeczne, etyczne i ekonomiczne aspekty rozwoju informatyki. Pożytki
wynikające z rozwoju informatyki i powszechnego dostępu do informacji.
Konsekwencje dla osób i społeczeństw. Zagrożenia wychowawcze […].
Zagadnienia etyczne i prawne związane z ochroną własności intelektualnej
i ochroną danych66.
Oczekiwane osiągnięcia to:
1. Wybieranie, łączenie i celowe stosowanie różnych narzędzi informatycznych
do rozwiązywania typowych praktycznych i szkolnych problemów ucznia.
2. Korzystanie z różnych, w tym multimedialnych i rozproszonych, źródeł
informacji dostępnych za pomocą komputera.
[…]
4. Dostrzeganie korzyści i zagrożeń związanych z rozwojem zastosowań
komputerów67.
Podstawy programowe nakładają na nauczycieli obowiązek zapoznania uczniów
z zasadami uwzględniania technologii informacyjnej, uwzględniania jej w nauczaniu
różnych przedmiotów i wykorzystywania również w procesie samokształcenia68
.
Szybkie tempo zmian kulturowych i technologicznych wymusiło zmianę
systemu edukacyjnego69. Nauczyciele, w tym poloniści, oprócz przekazywania wiedzy
z nauczanego przedmiotu, mieli pokazać uczniom jak efektywnie posługiwać się
technologią informacyjną. Szkoła miała im przygotować fundament wiedzy i dać
narzędzia do dalszej edukacji. W porównaniu z wcześniejszą Podstawą programową
z dnia 15 lutego 1999, poszerzono kompetencje i zadania nauczycieli; w nowej
Podstawie zostały jeszcze bardziej rozwinięte.
66 Podstawa programowa z 26 II 2002 roku, [dostęp: 13.10.2009].
67 Tamże.
68 Por. tamże, s. 22-23.
69 W Podstawie programowej z dnia 15 lutego 1999 w obrębie przedmiotu „język polski” nie ma
odniesień do technologii informacyjnej. Por. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 15
lutego 1999 r. w sprawie podstawy programowej kształcenia ogólnego (Dz. U. Nr 14, poz. 129), [on-
line:] http://bip.men.gov.pl/index.php?option=com_wrapper&view=wrapper&Itemid=50 [dostęp:
08.01.2010].
21
1.5.2. PODSTAWA PROGRAMOWA NA ETAPIE GIMNAZJUM (NOWA)
Głównym założeniem nowej Podstawy programowej jest, jak podkreślają jej
autorzy, dostosowanie tego dokumentu do nowej sytuacji kulturowej70, której zmiany są
efektem m.in. internetyzacji oraz informatyzacji społeczeństwa:
Najważniejsze cele kształcenia określone w nowej podstawie programowej to […]
[m.in.] posługiwanie się nowoczesnymi technologiami informacyjnymi, analizowanie
krytyczne informacji, […] ich wykorzystanie w procesie wykonywania zadań
i rozwiązywania problemów oraz kształtowanie postaw, które umożliwią młodemu
człowiekowi odpowiedzialne funkcjonowanie we współczesnym świecie71.
Medioznawca Tomasz Goban-Klas podczas międzynarodowej konferencji
naukowej Media i dziennikarstwo na przełomie wieków powiedział:
Szkoła (i to nie tylko polska) jest nadal technicznie przestarzała. Gdyby dzisiaj
średniowieczny lekarz znalazł się w szpitalu, czułby się tam zupełnie obco. Natomiast
nauczyciel średniowieczny nie miałby żadnych problemów; nadal żywe słowo oraz
tablica i podręcznik jest tym, czego używa współczesny pedagog72.
Słowa te potwierdza Sławomir Jacek Żurek, podkreślając, że dotychczasowy system
szkolnictwa musi ulec przemianie:
Dzisiaj nauczyciele w Polsce powinni na serio zacząć korzystać z dobrodziejstwa sieci,
inaczej już wkrótce będą przypominać piętnastowiecznych mnichów obrażonych
na wynalazek Jana Gutenberga73.
Nauczyciel, aby dotrzeć do ucznia, powinien wejść w skomputeryzowany świat
nastolatka, przyciągnąć uwagę i pokazać jak mądrze korzystać z dobrodziejstw
Internetu. Paweł Sporek tak pisze o tym problemie: „należy go [ucznia] uczyć, jak
70Por. A. Dziak, Sprawozdanie z ogólnopolskiej konferencji „Nowa podstawa programowa kształcenia
ogólnego i wychowania przedszkolnego. Język polski”, Lublin 6–7 listopada 2008 r., [on-line:]
http://www.kuratorium.lublin.pl/?akc=akt&op=szcz&id=1666, [dostęp: 13.10.2009]. 71
Wypowiedź Sławomira Jacka Żurka z ogólnopolskiej konferencji: „Nowa podstawa programowa
kształcenia ogólnego i wychowania przedszkolnego. Język polski”. Por. A. Dziak, Sprawozdanie
z ogólnopolskiej, art. cyt. 72
T. Goban-Klas, Wiedza o komunikowaniu – edukacja medialna, [w:] Media i dziennikarstwo
na przełomie wieków (Materiały z międzynarodowej konferencji naukowej, Warszawa, 6–7 czerwca 1997
r.), oprac. J. Adamowski, Warszawa 1998, s. 62. 73
S. J. Żurek, Język polski, [w:] Komputer i Internet w szkole, red. K. Guzek, Lublin 2001, s.67.
22
zachowywać się wobec natłoku napływających do niego wiadomości, tak aby nie utonął
w ich bezmiarze i potrafił się do nich krytycznie ustosunkować”74.
Jakie związki nauczania języka polskiego z technologią informacyjną wskazuje
nowa Podstawa programowa? Oto analiza zapisów dokumentu, dotyczących związku
nauczania języka polskiego z TI.
Autorom nowej Podstawy programowej zależało, aby uczyć technologii
informacyjnej i wykorzystania komputerów w korelacji z przedmiotami nauczanymi75,
co podkreślają Maciej Sysło i Wanda Jochemczyk w komentarzu do części tego
dokumentu dotyczącej zajęć komputerowych:
Należy unikać czynienia z tych zajęć odrębnego przedmiotu, poświęconego
posługiwaniu się komputerem i jego oprogramowaniem w oderwaniu od innych zajęć76.
Wyraźne wskazanie związku TI z nauczaniem języka polskiego pojawia się właśnie
na III etapie edukacyjnym, tj. w gimnazjum, gdzie uczeń:
samodzielnie dociera do informacji – w […] mediach elektronicznych [...];
korzysta ze słownika […] – w formie książkowej i elektronicznej [...];
świadomie, odpowiedzialnie, selektywnie korzysta (jako odbiorca i nadawca)
z elektronicznych środków przekazywania informacji, w tym z Internetu77.
Łatwo zauważyć, że twórcom nowej Podstawy programowej zależało
na podkreśleniu wagi problemu, jakim jest zalew informacji w Internecie. Zanim uczeń
zacznie korzystać z zasobów internetowych, powinno się go wyposażyć w narzędzia
selekcjonowania i segregowania tego, co tam znajdzie.
74 P. Sporek, Nowoczesne TI w procesie samokształcenia, [w:] e-polonistyka, red. A. Dziak, S. J. Żurek,
Lublin 2009, s. 239. 75
O problemie charakteru obecności komputerów w pracy szkoły pisał dużo wcześniej, bo w 1997 roku,
Mariusz Kąkolewicz: „Od samego początku wprowadzania komputerów do polskich szkół trwa dyskusja
nad formą ich w niej obecności. Możliwe są dwa podejścia do zaznajamiania uczniów z możliwościami
komputerów: na odrębnych zajęciach z podstaw informatyki i na wszystkich przedmiotach programu
nauczania (ang. across curriculum)”. Por. M. Kąkolewicz, Technologie informacyjne w Podstawach
programowych, „Edukacja Medialna” 1997, nr 4, s. 40. Później Klemens Stróżyński postulował
włączanie TI do konkretnych przedmiotów: por. K. Stróżyński, Projekt oceniany przez Internet,
„Polonistyka” 2005, nr 2, s. 47-51. 76
M. Sysło, W. Jochemczyk, Komentarz do podstawy programowej przedmiotu „zajęcia komputerowe”,
[on-line:] http://www.reformaprogramowa.men.gov.pl/images/docs/men_tom_6/6d.pdf, s. 102 [dostęp:
13.10.2009]. 77
Podstawa programowa (język polski – gimnazjum) z 23 grudnia 2008 roku, s. 36, 39 [dostęp:
13.10.2009].
23
Na III etapie pojawia się przedmiot „informatyka”, który pozostaje w związku
z nauczaniem języka ojczystego:
uczeń, posługując się odpowiednimi systemami wyszukiwania, znajduje
informacje w internetowych zasobach danych, katalogach, bazach danych,
uczeń pobiera informacje i dokumenty z różnych źródeł, w tym internetowych,
ocenia pod względem treści i formy ich przydatność do wykorzystania
w realizowanych zadaniach i projektach,
uczeń umieszcza informacje w odpowiednich serwisach internetowych78.
Widoczna jest więc korelacja działań nauczyciela informatyki i polonisty: obydwaj
muszą wskazywać uczniom jak należy pracować z Internetem, podpowiadać do czego
można wykorzystywać komputer, tak aby w przyszłości stał się on efektywnym
narzędziem pracy zawodowej. Nikt nie powinien mieć wątpliwości, że po edukacji
przeprowadzonej zgodnie z zapisami nowej Podstawy programowej uczeń stanie się
aktywnym członkiem społeczeństwa informacyjnego, w którym przyszło mu żyć.
Jak widać, zakres obowiązków nauczyciela przedmiotowego został rozszerzony
o naukę wykorzystywania technologii informacyjnej. Każdy nauczyciel, w tym
polonista, oprócz przekazywania wiedzy merytorycznej, musi pokazać wychowankom
jak efektywnie korzystać z najnowszych zdobyczy techniki. Dodatkowo, pedagodzy
powinni sami dawać przykład i w swojej pracy zawodowej posługiwać się
nowoczesnymi technologiami.
1.5.3. STANDARDY PRZYGOTOWANIA NAUCZYCIELI W ZAKRESIE
TECHNOLOGII INFORMACYJNEJ I INFORMATYKI
„Powinniśmy nauczyć się używania i Internetu, i CD-ROM, by dzięki temu
nauczyć naszych bliźnich czytać także książki”79
. Te słowa Umberto Eco
nieprzypadkowo rozpoczynają poniższy podrozdział: są bowiem świetną ilustracją
78 Podstawa programowa (zajęcia komputerowe, informatyka – gimnazjum ) z 23 grudnia 2008 roku,
[on-line:] http://www.reformaprogramowa.men.gov.pl/images/docs/men_tom_6/6e.pdf, s. 104 [dostęp:
13.10.2009]. 79
Cyt. za: A. Smuszkiewicz, Recenzja merytoryczna CD-ROM-u Przeszłość to dziś. Romantyzm
autorstwa Aleksandra Nawareckiego, Doroty Siwickiej, Waldemara Baraniewskiego, Mariusza
Kazańczuka i Leszka Kolankiewicza, [on-line:] http://www.stentor.pl/files/produkty/pliki/29_recenzja.pdf
[dostęp: 25.05.2010].
24
ważnej prawdy – obecnie komputer i Internet mogą się okazać jedynymi sposobami
na skuteczne dotarcie do ucznia.
Dokument Standardy przygotowania nauczycieli… został wydany w sierpniu
2003 r. Wyróżnia się w nim dwojaki sposób realizacji zadania – obejmuje to: primo,
zajęcia z technologii informacyjnej i secundo, uwzględnia technologię informacyjną
w nauczaniu innych przedmiotów, także – języka polskiego. Jeśli chodzi
o przygotowanie nauczycieli do realizacji zadań szkoły, to zapis mówi, że każdy
nauczyciel „powinien być przygotowany do posługiwania się technologią informacyjną
w pracy własnej oraz w pracy z uczniami”80. Bowiem samo wyposażenie szkół w sprzęt
komputerowy nie oznacza jego integracji z procesem nauczania ani nie powoduje
automatycznie zmian w podejściu do uczenia81.
Standardy przygotowania nauczycieli… obejmują pięć podstawowych
zagadnień, które zostały umieszczone na wykresie.
80 Standardy TI , [dostęp: 13.10.2009].
81 M. Sysło, Multimedia w edukacji. Wskazania unijne i przykłady dobrej praktyki, [w:] Media i edukacja,
dz. cyt., s. 181.
25
Wykres 1.2. Standardy przygotowania każdego nauczyciela w zakresie TI (opracowanie
własne: na podstawie Standardów…)
S T A N D A R D Y
1. P
od
staw
y p
osł
ugi
wan
ia
się
term
ino
logi
ą (p
oję
ciam
i), s
prz
ętem
(ś
rod
kam
i),
op
rogr
amo
wan
iem
(n
arzę
dzi
ami)
i m
eto
dam
i TI
Nau
czyc
iel z
na
po
dst
awy
dzi
ałan
ia k
om
pu
tera
, po
traf
i ko
rzys
tad
z ko
mp
ute
ra o
raz
wyp
osa
żen
ia
per
yfer
yjn
ego
, med
ialn
ego
i si
ecio
weg
o w
po
słu
giw
aniu
się
info
rmac
ją. D
od
atko
wo
po
traf
i ro
zbu
do
wad
sys
tem
ko
mp
ute
row
y o
nie
zbęd
ne
elem
enty
sp
rzęt
ow
e o
raz
elem
enty
o
pro
gram
ow
ania
. Do
zad
ao n
aucz
ycie
la n
ależ
y ta
kże
db
ało
śd o
bez
pie
czeo
stw
o i
hig
ien
ę p
racy
, a
takż
e ra
dze
nie
so
bie
z p
rost
ymi u
ster
kam
i sys
tem
ow
ymi.
2. T
ech
no
logi
a in
form
acyj
na
jako
sk
ład
nik
war
szta
tu p
racy
n
aucz
ycie
la
Nau
czyc
iel w
zbo
gaca
mo
żliw
ośc
i sw
oje
go w
arsz
tatu
dyd
akty
czn
ego
po
prz
ez w
yko
rzys
tyw
anie
TI
prz
y: o
pra
cow
ywan
iu in
form
acji,
ko
mu
nik
ow
aniu
się
ora
z w
spó
łpra
cy z
inn
ymi
nau
czyc
iela
mi,
rozw
iązy
wan
iu p
rob
lem
ów
, pro
wad
zen
iu b
adao
z z
akre
su d
ydak
tyki
sw
oje
go
prz
edm
iotu
. Do
dat
kow
o, p
ow
inie
n s
tale
ro
zwija
d sw
oje
mo
żliw
ośc
i w z
akre
sie
TI p
od
ejm
ują
c o
dp
ow
ied
nie
dzi
ałan
ia.
3. R
ola
i w
yko
rzys
tan
ie T
I w
dzi
edzi
nie
nau
czan
ej
prz
ez n
aucz
ycie
la
Nau
czyc
iel z
na
i po
traf
i prz
edst
awid
naj
waż
nie
jsze
zas
toso
wan
ia i
wyk
orz
ysta
nie
TI w
sw
oje
j sp
ecja
lno
ści z
awo
do
wej
-m
ożl
iwo
śd in
tegr
acji
TI z
nau
czan
ą d
zied
zin
ą. K
orz
ysta
tak
że z
m
ożl
iwo
ści T
I do
wzb
oga
can
ia s
wo
ich
um
ieję
tno
ści z
awo
do
wyc
h i
po
szer
zan
ia o
bsz
aru
za
sto
sow
ao T
I w s
wo
jej d
zied
zin
ie n
aucz
ania
.
4. W
yko
rzys
tan
ie T
I jak
o
med
ium
dyd
akty
czn
ego
w
nau
czan
iu s
wo
jej
dzi
edzi
ny
Nau
czyc
iel j
est
świa
do
my,
jaki
e m
ożl
iwo
ści t
kwią
w T
I, je
śli c
ho
dzi
o w
spo
mag
anie
i w
spie
ran
ie
pro
cesu
ucz
enia
się
i n
aucz
ania
. Jeś
li w
łącz
anie
TI
prz
yno
si p
ozy
tyw
ny
efek
t, w
yko
rzys
tuje
m
ożl
iwo
ści T
I po
dcz
as z
ajęd
-o
dp
ow
ied
nio
do
po
zio
mu
i za
kres
u p
rzew
idzi
aneg
o w
Po
dst
awie
p
rogr
amo
wej
. Oce
nia
ko
rzyś
ci, j
akie
pły
ną
z za
sto
sow
ania
TI.
5. A
spek
ty
hu
man
isty
czn
e, e
tycz
no
-p
raw
ne
i sp
ołe
czn
e w
d
ost
ępie
do
TI i
w
korz
ysta
niu
z t
ej
tech
no
logi
i
Nau
czyc
iel j
est
świa
do
my,
że
TI m
oże
po
wo
do
wad
po
wst
awan
ie w
ielu
kw
esti
i pra
wn
ych
, et
yczn
ych
i sp
ołe
czn
ych
, a t
akże
zag
roże
o w
tyc
h s
fera
ch. D
ba
o p
rzes
trze
gan
ie o
dp
ow
ied
nic
h
no
rm p
raw
nyc
h o
raz
etyc
znyc
h. P
rzes
trze
ga u
czn
iów
i w
paj
a im
no
rmy
wsp
ółż
ycia
w
kszt
ałtu
jący
m s
ię s
po
łecz
eost
wie
info
rmac
yjn
ym.
26
Odnośnie do punktu pierwszego nauczyciel powinien nie tylko umieć posługiwać się
sprzętem czy oprogramowaniem, ale także poprawnie posługiwać się terminologią
związaną z TI, znać podstawowe trendy w rozwoju technologii informacyjnej, umieć
łączyć się z siecią komputerową tak lokalną, jak i globalną (Internet). Według
Standardów do kompetencji nauczyciela należy także znajomość urządzeń
peryferyjnych (drukarka, skaner, kamera, mikrofon itp.), umiejętność instalowania
oprogramowania, dbałość o bezpieczeństwo higieny pracy przy komputerze, usuwanie
prostych i typowych awarii sprzętu oraz oprogramowania, a także wykorzystanie TI.
W punkcie drugim TI jest rozumiane jako składnik warsztatu nauczyciela.
Autorzy Standardów wyróżnili tu takie działania, jak:
opracowywanie informacji
odpowiednie oprogramowanie,
materiały w wersji elektronicznej,
Internet – źródło informacji,
wykorzystanie możliwości komunikacyjnych TI (kontakt
z uczniami, rodzicami, ale także kontakty zawodowe),
wykorzystanie TI w samodoskonaleniu się.
W następnym punkcie znalazła się rola i wykorzystanie TI w przedmiocie
nauczanym: znajomość możliwości TI (zwłaszcza w swojej dyscyplinie),
oprogramowanie ogólne oraz specjalistyczne, komunikacja, źródło informacji oraz
rozwój TI i trendy w tej dziedzinie.
Kolejny, czwarty punkt, precyzuje wykorzystanie TI jako medium
dydaktycznego82. Nauczyciel powinien być świadomy, jakie możliwości tkwią w TI,
jeśli chodzi o wspomaganie i wzbogacanie uczenia się i nauczania. Powinien korzystać
z TI i oceniać korzyści edukacyjne płynące z zastosowania TI w nauczaniu. Zadaniem
nauczyciela jest opracowanie planu działań dydaktycznych z wykorzystaniem TI,
usprawnienie pracy uczniowskiej (indywidualizacja, praca grupowa czy metoda
projektu), samoszkolenie, interdyscyplinarność oraz (podkreślmy to po raz kolejny) –
82 Autorzy uznali, że pojęcie „medium dydaktyczne” jest właściwsze niż „środek dydaktyczny”.
27
ewaluacja korzyści 83 . Nie chodzi o to, aby na każdej lekcji języka polskiego
wykorzystać za wszelką cenę TI, ale aby było to nie tylko efektowne, ale też – nota
bene – efektywne. Pisze o tym Ryszard Tadeusiewicz – profesor nauk technicznych:
[…] mądrze użyty komputer może sprawić, że efektywność działania nauczyciela
dobrego, wspomagającego swoją pracę mądrze użytym narzędziem informatycznym,
będzie porównywalna z efektywnością nauczyciela doskonałego84.
Komputer powinien służyć nauczycielom do poszerzania wiedzy z nauczanego
przedmiotu i skuteczniejszego przekazywania treści uczniom, do rozwijania
zainteresowań zawodowych i prywatnych, do ułatwiania pracy i usprawniania systemu
edukacyjnego. Nie tylko „powinien”, ale „musi”, ponieważ multimedia
są wszechobecne, atrakcyjne i łatwe w użyciu, a dodatkowo, przekaz wzmocniony
wizualnie zdominował nowe konteksty i opanował świadomość współczesnych
uczniów85.
1.5.4. ROZPORZĄDZENIE MEN ZMIENIAJĄCE ROZPORZĄDZENIE W
SPRAWIE UZYSKIWANIA STOPNI AWANSU ZAWODOWEGO
PRZEZ NAUCZYCIELI
14 listopada 2007 r. Ministerstwo Edukacji Narodowej wydało kolejne
rozporządzenie dotyczące awansu zawodowego nauczycieli 86 , w którym zapisano,
że aby uzyskać kolejne stopnie awansu należy podnieść m.in. swoje kompetencje
informatyczne. Tylko przy przechodzeniu z szczebla stażysty na drugi stopień –
nauczyciela kontraktowego – nie trzeba przedstawiać żadnych dokumentów
poświadczających rozwój kwalifikacji w zakresie wykorzystania komputera czy
83 Opis Standardów… na podstawie: [on-line:] http://www.wsipnet.pl/kfile.php?id=70 [dostęp:
10.12.2009]. 84
Cyt. za: T. Kłosińska, S.Włoch, Kształcenie wczesnoszkolne wobec oferty multimedialnych programów
edukacyjnych, [on-line:]
http://www.uz.zgora.pl/kmti/konferencje/media_a_edukacja/referaty/klosinska.pdf, s. 1 [dostęp:
13.10.2009]. 85
Por. S. Bortnowski, Jak zmienić polonistykę szkolną, Warszawa 2009, s. 166. 86
Na podstawie: Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej zmieniające rozporządzenie w sprawie
uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli, [on-line:]
http://isip.sejm.gov.pl/servlet/Search?todo=file&id=WDU20072141580&type=2&name=D20071580.pdf
oraz http://bip.men.gov.pl/men_bip/akty_prawne/rozporzadzenie_20071114.pdf [dostęp: 13.10.2009].
28
Internetu. Jednak, aby ubiegać się o awans ze stanowiska nauczyciela kontraktowego
na mianowanego, należy zgromadzić komplet dokumentów, w tym opis i analizę
realizacji wymagań określonych w § 8 ust. 2 87 w szczególności ze wskazaniem
uzyskanych efektów. Również nauczyciel mianowany ubiegający się o awans
na stopień nauczyciela dyplomowanego powinien podejmować działania mające na celu
doskonalenie warsztatu i metod pracy, w tym doskonalenie umiejętności stosowania
technologii informacyjnej i komunikacyjnej.
Jak piszą Adamiak i Bryzek:
[…] jednym z warunków uzyskania stopnia nauczyciela mianowanego
i dyplomowanego jest wykorzystywanie i doskonalenie umiejętności stosowania
technologii komputerowej i informacyjnej88.
Wyszczególnienie takich umiejętności znajdziemy na stronie nauczycielki
Joanny Strzelczyk-Jajczak, która wymienia:
[…] pracę dydaktyczną z uczniami na zajęciach przedmiotowych z wykorzystaniem TI
[…], tworzenie autorskich programów komputerowych dla uczniów; […] prowadzenie
dziennika w arkuszu kalkulacyjnym; publikację w Internecie; […] opis znajomości
innych programów oraz sposób ich wykorzystania; ukończenie podyplomowych
studiów informatycznych, kursów on-line; kursów e-learningu; udział w forach
dyskusyjnych portali edukacyjnych itp.; elektroniczny kontakt nauczycieli w kraju i za
granicą; wykorzystanie na lekcjach urządzeń multimedialnych i programów
edukacyjnych; elektroniczne prowadzenie książki protokołów rady pedagogicznej;
prowadzenie szkoleń z zakresu wykorzystywania TI i K[komunikacyjnej]; […]
komputerowe redagowanie gazetki szkolnej, broszur, folderów szkolnych; prowadzenie
zajęć informatycznych w świetlicach środowiskowych oraz organizowanie konkursów
z wykorzystaniem TI i K89.
Jak wyglądają zaświadczenia o podniesionych kwalifikacjach można zobaczyć
na wielu stronach internetowych, na których nauczyciele wymieniają się wskazówkami
i radami przy kompletowaniu dokumentów, np. www.awans.net, www.literka.pl,
www.awanszawodowy.pl, www.45minut.pl. Również na wielu innych stronach
87 Chodzi o zapis: wykorzystanie w pracy technologii informacyjnej i komunikacyjnej.
88 A. Adamiak, R. Bryzek, dz. cyt., s. 23-24.
89 J. Strzelczyk-Jajczak, Wykorzystanie w pracy technologii informacyjnej i komunikacyjnej, [on-line:]
http://awans-zawodowy.prv.pl/pl/013/002/ [dostęp: 13.10.2009].
29
znajdziemy konkretne wytyczne, jakie dokumenty należy zgromadzić w celu uzyskania
awansu, ale o tym aspekcie wykorzystania Internetu jako środka komunikacji
i wymiany informacji będę pisała szerzej w drugim rozdziale.
Dzięki prawnemu wskazaniu konieczności rozwoju kompetencji
informatycznych nauczycieli możemy mieć nadzieję, że wkrótce wszyscy pedagodzy
będą potrafili obsługiwać komputer i korzystać z Internetu. Co ważne, wykorzystanie TI
przy nauczaniu języka polskiego:
[…] jest nadaniem praktycznego znaczenia przedmiotowi, technologia informacyjna,
oraz niezbędnym przygotowaniem ucznia do funkcjonowania w społeczeństwie XXI
wieku90.
Niestety, pojawiają się i takie głosy, że chociaż Standardy są krokiem
we właściwą stronę, to jednak:
[…] słusznie chyba zarzuca się procedurom awansu, iż pozwoliły […] wielu osobom,
sformułujmy to dosadnie, „osiąść na laurach” po dość sprawnym osiągnięciu szczebla
nauczyciela dyplomowanego, […] podobne spostrzeżenia wsparte obserwacjami
pojawiają się niestety w odniesieniu do wielu osób stosujących TI w nauczaniu swoich
przedmiotów. Entuzjazm w zakresie wykorzystania nowych metod nauczania wspartych
przez TI wygasł u nich z chwilą „wykazania się” stosowaniem tegoż wsparcia (co jest
wymagane procedurami awansu)91.
Potwierdza to Grażyna Penkowska z Uniwersytetu Gdańskiego:
Większość badanych nauczycieli, poza nauczycielami informatyki, rzadko, lub w ogóle
nie korzysta z komputera. Zalecenia MEN dotyczące komputerowego przygotowywania
dokumentów do awansu zawodowego traktują jako utrudnienie dla siebie, szukają dróg
obejścia wymagań. […] Nauczyciele biologii, historii, poloniści, matematycy, fizycy,
chemicy nie odczuwają potrzeby wykorzystania komputera w czasie lekcji (nauczanie
wspomagane komputerem), rzadko lub wcale nie przygotowują materiałów do zajęć
lekcyjnych przy użyciu komputera. Niektórzy przygotowują klasówki. Nie korzystają
z baz danych w Internecie i nie zachęcają swoich uczniów do tego. Kolejne programy
90 K. Stróżyński, Projekt oceniany przez Internet, art.cyt, s. 47.
91 Z. Ledóchowski, Standardy przygotowania nauczycieli w zakresie TI – kilka refleksji o stanie
dzisiejszym, [w:] J. Migdałek, M. Zając, Informatyczne przygotowanie nauczycieli. Kompetencje
i standardy kształcenia, Kraków 2006, s. 21.
30
MEN typu: Pracownia komputerowa w każdej gminie, Pracownia Internetowa
w każdym gimnazjum, i inne przyjmują z obojętnością92.
Kiedy nareszcie zmieni się ta niekorzystna sytuacja i nauczyciele zaczną używać
komputera i korzystać z Internetu przekonani o korzyściach z nich płynących? Może już
wkrótce nie trzeba będzie nakazu ministerialnego, ale pedagodzy sami zrozumieją, jakie
perspektywy są przed nimi otwarte. Jak pisze o tym problemie Stanisław Bortnowski:
„Skoro świata nie zmienimy, powinniśmy wziąć pod uwagę okoliczności wrastania
w dzieciństwo i młodość naszych uczniów”93. Uczniowie mają do dyspozycji te same
narzędzia, te same środki, jednak ich przewaga polega na tym, że ich używają,
tymczasem nauczyciele przyjęli postawę bierną, boją się uczynić pierwszy krok,
a dzisiaj „stać w miejscu” oznacza „cofać się”.
Choć powszechnie mówi się o kryzysie autorytetu nauczyciela, to należy
pamiętać, że „bycie autorytetem to ciężka praca”94 – nie wystarczy mówić uczniom,
że warto korzystać z najnowszych technologii, że jest to wartościowe i efektywne;
trzeba samemu pokazywać, że stosuje się te technologie na co dzień, że przynoszą one
korzyść i ułatwiają pracę. Dopiero wtedy staniemy się w ich oczach wiarygodni i być
może podążą naszym śladem.
W III rozdziale pracy zostaną przedstawione wyniki ankiety, której jednym
z celów było zbadanie poziomu kompetencji informatycznych oraz zainteresowania
najnowszymi technologiami wśród nauczycieli gimnazjum na różnych stopniach
awansu zawodowego.
1.5.5. ROZPORZĄDZENIE O WPROWADZENIU ŚCIEŻKI
CZYTELNICZEJ I MEDIALNEJ
Zarówno posługiwanie się mediami, jak i ich odbiór wymagają odpowiedniego
przygotowania – tj. edukacji medialnej. Jak już podkreślałam wcześniej, samo
posiadanie narzędzia nie daje nam pewności właściwego wykorzystania. Po reformie
92 G. Penkowska, Nauczyciele i komputery, [w:] Edukacja medialna w społeczeństwie informacyjnym,
red. S. Juszczyk, Toruń 2003, s. 180. 93
S. Bortnowski, dz. cyt., s. 27. 94
G. Myśliwiec, P. Garczyński, Autorytet nauczyciela – niekończąca się dyskusja, [on-line:]
http://www.e-mentor.edu.pl/artykul_v2.php?numer=4&id=40 [dostęp: 08.01.2010].
31
szkolnictwa w 1999 roku odpowiednią uchwałą zarządzono wprowadzenie ścieżki 95
czytelniczej i medialnej, począwszy od II etapu edukacji (kl. IV-VI szkoły
podstawowej 96 ) aż do szkół ponadgimnazjalnych 97 . Dokument ten jest kolejnym
dowodem na to, że ranga najnowszych technologii komputerowych we współczesnej
dydaktyce szkolnej jest wciąż coraz wyższa. O ile jednak przedmiot „technologia
informacyjna” obejmuje wszelkie aspekty posługiwania się informacją (w tym celu
wykorzystanie komputera) oraz komunikację, to „edukacja medialna” ma za zadanie
przygotować uczniów do krytycznego i świadomego odbioru przekazów medialnych
o charakterze słownym i obrazowym98.
Przed edukacją czytelniczą i medialną (stanowi ona bowiem jedność w zapisie)
stawiane są następujące cele edukacyjne:
1. Przygotowanie do samodzielnego poszukiwania potrzebnych informacji
i materiałów, w tym w językach obcych.
2. Przygotowanie do odbioru informacji rozpowszechnianych przez media.
3. Przygotowanie do świadomego i odpowiedzialnego korzystania ze środków
masowej komunikacji (telewizji, komputerów, prasy).
4. Kształtowanie postawy szacunku dla polskiego dziedzictwa kulturowego
w związku z globalizacją kultury masowej99.
Inną propozycję podziału przedstawiono poniżej:
cel technologiczny, czyli przygotowanie do posługiwania się mediami jako
narzędziami pracy intelektualnej, środkiem komunikowania i uczenia się.
Główne zadanie polega na nabywaniu kompetencji (wiedzy, umiejętności
i sprawności dotyczących posługiwania się urządzeniami) oraz nabywanie
umiejętności posługiwania się technologiami najbardziej zaawansowanymi, tzw.
IT (information technology),
95 Autorzy dokumentu rozumieją ścieżkę edukacyjną jako „zestaw treści i umiejętności o istotnym
znaczeniu poznawczym i wychowawczym, których realizacja może odbywać się w ramach nauczania
przedmiotów lub w postaci odrębnych zajęć” – Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla szkół
podstawowych i gimnazjów, [on-line:]
http://bip.men.gov.pl/men_bip/akty_prawne/rozporzadzenie_20070823_2.pdf [dostęp: 13.10.2009]. 96
Tamże. 97
Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla liceów ogólnokształcących, liceów profilowanych,
techników, uzupełniających liceów ogólnokształcących i techników uzupełniających, [on-line:]
http://bip.men.gov.pl/men_bip/akty_prawne/rozporzadzenie_20070823_3.pdf [dostęp: 13.10.2009]. 98
Por. M. Sysło, E. Gurpiel, H. Krupicka, Powiązania technologii informacyjnej z edukacją medialną,
[w:] II międzynarodowa konferencja Media a edukacja – programy i tezy, Poznań 18-21 kwietnia 1998,
Poznań 1998, s. 35. 99
Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych i gimnazjów, [on-line:]
http://bip.men.gov.pl/men_bip/akty_prawne/rozporzadzenie_20070823_2.pdf [dostęp: 13.10.2009].
32
cel kompetencyjny, czyli przygotowanie do odbioru komunikatów medialnych
w sposób świadomy oraz krytyczny. Główne zadanie polega na wykształceniu
u odbiorców kompetencji kulturowych i pedagogicznych100.
Ścieżka medialna została wprowadzona do programu kształcenia ogólnego, aby
uzupełnić dziedziny wiedzy o nową tematykę, nader aktualną w czasach
współczesnych, która dotąd nie miała należnego miejsca w przedmiotach
tradycyjnych 101 . Celem modułu medialnego jest przygotowanie uczniów
do samodzielnego poszukiwania informacji i materiałów w różnych źródłach,
do odbioru informacji, ich segregowania i krytycznego odbioru oraz odpowiedzialnego
korzystania ze środków komunikacji masowej i wykorzystywania mediów jako narzędzi
pracy intelektualnej.
Edukację medialną rozumie się jako wyposażenie uczniów w wiadomości
i umiejętności w zakresie korzystania z różnych rodzajów środków przekazu (od książki
począwszy po Internet), z różnych instytucji, gdzie te media się znajdują (np. biblioteki,
środki informacji naukowej), z urządzeń przekazujących masową informację (radia
i telewizji), wreszcie ze źródeł informacji (bibliografii, katalogów)102.
Za uwzględnienie problematyki ścieżek edukacyjnych w szkolnym zestawie
programów nauczania odpowiedzialny jest dyrektor szkoły, ale to nauczyciele (także
poloniści) zapewniają ich realizację:
Dziedzinę „edukacja medialna” powinni realizować specjalnie przygotowani
nauczyciele oraz nauczyciele edukacji polonistycznej, obywatelskiej […]103.
Na rynku wydawniczym oraz w Internecie pojawiło się mnóstwo pomysłów
na realizację tej ścieżki, jednak to każdy nauczyciel musi samodzielnie podjąć decyzję,
w jaki sposób najlepiej dla uczniów realizować jej zagadnienia. Program edukacji
medialnej powinien mieć charakter interdyscyplinarny (tak jak nauczanie technologii
100 Cele opisano na podstawie: W. Strykowski, Media i edukacja medialna w tworzeniu współczesnego
społeczeństwa, [w:] Media i edukacja, dz. cyt., s. 19. 101
Por. H. Batorowska, Technologia informacyjna w kształceniu ogólnym, s. 19. 102
T. Zatorska, Edukacja czytelnicza i medialna w pierwszym i drugim etapie kształcenia, [on-line:]
http://209.85.135.132/search?q=cache:AdI0Zf39tLAJ:www.szkola.net/awans/download.php%3Ftype%3
Ddoc.zip%26id%3D2089%26autor%3D2089.zip%26tytul%3DEdukacja%2Bczytelnicza%2Bi%2Bmedia
lna%2Bw%2Bpierwszym%2Bi%2Bdrugim%2Betapie%2Bkszta%25B3cenia+realizacja+%C5%9Bcie%
C5%BCki+medialnej&cd=9&hl=pl&ct=clnk&gl=pl&client=firefox-a [dostęp: 13.10.2009]. 103
J. Pielachowski, Jak wmontować edukację medialną w strukturę przedmiotowo-programową szkoły,
[w:] II międzynarodowa konferencja, dz. cyt., s. 36.
33
informacyjnej), ponieważ same media nie mają specjalnego znaczenia – chodzi
o nauczanie z wykorzystaniem TI, a nie nauczanie TI.
Charakteryzując stopień integracji technologii informacyjnej z nauczaniem
poszczególnych przedmiotów autorzy poradników metodycznych dla nauczycieli szkół
podstawowych i gimnazjów […] zwracają uwagę szczególnie na trzy aspekty tej
integracji, tj. na:
1) „umieszczenie” komputerów i technologii informacyjnej w danej dziedzinie,
2) zintegrowanie technologii informacyjnej z dziedziną nauczania,
3) pełną integrację międzyprzedmiotową104.
Szerzej o tym problemie pisze Hanna Batorowska:
„Umieszczenie” komputerów w danej dziedzinie nauczania jest jak dotąd najczęstszą
formą stosowania ich w dydaktyce określonego przedmiotu. […] Kolejnym etapem,
przez który musi przebrnąć nauczyciel, jest zintegrowanie technologii informacyjnej
z jego własną dziedziną nauczania […]. Osiągnięcie kolejnego etapu związanego
z pełną integracją międzyprzedmiotową wydaje się zadaniem niewykonalnym
w najbliższej przyszłości105.
Idealnym rozwiązaniem byłoby, gdyby nauczyciele nie tylko wykorzystywali
komputer na swoich lekcjach (np. poprzez stosowanie prezentacji multimedialnych), nie
tylko próbowali przekładać zagadnienia nauczanego przedmiotu na język nowych
mediów, ale uzyskali pełną zgodę w korelacji ich przedmiotu z innymi przedmiotami
na płaszczyźnie nowych technologii.
PODSUMOWANIE
W najważniejszych dokumentach prawnych dotyczących oświaty zapisano,
że nauczyciele powinni stosować w nauczaniu najnowsze technologie. Także
kształcenie polonistyczne z wykorzystaniem narzędzi społeczeństwa informacyjnego
jest obowiązkiem dobrego nauczyciela. W kolejnym rozdziale przedstawię ocenę
działalności nauczycieli-polonistów w Internecie (kwerenda portali i witryn
104 Por. E. Gurbiel, G. Hardt-Olejniczak, E. Kołczyk i in., Informatyka. Poradnik dla nauczyciela, [w:]
tychże, Edukacja informatyczna w kształceniu ogólnym. Program nauczania dla szkoły podstawowej,
gimnazjum i liceum, Warszawa 1998, s. 1-20. 105
H. Batorowska, dz. cyt., s. 33-34.
34
edukacyjnych, a także stron autorskich), a w ostatnim podejmę refleksję (zbudowaną
na ankiecie), czy i w jakim stopniu nauczyciele realizują stosowne zapisy i czy
wykorzystują stawianą przed nimi szansę.
35
ROZDZIAŁ II: AKTYWNOŚĆ NAUCZYCIELI-
POLONISTÓW W INTERNECIE:
OBSERWACJE I WNIOSKI
Jednym ze wskaźników aktywności nauczycieli-polonistów w zakresie
stosowania najnowszych technologii jest ich obecność w Internecie. Globalna sieć pełni
dwie podstawowe funkcje: komunikacyjną i informacyjną106
. Pierwszą realizują nie
tylko komunikatory takie jak gadu-gadu, ICQ czy chaty, ale także listy, grupy
dyskusyjne, fora etc. Druga zaś urzeczywistnia się głównie poprzez umieszczanie
w sieci różnych materiałów własnych. Część internetowych tworów sytuuje się
na pograniczu dwu funkcji, co obrazuje wykres 2.1.
Wykres 2.1. Realizacja funkcji komunikacyjnej i informacyjnej przez analizowane formy
aktywności w Internecie (opracowanie własne).
Żeby uzyskać wiarygodny obraz działalności polonistów w Internecie,
w poniższym rozdziale przeanalizowano portale i wortale, serwisy edukacyjne, strony
106 Funkcje oraz możliwości ich realizacji opisuję na podstawie: A. Swęda, WWW, czyli wirtualne okienko
na świat, „Zeszyty Szkolne” 2001, nr 1, s. 110-114.
Dominacja funkcji komunikacyjnej
•Fora dyskusyjne
Przewaga funkcji komunikacyjnej
•Blog
FUNKCJA KOMUNIKACYJNA
Dominacja funkcji informacyjnej
•Strony WWW
Przewaga funkcji informacyjnej
•Portale i wortale
•Serwisy edukacyjne
FUNKCJA INFORMACYJNA
36
WWW (autorskie strony nauczycieli-polonistów) oraz inne formy aktywności (blogi
i fora dyskusyjne).
Najpierw należy uściślić, jak w pracy będą rozumiane poszczególne pojęcia
związane ze stronami WWW. Strona WWW (strona internetowa) to dokument w jednej
z odmian języka SGML (takich jak np. HTML, XML) pobierany z dysku lokalnego
bądź serwera internetowego107
i otwierany przez użytkownika za pomocą przeglądarki.
Serwis internetowy (witryna internetowa) to szersze pojęcie obejmujące pojedyncze
strony WWW, dodatkowo oferujące możliwość logowania się i zapamiętywania
preferencji użytkowników w celu dostosowania treści do ich indywidualnych
upodobań108
. Nadrzędną jednostką dla witryny internetowej jest portal internetowy,
który proponuje użytkownikom takie narzędzia jak: katalog stron WWW, czat, forum
dyskusyjne oraz mechanizmy wyszukiwania informacji w portalu lub w zewnętrznych
zasobach Internetu (wyszukiwarki internetowe)109
. Wyspecjalizowany portal
internetowy, publikujący informacje z jednej dziedziny to wortal.
Zależności między wyjaśnionymi powyżej pojęciami zilustrowano na wykresie
2.2.
107 Por. Strona internetowa, [on-line:] http://www.definicja.com/Strona_internetowa [dostęp:
29.12.2009]. 108
Por. Serwis internetowy, [on-line:] http://www.definicja.com/Serwis_internetowy [dostęp:
29.12.2009]. 109
Por. Portal internetowy, [on-line:] http://pl.wikipedia.org/wiki/Portal_internetowy [dostęp:
29.12.2009].
37
Wykres 2.2. Zależność podstawowych pojęć związanych z Internetem (opracowanie
własne110).
2.1. WYSZUKIWARKI I KATALOGI STRON
WWW
Przy wyborze i opracowywaniu stron internetowych, o których mowa będzie
w poniższych rozdziałach, autorka posługiwała się przeglądarką Mozilla Firefox
(wersja 3.5.7). Stron poszukiwano przez wyszukiwarkę Google111
oraz w katalogach
stron WWW: http://www.katalog.bajery.pl, http://katalog.onet.pl oraz
http://katalog.wp.pl. O zaletach stosowania wyszukiwarek pisał Sławomir Jacek Żurek:
Zasoby Internetu nie są w jakiś systematyczny sposób posegregowane czy
sklasyfikowane […]. Zawartości Internetu […] nikt nie jest w stanie w podobny sposób
[jak w bibliotece] skatalogować. Znikome jest też prawdopodobieństwo, że znajdziemy
konkretną rzecz po prostu błądząc w sieci. Dlatego bardzo przydatne są wszelkiego
rodzaju sprawdzone informacje, wskazujące ciekawe miejsca poświęcone określonym
tematom112
.
110 Na podstawie: ABC Internetu. Słownik internetowy, [on-line:]
http://sulech.com/index.php?strona=slownik [dostęp: 29.12.2009]; Technologia informacyjna. Podręcznik
dla liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego i technikum, dz. cyt., s.122-124, Słowniczek
terminów internetowych – Samouczek Internetu, [on-line:] http://lg.msn.com/intl/pl/tutorial/glossary.htm
[dostęp: 29.12.2009], Encyklopedia Definicja, [on-line:] http://www.definicja.com/ [dostęp: 29.12.2009].
111 Według rankingu wyszukiwarek internetowych – Google to ulubiona wyszukiwarka internetowa dla
ok. 85% ankietowanych – por. Rankingi, [on-line:] http://www.ranking.slupsk.pl/index.php5/rankingi/51/
[dostęp: 18.02.2010]. 112
S. J. Żurek, Pożyteczne narzędzia w Internecie, [w:] Komputer i Internet w szkole, s. 205.
Portal internetowy
Serwis internetowy,
witryna
Strona WWW
Wortal
38
W tym wypadku lepsze efekty przyniosło korzystanie z katalogów stron, wyszukiwarki
wskazały bowiem tylko szczątkową część stron dotyczących badanego zagadnienia113
.
Katalogi stron internetowych to uporządkowane spisy adresów, posegregowane według
tematyki lub innych kryteriów założonych przez autora lub autorów katalogu114
. Jest
to „jakby »książka telefoniczna« adresów internetowych”115
, która pozwala
użytkownikom na znalezienie interesujących stron116
.
2.2. PORTALE I WORTALE EDUKACYJNE
Internet jest narzędziem pomocnym nie tylko dla ucznia. Portale edukacyjne
w Internecie są uniwersalnym źródłem informacji także dla nauczycieli:
[…] na różnych poziomach nauczania i z różnym stażem pracy. Nauczycielom młodym,
początkującym umożliwia korzystanie z doświadczeń starszych koleżanek i kolegów,
którzy mogą dzielić się swoją wiedza. Publikacje na portalach edukacyjnych są ważne
dla nauczycieli realizujących awans zawodowy, umożliwiają im wypełnienie jednego
z wymagań awansu. Internet jest postrzegany, miedzy innymi, jako narzędzie
wspierania rozwoju zawodowego nauczyciela117
.
W Internecie istnieją autonomiczne wortale edukacyjne oraz działy większych
portali ogólnych takich jak Onet.pl (dział: Portal Wiedzy), Gazeta.pl (Edukacja) czy
Interia.pl (Encyklopedia)118
. W poniższym rozdziale szczegółowej analizie poddano
dwanaście specjalistycznych wortali edukacyjnych, które zawierały scenariusze lekcji
języka polskiego na poziomie gimnazjum119
(tabela 2.1.). Takie portale umożliwiają
nauczycielom publikowanie materiałów dydaktycznych, ściąganie tychże (bezpłatnie
113 Problem polegał na odpowiednim doborze słów kluczowych.
114 Por. Katalog stron internetowych, [on-line:] http://www.i-
slownik.pl/1,2051,katalog,stron,internetowych.html [dostęp: 30.12.2009]. 115
Tamże. 116
Niestety, większość katalogów nie jest na bieżąco aktualizowana lub tempo zmian w Internecie jest
wyższe niż możliwości moderatorów katalogów i często zdarza się, że adresy widniejące w takich
katalogach prowadzą donikąd – strony nie istnieją czy zostały zablokowane. 117
B. Kuźmińska-Sołśnia, Portale edukacyjne jako źródło informacji dla ucznia i nauczyciela,
w: Komputer w edukacji. 15 ogólnopolskie sympozjum naukowe, red. J. Morbitzer, Kraków 2005, s. 125. 118
Przywołuję te z najwyższym średnim czasem odsłony – zob. Ranking – czerwiec 2009, [on-line:]
http://firma.interia.pl/badania/4881/ [dostęp: 29.12.2009] 119
Wybór wortali na podstawie: A. Dziak, Wykaz stron internetowych przydatnych w pracy
współczesnego polonisty, [on-line:] http://www.kul.lublin.pl/files/154/Malicka/Wykaz_stron_WWW.pdf,
s. 5-8 [dostęp: 29.12.2009]. Z zestawienia wybrano te pozycje, które zawierają treści metodyczne
i merytoryczne z zakresu języka polskiego na poziomie gimnazjalnym.
39
lub za opłatą), pozyskiwanie informacji prawnych oraz dotyczących awansu
zawodowego, a także wymianę opinii i komentarzy na forach dyskusyjnych.
Analiza wortali edukacyjnych przebiegała dwuetapowo. Najpierw zebrano
w tabeli informacje nt.:
celu utworzenia i zakładanego odbiorcy,
jakości i ilości informacji (aktualizacja, poprawność, wiarygodność),
zawartości (oryginalność),
układu i organizacji treści (tematyczny, chronologiczny, klarowność podziałów
na podstrony, nawigacja wewnątrz strony),
interaktywności (forum, czat, poczta elektroniczna, blogi, linki i inne),
wyglądu strony (kolory, wielkość i krój czcionki, grafika i multimedia),
ceny (płatny/bezpłatny/częściowo płatny).
Następny etap polegał na bardziej szczegółowej analizie zawartości trzech stron,
uznanych przez autorkę za najbardziej wartościowe – miarą wartości była ilość
zamieszczonych scenariuszy lekcyjnych z języka polskiego na poziomie gimnazjalnym.
40
Wortal Cel utworzenia/
zakładany
odbiorca
Jakość i ilość
informacji
Zawartość Układ i
organizacja
Interaktywność Wygląd strony Cena
Scholaris.pl – Internetowe
Centrum Zasobów
Edukacyjnych MEN
http://www.scholaris.pl/cms
Cel: zwiększanie
efektywności
edukacji dzięki
stosowaniu
elektronicznych
zasobów
edukacyjnych i
wykorzystaniu
nowoczesnych
technologii.
Odbiorca:
nauczyciele,
uczniowie oraz ich
rodzice120.
412 scenariuszy
lekcji (jęz. pol. na
poziomie gimn.) –
przygotowywanych
przez nauczycieli
(różny poziom),
Ostatnie materiały –
2007 rok
Interesujące materiały:
e-lekcje, tablice, karty
pracy, prezentacje
multimedialne,
Ponad 50 testów z jęz.
pol. na poziomie gimn.,
Informacje zawodowe i
prawne (ogólne,
lokalne etc.)
Wortal
zbudowany
jest z trzech
części: usługi,
zasoby
informacyjne i
zasoby
edukacyjne.
Układ
wewnątrz
części jest
tematyczny.
Nawigacja
między
podstronami
jest intuicyjna,
bardzo
wygodna w
użytku.
Forum,
Czat,
komunikator,
Poczta (założenie
konta),
Hosting
Newsletter
e-szkoła
Kolorystyka:
biało-niebieska.
Czcionka:
ciemnoniebieska,
krój wyraźny,
rozmiar czytelny.
Grafika:
umiarkowana
ilość.
Materiały
bezpłatne.
Portal edukacyjny
http://literka.pl/
Cel: Wortal,
„który krok po
kroku prowadzi po
ścieżce awansu
zawodowego oraz
wspiera
nauczyciela w
~120 konspektów
(gimn., jęz. pol.)
przygotowywanyc
h przez nauczycieli
(różny poziom),
Ostatnie materiały
– styczeń 2010
Konspekty lekcji są
oryginalne, choć
czasem sposób
prezentacji utrudnia
odczytanie,
Informacje dot. awansu
zawodowego,
wzorcowe dokumenty
Wortal składa
się z kilku
części:
Centrum
awansu
zawodowego,
Banku
Forum,
Newsletter
Kolorystyka:
biało-szaro-żółto-
niebiesko-
granatowa.
Czcionka: kolor
zależnie od tła,
Materiały
bezpłatne:
konspekty
lekcji,
scenariusze
imprez etc.
120 Na podstawie: Czym jest Scholaris?, [on-line:] http://www.scholaris.pl/cms/view_all.php?id=kurs_doskonalenie_zawodowe_nauczycieli_2&flo=sch_kdz2_l001.flo
[dostęp: 18.02.2010].
41
pracy z uczniem i
prowadzeniu
ciekawych
lekcji”121.
Odbiorca:
nauczyciel.
związane z awansem,
Aktualności ze świata
edukacji
scenariuszy
imprez,
konspektów
lekcji, testów i
konkursów,
Wsparcia
eksperta.
Układ
wewnątrz
części jest
tematyczny.
Nawigacja
intuicyjna,
wygodna w
użytku.
krój wyraźny,
rozmiar czytelny.
Grafika:
umiarkowana
ilość.
Materiały
płatne:
dokumenty
awansu
zawodowego
.
Interkl@sa: Polski Portal
Edukacyjny
http://www.interklasa.pl
Cel: „Misją
portalu jest
wyrównywanie
szans
edukacyjnych, ze
szczególnym
uwzględnieniem
uczniów
pochodzących z
terenów wiejskich
i małych
miejscowości”122.
Odbiorca:
uczniowie,
90 scenariuszy
(język polski, I –
III gimnazjum),
materiały
nadsyłane przez
nauczycieli i
edytowane przez
redakcję portalu
(ujednolicony
poziom),
Ostatnie materiały
– luty 2010
Materiały nigdy
niepublikowane
(oryginalność),
Informacje dot.
edukacji, nowych
technologii,
Publikacje Interkl@sy
Wortal składa
się z kilku
części:
wiadomości,
banku
materiałów dla
ucznia,
nauczyciela,
rodzica. Układ
wewnątrz
części jest
tematyczny.
Nawigacja
intuicyjna,
wygodna w
Forum,
Poczta,
Newsletter,
Czat,
Katalog stron
WWW,
Kącik eksperta,
Gadżety: plany
lekcji do
ściągnięcia,
kartki
elektroniczne,
zaproszenia,
tapety,
kolorowanki.
Wirtualna Klasa
Kolorystyka:
biało-niebieska (z
akcentami żółtymi
i zielonymi).
Czcionka: kolor
zależnie od tła,
krój wyraźny,
rozmiar czytelny.
Dużo grafiki, ale
nieutrudniającej
odbioru.
Dostęp do
materiałów i
części usług:
bezpłatny.
Część usług
dodatkowo
płatna.
121 Pierwszy raz na literce?, [on-line:] http://literka.pl/czytaj/20/1 [dostęp: 19.02.2010].
122 Polski Portal Edukacyjny, [on-line:] http://www.interklasa.pl/portal/index/web?webURL=/portal/dokumenty/iklasa/o_portalu_pl.html [dostęp: 19.02.2010].
42
nauczyciele,
rodzice.
użytku.
Profesor – serwis
edukacyjny
http://www.profesor.pl/
Cel: stworzenie
łatwego dostępu
do ważnych
informacji i
materiałów oraz
możliwości
dyskusji na tematy
związane z
edukacją123.
Odbiorca:
nauczyciele,
uczniowie oraz
wszyscy uczący
się.
~80 scenariuszy
(brak podziału na
etapy szkolne,
scenariusze
umieszczane w
różnych działach),
przygotowywanych
przez nauczycieli
(różny poziom),
Ostatnie materiały:
luty 2010.
Oryginalne materiały
(testy, scenariusze
etc.),
Artykuły dot. awansu
zawodowego,
prowadzenia lekcji
wychowawczych etc.
Wortal składa
się z części:
Awans,
Informacje,
Materiały,
Artykuły,
Korepetycje,
Sklep. Układ
wewnątrz
części jest
tematyczny,
jednak
niektóre działy
się dublują lub
po części
pokrywają.
Nawigacja
intuicyjna,
wygodna w
użytku
Forum,
Katalog
przydatnych
linków,
Baza
korepetytorów.
Kolorystyka:
biało-czarna
(ograniczenie
innych kolorów).
Czionka: szara,
krój wyraźny,
rozmiar mały.
Grafika:
minimalna ilość.
Materiały
bezpłatne.
Komputer w szkole – serwis
dla nauczycieli
http://www.oeiizk.edu.pl/
Cel: wspierać
wykorzystanie
komputerów jako
źródła informacji
w nauczaniu,
służyć pomocą w
przypadku awarii
~60
scenariuszy
lekcji języka
polskiego
(brak
podziału na
etapy
szkolne).
Publikacje
Materiały dot.
przedmiotów
nauczania, ścieżek
edukacyjnych,
projektów
interdyscyplinarnych.
Materiały dla
wychowawców.
Wortal składa
się z części:
Działy,
Doskonalenie,
Propozycje
OEIiZK,
Strony
Brak Kolorystyka:
biało-niebieska,
wiele innych
akcentów
kolorystycznych.
Czcionka: czarna,
krój wyraźny,
Materiały
bezpłatne
123 Por. O serwisie Profesor, [on-line:] http://www.profesor.pl/prof_info.php [dostęp: 19.02.2010].
43
hardware’u lub
software’u.
Odbiorca:
nauczyciele i inne
podmioty
uczące124.
nauczycieli
(różny
poziom).
Ostatnie
aktualizacje:
2008;
ostatnie
materiały nt.
języka
polskiego:
2005.
Awans zawodowy,
kursy, szkolenia,
warsztaty.
WWW. Układ
wewnątrz
części jest
tematyczny.
Układ
elementów w
obrębie strony
nieco
chaotyczny,
co utrudnia
nawigację.
rozmiar mały.
Grafika:
przeładowanie
prostą,
prymitywną
grafiką.
Portal edukacyjny
EduForum -
http://www.eduforum.pl/
Cel: „realizować
w praktyce wizję
nowoczesnego
portalu
poświęconego
oświacie -
zawierającego
kompletne i
kompetentne
informacje z tej
dziedziny”125.
Odbiorca:
nauczyciele,
uczniowie,
rodzice.
~55
scenariuszy
(brak
podziału na
przedmioty
ani etapy
szkolne).
Publikacje
nauczycieli
(różny
poziom).
Ostatnie
materiały:
luty 2010.
Publikacje obejmują:
artykuły, scenariusze i
konspekty zajęć, testy,
sprawdziany,
egzaminy, referaty,
sprawozdania, opisy
badań etc.
Aktualności obejmują
komunikaty MEN,
informacje o prawie
oświatowym,
egzaminach etc.
Katalogi obejmują:
placówki oświatowe,
portale edukacyjne,
czasopisma
oświatowe, publikacje
i inne.
Wortal składa
się z:
artykułów,
katalogów,
baz informacji
edukacyjnych,
aktualności i
sklepu. Układ
wewnątrz
części jest
tematyczny.
Nawigacja
intuicyjna,
wygodna w
użytku. Część
podstron
pokrywa się,
Forum,
Bazy informacji
edukacyjnych,
Oferty pracy,
Kalkulator
płacowy,
Newsletter
Kolorystyka:
biało-niebiesko-
pomarańczowa.
Inne akcenty
kolorystyczne.
Czcionka: kolor
zależnie od tła
(czarna, szara,
bordowa), krój
wyraźny, rozmiar
mały.
Grafika:
umiarkowana
ilość.
Materiały
bezpłatne.
124 Informacje nt. celu założenia strony są podane tylko w języku angielskim. Por. Computer in School Service for Teachers, [on-line:] http://www.oeiizk.edu.pl/ [dostęp:
19.02.2010]. 125
EduForum – o nas, [on-line:] http://www.eduforum.pl/modules.php?name=Zawartosc&p=onas [dostęp: 20.02.2010].
44
co utrudnia
znalezienie
niektórych
materiałów.
Twój portal edukacyjny
http://www.edukacja.edux.p
l/
Cel:
przedstawienie
oferty w postaci
„wielu cennych
materiałów do
pracy
dydaktyczno-
wychowawczej”126.
Odbiorca:
nauczyciele
~45
scenariuszy
(brak
podziału na
przedmioty).
Publikacje
nauczycieli
(różny
poziom).
Ostatnie
materiały:
brak
informacji.
W dziale „Publikacje”
umieszczone są materiały
dydaktyczne (scenariusze
zajęć lekcyjnych), jak i
metodyczne oraz
psychologiczne.
Wortal składa
się z: edukacji,
edukatora,
twórczości
literackiej,
tablicy
ogłoszeń oraz
banku stancji.
Układ
wewnątrz
części
edukacja jest
chronologiczn
y (etapy
szkolne).
Nawigacja
intuicyjna,
wygodna w
użytku.
Tablica
ogłoszeń.
Kolorystyka biało-
zielono-żółta.
Czcionka: czarna
(sporadycznie:
zielona), krój
wyraźny, rozmiar
mały (możliwość
łatwego
powiększenia
czcionki w
publikacjach).
Materiały
bezpłatne.
Portal społeczności
oświatowej
http://www.oswiata.org.pl/
Cel: „stworzenie
społeczności ludzi
związanych z
polska
edukacja”127.
~25
scenariuszy
lekcji języka
polskiego
(brak
podziału na
Publikowane są
wyłącznie autorskie
materiały dydaktyczne,
co ma być gwarancją ich
oryginalności.
Wortal składa
się z 11
serwisów
tematycznych
(m.in. awans,
matura,
Forum,
Poczta,
Oferty pracy,
Newsletter
Kolorystyka:
biało-niebiesko-
bladoróżowa
(wiele innych
akcentów
kolorystycznych w
Materiały
bezpłatne.
126 Edux.pl – Portal Edukacyjny, [on-line:] http://www.edux.pl/ [dostęp: 20.02.2010].
127 Portal Oświata, [on-line:] http://www.oswiata.org.pl/kontakt/index.php?n=&id=27 [dostęp: 20.02.2010].
45
Odbiorca: gł.
nauczyciele.
etapy
szkolne).
Ostatnie
materiały:
luty 2010.
egzamin i
inne). Układ
wewnątrz
części jest
tematyczny.
Nawigacja
intuicyjna,
wygodna w
użytku.
zależności od
serwisu).
Czcionka: wiele
kolorów (w
zależności od tła i
serwisu), krój
wyraźny, rozmiar
mały (utrudniający
czytanie).
Serwis edukacyjny
Edukator
http://www.edukator.org.pl/
Cel: stworzenie
miejsca, dla
wszystkich, którzy
mają coś ważnego
do powiedzenia i
chcą się tym
podzielić z
innymi128.
Odbiorca:
nauczyciele.
~15 konspektów
lekcji języka
polskiego (brak
podziału na
przedmioty ani
etapy szkolne)
przygotowywanych
przez nauczycieli
(różny poziom).
Ostatnie materiały:
luty 2010.
Autorami publikacji są
nauczyciele z całej
Polski. Nie istnieje żadna
procedura sprawdzająca
czy publikowany
materiał jest oryginalny.
Wortal składa
się z
publikacji,
downloads, e-
learning i e-
sklepu. Nie
istnieje żadem
schemat
umieszczania
informacji
(brak podziału
na tematykę:
przedmioty
czy etapy
szkolne), co
znacząco
utrudnia
poszukiwanie
treści.
Opinie (forum) Kolorystyka:
niebiesko-biało-
żółta.
Czcionka:
niebieska (szybko
męczy wzrok),
krój wyraźny,
rozmiar czytelny.
Materiały
bezpłatne.
128 Por. Edukator – serwis nauczycieli szkoły polskiej, [on-line:] http://www.edukator.org.pl/onas.html [dostęp: 20.02.2010].
46
Nawigacja
chaotyczna –
problemy z
poruszaniem
się na stronie.
Nauka i edukacja
http://eduskrypt.pl/
Cel: „ułatwienie
szybkiego dostępu
do
profesjonalnych
materiałów
edukacyjnych oraz
naukowych”129.
Odbiorca:
studenci,
nauczyciele,
metodycy,
konsultanci,
edukatorzy,
pracownicy
naukowi, rodzice i
uczniowie.
9 konspektów
(precyzyjna
wyszukiwarka:
język polski,
scenariusze zajęć,
etap gimnazjum)
autorstwa
nauczycieli (różny
poziom).
Ostatnie materiały:
marzec 2010.
Autorami publikacji są
nauczyciele. Nie widnieje
informacja nt.
weryfikacji poprawności
scenariuszy.
Wortal składa
się z wielu
modułów (3
typy
podziałów:
tematyka,
przewidywany
odbiorca,
moduły
główne). Zbyt
dużo
elementów
sprawia, że nie
wiadomo,
gdzie szukać
odpowiednich
treści.
Nawigacja
dość prosta,
wygodna w
użytkowaniu.
Forum,
Wyszukiwarka,
Klub Twórczych
Nauczycieli,
MP3 (muzyka
klasyczna),
Newsletter
Kolorystyka:
biało-beżowa.
Czcionka: czarna
(sporadycznie
brązowa), krój
wyraźny, rozmiar
średni lub mały.
Materiały
bezpłatne
lub
częściowo
płatne (od
1,22 za
scenariusz
zajęć)130.
129 Nauka i edukacja, [on-line:] http://eduskrypt.pl/ [dostęp: 20.02.2010].
130 Zanim wykupimy dostęp do scenariusza, możemy zapoznać się z fragmentem – por. E. Rzepecka-Roszak, A cóż to jest za bajka? – bajka prawdę ci powie, czyli o naszych
wadach i przywarach. Scenariusz lekcji języka polskiego w gimnazjum, [on-line:] http://eduskrypt.pl/ebook-
8222a_coz_to_jest_za_bajka8221_8211_bajka_prawde_ci_powie_czyli_o_naszych_wadach_i_przywarach_scenariusz__lekcji__jezyka__polskiego__w_gimnazjum-
1334.html [dostęp: 20.02.2010].
47
Serwis Humanistyczny
Hamlet
http://hamlet.pro.e-
mouse.pl/
Cel: dla
„wszystkich,
którzy chcą
głębiej rozumieć
otaczający nas
(nie tylko)
tekstowy świat –
w tym oczywiście
literaturę”131.
Odbiorca:
uczniowie i
nauczyciele oraz
wszyscy
interesujący się
literaturą.
Mniej niż 10
konspektów,
prawdopodob
nie
przygotowyw
anych przez
nauczycieli.
Ostatnie
materiały:
styczeń 2010.
Brak informacji nt.
autorów publikowanych
materiałów.
Wortal składa
się z części:
uczeń,
nauczyciel,
teksty i
konteksty,
varia.
Nawigacja
bardzo prosta,
wygodna w
użytku.
Forum (brak
wpisów),
Wyszukiwarka,
Teksty i
konteksty,
Księga gości
Linki
Kolorystyka:
niebieska.
Czcionka: biała i
żółta, krój
wyraźny, rozmiar
mały.
Materiały
bezpłatne.
Tabela 2.1. Analiza zawartości oraz formy zewnętrznej wortali edukacyjnych (opracowanie własne).
131 Hamlet – dla kogo? dlaczego? po co?, [on-line:] http://hamlet.pro.e-mouse.pl/serwis/?id=intro2 [dostęp: 20.02.2010].
48
Powyższy bilans wykazał, że najwięcej materiałów, przedstawionych w czytelny
i klarowny sposób posiada Scholaris. Jest to wortal prowadzony przez MEN, więc
prezentowane materiały są zgodne z najnowszymi wymogami ministerialnymi. Wortal
w pełni zasługuje na miano „Internetowego Centrum Zasobów Edukacyjnych”,
ponieważ gromadzi materiały do każdego przedmiotu ogólnokształcącego, na każdym
etapie nauczania. W tabeli 2.2. przedstawiono, jaki jest udział materiałów
dydaktycznych z przedmiotu język polski na poziomie gimnazjalnym w ogólnej liczbie
(ze zwróceniem uwagi na różne typy pomocy).
Typ pomocy Wszystkie
przedmioty
Przedmiot:
język polski
Język polski +
gimnazjum
e-lekcje 530 38 11
Prezentacje multimedialne 738 93 51
Ćwiczenia interaktywne 2860 189 55
Filmy wideo i animacje 3747 180 34
Zdjęcia i ilustracje 10524 2225 257
Tablice i schematy 3031 41 14
Scenariusze lekcji 6739 1537 412
Testy i sprawdziany 461 131 54
Tabela 1.2 Typ i ilość publikacji na portalu Scholaris (opracowanie własne).
Dodatkowe możliwości wortalu to działy:
Zadania: tworzenie zadań dla uczniów poprzez wykorzystanie zasobów,
E-szkoła: kreowanie i zarządzanie wirtualną szkołą,
Poczta: zakładanie własnego konta pocztowego,
Hosting: miejsce na darmowe umieszczenie stron www szkół,
Forum i czat: komunikowanie.
49
Wortal zawiera również: bogate treści informacyjne (o charakterze zarówno
ogólnopolskim, jak regionalnym), informacje związane z doskonaleniem i awansem
zawodowym nauczycieli oraz szczegółową bazę informatorów.
Scholaris może być pomocą zarówno bezpośrednio (wykorzystywanie
zawartych na stronach materiałów na lekcjach) lub pośrednio (odsyłanie uczniów
do wartościowych zagadnień na stronie). Jeżeli chodzi o materiały dydaktyczne, które
może wykorzystać nauczyciel języka polskiego w gimnazjum, warto podkreślić,
że administratorzy Scholaris zaznaczają, że wszystkie materiały zgodnie z podstawą
programową każdego z przedmiotów. W tym miejscu umieszczam charakterystykę
wymienionych wcześniej liczbowo zasobów edukacyjnych132
:
1. e-lekcje – to lekcje multimedialne z wieloma prezentacjami, pokazami slajdów,
filmami oraz innymi atrakcyjnymi pomocami:
a. dla uczniów,
b. dla nauczycieli – z możliwością stworzenia unikalnej lekcji na potrzeby
konkretnych uczniów (wybór slajdów, umieszczenie dodatkowych
notatek etc.),
2. prezentacje multimedialne – bogate w ilustracje, zdjęcia i rysunki, doskonałe
uzupełnienie treści przekazywanych w tradycyjnej formie,
3. ćwiczenia interaktywne – po samodzielnym wykonaniu możliwość weryfikacji
poprawności udzielonych odpowiedzi,
4. filmy wideo i animacje – przybliżyć informacje, uczynić lekcję ciekawszą,
5. zdjęcia i ilustracje – głównie Kronika polska Marcina Bielskiego, kilka
plansz133
,
6. tablice i schematy – głównie slajdy z uporządkowanym jednym zagadnieniem
(np. odmiennymi częściami mowy, częściami zdania czy zasadami użycia
łącznika),
132 Na podstawie informacji z przewodnika po wortalu (Biblioteka zasobów edukacyjnych, [on-line:]
http://www.scholaris.pl/cms/view_all.php?id=kurs_doskonalenie_zawodowe_nauczycieli_2&flo=sch_kd
z2_l001.flo [dostęp: 01.03.2010], a także własnych poszukiwań w obrębie strony. 133
Powinny się znaleźć w dziale: Tablice i schematy.
50
7. scenariusze lekcji – szczegółowo opracowane plany prowadzenia lekcji
(elementy: cel ogólny i cele operacyjne lekcji, stosowane środki dydaktyczne,
metody i formy pracy),
8. testy i sprawdziany – w formie gotowej do wydruku.
Jak widać, wortal Scholaris stanowi bogate źródło materiałów edukacyjnych.
Niektóre prezentowane treści wymagają jednak dodatkowej pracy nauczyciela przez
wykorzystaniem ich na lekcji. Przykładem dobrej merytorycznie, ale wymagającej
poprawy strony graficznej może być prezentacja Neologizmy i ich rodzaje134
,
zawierająca dobrze poukładane informacje na temat neologizmów, ale forma, w jakiej
są one przedstawiane jest uciążliwa dla odbiorcy ze względu na ciemny kolor tła i zbyt
dużo rozpraszających uwagę obrazków. Prezentacja Oboczności135
jest przykładem
na brak umiaru w stosowaniu animacji (wszystkie napisy „wjeżdżają”, wskakują etc.).
Prezentacja Marzenia w literaturze136
rozprasza zbyt energiczną i zupełnie
nieprzystającą do treści slajdów muzyką, a dodatkowo na slajdach pojawia się zbyt
wiele tekstu (nawet 17 wersów, gdy wzorcowo jest to 7-8 linijek). Prezentowany
poniżej slajd ilustruje problem nieodpowiedniego doboru czcionki i tła (niejednolite tło,
mała czcionka).
134 K. Raszka, Neologizmy i ich rodzaje, [on-line:]
http://www.scholaris.pl/cms/index.php/resources/2385969873693.html [dostęp: 01.03.2010]. 135
Taż, Oboczności, [on-line:] http://www.scholaris.pl/cms/index.php/resources/2385969873693.html
[dostęp: 01.03.2010]. 136
A. Pyrgiel, Marzenia w literaturze, [on-line:]
http://www.scholaris.pl/cms/index.php/resources/prezentacja_P_4144_pyrgiel.html [dostęp: 01.03.2010].
51
Rysunek 2.1. Slajd z prezentacji „Marzenia w literaturze” (zrzut z ekranu)
Jak widać na przykładzie tylko tego typu materiałów – zasoby zamieszczone
w wortalu Scholaris wymagają krytycznego podejścia: czasem potrzebne są tylko
kosmetyczne poprawki, ale czasem należy przekształcić cały materiał lub radykalnie
przekształcić stronę graficzną. Mimo wszystko, wortal uważam za najlepszą pomoc dla
nauczycieli, ponieważ oferuje ona szeroką gamę pomocy naukowych, bogatą bazę
informacji oraz platformę wymiany opinii.
Na drugim miejscu, jeśli chodzi o liczbę prezentowanych scenariuszy lekcji
języka polskiego dla gimnazjum, uplasowała się literka.pl. Istniejący od 2002 roku
wortal edukacyjny tworzą wizytatorzy i doradcy MEN ds. awansu zawodowego,
specjaliści prawa oświatowego, wieloletni dyrektorzy i nauczyciele. O dużej
popularności wortalu świadczy fakt, iż odwiedza go miesięcznie ok. 300 tysięcy
użytkowników137
. W banku scenariuszy, w dziale gimnazjum i przedmiocie język
polski odnaleźć można około 120 konspektów, przygotowanych przez nauczycieli.
Konspekty można przeglądać za pośrednictwem strony, ściągnąć wersję PDF lub
wydrukować. Nie wszystkie konspekty zawierają cel główny lekcji, w niektórych
dochodzi do mieszania form i metod pracy. Z wortalu można bezpłatnie ściągać testy
i konkursy – w dziale gimnazjum, język polski zamieszczono ich ok. 90. Niektóre
z nich zawierają propozycję punktowania oraz klucz odpowiedzi, część to tylko zbiór
137 Por. O nas, [on-line:] http://literka.pl/czytaj/77/1 [dostęp: 01.03.2010].
52
pytań wymagający ustalenia sposobu oceniania. Wortal prezentuje również scenariusze
imprez np. rozpoczęcia lub zakończenia roku szkolnego, pasowania uczniów,
pożegnania absolwentów, ale także np. lekcję otwartą dotyczącą postaci
mitologicznych: 12 prac Heraklesa. Dodatkową zaletą wortalu jest Wsparcie eksperta,
czyli możliwość uzyskania rady od doradcy MEN drogą on-line.
Kolejne miejsce przypadło Polskiemu Portalowi Edukacyjnemu Interkl@sa,
który działa od lipca 2001 roku. Prezentuje 90 scenariuszy lekcji z wewnętrznym
podziałem na klasy I–III, co ułatwia nauczycielowi odszukanie scenariusza
na konkretny poziom. Konspekty lekcji prezentowane są kilkuetapowo: pierwsza
plansza ukazuje cele, metody i formy pracy, czas i środki dydaktyczne; druga zawiera
szczegółowy przebieg zajęć, kolejne plansze to ewentualne załączniki (np. karty pracy).
Oprócz scenariuszy zajęć, znaleźć tu możemy także: porady logopedy, ćwiczenia dla
uczniów z dysfunkcjami, interesujący dział frazeologizmów (definicja, pochodzenie,
dodatkowo zilustrowane). Skromne zagadnienia prawne rekompensuje bogata oferta
materiałów dydaktycznych: krzyżówek, gier edukacyjnych itp.
W kolejnych portalach brak podziału na przedmioty i/lub etapy szkolne,
co znacząco utrudnia nauczycielom poszukiwanie odpowiednich treści. Cechą łączącą
większość analizowanych wortali są bezpłatne biuletyny informacyjne. Poziom
merytoryczny i forma graficzna są bardzo różnorodne.
Zebrane informacje nt. wortali i analiza zawartości trzech najbardziej
wartościowych z nich wykazały, że nauczyciele chętnie dzielą się swoimi materiałami
i wymieniają opinie w Internecie. Wysokie statystyki pokazują, że wortale jako
grupowe projekty proedukacyjne świetnie spełniają rolę elektronicznych pomocników
metodycznych nauczycieli. Pedagodzy mogą zarówno kopiować materiały wprost
z sieci i tak wykorzystywać na lekcjach, jak modyfikować do swoich potrzeb.
Przyczyną dużego zainteresowania publikacjami w Internecie są wymogi awansu
zawodowego (patrz: 1.5.4.)138
. Inną przyczyną rozwoju takich stron jest niski koszt
usług: w przeciwieństwie do poradników metodycznych są w większości bezpłatne lub
niskopłatne oraz ogólnodostępność (zarówno dla nauczycieli uczących w dużych
138 Wortale oferują użytkownikom możliwość uzyskania zaświadczenia o publikacji internetowej, które
jest dokumentem potwierdzającym rozwój zawodowy nauczyciela.
53
miastach, jak i – a może przede wszystkim – nauczycieli z terenów wiejskich). Dzięki
wortalom żaden nauczyciel posiadający dostęp do Internetu nie jest już samotną wyspą.
2.3. INTERNETOWE KLUBY NAUCZYCIELI
Internetowe kluby nauczycieli działają przy wydawnictwach, które zapraszają
nauczycieli korzystających z podręczników do publikowania scenariuszy lekcji,
dzielenia się opiniami nt. poszczególnych tekstów lektur i konkretnych podręczników
oraz poszerzania swojej wiedzy i kompetencji. Zawartość stron zazwyczaj jest
podzielona na dwie części:
3. Część dla wszystkich – zawierająca podstawowe materiały, dostępne bezpłatnie.
4. Część z materiałami dla klubowiczów – zawiera więcej materiałów, ale wymaga
zarejestrowania.
Aby uzyskać status klubowicza i możliwość korzystania z dodatkowych materiałów
należy wypełnić stosowne zaświadczenie on-line, uzupełnić formularz korzystania
z podręczników danego wydawnictwa, opatrzyć pieczątką szkoły i podpisem dyrektora,
a następnie wysłać pocztą.
O tym, że nauczyciele korzystają z tej formy pomocy, świadczy fakt, że niektóre
elementy klubów powstają na ich „zamówienie”139
. Kluby sprzyjają wymianie
informacji, dostarczaniu wskazówek dla mniej doświadczonych nauczycieli, publikacji
własnych opatentowanych sposobów na lekcję, umieszczaniu ciekawych materiałów
dydaktycznych etc.
Wydawcy dziesięciu najpopularniejszych podręczników do języka polskiego
w gimnazjum chcąc skupić na sobie uwagę i zyskać sympatię nauczycieli, oferują różne
bonusy140
. Pięć wydawnictw proponuje nauczycielom członkostwo w klubach
139 Pisze o tym: M. Latoch-Zielińska, Nauczycielskie kluby internetowe Wydawnictwa Szkolnego PWN,
w: Kultura popularna w szkole. Pobłażliwe przyzwolenie czy autentyczny dialog, red. B. Myrdzik, M.
Latoch-Zielińska, Lublin 2006, s. 312. 140
Wydawnictwo OPERON funduje zestaw dla nauczyciela obejmujący m.in.: pakiet edukacyjny
do nauczanego przedmiotu, kalendarz, teczkę na zestaw edukacyjny i inne.
54
nauczycieli. Poniżej zostanie przedstawiona zawartość czterech z nich141
, jeżeli chodzi
o materiały z języka polskiego na poziomie gimnazjalnym.
MIĘDZY NAMI I MIĘDZY TEKSTAMI
Klub istniejący przy Gdańskim Wydawnictwie Oświatowym.
W ogólnodostępnej Strefie Nauczyciela znajduje się142
:
- 5 scenariuszy do podręcznika Między nami,
- 3 zestawy scenariuszy do lektur (Dziady cz. II, Opowieść wigilijna, Niemcy),
- 1 inny scenariusz (zajęcia rewalidacyjne dla dziecka słabo słyszącego w normie
intelektualnej),
- 4 pomoce multimedialne (fragmenty tekstów kultury czytają znani aktorzy
polscy: Artur Barciś, Adam Ferency, Ewa Szykulska i inni).
Oprócz materiałów edukacyjnych ogólnodostępne są również: programy nauczania,
rozkłady materiału, wykaz lektur obowiązujących w bieżącym roku szkolnym oraz
Poradnia Polonistyczna.
Bogatsza, jeśli chodzi o zasoby edukacyjne, jest część dla zarejestrowanych
użytkowników143
:
- 6 scenariuszy do podręcznika Między nami,
- 22 zestawy scenariuszy do lektur (pokrywające się w trzech klasach
gimnazjum),
- 16 innych scenariuszy (m.in. Anna Kuczek, Jak ściągać z Internetu?),
- nagranie sceny I, aktu II Balladyny.
Dodatkowe korzyści oferowane członkom Klubów to 10 – 15% zniżki na publikacje
GWO oraz możliwość wsparcia przed Wydawnictwo konkursu szkolnego.
POMAGAMY UCZYĆ: KLUB POLONISTY144
141 Aby zostać członkiem klubu, należy korzystać z podręcznika danego wydawnictwa. W przypadku
Klubu Humanisty, działającego przy Mac Edukacja nie udało się uzyskać dostępu do materiałów, a na
stronie nie ma żadnych informacji nt. zawartości, dlatego nie pojawia się on w niniejszym zestawieniu. 142
Na podstawie: Scenariusze, lektury i pomoce multimedialne, [on-line:] http://www.gwo.pl/?m=107
[dostęp: 02.03.2010]. 143
Z powodu braku dostępu do materiałów dodatkowych nie mogę ocenić ich jakości.
55
Klub istniejący przy Wydawnictwach Szkolnych i Pedagogicznych. W części
ogólnodostępnej znaleźć można około 100 scenariuszy lekcyjnych pogrupowanych
odpowiednio do podręczników: Bliżej słowa, Świat w słowach i obrazach, a także testy
oraz sprawdziany. Tutaj również, jak w przypadku Między nami i Między tekstami część
dla zarejestrowanych użytkowników jest bogatsza – obejmuje:
- do podręcznika Bliżej słowa:
- zeszyt pomocy nauczycielskich: Bliżej tekstu – wszystkie pomoce operują
bardzo ciekawymi metodami (metaplan, analiza SWOT, debata za i przeciw
i inne):
- lekcja języka polskiego połączona z zagadnieniami
psychologicznymi (nawiązywanie kontaktów, budowanie poczucia
własnej wartości etc.) oparta na tekstach literackich: de Mello, Jana
Twardowskiego i Stasysa Eidrigeviciusa;
- lekcje literaturoznawcze, oparte na atrakcyjnej, a zarazem celowej
metodzie aktywizacyjnej (drzewo decyzyjne, elementy dramy,
jarmark pomysłów), które mają za zadanie zachęcić ucznia
do wnikliwej lektury, do nieszablonowego odczytywania znaczeń
i obserwacji struktury dzieła literackiego,
- lekcje z literatury młodzieżowej (Eragon – Christopher Paolini,
Dzień kolibra – Ewa Przybylska, Panna Nikt – Tomek Tryzna,
Razem na biegun – Marek Kamiński),
- zeszyt pomocy nauczycielskich: Bliżej języka – zawiera propozycje 11
scenariuszy lekcji dot. zagadnień językowych (gramatycznych,
fonetycznych), autorzy podkreślają, że zależy im głównie na przechodzeniu
od „językowej poprawności do komunikacyjnej sprawności”145
,
jednocześnie zadania związane z gramatyką czy fonetyką przeprowadzane
są na interesujących tekstach literackich, przy użyciu ciekawych metod np.
144 Serdecznie dziękuję Pani Edycie Bieganik z wydawnictwa WSiP S.A., która umożliwiła mi
zapoznanie się (na potrzeby niniejszej pracy magisterskiej) z materiałami dla nauczycieli zgromadzonych
w Klubie Polonisty. 145
Bliżej języka, [on-line:] http://www.wsipnet.pl/kfile.php?klub=47&id=5126 [dostęp: 04.04.2010], s. 3.
56
- znaczenie i funkcja czasownika – tekst Pamiętnik jedynaczki Hanny
Kowalskiej-Pamięty,
- tryby czasownika – tekst Igor Barbary Ciwoniuk,
- synonimy, antonimy i frazeologizmy – tekst Czarna polewka
Małgorzaty Musierowicz,
- relacjonowanie – metoda dramowa (rzeźba),
- części zdania – metoda dramowa (wcielanie się w role),
- sprawdzian z języka polskiego diagnozujący wiedzę i umiejętności uczniów
rozpoczynających naukę w 1 klasie gimnazjum (grupa A i B, klucz odpowiedzi,
zasady punktowania – materiał gotowy do wydruku),
- sprawdzian z języka polskiego podsumowujący naukę w 1 klasie gimnazjum
(grupa A i B, klucz odpowiedzi, zasady punktowania – materiał gotowy
do wydruku),
- do podręcznika Świat w słowach i obrazach:
o 53 scenariusze do klasy I,
o 33 sprawdziany (11 do klasy pierwszej, 19 do klasy drugiej, 3
do klasy II-III),
o 2 scenariusze do klasy II,
o 5 scenariuszy do klas II-III,
o 2 inne pomoce (m.in. obudowa metodyczna do tekstu Krzyżacy
Sienkiewicza),
- do podręcznika Skarb w słowach zaklętych:
o 3 testy ze znajomości lektur (2 wersje wraz z kluczem
odpowiedzi),
o Przedmiotowy system oceniania wypowiedzi pisemnych
w klasach 1-3 w ujęciu kryterialnym,
o 2 zestawy odpowiedzi do pytań o interpretację dzieł malarskich
w pierwszej i drugiej części podręcznika,
o Obudowa metodyczna do lektury Krzyżacy Sienkiewicza,
o 2 inne scenariusze lekcyjne do lektur,
- do podręcznika Gramatyka i stylistyka:
57
o 30 sprawdzianów (11 do klasy pierwszej, 19 do klasy drugiej146
)
o 14 poradników dla nauczyciela (fleksja, składnia, fonetyka,
słownictwo),
- Inne materiały pomocnicze – 4 scenariusze lekcji i karty pracy do lektury Mały
książę Antoine’a de Saint-Exupery’ego, 3 inscenizacje.
Jak widać, materiały częściowo się pokrywają, ale niezmienny pozostaje fakt,
iż nauczyciel należący do Klubu Polonisty ma do swojej dyspozycji szeroki repertuar
różnych pomocy naukowych: testów (w dwóch wersjach gotowych do wydruku,
z kluczem odpowiedzi, czasem z zasadami punktowania), scenariuszy lekcji literackich
i językowych (z wykorzystaniem różnorodnych metod tradycyjnych i aktywizujących),
a także inscenizacje.
KLUB NAUCZYCIELA147
Klub istniejący przy Wydawnictwie Piotra Marciszuka STENTOR.
Ogólnodostępne są: 4 plany wynikowe i 3 programy nauczania, przygotowane przez
polonistów, autorów podręczników wydawnictwa STENTOR. I po raz kolejny część dla
zarejestrowanych nauczycieli kusi większymi możliwościami.
Nauczyciele zarejestrowani w Klubie Nauczyciela:
1. otrzymują bezpłatnie wybrane publikacje Wydawnictwa STENTOR, w tym m.in.
nowe oraz zmienione wydania podręczników, zeszytów ćwiczeń, planów
wynikowych i programy nauczania
2. otrzymują bezpłatnie broszury metodyczne wydane w dogodnym do kserowania
formacie A-4, zawierające m.in. testy, arkusze maturalne, scenariusze lekcji
(minimum dwa wydania rocznie)
3. uzyskują dostęp do zasobów serwisu www.klubnauczyciela.stentor.pl […]148
.
W części język polski na poziomie gimnazjum znajdują się:
- scenariusz lekcji bibliotecznej149
(m.in. bardzo interesujący zestaw ćwiczeń
z wykorzystaniem trzech książek: Pozłacana rybka Barbary Kosmowskiej,
146 Są to te same testy, które pojawiają się przy podręczniku Świat w słowach i obrazach.
147 Serdecznie dziękuję Panu Piotrowi Marciszukowi – właścicielowi wydawnictwa STENTOR, który
umożliwił mi zapoznanie się (na potrzeby niniejszej pracy magisterskiej) z materiałami dla nauczycieli
zgromadzonych w Klubie Nauczyciela. 148
Klub Nauczyciela, [on-line:] http://klubnauczyciela.stentor.pl/strony/klub-nauczyciela-informacje
[dostęp: 03.03.2010].
58
Jabłko Apolejki Beaty Wróblewskiej, Gdzie jest Jennifer? Anne Cassidy –
problemy choroby, śmierci, cierpienia, tolerancji itp.);
- 9 scenariuszy lekcji do podręczników – po 3 do każdej klasy (ćwiczenia
dramowe, psychodrama, metoda debaty korespondencyjnej, metoda heurezy)
poruszające między innymi zagadnienia kultury masowej,
- 3 scenariusze lekcji do ścieżek edukacyjnych (połączenie materiałów z języka
polskiego, historii, sztuki, geografii, religii itp.),
- 2 scenariusze lekcji z multimediami (Teresa Kosyra-Cieślak, Internetowa podróż
śladami Homera oraz Podróż do śródziemnomorskich źródeł),
- test progowy (jedna wersja, klucz odpowiedzi),
- 2 gotowe do wydruku testy z treści lektur (zawierające klucz odpowiedzi;
testowane lektury to: Krzyżacy Henryka Sienkiewicza, Opium w rosole
Małgorzaty Musierowicz).
Choć zasoby Klubu Nauczyciela STENTOR są mniejsze niż prezentowane wcześniej
zasoby Klubu Polonisty WSiP, to także ten Klub może stanowić pomoc dla nauczyciela.
Zwłaszcza lekcje poruszające problemy egzystencjalne na podstawie tekstów literackich
mogą być interesujące zarówno dla nauczyciela, jak i uczniów.
STREFA NAUCZYCIELA150
Klub działający przy Wydawnictwach Szkolnych PWN. W części
ogólnodostępnej151
znajdują się: plany wynikowe, rozkłady materiału
(do podręczników: Po polsku, Świat człowieka), scenariusze lekcji (do podręcznika
Świat człowieka), artykuły (dot. literatury: poezja Baczyńskiego, postmodernizm,
a także: o tradycji Mikołajek czy Andrzejek, o święcie Niepodległości, a nawet List
otwarty do Rady Języka Polskiego; recenzje książek), prezentacje, projekty (projekt
portfolio o miłości, mini-warsztaty dziennikarskie: Jak ożywić gazetkę ścienną
w pracowni polonistycznej?) oraz scenariusze zajęć dodatkowych (4 scenariusze zajęć
149 Uważam, że może być to scenariusz lekcji języka polskiego.
150 Serdecznie dziękuję Wydawnictwom Szkolnym PWN za umożliwienie mi zapoznania się (na potrzeby
niniejszej pracy magisterskiej) z materiałami dla nauczycieli zgromadzonymi w Strefie Nauczyciela. 151
Wszystkie materiały z przedmiotu język polski na poziomie gimnazjalnym są dostępne w wersji
bezpłatnej (wersja PREMIUM – dla zarejestrowanych nauczycieli korzystających z podręczników WSiP
– obejmuje dodatkowe materiały, ale dla innych przedmiotów: języki obce, historia etc.).
59
koła teatralnego, 2 scenariusze lekcji dla koła filmowego) 152
. Szczególnie interesujący
wydaje się projekt budowania uczniowskich portfolio o miłości153
, który zakłada pracę
długofalową – uczniowie uczą się poszukiwania i selekcjonowania informacji, rozwijają
talenty i zainteresowania oraz poznają różne źródła informacji, z kolei nauczyciele
poznają zainteresowania uczniów, uczą gromadzenia informacji, sprawdzają
samodzielność uczniów. Innym interesującym pomysłem jest umieszczony na stronie
zbiór „Ciekawych linków” (Pisarze w sieci, Lekcje muzealne, Wirtualne miejsca
literatury, Prasa i inne media, Na łączach kultury i Niezbędnik nauczyciela)
i „Przydatnych linków”.
Kluby nauczycielskie mają za zadanie przyciągnąć pedagogów, którzy będą
uczyć z wykorzystaniem podręczników danego wydawnictwa. Z tego powodu
wydawnictwom zależy na prezentowaniu jak najbardziej interesujących zagadnień oraz
jak największej ilości ciekawych materiałów edukacyjnych. Stosują szeroką gamę
środków i metod przyciągania nauczycieli do swoich publikacji, ponieważ to zapewnia
im byt finansowy. Jak pokazują badania – oferta poszczególnych klubów jest bardzo
zróżnicowana. Klub Polonisty (WSiP) oprócz setki scenariuszy w części dostępnej dla
wszystkich, zamieszcza interesujące pomoce naukowe – np. zeszyt pomocy
nauczycielskich z niebanalnymi, interdyscyplinarnymi scenariuszami zajęć opartych
na dziełach literackich, a także zestaw lekcji językowych również opartych na tekstach
lektur, sprawdziany diagnozujące oraz podsumowujące. Nauczyciele korzystający
z podręcznika Świat w słowach i obrazach otrzymują dostęp do dodatkowych niemal 60
scenariuszy lekcyjnych oraz ponad 30 sprawdzianów. Z kolei użytkownicy podręcznika
Skarb w słowach zaklęty mają do swojej dyspozycji testy ze znajomości lektur,
scenariusze lekcyjne do lektur. Do podręcznika Gramatyka i stylistyka dodano 30
sprawdzianów i 14 podręczników dla nauczyciela. Zaletą materiałów zamieszczanych
w Klubie Polonisty jest możliwość ich bezpośredniego drukowania bądź przetwarzania
na własne potrzeby.
152 Na podstawie: Czym jest Strefa Nauczyciela?, [on-line:]
http://wszpwn.com.pl/?page=nauczyciel_tresci&ph_main_content_start=show&arti_id=6461 [dostęp:
05.03.2010] oraz poszukiwań własnych. 153
B. Czerkawska, Miłość w sztuce – portfolio, [on-line:]
http://wszpwn.com.pl/?page=nauczyciel_przedmiot_tresci&pcsu_id=1010&artf_id=2879&ph_main_cont
ent_start=show&arti_id=7261 [dostęp: 06.03.2010].
60
Mniej materiałów zawiera Klub Nauczyciela (STENTOR). W części dla
zarejestrowanych nauczycieli możemy odnaleźć interesujące scenariusze lekcji
bibliotecznych (problemy śmierci, choroby, tolerancji) oparte na tekstach literackich,
dziewięć scenariuszy lekcji do podręczników (wykorzystanie metod aktywizujących),
scenariusze lekcji do ścieżek edukacyjnych, scenariusze lekcji z multimediami, test
progowy i testy z treści lektur.
Z kolei Strefa Nauczyciela (WSZPWN) wszystkie materiały z języka polskiego
na poziomie gimnazjalnym zamieszcza w części ogólnodostępnej: możemy tu odnaleźć
plany wynikowe i rozkłady materiału do podręczników, scenariusze lekcji, artykuły
oraz scenariusze zajęć dodatkowych (teatralnych i filmowych), a także interesujące
projekty. Bardzo wartościowe jest umieszczenie w Strefie zbioru linków przydatnych
w pracy nauczyciela.
Dosyć skromne zasoby posiadają kluby Między nami i Między tekstami (GWO),
gdzie bezpłatnie możemy ściągnąć 5 scenariuszy do podręczników, 6 do lektur i jeden
inny scenariusz. Kluby działające przy Gdańskim Wydawnictwie Oświatowym
prezentują jednak jeszcze inne pożyteczne materiały – np. pomoce multimedialne
(profesjonalne nagrania fragmentów tekstów literackich). W części
dla zarejestrowanych użytkowników zamieszczono kilka scenariuszy do podręcznika,
ponad 20 scenariuszy do lektur i 16 innych scenariuszy oraz dodatkowo nagranie
fragmentu Balladyny.
Przedstawiona analiza ofert klubów nauczycielskich pokazała, że pozostają one
na różnych poziomach, jednak wartościowy jest sam fakt ich istnienia. Zarówno młodzi,
mniej doświadczeni nauczyciele, jak i pedagodzy z wieloletnim stażem mogą
z pożytkiem dla siebie i uczniów korzystać z gotowych scenariuszy lekcyjnych czy
testów (dla ułatwienia do testów dołączane są klucze odpowiedzi i schematy
punktowania). Jednak, zdaniem autorki, należałoby włączyć w działalność klubów
samych nauczycieli, którzy mogliby wysyłać swoje scenariusze lekcyjne
do poszczególnych podręczników czy umieszczać przygotowane na potrzeby lekcji
pomoce naukowe. Wtedy funkcjonowanie klubów nabrałoby rozpędu i bardziej
praktycznego aspektu.
61
2.4. AUTORSKIE STRONY POLONISTYCZNE
Każda z osób korzystających z Internetu może założyć stronę internetową.
Oczywiście, forma takiej strony będzie zależeć od posiadanych kompetencji,
a możliwości od tego, co oferuje nam serwer, na którym zamieścimy stronę. Warto
jednak dodać, że w sieci funkcjonują darmowe, proste kreatory stron WWW154
, a także
bezpłatne kursy155
, które nawet laikom umożliwiają zaistnienie w wirtualnym świecie.
Analiza trzech katalogów stron internetowych (katalog.bajery.pl, katalog.onet.pl,
katalog.wp.pl) wykazała, że wśród ogólnego zbioru prywatnych stron nauczycieli
te tworzone przez nauczycieli-polonistów zajmują niewielki wycinek – najwięcej jest
stron nauczycieli matematyki oraz innych przedmiotów ścisłych. Dodatkowo, należy
zauważyć, że wiele stron odnoszących się do przedmiotu „język polski” pojawiających
się w powyższych spisach nie działa lub jest nieaktualne156
.
Przeglądając strony polonistów można zauważyć, że część to wizytówki tworzone
w czasie trwania kursów informatycznych, które nie zawierają informacji
merytorycznych ani metodycznych, są też bardzo ubogie lub przeciwnie: przeładowane
grafiką, panuje chaos, a dodatkowo często są niedokończone. Strona Anny Paprockiej –
nauczycielki języka polskiego oferuje nam w spisie treści osiem podstron. Niestety,
cztery pierwsze są puste, a piąta, zatytułowana „SCENARIUSZE LEKCJI”, zawiera
tylko nieaktywne linki do trzech scenariuszy lekcyjnych157
(zob. rysunek 2.1.).
154 Kreator stron ZAFRIKO, [on-line:] www.zafriko.pl/ [dostęp: 05.01.2010]; Najłatwiejszy darmowy
kreator stron WWW, [on-line:] www.otostrona.pl/ [dostęp: 05.01.2010] i inne. 155
Kurs HTML - strona WWW za darmo, [on-line:] http://www.kurshtml.boo.pl/ [dostęp: 24.01.2010],
Darmowy kurs HTML [on-line:] http://pl.html.net/tutorials/html/introduction.asp [dostęp: 24.01.2010]. 156
O problemie znikających stron internetowych pisał Rafał Rippel: „W sieci nic nie trwa wiecznie.
Strony często zmieniają adresy, są likwidowane, by po kilku miesiącach pojawić się ponownie. Może się
zatem zdarzyć, że […] sprawdzamy adres i nie udaje się połączyć z witryną, […] ona już po prostu nie
istnieje”. Zob. R. Rippel, Komputerowe biografie, „Język Polski w Szkole Średniej” 1999/2000, z. 1, s.
105. 157
Strona A. Paprockiej, [on-line:] http://a.paprocka.webpark.pl/index_pliki/frame.htm [dostęp:
30.12.2009].
62
Rysunek 2.1. Strona Anny Paprockiej (zrzut z ekranu).
Kolejna strona jest anonimowa. Jej tytuł ilustruje podejście autora do internetowego
tworu („Coś tam się wpisze”). Strona zawiera jeden konspekt lekcji i dwa sprawdziany:
z wypowiedzeń wielokrotnie złożonych oraz słowotwórstwa158
(zob. rysunek 2.2.)159
.
Rysunek 2.3. Strona anonimowego autora (zrzut z ekranu)
Z powodu niskiej wartości merytorycznej strony powyższe oraz im podobne nie
będą brane pod uwagę160
. Dokładniejszej analizie zostaną wszystkie skatalogowane
158 Ostatnie pytanie sprawdzianu ze słowotwórstwa wykracza poza dział słowotwórstwo i jest raczej
pytaniem ortograficznym o zasadę pisowni przymiotników pochodzących od nazwisk np.
mickiewiczowski etc. 159
Strona anonimowego autora, [on-line:] www: http://gojabraniewo.webpark.pl/ [dostęp: 21.01.2010]
63
strony dotyczące nauczania języka polskiego na poziomie gimnazjalnym, których
proces tworzenia był dłuższy i bardziej przemyślany161
. Strony oceniano pod kątem:
1. autora: czy jest podany, czy istnieją dane kontaktowe, czy publikowane
materiały są jego autorstwa lub czy podaje bibliografię cytowanych
materiałów,
2. aktualności: kiedy opublikowano lub zaktualizowano informacje,
3. zawartości merytorycznej: ile i jakich materiałów zamieszczono na stronie,
4. adresu URL: w jakiej domenie została opublikowana informacja, czy
domena odpowiada zawartości strony,
5. elementów dodatkowych: do kogo autor kieruje informacje, jaki jest jego
cel, ewentualne błędy ortograficzne, stylistyczne etc.,
6. szaty graficznej: układ elementów, dobór tła i czcionki, spójność podstron,
obecność elementów dodatkowych (graficznych, dźwiękowych etc.).
160 Jednocześnie fakt, iż spośród niewielkiego zbioru prywatnych stron polonistycznych należy
dodatkowo wykluczyć część z powodu znikomej wartości merytorycznej ma niebagatelne znaczenie dla
omawianego zagadnienia. 161
Strony analizowano w dniach 30.12.2009-7.01.2010.
64
162 B. Wojciulewicz, Strona główna, [on-line:] http://www.bw.rzekun.pl/ [dostęp: 07.03.2010].
STRONA Autor Aktualnośd Zawartośd merytoryczna
Adres URL Elementy dodatkowe
Szata graficzna
Strona Barbary Wojciulewicz
http://www.bw.rzekun.pl
Barbara Wojciulewicz
– 47-letnia
nauczycielka z
Publicznego
Gimnazjum w
Myszyocu. Podaje
swój adres
kontaktowy e-mail.
2005 Na stronie
zamieszczono gł.
recenzje polskiej poezji
współczesnej,
scenariusze
przedstawieo oraz 1
scenariusz lekcji.
Publikowane materiały
są oryginalne.
Archiwalny (maj 2005)
numer gazetki
Myszynieckich
gimnazjalistów.
rzekun.pl –
domena
gminy, w
której autorka
pracuje.
Autorka pisze, że
kusi ją świat
medialny i wirtualny,
co stało się przyczyną
założenia własnej
strony internetowej.
Odbiorcą strony mają
byd „ internauci jeśli
nie całego, to bodaj
połówki świata…”162
Menu: lewa strona. Góra:
nazwa strony. Kolorystyka
strony jest biało-
niebieska, czcionka jest
dośd mała, ale ma
wyraźny krój i
kontrastujący z tłem kolor
– czytelna. Na stronie nie
pojawiają się elementy
dźwiękowe ani graficzne
(z wyjątkiem zdjęcia
autorki).
Strona Jolanty Pogan
http://tylkopolski5.republika.pl
Autorka jest
nauczycielką w
Gimnazjum nr 5 w ZS
nr 1 w
Siemianowicach
Śląskich. Podaje swój
Luty 2010 Na stronie
zamieszczono
informacje o
konkursach szkolnych,
prezentację
multimedialną o
Republika.pl –
na Portalu
Społeczności
Oświatowych
można za
darmo założyd
Autorka zamieszcza
tu informacje
związane z
nauczanym
przedmiotem, wyniki
szkolnych i
Menu: lewa strona. Brak
stałego elementu w
górnej części strony.
Kolorystyka: menu
(czarne tło + biała
czcionka, po kliknięciu w
65
adres kontaktowy e-
mail.
noblistach, 3
scenariusze zajęd.
Strona zawiera również
linki do stron Gazety
Wyborczej (informacje
nt. egzaminu
gimnazjalnego oraz
przykładowe arkusze
wraz z odpowiedziami)
oraz dyktanda.net
(serwis edukacyjny z
elektronicznymi
dyktandami).
własną stronę
internetową.
pozaszkolnych
konkursów.
Dodatkowo
prezentuje
ciekawostki ze
szkolnej kroniki i
galerie zdjęd
klasowych. Nie
precyzuje odbiorcy
strony.
link – czerwona, co
zmniejsza czytelnośd)
niezintegrowane
kolorystycznie z resztą
strony – beżowo-szarą,
czcionka: krój wyraźny,
kolor czarny, dobrze
widoczna.
Na stronie pojawiają się
zdjęcia szkoły oraz
pracujących uczniów.
Strona Wioletty Szeszko
http://szerad.webpark.pl/
Autorka jest
nauczycielką języka
polskiego w
gimnazjum w
Dubeninkach. Podaje
swój adres
kontaktowy e-mail.
Sierpieo 2003 Na stronie
zamieszczono 5
planów wynikowych z
języka polskiego (klasy
I – III gimnazjum), 2
scenariusze
uroczystości szkolnych,
1 scenariusz lekcji
(konferencja prasowa z
Papkinem – bohaterem
Zemsty Fredro), 5
sprawdzianów (bez
odpowiedzi).
Webpark.pl –
dział portalu
Wirtualna
Polska, na
którym można
za darmo
założyd własną
stronę WWW.
Autorka zamieszcza
spis ciekawych
linków (m.in. do
Skarbnicy Literatury
Polskiej, Biblioteki
Literatury Polskiej w
Internecie czy
Wielkiej Encyklopedii
Internetowej Onet.
Nie precyzuje celu
ani odbiorcy strony.
Brak menu. Tło:
niebieskie (wzorzyste),
czcionka: czarna, linki
niebieskie, po kliknięciu –
fioletowe. Rozmiar
średni, ale z powodu
wzorzystego tła –
czcionka niezbyt czytelna.
W obrębie podstron –
bardzo zróżnicowana
kolorystyka tła (brak
spójności). Na stronie
tylko jeden element
graficzny – zdjęcie autorki
z synem.
66
163 A. Denert, Home, [on-line:] http://anna.denert.w.interia.pl/index.html [dostęp: 08.03.2010].
164 E. Menzel, Industrial, [on-line:] http://edamen.republika.pl/ [dostęp: 08.03.2010].
Strona Anny Denert
http://anna.denert.w.interia.pl
Autorka jest
nauczycielką języka
polskiego i
informatyki w
gimnazjum w
Kalinowie. Brak
adresu
kontaktowego.
Maj 2005 Na stronie
zamieszczono 5
konspektów lekcji, 4
scenariusze
uroczystości szkolnych
i 3 programy autorskie
(Edukacja czytelnicza i
medialna, Program
pracy z uczniem
zdolnym i Program
zajęd dydaktycznych z
uczniem słabym).
w.interia.pl
(miasto.interia
.pl) – dział
portalu
Interia, na
którym można
za darmo
założyd własną
stronę.
Autorka zamieszcza
tu propozycje lekcji
oraz programy
autorskie. Strona
została stworzona,
ponieważ chciała
„podzielid się z
innymi swoją wiedzą
i doświadczeniem
zawodowym”163
.
Menu umieszczone w
górnym pasku. Strona
przystosowana do małej i
niepopularnej dzisiaj
rozdzielczości 1024/768.
Kolory na stronie są
bardzo intensywne
(zieleo, niebieski, turkus),
co sprawia, że wzrok
szybko się męczy.
Czcionka czarna, bardzo
drobna. Autorka
zamieszcza 5 zdjęd (3
prywatne i 2 przy pracy).
Strona Edyty Menzel
http://edamen.republika.pl
Autorka jest
nauczycielką języka
polskiego w
gimnazjum w
Manieczkach.
Prowadzi grupę
teatralną, kieruje
również redakcją
gazetki szkolnej. Brak
adresu
Grudzieo 2006 Na stronie
zamieszczono 5
sprawdzianów (bez
odpowiedzi), dziesięd
scenariuszy
przedstawieo, PSO z
gimnazjum w
Manieczkach, pięd
artykułów z gazetki
szkolnej.
Republika.pl –
na Portalu
Społeczności
Oświatowych
można za
darmo założyd
własną stronę
internetową.
Autorka nie
precyzuje odbiorcy
strony, cytuje
Senekę: „Nie jest
miłe posiadanie
żadnej rzeczy, jeżeli
nie można się nią
podzielid”164
.
Autorka skorzystała z
czarnego szablonu ze
zdjęciem klawiatury
komputerowej. Po lewej
stronie znajduje się spis
treści (brak odwołania do
strony głównej),
podstrony wyświetlane są
w obrębie fragmentu
strony głównej, ale
dostępu do menu, co
67
Tabela 2.3. Analiza zawartości wybranych prywatnych stron nauczycieli języka polskiego na poziomie gimnazjalnym (opracowanie własne)
kontaktowego. utrudnia nawigację.
Czcionka czarna, wyraźna.
Polonistka
http://polonistka.prv.pl
Autorkami strony są
Zofia Ratkiewicz i
Agnieszka Łupioska –
nauczycielki z
Gimnazjum nr 1 w
Łapach. Autorki
podają adres
kontaktowy e-mail.
Maj 2005 Na stronie
zamieszczono 2
scenariusze lekcji do
gimnazjum, 2
scenariusze
uroczystości, ok. 50
sprawdzianów (bez
odpowiedzi,
sporadycznie z
punktacją).
Prv.pl – portal
umożliwiający
założenie
darmowej
strony www.
Brak sprecyzowanego
celu i odbiorcy
strony. Autorki
zamieszczają pokaźny
zbiór linków
(Literatura, Pisarze i
poeci, Czasopisma,
Wydawnictwa Strony
edukacyjne).
Tło: intensywnie
niebiesko-turkusowe
(męczy wzrok). Menu po
lewej stronie, zbyt
drobna, fioletowa
czcionka utrudnia
czytanie. Na podstronach
tło jest białe i lepiej widad
czcionkę. Brak elementów
graficznych i
dźwiękowych.
68
Przedstawione powyżej obserwacje wskazują, że nauczyciele języka polskiego
na poziomie gimnazjalnym rzadko tworzą własne strony internetowe oraz, co się z tym
nierozerwalnie wiąże, publikują tam materiały czy kontaktują się przez nie z uczniami
czy innymi nauczycielami. Nie ma zbyt wielu stron prowadzonych przez polonistów,
a te istniejące zazwyczaj pozostają na niskim poziomie: tak technicznym, jak
merytorycznym. Dobór kolorów, układ treści są zazwyczaj przypadkowe, co utrudnia –
lub wręcz uniemożliwia – odbiór strony. Nauczyciele nie wykorzystują możliwości
stawianych im przez wirtualną sieć: nie pojawiają się elementy multimedialne
(animacje etc.). Także z zawartością merytoryczną nie jest lepiej: sporadycznie
umieszczane scenariusze, przypadkowo dobrane sprawdziany, a przy tym widoczne
kłopoty z opanowaniem edytorów tekstu. Całość przypomina raczej luźny zbiór notatek
niż rzetelną prezentację efektów pracy nauczycielskiej.
2.5. FORA, GRUPY I LISTY DYSKUSYJNE
Jeśli chodzi o komunikację w Internecie i poprzez Internet, to oprócz
wspomnianej już poczty elektronicznej, globalna sieć oferuje nam system forów, grup
i list dyskusyjnych. Narzędzia te umożliwiają przesyłanie poczty nie tylko
do indywidualnej osoby, ale do całej grupy użytkowników zainteresowanych danym
zagadnieniem, co daje możliwość prowadzenia otwartej dyskusji na dowolny temat165
.
Reguły postępowania nie są zbyt skomplikowane:
Zasada działania […] jest mniej więcej taka, jak tablicy ogłoszeniowej, umieszczonej
w mniej lub bardziej publicznym miejscu. Każdy korzystający może do niej „podejść”,
poczytać, co napisali inni, oraz dodać własną wypowiedź166
.
Dodatkowo, co warto podkreślić, czytający może odpowiedzieć na list przesyłając
odpowiedź wprost do nadawcy albo zostawiając ją na serwerze (por. wykres 2.3.).
Korzystanie z omawianych mechanizmów daje użytkownikom bezpieczną
anonimowość (mogą pytać o rzeczy kłopotliwe bądź niewygodne nie obawiając się
165 Por. W. Wolańska, Internet jako narzędzie dydaktyczne, [on-line:]
http://www.zspolice.pl/nasza_szkola/materialy_dydaktyczne/jezyk_obcy/internet_dydaktyka.pdf, s.13
[dostęp: 03.01.2010]. 166
P. Misiak, Wirtualny świat Internetu – podstawy, [w:] Komputer i Internet w szkole, s. 195.
69
rozpoznania) oraz swobodę wypowiedzi (zachowanie na listach i grupach jest jednak
określane przez net etykietę i kontrolowane przez moderatorów).
Wykres 2.3. Schemat działania list, grup dyskusyjnych oraz forów (opracowanie własne)
Analiza zasobów polskojęzycznej części Internetu wykazała, że istnieje niewiele
list i grup dyskusyjnych skupiających nauczycieli języka polskiego na poziomie
gimnazjalnym. W wyszukiwarce można znaleźć również puste fora – np. Forum
uczniów i nauczycieli167
.
Fora istnieją autonomiczne, a także przy portalach i serwisach edukacyjnych
(por.). Część dyskusji nauczycielskich odbywa się również na forach przy portalach
ogólnych. Na funkcjonującym przy „Gazecie Wyborczej” forum Poloniści –
Nauczyciele168
odbyła się gorzka dyskusja na temat minusów zawodu polonisty i braku
wdzięczności uczniowskiej za poświęcony trud („Drzemiących we mnie i budzących
się czasem Judyma i Siłaczkę wygnałam bez pardonu”169
). Pojawiły się też pytania
i prośby – o wypróbowane metody na streszczenie logiczne w liceum, plan wynikowy
dla klasy V szkoły specjalnej, źródło informacji na temat zasad nowej matury.
Internauci nie podali jednak żadnych wskazówek czy odpowiedzi. Forum wygasło
we wrześniu 2007 roku.
167 Forum uczniów i nauczycieli, [on-line:] http://hogwarthp.phorum.pl/ [dostęp: 04.01.2010].
168 Poloniści – Nauczyciele, [on-line:]
http://forum.gazeta.pl/forum/w,22449,47739433,,Polonisci.html?v=2 [dostęp: 05.01.2010]. 169
Tamże.
Użytkownik zamieszcza swoją wiadomośd
Wiadomośd czytają inni użytkownicy
Inni użytkownicy odpowiadają na wiadomośd
Na forum
Bezpośrednio
do
użytkownika
70
Płaszczyznę do wymiany opinii i informacji oferuje strona Oskwarek.pl, gdzie
w dziale „Język polski” odnajdujemy 10 wątków i 22 posty170
. 60% wątków pozostaje
bez odpowiedzi, a pozostałe 40% to tylko po trzy komentarze. Tematy, które wywołały
odzew to:
wybór podręczników szkolnych do języka polskiego na poziomie gimnazjalnym,
praca w grupach – przedstawienie wad i zalet pracy zbiorowej,
prowadzenie zeszytów przedmiotowych jako świadectwo stosunku
do przedmiotu – fundamentalne znaczenie ma edukacja w szkole podstawowej,
gimnazjaliści mają często złe nawyki i trudno (choć warto) z nimi walczyć,
kryteria doboru lektur – korzystanie ze stron internetowych: profesor.pl (dwa
głosy), interklasa.pl, literka.pl, z publikacji wydawnictw drukujących
podręczniki, publikacji w Internecie oraz czasopism.
Łącznie dziesięć pytań, dwanaście odpowiedzi na cztery z nich, to niewiele, zwłaszcza,
że deklaracja strony brzmi: „Poznaj cenne doświadczenia nauczycieli
i wychowawców”.
Większą popularnością cieszy się Forum Interkl@sy171
, gdzie forum „Język
polski” w dziale dla nauczycieli obejmuje ponad 1100 wątków, w tym: 4670 postów172
.
Najczęściej omawiane zagadnienia to:
plany wynikowe i rozkłady materiałów dla konkretnych podręczników,
konspekty do lekcji na konkretne tematy (gł. szkoła podstawowa),
scenariusze na uroczystości szkolne,
testy i sprawdziany z konkretnych zagadnień,
reforma edukacji,
prawa i obowiązki nauczyciela jako pracownika szkoły,
opinie nt. nowych metod i środków dydaktycznych,
materiały do prowadzenia kół pozalekcyjnych (teatralnych, recytatorskich etc.).
Czas reakcji jest szybki, np. odpowiedź na prośbę pojawia się po godzinie173.
170 Dla porównania: w dziale „Matematyka” – 5 wątków, 7 postów; „Przyroda” – 2 wątki, 2 posty. „Język
polski” jest najlepiej reprezentowany. Por. http://www.oskwarek.pl/f/ [dostęp: 03.10.2010]. 171
Forum Interkl@sa – język polski, [on-line:] http://forum.interklasa.pl/mvnforum/listthreads?forum=13
[dostęp: 04.01.2010]. 172
Nie sposób jednak określić, jaki udział w tej liczbie stanowią wypowiedzi nauczycieli, ponieważ część
wątków nie daje jednoznacznej odpowiedzi, kto zadał dane pytanie czy sformułował opinię.
71
Ania: Poszukuję planu wynikowego do podręcznika "To lubię" dla klasy II i III
gimnazjum. Będę wdzięczna za pomoc. [2005-08-29 19:12:36]
Monika: To pomoge:))) mam takie wlasnie, posylam. [2005-08-29 20:16:41]174
.
Nauczyciele dzielą się materiałami, dodając komentarze praktyczne, np.
MAGDA: Pracuję pierwszy rok w gimnazjum, chciałam zrobić dzieciakom sprawdzian
z czasownika, jeżeli ktoś mógłby mi udostepnić jakies testy - to z góry dziekuję
i również służę pomocą. [2005-11-03 19:06:38]
Anka: Mam testy z czasownika, ale połaczyłam je z imiesłowami, bo są one formami
czasownika. własnie robię sprawdzian w poniedziałek, zakres: czasowniki i imiesłowy,
dodatkowo pisownia z partykułą nie.Pozdrawiam.Jeśli to Cie interesuje napisz
[email protected] [2005-11-04 09:57:56]
Dorocia: Posłałam mój sprawdzian na maila. Jest w dwóch grupach, ale wyszedł dość
kiepsko, więć nei wiem czy był za trudny, czy dzieci się nie przygotowały.
Pozdrawiam:) [2005-11-05 22:26:58]175
.
W dyskusję włączają się zarówno nauczyciele, jak i uczniowie – ukazując różne
perspektywy widzenia problemów. Niestety, od końca października 2009 roku brak
nowych postów i wątków.
Kolejne analizowane forum dyskusyjne to awans.net. Statystyki pokazują,
że średnia wieku użytkowników to 35 lat176
. Ostatni post pochodzi z 31 grudnia 2009
roku. Tematyka obejmuje głównie kwestię awansu zawodowego – dokumentację, układ
teczki, sprawozdania, załączniki etc., w mniejszym stopniu problemy wychowawcze
i materiały edukacyjne. Poniżej pytanie użytkownika zanetka1407 i odpowiedź
użytkownika bea.
173 Cytowane fragmenty pochodzą z forum, zachowałam oryginalną pisownię.
174 Forum Interkl@sy » plan wynikowy do "To lubię", [on-line:]
http://forum.interklasa.pl/mvnforum/viewthread?thread=16809 [dostęp: 24.04.2010] 175
Forum Interkl@sy » CZASOWNIK – GIMNAZJUM, [on-line:]
http://forum.interklasa.pl/mvnforum/viewthread?thread=17096 [dostęp: 24.04.2010]. 176
Zob. Forum dyskusyjne awans.net, [on-line:] http://forum.awans.net/statistics.php [dostęp:
06.01.2010].
72
Rysunek 2.2. Forum dla nauczycieli: awans.net (zrzut z ekranu).
Analiza wykazała, że istnieje niewiele polonistycznych forów i innych form
dyskusyjnych w Internecie, a nawet jeśli takowe się pojawiają, rzadko są terenem
prawdziwych dyskusji pedagogicznych. Najczęściej poruszane kwestie to awans
zawodowy, reforma edukacji, scenariusze do wybranych lektur, testy i sprawdziany
z określonego tematu, plany wynikowe i rozkłady materiałów, opinie na temat
podręczników oraz materiały na zajęcia dodatkowe (koła teatralne, recytatorskie etc.).
Wiele z pytań pozostaje bez odpowiedzi, co może świadczyć o tym, że poloniści
są raczej gośćmi niż stałymi bywalcami forów. Pojawiają się na stronach dyskusyjnych
tylko, gdy jest im coś potrzebne, ale sami raczej nie udzielają odpowiedzi i nie dzielą
się materiałami. Taka forma kontaktu mogłaby rozwijać i sprzyjać wymianie
doświadczeń i poglądów. Nowe spojrzenie jest niezbędne do uniknięcia rutyny
i schematyzmu, co jest częstym problemem tak polonistów, jak innych nauczycieli.
2.6. INNE FORMY OBECNOŚCI POLONISTÓW
W INTERNECIE
2.6.1. BLOGI
Inną formą obecności nauczycieli-polonistów w Internecie są blogi, czyli
internetowe pamiętniki. Od swoich tradycyjnych, papierowych odpowiedników różnią
się tym, że dopuszczają czy wręcz wymagają udziału odbiorców:
73
Blog jest […] narzędziem komunikacyjnym. Istnieje więc nadawca, który przy użyciu
gotowego skryptu nadaje w eter (w sieć) swoje komunikaty. Istnieje odbiorca, który po
odkodowaniu komunikatu (po przeczytaniu notki) może zareagować. Wreszcie istnieje
kanał komunikacyjny, zbudowany na sieci WWW, który pozwala komunikatom krążyć
między nadawcą a odbiorcą177
.
Podobnie jak fora, grupy i listy dyskusyjne dają twórcom bezpieczne poczucie
anonimowości i swobodę wypowiedzi. W Polsce w 2008 roku istniało prawie 2,5
miliona blogów178
, jednak szacuje się, że wiele z nich pozostaje nieaktywne:
Ciężko oszacować, jaki ich [blogów] procent (choć z pewnością wystarczający, by faktu
tego nie lekceważyć) to blogi porzucone, założone tylko po to, by nie pojawił się na
nich ani jeden wpis czy też nieaktualizowane od dawien dawna, zapomniane tak przez
właścicieli, jak i ich czytelników oraz komentatorów179
.
Analiza katalogów blog.pl, blog.onet.pl. blox.pl oraz blog.interia.pl180
pokazała,
że wiele blogów założonych przez polonistów ogranicza się do jednego wpisu i nie ma
mowy o systematyczności – np. Pamiętnik polonistki181
, który zawiera jedną notatkę
i jeden komentarz (rysunek 2.4).
177 M. Cywińska-Milonas, Blogi. Ujęcie psychologiczne, [on-line:]
http://209.85.135.132/search?q=cache:hNqJNnHWLuIJ:www.retsat1.com.pl/walczak/blogi.doc+cywi%C
5%84ska-milonas,+blogi+uj%C4%99cie&cd=1&hl=pl&ct=clnk&gl=pl&client=firefox-a [dostęp:
07.02.2010]. 178
Informacja za: K. Jezierska, Blogi, [on-line:] http://www.e-marketing.pl/artyk/artyk103.php [dostęp:
04.01.2010]. 179
Por. M. Klimowicz, Blogi – polską potęgą?, [on-line:]
http://technoblog.gazeta.pl/blog/1,84942,4933297.html [dostęp: 04.01.2010]. 180
Wyniki uzyskano poprzez wpisywanie trzech słów kluczowych (nauczyciel, polonista, polonistka)
i przeglądanie zawartości wyświetlonych stron. 181
Pamiętnik polonistki, [on-line:] http://kaluziak928.blog.onet.pl/Brak-tytulu,2,ID268099689,n [dostęp:
05.01.2010].
74
Rysunek 2.3. Pamiętnik polonistki (zrzut z ekranu).
Pozostałe blogi pogrupowałam w trzy kategorie:
3. Blog intymny – publikacje mają charakter osobistych notatek,
4. Blog specjalistyczny – publikujący prezentuje swoje materiały w celu uzyskania
opinii o nich,
5. Blog komunikacyjny – publikujący prezentuje materiały dla swoich uczniów.
Do pierwszego typu – najliczniej reprezentowanego – należą Szalonej polonistki
refleksje nad otaczającym światem182
, w których autorka zamieściła gorzkie refleksje
na temat zawodu nauczyciela-polonisty. Blog jest tu formą internetowego pamiętnika,
do którego nadawca przelewa uczucia. Po trzech notatkach autorka zaprzestała
tworzenia bloga. Podobnie sytuacja wygląda w przypadku blogu Będąc młodą
nauczycielką – frustracje i upadki młodego nauczyciela polonisty183
, którego autorka
w ciągu dwóch dni zamieściła cztery posty, a później zamilkła. Innym przykładem jest
blog polonisty184
, w którym autor pisze m.in.:
182 Szalonej polonistki refleksje nad otaczającym światem, [on-line:] http://szalonapolonistka.blox.pl/html
[dostęp: 04.01.2010]. 183
Będąc młodą nauczycielką – frustracje i upadki młodego nauczyciela polonisty, [on-line:]
http://kociokwik1.blox.pl/html [dostęp: 04.01.2010]. 184
Blog polonisty, [on-line:] http://quasigombro.blox.pl/html/1310721,262146,14,15.html?3,2007
[dostęp: 04.01.2010].
75
Rysunek 2.4. blog polonisty (fragment postu)
Jego internetowe refleksje są jednak w niewielkim stopniu poświęcone literaturze, choć
pojawiają się tutaj wzmianki o Stanisławie Lemie, Jerzym Jarzębskim czy literaturze
małych ojczyzn185
. Treść bloga odnośnie się głównie do prywatnego życia autora – jego
zmartwień i radości rodzinnych.
Drugi typ blogów reprezentuje Będąc młodą polonistką186
, w którym autorka tak
pisze o celu założenia bloga:
Postanowiłam założyć ten blog, by móc podzielić się z Wami moim doświadczeniem
bycia „młodą polonistką”... Znajdziecie tu kilka pomysłów na lekcje, prezentacje,
obrazki i moje ulubione teksty literackie187
.
I po raz kolejny, interesująco zapowiadający się blog przestaje funkcjonować, zanim
nawet się rozwinie. Pojawiły się slajdy z dwóch prezentacji: „Co wy wiecie
o średniowieczu?” (zob. rysunek 2.6.) i „Zwierzęta fantastyczne” i na tym skończył się
zapał lub możliwości autorki.
185 Podobnie sytuacja wygląda w przypadku: crash boom bang, [on-line:] http://dodusia2.blog.interia.pl/
[dostęp: 04.01.2010]. 186
Będąc młodą polonistką, [on-line:] http://kingapolon.blog.onet.pl/Witajcie,2,ID352157929,n
[dostęp:04.01.2010]. 187
Tamże.
76
Rysunek 2.5. Będąc młodą polonistką (zrzut z ekranu)
Autor bloga język-polski.pl to jednocześnie administrator wortalu http://jezyk-
polski.pl188
. Blog prowadzony był przez około 5 miesięcy (grudzień 2008 – kwiecień
2009), autor zamieszczał tu głównie informacje189
nt. konkursów, systemu oceniania
prac czy lektur. Na początku kwietnia ubiegłego roku wortal przestał działać, a wraz
z nim – blog.
Ostatni przykład specjalistycznego bloga to Polonista190
. Autorka zamieściła
kilka scenariuszy (lekcji i uroczystości szkolnych), własne materiały dot. dysleksji,
ciekawostki polonistyczne, zdjęcia ze swoją klasą itp. Podobnie jak poprzedni, blog
tworzono przez pięć miesięcy (do lutego 2007 roku).
Jeżeli chodzi o trzeci typ – blog komunikacyjny – odnalazłam zaledwie dwa
przykłady. Pierwszy pozostaje na nieco niższym poziomie i jest to blog Polonista
Zdzisiom191
. Autor zamieszcza tam wybrane materiały dla swoich klas – zakresy
materiału na sprawdziany (rysunek 2.7 – 2.8.), propozycje tematów maturalnych i inne.
188 Blog język-polski.pl, [on-line:] http://a4kadiusz.blog.interia.pl/?pack=1 [dostęp:04.01.2010].
189 A właściwie linki do odpowiednich podstron na wortalu jezyk-polski.pl.
190 Dostępny w dwóch częściach pod adresami: http://monikasiuta.blox.pl/html
i http://monikasiuta2.blox.pl/html [dostęp: 04.01.2010]. 191
Polonista Zdzisiom, [on-line:] http://mmagnateria.blox.pl/html [dostęp: 04.01.2010].
77
Rysunek 2.6. Zakres materiału na I część sprawdzianu z romantyzmu – blog Polonista
Zdzisiom (zrzut z ekranu)
Rysunek 2.7. Zakres materiału na sprawdzian z Pisma Świętego – blog Polonista Zdzisiom
(zrzut z ekranu)
78
Idealnym przykładem bloga komunikacyjnego są Lekcje polskiego założone
i prowadzone przez młodą nauczycielkę – stażystkę: Karolinę Jędrych192
. Autorka mówi
tak o motywacji założenia bloga:
Chciałam stworzyć miejsce w Sieci, które stałoby się magazynem materiałów dla moich
uczniów, sposobem na przypominanie o sprawdzianie, pracy domowej, ale także
miejscem wymiany poglądów lub choćby zadawania pytań dotyczących spraw
poruszanych na lekcji, wyjaśniania wątpliwości pojawiających się podczas pisania
wypracowań, odrabiania ćwiczeń itp. Miałam nadzieję, że komentarze uczniów staną
się dla mnie informacją dotyczącą tego, jakie jeszcze treści należałoby z nimi omówić,
co powtórzyć, do czego wrócić na lekcji193
.
Blog istnieje od listopada 2008 roku i jest systematycznie uzupełniany o nowe
wpisy obejmujący takie etykiety194
jak: lekcja, lektura, materiały dla uczniów, praca
domowa, Wasze prace (uczniowie mogą publikować swoje wypracowania na blogu),
zadanie dodatkowe itp. Stał się miejscem prezentacji materiałów, a także wymiany zdań
na temat literatury, umieszczania wskazówek dot. pisania określonych gatunków
wypowiedzi czy polem kształtowania postaw.
Jednocześnie Jędrych zaznacza, że blog pomaga uczniom, ale też jej samej:
Potrzebowałam miejsca, w którym mogłabym utrwalić przebieg choćby niektórych
naszych lekcji. […]Przeglądając starsze wpisy, z początku mojej pracy w szkole, uczę
się, dostrzegam swoje niedociągnięcia, kwestie nad którymi muszę jeszcze
popracować195
.
Zastanawia fakt, dlaczego tak niewielu nauczycieli decyduje się na taką formę
prezentowania informacji uczniom. Zalety i wady, podsumowane przez autorkę pracy,
prezentuje wykres 2.4.
192 Autorka wygłosiła referat Blog jako narzędzie komunikacji nauczyciela z uczniami na konferencji
e-polonistyka 2, która odbyła się w grudniu 2009 roku na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana
Pawła II. Tekst autorki uzyskano przed publikacją książki z materiałami z konferencji [zbiory własne
autorki pracy]. 193
K. Jędrych, Blog jako narzędzie komunikacji nauczyciela z uczniami [zbiory własne autorki pracy –
por. przypis 192], s. 1-2. 194
Nazwa wprowadzona przez Jędrych. 195
Tamże, s. 2-3.
79
Wykres 2.4 Wady i zalety bloga jako formy prezentacji i komunikacji nauczyciela z uczniami
(opracowanie własne)
60% uczniów odpowiada twierdząco na pytanie, czy gdyby korzystaliby
z dodatkowych materiałów, które nauczyciel zostawiałby im na swoim blogu. Tylko co
dwudziesty uczeń stanowczo stwierdza, że z pewnością nigdy nie skorzystałby z takiej
formy pomocy. Dodatkowe informacje ilustruje wykres 2.5196
196 Wykres 2.5. przedstawia wyniki ankiety opracowanej przez autorkę, zamieszczonej na stronie
http://forum.gazeta.pl/forum/w,427,105208185,105208185,Nauczyciele_korzystaja_z_Internetu_.html
[dostęp: 17.02.2010]. W ankiecie udział wzięło 60 osób.
WADYCZASOCHŁONNOŚĆ: dodatkowe obciążenie dla nauczyciela
• należy wygospodarować czas, aby systematycznie dodawać nowe materiały i na bieżąco odpowiadać na pytania i komentarze pojawiające się na blogu
NIEBEZPIECZEŃSTWO ODTWÓRCZOŚCI:
• uczniowie zamiast korzystać z lekcji ograniczą się do kopiuj-wklej z bloga
ZALETYSWOBODNY DOSTĘP DO MATERIAŁÓW:
• darmowy dostęp do treści, możliwość ich kopiowania i przetwarzania:• uzupełnienie luk w notatkach z lekcji,
• umieszczanie dodatkowych materiałów, ciekawostek, na które nie ma czasu na lekcji,
• sprawdzanie zakresu materiału na sprawdzian czy tematu pracy domowej
WALOR EDUKACYJNO-WYCHOWAWCZY
• nauczyciel wchodzi w interesującą dla wielu uczniów blogosferę,
• rodzice mogą kontrolować przebieg edukacji dzieci oraz kontrolować odrabianie przez nich prac domowych
• nauczyciel pokazuje uczniom odpowiedni sposób i język komunikowania się w Internecie,
• nauczyciel kształtuje postawy uczniowskie (podejście do plagiatu internetowego etc.),
• wskazywanie uczniom wartościowych stron w Internecie
AUTOKONTROLA NAUCZYCIELA
• achiwizacja pomysłów, improwizacji w czasie lekcji,
• ewaluacja przeprowadzonych lekcji (poziom przyswojenia informacji przez uczniów)
80
Wykres 2.5. Wyniki ankiety przeprowadzonej wśród uczniów gimnazjów drogą on-line.
WNIOSKI
Celem drugiego rozdziału była analiza zagadnienia, czy nauczyciele języka
polskiego na poziomie gimnazjalnym tworzą społeczeństwo sieciowe. Skupiono się
na kwerendzie internetowej: obserwacji prywatnych oraz komercyjnych stron
polonistycznych, różnych form dyskusyjnych, klubów nauczycieli oraz blogów.
Sytuacja pozostawia wiele do życzenia. Bilans pokazał, że poloniści są słabo widoczni
w sieci i rzadko tworzą autorskie strony czy blogi. Niemniej jednak istnieje kilka
godnych naśladowania stron i blogów (jak chociażby Lekcje polskiego Karoliny
Jędrych), które są potwierdzeniem, że „polonista potrafi”. Nie można jednak
zapomnieć, że wiele polonistycznych forów wymiany opinii i informacji wieje pustką.
Jedynie kluby nauczycielskie, dzięki wsparciu wydawnictw, działają dosyć prężnie.
Pozostaje nadzieja, że już niedługo nauczyciele będą mieli własne strony czy blogi,
a komunikację z uczniami czy rodzicami oprą na ogólnodostępnym Internecie.
TAK60%
RACZEJ TAK27%
NIE WIEM5%
RACZEJ NIE3%
NIE5%
Czy gdyby Wasz nauczyciel języka polskiego założył blog i na nim umieszczał materiały to czy skorzystalibyście z tego?
81
Rozdział III: WYKORZYSTANIE
TECHNOLOGII INFORMACYJNEJ
W PRAKTYCE SZKOLNEJ –
PRÓBA BILANSU
Chcąc sprawdzić intensywność i sposoby wykorzystywania najnowszych
technologii w pracy zawodowej nauczycieli polonistów z gimnazjów, umieszczono
w Internecie ankietę. Kwestionariusz był dostępny na stronie Katedry Dydaktyki
Literatury i Języka Polskiego KUL od końca października 2009 roku do marca 2010
roku197
. W badaniach wzięło udział łącznie 87 nauczycieli, w tym 85% stanowiły
kobiety. Oprócz płci osoby ankietowanej, zawarto w metryczce również pytania
dotyczące wieku, stażu pracy, stopnia awansu zawodowego i wielkości miejscowości,
w której znajduje się szkoła. Większość nauczycieli, którzy wypełnili ankietę, to ludzie
w średnim wieku – pomiędzy 30 a 50 rokiem życia (30 – 40 lat: 37%, 41 – 50 lat: 40%).
Co dziesiąty ankietowany ma mniej niż 30 lat, a pozostałych jedenaścioro
ankietowanych jest powyżej 50 roku życia. Jeśli chodzi o staż, to ponad połowa
ankietowanych pracuje w zawodzie 16 lub więcej lat, poniżej 10% nauczycieli ma
mniej niż 5 lat stażu, co 5 nauczyciel pracuje od 6 do 10 lat, pozostałych 15% ma od 11
do 15 lat stażu. Obrazowo udział poszczególnych grup przedstawiają poniższe wykresy
(3.1 – 3.2).
197Ankieta była dostępna na: http://e.kul.lublin.pl/ankietypub.html?op=1&awid=21946.
82
Wykres 3.1 Procentowy rozkład grup
wiekowych w ankiecie.
Wykres 3.2 Procentowy rozkład ze
względu na staż pracy w ankiecie.
W ankiecie udział wzięło 2 stażystów, 10 nauczycieli kontraktowych, 21
mianowanych, 54 dyplomowanych. Nie pojawił się żaden profesor oświaty. Ostatnią
kategorią w metryczce była wielkość miejscowości, w której jest szkoła.
Co zaskakujące, ankieta została wypełniona głównie przez nauczycieli z mniejszych
ośrodków (uczących na wsi – 32% i w miejscowościach do 50 tys. mieszkańców –
32%). Kolejnych 13% to nauczyciele ze średnich miejscowości – od 50 do 100 tysięcy
mieszkańców. Nauczyciele z dużych miast (powyżej 100 tysięcy mieszkańców)
stanowili 23% wszystkich ankietowanych.
Ankieta zawierała 28 pytań dotyczących wykorzystywania komputera oraz
Internetu przy przygotowywaniu materiałów, organizowania pracy nauczycielskiej oraz
kontaktowania się w celach służbowych; ponadto zbierała opinie na temat
wykorzystywania programów multimedialnych, platformy MOODLE, e-dziennika,
a także miejsca i roli najnowszych technologii w edukacji w przyszłości. Część 3.1.
będzie dotyczyła szeroko rozumianego stosowania komputera oraz Internetu
w edukacji, a dwa ostatnie zagadnienia (perspektywa TI w edukacji) zostaną
zanalizowane w punkcie 3.3.
3.1. ANALIZA PYTAŃ DOTYCZĄCYCH
STOSOWANIA TI W EDUKACJI
Pierwsze, kluczowe pytanie brzmiało: „Czy w swojej pracy, tj. podczas
nauczania języka polskiego, przygotowywania materiałów, przy organizowaniu pracy
nauczycielskiej lub kontaktowaniu się w celach służbowych, korzysta Pan/Pani
Mniej niż 30
lat10%
31 -40 lat37%
41 -50 lat40%
więcej niż 51
lat13%
Wiekdo 5 lat9%
6 - 10 lat
20%
11 -15 lat15%
więcej niż 16
lat56%
Staż pracy
83
z komputera?”. Przytłaczająca większość (98%) odpowiedziała twierdząco, negatywnie
odpowiedziały tylko dwie osoby. Pierwsza z nich to mężczyzna, poniżej 30 roku życia,
będący stażystą (staż do 5 lat), uczący w mieście powyżej 100 tysięcy mieszkańców,
drugi to także mężczyzna, nieco starszy (30 – 40 lat), nauczyciel kontraktowy w mieście
od 50 do 100 tys. mieszkańców, ze stażem 6 – 10 lat. Jednocześnie, analiza odpowiedzi
na kolejne pytania pokazała, że drugi nauczyciel używa edytora tekstu Word często
(kilka razy w miesiącu) i przyznaje, że używanie komputera oraz Internetu w pracy
nauczyciela polonisty jest pomocą. Zastanawia fakt, dlaczego mimo dostrzegania zalet
TI w nauczaniu, odrzuca możliwość korzystania z niego.
Kolejne pytania, które pojawiły się w ankiecie dotyczyły konkretnych
przykładów wykorzystywania komputera i/lub Internetu w działalności nauczyciela
polonisty. Dla uporządkowania tematu, podzielono je na cztery podtypy, które zostaną
po kolei omówione (najpierw teoretycznie, a następnie – na podstawie ankiet –
praktycznie).
3.1.1. ZASTOSOWANIE TI JAKO POMOCY DYDAKTYCZNO-
METODYCZNEJ
Internet w warsztacie polonistycznym może stanowić ważne źródło szybko
przyswajalnych (dzięki multimedialnej formule) i łatwo dostępnych informacji. Jest
to ważne tak dla nauczycieli z terenów wiejskich, którzy mogą mieć problemy
z dostępem do najnowszych pozycji bibliograficznych (dla nich szczególnie pożyteczne
mogą być e-księgarnie, e-biblioteki oraz e-czasopisma), jak dla nauczycieli
mieszkających w dużych ośrodkach, ale pragnących pogłębiać swoją wiedzę
i rozszerzać horyzonty (dzięki Internetowi możemy np. zwiedzić Luwr bez
wychodzenia z domu). W Internecie możemy również odnaleźć mnóstwo
wartościowych witryn, wiele z nich zawiera interesujące informacje oraz bogate
materiały ilustracyjne. Portale edukacyjne są źródłem wiedzy nie tylko dla ucznia,
ale i dla nauczyciela. Oprócz portali istnieją inne strony, z których korzystają poloniści.
Ankieta wykazała, że najczęściej używaną stroną jest wikipedia.pl (średnia ocen w skali
szkolnej: 3,77), na drugim miejscu literatura.polska.pl (3,11) a na trzecim profesor.pl
(3,07). Wiele osób wymieniło również portal scholaris.pl, strony Ministerstwa Edukacji
84
Narodowej i Komisji Egzaminacyjnej (Okręgowej i Centralnej), strony poszczególnych
wydawnictw.
Kolejnym źródłem informacji są programy multimedialne, słowniki oraz
encyklopedie:
Statystyczny nauczyciel […] wyobraża sobie gotowe oprogramowanie na półkach
sklepowych, którego cena waha się od kilkudziesięciu do kilkuset złotych.
Wykorzystanie takich programów jest drogie i w wielu wypadkach ma ograniczone
zastosowanie198
.
Jednak oprócz komercyjnych programów komputerowych dostępnych samodzielnie
(i często rzeczywiście drogich), nauczyciel może budować bibliotekę multimedialną
z licznych programów komputerowych oraz różnorakich słowników dołączanych
do czasopism (cena takich programów jest zazwyczaj dosyć niska), bądź dostępnych
on-line w Internecie. Dodatkowo, część programów można pobrać na własny komputer
– istnieją 4 typy programów, jeśli chodzi o sposób ich pobierania199
: shareware200
,
freeware201
, GNU GPL (tzw. Wolne Oprogramowanie)202
, adware203
lub demo204
.
Nauczyciel może budować biblioteczki interesujących programów komputerowych,
gromadząc dodatki do prasy oraz posiłkując się programami z sieci.
Ankietowani w większości zadeklarowali, że wykorzystują TI jako pomoc
dydaktyczno-metodyczną często, tj. kilka razy w miesiącu: 36 osób (42%) oraz
umiarkowanie często, tj. przynajmniej raz w miesiącu: 23 osoby (27%). Kolejnych 20%
osób używa TI jako pomocy dydaktyczno-metodycznej przynajmniej kilka razy
w semestrze. Mniej niż raz w semestrze używa tego źródła 6 osób, a tylko 4 osoby
(wszystkie powyżej 30 roku życia, z co najmniej 6-letnim stażem pracy) nigdy nie
używają najnowszych technologii jako źródeł pomocy dydaktycznych ani
metodycznych.
198 W. Howil, Multimedialny język polski, „Język Polski w Gimnazjum” 2005/2006, nr 4, s. 84.
199 Na podstawie: J. Warszewski, Do czego potrzebna jest w szkole sieć komputerowa?, [w:] Komputer
i Internet w szkole, s.14; W. Howil, art. cyt., s. 84 i inne. 200
Z programów typu shareware możemy korzystać pod określonymi warunkami (trial – przez określony
czas lub z tzw. limitem uruchomień), później należy je zarejestrować (dokonując opłaty) lub
odinstalować. 201
Są to programy całkowicie darmowe, ale nie możemy wprowadzać w nich żadnych poprawek,
zabrania się również czerpania korzyści finansowych z dystrybucji programu lub jego wytworów. 202
Programy bezpłatne, dodatkowo mogą być modyfikowane przez użytkownika. 203
Oprogramowanie rozpowszechniane za darmo, ale zawierające liczne reklamy. 204
Jest to okrojona wersja programu komercyjnego, udostępniana przez producenta, która pozwala nam
się zapoznać z niektórymi funkcjami programu.
85
Jednym z narzędzi technologii informacyjnej, rozumianej jako pomoc
dydaktyczno-metodyczna, są programy multimedialne. Są one uważane przez
nauczycieli za środki wspomagające naukę, jeśli chodzi o:
1. liczbę zapamiętanych informacji (58% raczej tak, 20% zdecydowanie tak),
2. szybkość przyswajania wiedzy (60% raczej tak, 20% zdecydowanie tak).
Pomimo tak wysokich wskaźników – zdaniem nauczycieli – tylko 20% uczniów często
korzysta z programów multimedialnych do nauki języka polskiego, a 36% raczej ich nie
używa. Kolejną badaną kwestią było, czy uczniowie chętnie korzystają z tychże
programów. 31% uważa, że uczniowie raczej chętnie korzystają z programów, a 17%,
że z pewnością robią to z chęcią. Tylko 6% ankietowanych zdecydowanie nie zgadza
się z opinią, że uczniowie ochoczo korzystają z programów, a co czwarty nie ma zdania
na ten temat.
Tylko niecałe 3% nauczycieli zdecydowanie zgadza się ze stwierdzeniem,
że uczniowie posiadają przynajmniej kilka komputerowych programów
multimedialnych do nauki języka polskiego na własność. Przytłaczająca większość
(40% zdecydowanie nie, 30% raczej nie) zaprzecza prawdziwości tego stwierdzenia.
Według 44% ankietowanych uczniowie korzystają z programów raczej tylko, gdy
wskaże im to nauczyciel. 18% uważa, że zdecydowanie nie sięgają sami po takie
programy, a tylko 2% nauczycieli wierzy, że z własnej woli zaglądają do nich. Należy
zaznaczyć, że choć programy multimedialne należą do porządku nauczania
polisensorycznego, to nadal rzadko motywują uczniów do czegoś więcej niż oglądania.
Większość propozycji multimedialnych to zasoby encyklopedyczne, na dodatek
ze słabo ustrukturalizowanymi informacjami. Zazwyczaj nie zawierają poleceń ani
ćwiczeń stymulujących twórcze myślenie i działanie, nie skłaniają do aktywności
poznawczej205
. Tymczasem, dodatkowe – tak bardzo pożądane – korzyści osiągane
są dopiero, gdy program komputerowy oprócz poprawnych i sprawnie przekazywanych
informacji, wpływa na rozwój samodzielności myślenia uczniów oraz rozwój
zainteresowań poznawczych206
.
205 Por. M. M. Sysło, Multimedia w edukacji. Wskazania unijne i przykłady dobrej praktyki, [w:] Media
i edukacja s. 183. 206
Por. K. Potyrała, Doskonalenie umiejętności poznawczych uczniów za pomocą komputera, „Edukacja
Biologiczna i Środowiskowa” 2003, nr 1, s. 99.
86
Jeśli chodzi o wykorzystywanie programów multimedialnych przez samych
pedagogów, to 79% z nich deklaruje korzystanie z tychże. Oto ranking poszczególnych
programów:
Wykres 3.3 Popularność wybranych programów komputerowych wśród ankietowanych
nauczycieli.
Największą popularnością cieszy się Encyklopedia multimedialna PWN (82%
ankietowanych). Następny jest program Lektury na CD, który w swojej pracy
wykorzystuje blisko 70% nauczycieli. Program ten gromadzi pełny tekst 52 utworów
literackich wraz z ich omówieniem. Dodatkowa zaleta polega na możliwości eksportu
tekstów do formatu txt, rtf i doc, które możemy z łatwością edytować i drukować.
Na trzecim miejscu znalazł się Komputerowy Praktyczny Słownik Wyrazów
Bliskoznacznych, na kolejnych Komputerowy Szkolny Słownik Synonimów, eduROM
Język polski (G1/G2/G3). Najmniej osób używa programów doskonalących ortografię:
82% nigdy nie używało Błyskawicznego kursu ortografii polskiej z elementami
interpunkcji, 80% Ortografii – nic prostszego! a 78% nigdy nie używało Na tropach
Encyklopedi
a
multimedial
na PWN
Lektury na
CD
Komputero
wy
Praktyczny
Słownik
Wyrazów
Bliskoznacz
nych
Komputero
wy Szkolny
Słownik
Synonimów
eduROM
Język polski
(G1/G2/G3)
Dyktando w
praktyce
Mickiewicz
- almanach
multimedial
ny
Na tropach
języka
polskiego
Na tropach
ortografii.
Multimedial
ny program
dla
uczniów...
Ortografia -
nic
prostszego!
Błyskawiczn
y kurs
ortografii
polskiej z
elementami
interpunkcji
TAK 82% 70% 51% 49% 45% 35% 34% 29% 22% 20% 18%
NIE 18% 30% 49% 51% 55% 65% 66% 71% 78% 80% 82%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
Wykorzystanie programów multimedialnych przez nauczycieli polonistów
87
ortografii. Multimedialny program dla uczniów. Zastanawia taka proporcja: dlaczego
najczęściej i najchętniej wykorzystywane są programy dotyczące lektur oraz e-słowniki,
a programy ortograficzne cieszą się małą popularnością. Być może przyczyna leży
w tym, iż na poziomie gimnazjalnym ortografia i interpunkcja są traktowane
marginalnie (główny etap kształtowania tych umiejętności to szkoła podstawowa).
Jednak mimo wszystko uważam, że odsyłanie uczniów do samodzielnej pracy
z użyciem programów i stron ćwiczących kompetencje ortograficzne jest ważne,
ponieważ ilustruje młodym ludziom wagę pisania zgodnego z regułami, którego tak
mało w świecie Internetu.
Programy, które zostały wymienione w ankiecie (patrz: tabela 3.1) pochodzą
z listy środków dydaktycznych zatwierdzonych przez MEN207
(http://www.srodki-
dydaktyczne.men.gov.pl/www/main.php). Jednak oprócz programów zweryfikowanych
przez rzeczoznawców MEN, na rynku mamy wiele innych programów multimedialnych
z języka polskiego. W ankiecie nauczyciele wyodrębnili następujące: płyty dołączane
do podręczników (7 osób), Słownik języka polskiego PWN (2 osoby), Słownik
ortograficzny PWN (2 osoby) oraz po jednym wskazaniu: Słownik poprawnej
polszczyzny, Epoka Pana Tadeusza, Historia sztuki, Dysleksja. Pokonać dysortografię,
Dyslektyk, Egzamin gimnazjalny, Galeria malarstwa polskiego. Przewodnik
multimedialny, Język polski, literatura, sztuka. Multimedialna encyklopedia, lekcje
interaktywne z portalu scholaris.pl i płyty z testami.
Popularność płyty CD wynika z faktu, iż jest ona pierwszym nośnikiem
umożliwiającym swobodne łączenie tekstu, grafiki, dźwięku i animacji. Znaczące
obniżenie kosztów produkcji płyty CD spowodowało, iż wiele firm zwiększyło lub
rozpoczęło produkcję wydawnictw multimedialnych o charakterze edukacyjnym. Stale
rosnąca konkurencja, przy wciąż zmniejszających się cenach, łatwość dostępu
i popularność to szansa na upowszechnienie walorów edukacji, ale jednocześnie ryzyko
przekroczenia kolejnego „progu umasowienia” z wielorakimi destrukcyjnymi
207 „Wobec całkowitego urynkowienia obrotu środkami dydaktycznymi oraz swobody nauczycieli w ich
doborze szczególnego znaczenia nabiera funkcjonujący od 1992 roku system zalecania, za pomocą
którego Ministerstwo Edukacji Narodowej rekomenduje najlepsze środki dydaktyczne. System ten ma
ułatwić nauczycielowi wybór wskazując pomoce, zweryfikowane przez ekspertów, nie ograniczając przy
tym swobody w doborze obudowy dydaktycznej”. M. Branecka, System zalecania środków
dydaktycznych do użytku szkolnego, w: II międzynarodowa konferencja „Media a edukacja” – programy
i tezy, Poznań 18-21 kwietnia 1998; Poznań 1998, s. 63.
88
konsekwencjami tego zjawiska. Niestety, wiele z reklamowanych ofert nie stanowi
produktów najwyższej jakości208
.
O programach multimedialnych tak napisał Rafał Rippel:
O sensie prezentowania historii literatury w formie odmiennej niż znana nam z opasłych
tomów, nikt już dzisiaj nie dyskutuje. Problemem pozostaje natomiast umiejętna
selekcja materiału, dopasowanie go do potrzeb odbiorcy, powiązanie go z pokrewnymi
dziedzinami sztuki, a przede wszystkim decydująca o powodzeniu przedsięwzięcia
atrakcyjna forma graficzna. Tymczasem można odnieść wrażenie, że autorzy niektórych
dostępnych na rynku programów poruszają się po obszarach literackich chaotycznie,
dokonują przypadkowych wyborów, nie potrafią zdefiniować adresata produktu.
Pierwszy tego typu program – Literat okazał się komputerowym odpowiednikiem
drukowanych bryków, wzbogaconym m.in. o multimedialne próby definiowania pojęć
związanych ze sztuką209
.
Anna Ślósarz dodaje, że uczniowie „używają CD-ROMów okazjonalnie dołączanych
do gazet, nierecenzowanych i oferujących uproszczone, a czasem horrendalne
interpretacje tekstów literackich”210
. Jednak „nie bójmy się […] programów
multimedialnych, a korzystając z nich bądźmy krytyczni i uświadamiajmy uczniom ich
niedostatki, [bowiem] pomimo ich zaawansowania technologicznego, atrakcyjności
graficznej, w warstwie merytorycznej często prezentują zaledwie dostateczny
poziom”211
. Warto zorganizować lekcję, na której wraz z uczniami poddamy krytycznej
ocenie kilka programów, które zostały dołączone do czasopism212
. Nierzadko bowiem
mamy tak naprawdę do czynienia ze zdigitalizowanymi brykami, które od ich
papierowych odpowiedników odróżnia tylko cyfrowa postać. Jednocześnie istnieją
darmowe aplikacje, które zawierają nie tylko tekst, ale bogaty, dobrze poukładany
i przemyślany materiał ilustracyjny, dźwiękowy i filmowy, które warto, aby uczniowie
mieli w domach i do których zaglądali. Ostatecznym argumentem przemawiającym
za korzystaniem z programów multimedialnych niech będą badania Tulińskiej,
208 Por. A. Błaszczyk, Propozycje multimedialne w kształceniu literackim, w: Przeboje edukacji
polonistycznej, red. D. Michułka, Wrocław 2001, s. 161, 165. 209
R. Rippel, Kilka uwag o multimediach w szkolnej polonistyce, art. cyt., s. 42. 210
A. Ślósarz, Szkolna polonistyka w erze cywilizacji medialnej, „Polonistyka” 2008, nr 2, s. 34. 211
R. Rippel, art. cyt., s. 44. 212
Kryteria oceny programów multimedialnych podaje w artykule o. Andrzej Zakrzewski – są to: przekaz
treści programowych, wizualizacja materiału nauczania, sprawdzanie poziomu osiągnięć uczących się,
monitorowanie procesu kształcenia, stymulowanie do działań twórczych, wspieranie procesu
samodzielnego wykonywania zadań, symulowanie zjawisk i procesów rzeczywistych będących
przedmiotem kształcenia, wspieranie procesu rozwiązywania problemów. Por. A. Zakrzewski,
Multimedialne programy dydaktyczne – kryteria oceny i wyboru, [on-line:]
http://www.up.krakow.pl/ktime/ref2005/zakrzew.pdf [dostęp: 25.03.2010].
89
z których wynika, że „uczniowie chętniej korzystają z multimedialnych encyklopedii,
słowników niż z tradycyjnych. Zawarte tam elementy graficzne, dźwiękowe ułatwiają
zapamiętywanie, poszukiwanie różnych, potrzebnych w nauce szkolnej wiadomości”213
.
3.1.2. TI JAKO NARZĘDZIE DO TWORZENIA MATERIAŁÓW
EDUKACYJNYCH
Pierwszym skojarzeniem, jeśli chodzi o narzędzie do tworzenia materiałów
edukacyjnych, będzie zapewne dla większości program Word i możliwość tworzenia
w nim scenariuszy lekcji. Jest to najpopularniejszy środek wśród polonistów
(co pokazały badania, o których nieco później), ale jest to tylko środek jeden z wielu.
Można bowiem tworzyć multimedialne prezentacje przy użyciu PowerPoint, krzyżówki,
quizy czy testy przy użyciu darmowego programu dostępnego w Internecie (np. Test
2.5), przygotowywać wykresy i ilustracje do tematu, konstruować bazy cytatów
w Excelu, a nawet organizować konkursy on-line na platformie Moodle. Jakie są zalety
materiałów edukacyjnych tworzonych przy wykorzystaniu najnowszych technologii
informacyjnych? Opierają się one na cechach informacji w postaci cyfrowej,
tj. transformowalności, transmitowalności, replikowalności oraz niezniszczalności.
Transformowalność to możliwość łatwego i taniego dokonywania zmian w treści
i formie informacji, transmitowalność oznacza łatwość przesyłania informacji w skali
globalnej bez utraty jakości oraz zdalny dostęp (bezpłatny lub płatny) do informacji dla
wszystkich potencjalnie zainteresowanych. Kolejna cecha – replikowalność – polega
na możliwości dokonywania dowolnej liczby kopii bez utraty jakości. Ostatnia cecha,
czyli niezniszczalność wynika z nieulegania przez informację z degradacji z powodu
upływającego czasu ani innych czynników (fizycznych i biologicznych)214
.
Wyniki ankiety pokazują, że niemal 90% nauczycieli wykonuje pomoce
dydaktyczne za pomocą komputera oraz z wykorzystaniem darmowych programów
213 Cyt. za: J. Izdebska, Media elektroniczne – nowe szanse rozwojowe i edukacyjne dziecka, w: Tejże,
Dziecko w świecie mediów elektronicznych, Białystok 2007, s.117-158. 214
Cechy opisuję za: M. Kąkolewicz, E-learning w edukacji jako szansa w walce z wykluczeniem
społecznym, w: E-learning i Internetowy System Wsparcia – innowacje w wymianie informacji. Zbiór
materiałów z konferencji projektu Kampania Przeciw Ubóstwu – Najwyższy Szczebel Dobroczynności.
8-9 stycznia 2008 roku w Wyższej Szkole Zawodowej Kadry dla Europy w Poznaniu, red. M. Talarczyk-
Gubała, Poznań 2008, s. 18-22.
90
dostępnych w sieci. Dziesięcioro nauczycieli stwierdza, że nie wykonuje pomocy
dydaktycznych z zastosowaniem TI. Wśród nich, siedmioro pracuje na wsi lub
w małym mieści (do 50 tys. mieszkańców), troje to nauczyciele z większych miast.
Jeżeli chodzi o ich wiek, to w zdecydowanej większości są to osoby powyżej 40 roku
życia (70%). Choć pierwszy wskaźnik jest bardzo wysoki, to zastanawia, dlaczego aż
dziesięciu nauczycieli nie tworzy cyfrowych pomocy dydaktycznych, mimo ich –
opisywanych już wcześniej – zalet: transformowalności, transmitowalności,
replikowalności oraz niezniszczalności.
Następne pytanie dotyczyło wykorzystywania konkretnych programów. Wyniki
ankiety umieszczono w tabeli poniżej.
Wykres 3.4. Wykorzystanie programów komputerowych do tworzenia materiałów
dydaktycznych wśród ankietowanych nauczycieli.
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Word Power Point
Excell Impress Access Writer
Często 91% 24% 13% 1% 0 0
Raczej często 8% 24% 20% 1% 3% 3%
Umiarkowanie często 0 24% 45% 3% 15% 4%
Rzadko 0 18% 14% 3% 12% 10%
Nigdy 1% 9% 7% 91% 70% 83%
Wykorzystanie programów do tworzenia materiałów dydaktycznych
91
Jak widać, najwięcej (91%) nauczycieli systematycznie korzysta z edytora tekstu
Word, tylko jedna osoba nigdy nie korzystała z tego programu. Również Power Point
cieszy się dużą popularnością (prawie 50% nauczycieli stosuje go przynajmniej raz lub
nawet kilka razy w miesiącu). Na trzecim miejscu znalazł się Excell, który jest używany
przynajmniej kilka razy w semestrze przez 45% ankietowanych. Najwięcej, bo 91%
osób deklaruje nieznajomość programu Impress, który wchodzi w skład bezpłatnego
pakietu OpenOffice i służy do tworzenia prezentacji215
. Również edytor tekstu Writer
z tego pakietu nie ma wielu zwolenników wśród nauczycieli: ponad 80% nie stosuje go
nigdy.
W pytaniu o program, który jest używany najczęściej do tworzenia pomocy
dydaktycznych, ankietowani mogli wybierać Word, Power Point, Eclipse Crossword
i HotPotatoes216
oraz uzupełniać listę interesujących i przydatnych programów
o własne, sprawdzone propozycje. Najczęściej wybierano edytor tekstu Word:
kilkakrotne używania w ciągu miesiąca deklaruje ponad 90% ankietowanych, na drugim
miejscu znalazł się PowerPoint, z wynikiem 62,5%. Słabo znany i nieużywany jest
HotPotatoes217
(ponad 80% ankietowanych nigdy go nie używa), podobnie w przypadku
Eclipse Crossword218
(niemal 90% ankietowanych). Jeśli chodzi o programy
wymieniane przez samych ankietowanych, to pojawił się Excell (trzykrotnie), Paint
(dwukrotnie) oraz jednokrotnie: Publisher, Impres, Access oraz MindMap.
Kolejne pytanie dotyczyło najczęściej używanego programu oraz jego
możliwości. Najwięcej głosów uzyskał po raz kolejny Word, którego użycie sprowadza
się do ośmiu głównych funkcji, których proporcje przedstawia poniższy wykres:
215 Jak widać, dużo popularniejszy wśród nauczycieli jest program o tym samym zastosowaniu: Power
Point z pakietu biurowego Microsoft Office. 216
Uznane przez autorkę za najbardziej popularne i/lub najbardziej wartościowe. Dodatkowo, są to
programy często opisywane w prasie metodycznej, np. W. Howil, Multimedialny język polski, art. cyt.,
s. 83-87. 217
HotPotatoes – pakiet sześciu aplikacji do tworzenia różnego rodzaju quizów i testów (on-line, ale też
z możliwością wydruku). Pakiet jest bezpłatny dla użytkowników non-profit, można (również za darmo)
ściągnąć spolszczenie przygotowane przez Lechosława Hojnackiego. 218
Eclipse Crossword – program do tworzenia krzyżówek, które można publikować na stronach WWW
lub drukować.
92
Wykres 3.5. Użycie programu Word wśród ankietowanych nauczycieli.
Najpopularniejszą funkcją Worda jest tworzenie materiałów ewaluacyjnych:
testów219
, sprawdzianów i kartkówek (36% wskazań nauczycieli), na drugim miejscu
exequo tworzenie kart pracy i różnorakich materiałów dydaktycznych do aktywizacji
uczniów (diagramów, krzyżówek, drzewek decyzyjnych, map myśli etc.).
Drugim programem, wymienianym obok Worda, był Power Point, który
w przeważającej większości służy nauczycielom (co dosyć jasne) to tworzenia
prezentacji multimedialnych oraz ekranów dydaktycznych.
219 Tylko 8 na 83 nauczycieli deklaruje użycie specjalnych programów do tworzenia testów (wymieniane
programy to m.in. Generator Testów, Tester, Twoje Lekcje). Jeden z nauczycieli podaje jako „specjalny
program komputerowy do tworzenia testów” Word, co świadczyć może o niskich kompetencjach
informatycznych.
5%
19%
36%
19%
2%
7%
8%4%
Użycie programu Word
dwiczenia
karty pracy
testy, kartkówki, sprawdziany
inne materiały (diagramy, wykresy, krzyż., drzewko, mapa myśli)dyktanda
materiały dodatkowe
teksty, notatki
konspekty, scenariusze zajed
93
3.1.3. TI JAKO ORGANIZATOR PRACY NAUCZYCIELSKIEJ
Praca polonisty to także działania organizacyjne. Nauczyciel musi znaleźć czas
nie tylko na przygotowanie się do lekcji czy rozwijanie umiejętności i kompetencji
zawodowych, ale także prowadzić dziennik, sporządzać rozkłady materiału
czy przygotowywać zestawienia statystyczne. Również dokumentowanie rozwoju
zawodowego wymaga systematycznego i uporządkowanego działania. Także w tej
dziedzinie nauczyciel może wykorzystać narzędzia komputerowe. Regularne
gromadzenie ocen uczniów czy odnotowywanie ich frekwencji w bazie danych pozwoli
w krótkim czasie uzyskać informację na temat średniej ucznia, średniej
z poszczególnych przedmiotów, wyników klasy czy liczby godzin
nieusprawiedliwionych lub spóźnień. Naprzeciw nauczycielom wychodzą politycy,
którzy zatwierdzili ustawę zezwalającą na używanie w szkołach e-dzienników, które nie
dość, że ułatwiają żmudne obliczenia tuż przed „wywiadówkami” to dodatkowo
umożliwiają swobodny kontakt rodziców uczniów z dyrekcją szkoły, a także
z nauczycielami.
„Krytykowany przez uczniów, chwalony przez rodziców i nauczycieli. […]
Funkcjonuje już w blisko 200 szkołach w Polsce. Obecnie jedynie 0,3 procenta
wszystkich szkół w Polsce stosuje, obok tradycyjnego papierowego, dziennik w formie
elektronicznej”220
. Z badań ankietowych wynika, że niemal 15% gimnazjów stosuje
e-dzienniki221
. E-dzienniki zostały wprowadzone nie tylko na terenie dużych miast,
ale także mniejszych miasteczek czy wsi – nie można mówić o żadnej dominancie,
ewentualnie o lekkiej przewadze e-dzienników w miastach do 50 tys. mieszkańców
(40%)222
. Najczęściej wymieniana wada e-dzienników to czasochłonność, jeden
z ankietowanych wspomniał, że e-dziennik obniża frekwencję rodziców na zebraniach
220 A. Cieśluk, Elektroniczne dzienniki w szkołach. Hit czy kit?, [on-line:]
http://www.wiadomosci24.pl/artykul/elektroniczne_dzienniki_w_szkolach_hit_czy_kit_106015-2--1-
a.html [dostęp: 19.03.2010]. 221
Ankietowani odpowiadali, że jest to e-dziennik firmy Librus (w sześciu szkołach) oraz (po jednym
przypadku) wywiadowka.com, ProgMan, Vulkan, Optivum, dodatkowo jedna osoba nie pamiętała nazwy
producenta 222
Ale jest to dosyć ryzykowne, ponieważ proporcje wyglądają następująco: wieś 2 osoby, miasteczko do
50 tys. mieszkańców 5 osób, miasto pomiędzy 50 a 100 tys. mieszkańców 2 osoby i duże miasto
(powyżej 100 tys.) – 3 osoby.
94
klasowych, a inny, że problemem są błędy wynikające z niedokładnych wpisów223
.
Jedna nauczycielka zarzuciła, że „niewielu rodziców korzysta z tej oferty”. Z kolei
zalety dzienników elektronicznych to, zdaniem ankietowanych, szybki przekaz
informacji dotyczących ocen, zachowania, frekwencji zarówno dla nauczycieli, jak
rodziców czy samych uczniów. Kolejny atut to ekspresowe przygotowanie statystyk.
Inny pozytyw to możliwość jednoczesnego korzystania z dziennika przez kilku
nauczycieli w tym samym czasie. Możliwości e-dziennika podsumowuje Aleksandra
Dziak:
Jakie informacje mogą być gromadzone w e-dzienniku? Przede wszystkim dane
osobowe wszystkich uczniów. Można też rejestrować frekwencję na zajęciach,
oceny jednostkowe wraz z datą ich otrzymania oraz oceny z zachowania, a także
tematy prowadzonych lekcji. Oprócz tego plany zajęć i informacje
o programach, według których uczy się danego przedmiotu224
.
Jeżeli szkoła nie stosuje dziennika elektronicznego, nauczyciel może ułatwić
sobie działania organizacyjne, korzystając z programów do tego przeznaczonych.
Niemal 40% nauczycieli, którzy wzięli udział w ankiecie wykorzystuje takie programy.
Najbardziej popularny jest Excell, którego używanie w celu gromadzenia i zarządzania
danymi uczniów deklaruje 68% („oceny półroczne i roczne, frekwencje, średnie danych
klas”), nieco mniej, bo 24% używa w tym celu edytora Word, 6% używa baz danych
przy e-dzienniku, a jedna osoba używa programu Access.
3.1.4. TI JAKO ŚRODEK KOMUNIKACJI
Nauczyciel powinien pozostawać w kontakcie nie tylko z dyrektorem szkoły,
w której pracuje, ale także z rodzicami uczniów. Dzięki kontaktowi drogą elektroniczną
unikniemy sytuacji, kiedy rodzice o wielu (zazwyczaj niemiłych) faktach dowiadują się
dopiero przy spotkaniu na „wywiadówce”. Dodatkowo, jeśli któryś z rodziców będzie
nieobecny na zebraniu klasowym, będzie mógł zapoznać się z protokołem zebrania
przesłanym przez nauczyciela. Polonista powinien mieć możliwość kontaktu
e-mailowego także z uczniami: choćby po to, aby wysłać im dodatkowe materiały,
223 Tu jednak sytuacja niewiele się różni od tradycyjnego dziennika papierowego, gdzie również może
zdarzyć się błędny wpis. 224
A. Dziak, e-dziennik lekcyjny, „Zeszyty Szkolne” 2007, nr 1, s. 157.
95
poinformować o zmianach w programie dydaktycznym czy, z drugiej strony,
odpowiedzieć na pytania, które uczniowie być może wstydziliby się zadać na polu
klasowym. Polonista może także używać poczty elektronicznej do kontaktu z innymi
nauczycielami w celu wymiany materiałów dydaktycznych lub informacji zawodowych.
W ankiecie starano się ustalić, jaki procent nauczycieli korzysta z Internetu jako
środka komunikacji. Kwestionariusz zakładał cztery grupy odbiorców hipotetycznej
komunikacji: uczniów, rodziców, dyrekcję szkoły i innych nauczycieli. 47%
ankietowanych zadeklarowało częste kontaktowanie się z innymi nauczycielami drogą
elektroniczną (kilka razy w miesiącu). Co czwarty polonista kontaktuje się z innymi
nauczycielami przynajmniej raz w miesiącu. Jeśli chodzi o komunikację z dyrekcją
szkoły, to najczęściej pojawiającą się odpowiedzią był całkowity brak komunikacji
elektronicznej (31%). Z uczniami kontaktuje się regularnie, kilka razy w miesiącu co
czwarty polonista, a 56% nigdy nie kontaktowało się z rodzicami uczniów drogą e-mail.
3.2. KOMPETENCJE INFORMATYCZNE
POLONISTÓW
Kompetencje nauczycielskie powinny być kształtowane już na etapie studiów,
tymczasem tylko 6% nauczycieli225
deklaruje uczestnictwo w odpowiednich zajęciach
na studiach: Technologia informacyjna, Komputer w nauczaniu czy TI w nauczaniu226
.
Dwie ankietowane (obie między 40 a 50 rokiem życia) wskazują studia podyplomowe
jako źródło wiedzy informatycznej. Uczestnictwo w kursie komputerowym na studiach
nie zwalnia nauczycieli z konieczności dalszej reedukacji: w tak dynamicznie
zmieniającej się rzeczywistości należy się stale doszkalać. Według Barbary
Gocłowskiej z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej: „Wyniki badań pokazują,
że poziom umiejętności informatycznych studentów jest stosunkowo niski oraz że nie
225 Pojawiają się również odpowiedzi niezwiązane z programem nauczania na studiach np. Konferencja
e-edukacja. 226
Osoby deklarujące udział w tych zajęciach to kobieta i mężczyzna poniżej 30 roku życia oraz kobieta
między 30 a 40 rokiem życia. Można zatem wnioskować, że kursy komputerowe na uczelniach dopiero
niedawno zyskały na znaczeniu.
96
posiadają oni także nawyku poszerzenia swoich wiadomości […]”227
. Wyniki
przeprowadzonych ankiet są jednak optymistyczne, bowiem 85% nauczycieli deklaruje
rozwijanie swoich umiejętności komputerowych w wolnym czasie. Co drugi badany
dokształca się poprzez czytanie poradników (drukowanych bądź dostępnych on-line).
Inny sposób to uczestnictwo w specjalnych kursach – 71 polonistów deklaruje, że brało
udział w kursie rozwijającym umiejętności komputerowe dla nauczycieli. Średnia ocen,
według skali szkolnej, jakie wystawili tego typu formom rozwoju kompetencji
informatycznych, to 4,4 (tylko jeden nauczyciel ocenił kurs jako „niedostateczny”,
a jeden jako „dopuszczający”, dominantą była ocena „dobra”).
W ankiecie pojawiła się też kwestia samooceny umiejętności komputerowych –
średnia (skala ocen szkolnych) to 3,95. Najniższa ocena wystawiona
to „dopuszczający”228
. Myślę, że średnia bliska 4,0 jest dobrym wynikiem, aczkolwiek
wskazany jest dalszy rozwój kompetencji informatycznych polonistów.
3.3. LEKCJE Z WYKORZYSTANIEM
TECHNOLOGII INFORMACYJNEJ
3.3.1. SCENARIUSZE LEKCJI WYKORZYSTUJĄCE TI JAKO ŚRODEK
DYDAKTYCZNY
Internet jest bogatym źródłem pomocy metodycznych, oprócz materiałów
dodatkowych (krzyżówek, rebusów, kart pracy etc.), możemy tam odnaleźć również
konspekty lekcji prezentowane przez mniej i bardziej doświadczonych229
pedagogów,
z większych i mniejszych ośrodków. Wyniki badań ankietowych wskazują, że prawie
połowie (44%) polonistów gimnazjalnych umiarkowanie często (przynajmniej kilka
razy w semestrze) zdarza się inspirować pomocami naukowymi zamieszczonymi
227 B. Gocłowska, Technologie informacyjne jako przedmiot kształcenia na uniwersytetach, art. cyt.,
s. 125. 228
Tak niską ocenę wystawiła sobie nauczycielka kontraktowa pomiędzy 30 a 40 rokiem życia, ucząca od
6 do 10 lat, w średnim mieście (50 – 100 tys. mieszkańców). 229
Nie zgadzam się z opinią Anny Swędy, że „W Sieci znaleźć możemy różne scenariusze do
przeprowadzania lekcji – dokumenty te najczęściej opublikowane są przez znanych nauczycieli!” –
A. Swęda, WWW, czyli wirtualne okienko na świat, art. cyt., s. 111.
97
w Internecie, a 22% wykorzystuje te materiały jako inspirację często (przynajmniej
kilka razy w miesiącu). 3% nauczycieli deklaruje, że nigdy nie korzysta z takich
pomocy. Jeżeli chodzi o czerpanie gotowych materiałów dydaktycznych, wyniki
są podobne: 40% korzysta umiarkowanie często, 24% raczej często, 5% kilka razy
w miesiącu.
Analizie poddano scenariusze lekcji języka polskiego z wykorzystaniem
technologii informacyjnych – primo: wykorzystujące TI jako środek dydaktyczny,
secundo: traktujące TI jako zagadnienie merytoryczne230
. Konspekty gromadzone były
w dwojaki sposób: poprzez kwerendę czasopism polonistycznych z lat 2000-2010
(„Polonistyka”, „Zeszyty Szkolne”, „Język Polski w Gimnazjum”) oraz analizę
zawartości kilku portali dla nauczycieli.
230 „[…] media obecne są głównie na dwa sposoby: 1. Jako obiekt zainteresowania, przedmiot analiz
(mass media); wchodzą one w zakres nauczania przedmiotu oraz ścieżki międzyprzedmiotowej Edukacja
czytelnicza i medialna. 2. Jako narzędzie pracy (komputer, Internet, multimedialne pomoce dydaktyczne).
Por. A. Ślósarz, Media w służbie polonisty, s. 19.
98
Nazwa i autor Cele Działania ucznia Komputerowe
środki
dydaktyczne
Wykorzystywane strony
internetowe
Czas Ewaluacja
(związane z TI)
„Żali najdziem” powód
w lekturze, aby
zredagować
zaproszenie?; Bożena
Laskowska
Uczeń wykonuje
praktyczne ćwiczenia
na komputerze.
Wyliczenie i zapisanie
na karcie pracy stałych
elementów, zaproszenia
Komputery z
przygotowaną kartą
pracy – arkuszem
zaproszenia (edytor
tekstu)
- 45 minut +
„Dzieje Tristana i
Izoldy” – opracowanie
do lektury; Bożena
Laskowska
Uczeń
wprowadza
informacje do pamięci
komputera,
projektując stronę
internetową;
pracuje,
wykorzystując
wybrany szablon;
ocenia swoją pracę.
Projektowanie
poszczególnych stron
opracowania; ustalenie,
jak powinna wyglądać
strona tytułowa oraz
spis treści.
Komputery z
przygotowanym
szablonem oraz
edytorem tekstu.
- Projekt obejmujący
6 jednostek
lekcyjnych
(prezentowana to
jedna z nich)
+
„Klasowa baza danych”,
Klemens Stróżyński
Uczeń zarządza
informacją,
wyszukuje, organizuje
i dokonuje korekty;
posługuje się
odpowiednim
programem
komputerowym.
Wyszukiwanie cytatów,
redagowanie wpisów,
opisywanie słów
kluczowych.
Komputery z
edytorem tekstu
Word.
- Projekt
długoterminowy
(powyżej miesiąca)
-
„Leksykon wiedzy o
życiu i twórczości Adama
Uczeń gromadzi
źródła informacji i
Praca nad
poszczególnymi
- Strony wskazane przez nauczyciela
(m.in. www.mickiewicz.art.pl,
WebQuest –
długoterminowy
-
99
Mickiewicza”,
Aleksandra Dziak231
selekcjonuje je;
tworzy stronę WWW.
częściami strony
WWW (poprzez
zbieranie informacji na
stronach WWW).
www.mickiewicz.kulturalna.com etc.) (powyżej trzech
tygodni)
„Polscy laureaci
Literackiej Nagrody
Nobla”, Dariusz
Rogulski232
Uczeń opracowuje
graficznie zlecony
materiał, projektuje
okładkę i stronę
tytułową; odnajduje
informacje w
programach
multimedialnych;
opracowuje tekst pod
względem
merytorycznym i
graficznym; drukuje
tekst; korzysta z
narzędzi Word
(poprawność
pisowni); umieszcza
w dokumencie Word
materiały graficzne
Wyszukanie informacji
(w Internecie oraz
programach
multimedialnych) i
zpisanie na dysku
twardym; opracowanie
projektu okładki i
strony tytułowej,
redagowanie
informacji, drukowanie
i zamieszczanie
projektów na stronie
internetowej szkoły.
Encyklopedie
multimedialne,
programy
multimedialne,
słowniki
multimedialne
Encyklopedie internetowe.
Strony polecone przez nauczyciela
(m.in. www.reymont.art.pl;
www.poezja.org etc.) oraz odnalezione
przez uczniów.
5 godzin lekcyjnych -
„Kultura starożytnej
Grecji – powtórzenie”,
Dariusz Rogalski233
Uczeń wykorzystuje
TI do poszerzania i
utrwalania wiedzy o
kulturze europejskiej.
Wyszukuje
informacje przy
Wyszukiwanie
informacji i
zapisywanie na dysku
twardym, opracowanie
projektu okładki,
redagowanie zebranych
Encyklopedie
multimedialne
Encyklopedie internetowe
Strony polecone przez nauczyciela
(m.in. wiw.pl) oraz znalezione przez
uczniów.
5 godzin lekcyjnych -
231 A. Dziak, Aktywność ucznia a narzędzia technologii informacyjnej, „Zeszyty Szkolne” 2007, nr 2, s. 124-131.
232 D.Rogulski, Technologia informacyjna na lekcjach języka polskiego, „Język Polski w Gimnazjum” 2003/2004, nr 4, s. 78-83.
233 Tamże.
100
użyciu TI, gromadzi i
dokonuje selekcji,
redaguje tekst,
posługuje się
narzędziami edytora
tekstu, przygotowuje
tekst do wydruku.
informacji, drukowanie
projektów oraz
zamieszczenie na
stronie internetowej
szkoły.
„Wehikułem czasu do
starożytnego Egiptu”,
Anna Raganowicz234
Uczeń wyszukuje i
wybiera informacje z
Internetu oraz
encyklopedii
multimedialnej,
sporządza bibliografię
źródeł, ocenia
przydatność
zdobytych informacji
według konkretnych
kryteriów; korzysta z
różnych źródeł
literackich i
kulturowych.
Korzystanie z różnych
źródeł literackich i
kulturowych,
samodzielne
wyszukiwanie
informacji i ocena ich
przydatności (wg
podanych kryteriów),
sporządzenie
bibliografii źródeł (przy
użyciu komputera).
- Wydruki komputerowe z Internetu z
materiałami o starożytnym Egipcie.
projekt
interdyscyplinarny
do realizacji ścieżki
czytelniczej i
medialnej w
gimnazjum (ok.
pięciu tygodni)
-
„O powstaniu
warszawskim –
wieloaspektowo”, Anna
Madej235
Uczeń korzysta z
różnych źródeł
informacji, segreguje
je i odbiera w sposób
krytyczny, korzysta z
Internetu, poszukuje,
porządkuje i
wykorzystuje
Docieranie do
wiadomości w
Internecie, drukowanie
wyszukanych
informacji,
segregowanie
zebranych informacji.
- Poszukiwanie wiadomości poprzez
słowa kluczowe podane przez
nauczyciela (w portalach
internetowych, bibliotekach
sieciowych).
Trzy jednostki
lekcyjne (projekt
wprowadzający do
cyklu zajęć z języka
polskiego).
-
234 A. Raganowicz, Wehikułem czasu do starożytnego Egiptu, „Zeszyty Szkolne” 2002, nr 1, s. 17-24.
235 A. Madej, O powstaniu warszawskim – wieloaspektowo, „Zeszyty Szkolne” 2002, nr 1, s. 25-29.
101
informacje z różnych
źródeł, sprawdza
zasoby bibliotek
sieciowych.
„Elektroniczne
dyktando”, Elżbieta
Kielar, Ewa Miozga236
Uczeń wyszukuje
hasło w źródłach
elektronicznych, zna
podstawy obsługi
komputera i systemu
operacyjnego
Microsoft Windows,
posługuje się
programem
multimedialnym.
Uruchamianie
programów
multimedialnych,
porównywanie
zawartości w źródłach
drukowanych i
multimedialnych,
korzystanie z
internetowego
słownika.
Program edukacyjny
„Dyktando”,
„Multimedialna
encyklopedia
powszechna”
Internetowy „Słownik ortograficzny” Dwie jednostki
(druga obejmuje:
poszukiwanie haseł
w drukowanych
oraz
multimedialnych
encyklopediach)..
+
„Alchemik w plecaku –
rozmowa o życiowych
poradach Paula Coelho”;
Renata Krzuś,
Aleksandra Stasica237
Uczeń posługuje się
informacjami
zaczerpniętymi z
Internetu,
wykorzystuje w
swojej pracy
komputer238.
Uzupełnianie kart pracy
na podstawie
materiałów
publicystycznych i
popularnonaukowych
pochodzących z
Internetu.
Materiały wyszukane
w Internecie są
zgrane na dyskietki .
Strony internetowe (m.in.
www.coelho.prv.pl,
www.coelho.terramail.pl/basnie.htm
etc.).
Dwie jednostki -
236 E. Kielar, E. Miozga, Elektroniczne dyktando. Poszukujemy multimedialnych informacji, „Zeszyty Szkolne” 2002, nr 1, s. 34-38.
237 R. Krzuś, A. Stasica; Alchemik w plecaku – rozmowa o życiowych poradach Paula Coelho, „Zeszyty Szkolne” 2002, nr 1, s. 49-53.
238 Praca domowa dla chętnych to dodatkowe umiejętności: wykorzystując materiały internetowe, opracuj gazetkę ścienną (o Paulo Coelho i „Alchemiku”) lub przygotuj
swoją opinię o książce i zamieść ją na internetowej stronie wydawnictwa „Drzewo Babel”.
102
„Internetowy Pan
Tadeusz”, Anna
Swęda239
Uczeń używa
wybranej przez siebie
przeglądarki
internetowej do
wyszukania
odpowiednich stron
WWW, zapisuje
wybrane dane;
porównuje ze sobą
trzy sposoby
przekazywania treści
kulturowych – tekst
literacki, obraz
filmowy i strona
internetowa240.
Wyszukiwanie stron
poświęconych filmowi
Pan Tadeusz Andrzeja
Wajdy, zapoznanie się
z zawartością oficjalnej
witryny internetowej
„Pan Tadeusz” (…),
czytanie wskazanych
tekstów w Internecie,
tworzenie dokumentu
w edytorze tekstu i
przesyłanie prezentacji
Intranetem.
Uczestnictwo w
dyskusji internetowej.
Edytor tekstu (Word) Pracownia komputerowa z dostępem do
Internetu, strony internetowe wskazane
przez nauczyciela oraz znalezione przez
uczniów.
1 jednostka -
„Jak oswoić internetowe
bryki?…”, Teresa
Kosyra-Cieślak241
Uczeń redaguje tekst
internetowy, poprawia
błędy i dostrzega
nadinterpretacje.
Ocenia walory tekstu.
W zespołach
uczniowskich
sprawdzenie, korekta i
ocenianie tekstu
wypracowania z
Internetu. Możliwe
działanie dodatkowe:
tworzenie recenzji i
odesłanie autorom
strony.
Ściągnięty z Internetu
tekst wypracowania
(z błędami i
nadinterpretacjami).
- 1 jednostka -
239 A. Swęda, Internetowy Pan Tadeusz, „Zeszyty Szkolne” 2002, nr 1, s. 57-59.
240 Praca domowa to dodatkowe umiejętności: wypowiedź pisemna nt. odczuć związanych z poznaniem strony internetowej „Pan Tadeusz”.
241 T. Kosyra-Cieślak, Jak oswoić internetowe bryki?… oraz inne pomysły polonisty przy komputerze, „Zeszyty Szkolne” 2002, nr 1, s. 68-71.
103
„Rozbudowywanie
konspektu”; Teresa
Kosyra-Cieślak242
Uczeń rozbudowuje
schemat tekstu
internetowego o
przykłady z tekstów
literackich, własne
refleksje oraz rozwija
wywód logiczny.
Rozbudowywanie
kilkuzdaniowych ściąg
– konspektów,
uzupełnianie
właściwymi
przykładami z
literatury, refleksjami,
rozwijanie wywodu
logicznego.
Konspekt z Internetu - 1 jednostka -
„Polonistyczna strona
internetowa”, Teresa
Kosyra-Cieślak243
Uczeń gromadzi
informacje na stronie
internetowej.
Archiwizowanie w
Internecie prac
uczniów, prób
literackich, protokołów
i stenogramów debat
klasowych, wyników
plebiscytów, recenzji,
listów, relacji,
przemówień.
- Dostęp do Internetu – klasowa strona
polonistyczna.
Projekt
długoterminowy.
-
„Elektroniczne »teczki
tematyczne«, Teresa
Kosyra-Cieślak244
Uczeń gromadzi
materiały z Internetu
na zadany temat.
Zgromadzenie
materiałów,
skonstruowanie
„elektronicznej teczki”.
Dyskietka z
materiałami z
Internetu (teksty,
artykuły, wywiady,
zdjęcia).
Dostęp do Internetu Projekt
krótkoterminowy
-
242 Tamże.
243 Tamże.
244 Tamże.
104
„Polonistyczne bazy
danych”; Teresa Kosyra-
Cieślak245
Uczeń z pomocą
polonisty i
informatyka tworzy
katalogi informacji
polonistycznych,
następnie umieszcza
je na stronie
internetowej szkoły.
Gromadzenie
informacji
polonistycznych,
katalogowanie ich,
zamieszczanie na
stronach WWW.
- Dostęp do Internetu Projekt
krótkoterminowy
bądź
długoterminowy
(zależnie od
tematyki).
-
„Recenzja internetowa”,
Robert Piłat246
Uczeń pisze recenzje
internetowe.
Tworzenie recenzji
internetowych,
analizowanie języka
recenzji w różnych
mediach (m.in.
Internet).
- Dostęp do Internetu 1 jednostka -
„Komunikacja –
dyskusja”, Robert
Piłat247
Uczeń określa różnice
i związki między
różnymi sposobami
komunikacji.
Porównywanie
komunikacji za
pośrednictwem listu
tradycyjnego i poczty
elektronicznej.
- Dostęp do e-mail. Projekt
krótkoterminowy
(dwa tygodnie)
-
245 Tamże.
246 R. Piłat, Internet i ludzki umysł, „Zeszyty Szkolne” 2002, nr 1, s. 76-79.
247 Tamże.
105
„Ja w Internecie”,
Robert Piłat248
Uczeń charakteryzuje
sposób
autoprezentacji w
Internecie.
Tworzenie
autoprezentacji, ocena
wybranych prywatnych
stron internetowych
pod kątem
zamieszczonych
autoprezentacji.
- Dostęp do Internetu 1 jednostka -
„Wirtualna wycieczka do
Luwru”, Jerzy
Ablewicz249
Uczeń korzystając ze
strony internetowej
rozwija wiedzę o
kulturze, sporządza
notatkę w
komputerze, drukuje
ją. Poznaje ofertę
kulturową w sieci.
Wirtualne zwiedzanie
muzeum, poznawanie
zabytków i dzieł sztuki.
Edytor tekstu (Word,
Wordpad) do
sporządzania notatek.
Dostęp do Internetu (strona internetowa
muzeum)
1 jednostka lekcyjna -
„Dyktand”, Jerzy
Ablewicz250
Uczeń kształci
umiejętności
ortograficzne
wykorzystując
tekst dyktanda ze
znakiem „” zamiast
trudności.
Uzupełnianie wyrazów
ze znakiem „”
odpowiednią
głoską/literą lub
korzystanie z funkcji
sprawdzania pisowni i
gramatyki.
Edytor tekstu
- 1 jednostka lekcyjna -
248 Tamże.
249 J. Ablewicz, Cyberkultura, czyli o zasobach kulturowych w Internecie, „Język Polski w Gimnazjum” 2003/2004, nr 3, s. 45-51.
250 Tenże, Ortografia z komputera, „Język Polski w Gimnazjum” 2004/2005, nr 1, s.79-84.
106
„Ćwiczymy ortografię z
programem”, Jerzy
Ablewicz251
Uczeń kształci
umiejętności
ortograficzne przy
wykorzystaniu
gotowych programów
edukacyjnych.
Zapisywanie dyktanda
odczytywanego przez
lektora, zapoznanie się
z błędami i poznanie
odpowiednich reguł
pisowni.
Programy: eduROM
– Język Polski (Strefa
G), Ortografia – nic
prostszego! czy
Słownik ortograficzny
Albionu.
- 1 jednostka lekcyjna -
„Doskonalimy ortografię
z Internetem”, Jerzy
Ablewicz252
Uczeń kształci
umiejętności
ortograficzne przy
wykorzystaniu reguł
pisowni i
sprawdzianów
dostępnych on-line w
Internecie.
Uzupełnianie dyktand
on-line, powtórzenie
zasad pisowni.
- Dostęp do Internetu – np.
www.eduseek.pl czy
www.ortograffiti.pl
1 jednostka lekcyjna -
„Josef Brodski –
»Piosenka o Bośni«”,
Halina Nocoń253
Selekcjonuje
informacje
pochodzące z różnych
źródeł (też:
informacje i
dokumenty
gromadzone w
Internecie).
Poszukiwanie
informacji nt. noblisty
w różnych źródłach
(m.in. w Internecie).
Multimedialna
Encyklopedia
Powszechna
Dostęp do Wielkiej Internetowej
Encyklopedii Multimedialnej
1 jednostka lekcyjna -
„Tworzymy »Słownik
filmowy«”, Joanna
Uczeń opracowuje
dokument tekstowy,
korzysta z grafiki,
W Microsoft Word
opracowanie tekstowe i
graficzne słownika
Edytor tekstu (Word),
encyklopedia
Internet – przeglądarki Wirtualna
Polska lub Onet.
2 jednostki lekcyjne -
251 Tamże.
252 Tamże.
253 H. Nocoń, J. Brodski Piosenka o Bośni, „Język Polski w Szkole – Gimnazjum” 2000-2001, nr 3, s. 14-17.
107
Kot254 projektuje stronę
tytułową, odnajduje
informacje w
programach
multimedialnych oraz
w Internecie.
terminów filmowych,
projektowanie strony
tytułowej i okładki.
Szukanie potrzebnych
informacji w
programach
multimedialnych oraz
Internecie. Drukowanie
tekstu, korzystanie z
autokorekty.
Wykorzystywanie
grafiki z zakresu Word
(clipart).
multimedialna PWN
Multimedialny
Słownik wyrazów
obcych i zwrotów
obcojęzycznych W.
Kopalińskiego.
„Od Internetu do…
wizyty w teatrze”,
Agnieszka Harasimik255
Uczeń korzysta z
wyszukiwarki
internetowej,
przygotowuje
prezentację
multimedialną,
korzysta z grafiki w
Internecie, posługuje
się pocztą
elektroniczną,
samodzielnie
poszukuje i
selekcjonuje
informacje.
Szukanie informacji w
Internecie, opisanie
źródła informacji,
redagowanie
zaproszenia i przesłanie
pocztą elektroniczną,
przygotowanie
prezentacji
multimedialnej.
Komputer z
programem:
PowerPoint lub
Hyper Studio
Dostęp do Internetu Projekt
interdyscyplinarny,
krótkoterminowy
-
“Śladami Skawińskiego”, Uczeń utrwala treść
lektury poprzez pracę
Zaznaczanie na mapie
komputerowej tras
Plik „Kontur mapy
świata”
- Jedna jednostka. -
254 J. Kot, Scenariusz lekcji języka polskiego z wykorzystaniem komputera dla klasy drugiej gimnazjum, „Język Polski w Szkole – Gimnazjum” 2000-2001, nr 2, s. 10-11.
255 A. Harasimik, Od Internetu do… wizyty w teatrze (propozycja metodyczna), „Język Polski w Gimnazjum” 2006/2007, nr 3, s. 84-91.
108
Grażyna Kamionka256 z komputerem257. wędrówki Józefa
Skawińskiego.
Sporządzanie legendy
mapy, zapisywanie na
dyskietce.
przygotowany przez
nauczyciela.
„Czytanie dzieła Hansa
Holbeina
»Ambasadorowie«”,
Jerzy Ablewicz258
- Oglądanie strony z
obrazem, zapoznanie
się z plikiem
tekstowym,
zapisywanie wniosków
w pliku.
Edytor tekstowy
(Word) Sprawdzony i
atrakcyjny dla
uczniów sposób
czytania tekstów
kultury z
wykorzystaniem
komputera i Internetu
Strona internetowa:
http://www.wga.hu/html/h/holbein/hans
_y/1535a/index.html.
Jedna jednostka -
„Holokaust”, Marzena
Romanowska259
Uczeń wyszukuje
informacje w
Internecie, pracuje
nad projektem.
Poszukiwanie w
Internecie materiałów
związanych z
holocaustem, postacią
W. Szpilmana
i R. Polańskiego .
- Wybrane strony internetowe Projekt
długoterminowy
(ok. dwóch
miesięcy)
-
Tabela 3.1. Analiza scenariuszy lekcyjnych z wykorzystaniem TI jako środka dydaktycznego (opracowanie własne)
256 G. Kamionka, Śladami Skawińskiego (propozycja metodyczna), „Język Polski w Gimnazjum” 2006/2007, nr 3, s. 92-94.
257 Dodatkowe umiejętności kształci praca domowa: Motyw podróży jest bardzo znany w literaturze. Sporządź z pomocą komputera i Internetu mapę pamięci pod hasłem:
„Wielcy podróżnicy w literaturze polskiej i światowej”. 258
J. Ablewicz, Teksty kultury w sieci, „Język Polski w Gimnazjum” 2004/2005, nr 2, s. 81-86. 259
M. Romanowska, Holokaust, [on-line:] http://www.scholaris.pl/cms/view_all.php?id=scenariusz_S_2671_romanowska [dostęp: 30.03.2010].
109
Powyższe zestawienie pokazało, że zazwyczaj lekcje multimedialne ograniczają
się do jednego środka: albo komputera (edytorów tekstu lub programów
multimedialnych), albo Internetu. Inny wniosek płynący z tej kwerendy jest taki,
że często propozycje zajęć z wykorzystaniem TI są to projekty (długo- lub
krótkoterminowe) albo cykle zajęć. Prawdopodobnie wiąże się to z tym, że jednostka
45-minutowa może być zbyt krótka na przeprowadzenie zajęć w pracowni
komputerowej (oprócz zwykłych czynności dochodzi czas na włączenie się
komputerów, uruchomienie programów, nierzadko problemy techniczne). Budujący jest
fakt, że nauczyciele – autorzy scenariuszy – poszukują możliwości wykorzystywania TI
zarówno w analizie dzieł literackich, jak plastycznych, trenowaniu ortografii, jak
i stosowaniu korekty merytorycznej i edytorskiej.
Pojawiają się również propozycje lekcji, w których TI traktuje się wyłącznie
jako środek techniczny ułatwiający przekazywanie wiadomości uczniom. Cykl lekcji
wykorzystujących prezentację multimedialną o „Antygonie” przedstawiają Dorota
Jagieła i Olga Fałek260
. Nie można zakwalifikować tej propozycji do powyższego
zbioru, ponieważ żadne działania uczniowskie nie łączą się z wykorzystaniem
komputera czy Internetu – prezentacja wykonana w PowerPoint stanowi tu wyłącznie
wsparcie metody pogadanki. Rola ucznia sprowadza się do pozycji widza i słuchacza,
a nie czynnego uczestnika wydarzeń. Sprawa wygląda podobnie, jeśli chodzi
o propozycję Teresy Kosyry-Cieślak: Wirtualne podróże literackie261
, gdzie uczeń
biernie przygląda się programowi komputerowemu z mapą i zaznaczoną trasą podróży,
zdjęciami i linkami – jest to klasyczna digitalizacja planszy edukacyjnej.
Z kolei bardzo interesującą propozycję przedstawia Aleksandra Dziak. Autorka
zaprezentowała projekt budowania bazy danych o epoce (w tym konkretnym
przypadku: epoce romantyzmu)262
. Zasugerowała, że jest to projekt dla uczniów szkół
ponadgimnazjalnych, ale uważam, że w nieco okrojonej wersji mógłby zostać
przeniesiony do klas gimnazjalnych. Propozycja Dziak wykorzystuje wiele kompetencji
260 D. Jagieła, O. Fałek, Wykorzystanie prezentacji multimedialnej w cyklu lekcji o Antygonie Sofoklesa,
„Język Polski w Gimnazjum” 2004/2005, nr 2, s. 70-80. 261
T. Kosyra-Cieślak, art. cyt., s. 71. 262
A. Dziak, Metoda projektu edukacyjnego jako przykład kształtowania umiejętności
międzyprzedmiotowych, „Zeszyty Szkolne” 2007, nr 3, s. 114-120.
110
pożądanych od ucznia: tworzenie bazy danych o epoce, komunikowanie się za pomocą
poczty elektronicznej, wykorzystywanie zasobów internetowych oraz programów
multimedialnych, selekcjonowanie i porządkowanie zebranego materiału, dobieranie
elementów dźwiękowych i graficznych, wykorzystywanie programów komputerowych
do skanowania oraz obróbki dźwięku i obrazu, tworzenie prezentacji multimedialnej.
Warto korzystać z TI przy konstruowaniu scenariuszy lekcyjnych, ponieważ
interaktywność sieci motywuje ucznia do działania oraz sprawia, że jego praca nie
kończy się notatką w zeszycie, ale rozpoczyna w chwili, kiedy uczeń wysyła list,
redaguje wypowiedź (np. list, ogłoszenie, recenzję) i otrzymuje odpowiedź263
. Wtedy
dostrzega efekt swojej pracy w postaci reakcji odbiorcy264
.
W powyższym zestawieniu nie zawarto pomysłów, które pojawiają się
na kartach czasopism metodycznych, ale nie stanowią odrębnych scenariuszy
lekcyjnych, a jedynie inspiracje:
wykorzystanie stron internetowych wybranych gazet jako źródła informacji
o aktualnych wydarzeniach,
założenie gazetki szkolnej na serwerze szkolnym – byłaby tańsza
w utrzymaniu, bardziej interaktywna i mogłaby być częściej aktualizowana,
ćwiczenie umiejętności korzystania z wydań encyklopedycznych podczas
zapoznawania się z zasobami np. encyklopedii multimedialnych
zamieszczonych na CD-ROM-ach czy też w Internecie,
przybliżanie uczniom sylwetek twórców utworów literackich, specyfiki
okresów, w jakich toczą się akcje utworów, poznawanie regionalnych
tradycji kulturowych za pośrednictwem Internetu,
tworzenie przez nauczycieli i uczniów słowniczków pojęć albo stron
internetowych dotyczących mediów, środków przekazów265
,
recenzowanie książek266
,
263 Przykład procesu nauczania poprzez pocztę elektroniczną możemy odnaleźć w artykule: A. Malecki,
Trochę o Internecie, „Język Polski w Szkole – Gimnazjum” 2001/2002, nr 3, s. 9-13. 264
I. Zeller, Nie chcę, ale muszę, czyli polonista wobec Internetu, w: Drogi i ścieżki polonistyki
gimnazjalnej, red. Z. Uryga, Z. Budrewicz, Kraków 2001, s. 200. 265
M. Rusek, Przed monitorem i z książką. Polonistyczna edukacja w dobie multimediów, Szkolne
spotkania z literaturą, red. A. Janus-Sitarz, Kraków 2007, s. 211.
111
redagowanie różnego typu pism (kształcenie estetyki, stylu, ortografii),
komunikowanie z komputerem zmusza do analizy treści komunikatów,
a więc czytania ze zrozumieniem267
,
tworzenie interaktywnych krzyżówek,
wykorzystywanie darmowych platform do e-learningu268
(np. darmowa
platforma Moodle269
, która stwarza możliwości przeprowadzenia
różnorakich lekcji oraz testów z wykorzystaniem Internetu, uczniowie mogą
w czasie jednego sprawdzianu rozwiązać test wyboru, napisać
charakterystykę, podzielić się refleksją, a wszystkie uczniowskie prace
wysyłane są na konto prowadzącego zajęcia, który może je spokojnie
przeczytać np. w domu i nie musi nosić stosów makulatury)270
.
3.3.2. SCENARIUSZE LEKCJI WYKORZYSTUJĄCE TI JAKO
ZAGADNIENIE MERYTORYCZNE
W polonistycznej literaturze przedmiotu pojawiają się też lekcje, w których TI
traktuje się jako zagadnienie merytoryczne.
Nazwa
(temat lekcji)
Cele Inne Źródło
Komputer –
dobrodziejstwo
czy zagrożenie?
Uczeń zna historię
Internetu, zna pojęcie
„encyklopedii
multimedialnej”, wyraża
swoje zdanie nt. wad
(zagrożenia) i zalet
Internetu na forum klasy,
dokonuje zestawienia
plusów i minusów
korzystania z TI.
Dyskusja nad rolą
komputera,
informatyzacji,
technologii informacyjnej
jest dla uczniów
atrakcyjna, gdyż dotyczy
bezpośrednio tego, w
czym uczestniczą, z czym
się stykają, co ich
fascynuje.
Alina Hołojuch-Molska,
Technologia informacyjna
– dobrodziejstwo czy
zagrożenie (propozycja
metodyczna), „Język
Polski w Gimnazjum”
2004/2005, nr 2, s. 92-
102.
266 Tamże, s. 213.
267 Por. A. Malecki, Internet w dydaktyce, „Język Polski w Gimnazjum” 2001, nr 1, s. 92.
268 W. Howil, Multimedialny język polski, art.cyt., s. 83-87.
269 Wyniki ankiet wskazują, że 44% nauczycieli kiedykolwiek korzystało z platformy MOODLE.
270 Por. W. Howil, Hamlet w oprawie multimedialnej, „Język Polski w Gimnazjum” 2006/2007, nr 2, s.
80-83.
112
Internet – źródło
wiedzy czy
niewiedzy?
Uczeń porównuje
przydatność źródeł
wiedzy w Internecie z
tradycyjną książką.
Wykonuje opis
bibliograficzny źródła
elektronicznego.
Porównanie zasobów i
ocena wartości informacji
na różnych serwisach
informacyjnych.
Lekcja łączy w sobie
treści z języka polskiego,
wiedzy o kulturze,
przedmiotów
informatycznych, godziny
wychowawczej i innych.
Autorka podkreśla jak
ważne jest zwrócenie
uwagi uczniów na
przydatność
elektronicznych źródeł
wiedzy.
Ewa Nowel, Cywilizacja
mediów. Reklama.
Internet. Prezentacja.
Scenariusze zajęć, Kielce
2004, s. 50 – 53.
Multimedialność
mediów
Ocenia rzetelność działań
nadawców,
Ocenia wartość
informacji.
Lekcja ma zakończyć się
refleksją na temat
przyszłości mediów.
Jednocześnie, uczeń ma
spojrzeć panoramicznie na
zjawiska i dokonać ich
krytycznej oceny.
Ewa Nowel, Cywilizacja
mediów. Reklama.
Internet. Prezentacja.
Scenariusze zajęć, Kielce
2004, s. 57 – 61.
E-fikcja,
hipertekst,
cyberprzestrzeń –
nowy świat
wartości?
Porównuje powieść
cyberpunkową z
tradycyjną.
Gromadzi informacje nt.
form literackich
uprawianych w
Internecie.
Brak Ewa Nowel, Cywilizacja
mediów. Reklama.
Internet. Prezentacja.
Scenariusze zajęć, Kielce
2004, s. 84 – 87.
Co to jest
Internet?
Zaznajomienie uczniów z
historią Internetu
połączone z testowaniem
czytania ze zrozumieniem
tekstu
popularnonaukowego.
Tekst oparty jest na
artykule hasłowym z
Wielkiej encyklopedii
multimedialnej Onet.pl
oraz artykule A. Swędy,
WWW, czyli wirtualne
okienko na świat,
„Zeszyty Szkolne” 2001,
nr 1, s. 110-114.
Jadwiga Czub-Rojewska,
Jadwiga Łojek,
Poznajemy pojęcie
Internet, „Zeszyty
Szkolne” 2002, nr 1, s.
72-75.
Tabela 3.2. Analiza scenariuszy lekcyjnych z wykorzystaniem TI jako zagadnienia
merytorycznego (opracowanie własne)
Powyższe scenariusze czynią przedmiotem zainteresowania gimnazjalistów
najnowsze technologie, które odgrywają ważną rolę w ich życiu. Jest ich mniej niż tych,
gdzie TI jest środkiem dydaktycznym, ale mogą być równie interesujące i wartościowe.
Autorzy próbują zwrócić uwagę młodych ludzi na niebezpieczeństwa czyhające w sieci,
ale jednocześnie nie zniechęcają do korzystania z narzędzi TI.
113
3.4. WADY I ZALETY KORZYSTANIA Z TI
NA LEKCJACH JĘZYKA POLSKIEGO
O zaletach korzystania z TI jako środka dydaktycznego na lekcjach języka
polskiego starałam się przekonać we wcześniejszych częściach pracy. Również
poloniści gimnazjalni dostrzegają wagę używania komputera oraz Internetu w swojej
pracy: ponad 77% zdecydowanie zgadza się z tym, że takie działania są niezbędne
i słuszne w XXI wieku, 20% raczej się zgadza, żaden z nauczycieli nie wybrał
odpowiedzi „zdecydowanie się nie zgadzam”. Niemal 75% nauczycieli nie zgadza się
ze stwierdzeniem, że TI w nauczaniu jest „dodatkowym obciążeniem”. Większość
polonistów (80%) zdecydowanie deklaruje, że traktuje TI jako pomoc w nauczaniu,
pozostałe 20% raczej zgadza się z tą opinią.
Korzyści płynące z włączania najnowszych technologii w naukę języka
ojczystego oraz skutki nieprzemyślanego korzystania ze zdobyczy techniki
przedstawiono na poniższym schemacie271
.
271 Na podstawie: E. Oleś, Za i przeciw technologii informacyjnej, „Edukacja i Dialog” 2004, nr 8, s. 67;
D. Jagieła, O. Fałek, art. cyt., s. 80; W. Howil, Multimedialny język polski, art. cyt., 83-87; tenże, Hamlet
w oprawie multimedialnej, art. cyt., s. 80-83, J. Izdebska, art. cyt., s. 117-158, M. Kwiatkowska-
Ratajczak, Multimedia i literatura, „Polonistyka” 2007, nr 2, s. 59; A. Ślósarz, Szkolna polonistyka w erze
cywilizacji medialnej, art. cyt., s. 30-35; własne obserwacje.
114
Wykres 3.6. Wady i zalety włączania TI w proces nauczania języka polskiego (opracowanie
własne)
Bardzo ważnym aspektem lekcji z wykorzystaniem TI są zagadnienia etyczne –
chodzi mianowicie o prawa autorskie. Zdarza się, że „prawa autorskie są łamane przez
autorów wielu publikacji elektronicznych, w tym propozycji nauczycielskich, nierzadko
zamieszczanych i udostępnianych innym nauczycielom w sieci Internet”272
. Tymczasem
272 M. M. Sysło, Multimedia w edukacji, art.cyt., s. 178.
ZALETY
• jest dla uczniów pewną nowością i nieszablonowym potraktowaniemtematu - uatrakcyjnienie lekcji,
•uczniowie utrwalają umiejętności związane z obsługą komputera ikorzystaniem z Internetu,
•ekrany pomagają w dostrzeganiu związków i zależności, proporcji ihierarchii elementów , a przekazy łączące w sobie obraz, dźwięk itekst pozwalają na uzyskiwanie lepszych wyników nauczania-uczenia się,
•wizualizacja materiału dydaktycznego - przyśpieszenie i ułatwieniezapamiętywania,
•nauczyciel może oszczędzić czas i pieniądze (nie musi kserowaćkolorowej ilustracji, oszczędza czas, który poświęciłby na przejściepo klasie z albumem, w którym potrzebna ilustracja się znajduje),
•pracując „multimedialnie”, nauczyciel tworzy nową jakość wprzekazywaniu starych treści, a lektura krótkiego tekstu z Internetumoże być skuteczniejszym sposobem rozbudzania zainteresowań niżtradycyjny wykład,
•wspomaganie rozwoju osobowościowego i rozwijanie myśleniatwórczego,
•diagnozowanie i terapia zaburzeń rozwojowych,
• indywidualizacja uczenia,
•możliwość archiwizacji treści,
•monitorowanie procesu kształcenia,
•zachęcanie do rozwiązywania problemów.
WADY
• uczniowie podchodzą do środków TI bezrefleksyjnie (szukająwiedzy przetworzonej, gotowej do użytku),
• przeładowanie procesu edukacyjnego TI może niekorzystniezaburzyć stałe punkty lekcji (brak czasu na sprawdzenie pracydomowej czy rozmowę z uczniami),
• wprowadzanie TI na lekcje jest często obarczone różnymitrudnościami (o ich pokonywaniu piszę w podrozdziale:3.3.3),
• słaby program komputerowy to nic innego jak bryk w wersjicyfrowej,
• część programów komputerowych nie daje uczniommożliwości twórczego rozwiązywania problemów.
115
rola nauczyciela polega na formowaniu moralnym swoich wychowanków i pedagog nie
tylko powinien wyznaczać normy i wskazywać granice między tekstem cudzym
a własnym, ale sam – swoim przykładem – pokazywać, gdzie zaczyna się kradzież
własności intelektualnej273
.
3.5.1. TRUDNOŚCI I MOŻLIWOŚCI ICH POKONYWANIA
Aby efektywnie wprowadzić najnowsze technologie do szkół, należy połączyć
kilka elementów. „Wymaga to dużego wysiłku ze strony samych nauczycieli,
sensownego systemu szkoleń, rozwiązań organizacyjnych na terenie szkoły”274
.
Najczęstszą trudnością we wprowadzaniu TI na lekcje przedmiotowe, według deklaracji
nauczycieli, jest utrudniony dostęp do pracowni komputerowych275
. W szkołach jest
coraz więcej komputerów, ale nadal zbyt mało, aby mogły odbywać się lekcja
polskiego, na których każdy uczeń będzie miał do dyspozycji osobne stanowisko.
Dorota Jagieła i Olga Fałek wskazują kolejne utrudnienia:
Trzeba więc do własnej sali przynieść multimedialny rzutnik (jeśli jest w szkole), znieść
(wnieść) komputer (jeśli mamy dostęp do przenośnego egzemplarza), zawiesić ekran,
podłączyć wszystko prawidłowo… Gdzie miejsce na marzenia? W nas… by wszystkie
organizacyjne niedogodności i problemy nie przesłoniły nam cel – humanistycznego
dojrzewania ucznia276
.
Poloniści próbują radzić sobie z problemem niewystarczającej ilości sprzętu
i część scenariuszy przewiduje możliwość pracy dwóch lub nawet trzech uczniów przy
jednym komputerze. Lekcje z użyciem prezentacji multimedialnych można
przeprowadzić w zwykłej sali lekcyjnej z wykorzystaniem rzutnika. Niektóre lekcje
mogą się również odbywać w porozumieniu polonisty i informatyka, którzy mogą
wspólnie opracowywać projekty międzyprzedmiotowe doskonalące kompetencje
uczniowskie w obydwu zakresach.
273 M. Rusek, art.cyt., s. 198-199.
274 A. Malecki, Trochę o Internecie, „Język Polski w Szkole – Gimnazjum” 2001, nr 3, s. 9.
275 Por. G. Penkowska, Nauczyciele i komputery, Edukacja medialna w społeczeństwie informacyjnym,
red. S. Juszczyk, Toruń 2003, s. 181; S. J. Żurek, Internet w warsztacie nauczyciela polonisty, „Zeszyty
Szkolne” 2002, nr 3, s. 60. 276
D. Jagieła, O. Fałek, art. cyt., s. 80.
116
Inna bariera utrudniająca wykorzystywanie technologii informacyjnych
na lekcjach przedmiotowych wiąże się z koniecznością przeformułowania roli
nauczyciela. Z pozycji mistrza i mędrca musi stać się on przewodnikiem i mentorem.
Tymczasem wielu pedagogów nie potrafi odnaleźć się „w świecie technologii
elektronicznych, z postawą wyrażaną przez stwierdzenia: »Do czego miałoby to mi być
potrzebne?« lub »Tyle lat żyłem bez komputera i Internetu«277
. Uznając siebie
za autorytet, wielu pedagogom trudno jest realizować się w roli „jednego z elementów
multimedialnego środowiska kształcenia”278
. Nauczyciel powinien kształtować w sobie
postawę otwartą, również na nowości w technologii kształcenia i uwzględniać,
że technologia nie jest wrogiem, ale może pomóc, przejmując niektóre czynności,
umożliwiając mu rozwijanie innych279
. Dzisiejsi uczniowie należą do pokolenia
„cyfrowych tubylców” (Digital Natives), czyli osób, które dorastały w otoczeniu
technologii komputerowej. Tymczasem większość nauczycieli to tzw. „cyfrowi
imigranci” (Digital Immigrants), czyli ludzie, którzy pierwszy kontakt z technologią
informatyczną mieli już w życiu dorosłym280
. Ten fakt nie zwalnia nauczycieli
z obowiązku włączania TI w proces nauczania, ponieważ lekceważenie
audiowizualności młodych ludzi i specyfiki czasów, w jakich żyjemy pociąga za sobą
alienację ucznia i rodzi tak częste dziś postawy niechęci wobec tekstu werbalnego,
który wymaga innej percepcji niż ta potrzebna na co dzień281
.
3.5. TECHNOLOGIA INFORMACYJNA – POMOC
CZY BALAST? SZANSA CZY ZAGROŻENIE?
„Od lat sześćdziesiątych środki masowego przekazu, później komputery i sieci
informatyczne, brutalnie przerwały hegemonię kształcącą i wychowawczą szkoły”282
.
Nie tylko futurolodzy zastanawiają się nad przyszłością tradycyjnej szkoły i stawiają
277 M. Kąkolewicz, art.cyt., s. 12-22.
278 M. M. Sysło, Multimedia w edukacji, art. cyt., s. 180.
279 Tamże.
280Por. S. Wasiołka, Nowoczesne pomoce dydaktyczne w pracy nauczyciela, [on-line:]
http://www.ap.krakow.pl/ktime/ref2009/wasiolka.pdf, s. 1, [dostęp: 25.04.2010]. 281
A. Ślósarz, Szkolna polonistyka w erze cywilizacji medialnej, art. cyt., s. 32. 282
M. Tanaś, Edukacyjne konsekwencje rozwoju środków informatycznych, w: Edukacja i dialog
w świecie przyszłości, red. H. Kwiatkowska, M. Szybisz, Pułtusk 2003, s. 117.
117
hipotezy, czy i, jeśli tak, to kiedy nauczyciel zostanie zastąpiony przez maszynę.
We wszystkich jednak opracowaniach podkreśla się, że media elektroniczne są ważnym
czynnikiem edukacyjnym, ale nie zastępują ani nie wyręczają nauczyciela w wysiłku
dydaktycznym283
. Ankietowani nauczyciele w zdecydowanej większości (99%)
uważają, że komputer nie zastąpi nauczyciela284
. Najczęściej podawane argumenty to:
28 głosów: potrzeba bezpośredniego kontaktu, więź międzyludzka;
15 głosów: osobowość nauczyciela jako ważny element edukacyjny
(spontaniczność, elastyczność, emocjonalność, autorytet etyczny, moralny);
8 głosów: brak możliwości indywidualizacji285
;
3 głosy:
o komputer nie motywuje do dodatkowego wysiłku;
o waga komunikacja niewerbalnej;
o młodzież nie potrafiłaby uczyć się tylko z komputerem;
2 głosy:
o pewne umiejętności kształtowane są tylko za pośrednictwem
nauczyciela (np. selekcjonowanie, synteza wiedzy);
o znaczenie pracy w grupie, pod przewodnictwem nauczyciela;
1 głos: zbyt słaby stan techniczny szkół.
Beata Chodacka uważa, że uczniowie w gimnazjach:
nie są do końca przygotowani do całkowicie samodzielnej pracy z kursami
e-learningowymi. Wymagają częściej kontaktu osobistego z osobą prowadzącą
i grupą. […] wynika to między innymi z okresu rozwoju, w jakim znajdują się
uczniowie, i związanego z nim sposobu budowania relacji z otoczeniem – gdy
istotną rolę odgrywają emocje, a świat odbierany jest w ogromnie wyrazisty
sposób286
.
283 Por. J. Izdebska, art. cyt., s. 148.
284 Jedyna osoba, która dopuszcza myśl o niedługim skomputeryzowaniu procesu dydaktycznego
to nauczycielka dyplomowana, pomiędzy 40 a 50 rokiem życia, z ponad 16-letnim stażem pracy, ucząca
w małym mieście (do 50 tys. mieszkańców). 285
Jednocześnie umiejętne wykorzystanie najnowszych technologii, może pomóc uczniom
z trudnościami w nauce (zmniejszanie ryzyka niepowodzenia szkolnego) a także uczniom wybitnym
(rozszerzenie umiejętności). 286
B. Chodacka, Czy w gimnazjum jest miejsce dla e-learningu?, [on-line:]
http://www.e-mentor.edu.pl/artykul_v2.php?numer=20&id=436 [dostęp: 27.03.2010].
118
Również zdaniem Wacława Strykowskiego – specjalisty w zakresie technologii
kształcenia, pedagogiki medialnej i dydaktyki – „Odpowiedź […] brzmi: NIE! Ale
nauczyciele, którzy nie będą korzystać z mediów, zostaną niewątpliwie zastąpieni przez
nauczycieli, którzy ich używają”287
. Zarówno specjaliści, jak i nauczyciele dostrzegają
wagę stosowania najnowszych technologii w nauczaniu – według ponad 90%
ankietowanych e-learning, czyli nauczanie na odległość, może być wartościowym
uzupełnieniem nauczania tradycyjnego.
Skąd płynie lęk przed używaniem komputera i Internetu? Robert Piłat z Instytutu
Filozofii i Socjologii PAN tłumaczy to dwojako: po pierwsze, niechętna postawa może
wynikać ze strachu przed zdobywaniem nowej umiejętności, nieznanej rzeczywistości,
w której trzeba się nauczyć poruszać. Drugie źródło lęku polega na tym, że osoba,
poznawszy zalety i wady nowej technologii, uświadamia sobie zagrożenia, jakie mogą
z niej płynąć288
. O pierwszym źródle stresu pisał Sebastian Wasiołka:
Stres, który towarzyszy pracy z nową, nieznaną technologią, powoduje, że nauczyciele
często wolą nie podejmować ryzyka i stosować sprawdzone metody pracy
z uczniami289
.
Drugą przyczynę lęku opisał Stanisław Bortnowski w artykule „Boję się
INTERNETU!”:
[…] Internet już jest i będzie przerażającym śmietnikiem informacyjnym. […]
utrwali stereotypy, błędy i przekłamania informacyjne. […] Internet zamknie nas
w czterech ścianach pokoju, odizoluje od bliźnich, uprzedmiotowi wszystko
i wszystkich. [wyróżnienia: S. B.]290
.
A jednak, co pokazują badania, poloniści dostrzegają wagę wprowadzania TI
do nauczania przedmiotu i zdecydowana większość wykorzystuje komputer w swojej
pracy zawodowej.
287 W. Strykowski, Szkoła współczesna i zachodzące w niej procesy, w: Tenże, J. Strykowska, J.
Pielachowski, Kompetencje nauczyciela szkoły współczesnej, Poznań 2007, s. 67. 288
Wspólna refleksja nad światem – rozmowa z doc. dr. hab. Robertem Piłatem z Instytutu Filozofii
i Socjologii PAN, „Zeszyty Szkolne” 2002, nr 3, s. 9. 289 S. Wasiołka, art. cyt., s. 3. 290
S. Bortnowski, Boję się INTERNETU, „Polonistyka” 2000, nr 1, s. 54.
119
WNIOSKI
Przeprowadzona ankieta wykazała, że TI jest najczęściej wykorzystywane jako
narzędzie do tworzenia materiałów edukacyjnych oraz organizator pracy
nauczycielskiej. W nieco mniejszym stopniu traktuje się Internet i komputer jako
pomoc dydaktyczno-metodyczną i środek do komunikacji. Co 5 nauczyciel nie używa
programów multimedialnych wspierających naukę języka polskiego, choć zdaniem
ok. 80% z nich poprawiają one szybkość oraz zwiększają liczbę przyswajanych
informacji. Poloniści stosują programy komputerowe, głównie aplikacje Microsoft
Office: Word (tworzenie materiałów ewaluacyjnych, kart pracy i różnorakich
materiałów dydaktycznych do aktywizacji uczniów) oraz, w nieco mniejszym stopniu,
Power Point (tworzenie prezentacji multimedialnych oraz ekranów dydaktycznych)
i Excell (budowanie baz danych). Mimo zmienionych przepisów, e-dzienniki nadal
przegrywają w szkołach z tradycyjnymi odpowiednikami papierowymi. Jeśli chodzi
o komunikację via Internet, najczęściej adresatami są inni nauczyciele, kolejno:
uczniowie, dyrekcja szkoły i dopiero na ostatnim miejscu rodzice uczniów.
Nauczyciele umiarkowanie często (kilka razy w semestrze) korzystają z porad
zamieszczanych na portalach, większość z nich inspiruje się pomocami naukowymi
zamieszczonymi w Internecie, rzadziej wykorzystują gotowe pomoce dydaktyczne
publikowane w Sieci. 85% ankietowanych deklaruje, że rozwija swoje umiejętności
komputerowe czytając poradniki, uczestnicząc w specjalnych kursach. Swoje
kompetencje oceniają głównie „dobrze” i „bardzo dobrze”. Zgadzają się, że używanie
komputera i Internetu w pracy nauczyciela polonisty jest niezbędne i słuszne w XXI
wieku oraz że stanowi ono pomoc, a nie dodatkowe obciążenie. Zdecydowana
większość odrzuca możliwość zastąpienia nauczyciela komputerem, przyznając, że
e-learning może być wartościowym uzupełnieniem nauczania tradycyjnego.
Grupa badanych była reprezentatywna, ponieważ wśród 87 respondentów byli
zarówno mężczyźni, jak kobiety (feminizacja ankietowanych jest związana
z feminizacją profesji), uczący tak w dużych miastach, jak i średnich czy wsiach,
w różnym wieku, o różnym stażu pracy czy stopniu awansu zawodowego. Warto
byłoby badaniami objąć szerszą grupę, jednak uważam, że nie zmieniłoby
to w znaczącym stopniu wyników ankiety.
120
ZAKOŃCZENIE
Powyższa praca potwierdziła tezę stawianą przez autorkę, iż nauczyciele języka
polskiego w szkołach gimnazjalnych nie realizują w pełni możliwości, jakie stawia
przed nimi technologia informacyjna. Większość deklaruje, że stosuje TI w nauczaniu
przedmiotu, jednak wyniki kwerend i badań nie są już tak optymistyczne. Poloniści
gimnazjalni są praktycznie nieobecni w Internecie: rzadko tworzą własne strony
internetowe czy chociażby blogi, nie udzielają się na forach. Używają najczęściej
dwóch programów komputerowych: Word i PowerPoint, nie znają innych pożytecznych
narzędzi (HotPotatoes, Eclipse Crossword i inne).
W rozdziale pierwszym dokonano niezbędnego uporządkowania
terminologicznego. Następnie wykazano, że w najważniejszych aktach prawnych
dotyczących oświaty istnieją zapisy, że nauczyciele powinni wykorzystywać TI
w swojej pracy zawodowej. Dokumenty prawne normujące działania szkół nakładają
bowiem na nauczycieli obowiązek wykorzystywania najnowszych technologii
w nauczaniu, w tym w nauczaniu języka polskiego na poziomie gimnazjalnym.
Kształcenie polonistyczne z wykorzystaniem narzędzi społeczeństwa informacyjnego
jest więc obowiązkiem dobrego nauczyciela.
Celem drugiego rozdziału była analiza zagadnienia, czy nauczyciele języka
polskiego na poziomie gimnazjalnym tworzą społeczeństwo sieciowe. Kwerenda
internetowa prywatnych oraz komercyjnych stron polonistycznych, różnych form
dyskusyjnych, klubów nauczycieli oraz blogów pokazała, że sytuacja pozostawia wiele
do życzenia. Poloniści są słabo widoczni w sieci, rzadko tworzą autorskie strony czy
blogi. Wiele polonistycznych forów wymiany opinii i informacji wieje pustką. Badania
wykazały, że poloniści gimnazjalni nie myślą o Internecie jako medium w komunikacji
pomiędzy sobą czy środku porozumiewania się z uczniami. Pozostaje nadzieja, że już
niedługo nauczyciele będą mieli własne strony czy blogi, a komunikację z uczniami czy
rodzicami oprą na ogólnodostępnym Internecie.
Trzeci rozdział stanowił próbę bilansu stosowania TI w praktyce szkolnej.
Przeprowadzona ankieta wykazała, że TI jest najczęściej wykorzystywane jako
narzędzie do tworzenia materiałów edukacyjnych oraz organizator pracy
121
nauczycielskiej. Poloniści stosują programy komputerowe, głównie aplikacje Microsoft
Office: Word (tworzenie materiałów ewaluacyjnych, kart pracy i różnorakich
materiałów dydaktycznych do aktywizacji uczniów) oraz Power Point i Excell.
E-dzienniki wciąż przegrywają w szkołach z tradycyjnymi odpowiednikami
papierowymi. Jeśli chodzi o komunikację via Internet, najczęściej adresatami są inni
nauczyciele, kolejno: uczniowie, dyrekcja szkoły i dopiero na ostatnim miejscu rodzice
uczniów.
Nauczyciele rzadko korzystają z porad zamieszczanych na portalach, większość
z nich inspiruje się pomocami naukowymi zamieszczonymi w Internecie, rzadziej
wykorzystując gotowe pomoce dydaktyczne publikowane w Sieci. Większość
deklaruje, że rozwija swoje umiejętności komputerowe czytając poradniki, uczestnicząc
w specjalnych kursach. Swoje kompetencje oceniają głównie „dobrze” i „bardzo
dobrze”. Zgadzają się, że używanie komputera i Internetu w pracy nauczyciela
polonisty jest niezbędne i słuszne w XXI wieku oraz, że stanowi ono pomoc, a nie
dodatkowe obciążenie. Zdecydowana większość odrzuca możliwość zastąpienia
nauczyciela komputerem, przyznając jednocześnie, że e-learning może być
wartościowym uzupełnieniem nauczania tradycyjnego.
Autorka zdaje sobie sprawę, że nie wyczerpała tematu: warto byłoby zastanowić
się, jak zmienić system szkolenia nauczycieli, aby był bardziej efektywny czy rozwinąć
zagadnienie scenariuszy lekcyjnych wykorzystujących TI, zarówno jako środek
dydaktyczny, jak i kwestię merytoryczną.
Na zakończenie rozważań dotyczących zastosowania TI jako narzędzia
edukacyjnego w procesie nauczania języka polskiego na poziomie gimnazjalnym należy
podkreślić rolę tego zjawiska w perspektywie wykształcania kompetencji medialnych
niezbędnych w życiu każdego człowieka w XXI w. Aby społeczeństwo informacyjne
nie pozostało jedynie wzniosłym hasłem, ale stało się rzeczywistością, potrzebne
są zmiany wewnątrz systemu oświaty. Najnowsze technologie muszą za pośrednictwem
nauczycieli wkroczyć do szkół, a izolowana dotąd pracowania komputerowa musi stać
się miejscem kształcenia kompetentnego medialnie obywatela XXI wieku.
122
ZAŁĄCZNIK
Ankieta
Droga Nauczycielko! Drogi Nauczycielu!
Poniższa ankieta ma służyć uzyskaniu danych statystycznych nt. czy i w jaki sposób
nauczyciele-poloniści korzystają z możliwości komputera i Internetu (szerzej: TI)
na poziomie gimnazjum. Ankiety są anonimowe, a wyniki badań zostaną włączone
do pracy magisterskiej pisanej pod kierunkiem prof. Sławomira Jacka Żurka w Katedrze
Dydaktyki i Języka Polskiego na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawła II.
1. Płeć
a. Kobieta b. Mężczyzna
2. Wiek
a. Mniej niż 30 lat
b. 30 – 40 lat
c. 40 – 50 lat
d. Więcej niż 51 lat
3. Staż pracy
a. Do 5 lat
b. 6 – 10 lat
c. 11 – 15 lat
d. 16 lat i więcej
4. Stopień awansu zawodowego
a. Stażysta
b. Kontraktowy
c. Mianowany
d. Dyplomowany
e. Profesor oświaty
5. Szkoła, w której Pan/Pani uczy znajduje się:
a. Na wsi
b. W mieście (do 50 tys. mieszkańców)
c. W mieście (50 – 100 tys. mieszkańców)
d. W mieście (powyżej 100 tys. mieszkańców)
6. Czy w swojej pracy, tj. podczas nauczania języka polskiego, przygotowywania
materiałów, przy organizowaniu pracy nauczycielskiej lub kontaktowaniu się w celach
służbowych, korzysta Pan/Pani z komputera?
TAK/NIE
7. Czy wykorzystuje Pan/Pani komputer i/lub Internet jako:
123
Nigdy / rzadko (mniej niż raz w semestrze) / Umiarkowanie często (przynajmniej kilka razy
w semestrze) / Raczej często (przynajmniej raz w miesiącu) / Często (kilka razy w miesiącu)
a. pomoc dydaktyczno-metodyczną
b. narzędzie do tworzenia materiałów edukacyjnych
c. organizator pracy nauczycielskiej
d. środek do komunikacji (z nauczycielami, rodzicami, uczniami etc.)
8. Czy korzysta Pan/Pani z któregoś z poniższych programów (w celach
zawodowych)?
Nigdy / rzadko (mniej niż raz w semestrze) / Umiarkowanie często (przynajmniej kilka razy
w semestrze) / Raczej często (przynajmniej raz w miesiącu) / Często (kilka razy w miesiącu)
a. Word
b. Excell
c. Access
d. Power Point
e. Writer
f. Impress
g. Paint
9. Czy korzysta Pan/Pani z którejś z poniższych stron internetowych (w celach
zawodowych)?
Nigdy / rzadko (mniej niż raz w semestrze) / Umiarkowanie często (przynajmniej kilka razy
w semestrze) / Raczej często (przynajmniej raz w miesiącu) / Często (kilka razy w miesiącu)
a. ebook.pl
b. www.wikipedia.pl
c. literatura.net.pl
d. www.bryk.pl
e. literatura.polska.pl
f. www.oswiata.org.pl
g. wiem.onet.pl/wiem
h. www.sciaga.pl
i. www.edu.home.pl
j. www.gimnazjum.pl
k. .monika.univ.gda.pl
l. www.encyklopedia.wp.pl
m. www.interklasa.pl
n. www.profesor.pl
o. www.literka.pl
p. www.45minut.pl
q. www.pbi.edu.pl
r. www.literatura.polska.pl
s. www.interklasa.pl/bmi
t. www.polona.pl/dlibra
10. Czy korzysta Pan/Pani z innych stron internetowych w warsztacie nauczyciela?
TAK/NIE
Jeśli tak, proszę wpisać adresy: …
11. Czy korzysta Pan/Pani z komputerowych programów multimedialnych wspierających
naukę języka polskiego w gimnazjum? (TAK/NIE)
124
a. Komputerowy Praktyczny Słownik Wyrazów Bliskoznacznych
b. eduROM Język polski (G1/G2/G3)
c. Mickiewicz - almanach multimedialny
d. Lektury na CD
e. Komputerowy Szkolny Słownik Synonimów
f. Encyklopedia multimedialna
g. Ortografia - nic prostszego!
h. Na tropach ortografii. Multimedialny program dla uczniów...
i. Błyskawiczny kurs ortografii polskiej z elementami interpunkcji
j. Na tropach języka polskiego
k. Dyktando w praktyce
Inne programy multimedialne (proszę wpisać): …
12. Czy uważa Pan/Pani, że korzystanie z programów multimedialnych poprawia
efektywność nauczania, jeśli chodzi o:
Zdecydowanie się zgadzam / raczej się nie zgadzam / nie mam zdania / raczej się zgadzam
/ zdecydowanie się zgadzam
a. szybkość przyswajania wiedzy
b. ilość zapamiętanych informacji
13. Które ze zdań uważa Pan/Pani za prawdziwe, jeśli chodzi o sytuację uczniów
gimnazjum i komputerowe programy multimedialne do nauki języka polskiego?
Zdecydowanie się zgadzam / raczej się nie zgadzam / nie mam zdania / raczej się zgadzam
/ zdecydowanie się zgadzam
a. Uczniowie ochoczo korzystają z komputerowych programów
multimedialnych do nauki języka polskiego.
b. Uczniowie często korzystają z komputerowych programów multimedialnych
do nauki języka polskiego.
c. Uczniowie korzystają z komputerowych programów multimedialnych
do nauki języka polskiego tylko, kiedy nauczyciel im to wskaże.
d. Uczniowie w klasach, w których uczę, posiadają przynajmniej kilka
komputerowych programów multimedialnych do nauki języka polskiego
na własność.
14. Czy wykonuje Pan/Pani pomoce naukowe za pomocą komputera oraz
z wykorzystaniem darmowych programów dostępnych w sieci?
125
TAK/NIE
Jeśli tak, którego z programów używa Panu/Pani przy tworzeniu pomocy
naukowych?
a. Word
b. Power Point
c. HotPotatoes
d. Eclipse Crossword
Inne: …
Proszę wybrać, którego z wyżej wymienionych programów używa Pan/Pani najczęściej
i napisać jakie pomoce naukowe wykonuje Pan/Pani z jego pomocą: …
15. Czy kiedykolwiek korzystał/a Pan/Pani z platformy MOODLE?
TAK/NIE
16. Czy kiedykolwiek układał/a Pan/Pani testy z wykorzystaniem specjalnego programu
komputerowego?
TAK/NIE
Jeśli tak, proszę wpisać jego nazwę: …
17. Czy w szkole, w której Pan/Pani uczy wykorzystuje się e-dziennik?
TAK/NIE
Jeśli tak, proszę wpisać producenta e-dziennika: …
Jeśli tak, to proszę napisać, jak długo w Pana/Pani szkole używa się
e-dziennika?
a. Krócej niż rok
b. Krócej niż dwa lata
c. Dłużej niż dwa lata
Jeśli tak, to proszę wypisać najważniejsze wady i zalety e-dziennika: …
18. Czy gromadzi Pan/Pani dane nt. uczniów i ich osiągnięć edukacyjnych
w komputerowych bazach danych?
TAK/NIE
Jeśli tak, to proszę wpisać, jakiego używa Pan/Pani w tym celu programu: …
19. Czy używa Pan/Pani Internetu do komunikacji z:
Nigdy / rzadko (mniej niż raz w semestrze) / Umiarkowanie często (przynajmniej kilka razy
w semestrze) / Raczej często (przynajmniej raz w miesiącu) / Często (kilka razy w miesiącu)
a. Uczniami
b. Rodzicami uczniów
c. Dyrekcją szkoły
d. Innymi nauczycielami
126
20. Czy korzysta Pan/Pani z porad zamieszczanych na stronach dla nauczycieli
(www.profesor.edu.pl, www.literka.pl, www.45minut.pl, www.awans.net.pl etc.)?
Nigdy / rzadko (mniej niż raz w semestrze) / Umiarkowanie często (przynajmniej kilka razy
w semestrze) / Raczej często (przynajmniej raz w miesiącu) / Często (kilka razy w miesiącu)
21. Czy podczas przygotowywania lekcji zdarza się Panu/Pani inspirować pomocami
naukowymi innych nauczycieli zamieszczonymi w Internecie?
Nigdy / rzadko (mniej niż raz w semestrze) / Umiarkowanie często (przynajmniej kilka razy
w semestrze) / Raczej często (przynajmniej raz w miesiącu) / Często (kilka razy w miesiącu)
22. Czy wykorzystuje Pan/Pani gotowe pomoce dydaktyczne przygotowane przez innych
nauczycieli i zamieszczone w Internecie?
Nigdy / rzadko (mniej niż raz w semestrze) / Umiarkowanie często (przynajmniej kilka razy
w semestrze) / Raczej często (przynajmniej raz w miesiącu) / Często (kilka razy w miesiącu)
23. Czy w czasie studiów spotkał/a Pan/Pani się ze wskazówkami, w jaki sposób
wykorzystywać TI w nauczaniu języka polskiego?
TAK/NIE
Jeśli tak, to proszę podać nazwę tych zajęć: …
24. Czy rozwija Pan/Pani swoje umiejętności komputerowe w wolnym czasie?
TAK/NIE
Jeśli tak, to czy czyta Pan/Pani poradniki (drukowane bądź dostępne on-line) dot.
wykorzystania komputera i TI dla nauczycieli? (TAK/NIE)
Jeśli tak, to czy kiedykolwiek uczestniczył/uczestniczyła Pan/Pani w kursie
rozwijającym umiejętności komputerowe dla nauczycieli? (TAK/NIE)
Jak (wg skali ocen szkolnych) ocenia Pan/Pani przydatność takiego kursu? (1-6)
25. Czy uważa Pan/Pani, że używanie komputera oraz Internetu w pracy nauczyciela
polonisty jest:
Zdecydowanie się zgadzam / raczej się nie zgadzam / nie mam zdania / raczej się zgadzam /
zdecydowanie się zgadzam
a. niezbędne i słuszne w XXI wieku
b. dodatkowym obciążeniem
c. pomocą
26. Czy uważa Pan/Pani, że nauczanie na odległość z wykorzystaniem technik
komputerowych i Internetu – e-learning:
a. Jest chwilową modą, nigdy nie zastąpi tradycyjnego nauczania,
127
b. Może być wartościowym uzupełnieniem nauczania tradycyjnego,
c. Ma duże szanse zastąpić nauczanie tradycyjne w dalszej przyszłości.
27. Czy uważa Pan/Pani, że komputer może zastąpić nauczyciela?
TAK/NIE
Proszę uzasadnić: …
28. Proszę wyrazić oceną szkolną jak Pan/Pani ocenia posiadane kompetencje w zakresie
TI. (1 – 6)
Serdecznie dziękuję za wypełnienie ankiety.
128
BIBLIOGRAFIA 1. Artykuły metodyczne:
1. Ablewicz Jerzy, Cyberkultura, czyli o zasobach kulturowych w Internecie, „Język
Polski w Gimnazjum” 2003/2004, nr 3, s. 45-51.
2. Ablewicz Jerzy, Ortografia z komputera, „Język Polski w Gimnazjum” 2004/2005,
nr 1, s.79-84.
3. Ablewicz Jerzy, Teksty kultury w sieci, „Język Polski w Gimnazjum” 2004/2005, nr
2, s. 81-86.
4. Adamiak Aneta, Bryzek Renata, Technologia informacyjna (TI) a kształcenie
multimedialne, „Zeszyty Szkolne” 2002, nr 4, s. 21-25.
5. Andrusiewicz Piotr, Wirtualna lektura Stefana Żeromskiego, „Nowa Polszczyzna”
1998, nr 5, s. 46-50.
6. Bakuła Bogusław, Powitanie, [w:] E-learning i Internetowy System Wsparcia –
innowacje w wymianie informacji. Zbiór materiałów z konferencji projektu
Kampania Przeciw Ubóstwu – Najwyższy Szczebel Dobroczynności. 8-9 stycznia
2008 roku w Wyższej Szkole Zawodowej Kadry dla Europy w Poznaniu, red.
M.Talarczyk-Gubała, Poznań 2008, s. 9-11.
7. Bauer Zbigniew, Hipermedia, [w:] Słownik terminologii medialnej, red. W. Pisarek,
Kraków 2006, s. 75.
8. Bauer Zbigniew, Społeczeństwo informacyjne, [w:] Słownik terminologii medialnej,
red. W. Pisarek, Kraków 2006, s. 199.
9. Bauer Zbigniew, W. Pisarek, Nowe media, [w:] Słownik terminologii medialnej,
red. W. Pisarek, Kraków 2006, s. 130.
10. Biernacka Anna, Szkoła i polonistyka w społeczeństwie informacyjnym, [w:]
Polonista w szkole. Podstawy kształcenia nauczyciela polonisty, red. A. Janus-
Sitarz, Kraków 2004, s. 287-296.
11. Biernacka Anna, Szkoła w społeczeństwie informacyjnym, „Polonistyka” 2000, nr 1,
s. 55-56.
12. Błaszczyk Anna, Propozycje multimedialne w kształceniu literackim, [w:] Przeboje
edukacji polonistycznej, red. D. Michułka, Wrocław 2001, s. 161-165.
13. Bolińska Marta, Prymat obrazka, czyli rola mediów audiowizualnych w
upowszechnianiu kultury (z punktu widzenia współczesnej szkoły), [w:] Kultura
popularna w szkole. Pobłażliwe przyzwolenie czy autentyczny dialog, red. B.
Myrdzik, M. Latoch-Zielińska, Lublin 2006, s. 151- 160.
14. Bortnowski Stanisław, Boję się INTERNETU, „Polonistyka” 2000, nr 1, s. 54.
15. Bortnowski Stanisław, Jak zmienić polonistykę szkolną, Warszawa 2009, s. 166.
16. Branecka Maria, System zalecania środków dydaktycznych do użytku szkolnego,
[w:] II międzynarodowa konferencja Media a edukacja – programy i tezy, Poznań
18-21 kwietnia 1998, Poznań 1998, s. 63.
129
17. Czechowicz Jarosław, Co kryje Sieć? , „Język Polski w Liceum” 2003/2004, nr 4,
s. 38-51.
18. Czub-Rojewska Jadwiga, Łojek Jadwiga, Poznajemy pojęcie Internet, „Zeszyty
Szkolne” 2002, nr 1, s. 72-75.
19. Dębek Piotr, Polonez. Język polski dla każdego, „Chip” 1999, nr 3, s. 132.
20. Dziak Aleksandra, Aktywność ucznia a narzędzia technologii informacyjnej,
„Zeszyty Szkolne” 2007, nr 2, s. 124-131.
21. Dziak Aleksandra, e-dziennik lekcyjny, „Zeszyty Szkolne” 2007, nr 1, s. 157-160.
22. Dziak Aleksandra, E-konferencje 2007, „Zeszyty Szkolne” 2007, nr 1, s. 145-149.
23. Dziak Aleksandra, Kompetencje w zakresie technologii informacyjnej, które
powinien zdobyć gimnazjalista, „Zeszyty Szkolne” 2006, nr 3, s. 33-38.
24. Dziak Aleksandra, Metoda projektu edukacyjnego jako przykład kształtowania
umiejętności międzyprzedmiotowych, „Zeszyty Szkolne” 2007, nr 3, s. 114-120.
25. Dziak Aleksandra, Multimedia w służbie edukacji polonistycznej, „Zeszyty
Szkolne” 2007, nr 4, s. 100-102.
26. Ekologia medialna – rozmowa Sławomira Jacka Żurka z prof. dr. hab. Leonem
Dyczewskim OFMConv z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, „Zeszyty
Szkolne” 2002, nr 4, s. 7-11.
27. Filiciak Mirosław, Zabawa naszych czasów, „Nowa Polszczyzna” 2005, nr 4, s.
7-11.
28. Fiołek-Lubczyńska Bogumiła, Komputer i Internet. Obecność mediów
elektronicznych w dydaktyce literackiej i kulturowej, w: tejże, Film, telewizja
i komputery w edukacji humanistycznej. O audiowizualnych tekstach kultury,
Kraków 2004, s. 91-149.
29. Fiołek-Lubczyńska Bogumiła, Wstęp, w: tejże, Film, telewizja i komputery
w edukacji humanistycznej. O audiowizualnych tekstach kultury, Kraków 2004, s.
7-14.
30. Furmanek Marek, Miejsce przedmiotu „Media w edukacji” w systemie kształcenia
pedagogów, [w:] Media i edukacja w dobie integracji, red. W. Strykowski,
W. Skrzydlewski, Poznań 2002, s. 324-330.
31. Goban-Klas Tomasz, Edukacja wobec pokolenia SMSu, [w:] Media i edukacja
w dobie integracji, red. W. Strykowski, W. Skrzydlewski, Poznań 2002, s. 43-48.
32. Goban-Klas Tomasz, Wiedza o komunikowaniu – edukacja medialna, [w:] Media
i dziennikarstwo na przełomie wieków (Materiały z międzynarodowej konferencji
naukowej, Warszawa, 6–7 czerwca 1997 r.), oprac. J. Adamowski, Warszawa 1998,
s. 62.
33. Gocłowska Barbara, Łojewski Zdzisław, Słowo wstępne, [w:] Związek między
treściami nauczania technologii informacyjnych a kompetencjami słuchaczy, red.
B. Gocłowska, Z. Łojewski, Lublin 2004, s. 7-9.
34. Gocłowska Barbara, Technologie informacyjne jako przedmiot kształcenia
na uniwersytetach – konkluzje i prognozy, [w:] Związek między treściami nauczania
130
technologii informacyjnych a kompetencjami słuchaczy, red. B. Gocłowska, Z.
Łojewski, Lublin 2004, s. 121-127.
35. Góra Beata, Sarmatyzm w Internecie, „Język Polski w Liceum” 2004/2005, nr 1, s.
77-81.
36. Gromadzka Beata, Od obrazów-arcydzieł do strony internetowej, „Polonistyka”
2007, nr 2, s. 26-31.
37. Gurbiel Ewa, Hardt-Olejniczak Grażyna, Kołczyk Ewa i in., Informatyka. Poradnik
dla nauczyciela, [w:] tychże, Edukacja informatyczna w kształceniu ogólnym.
Program nauczania dla szkoły podstawowej, gimnazjum i liceum, Warszawa 1998,
s. 1-20.
38. Gurbiel Ewa, Hardt-Olejniczak Grażyna, Kołczyk Ewa i in., Technologia
informacyjna. Podręcznik dla liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego
i technikum, Warszawa 2002, s. 7.
39. Harasimik Agnieszka, Od Internetu do… wizyty w teatrze (propozycja metodyczna),
„Język Polski w Gimnazjum” 2006/2007, nr 3, s. 84-91.
40. Has-Tokarz Anita, Czytelnictwo współczesnych nastolatków (opinie, obserwacje,
badania), [w:] Kultura popularna w szkole. Pobłażliwe przyzwolenie czy
autentyczny dialog, red. B. Myrdzik, M. Latoch-Zielińska, Lublin 2006, s. 169-180.
41. Hołojuch-Molska Alina, Technologia informacyjna – dobrodziejstwo czy
zagrożenie (propozycja metodyczna), „Język Polski w Gimnazjum” 2004/2005, nr
2, s. 92-102.
42. Hopfinger Maryla, Kultura multimedialna i percepcja elektroniczna, [w:] tejże,
Doświadczenia audiowizualne. O mediach w kulturze współczesnej, Warszawa
2003, s. 24-35.
43. Horudko Mira, Elektroniczny wieszcz, „Chip” 1999, nr 9, s. 133.
44. Horudko Mira, Panorama multimedialna. Epoka Pana Tadeusza, „Chip” 1999, nr
12, s. 192.
45. Howil Waldemar, Hamlet w oprawie multimedialnej, „Język Polski w Gimnazjum”
2006/2007, nr 2, s. 80-83.
46. Howil Waldemar, Multimedialny język polski, „Język Polski w Gimnazjum”
2005/2006, nr 4, s. 83-87.
47. Howil Waldemar, Sendyk Ewa, Udany eksperyment edukacyjny – Multimedialna
katedra, „Język Polski w Gimnazjum” 2005/2006, nr 4, s. 88- 92.
48. Izdebska Jadwiga, Media elektroniczne – nowe szanse rozwojowe i edukacyjne
dziecka, w: tejże, Dziecko w świecie mediów elektronicznych, Białystok 2007,
s.117-158.
49. Jagieła Dorota, Fałek Olga, Wykorzystanie prezentacji multimedialnej w cyklu
lekcji o Antygonie Sofoklesa, „Język Polski w Gimnazjum” 2004/2005, nr 2, s. 70-
80.
50. Kamińska-Czubała Barbara, Wprowadzenie, [w:] H. Batorowska, Technologia
informacyjna w kształceniu ogólnym, Kraków 2001, s. 9-10.
131
51. Kamionka Grażyna, Śladami Skawińskiego (propozycja metodyczna), „Język Polski
w Gimnazjum” 2006/2007, nr 3, s. 92-94.
52. Kąkolewicz Mariusz, E-learning w edukacji jako szansa w walce z wykluczeniem
społecznym, [w:] E-learning i Internetowy System Wsparcia – innowacje
w wymianie informacji. Zbiór materiałów z konferencji projektu Kampania Przeciw
Ubóstwu – Najwyższy Szczebel Dobroczynności. 8-9 stycznia 2008 roku w Wyższej
Szkole Zawodowej Kadry dla Europy w Poznaniu, red. M. Talarczyk-Gubała,
Poznań 2008, s. 12-22.
53. Kąkolewicz Mariusz, Technologie informacyjne w Podstawach programowych,
„Edukacja Medialna” 1997, nr 4, s. 39-43.
54. Kielar Elżbieta, Miozga Ewa, Elektroniczne dyktando. Poszukujemy
multimedialnych informacji, „Zeszyty Szkolne” 2002, nr 1, s. 34-38.
55. Kosyra-Cieślak Teresa, Jak oswoić internetowe bryki?… oraz inne pomysły
polonisty przy komputerze, „Zeszyty Szkolne” 2002, nr 1, s. 68-71.
56. Kot Joanna, Scenariusz lekcji języka polskiego z wykorzystaniem komputera dla
klasy drugiej gimnazjum, „Język Polski w Szkole – Gimnazjum” 2000-2001, nr 2,
s. 10-11.
57. Kozielska Maria, Udział technik komputerowych w łagodzeniu niepowodzeń
edukacyjnych, [w:] Media i edukacja w dobie integracji, red. W. Strykowski, W.
Skrzydlewski, Poznań 2002, s.222-230.
58. Kramarczyk Renata, Nowak Anna, Media jako nośniki informacji, „Poradnik
Bibliotekarza” 2003, nr 1, s. 27-28.
59. Krok Ewa, Komputer w edukacji najmłodszych, [w:] Dydaktyka informatyki
i informatyka w dydaktyce. Monografia, red. A. Szewczyk, Szczecin 2006, s. 69-71.
60. Krzuś Renata, Stasica Aleksandra, Alchemik w plecaku – rozmowa o życiowych
poradach Paula Coelha, „Zeszyty Szkolne” 2002, nr 3, s. 49-53.
61. Krzyczkowska Anna, Szpak Ewa, O projekcie Pracownia internetowa w każdym
gimnazjum, „Język Polski w Szkole – gimnazjum” 2000, nr 2, s. 7-9.
62. Kuźmińska-Sołśnia Beata, Portale edukacyjne jako źródło informacji dla ucznia
i nauczyciela, [w:] Komputer w edukacji. 15 ogólnopolskie sympozjum naukowe,
red. J. Morbitzer, Kraków 2005, s. 124-129.
63. Kwiatkowska-Ratajczak Maria, Multimedia i literatura, „Polonistyka” 2007, nr 2,
s. 57-59.
64. Latoch-Zielińska Małgorzata, Nauczycielskie kluby internetowe Wydawnictwa
Szkolnego PWN, [w:] Kultura popularna w szkole. Pobłażliwe przyzwolenie czy
autentyczny dialog, red. B. Myrdzik, M. Latoch-Zielińska, Lublin 2006, s. 309-315.
65. Ledóchowski Zbigniew, Standardy przygotowania nauczycieli w zakresie TI – kilka
refleksji o stanie dzisiejszym, [w:] J. Migdałek, M. Zając, Informatyczne
przygotowanie nauczycieli. Kompetencje i standardy kształcenia, Kraków 2006, s.
21.
66. Madej Anna, O powstaniu warszawskim – wieloaspektowo, „Zeszyty Szkolne”
2002, nr 1, s. 25-29.
132
67. Malecki Andrzej, Internet w dydaktyce, „Język Polski w Gimnazjum” 2001, nr 1, s.
90-93.
68. Malecki Andrzej, Trochę o Internecie, „Język Polski w Szkole – Gimnazjum”
2001/2002, nr 3, s. 9-13.
69. Matouk Kamal, Winnicki Piotr, Internet narzędziem wspomagania wymiany
informacji w szkole, [w:] Dydaktyka informatyki i informatyka w dydaktyce.
Monografia, red. A. Szewczyk, Szczecin 2006, s. 72-76.
70. Matusiak Barbara, Pietrasiak Agnieszka, Cnota nie jest azylem słabych.
Polonistyczno-informatyczna lekcja na temat eseju Łóżko Spinozy Zbigniewa
Herberta, „Zeszyty Szkolne” 2002, nr 3, s. 44-48.
71. McLuhan Marshall, Przekaźniki, czyli przedłużenie człowieka, [w:] tenże, Wybór
pism, wyboru dokonał J. Fuksiewicz, przeł. K. Jakubowicz, Warszawa 1975, s. 45-
208.
72. Meszczyński Marcin, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych
z almanachem Władysława Kopalińskiego, „Chip” 1999, nr 5, s. 158.
73. Miłoszewska Ewa, Strużyna Krystyna, Klik! i wynik, „Głos Nauczycielski” 2006,
nr 5, s. 6.
74. Misiak Paweł, Wirtualny świat Internetu – podstawy, [w:] Komputer i Internet
w szkole, red. K. Guzek, Lublin 2001, s. 149-225.
75. Multimedia, [w:] Praktyczny Słownik Współczesnej Polszczyzny, red. H. Zgółkowa,
Poznań 1994-2005, t. 22, s. 107-108.
76. Nocoń Halina, J. Brodski Piosenka o Bośni, „Język Polski w Szkole – Gimnazjum”
2000-2001, nr 3, s. 14-17.
77. Oleś Elżbieta, Za i przeciw technologii informacyjnej, „Edukacja i Dialog” 2004,
nr 8, s. 66-67.
78. Oparka Barbara, Smętek Jolanta, Ocena multimedialnego programu
komputerowego Zacznij od dziś. Egzamin po gimnazjum. Przedmioty
humanistyczne (WSiP W-wa 2003), „Język Polski w Gimnazjum” 2005/2006, nr 1,
s. 103-107.
79. Osmańska-Furmanek Wielisława, Technologia informacyjna jako element
przestrzeni edukacyjnej, [w:] Media i edukacja w dobie integracji, red.
W. Strykowski, W. Skrzydlewski, Poznań 2002, 83-89.
80. Pardo Piotr Janusz, Jak wygrać z rutyną, „Polonistyka” 2006, nr 5, s. 62-64.
81. Penkowska Grażyna, Nauczyciele i komputery, [w:] Edukacja medialna
w społeczeństwie informacyjnym, red. S. Juszczyk, Toruń 2003, s. 177-183.
82. Pęczkowski Ryszard, Wrońska Marta, Karaś Piotr, Koncepcja programu edukacji
medialnej nauczycieli, [w:] II międzynarodowa konferencja Media a edukacja –
programy i tezy, Poznań 18-21 kwietnia 1998, Poznań 1998, s. 39.
83. Pielachowski Józef, Jak wmontować edukację medialną w strukturę przedmiotowo-
programową szkoły, [w:] II międzynarodowa konferencja Media a edukacja –
programy i tezy, Poznań 18-21 kwietnia 1998, Poznań 1998, s. 36.
84. Piłat Robert, Internet i ludzki umysł, „Zeszyty Szkolne” 2002, nr 1, s. 76-79.
133
85. Pisarek Walery, Media, [w:] Słownik terminologii medialnej, red. W. Pisarek,
Kraków 2006, s. 117.
86. Pisarek Walery, Wstęp, [w:] Słownik terminologii medialnej, red. tenże, Kraków
2006, b.n.s.
87. Poturała Wioletta, Nowoczesne media w pracy polonisty, „Język Polski w Liceum”
2003/2004, nr 2, s. 63-74.
88. Poturała Wioletta, Od książki tradycyjnej do cyfrowej, „Język Polski w Liceum”
2004/2005, nr 3, s. 62-70.
89. Potyrała Katarzyna, Doskonalenie umiejętności poznawczych uczniów za pomocą
komputera, „Edukacja Biologiczna i Środowiskowa” 2003, nr 1, s. 92-100.
90. Potyrała Katarzyna, Nowe technologie w edukacji. Międzynarodowa konferencja
w Nikozji, „Edukacja Biologiczna i Środowiskowa” 2003, nr 4, s. 87-90.
91. Rafał Rippel, Kilka uwag o multimediach w szkolnej polonistyce, „Warsztaty
Polonistyczne” 1999, nr 1, s. 40-44.
92. Raganowicz Anna, Wehikułem czasu do starożytnego Egiptu, „Zeszyty Szkolne”
2002, nr 1, s. 17-24.
93. Rippel Rafał, Komputerowe biografie, „Język Polski w Szkole Średniej”
1999/2000, z. 1, s. 103-106.
94. Rogulski Dariusz, Technologia informacyjna na lekcjach języka polskiego, „Język
Polski w Gimnazjum” 2003/2004, nr 4, s. 78-83.
95. Rusek Marta, Przed monitorem i z książką. Polonistyczna edukacja w dobie
multimediów, Szkolne spotkania z literaturą, red. A. Janus-Sitarz, Kraków 2007, s.
191-215.
96. Rzadkowolska Magdalena, Biblioteka szkolna w XXI wieku, [w:] Dydaktyka
informatyki i informatyka w dydaktyce. Monografia, red. A. Szewczyk, Szczecin
2006, s. 77-84.
97. Sajański Witold, Matura w sieci?, „Głos Nauczycielski” 2008, nr 6, s. 11.
98. Siemieniecki Bronisław, Integracja europejska a przemiany w polskiej edukacji
medialnej, [w:] Media i edukacja w dobie integracji, red. W. Strykowski, W.
Skrzydlewski, Poznań 2002, s.33-42.
99. Siemieniecki Bronisław, Multimedia i hipermedia w edukacji, [w:] Edukacja
czytelnicza i medialna. Skrypt dydaktyczny dla nauczycieli studiów
podyplomowych, red. W. Kwiatkowska, Toruń 2008, s. 7-50.
100. Sobkowiak Włodzimierz, Elektroniczne słowniki i encyklopedie – szanse
i zagrożenia, [w:] II międzynarodowa konferencja Media a edukacja – programy
i tezy, Poznań 18-21 kwietnia 1998, Poznań 1998, s. 103.
101. Socha Rafał M., Internet nie tylko dla polonistów, „Edukacja Medialna” 1998, nr 3,
s. 51-52.
102. Staniszewska Grażyna, Interkl@sa – przygotowanie do społeczeństwa
informacyjnego, [w:] Nauczanie ku przyszłości w szkolnym centrum informacji, red.
H. Kosętka, H. Batorowska, B. Kamińska-Czubała, Kraków 2002, s.7.
134
103. Stankiewicz Katarzyna, Polonista „od wszystkiego”?, „Polonistyka” 2006, nr 8, s.
58-60.
104. Stradowski Jan, Szkoła bez zeszytów – wydawnictwa książek hamują rozwój
elektronicznej edukacji, „Wprost” 2005, nr 35, s. 70-71.
105. Straszak Andrzej, Upowszechnianie informatyki we wszelkiej dydaktyce
w społeczeństwie powszechnego Internetu, w: Dydaktyka informatyki i informatyka
w dydaktyce. Monografia, red. A. Szewczyk, Szczecin 2006, s. 45-53.
106. Strokowski Wojciech, Polonista polimedialny, [w:] Polonista w szkole. Podstawy
kształcenia nauczyciela polonisty, red. A. Janus-Sitarz, Kraków 2004, s. 297-335.
107. Stróżyński Klemens, Digitalizacja ćwiczeń w pisaniu, czyli wpływ komputerów na
szkolną polonistykę, „Zeszyty Szkolne” 2002, nr 4, s. 12-20.
108. Stróżyński Klemens, Projekt oceniany przez Internet, „Polonistyka” 2005, nr 2, s.
47-51.
109. Stróżyński Klemens, Technologia informacyjna dla polonistów, „Polonistyka”
2001, nr 2, s. 86-92.
110. Strykowski Wojciech, Media i edukacja medialna w tworzeniu współczesnego
społeczeństwa, [w:] Media i edukacja w dobie integracji, red. W. Strykowski, W.
Skrzydlewski, Poznań 2002, s. 12-23.
111. Strykowski Wojciech, Szkoła współczesna i zachodzące w niej procesy, [w:] tenże,
J. Strykowska, J. Pielachowski, Kompetencje nauczyciela szkoły współczesnej,
Poznań 2007, s. 67.
112. Swęda Anna, Internetowe spojrzenie na doskonalenie nauczycieli, „Zeszyty
Szkolne” 2001, nr 2, s. 128-130.
113. Swęda Anna, Internetowy Pan Tadeusz, „Zeszyty Szkolne” 2002, nr 1, s. 57-59.
114. Swęda Anna, Okiem belfra na internetowe poczynania belfrów, „Zeszyty Szkolne”
2002, nr 1, s. 104-105.
115. Swęda Anna, WWW, czyli wirtualne okienko na świat, „Zeszyty Szkolne” 2001, nr
1, s. 110-114.
116. Sysło Maciej, Gurpiel Ewa, Krupicka Helena, Powiązania technologii
informacyjnej z edukacją medialną, [w:] II międzynarodowa konferencja Media
a edukacja – programy i tezy, Poznań 18-21 kwietnia 1998, Poznań 1998, s. 35.
117. Sysło Maciej, Multimedia w edukacji. Wskazania unijne i przykłady dobrej
praktyki, [w:] Media i edukacja w dobie integracji, red. W. Strykowski,
W. Skrzydlewski, Poznań 2002, s. 172-183.
118. Sysło Maciej, Multimedia w edukacji. Wskazania unijne i przykłady dobrej
praktyki, [w:] Media i edukacja w dobie integracji, red. W. Strykowski,
W. Skrzydlewski, Poznań 2002, s. 183.
119. Ślósarz Anna, Szkolna polonistyka w erze cywilizacji medialnej, „Polonistyka”
2008, nr 2, s. 30-35.
120. Tanaś Maciej, Edukacyjne konsekwencje rozwoju środków informatycznych, [w:]
Edukacja i dialog w świecie przyszłości, red. H. Kwiatkowska, M. Szybisz, Pułtusk
2003, s. 117.
135
121. Warszewski Janusz, Do czego potrzebna jest w szkole sieć komputerowa?, [w:]
Komputer i Internet w szkole, red. K. Guzek, Lublin 2001, s. 9-16.
122. Wiśniewska Anna, Nie tylko podręcznik i tablica…, „Nowa Szkoła” 2005, nr 1, s.
45-48.
123. Wolniak Michał, Internetowy dzienniczek ucznia, „Gazeta Szkolna” 2005, nr 7, s.
12.
124. Wprowadzenie, [w:] Edukacja czytelnicza i medialna. Skrypt dydaktyczny dla
nauczycieli studiów podyplomowych, red. W. Kwiatkowska, Toruń 2008, s. 5.
125. Wspólna refleksja nad światem – rozmowa z doc. dr. hab. Robertem Piłatem
z Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, „Zeszyty Szkolne” 2002, nr 3, s. 7-11.
126. Zawisza-Chlebowska Teresa, Wsparcie internetowe, „Polonistyka” 2001, nr 2, s.
121-123.
127. Zeller Izabela, Nie chcę, ale muszę, czyli polonista wobec Internetu, [w:] Drogi
i ścieżki polonistyki gimnazjalnej, red. Z. Uryga, Z. Budrewicz, Kraków 2001, s.
192-202.
128. Zemła Andrzej Marek, Kompetencje informatyczne nauczycieli nieinformatyków,
[w:] II międzynarodowa konferencja Media a edukacja – programy i tezy, Poznań
18-21 kwietnia 1998, Poznań 1998, s. 51.
129. Żurek Sławomir Jacek, Humanistyczne ścieżki edukacyjne, [w:] Komputer i Internet
w szkole, red. K. Guzek, Lublin 2001, s.139-148.
130. Żurek Sławomir Jacek, Internet w warsztacie nauczyciela polonisty, „Zeszyty
Szkolne” 2002, nr 3, s. 60-67.
131. Żurek Sławomir Jacek, Język polski, [w:] Komputer i Internet w szkole, red. K.
Guzek, Lublin 2001, s.67-76.
132. Żurek Sławomir Jacek, Ścieżki edukacyjne w Internecie, „Zeszyty Szkolne” 2001,
nr 2, s. 81-88.
2. Wydawnictwa zwarte:
1. E-polonistyka, red. A. Dziak, S. J. Żurek, Lublin 2009.
2. Grzesiak Ewa, Janicka-Szyszko Renata, Steblecka Magdalena, Edukacja medialna.
Scenariusze zajęć, Gdańsk 2005.
3. Nowel Ewa, Cywilizacja mediów. Reklama. Internet. Prezentacja, Kielce 2004.
4. Rola i miejsce technologii informacyjnej w okresie reform edukacyjnych w Polsce,
red. T. Lewowicki, B. Siemieniecki, Toruń 2002.
5. Szabłowski Stanisław, E-learning dla nauczycieli, Rzeszów 2009.
6. Ślósarz Anna, Media w służbie polonisty, Kraków 2008.
3. Zbiory własne autorki pracy:
1. H. Zych, Szkolenia inform 99 2009 [list elektroniczny].
136
2. Referat Karoliny Jędrych: Blog jako narzędzie komunikacji nauczyciela z uczniami
(wygłoszony na konferencji e-polonistyka 2, która odbyła się w grudniu 2009 roku
na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawła II). Tekst autorki uzyskano
przed publikacją książki z materiałami z konferencji.
4. Dokumenty oświatowe:
1. Rozporządzenie MEN z 14 listopada 2007 roku zmieniające rozporządzenie w
sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli, [on-line:]
http://bip.men.gov.pl/men_bip/akty_prawne/rozporzadzenie_20071114.pdf
2. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 26 lutego 2002 roku
w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia
ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. Nr 51, poz. 458), [on-line:]
http://bip.men.gov.pl/men_bip/akty_pr_1997-2006/rozp_155.php
3. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 listopada 2007 roku
zmieniające rozporządzenie w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego
przez nauczycieli (Dz. U. Nr 214, poz. 1580), [on-line:]
http://bip.men.gov.pl/men_bip/akty_prawne/rozporzadzenie_20071114.pdf
4. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie
podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w
poszczególnych typach szkół (Dz. U. Nr 4, poz. 17), [on-line:]
http://reformaprogramowa.men.gov.pl/images/docs/men_tom_2/2b.pdf
5. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 sierpnia 2007 r.
zmieniające rozporządzenie w sprawie podstawy programowej wychowania
przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U.
Nr 157, poz. 1100), [on-line:]
http://bip.men.gov.pl/men_bip/akty_prawne/rozporzadzenie_20070823_2.pdf
6. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 6 stycznia 2009 r. w sprawie
dopuszczania do użytku szkolnego programów wychowania przedszkolnego,
programów nauczania i podręczników oraz cofania dopuszczenia (Dz. U. Nr 4,
poz. 18), [on-line]:
http://bip.men.gov.pl/men_bip/akty_prawne/rozporzadzenie_20090106.pdf
5. Netografia
1. ABC Internetu. Słownik internetowy, [on-line:]
http://sulech.com/index.php?strona=slownik
2. Ankieta, [on-line:] http://e.kul.lublin.pl/ankietypub.html?op=1&awid=21946
3. Będąc młodą nauczycielką – frustracje i upadki młodego nauczyciela polonisty,
[on-line:] http://kociokwik1.blox.pl/html
4. Będąc młodą polonistką, [on-line:]
http://kingapolon.blog.onet.pl/Witajcie,2,ID352157929,n
137
5. Biblioteka zasobów edukacyjnych, [on-line:]
http://www.scholaris.pl/cms/view_all.php?id=kurs_doskonalenie_zawodowe_naucz
ycieli_2&flo=sch_kdz2_l001.flo
6. Bliżej języka, [on-line:] http://www.wsipnet.pl/kfile.php?klub=47&id=5126
7. Blog język-polski.pl, [on-line:] http://a4kadiusz.blog.interia.pl/?pack=1
8. Blog polonisty, [on-line:]
http://quasigombro.blox.pl/html/1310721,262146,14,15.html?3,2007
9. Chodacka Beata, Czy w gimnazjum jest miejsce dla e-learningu?, [on-line:]
http://www.e-mentor.edu.pl/artykul_v2.php?numer=20&id=436
10. Cieśluk Anna, Elektroniczne dzienniki w szkołach. Hit czy kit?, [on-line:]
http://www.wiadomosci24.pl/artykul/elektroniczne_dzienniki_w_szkolach_hit_czy
_kit_106015-2--1-a.
11. Computer in School Service for Teachers, [on-line:] http://www.oeiizk.edu.pl/
12. crash boom bang, [on-line:] http://dodusia2.blog.interia.pl/
13. Cywińska-Milonas Maria, Blogi. Ujęcie psychologiczne, [on-line:]
http://209.85.135.132/search?q=cache:hNqJNnHWLuIJ:www.retsat1.com.pl/walcz
ak/blogi.doc+cywi%C5%84ska-
milonas,+blogi+uj%C4%99cie&cd=1&hl=pl&ct=clnk&gl=pl&client=firefox-a
14. Czerkawska Bernadetta, Miłość w sztuce – portfolio, [on-line:]
http://wszpwn.com.pl/?page=nauczyciel_przedmiot_tresci&pcsu_id=1010&artf_id
=2879&ph_main_content_start=show&arti_id=7261
15. Czym jest Scholaris?, [on-line:]
http://www.scholaris.pl/cms/view_all.php?id=kurs_doskonalenie_zawodowe_naucz
ycieli_2&flo=sch_kdz2_l001.flo
16. Czym jest Strefa Nauczyciela?, [on-line:]
http://wszpwn.com.pl/?page=nauczyciel_tresci&ph_main_content_start=show&arti
_id=6461
17. Darmowy kurs HTML [on-line:] http://pl.html.net/tutorials/html/introduction.asp
18. Denert Anna, Home, [on-line:] http://anna.denert.w.interia.pl/index.html
19. Dziak Aleksandra, Sprawozdanie z ogólnopolskiej konferencji „Nowa podstawa
programowa kształcenia ogólnego i wychowania przedszkolnego. Język polski”,
Lublin 6–7 listopada 2008 r., [on-line:]
http://www.kuratorium.lublin.pl/?akc=akt&op=szcz&id=1666
20. Dziak Aleksandra, Wykaz stron internetowych przydatnych w pracy współczesnego
polonisty, [on-line:]
http://www.kul.lublin.pl/files/154/Malicka/Wykaz_stron_WWW.pdf, s. 5-8
21. EduForum – o nas, [on-line:]
http://www.eduforum.pl/modules.php?name=Zawartosc&p=onas
22. Edukator – serwis nauczycieli szkoły polskiej, [on-line:]
http://www.edukator.org.pl/onas.html
23. Edux.pl – Portal Edukacyjny, [on-line:] http://www.edux.pl/
24. Encyklopedia Definicja, [on-line:] http://www.definicja.com/
138
25. Forum dyskusyjne awans.net, [on-line:] http://forum.awans.net/statistics.php
26. Forum Interkl@sa – język polski, [on-line:]
http://forum.interklasa.pl/mvnforum/listthreads?forum=13
27. Forum Interkl@sy » CZASOWNIK – GIMNAZJUM, [on-line:]
http://forum.interklasa.pl/mvnforum/viewthread?thread=17096
28. Forum Interkl@sy » plan wynikowy do "To lubię", [on-line:]
http://forum.interklasa.pl/mvnforum/viewthread?thread=16809
29. Forum uczniów i nauczycieli, [on-line:] http://hogwarthp.phorum.pl/
30. Hamlet – dla kogo? dlaczego? po co?, [on-line:] http://hamlet.pro.e-
mouse.pl/serwis/?id=intro2
31. http://www.oskwarek.pl/f/
32. Jażdżewska Bożena, Historia Internetu, [on-line:]
http://www.oeiizk.edu.pl/informa/jazdzewska/
33. Jezierska Karolina, Blogi, [on-line:] http://www.e-marketing.pl/artyk/artyk103.php
34. Katalog stron internetowych, [on-line:] http://www.i-
slownik.pl/1,2051,katalog,stron,internetowych.html
35. Klimowicz Marta, Blogi – polską potęgą?, [on-line:]
http://technoblog.gazeta.pl/blog/1,84942,4933297.html
36. Klub Nauczyciela, [on-line:] http://klubnauczyciela.stentor.pl/strony/klub-
nauczyciela-informacje
37. Kłosińska Tatiana, Włoch Stanisława, Kształcenie wczesnoszkolne wobec oferty
multimedialnych programów edukacyjnych, [on-line:]
http://www.uz.zgora.pl/kmti/konferencje/media_a_edukacja/referaty/klosinska.pdf,
s. 1
38. Komputer dla ucznia, [on-line:] http://www.kdu2.pl/
39. Kreator stron ZAFRIKO, [on-line:] www.zafriko.pl/
40. Kurs HTML - strona WWW za darmo, [on-line:] http://www.kurshtml.boo.pl/
41. Kursy doskonalące dla nauczycieli w zakresie ICT, [on-line:]
http://www.kpfs.pl/men/strony/1/i/27.php
42. Leszczyńska Elżbieta, Polska edukacja w drodze do społeczeństwa informacyjnego,
[on-line:] http://www.vulcan.edu.pl/uczyclepiej/archiwum/2003/21/polska.html
[dostęp: 13.10.2009].
43. Maj Marcin, Każdy gimnazjalista z laptopem za dwa lata, [on-line:]
http://di.com.pl/news/21073,0,Kazdy_gimnazjalista_z_laptopem_za_dwa_lata.html
#utm_source=news_wp&utm_medium=link&utm_campaign=warto-przeczytac
44. Menzel Edyta, Industrial, [on-line:] http://edamen.republika.pl/
45. Myśliwiec Grzegorz, Garczyński Paweł, Autorytet nauczyciela – niekończąca się
dyskusja, [on-line:] http://www.e-mentor.edu.pl/artykul_v2.php?numer=4&id=40
46. Najłatwiejszy darmowy kreator stron WWW, [on-line:] www.otostrona.pl/
47. Nauczyciele – korzystają z Internetu?, [on-line:]
http://forum.gazeta.pl/forum/w,427,105208185,105208185,Nauczyciele_korzystaja
_z_Internetu_.html
139
48. Nauka i edukacja, [on-line:] http://eduskrypt.pl/
49. O nas, [on-line:] http://literka.pl/czytaj/77/1
50. O serwisie Profesor, [on-line:] http://www.profesor.pl/prof_info.php
51. Pamiętnik polonistki, [on-line:] http://kaluziak928.blog.onet.pl/Brak-
tytulu,2,ID268099689,n
52. Pierwszy raz na literce?, [on-line:] http://literka.pl/czytaj/20/1
53. Polonista Zdzisiom, [on-line:] http://mmagnateria.blox.pl/html
54. Polonista, [on-line:] http://monikasiuta.blox.pl/html
55. Polonista, [on-line:] http://monikasiuta2.blox.pl/html
56. Poloniści – Nauczyciele, [on-line:]
http://forum.gazeta.pl/forum/w,22449,47739433,,Polonisci.html?v=2
57. Polski Portal Edukacyjny, [on-line:]
http://www.interklasa.pl/portal/index/web?webURL=/portal/dokumenty/iklasa/o_p
ortalu_pl.html
58. Portal internetowy, [on-line:] http://pl.wikipedia.org/wiki/Portal_internetowy
59. Portal Oświata, [on-line:] http://www.oswiata.org.pl/kontakt/index.php?n=&id=27
60. Pracownie komputerowe dla szkół, [on-line:]
http://www.kpfs.pl/abcd/strony/1/i/117.php
61. Pyrgiel Aneta, Marzenia w literaturze, [on-line:]
http://www.scholaris.pl/cms/index.php/resources/prezentacja_P_4144_pyrgiel.html
62. Ranking – czerwiec 2009, [on-line:] http://firma.interia.pl/badania/4881/
63. Rankingi, [on-line:] http://www.ranking.slupsk.pl/index.php5/rankingi/51/
64. Raport GUS, Oświata i wychowanie w roku szkolnym 2008/2009, [on-line:]
http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/PUBL_e_oswiata_i_wychowanie_2008-
2009.pdf, s. 214
65. Raszka Krystyna, Neologizmy i ich rodzaje, [on-line:]
http://www.scholaris.pl/cms/index.php/resources/2385969873693.html
66. Raszka Krystyna, Oboczności, [on-line:]
http://www.scholaris.pl/cms/index.php/resources/2385969873693.html
67. Romanowska Maria, Holokaust, [on-line:]
http://www.scholaris.pl/cms/view_all.php?id=scenariusz_S_2671_romanowska
68. Rzepecka-Roszak Elżbieta, A cóż to jest za bajka? – bajka prawdę ci powie, czyli o
naszych wadach i przywarach. Scenariusz lekcji języka polskiego w gimnazjum,
[on-line:] http://eduskrypt.pl/ebook-
8222a_coz_to_jest_za_bajka8221_8211_bajka_prawde_ci_powie_czyli_o_naszych
_wadach_i_przywarach_scenariusz__lekcji__jezyka__polskiego__w_gimnazjum-
1334.html
69. Scenariusze, lektury i pomoce multimedialne, [on-line:] http://www.gwo.pl/?m=107
70. Serwis internetowy, [on-line:] http://www.definicja.com/Serwis_internetowy
71. Słowniczek terminów internetowych – Samouczek Internetu, [on-line:]
http://lg.msn.com/intl/pl/tutorial/glossary.htm
140
72. Smuszkiewicz Antoni, Recenzja merytoryczna CD-ROM-u Przeszłość to dziś.
Romantyzm autorstwa Aleksandra Nawareckiego, Doroty Siwickiej, Waldemara
Baraniewskiego, Mariusza Kazańczuka i Leszka Kolankiewicza, [on-line:]
http://www.stentor.pl/files/produkty/pliki/29_recenzja.pdf
73. Strona A. Paprockiej, [on-line:] http://a.paprocka.webpark.pl/index_pliki/frame.htm
74. Strona anonimowego autora, [on-line:] www: http://gojabraniewo.webpark.pl/
75. Strona internetowa, [on-line:] http://www.definicja.com/Strona_internetowa
76. Strzelczyk-Jajczak Joanna, Wykorzystanie w pracy technologii informacyjnej i
komunikacyjnej, [on-line:] http://awans-zawodowy.prv.pl/pl/013/002/
77. Sysło Maciej, Informatyka w szkole, [on-line:]
http://www.wsipnet.pl/oswiata/arts.php?dz=9&nid=448
78. Sysło Maciej, Jochemczyk Wanda, Komentarz do podstawy programowej
przedmiotu „zajęcia komputerowe”, [on-line:]
http://www.reformaprogramowa.men.gov.pl/images/docs/men_tom_6/6d.pdf, s.
102
79. Szalonej polonistki refleksje nad otaczającym światem, [on-line:]
http://szalonapolonistka.blox.pl/html
80. Szkolenia dla nauczycieli, [on-line:]
http://www.vulcan.edu.pl/szkolenia/dla_nauczycieli.html
81. Śniadkowski Mariusz, Technologie w edukacji bez granic, [on-line:]
http://konferencja.21.edu.pl/publikacje/5/1/501Sniadkowsk.pdf
82. Technologia informacyjna, [on-line]:
http://pl.wikipedia.org/wiki/Technologia_informacyjna
83. Wasiołka Sebastian, Nowoczesne pomoce dydaktyczne w pracy nauczyciela, [on-
line:] http://www.ap.krakow.pl/ktime/ref2009/wasiolka.pdf, s. 1,
84. Wojciulewicz Barbara, Strona główna, [on-line:] http://www.bw.rzekun.pl/
85. Wolańska Wioletta, Internet jako narzędzie dydaktyczne, [on-line:]
http://www.zspolice.pl/nasza_szkola/materialy_dydaktyczne/jezyk_obcy/internet_d
ydaktyka.pdf, s.13
86. Zakrzewski Andrzej, Multimedialne programy dydaktyczne – kryteria oceny i
wyboru, [on-line:] http://www.up.krakow.pl/ktime/ref2005/zakrzew.pdf
87. Zatorska Teresa, Edukacja czytelnicza i medialna w pierwszym i drugim etapie
kształcenia, [on-line:]
http://209.85.135.132/search?q=cache:AdI0Zf39tLAJ:www.szkola.net/awans/down
load.php%3Ftype%3Ddoc.zip%26id%3D2089%26autor%3D2089.zip%26tytul%3
DEdukacja%2Bczytelnicza%2Bi%2Bmedialna%2Bw%2Bpierwszym%2Bi%2Bdru
gim%2Betapie%2Bkszta%25B3cenia+realizacja+%C5%9Bcie%C5%BCki+medial
nej&cd=9&hl=pl&ct=clnk&gl=pl&client=firefox-a