khoa luẬt -...

1

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

KHOA LUẬT

ĐÀO THU HẢI YẾN

ĐƯƠNG SỰ TRONG VỤ ÁN DÂN SỰ

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

Hà Nội – 2015

2

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

KHOA LUẬT


ĐƯƠNG SỰ TRONG VỤ ÁN DÂN SỰ

Chuyên ngành : Luật Dân sự và Tố tụng dân sự

Mã số : 60 38 01 03

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

Cán bộ hướng dẫn khoa học: TS. LÊ THU HÀ

Hà Nội – 2015

3

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số

liệu và trích dẫn trong Luận văn là chính xác và trung thực. Những kết luận

khoa học của luận văn chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào

khác.

Hà Nội, ngày 01 tháng 12 năm 2015

Tác giả luận văn


4

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 8

Chương 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ ĐƢƠNG SỰ TRONG VỤ ÁN

DÂN SỰ .......................................................... Error! Bookmark not defined.

1.1. KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM CỦA ĐƢƠNG SỰ TRONG VỤ ÁN DÂN

SỰ .................................................................... Error! Bookmark not defined.

1.1.1. Khái niệm đƣơng sự trong vụ án dân sự . Error! Bookmark not defined.

1.1.2. Đặc điểm của đương sự trong vụ án dân sự ......... Error! Bookmark not

defined.

1.2. CƠ SỞ XÁC ĐỊNH TƢ CÁCH ĐƢƠNG SỰ TRONG VỤ ÁN DÂN SỰ

......................................................................... Error! Bookmark not defined.

1.3. ĐIỀU KIỆN TRỞ THÀNH ĐƢƠNG SỰ TRONG VỤ ÁN DÂN SỰ


1.3.1. Điều kiện trở thành nguyên đơn .............. Error! Bookmark not defined.

1.3.2. Điều kiện trở thành bị đơn ...................... Error! Bookmark not defined.

1.3.3. Điều kiện trở thành ngƣời có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan ........... Error!

Bookmark not defined.

1.4. VIỆC GHI NHẬN QUYỀN, NGHĨA VỤ TỐ TỤNG CỦA ĐƢƠNG SỰ

VÀ CƠ CHẾ ĐẢM BẢO THỰC HIỆN ........... Error! Bookmark not defined.

1.4.1. Cơ sở của việc ghi nhận quyền và nghĩa vụ của đƣơng sự trong vụ án

dân sự ............................................................... Error! Bookmark not defined.

1.4.2. Cơ chế đảm bảo thực hiện quyền và nghĩa vụ tố tụng của đƣơng sự

trong vụ án dân sự ............................................ Error! Bookmark not defined.

KẾT LUẬN CHƢƠNG 1 ................................. Error! Bookmark not defined.

5

Chương 2: NỘI DUNG CÁC QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT TỐ TỤNG

DÂN SỰ VIỆT NAM HIỆN HÀNH VỀ ĐƢƠNG SỰ TRONG VỤ ÁN DÂN


2.1. CÁC QUY ĐỊNH VỀ NĂNG LỰC CHỦ THỂ CỦA ĐƢƠNG SỰ

TRONG VỤ ÁN DÂN SỰ ............................... Error! Bookmark not defined.

2.1.1. Năng lực pháp luật tố tụng dân sự........... Error! Bookmark not defined.

2.1.2. Năng lực hành vi tố tụng dân sự ............. Error! Bookmark not defined.

2.2. QUY ĐỊNH VỀ QUYỀN VÀ NGHĨA VỤ TỐ TỤNG CỦA ĐƢƠNG SỰ

TRONG VỤ ÁN DÂN SỰ ............................... Error! Bookmark not defined.

2.2.1. Quyền và nghĩa vụ chung của đƣơng sự . Error! Bookmark not defined.

2.2.2. Các quyền, nghĩa vụ khác của đƣơng sự . Error! Bookmark not defined.

2.2.3. Quyền và nghĩa vụ của từng đƣơng sự .... Error! Bookmark not defined.

2.3. VIỆC THỪA KẾ QUYỀN VÀ NGHĨA VỤ TỐ TỤNG CỦA ĐƢƠNG



Chương 3: THỰC TIỄN ÁP DỤNG VÀ NHỮNG KIẾN NGHỊ HOÀN

THIỆN KHUNG PHÁP LÝ VỀ ĐƢƠNG SỰ TRONG VỤ ÁN DÂN SỰ


3.1. THỰC TIỄN ÁP DỤNG CÁC QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT VỀ ĐƢƠNG

SỰ TRONG VỤ ÁN DÂN SỰ ......................... Error! Bookmark not defined.

3.1.1. Vƣớng mắc, sai sót của Tòa án trong việc bảo đảm thực hiện các quyền

tố tụng của đƣơng sự ........................................ Error! Bookmark not defined.

3.1.2. Vƣớng mắc, sai sót của Tòa án trong việc xác định năng lực hành vi tố

tụng dân sự của đƣơng sự ................................. Error! Bookmark not defined.

3.1.3. Vƣớng mắc, sai sót của Tòa án trong việc xác định sai hoặc bỏ sót

đƣơng sự .......................................................... Error! Bookmark not defined.

6

3.1.4. Thực tiễn đƣơng sự thực hiện các quyền và nghĩa vụ trong vụ án dân sự


3.1.5. Những bất cập của quy định pháp luật về đƣơng sự trong vụ án dân sự


3.2. MỘT SỐ KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN KHUNG PHÁP LÝ VỀ ĐƢƠNG

SỰ TRONG VỤ ÁN DÂN SỰ ......................... Error! Bookmark not defined.

3.2.1. Tiếp tục xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật tố tụng dân sự về

đƣơng sự trong vụ án dân sự............................. Error! Bookmark not defined.

3.2.2. Về kỹ năng, nghiệp vụ của Thẩm phán ... Error! Bookmark not defined.

3.2.3. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến và giáo dục pháp luật tố tụng

dân sự nhằm nâng cao ý thức pháp luật trong nhân dân ... Error! Bookmark not

defined.


KẾT LUẬN ...................................................... Error! Bookmark not defined.

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................... 11

7

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

XHCN : xã hội chủ nghĩa

BLTTDS: bộ luật tố tụng dân sự

LSĐBS : luật sửa đổi bổ sung

VADS: vụ án dân sự

PLTTGQCVAKT: pháp lệnh thủ tục giải quyết vụ án kinh tế

PLTTGQCTCLĐ: pháp lệnh thủ tục giải quyết tranh chấp lao động

TANDTC : tòa án nhân dân tối cao

TCCB : tổ chức cán bộ

8

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài

Để thực hiện tốt nhiệm vụ xây dựng Nhà nƣớc pháp quyền xã hội chủ

nghĩa (XHCN); bảo đảm và tôn trọng quyền dân chủ, quyền và lợi ích hợp

pháp của các tổ chức và công dân thông qua các hoạt động và xây dựng lập

pháp cũng nhƣ nâng cao chất lƣợng hoạt động và đề cao trách nhiệm của các

cơ quan tƣ pháp, Nhà nƣớc ta đã và đang có những hoạt động tích cực trong

công cuộc cải cách tƣ pháp. Điều này đƣợc thể hiện thông qua việc Nghị

quyết số 08-NQ/TW của Bộ Chính trị về một số nhiệm vụ trọng tâm công tác

tƣ pháp đã đƣợc tổ chức thực hiện với quyết tâm cao, đạt đƣợc nhiều kết quả.

Tiếp đó Nghị quyết số 48-NQ/TW ngày 24-5-2005 của Bộ Chính trị về chiến

lƣợc xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam đến năm 2010,

định hƣớng đến năm 2020 và Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02-6-2005 của

Bộ Chính trị về chiến lƣợc cải cách tƣ pháp đến năm 2020 liên tục đƣợc triển

khai thực hiện. Về kết quả tổng kết việc thực hiện Nghị quyết số 49-NQ/TW,

Bộ Chính trị cũng đã có Kết luận số 92-KL/TW ngày 12-3-2014.

Vấn đề quyền và lợi ích hợp pháp của các chủ thể ngày càng đƣợc chú

trọng trong xu hƣớng hội nhập hiện nay. Thực tế, từ trƣớc đến nay Nhà nƣớc

ta đã ban hành nhiều văn bản pháp luật nhằm tạo điều kiện cho các chủ thể

thực hiện tốt nhất các quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Tuy nhiên, song

song với sự phát triển của nền kinh tế, những biến đổi hàng ngày, hàng giờ

của xã hội, các văn bản pháp luật đƣợc ban hành đã bộc lộ nhiều bất cập, chƣa

đáp ứng kịp thời những yêu cầu của xã hội trong thời kỳ mới.

Đƣơng sự trong vụ án dân sự (VADS) là một trong những chủ thể đặc

biệt quan trọng trong quá trình Tòa án giải quyết VADS, nếu không có đƣơng sự

thì không có VADS. Để bảo đảm các quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, cơ

9

quan, tổ chức trong các quan hệ dân sự, hôn nhân gia đình, kinh doanh - thƣơng

mại, lao động; đáp ứng yêu cầu phát triển nền kinh tế thị trƣờng theo định hƣớng

XHCN, phù hợp với xu thế hội nhập kinh tế khu vực và trên thế giới; trên cơ sở

kế thừa, phát triển và pháp điển hóa những quy định của các văn bản pháp luật tố

tụng dân sự (TTDS) trƣớc đây, Bộ luật tố tụng dân sự (BLTTDS) đã đƣợc Quốc

hội khóa XI kỳ họp thứ năm thông qua ngày 15-6-2004. Trong đó, đƣơng sự

đƣợc quy định tại Mục 1 Chƣơng VI (từ Điều 56 đến Điều 62) và tại Chƣơng

XX (từ Điều 313 đến Điều 314, Điều 316, 317). Luật sửa đổi, bổ sung (LSĐBS)

BLTTDS cũng đã bổ sung những quy định về đƣơng sự. Quyền và nghĩa vụ của

đƣơng sự đƣợc quy định từ Điều 58 đến Điều 61 Chƣơng VI Phần thứ nhất

"Những quy định chung" của BLTTDS và đƣợc sửa đổi, bổ sung tại các mục từ

khoản 13 đến khoản 16 của Điều 1 LSĐBS BLTTDS. Về cơ bản, LSĐBS

BLTTDS sửa đổi, bổ sung quy định về quyền và nghĩa vụ của đƣơng sự theo

hƣớng bảo đảm hơn nữa quyền tranh luận của các đƣơng sự nói riêng và quyền,

lợi ích của đƣơng sự nói chung; đồng thời sửa đổi, bổ sung một cách khoa học,

chính xác, rõ nghĩa hơn. Một số ví dụ về quyền và nghĩa vụ của đƣơng sự đƣợc

sửa đổi, bổ sung tại LSĐBS BLTTDS: Bổ sung quyền giữ nguyên, thay đổi, bổ

sung hoặc rút yêu cầu theo quy định của BLTTDS; bổ sung quyền đề nghị Tòa

án đƣa ngƣời có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan tham gia tố tụng; sửa đổi, bổ sung

quyền "Đề xuất với Tòa án những vấn đề cần hỏi ngƣời khác, đƣợc đối chất với

nhau hoặc nhân chứng" thành quyền "Đƣa ra câu hỏi với ngƣời khác về vấn đề

liên quan đến vụ án khi đƣợc phép của Tòa án hoặc đề xuất với Tòa án những

vấn đề cần hỏi ngƣời khác; đƣợc đối chất với nhau hoặc những ngƣời làm

chứng"; bổ sung quyền đề nghị Tòa án tạm đình chỉ giải quyết vụ án … LSĐBS

BLTTDS đã khắc phục đƣợc phần nào những hạn chế, bất cập của các quy định

về đƣơng sự trong các văn bản pháp luật trƣớc đó nhƣng vẫn chƣa đầy đủ, thiếu

cụ thể, còn mâu thuẫn. Sau hơn 10 năm thực hiện, BLTTDS hiện hành mặc

dù đã góp phần quan trọng trong việc đảm bảo trình tự và thủ tục TTDS, công

10

khai, tạo điều kiện cho đƣơng sự thực hiện các quyền và nghĩa vụ của mình

nhƣng vẫn còn bộc lộ những hạn chế, bất cập, có những quy định chƣa phù

hợp với Hiến pháp năm 2013 và một số luật mới ban hành. Vì vậy, việc xây

dựng dự thảo BLTTDS (sửa đổi) là cần thiết. Trong thời gian qua các ý kiến

đóng góp cho dự thảo BLTTDS (sửa đổi) đã phần nào thể hiện đƣợc chủ

trƣơng, đƣờng lối chính sách của Đảng về cải cách tƣ pháp, cụ thể hóa các

quy định của Hiến pháp nhằm đảm bảo sự đồng bộ trong hệ thống pháp luật,

tăng cƣờng tranh tụng, bảo đảm tính công khai, dân chủ, công bằng, tạo thuận

lợi cho các đƣơng sự tham gia VADS thực hiện các quyền và nghĩa vụ trong

quá trình tố tụng, bảo vệ đƣợc quyền và lợi ích chính đáng của mình.

Bên cạnh đó, trong thực tế các đƣơng sự gặp rất nhiều khó khăn và

lúng túng khi tham gia tố tụng và thực hiện các quyền, nghĩa vụ tố tụng của

mình.Việc các Tòa án xác định thiếu chính xác thành phần và tƣ cách của

đƣơng sự đã ảnh hƣởng đến việc thực hiện các quyền và nghĩa vụ tố tụng của

đƣơng sự khi tham gia VADS.

Trƣớc thực trạng trên, việc tìm hiểu đƣơng sự trong VADS là vấn đề

có ý nghĩa lý luận và thực tiễn quan trọng. Việc tìm hiểu đƣơng sự trong VADS

giúp nhìn nhận bao quát, trọn vẹn hơn về đƣơng sự trong VADS, tạo cơ sở trong

việc xác định thành phần, tƣ cách, quyền và nghĩa vụ của đƣơng sự, hỗ trợ cho

quá trình giải quyết VADS, đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của đƣơng sự.

Với những lý do trên, tác giả chọn đề tài "Đương sự trong vụ án dân sự"

làm đề tài luận văn thạc sĩ luật học của mình.

2. Tình hình nghiên cứu đề tài

Trong thực tế có nhiều công trình nghiên cứu khoa học pháp lý đã

đƣợc công bố có đề cập đến vấn đề đƣơng sự trong VADS. Cụ thể là một số

công trình sau đây:

11

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Ban biên tập Tạp chí Tòa án nhân dân (2011), "Trao đổi về bài "Về yêu

cầu độc lập của ngƣời có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan", Tòa án nhân

dân, (23), tr. 20-22.

2. Lê Thị Thanh Bình (2010), "Về thời hạn yêu cầu phản tố của bị đơn trong

Bộ luật tố tụng dân sự", Tòa án nhân dân, (23), tr.19-23.

3. Đảng Cộng sản Việt Nam (2002), Nghị quyết số 08-NQ/TW ngày 02/01/2002

của Bộ Chính trị về một số nhiệm vụ trọng tâm của công tác tư pháp

trong thời gian tới, Hà Nội.


của Bộ Chính trị về chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật

Việt Nam đến năm 2010, định hướng đến năm 2020, Hà Nội.


của Bộ Chính trị về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020, Hà Nội.

6. Nguyễn Viết Giang (2006), "Về "Thay đổi địa vị tố tụng" của đƣơng sự

tại phiên tòa", Tòa án nhân dân, (3), tr. 23-24.

7. Nguyễn Thị Hạnh (2006), "Về quyền đại diện của bố, mẹ cho ngƣời con

bị mất năng lực hành vi dân sự khởi kiện xin ly hôn", Tòa án nhân dân,

(11), tr. 28-31.

8. Nguyễn Thị Hạnh (2011), "Thời hạn bị đơn có quyền yêu cầu phản tố

trong tố tụng dân sự", Tòa án nhân dân, (2), tr. 20-39.

9. Nguyễn Thị Hạnh (2011), "Một số vấn đề về ngƣời đại diện theo pháp

luật của đƣơng sự trong tố tụng dân sự", Tòa án nhân dân, (3), tr. 34-40.

10. Học viện Tƣ pháp (2007), Giáo trình Luật tố tụng dân sự, Nxb Công an

nhân dân, Hà Nội.

11. Nguyễn Ngọc Khánh (2005), Bộ luật tố tụng dân sự Liên bang Nga, Nxb

Tƣ pháp, Hà Nội.

12

12. Nhà pháp luật Việt - Pháp (1998), Bộ luật tố tụng dân sự của nước Cộng

hòa Pháp, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.

13. Nguyễn Thái Phúc (2005), "Ngƣời có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan trong

Bộ luật tố tụng dân sự năm 2004", Nhà nước và pháp luật, (10), Hà Nội.

14. Quốc hội (1992), Hiến pháp, Hà Nội.

15. Quốc hội (2001), Hiến pháp (sửa đổi, bổ sung), Hà Nội.

16. Quốc hội (2002), Luật tổ chức Tòa án nhân dân, Hà Nội.

17. Quốc hội (2004), Bộ luật tố tụng dân sự, Hà Nội.

18. Quốc hội (2011), Bộ luật tố tụng dân sự (sửa đổi, bổ sung), Hà Nội.

19. Quốc hội (2013), Hiến pháp, Hà Nội.

20. Quốc hội (2014), Luật hôn nhân và gia đình, Hà Nội

21. Quốc hội (2014), Luật tổ chức Tòa án nhân dân, Hà Nội.

22. Phan Hữu Thƣ (2001), Xây dựng Bộ luật tố tụng dân sự những vấn đề lý

luận và thực tiễn, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.

23. Phan Hữu Thƣ (2004), Tiến tới xây dựng Bộ luật tố tụng dân sự của thời

kỳ đổi mới, Nxb Tƣ pháp, Hà Nội.

24. Tòa án nhân dân tối cao (2012), Nghị quyết số 03/2012/NQ-HĐTP ngày

03/12/2012 của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao hướng dẫn

thi hành một số quy định trong Phần thứ nhất "Những quy định chung"

của Bộ luật tố tụng dân sự đã được sửa đổi, bổ sung theo Luật sửa đổi, bổ

sung một số điều của Bộ luật tố tụng dân sự, Hà Nội.


03/12/2012 của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao hướng dẫn

thi hành một số quy định trong Phần thứ hai "Thủ tục giải quyết vụ án tại

Tòa án cấp sơ thẩm" của Bộ luật tố tụng dân sự đã được sửa đổi, bổ sung

theo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật tố tụng dân sự, Hà Nội.


03-12-2012 của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao hướng dẫn

13

thi hành một số quy định trong Phần thứ ba "Thủ tục giải quyết vụ án tại

Tòa án cấp phúc thẩm" của Bộ luật tố tụng dân sự đã được sửa đổi, bổ

sung theo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật tố tụng dân sự,

Hà Nội.

27. Tòa dân sự - Tòa án nhân dân tối cao (2012), Tham luận về những vấn đề

cần rút kinh nghiệm trong công tác xét xử sơ thẩm và phúc thẩm các vụ

án dân sự qua công tác giám đốc thẩm, Hà Nội.

28. Tòa dân sự - Tòa án nhân dân tối cao (2013), Tham luận một số vấn đề

cần rút kinh nghiệm trong công tác xét xử sơ thẩm và phúc thẩm các vụ

án dân sự qua công tác giám đốc thẩm, tái thẩm, Hà Nội.

29. Tòa dân sự - Tòa án nhân dân tối cao (2014), Tham luận một số vấn đề

cần rút kinh nghiệm trong việc giải quyết các vụ việc dân sự và kiến nghị,

Hà Nội.

30. Tòa dân sự - Tòa án nhân dân tối cao (2015), Tham luận về thực tiễn công

tác giải quyết đơn đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm về dân sự và một số đề

xuất, kiến nghị, Hà Nội.

31. Trần Văn Trung (2011), "Một số bất cập và vƣớng mắc của Bộ luật tố tụng

dân sự chƣa đƣợc hƣớng dẫn thi hành", Tòa án nhân dân, (4), tr.14-16.

32. Trƣờng Cán bộ tòa án - Tòa án nhân dân tối cao (2011), Tài liệu tập huấn

Luật sửa đổi bổ sung mộ số điều của Bộ luật tố tụng dân sự, Hà Nội.

33. Trƣờng Đại học Luật Hà Nội (1999), Từ điển Luật học, Nxb Từ điển Bách

Khoa, Hà Nội.

34. Trƣờng Đại học Luật Hà Nội (2011), Giáo trình Luật tố tụng dân sự, Nxb

Công an nhân dân, Hà Nội.

35. Trần Anh Tuấn (2008), "Quyền khởi kiện và việc xác định tƣ cách tham

gia tố tụng", Tòa án nhân dân, (23), tr. 11-20.

36. Ủy ban Thƣờng vụ Quốc hội (1989), Pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ

án dân sự, Hà Nội.

14

37. Ủy ban Thƣờng vụ Quốc hội (1994), Pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ

án kinh tế, Hà Nội.

38. Ủy ban Thƣờng vụ Quốc hội (1996), Pháp lệnh thủ tục giải quyết các

tranh chấp lao động, Hà Nội.

39. Viện Khoa học kiểm sát (1998), Bộ luật tố tụng dân sự Nhật Bản, (Tài

liệu dịch tham khảo), Hà Nội.

40. Viện Khoa học pháp lý - Bộ tƣ pháp (2004), Một số vấn đề về Luật tố

tụng dân sự nước Cộng hòa nhân dân Trung Hoa, Chuyên đề khoa học,

Hà Nội

41. Viện Khoa học pháp lý, Bộ Tƣ pháp (2006), Từ điển Luật học, Nxb Từ

điển Bách khoa - Tƣ pháp, Hà Nội.

42. Viện Khoa học xét xử - Tòa án nhân dân tối cao (1996), Hệ thống hóa các

văn bản pháp luật và các văn bản hướng dẫn áp dụng pháp luật tố tụng

dân sự, Hà Nội.

43. Nguyễn Nhƣ Ý (Chủ biên) (1998), Đại từ điển Tiếng Việt, Nxb Văn hóa

Thông tin, Hà Nội.

khoa luẬt -...

Documents