kay 361 türk İdare tarihi - hacettepe...
TRANSCRIPT
KAY 361 Türk İdare Tarihi
Ders 4: 22 Ekim 2007Konular: Ortaçağda Akdeniz Dünyası
ve İtalyan Denizci DevletleriOkuma: Ortaylı, 2000: 89- 134
Batı Roma Sonrası İtalyaM.S. 5. Yüzyıl
Kavimler göçüİtalya (Batı Roma) çöküş döneminde girdi İmparatorluk kurumları Doğu’da yaşadı
M.S. 9. ve 10. Yüzyıl’larBatı Avrupa’da Roma’nın halefi olduğunu iddia eden Büyük Karl’ın (Carolus Magnus) imparatorluğuTarım ve ticarette atılımlarKuzey ve Orta İtalya’nın denizci devletlerinin ortaya çıkışı
Kavimler Göçü: BarbarlarRoma İmparatorluğu’nun idaresi ve kültürünün dışında kalan göçebe, yarı göçebe ve savaşçı kavimler
Roma’nın sınırı Tuna nehriBu kavimlerin bilinen tarihi Roma tarihçiliği ile başlar
Alışveriş alanlarıDin- Roma KilisesiDil- LatinceRoma Hukuku ve kültürü
BarbarlarKanbağı (Klanlar)
Kan davalarıGermenlerde “comitatus”: savaşçı gruplar
Feodal düzenin hiyerarşik bağlarının temellerinden biriKavimler Göçü
Hunlar’ın Vizigot ve Ostrogotlar’ı yerinden edip sürmesiMS 378’de İmparator Valens Gotlar’a yenildi
İmparatorluğun bölünmeye başlamasıMS 493’te Ostrogotlar Roma’yı işgal ettiMS 6. YY’da Bizans İtalya’nın önemli bir bölümünü yeniden fethetti
Burada Avrupa’nın Batı ve Kuzey’inden farklı bir sosyal, iktisadi ve kültürel yapılanma oluştu
Batı Roma’dan Sonra İtalya
Artık siyasi değil, coğrafi ve kültürel bir birlik İtalya’nın işlevleri
Doğu Akdeniz uygarlığının (Bizans, İslam...) Batı’ya taşınmasıBatı Avrupa’nın hammadde kaynağı olmasıKilise adına mültezimlikMadenlerin işletilmesiBu bölgelerin pazara açılması
Feodalizm
Germenlerin otoriter savaşçı şeflik düzeninden gelir, bir hizmet bağımlılığı
Herkes bir üstüne olduğu kadar astına yani vasalına karşı da yükümlü ve bağımlıVasallık ve dirlik kurumları
Eşitsizlik üzerine kuruluSosyal hareketlilik çok az
Üretim toprağa bağlı, geniş köylü yığınlarıBu üretimin rantını yönetici bir sınıf alır
Feodalizm-2
Ulaşım kısıtlıTicaret değerli lüks mallar üzerine
Para ve değerli madenler kıt, dolaşımlarısınırlı
Ödemeler büyük ölçüde eşya ve ürün ile
Kilise Doğu’dakinin aksine ayrı bir kurumPiskoposlar arazi sahibi ve şehir yöneticisi olabiliyor
Ortaçağ’da AvrupaBatı Avrupa 10. YY’a kadar dünya tarihinin merkezinde değildir
Merkez, Akdeniz ve Ortadoğu’daServet, ticarette değil toprak ve kilisede toplanmıştırMerkeziyetçi iktidar zayıf
10.-13. Asırlar arasında şehirlerdeki tüccar ve zenaatkarlar bağlı oldukları siyasi otoriteden özerkliklerini elde ettiler
Ağır vergiler ve gümrükten kurtulma çabasıDış dünya ile bağımsız ilişkilerÖnce İtalyan, sonra Hansa şehirleri
Kilise, Roma etrafında merkezileşiyorduLatince, yazı diliEğitim alanında etkin
Karolenj İmparatorluğuFrank kralı Klovis ile başlar (481-511)Büyük Karl (Carolus Magnus) 800’de imparatorluk tacını giydiİlhak edilen bölgeleri kontrol edebilecek bir hiyerarşik yapı ve askeri örgütlenme, bürokrasi yoktu
Kilise’nin yetişmiş elemanlarının kullanımıTarımda gelişmeler
Demirin kullanımının yaygınlaşmasıAtla çekilen ağır sabanTarımsal üretimin artışı, nakliyenin gelişimi
Çeşitli tarikatlar ormanların tarıma açılmasına ve tarımın islahına önayak oldu
Zamanla manastırların artan üretimle zengin olmaları
İtalyan Devletleri
Zamana uyum sağlayan bir Klasik Roma örgütlenmesiFeodal düzene pek uymuyorÇok ticaret yapılan, çok paranın dolaştığı, kent yönetimine ticaretin hakim olduğu bir bölge
Batı Avrupa’nın tarımsal zenginliğinden yararlanmıştırBatı Avrupa’yı klasik dünyaya bağlamaAracı tüccarlıkla geçinen bir sistem
Doğu’dan gelen malı Kuzey’e satarak komisyon almaİngiliz ve Hollandalı tüccarlar çökertmiştir
İtalyan Devletleri-2
Batı Avrupa İtalya’danİşletme ve ticaret yöntemleriniBürokrasinin kayıt ve örgütlenme esaslarınıDaha gelişmiş bir kültürel yaşamıBilim yapmayı öğrenmiştir
Doğu-Batı sentezi sanıldığı gibi Haçlı Seferleri ile olmamıştır
Örneğin Sicilya Krallığı bu sentezin merkezlerinden biridir
İtalyan Denizci DevletleriEn önemlileri
Amalfiİlk sivrilen, Sicilya’da
PisaBir süre sonra Floransa tarafından ilhak edildi
CenovaVenedik
Doğu Akdeniz, Ege ve Karadeniz’de ticaret kolonileriCenova ve Venedik rekabeti
1204 Latin istilasından ve Osmanlı’nın İstanbul ve Balkanlar’ıfethinden sonra bu rekabeti körüklemesi
Tarihsel GelişimBazı devletler özerkliklerini Bizans’tan almışlardır
Venedik, bir Bizans şehri olarak 5. ve 6. YY’da başladı7. Asır’da özerkliğini elde etti
Başlangıçta monarşik, sonra oligarşik olmuşlardırParalı askerlere güvenilememesi, diplomasinin gelişmesine neden oldu
Denizaşırı ticaret nedeniyle ilk konsolosluklar kurulduBunların raporları günümüz tarihçiliği için çok değerli
Venedik CumhuriyetiEn önemli örnekParalı zümre hakimiyetinin olduğu oligarşik bir Cumhuriyet
697’de ilk doç seçildiVenedik tüccarı aynı zamanda diplomattı11. Asra kadar Bizans himayesinde kaldı
Bizans donanmasının asayişi sağladığı sularda ticaret yaparak zenginleştiSonra kendi deniz gücünü sağlamlaştırdı
Bizans kültür ve sanatından etkilendi
Venedik Cumhuriyeti-2
12. Asır başında ilk Haçlı seferine yardım ettiLübnan ve Kudüs’te ticari koloniler ve ayrıcalıklarİstanbul’da ticaret yapma ve antrepo kurma hakkı
4. Haçlı seferi sonunda 1204’te Konstantinopolis Latinler tarafından yağmalanınca
Venedik yeni imtiyazlar elde etti ve çok güçlendiBatı ve İtalya Bizans’ta sevilmemeye başlandı
İtalyan Denizci Devletlerinde Yönetim
OligarşiSeçim ve yönetim hakları zengin tüccar ailelerinin elinde
Yöneticiler bu ailelere danışarak karar alırdıSınıfsal geçişkenlik pek yok“Podesta”/ “Doç” denen bir yöneticiTüccar ve lonca temsilcileri zamanla Venedik Senatosu’nu oluşturdu
Altı mahallenin her birinde bir konseyDenizaşırı kolonilerde o yöreden veya atanmış bir yönetici ve koloni meclisi
Anaşehir ve kolonilerde düzgün bir bürokrasi ve adaletli bir yönetim, kolonilerde kötü yönetim, baskıve yolsuzluk
YönetimKavşak noktadaki şehirler pazar yeriydi
İyi bir yol ve posta sistemiTüccarların olduğu yerlerde bu devletlerin temsilcileri ve mahkemeleri de vardıİlk devlet bankalarının kuruluşu
Faizle kredi dağıtımıSorunlar
Artan nüfus ve yetersiz altyapıAçlık, pislik, salgın hastalık ve suçta artışŞehirlerin beslenmesi sorun oldu
Loncalar ve Zenaat HayatıSıkı bir devlet denetimi
Çalışan sayısı, terfiler, hammadde ve üretimin kalitesiYünlü ve ipekli dokumalar, cam sanayii, barutçuluk, gemi yapımı işlerinde çalışanlar seyahat edemezlerdi
Lonca erbabı, yönetici, tüccar, asker ve diplomata göre daha düşük statüde
Üretim ve ticaret ağını ören tüccar ise en makbul kişidir
Eğitimli bir sınıfKuzey Avrupa’dan İtalya’ya iş idaresi öğrenmeye gelinirdi
Ticaret ve Ekonomik YapıYollar emniyetsiz olduğundan ticaret toplu halde yapılır
Ticareti devlet organize ederSeferleri aristokrat yönetici grubun üyeleri yönetir
Vergi geliri az, asıl gelirler gümrük, tuz tekeli, civar köyler ve denizaşırı kolonilerin vergisinden gelirGeniş sermayeli, çok ortaklı şirket değil, aile şirketi egemen13.YY’dan itibaren Floransa florini ve Venedik dükasıher yerde geçerli paralarİtalyanca Akdeniz’de Lingua FrancaGüney Almanya’daki Hansa şehirleri ile rekabet
Sosyal Yapı
Kölelik ve harem kurumları varYabancılar gözlem altında ve ayrımahallelerde yaşıyorduYahudiler gibi gruplar sosyal haklardan mahrumdu
Hansa Şehirleri ve Novgorod
13. ve 14. Asırlarda Alman İmparatorluğu’nda tarım ve ticaretin zenginlik yaratması ile kurulan ticari ve siyasi bir şehirler birliği
Kuzey Avrupa’nın İtalya’nın etkisinden kurtulup ona rakip olmasıKültürel etkileşim
Feodal düzen çözülürken başladı; merkezi devlet ve milli ekonomik sistemler oluşunca Hansa Birliği de dağıldı
Hansa Şehirleri ve Novgorod-2
Oligarşik bir yönetimZengin tüccarlar şehir meclislerine hakim oldu
Hansa Birliği Meclisi oluştuİngiltere, Baltık Bölgesi, Danimarka ve Rusya’da ticari imtiyazlı bölgeler
Ticari anlaşmalar ve çıkar birliği ile kolonileştirmeSlav-Germen çatışması
Hansa Şehirleri ve Novgorod-3
İtalyan şehirlerinin aksine lüks eşya, kumaş ve baharattan çok balmumu, kürk, tuz, balık ve kıymetli ağaç gibi malların ticaretiAskeri donanma ve ordu yönünden zayıftıNüfusları azdı ve çevredeki bölge üzerinde bir hakimiyet kuramadılar