kaymakam adayliĞina gİrİŞ sÜrecİ Üzerİne bİr … · 657 sayılı devlet memurları...

Türk İdare Dergisi • Sayı: 473 • Aralık 2011 • 75

KAYMAKAM ADAYLIĞINA GİRİŞ SÜRECİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Selim ÇAPAR*

ÖZET

1980’lerdenbuyanaTürkiye’debazı sosyo-ekonomikdeğişimlerolmaktadır.Budönemde,aynızamanda,devletfonksiyonlarındadadeğişikliklerolmuştur.Doğalola-rak,Türk ilyönetimsistemivemülki idareamirleri,budeğişikliklerdenetkilenmiştir.Mülkiidareamirlerinin,ülkenintaşrayönetimindeönemlirollerivardır.İştebuyüzden,bumesleğinişealımsüreciözelbirönemesahiptir.Buyazıda,kaymakamlarınişealımsürecisondeğişikliklerbağlamındavenesnellikçerçevesindedeğerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler:Mülkiİdare,Kaymakam,MesleğeGirişSüreci,Nesnellik

ABSTRACT

An Evaluation of Recruitment Process of District Governors

There has been some socio-economic changes in Turkey since 1980s. In this period, also, there have been changes in functions of state. Naturally, the Turkish provincial admi-nistration system and provincial executives have been effected by these changes. Provincial executives have key roles in territorial administration of the country. That’s why, the recru-itment process of this profession has special importance. In this essay, the process of recru-itment of district governors is evaluated in terms of changes and in the light of objectivity.

Key Words: Provincial Administration, District Governors, Recruitment Process of the Profession, Objectivity

* MülkiİdareAmiri-İçişleriBakanlığıAREMBaşkanYardımcısı

76 • Türk İdare Dergisi • Sayı: 473 • Aralık 2011

GİRİŞ

Kapitalizm, 1970’lerde karşılaştığı krizden çıkabilmek için ortaya çıkanyeniden yapılanma ihtiyacı ile birlikte post-Fordist sermaye birikim aşamasıolarakadlandırılanbiraşamayageçmiştir.Kapitalizminpost-Fordistsermayebirikim rejimi ve düzenleme biçimi ile kendisini yeniden üretmesi, devletin,bürokrasininvekamupersonelrejimininyenidenbiçimlenmesürecinegirme-sine yol açmıştır. Bu süreç üzerinde küreselleşme ve bilgi toplumuna geçişgibimega-eğilimlerindeetkisisözkonusudur.Özellikle1980sonrasındaTür-kiye’nindeköklübirsosyo-ekonomikdeğişimsürecinegirdiğigörülmektedir.Busüreçteiçtevedıştayaşananönemliolaylarınbelirleyiciliğininetkiliolduğugörülmektedir.1980’lerde24OcakKararlarıilebirlikteekonomideliberalleşmeveihracatayönelikbirekonomikyapıoluşturmaçabasıbaşlamıştır.Buçaba-larlabirliktedünyadaoluşanküreselkapitalizmyadakapitalizminpost-Fordistaşamasınakayıtsızkalınamadığıda,anlaşılmaktadır.BubağlamdaortayaçıkanYeniKamuİşletmeciliğiveYönetişimyaklaşımlarınauygunolarakkamuyöne-timindeyapısalveişlevselanlamdaönemlibirdönüşümsürecinegirilmiştir.Busüreçte,merkeziyetçi devlet yapılanmasından, adem-imerkeziyetçiliğedoğ-ruköklübirgeçişyaşandığıifadeedilebilir.Dolayısıyla1980sonrasındaTürkkamuyönetimindeyaşanandeğişiminmülkiidareamirliğiüzerindedeetkilerisözkonusuolmalıdır.

Türkiye’demülkiidaresistemininoluşumvedeğişimindeekonomik,top-lumsalveteknolojiketkenlerinbelirleyicibirrolübulunmaktadır.Devletintaşrayönetiminintemelindeyeralanmülkiidaresistemi,tarihselbirsüreçiçerisindeevrimleşerekgünümüzdekidurumunagelmiştir.Mülkiidareamirleritaşradaenüstdüzeydekararvermekonumundadırlar.Bunedenlebirmülkiidareamiri“devletörgütlenmesinivedevletiçindekiilişkilerbütününü,başkabirdeyişlehükümet etme sürecini çok iyi bilen çok yönlü bir lider olmalıdır” (Karasu,2002:211-212).Dolayısıylamülkiidareamirliğimesleğinegirişsürecininola-bildiğincenesnelveeniyiadaylarınseçiminefırsatverecekbiçimdedüzenlen-mesiönemlidir.

Buçalışmada,personelalmavekamupersonelialmabağlamındakay-makamadaylığınagiriş süreci elealınmaktadır. Sondönemlerdebu sürecingeçirdiğideğişimaşamalarınadadikkatçekilecekolanbuçalışmada,adaylarınseçimindenesnelliğinsağlanmasısorunununirdelenmesiamaçlanmaktadır.Buamaçdoğrultusundaönceliklepersonelalmakonusununkavramsalçerçevesiverilecek,mülkiidareamirliğininözelliklerinedeğinilecekvemülkiidareamir-liğinegirişsürecielealınacaktır.Sınavınnesnelliğiüzerindeyapılacakbirde-

Kaymakam Adaylığına Giriş Süreci Üzerine Bir Değerlendirme • 77

ğerlendirmedensonrabulguveönerilerinyeraldığısonuçbölümüyleçalışmasona erecektir.

1.PERSONEL ALIMI VE MÜLKİ İDARE AMİRLİĞİ

1.1.Personel Alımı

Kamuyönetimindegelenekselyaklaşımınyöneticininişlevleriolarakkabulettiğiyönetimsürecindekieylemlerinİngilizce’dekibaşharflerindenPOSCORBolarakyapaybirsözcükoluşturulmuştur. İlkdefaGulick tarafından1936yı-lında kullanılan bu sözcük, planlama, örgütleme, personel alımı, yöneltme,eşgüdümleme,denetlemevebütçeleme işlevlerinin ifadeedildiğibir formülolarakkarşımızaçıkmaktadır(TODAİE,1998:207).Buformülileifadesinibu-lanyönetimsüreciiçinde“personelalımı”dayeralmaktadır.

Yönetim,örgütünamaçlarınıgerçekleştirmekiçinmevcutkaynaklarınha-reketegeçirilmesisürecidir.Örgütamaçlarınaulaşmakamacıylapara,perso-nel,malzeme, yer ve zamangibi kaynaklardan yararlanmaktadır. Ancak bukaynaklariçindeenönemlisiveenzorsağlananıpersonelolarakadlandırılaninsankaynağıdır(Tortopvd.,2006:9).Çünküinsankaynağıunsuruörgütünamacınaulaşabilmesindeenönemlirolüüstlenmektedir.

İnsankaynaklarıyönetimianlayışında,insanöğesiönplanaçıkarılırveör-gütünmerkezindeyeralır(Canman,2000:61).İnsankaynaklarıyaklaşımı,in-sankaynağınaverilenönemiöneçıkarmaktadır.İnsankaynaklarıyönetimiör-gütünamaçlarıdoğrultusundagerekliinsankaynağınınsağlanması,istihdamıvegeliştirilmesiileilgilipolitikaoluşturma,planlama,örgütleme,yönlendirmevedenetlemeetkinlikleriniiçerenbirdisiplinolarakortayaçıkmaktadır(Öznur,2004:8-9).Bubağlamda,öğretimveeğitiminönemikendinigöstermektedir.Öğretimişegirmedenöncekişilerekazandırılangenelniteliktekitümkültürelhazırlıklarıifadeederken,eğitimiseişegirdiktensonraverilenvegörevlerinyerinegetirilmesineyöneliközgülniteliktekihazırlıklardır(Doğan,2000:94).

Personelini hizmetealdıktan sonraörgütler, belli eğitimlerdengeçirmeksuretiyleörgütünetkililik,etkinlikveverimlilikaçısındanbaşarısınıgeliştirmeyolunagitmektedirler.Ancakhizmetiçieğitiminetkililiğivebaşarısı içinper-sonelinhizmetöncesialdığıöğretimindüzeyi,kazandığıyeteneklergibibellidüzeydebirpotansiyelesahipolmasıbirönkoşulolarakortayaçıkmaktadır.Özelliklekamugörevlerindeözelliklikariyermeslekleriiçinöğretimsürecindeedinilenpotansiyelinönemiartmaktadır.Bubağlamdapersonelseçme,yete-


nekleri,becerileri,eğitimdüzeyivepotansiyelikamukurumununihtiyaçlarınaenuygunolanadaylarınbelirlenmesiamacıylayürütülensistematikbirsüreciifadeetmektedir(GürüzveGürel,2006:178).

Devlet aygıtının istihdam biçimi olarak kamu personel rejiminin tarih-selsüreçiçerisindeanayasalilkelerüzerineinşaedildiğineişaretedenAslan(2006:260),ilkkurucuilkeninvatandaşlarınkamuhizmetlerineözgür,eşitvekardeşçegirmehakkınasahipolmasıiken,ikinciilkeninisememurlarınmaaşkarşılığındaistihdamedilmeleriolduğunuifadeeder.

Osmanlıdöneminde1838MaaşHatt-ıHümayunuilekapitalistüretimbiçi-minebağlıkamupersonelrejimininmemurlarınmaaşileistihdamilkesiortayaçıkarken,1856IslahatFermanıiledebiçimselolaraksiyasaleşitlikbağlamındaOsmanlımilletlerinineşitveözgürbiçimdekamuhizmetlerinegirmehakkınıntanınmasıgerçekleşmiştir(Aslan,2006:363).

1982Anayasa’sındasiyasihaklarveödevlerbölümüiçindekamuhizmet-lerinegirmehakkınayerverilmektedir.Bunagöre,herTürk’ünkamuhizmetle-rinegirmehakkınavurguyapıldıktansonra,hizmetealınmadagörevingerek-tirdiğiniteliklerdenbaşkahiçbirayrımgözetilemeyeceğibelirtilmektedir.

Kurumların varlıklarını devam ettirebilmeleri, başarı ile görevlerini yeri-negetirebilmeleriseçmişolduklarıpersonelinyeteneklerivepotansiyelleriiledoğrubirorantıiçindedir.BunedenlekamukurumlarındaözellikleüstdüzeyyöneticilikolarakpersonelalımıyapılanMülkiİdareAmirliği,Dışişlerimeslekmemurluğu,hakim-savcıgibikariyermeslekleriiçin“görevingerektirdiğinite-likler”bağlamındagirişkoşullarıveaşamalarınıntitizlikledüzenlenmesigerek-sinimikendinigöstermektedir.

1.2.Mülki İdare Amirliği

657sayılıDevletMemurlarıKanunu’nun36.maddesinegöreMülkiİdareHizmetleri(MİAH)SınıfıvalilervekaymakamlarilebusıfatlarıkazanmışolupİçişleriBakanlığımerkezveillerkuruluşundaçalışanlarıvemaiyetmemurlarınıkapsamaktadır.TürkiyeCumhuriyetidevletininüniteryapısıiçindeoluşturulantaşra örgütlenmesi, “mülki idare sistemine”, ülkenin tamamını kapsayıcı birözelliği bulunanmülki idare sistemide, “yetki genişliği” ilkesinedayanmak-tadır.BuilkeleregöreoluşturulanTürkkamuyönetimisisteminintaşrayapı-lanmasında,mülkiidareamirleriDevletinvehükümetintemsilcisikonumundagörevyapmaktadırlar.İlyönetimininbaşıolanvali,il’deDevletin,hükümetinveayrıayrıherbakanıntemsilcisidir.İlçeyönetiminbaşıolankaymakamise,ilçedehükümetintemsilcisiolarakgörevyapmaktadır.Böylece,taşradakamu


hizmetlerininyürütülmesindeliderlikişleviniüstlenenvalivekaymakamların,ilveilçelerde“devletinvehükümetintemsilcisi”olarakgörevyapmalarıetkin-liklerini,görünürlükleriniveönemleriniartırmaktadır.Öteyandan,mülkiidareamirleriningörevveişlevlerideğişenkoşullarbağlamındadeğişimeuğramak-tadır(Onaran,1976:431).

MülkiidareamirlerininkadrolarıİçişleriBakanlığıbünyesindebulunmak-tadır.2011yılıMayısayıitibarıylamülkiidareamirlerihizmetlerisınıfınailişkinsayısal veriler şöyledir (PersonelGenelMüdürlüğü, 2011): İçişleri Bakanlığımerkezteşkilatında453kadrobulunurken,bunların357’sidoluolmasınakar-şılık96’sıboşdurumdadır.Taşrateşkilatındakitoplam1.908kadronun1.697’sidolu, 211’i ise boşbulunmaktadır. Toplamolarak, İçişleri Bakanlığı’ndaMa-yıs-2011itibarıyla,merkezvetaşrateşkilatındaMİAHsınıfınaaitmevcut2.361kadronun2.054’ünündoluolduğugörülmektedir.

MİAHsınıfı personeli taşra teşkilatındavali, vali yardımcısı, kaymakam,hukukişlerimüdürüvekaymakamadayıunvanlarıilegörevüstlenirken,ba-kanlıkmerkezteşkilatındaşubemüdürü,dairebaşkanı,hukukmüşaviri,mül-kiyemüfettişi,genelmüdür,müsteşaryardımcısıvemüsteşargibiunvanlarlagörevyaparlar.Bununlabirlikteözelliklesondönemlerdekamubürokrasisinintepenoktası dâhil olmaküzere başbakanlık, diğer bakanlıklar ve kamuku-rumlarınınüstyönetimlerindeMülkiİdareAmirliği(MİA)kökenlibürokratlarıngörevüstlenmişolmalarıdikkatiçekmektedir(Çapar,2008:54-55).

Mülki idareamirliğidiğerpekçokmeslekgrubundanfarklıolarak,çıkışnoktasından itibaren, bağlısı bulunan kurumve kuruluşlar ile bu birimlerdeçalışan personel üzerinde yöneticilik ve liderlik yeteneklerinin etkin olarakkullanılmasınadayananbirmeslekgrubudur.Aynı zamandadiğerbirimlerleetkinvesüreklibireşgüdümügerektiren,yapılmasıgerekenlerinherzamanaçık olmadığı ve genelliklemeydana gelen olaylarla ilgili zaman, imkân vebilgilendirmeninkısıtlıolduğudurumlardaöngörüdebulunularakve inisiyatifkullanılarakzamanındavedoğrukararlaralınmasıgerekenkritikbirgörevdir.Bugörevvesorumluluğuüstlenecek,fizikselvepsikolojikyöndenzorkoşullar-dakararlılıklasürdürebilecekmülkiidareamirlerinin,maiyetindegörevyapanpersoneldenheryöndendahadonanımlıolmasıgerekmektedir.Günümüzündeğişenvegelişenkoşullarınıveteknolojikyenilikleridikkatealdığımızda,mül-kiidareamirliğiadaylarınınseçimindeçıtayıbirazdahayükseltmenin,mesleğeyenikatılacakmülkiidareamirleribazındatemsilvegörevetkinliğindebirartışsağlayacağıdeğerlendirilmektedir.


2.MÜLKİ İDARE AMİRLİĞİ MESLEĞİNE GİRİŞ

2.1.Aranılan Nitelikler

Mülki idaremesleği,1700sayılıDahiliyeMemurlarıKanunu,bukanunadayanılarakyayınlananKaymakamAdaylarıYönetmeliği,5442sayılıİlidaresiKanunu ve 657 sayılı DevletMemurları Kanunu ile düzenlenmektedir.Mülkiidareamirliğimesleğininilkbasamağınıönceleri“maiyetmemurluğu”olarakadlandırılan, “kaymakam adaylığı” oluşturmaktadır (Emre, 2002: 79). Kay-makamadaylığı,AdaletBakanlığı’ndahakimvesavcıadaylarınıngenelidarehizmetleri sınıfında sayılmalarının aksine,mülki idare hizmetleri sınıfı içindesayılmaktadır(AdliYargıHakimveSavcıAdaylarıileİdariYargıHakimAday-larınınMeslekÖncesi Eğitimlerinin Yaptırılmasının Esas veUsullerine İlişkinYönetmelik,2004).

1973 yılında yayımlanan “Maiyet Memurları Yönetmeliği”mesleğe girişbasamağınınadını“maiyetmemurluğu”olarakiçindebarındırıyordu.1983yı-lında190sayılıGenelKadroveUsulüHakkındaKanunHükmündeKararnameileilkdefa“kaymakamadaylığı”kadrosuihdasedilmesiilemaiyetmemurluğuyerinekaymakamadaylığıkullanılmayabaşlanmıştır.Bubağlamda,1985yılın-daMaiyetMemurlarıYönetmeliği’ndeyapılandeğişiklikile“kaymakamadaylı-ğı”ibaresiyönetmeliğegirmiştir.

1930 yılında çıkarılan 1700 sayılı Dahiliye Memurları Kanunu, OsmanlıDöneminde uygulanan anlayış doğrultusunda, kaymakam adaylığına girişteSiyasalBilgilerFakültesiilehukukfakültelerindenmezuniyetkoşulugetirmişti.

1986ve1991yıllarındakaymakamadaylığınagirişaçısından ikiönemlideğişim ortaya çıkmıştır. 1986 yılında İstanbul Siyasal Bilimler Fakültesi’ninadını“SiyasalBilgiler”olarakdeğiştirmesiilemesleğegirişyoluaçılmıştır.An-cakasılaçılım,1991yılında1700sayılıkanundayapılandeğişiklikiledörtyıllıkeğitim veren tüm siyasal bilgiler, hukuk, işletme, iktisat ve iktisadi ve idaribilimlerfakültesimezunlarınamesleğegirmehakkıtanınmasıileyapılmıştır.

Buaçılıma,dahagenişbirkaynaktandahaiyiadaylarıseçmefırsatıverdi-ği;fırsateşitliğisağladığı;rekabetortamıyarattığı;mesleğedeğişikeğitim-öğ-retimdeneyimlerikazanmışvetoplumunfarklıkesimlerindengelenadaylarıngirişine fırsat sağladığı; gibi gerekçelerle olumlu yaklaşımlar bulunmaktadır(İçişleriBakanlığı,2002:19).Bunakarşınbuaçılıma,kariyerolarakkabuledi-lenmesleklerdebelirlikaynaklardanpersonelalımınınhizmetingereğiolduğu;ötedenberikaymakamyetiştirenöğretimkurumlarınınyöneticilikiçingereklibilimselbilgileryanındaidarigelenekleri,değeryargılarını,davranışkalıplarının


aktardıkları,böyleceöğrencilerinkendilerinibilgi,davranışvepsikolojikolarakmesleğehazırladıkları;kişilergibiköklükurumvekuruluşlarındamensuplarınıbaşarılıkılanhafızaları,birikimlerivegelenekleriolduğu;gerekçelerindenha-reketleolumsuzyaklaşımlardabulunmaktadır(Emre,2002:85).

1991yılındayapılanyasaldeğişikliktensonra1992yılındayapılankayma-kamadaylığısınavısonucundailkdefa2kadınve4iktisadiveidaribilimlerfakültesimezunukaymakamadayıolarakatanmıştır(Başa,2007:59).

Aslındakadınlarınmesleğegirişiniengelleyenyasalbirdüzenlemebulun-mamaktaidi.Ancak,İçişleriBakanlığı’nınbaşvurularıkabuletmemetavrındankaynaklananbirkısıtlamaortayaçıkıyordu.Konudavakonusuolunca,Danış-tay5.Dairesi15.11.1984tarihve3836sayılıkararındaBakanlığınbaşvurularıülkeninkoşullarınıgerekçegöstererekkabuletmemesinihukukaaykırıbulma-mıştır:

“Anayasamızda yer alan eşitlik ilkesinde, hernekadar her-kesin cinsiyet ayrımı gözetilmeksizin kanun önünde eşit olduğu hususu vurgulanmakta ise de; idarenin kaymakamlık görevi-nin özelliklerini ve ülke genelinde bu görevin yürütüleceği il-çelerin bugünkü toplumsal, kültürel, coğrafi ve ulaşım olanak-larını gözönüne alarak maiyet memurluğu-kaymakamlık gö revine almada kadın erkek ayrımı gözetmesinde Anayasaların yu-karıda anılan hizmete girme ile ilgili maddelerine aykırılık bulunma-maktadır.”

Ancak, 1992 yılında İçişleri Bakanlığı’nın “tavır değişikliğine” giderek,mesleğe giriş için yapılan kadın başvurularını kabul etmeyebaşladığı ve ilkdefakadınkaymakamadayıalındığıanlaşılmaktadır.

2001yılındayapılanMülkiİdareAraştırması(MİAR)’ndamülkiidareamir-lerinin%65’imesleğinöbürfakülteleribitirenlereaçılmasınınyararlıolmadığıgörüşünüdesteklediklerianlaşılmaktadır(Emre,2002:85).Aynıaraştırmadamesleğin kadınlara açılmasını yararlı bulanmülki idare amirlerinin% 50.7,yararlıbulmayanlarınise%45,0olduğutespitedilmiştir(Emre,2002:87).

Kaymakamadaylığıiçinaranannitelikler1700sayılıyasadayeralmakta-dır.Dörttemelkoşulbulunmaktadır:(1)yasadasayılanyükseköğrenimku-rumlarındanmezun olmak, (2) Yaş, (3) Sağlık, (4) Altı aylık adaylık süresisonundavalilerceehliyetinonaylanması.


Yürürlükten kaldırılan Kaymakam Adayları Yönetmeliği’nde bu koşullardetaylandırılmaktaidi(KaymakamAdaylarıYönetmeliği,2011yılındakayma-kamadaylığınaatandıktansonrakiyetiştirmesürecinikapsayacakbiçimdeye-nilenmiştir). Yönetmelik öncelikle, Türk vatandaşı olmak, kamuhaklarındanmahrumolmamak,sayılanbellisuçlardanmahkûmolmamakveaskerlikleilgilibulunmamakbiçimindearanılacakgenelnitelikleri657sayılıDevletMemurlarıKanunu’nauygunolarakbelirlemekteidi.Özelniteliklerkonusunda1700sa-yılıkanundayazılıkoşullardanilküçünü,belliyükseköğrenimkurumlarındanmezunolmak,30yaşınıbitirmemişolmakvesağlıklıolmakbiçimindesırala-maktaydı.

Dördüncünitelikolarak,mülkiidareamiriolmayaengelteşkiledecekki-şiselveailevikötübirsanınınbulunmamasıgerektiğibelirtilmekteidi.Bununyaptırılacakbirtahkikatilebelirleneceğidüzenlenmişti.

1998yılındayönetmelikteyapılanbirdeğişiklikilebeşincinitelikbelirlen-mişti.Yapılanbudeğişiklikilebirölçüdedeolsailkdefakaymakamadayla-rındaaranılacakkoşulların somutolarak ifadeedildiği veüstlenilecekgörevileilişkilendirildiğinedikkatçekilmektedir(Emre,2002:80;İçişleriBakanlığı,2002:20).Bunagöre,kaymakamadayıolabilmek için5442sayılıİlİdaresiKanunu’ndasayılanyetkigörevve sorumlulukları yerinegetirebilecekmülkiidareamirliğineyaraşırkültüre,bilgibirikimine,yeteneğesahipolmakyanın-da,Anayasa’da ifadeedilendemokratik, laikvesosyalhukukdevletininge-rektirdiğiçağdaşyaşamveyönetimanlayışınasahipolmakaranacakniteliklerarasındakiyerinialmıştı.

AltıncınitelikolarakKamuPersonelSeçmeSınavındanasgaripuanıalmakgerektiği2006yılındayapılanbirdüzenlemeilegetirilmişti.

Yedincinitelikolarakise2004yılındagetirilendüzenlemenin2009yılındadeğiştirilmesindenoluşmakta idi.Bunagöre,birkamukuruluşundaçalışmışolanveyaçalışanlardandisiplincezasıalanlaryadaiyiderecedesicilalmamışolanlarınkaymakamadayıolarakatamalarıyapılmayacaktı.

2009yılında1700sayılıkanundayapılandeğişiklikilekaymakamadaylığısınavlarının“yasadüzeyinde”yenibirdüzenlemeyekonuolduğugörülmekte-dir.Danıştay’ınKaymakamAdaylarısınavlarıiçin2008yılındaverdiği“yürürlü-ğüdurdurma”kararlarıkarşısındaİçişleriBakanlığıyönetmeliktekihükümlerikanunihükümolarakyenidendüzenlemeyolunagitmiştir.Danıştay12.Da-iresi’ninverdiği03.07.2008tarihveE.2008/1780sayılıyürütmeyidurdurmakararı ileDanıştayİdariDavaDaireleriKurulu’nun13.11.2008tarihindeYD.


İtirazNo:2008/774sayılıkararıiseyürütmeyidurdurmakararınınyönetmelikhükümlerinidekapsayacakbiçimdegenişletilerekkabuledildiğigörülmekte-dir.Bukararlardaözetle,davacınınsözlüsınavdabaşarısızsayılmasınailişkinişlemde,sınavöncesindesorularınveyanıtlarınınhazırlanmamışolması,sözlüsınavınseslivegörüntülükayıtyapılmaksuretiylegerçekleştirilmemesi,ayrıcakomisyonüyelerince takdir edilennotungerekçeleriyle ortaya konulmamasınedenleriylehukukauyarlıkbulunmadığınailişkinbirsonucavarıldığıanlaşıl-maktadır.

Bukararlarakarşılık,2009yılında1700sayılıKanundayapılandeğişiklikile(madde2/A)kaymakamadaylığıyazılısınavı,mülakatıveatamasının“de-taylıbiçimde”düzenlendiğigörülmektedir.Yazılısınavınbiryarışmasınavıol-duğunavurguyapılırkensınavsorularınınhazırlanacağıkonularbelirlenmektevemülakataçağrılacakadaylarınbelirlenmeyöntemiaçıklanmaktadır.

Öteyandan,budeğişiklikile,mülakataşamasındayapılacakdeğerlendir-melerinbirölçütlendirmeyedayandırılmakistendiğigörülmektedir.Bunagöre,mülakatadayın;(a)birkonuyukavrayıpözetleme,ifadeyeteneğivemuha-kemegücünün,(b)Temsilkabiliyeti,davranışvetepkilerininmesleğeuygun-luğu,liyakatıilegenelvefizikigörünümünün;(c)Özgüveni,iknakabiliyetiveinandırıcılığının,(d)Genelyetenekvegenelkültürünün;(e)Çağdaş,bilimselveteknolojikgelişmelereaçıklığınınpuanvermeksuretiyledeğerlendirilmesiyöntemiolarakaçıklanmaktadır.Adaylarınkomisyonbaşkanveüyeleritarafın-danyukarıdakiölçütlerinherbirindenyirmişerpuanüzerindendeğerlendiril-mesiesasalınmaktadır.Verilenpuanlarınayrıayrıtutanağageçirilmesidışındaherhangibirkayıtsistemininkullanılmayacağıbelirtilmektedir.

2009yılında1700sayılıkanundayapılandeğişiklikileöncekiKaymakamAdaylarıYönetmeliği’ninuyumluhalegetirilmesineyönelikolarak,aynıyılbuyönetmeliği’nin7.maddesininyürürlüktenkaldırıldığıgörülmektedir.Bumad-de,sınavdaadaylarınbilgi,yetenekvekişilikleriniölçmeamacınıbelirtiyordu.Buuyumçabalarıdoğrultusunda,2011yılındayenibir“KaymakamAdaylarıYönetmeliği”çıkarılaraköncekiyönetmelikyürürlüktenkaldırılmıştır.Buyeniyönetmelik ise “kaymakam adayı olarak atananların kaymakam adaylığındayetiştirilmeleri”amacınayönelikdüzenlemelerikapsarbirniteliktaşımaktadır.Sonuçolarak,günümüzdekaymakamadaylığınagirişsüreciaşamasısadece1700sayılıDahiliyeMemurlarıKanunutarafındandüzenlenmektedir.


2.2.Sınav Komisyonu

1973tarihliMaiyetMemurlarıYönetmeliğisözlüsınavkomisyonuüyele-rini “MüdürlerEncümeni” içindenbakanlıkmakamının seçmesiöngörülmek-teydi.1994tarihliKaymakamAdaylarıyönetmeliğisözlüsınavkomisyonununPersonelGenelMüdürü’nünteklifiüzerinebakanlıkonayıilegörevlendirilmesibiçimindebirdüzenlemeyapılmıştı.Ancaküyelerinnitelikleri ile ilgilibir ilkebulunmamaktaydı.

2009 yılında 1700 sayılı kanunda yapılan değişiklik ile “mülakatkomisyonu”nun PersonelGenelMüdürü başkanlığında ve bakanınmüdürlerencümenininmülkiidareamirisınıfındanolanüyeleriarasındangörevlendire-ceğiikiüyeninkatılımıileoluşturulacağıhükmebağlanmıştır.Yenidüzenlemeilesözlüsınavınyerinimülakatkavramınınaldığıgörülmektedir.Ayrıcakomis-yonbaşkanıPersonelGenelMüdürüolarakbelirlenmişveüyelerininnitelikleribelirtilerekbakanıngörevlendirmesinetabiolduklarıaçıklanmıştır.

Budeğişikliklebağlantılıolarak,2009yılındaKaymakamAdaylarıYönet-meliğininsınavınduyurulması,sınavagirişbelgesi,sınavkomisyonları,sınavkomisyonlarının çalışmadüzeni-görev ve yetkileri, sınavlardadeğerlendirmebaşlıklarınıtaşıyan5,6,7,8ve9.maddelerininyürürlüktenkaldırıldığıgörül-mektedir.Nihayet,2011yılındaKaymakamAdaylarıYönetmeliği’ninyenilen-mesi ilebukonulardakidüzenlemelerin1700sayılıkanununtekelinebırakıl-masıgerçekleştirilmiştir.

2.3.Sınav Süreci

Dahaönceyazılıvesözlüolmaküzereyapılmaktaolansınavlar2001yı-lındaÖzelYarışmaSınavınaTabiTutulmakSuretiyleGirilenMesleklerİçinYa-pılacakElemeSınavıHakkındaYönetmelik tarafındanyapılandüzenleme ilebirlikte,2001yılı içindeyapılansonsınavdanitibaren,eleme,yazılıvesözlüolmaküzereüçaşamalıolarakyapılmayabaşlanmıştır(İçişleriBakanlığı,2002:19-20).

Sınavlarüçaşamalı olarakyapılmaktadır.Birinci aşamaelemesınavıdır.ElemeSınavı(KPSS);KamuGörevlerineİlkDefaAtanacaklarİçinYapılacaklarHakkındaGenelYönetmelikhükümlerigereğinceÖğrenciSeçmeveYerleştir-meMerkezi(ÖSYM)yapılanKamuPersonelSeçmeSınavıdır.Busınavdabaşa-rılısayılabilmekiçingerekenasgaripuanBakanlıkçatespitedilmektedir.İçişleriBakanlığı (2011),2011yılıOcakayındakiKaymakamadaylığı sınav ilanındaKPSSP37 puanı 75 ve üzeri olan adayların başvurularını istemiş, aynı puantüründen99.663-85.421puanaralığından1100kişininsınavagirmeyehakka-


zandığınıaçıklamıştır.Aslındailkaşamahernekadarelemesınavıolarakifadeediliyorsada,birölçüdeyarışmacıniteliğininolduğunudakabuletmekgerekir.

İkinci aşamada yapılan KaymakamAdaylığı sınavı yazılı olarak, Bakan-lıkçaprotokol ileÖSYM’yeyaptırılmaktadır.Busınav“yarışma”sınavıniteliğitaşımaktadır.Busınavda,Atatürk İlkelerive İnkılapTarihi,Türkçe,AnayasaHukuku, İdareHukuku,Türkiye’nin İdariYapısı,Türkiye’deMahalli İdareler,Ekonomi,Türkiye’ninSosyo-EkonomikYapısıileTürkiye’deDemokratikleşmeveİnsanHaklarıkonularınadayanansorular ileseçmelibir testuygulamasıyapılmaktadır.Busınavındeğerlendirmesi100puanüzerindenyapılmaktadır.70puanınaltındaolmamakkaydıylaenyüksekpuandanbaşlamaküzereilanedilenkadronundörtkatıadayyazılısınavıkazanmışsayılmaktadır.

Mülakatsınavınüçüncüaşamasınıoluşturmaktadır.Mülakat;adaylarınya-zılısınavkonularınınyanısıra,bilgilerininölçüldüğü,genelkültür,muhakeme,kavrayış, ifadeyetenekleri,geneldavranışvetepkilerininmesleğeuygunlukaçısındandeğerlendirildiğivefizikidurumununtespitedildiğibiraşamadır.Yu-karıdabelirtildiğigibi,2009yılında1700sayılıkanundakideğişiklikileüçkişi-likkomisyonüyelerininbeşkategoribiçimindebelirlenmişyetenek,becerivekişiliközelliklerini20’şerpuanesasındandeğerlendirmeleriöngörülmektedir.

KaymakamAdaylığısınavınınnihaibaşarılistesi,yazılısınavpuanıilemü-lakat puanının aritmetik ortalaması esasında en yüksek puan alandan baş-lamaküzerehazırlanmaktadır.Busıralamaesnasındanihaipuanlarıneşitliğihalindeyazılıpuanaönceliktanınacağı,yineeşitlikolursalisansdiplomasınotortalamasıyüksekolanaöncelikverileceğibelirtilmektedir.Ancakbaşarılısa-yılmakiçin,komisyonbaşkanveüyelerininyüztampuanüzerindenverdikleripuanlarınaritmetikortalamasınınenazyetmişolmasıkoşulubulunmaktadır(1700sayılıkanun,madde2/A).Böyleceoluşanbaşarı listesindekisıralamadoğrultusundasınav ilanındagösterilenkadrosayısıkadaradayınatamalarıyapılmaktadır.

2.4.Sınavın Niteliği ve Nesnelliği Sorunu

Canman(1995:78-79)’ınhizmetealmadaelealdığımerkezisistemveku-rumsalsistemkavramlaştırmasıaçısındanbirdeğerlendirmeyapılabilir.BunagöreöncedenkurumsalsistemeuygunolarakİçişleriBakanlığıtarafındanKay-makamAdaylarınınalımıgerçekleştiriliyoriken,2001yılındansonrakarmabirsisteminuygulanmayabaşladığıifadeedilebilir.Çünkü,buuygulamailesınavınilkelemeaşamasımerkezisistemeuygunolarakyapıldıktansonra, ikinciveüçüncüaşamadaİçişleriBakanlığı’naözgüilkevekurallarçerçevesindekay-


makamadaylığısınavıkurumsalsistemeuygunbiçimdetamamlanmaktadır.

Kaymakamadaylarınınmesleğealınmasındaarananniteliklerbağlamın-da,uygulanansınavsistemininyeterliliğivenesnelliğitartışmakonusuolmayadevametmektedir(Emre,2002;İçişleriBakanlığı,2002:20).Yöneticiaday-lıklarındaaranacakniteliklerbağlamındaEmre(2002:82)genelyöneticilikveuzmanyöneticilikolmaküzereikitüryöneticilikmodelinedikkatçekmektedir.Türkiye’degenelyöneticisınıfıbulunmaziken,MülkiİdareAmirliğigenelyöne-ticilikmodelinienfazlayansıtanmeslekgrubuolaraköneçıkmaktadır(İçişleriBakanlığı,2002:20).Bubağlamda,kaymakamadaylarındagenelyöneticiliğigerektirdiğiniteliklerinaranmasıgereksinimikendinigöstermektedir.

Emre(2002:82-83),genelyöneticilikmodelininuygulandığıBirleşikKral-lık’tayöneticiadaylarındaarananniteliklerin;kişilerarası ilişkilerdeduyarlılık,iknaetmebecerisi,sorunçözmebecerisi,yenilikçilik,isteklilik,dirençlilik,uyar-lanma(uyum)becerisiolduğunaişaretetmektedir.“Entelektüelbecerinin”te-melbirözellikolmasıyanında,yasalolarakyöneticiadaylarındaaranmasıge-rekennitelikleryukarıdasayılanlarolarakkabuledilmektedir(Emre,2002:83).

1973yılındakiyönetmeliğegöreyapılacakyazılıvesözlüsınavlardaaday-ların“bilgi,yetenekvekişiliklerini”ölçmekamacıortayaçıkmaktadır.Buamaç1994yılındaçıkarılanKaymakamAdaylarıyönetmeliğindedeyeralmıştır.An-cakyönetmeliktebilgininniteliğibelirtilmişken,yetenekilekişilikkonusununyeterinceaçıkolmadığıdilegetirilmekteydi(Emre,2002:90;İçişleriBakanlığı,2002:20).Öteyandan,budüzenlemeninyönetmelikteyeraldığı7.madde2009yılındayürürlüktenkaldırılmıştır.

Mevcut sistemegöre eleme (KPSS) aşaması veKaymakamAdaylığı sı-navı(ÖSYMtarafındanyapılan)aşamalarındatestyöntemiuygulanmaktadır.Buaşamalarınbilgininyadaentelektüelbecerininölçülmesineyeterliolduğuifadeedilebilir.Ancakadaylarınkişiliközelliklerininveyeteneklerininölçülmesiiçinelverişliveyeterliolmadığıaçıkçaortayaçıkmaktadır (İçişleriBakanlığı,2002:20).

Günümüzde geçerli 1700 sayılı kanunun 2/Amaddesine göremülakatsınavıileadayların,

(a)Birkonuyukavrayıpözetleme,ifadeyeteneğivemuhakemegücünün;

(b)Temsilkabiliyeti,davranışvetepkilerininmesleğeuygunluğu,liyakatıilegenelvefizikigörünümünün;

(c)Özgüveni,iknakabiliyetiveinandırıcılığının;


(d)Genelyetenekvegenelkültürünün;

(e)Çağdaş,bilimselveteknolojikgelişmelereaçıklığının;

Puanvermeksuretiyledeğerlendirilmesiamaçlanmaktadır.

Elbettemülakataşamasındaadaylarınkişiliközellikleriveyetenekleriileilgilibirkanaatinortayaçıkmasımümkünolmaktadır.Ancakbelirlivekısıtlıbirzamandilimiiçindebuniteliklerinçoksağlıklıbiçimdedeğerlendirilebileceğiniiddiaetmekyerindeolmayacaktır.2002yılındayapılanMülkiİdareŞurasında, kaymakamadaylarınınyetiştirildiği“adaylıksüreci”içindekiizlemevedeğer-lendirmenin önemine dikkat çekilmektedir (İçişleri Bakanlığı, 2002: 20). Bu bağlamda,sınavdabaşarılıolupkaymakamadayıolarakatananlarınüçyıllıkadaylık dönemi süresince izlenmeleri, gözlenmeleri sonucunda daha sağlık-lıbirdeğerlendirmeyeulaşılmasısözkonusuolacaktır.Busebeple,mesleğehazırlıkamacıylafarklıeğitimyöntemlerininuygulandığıyetiştirilmesürecindekaymakamadaylarınınkişiliközellikleriveyeteneklerinindahaiyideğerlendiri-lebilecekleriortayaçıkmaktadır.Busüreç1700sayılıkanunn3.maddesivebumaddeyedayanılarak2011yılındayenilenenKaymakamAdaylarıyönetmeliğiile düzenlenmektedir.

3. SINAVIN NESNELLİĞİ SORUNU ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Maiyetmemurluğuyadakaymakamadaylığısınavlarınınnesnelliği,uzunzamandırtartışılanbirkonudur.Sınavınençokmülakataşamasıeleştirilmek-tedir(Demirdaş,2006:47).1965ve1970yıllarıarasındaişegirişyarışması-navlarıüzerindeMıhçıoğlu(1972:203)’nunyaptığıbiraraştırma,sınavlardasi-yasaleğilimleriortayaçıkarmayayöneliksorusorulmasına“çoksık”rastlandığıtespitedilmiştir.Sonrakidönemlerdedesiyasaleğilimlerilebağlantılıtercihleryapıldığı konusunundilegetirildiğindenhareketle,Emre (2002:89) kayma-kamadaylığısınavlarında“düşünselvesiyasalkayırmacılığın”etkiliolduğunailişkinyaygınbirinancınvarlığınaişaretetmektedir.2001yılındayapılanMİARAraştırmasında1114mülkiidareamirinden%65.6’sı“kaymakamadaylarınınnesnelbiçimdeseçildiğineinanmadıklarını”ifadeetmişlerdir.Butespitidikkatealmaya değer kılan, sınav sisteminden geçipmesleği icra eden, işin içindeolan kişilerin yanıtlarından oluşmuş olmasıdır.Öte yandan aynı araştırmadanesnelliği bozabileceküç seçenekten siyasal kayırmacılık açık araön sıradakendini gösterirken, sınav sisteminden kaynaklanan yetersizliklerin ikinci sı-radavenepotizmin(eş,dost,akrabakayırmacılığı)üçüncüsıradayeraldığıgörülmektedir(Emre,2002:89).


Sınav sisteminin kaymakamadaylarında aranacak nitelikleri ölçebilecekbiçimdedüzenlenmesikonusununönemiortayaçıkmaktadır.2002yılındaya-pılanMülki İdare Şurasında, KaymakamAdayları Yönetmeliği’nin, sınav sis-temini yeterli biçimde düzenleyemediğinden dolayı kaymakam adaylığı sı-navlarınınnesnelliğinintartışılmasınayolaçtığıbiçimindebireleştiriyapıldığıgörülmektedir (İçişleri Bakanlığı, 2002: 38). Bu eleştiriye göre, yönetmeliksınavlarınadaylarınbilgi,yetenekvekişilikleriniölçecekbiçimdeyapılmasınıöngörmektedir.Ancakyazılısınavdasorularınalanlarınıbelirtmesinekarşılık,adaylardaaranacakyetenekvekişiliközelliklerininnelerolduğuvebunlarınnasılölçüleceğikonularınıdüzenlememektedir.Busebeple,bueleştirelbakışagöre,sınavlarınnesnelliğikonusutartışmakonusuolmayadevametmektedir.

2001 yılında yapılanMİAR araştırmasında (Emre, 2002: 92); Önceliklemesleğiözendirmekiçinatılmasıgerekenadımlarda,maaşlarınmesleğinsay-gınlığınauygunhalegetirilmesivemeslekiçindeyükselmedenesnelleşmeninsağlanmasınınöneçıktığıgörülmektedir.

Buaraştırmada(Emre,2002:92-93),girişsınavıileilgilimülkiidareamir-lerinincevaplarındaençokdesteklenenöneridenitibarensıralamasıaşağıdakigibiolmuştur:

-ÖSYMtarafındanbirelemesınavıyapılması:BuöneriÖSYMtarafındanelemesınavıuygulaması2001yılındakideğişiklikilebirlikteyürürlüğegeçmiştir.

-Sınavsüreciiçindebilgiveyazılıanlatımyeteneğiniölçenbiryazılısınavaşamasınınuygulanması:Araştırmadamülkiidareamirlerinin%80oranındabuönerileridesteklediklerigörülmüştür.

-Sınavsistemindeörnek-olayadayalısözlüsunuşvetartışmabölümübu-lunması: Bu öneri araştırmada cevap verenmülki idare amirlerinin% 70’itarafındandesteklenmiştir.

-Mülakat komisyonunda psikolog bulunması: Bir yöneticide bulunmasıgerekenbellikişiselözelliklerinbelirlenmesindebirpsikologunkatkısağlaya-bileceğidüşüncesindenveBirleşikKrallık’tauygulanıyorolmasındanhareketlebuöneridebulunulduğuanlaşılmaktadır.AyrıcabuönerininTezel(1985)ta-rafındanyapıldığınadadikkatçekilmektedir.Buönerininaldığıdestek%63,5oranındaolmuştur.

-Mülakatkomisyonundakamuyönetimiprofesörübulunması:Heryılbirbaşkaüniversitedenolmaküzerebirkamuyönetimiprofesörününkomisyondabulunmaönerisininkatılımcılardan%51.1oranındadestekalabilmiştir.


-Eleyicinitelikteyabancıdilsınavıeklenmesi:Buöneriisekatılımcımülkiidareamirlerininancak%34,9oranındadesteklendiğigörülmektedir.Dolayı-sıylabuönerininkatılımcılarcabenimsenmediğiniifadeetmekolasıdır.

2002yılındayapılanMülkiİdareŞurasındaise,alt-yapısıMİARaraştırma-sındaoluşanönerilerinsunulduğugörülmektedir(İçişleriBakanlığı,2002:38):

-Adaylarınyazılıanlatımveanalizyetenekleriniölçmekamacıylayazılısı-navuygulamasıyapılması,

-Mülakatın,adaylarınkişilikveyetenekileilgilidiğerözelliklerinindeğer-lendirilmesineolanakverecekbiçimdeuygulanması,

-Adayların yabancı dil bilme düzeylerinin değerlendirmeye alınarak, enazındaneşitpuanlıadaylararasındatercihnedenisayılması,

-Üstdüzeynitelikleresahipadaylarıntercihleriniçekebilmekiçin,mesleğinözlükhaklarıvekariyerbeklentilerinikarşılamayayönelikönlemleralınması.

2001yılındakideğişikliksonrasında2002yılındanitibarenmesleğegirişsınavlarınınelemesınavı,yarışmasınavıvemülakataşamalarındanoluşma-sı,birbütünhalindekaymakamadaylığısınavlarınınnesnelliğininartmasınakatkıdabulunduğuifadeedilebilir.KPSSsınavındanbellipuanlimitiniaşanveyapılanyarışmaniteliğindekikaymakamadaylığısınavındaeniyidereceyieldeedenlersıralamasındakadrosayısınındörtkatıkatılımcıyımülakatiçinçağrıl-masısüreci,özellikle“bilgi”ninölçülmesiaçısındansonderecenesnelbiröl-çümsağlamaktadır.Ancak,asılsorunbukadronundörtkatıbaşvuruarasındanseçimyapılansürecinnesnelliğiüzerindeoluşmaktadır.Çünkübuaşamada,kaymakamadaylığıseçimindekişiliközelikleri,yetenekvebecerilerininmes-leğeuygunluğuaranmaktadır.Buözellik,yetenekvebecerilerindoğasıgereği“nesnel”biçimdeölçülebilmelerindezorlukbulunmaktadır.Buzorluğakarşılıkoluşturulanmülakatkomisyonuelemeveyarışmasınavsüreciniaşmış“bilgi”düzeyiüstdüzeydekieniyiadaylararasındanseçimyapmaşansınasahipol-maktadır.Hernekadar,mahkemelerdenaksikararlaralınmasınakarşılık,ilkeolarakbuaşamayailksıradaçağrılanadayınseçilmemevesonsıradaçağrılanadayınseçilmeolasılığınıkabuletmekgerekmektedir.Çünkübuaşamadako-misyonkişilik,yetenekvebeceriaçılarındanyapacağıdeğerlendirmeleregöresontercihhakkınıkullanacaktır.

2009yılında1700 sayılı kanundayapılandeğişiklik,bir ölçüdemülakataşamasınınnesnelliğineyönelikeleştirilerecevapniteliğitaşımaktadır.Mülakatesnasındaadaydaaranacakniteliklerbeşgruphalindesayılmaktadır.Komis-yonbaşkanveüyelerininhernitelikgrubuiçinyirmişerpuanüzerindende-


ğerlendirmeyapacaklarıveverilenpuanlarınayrıayrıtutanağageçirileceğibiryöntemöngörülmektedir.KomisyonunPersonelGenelMüdürübaşkanlığındavemülkiidarekökenliikiüyeninkatılımıileoluştuğugörülmektedir.Ohalde,meslekibirikimvedeneyimleridoğrultusundaadaylarınseçimikonusundade-ğerlendirmelerioluşacaktır.Heradayiçinayrıayrıüçözneldeğerlendirmeninortalamasıalınmasısuretiylebir“nesnel”sonucunoluşmasıbeklenmektedir.

Mülakataşamasınınnesnelliğinekatkıdabulunmakiçinyapılanönerilerin“uygulanabilir”birniteliktaşımalarıönemlidir.Örneğin,2011yılıOcakayındakisınavilanı55kadroiçinyapılmıştır(İçişleriBakanlığı,2011),mülakataenaz220kişininçağrılacağıdüşünülürsesınavkomisyonununheradayiçinayıra-bileceğizamandilimivetoplamnekadarbirsüredeyapacağıbirçalışmaile“etkin,verimliveetkili”biçimdemülakatsürecinitamamlayabileceğininiyibirşekildeplanlanmasıgerekmektedir.

Budoğrultudamülakataşamasındanesnelliğinartmasınakatkıdabulun-makamacıyla,adaylaraayrılacaksüre,yöneltileceksorularınöncedenbelir-lenmesi,sorularınkur’aileseçilerekyöneltilmesi,mülakattaörnek-olayada-yalısözlüsunuşaşamasınınbulunmasıgibidüzenlemeleryapılabilmesimüm-kündür.Ayrıcamülakatkomisyonundabirpsikologbulunmasınında,özellikleadaylarınkişiliközelliklerikonusundakatkısağlayabileceğidüşünülmelidir.An-cak,bukonudahersınavdafarklıpsikologbulundurulmasıgibinesnelliğivetarafsızlığıdestekleyecekdetaylıdüzenlemeleryapılmasıgerekmektedir.Öteyandan,adaylarınbilgidüzeylerininesnelbiçimdeölçeceknitelikteelemeveyarışmasınavlarındangeçtiğidikkatealındığındamülakatkomisyonundabirkamuyönetimiprofesörübulunmasınınkaydadeğerbirkatkısağlayabilece-ğidüşünülmemektedir.Çünkümülakataşamasındaadaylarınbilgidüzeyleriniölçmektenziyade,kişiliközellikleri,tavırvedavranışlarınıngözlemlenmesineodaklanıldığından,birkamuyönetimiprofesöründenbuaçıdankatkıbeklemekdoğruolmayacaktır.Ayrıcasosyalbilimlerdekiaynıalandafarklıakımveyakla-şımlarbulunduğugerçeğindenhareketletektipkamuyönetimiprofesöründensözkonusuedilemez.Bilgininölçülmesibağlamında,komisyondayeralanpro-fesöründerslerinitakipetmişöğrencileriçinbiravantajortayaçıkabilecekken,diğerüniversitelerdengelenadaylariçinbirdezavantajınsözkonusuolabile-ceğidedüşünülmelidir.

Aslında,üstlenilecekgörevilebağlantılıolarak,adaylarınkişilik,yetenek,becerilerininmülakataşamasındasadecebir“öngörü”olaraktespitedilebile-ceğinikabuletmekgerekmektedir.Budurumdauzunsüreliölçümvedeğer-lendirmefırsatını,değişikaşamalardanoluşanüçyıllıkadaylıkeğitimisüreci


sağlayabilecekbirniteliktaşımaktadır.Çünkükaymakamadaylarınamesleğegirişaşamasında,üçyıllıkkaymakamadaylığısürecindefarklıhizmet-içieği-tim türü ve yöntemlerini kapsayan çok yönlü bir programuygulanmaktadır(Çimen, 2009; Bilgin ve Çapar, 2010: 54). Böylece farklı ortamlarda, farklıeğitimaşamalarındangeçenkaymakamadayı,ancaküçyıllıksüresonundayapılan“kaymakamlıkmülakatından”geçtiktensonra“kaymakam”olarakata-nabilmektedir.

Mülkiidareamirlerininyetiştirilmeleriesnasındavemeslekigörevleries-nasındayurtdışıprogramlarınakatılmaları,1980’liyıllarınortalarındanitibarendüzenlibiçimdeuygulanmaktadır.Ayrıcaküreselleşendünyada,teknolojikge-lişmeler,bilgitoplumunageçişsüreci,ülkeninAB’yeadaylıksürecigibibirçoketkenyabancıdilbilgisinineredeysebirzorunlulukhalinegetirmektedir.Buse-beplerleyabancıdilbilgisininmeslekaçısındanönemiartmaktadır.Öteyandanülkemizdeyabancıdilöğretimikonusundailerlemelersağladığı,üniversitelerinzorunluyadagönüllüolarakhazırlıksınıflarıoluşturduğudadikkatiçekmek-tedir.Bubağlamda,2000’liyıllarınbaşlarındayapılanönerilerdeortayaçıktığıgibikaymakamadaylığınagirişsürecindeadaylarınyabancıdilbilgisidüzey-lerinindikkatealındığıbirdeğerlendirmesistemioluşturulmasıdüşünülmeli-dir.Yabancıdilbilgiseviyesibelligenelkabulgörensınavlardan(KPDSgibi)alınacakderecelerbiçimindedeğerlendirmesisteminedâhiledilebilir.Böylecekaymakamadaylığısınavındanesnelbirölçütdahailaveedilmişolur.

Bunedenlerle,yabancıdilseviyesitespitininKPSSsınavıilebirlikteelemesınavıaşamasındadeğerlendirmeyealınmasıönerilebilirbirniteliktaşımakta-dır.Yeterlilikdüzeylerininölçüleceğiyabancıdilgrubunadünyadaenyaygınolarakkullanılanveülkemizdedeyaygındüzeydeeğitimveöğretimiverilenİngilizce,AlmancaveFransızcadillerinindâhiledilebileceğiveKPDSsınavlarıyoluyladilseviyelerinintespitedilebileceğideğerlendirilmektedir.KPDSsınavsonuçlarınınKPSSsınavıilebirliktedeğerlendirmesineyönelikteklifler,KPDSsınav notlarının değerlendirmedeki ağırlık ve önemoranlarına göre aşağıdaalternatifliolaraksunulmaktadır.

1-KPSSsınavnotu ile tercihenasgari60puanveüzeribir tabanpuanüzerinde değerlendirilen KPDS notlarının aritmetik ortalamalarının alınması:Buyöntemdeadaylarherikisınavdandabellitabanpuanlarüzerineçıkmaksuretiylebaşarılıolmakzorundadır.Adaylarınherikisınavadaeşitderecedeönemvermesigerekmektedir.

2-KPSSsınavnotuilebirtabanpuanüzerindedeğerlendirilmeyenKPDSnotlarınınaritmetikortalamalarınınalınması:Buyöntemde,adaylar,eğerKPSS


sınavındanyüksekbirnotalaraktabanpuanınüzerineçıkmışveKPDSsınavın-daniseazbirfarkiletabanpuanınaltındakalabilecekdurumdaiseleravantajsağlayabilecekvebuşekildeKPSSsınavındanyükseknotalanlarelenmeye-cektir.

3-Tercihenasgari60puanveüzeriKPDSsınavnotunun%30oranında,KPSS sınav notunun ise%70 oranında taban puanlar üzerinden ortalama-larının değerlendirmeye alınması: Bu yöntemde adaylar yine taban puanlarüzerinden her iki sınavda da başarılı olmak zorundadır. Ancak genel başarıpuanı belirtilen ağırlık yüzdeleri üzerinden hesaplanmaktadır. Bu yöntemdeKPSSsınavnotunungenelbaşarıdeğerlendirmesindekiönemiartmakta,an-cakadaylaryineherikisınavdandatabanpuanınüzerineçıkmakveyabancıdilsınavınadagerekenönemivermekzorundadır.

4-KPDStabanpuanüzerindendeğerlendirilmeden%30oranında,KPSSsınavnotununise%70oranındaortalamalarınındeğerlendirmeyealınması:BuyöntemdeadaylarınKPDSsınavlarındanaldıklarınotlartabanpuanüzerindendeğerlendirilmedengenelnotortalamasınadâhiledileceğiiçinKPSSsınavınınağırlığıöncekiyöntemlerenazarandahadaartmaktadır.AncakadaylaryinedeKPDSsınavınagerekliönemivermekzorundadır.

5-KPDSsınavnotununtercihenasgari60puanveüzeribirtabanpuanüzerindenveyayalınhaliylekanaatyönündenKPSSnotuilebirliktedeğerlen-dirilmesi:BuyöntemdeadaylarenazındanKPDSsınavınagirmekvenotlarınımümkünolduğukadaryüksektutmaksuretiyleavantajsağlamayaçalışacaktır.

Genelolarak,adaylarınyabancıdilbilgisiseviyeleriningüncelolaraköl-çülmesiiçinKPDSsınavnotununsonikiyıliçindealınmışolmasıkoşulunun,yeterliolacağıdeğerlendirilmektedir.

SONUÇ

Mülki idareamirlerinin,devletin taşraörgütlenmesindedevletin sorum-luluğu altındaki hizmetlerin yerine getirilmesinde kilit rolleri bulunur. Gerekmerkez-yerel ilişkilerinin düzenlenmesinde, gerek devlet-vatandaş arasındailetişimisağlayanköprülerinoluşturulmasında,gerekseyereldüzeydeeşgü-dümünsağlanmasında işlevlerüstlenirler.Meslekyaşamlarındaeldeettiklerideneyimlerledevletindeğişikbirimvekademelerindedegörevleralabilmek-tedirler.Busebeple,mülkiidaremesleğinegirişsürecinindikkatliceplanlanıp,yürütülmesigerekmektedir.


1980sonrasıdönemdeTürkiye’dekamuyönetimialanındaortayaçıkandeğişimeğilimininmülki idaremesleğinegirişsüreciüzerindedeetkileriol-duğu görülmektedir. Bu bağlamda,mesleğe giriş aşamasının adınınmaiyetmemurluğundan kaymakam adaylığına dönüşüm, mesleğin Siyasal Bilgiler,hukukfakülteleridışınavekadınlaraaçılmasınayönelikdeğişimkendinigös-termektedir.

MesleğinTürkkamuyönetimindekiönemiveniteliğindendolayı,mesleğegirişiçinyapılansınavların“nesnelliği”konusununuzuncabirsüredenbuyanagündemdeolduğugörülmektedir.Özelliklemülakataşamasındaadaylardaara-nacakniteliklerinaçıkçabelirlenmesineveölçümüneyönelikolumlugelişmelerolduğugörülüyorsada,sistemingeliştirilmesineyönelikihtiyacındevamettiğiifadeedilebilir.Bubağlamda,nesnelliğiartırmayayönelikolarakölçülebilirni-telikteyabancıdilbilmedüzeyigibiölçütlergetirilmesiyanındamülakataşa-masınınkendiiçindeiyibirşekildeplanlanmasıdüşünülmelidir.Ayrıca,mülakatkomisyonundabirpsikologbulunmasıgibiönerilerdikkatealınabilir.

Öteyandan,kaymakamadaylığınagirişilekaymakamolarakatanmasınakadar geçenüç yıllık sürenin adaylarda aranacakniteliklerin gözlenmesi venesnel biçimde değerlendirilmesi açısından hayati öneme sahip olduğu an-laşılmaktadır.Teorikvepratikeğitimleri kapsayanvekaymakamadaylarınınyetiştirilmesiniamaçlayanbusüreçte,özellikleişbaşındaeğitiminuygulandığıaşamalardaadaylarınuygulamaiçerisindeetkilibiçimdegözlenebileceklerivedeğerlendirilebilecekleridüşünülmektedir.


KAYNAKÇA

ASLAN, O. E. (2006).KamuPersonelRejimininAnayasalİlkeleri,Ankara:TO-DAİE.

BAŞA, Ş. (2007).1980SonrasıDönemdeMülkiİdaredeDönüşüm,Ankara:TO-DAİE-KYYLProgramıDönemProjesi(Yayınlanmamış).

BİLGİN, K. U. ve S. Çapar (2010).“TaşradaKamuYönetimininEtkinliğiAçı-sındanMülkiİdareAmirlerininEğitimi”,TürkİdareDergisi,Haziran2010,Sayı467,s.53-77.

CANMAN, A. D. (1995).ÇağdaşPersonelYönetimi.Ankara:TODAİE.

CANMAN, D. (2000).İnsanKaynaklarıYönetimi.Ankara:YargıBasımYayım.

ÇAPAR, S. (2008).“LiderlikveMülkiİdareAmirleri”,İdarecininSesi,Temmuz-Ağustos,Sayı128,s.49-55.

ÇİMEN, A. (2009).“KaymakamAdaylarınınYetiştirilmeSüreci:TespitveÖneri-ler”,İdarecininSesi,Temmuz-Ağustos,Sayı134,s.37-43.

DEMİRDAŞ, D. (2006).SonDüzenlemelerIşığındaMülkiİdareAmirliğiSistemiveUygulamaÖrnekleri,Ankara:AnkaraÜniversitesiSosyalBilimlerEnstitüsüYüksekLisansTezi(Yayınlanmamış).

EMRE, C. (Ed.), (2002).Türkiye’deMülkiİdareninGeleceği,Ankara:TürkİdariAraştırmalarVakfı.

EMRE, C. (2002).“MülkiİdareMesleğineGirişveKaymakamAdaylığı”.Ed.:C.Emre,Türkiye’deMülkiİdareninGeleceği,Ankara:TürkİdariAraştırmalarVakfı.

FİŞEK, K. (Ed.), (1976).Türkiye’deMülkiİdareAmirliği,Ankara:Türkİdareci-lerDerneği.

İçişleri Bakanlığı (2002).MülkiİdareŞurasıİhtisasKomisyonRaporları.Anka-ra:İçişleriBakanlığı.

KARASU, K. (2002). “Mülki İdareAmirliğiMesleği”.Ed.:C.Emre,Türkiye’deMülkiİdareninGeleceği,Ankara:TürkİdariAraştırmalarVakfı.

MIHÇIOĞLU, C. (1972).DahaİyiBirKamuHizmetiİçin-SiyasalBilgilerFakül-tesiÜzerindeBirAraştırma.Ankara:AÜSBFYayını.

ONARAN, O. (1976).“MerkeziYönetiminTaşraÖrgütüveYöneticileriÜzerineAraştırmalar”.Ed.:K.Fişek,Türkiye’deMülki İdareAmirliği,Ankara:Türk İdarecilerDerneği.

Personel Genel Müdürlüğü (2011).MİAHSınıfıİstatistikiBilgiler,Ankara:İçiş-leriBakanlığı(Yayınlanmamış).

TEZEL, E. (1985).MülkiİdareAmirlerininYetiştirilmesi;ÖrnekolayMaiyetMe-murluğu.Ankara:TODAİEKYUPUzmanlıkTezi(Yayınlanmamış).

TODAİE (1998).KamuYönetimiSözlüğü.Ankara:TODAİE.

TORTOP, N., vd., (2006).İnsanKaynaklarıYönetimi.Ankara:Nobel.

YÜKSEL, Ö. (2004).İnsanKaynaklarıYönetimi.Ankara:GaziKitabevi.


GÜRÜZ, D. ve EMET G. (2006).YönetimveOrganizasyon.Ankara:Nobel

YayınDağıtım.

HukukiMetinler:

2709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (1982, 9 Kasım).T.C.ResmiGazete,17863(Mükerrer).

1700 sayılı Dahiliye Memurları Kanunu (1930, 19 Haziran). T.C.ResmiGazete,1524.

Kaymakam Adayları Yönetmeliği, İçişleri Bakanlığı (1994, 23 Mart).T.C.ResmiGazete,21883(Yürürlüktenkaldırıldı).

Kaymakam Adayları Yönetmeliği, İçişleri Bakanlığı (2011, 6 Temmuz). T.C.ResmiGazete,27986.

Adli Yargı Hakim ve Savcı Adayları ile İdari Yargı Hakim Adaylarının Meslek Öncesi Eğitimlerinin Yaptırılmasının Esas ve Usullerine İlişkin Yönet-melik (2004, 1 Haziran). T.C.ResmiGazete,25479.

Danıştay 5. Dairesi Kararı (1984, 15 Kasım).3836sayılı.

Danıştay İDDK Kararı (2008, 13 Kasım).2008/774İtirazNo’lu.

İçişleri Bakanlığı (2011). Kaymakam Adaylığı Sınav İlanı (Yazılı Sınavın 16Ocak2011tarihindeyapılmasınıöngören).

kaymakam adayliĞina gİrİŞ sÜrecİ Üzerİne bİr … · 657 sayılı devlet memurları...

Documents