kim thi nguyỄn huy côn - · pdf filegiẾt gà không dùng dao mỔ...

1

kim thi NGUYỄN HUY CÔN

HÀ NỘI, 2008

2

NGUYỄN HUY CÔN

kh«ng nhÇm

t h Õ k û

Hµ néi, 2008

3

KHÔNG NHẦM THẾ KỶ

LỜI NÓI ĐẦU NGƯỜI ĐỜI KHÔNG Đ\ƯỢC KHÔNG LAO ĐỘNG GIẢN ĐƠN CÓ CHẤT ĐI TÂY VỀ TIỆC RỬA NHÀ BƯỚC NGOẶT QUÁ ĐÀ THỪA NĂNG LƯỢNG CÁI ĐĨA SẮT TRÁNG MEN NGƯỜI TRONG ẤY SUỐT ĐỜI LÀM PHÓ KHÚC DẠO ĐÀU CHỮ VÀ NGHĨA MẤT SỔ GẠO XẾP HÀNG CẢ NGÀY PHONG ĐỘ VÀ SÀNH ĐIỆU LÁ THƯ TỪ PARIS KHÓC MỘT NGƯỜI QUEN CŨ LẠI THẾ NỮA ! NHỮNG BỮA CƠM VUI MỘT NGƯỜI YÊU SÁCH BÌNH BÌNH

4

CÓ CHÍ LÀM GIÀU GIẾT GÀ KHÔNG DÙNG DAO MỔ TRÂU TÍNH HỆ THỐNG ÔNG VÀ CHÁU KẺ TỰ TIN NHỮNG NGƯỜI HÀNG XÓM HOA HỒNG TÚ CẦU GIỮA NHỮNG NGƯỜI XA LẠ NGƯỜI HÀ NỘI TIỀN XU LẠI CHUYỆN QUẢNG CÁO TRÁI TIM BỊ ĐÁNH CẮP DI ĐỘNG CÁI TẾT ĐÁNG NHỚ CON GÁI THẮNG LỆCH VÍA ĐỘC CỬA MỞ TOANG KHIA BÚT ĐIZƠMA VĂN LÀ NGƯỜI CŨNG MỘT TÍP NGƯỜI CÁI DANH THIẾP CAI THUỐC ĂN CHẢ GIÁ CAO QUANH HỒ NGỌC KHÁNH BIẾT TIẾNG Ý THẦN ĐỒNG TIÊN TRÁCH KỶ MỘT ĐỨC HỘ PHÁP THỎI NAM CHÂM KHÔNG ĐỘI TRỜI CHUNG PHỐ CŨ NUÔI GÀ CHỌI MỘT KẾT CỤC BUỒN CÁI CỬA SỔ NHẠC NHÃ THỜI NAY AN TOÀN GIAO THÔNG CHUYỆN PHIẾM VỀ CHỮ “TỨC” NHỮNG GIẤC MƠ ĐẸP TÊ TÊ TÊ TÊ TẤM ẢNH CŨ ÔNG VŨ KỲ CÂY CHÒ CHỈ TRÊN ĐƯƠMNGF HÙNG VƯƠNG OSHIN NGƯỜI HÙNG THƯƠNG TIẾC NGƯỜI KHÔNG QUEN BẰNG CHÚNG NHỠN TIỀN CHÂN DUNG MỘT CON NGƯỜI

5

BIẾT THẾ NÀO LÀ CHẮC, LÀ LÉP ? HOÀN PHÚ RẾT ĐI ĐÂU RÒI / CÁI TẾT NHÂM THÌN ĐÁNG NHỚ

___________________________________________________________________________

lêi nãi ®Çu

Còng cã ng−êi c¶ nghÜ, khi gÆp lóc khã kh¨n th−êng ca

cÈm r»ng m×nh" sinh nhÇm thÕ kû". T«i còng ch¼ng cã gan

tranh luËn víi nh÷ng ng−êi ®ã tuy b¶n th©n suy nghÜ kh¸c. NÕu

xÐt vÒ c¬ héi ®Ó ®−îc nghe, thÊy vμ nÕm tr¶i th× ë løa tuæi nh−

chóng t«i - trªn d−íi b¶y chôc - lμ nh÷ng ®èi t−îng ®−îc h−ëng

nhiÒu nhÊt : chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø hai, kh¸ng chiÕn chèng

Ph¸p, chiÕn tranh chèng Mü, hoμ b×nh lËp l¹i ë MiÒn B¾c, gi¶i

phãng MiÒn Nam, phe x· héi chñ nghÜa tan r·, ViÖt Nam më

6

cöa,v.v. B©y giê, nÕu kÓ cho con ch¸u nghe bÊt cø chuyÖn g×,

x¶y ra ë ®©u, vμo nh÷ng n¨m chóng ch−a ra ®êi th× chóng ®Òu

lÊy lμm l¹ l¾m. Cã chuyÖn thËt t−ëng nh− ®ïa, cã chuyÖn chóng

l¹i cho lμ bÞa ®Æt. TrÝ t−ëng t−îng cña chóng trong ®iÒu kiÖn

sèng ë thêi nay kh«ng thÓ b¾t chóng hiÓu vÒ nh÷ng g× gian khã

thuæ tr−íc mμ «ng, cha vμ anh chóng ®· sèng nh− vËy. Tèt nhÊt

lμ chóng t«i th−êng kÓ víi nhau, hoÆc cã lóc vui miÖng, «n l¹i

nh÷ng ng−êi, nh÷ng viÖc ®· qua cña Ýt nhÊt lμ nöa thÕ kû mμ

chóng t«i kh«ng bao g×ê nghÜ lμ m×nh bÞ sinh nhÇm.

Trong sè nh÷ng b¹n bÌ cò gÆp l¹i nhau nh− thÕ, Kim

"tÕu" th−êng hay kÓ vÒ nh÷ng chuyÖn cò kü, t−ëng chõng nh−

nhμm ch¸n ®ã. Ai nghe anh kÓ l¹i nh÷ng chuyÖn vÒ b¹n bÌ, hμng

xãm l¸ng giÒng hay ng−êi trong c¬ quan anh còng thÝch; ngay

c¶ nh÷ng ng−êi ®· cïng anh chøng kiÕn nh÷ng sù viÖc Êy. §ã lμ

v× bao giê trong c©u chuyÖn thuËt l¹i cña anh còng lÊp l¸nh nô

c−êi hãm hØnh nh−ng ch©n thμnh, kh«ng m¶y may cã ý nhaä

b¸ng. Ng−êi nghe chuyÖn sau ®ã cμng nghÜ vμ cμng thÊy nhí

mét thêi ®· s¶n sinh ra nh÷ng con ng−êi vμ sù viÖc nh− thÕ.

NhiÒu lÇn t«i muèn ghi l¹i nh÷ng mÈu chuyÖn anh kÓ,

nh−ng l¹i sî nh¹t nhÏo, kh«ng d¸m viÕt. §iÒu nμy lμ sù thËt, bëi

khi kÓ chuyÖn, m¾t anh s¸ng lªn, miÖng anh t−¬i h¬n, ch©n tay

®iÖu bé cña anh lμ nh÷ng ph−¬ng tiÖn ®¾t gi¸ ®Ó hç trî truyÒn

c¶m, minh ho¹ cho c©u chuyÖn mμ ng−êi cÇm bót kh«ng lμm

®−îc. Nh−ng chÝnh anh l¹i ®éng viªn t«i ghi l¹i nh÷ng chuyÖn

anh ®· kÓ. Anh b¶o : " m×nh chØ ba hoa chø kh«ng viÕt l¸ch g×

®−îc. CËu lμm ®−îc viÖc nμy ®Êy.Nªn ghi l¹i v× ®ã lμ nh÷ng

chuyÖn cã thùc, ®ã lμ nh÷ng kû niÖm ®¸ng nhí vÒ con ng−êi

trong thêi ®¹i chóng ta. Thêi gian qua ®i nh−ng chuyÖn thùc vÒ

con ng−êi quanh ta cßn ®Êy, cã bao giê mÊt ®−îc. Mμ c¸i g×

thùc còng ®¸ng quý !"

T«i còng liÒu nghe anh mμ ghi l¹i nh÷ng mÈu chuyÖn cña

nh÷ng ng−êi quanh ta cña mét thêi ®ang qua vμ ®i tiÕp. KÓ ra,

7

nhiÒu khi bän trÎ hái m×nh vÒ ng−êi nμy, viÖc kia cña thêi ®·

qua, m×nh míi biÕt lμ chóng kh«ng thÓ hiÓu ®−îc nÕu kh«ng

gi¶ng gi¶i cÆn kÏ. Mμ c¸nh trÎ th× kh«ng thÝch kÓ lÓ dμi dßng.

§©y kh«ng ph¶i lμ c©u chuyÖn kÓ lÓ nuèi tiÕc qu¸ khø cña mÊy

«ng giμ chØ thÊy hiÖn t¹i lμ ®¸ng phª ph¸n, cßn t−¬ng lai th×" mê

mÞt thøc m©y". Ng−êi thùc, viÖc thùc ®Êy, nh−ng nÒu kh«ng ghi

l¹i th× chØ nöa thÕ kû th«i còng kh«ng nhí râ chóng ra sao n÷a.

Nh÷ng kû niÖm thËt khã quªn trong thÕ kû diÖu kú.

KHÔNG NHẦM THẾ KỶ

Ai đấy tiếc mình sinh nhầm thế kỷ Tôi lại mừng không phung phí thời gian Để tận hưởng những huy hoàng, nghịch lý Đáng tự hào trong thiên kỷ thứ hai ! Thế kỷ của lâu đài Hai ngàn năm rút lại Thế kỷ đầy vĩ đại Của khoa học, thiên tài Thế kỷ nhiều sáng tạo Thế kỷ Ai thắng Ai Giữa văn minh nhân đạo GIữa trí tuệ nhân văn Với bạo tàn lang thú Với thảm họa đất trời Giữa giao lưu, tiến hóa Giữa sáng láng trẻ tươi Với thủ cựu hẹp hòi Với già nua cằn cỗi ! Trước ngưỡng cửa bước sang thiên kỷ mới Nhắn loài người đừng chờ đợi, khoanh tay Phải đón trước cả những rủi cùng may Phải biết trước nhứng thiên tai, thảm họa Phải lường trước nhiều phát sinh, hậu quả Đang chờ ta, sáu tỷ người, tất cả Môi trường sinh thái, năng lượng, nông lương Cạn kiệt nước nguồn, nóng nung Trái Đất Cứu Hành tinh không cầu Trời khấn Phật Mà xông vào khoa học đỉnh cao Mà cùng nhau phát động những cao trào Cho cộng đồng lao vào khắc phục CứuTrái Đất đang rất trong bị đục

8

Bao Kỳ quan cần khôi phục trùng tu Bao con người cần cứu sống từng giờ Bao đất bước chưa thật là sung sướng... 12/1999

Ng−êi ®êi còng kh«ng ®−îc §©y th−êng lµ c©u kÕt thóc mét ®o¹n ®éc tho¹i cña vî Thao khi nµng c»n nh»n hoÆc thuËt l¹i nh÷ng "kú tÝch" ®·ng trÝ cña chång m×nh. Nãi chång nh− thÕ, kÓ ra còng h¬i ngoa, song ngÉm ®i ngÉm l¹i còng ®óng ®Õn s¸u b¶y chôc phÇn tr¨m. Thao lµ ng−êi cã trÝ, ham häc, ham lµm. ChØ téi anh hay suy nghÜ viÖc nµy trong khi lµm viÖc kh¸c, hoÆc suy nghÜ nhiÒu viÖc cïng mét lóc. Nh− thÕ lµm g× mµ ch¼ng ®·ng trÝ; nhiÒu khi g©y ra nh÷ng t×nh huèng bÊt ngê tøc c−êi. Anh lu«n trong t×nh tr¹ng suy t−. Khi ®ã, khu«n mÆt ch÷ ®iÒn vèn ®· qu¸ vu«ng thµnh s¾c c¹nh cña anh l¹i bÞ c¨ng ra, ®«i m¾t v« ®Þnh, tr«ng ng©y d¹i h¼n ra . Nh− ng−êi bÞ th«i miªn, anh kh«ng cßn biÕt g× ë chung quanh n÷a mçi khi ví ®−îc mét ý nghÜ hay, cÇn tiÕp tôc ph¸t triÓn t− duy. Çi mµ vî anh kh«ngchª vµo ®©u ®−îc lµ tÝnh ch¨m lµm vµ chia sÎ c«ng viÖc gia ®×nh víi vî, nhÊt lµ tõ khi sinh ch¸u g¸i ®Çu lßng. Anh kho¸i nhÊt çi viÖc vî sai ®i mua b¸n ë B¸ch ho¸ Tæng hîp, xÕp hµng mÊy tiÕng ®ång hå mµ anh kh«ng thÊy sèt ruét, v× ®ã lµ c¬ héi ®Ó anh tranh thñ mang s¸ch ®i ®äc mµ kh«ng bÞ vî giÔu lµ mät s¸ch. H«m Êy anh cã dÞp lµm çi c«ng viÖc Êy khi vî anh ®−a cho çi phiÕu s÷a b¶o ®i mua s÷a cho con. Çi håi bao cÊp, kh«ng ph¶i ai còng cã diÔm phóc nµy ®©u, s¶n phô ph¶i thËt sù lµ kh«ng cã s÷a ( ®−îc y tÕ kh¸m kü, chøng thùc sau khi vÆn vÑo b»ng lêi vµ b»ng tay vµo ngùc s¶n phô ) míi ®−îc cung cÊp phiÕu mua s÷a, mét th¸ng vµi ba lon s÷a ®Æc cã ®−êng. Lßng h©n hoan, Thao cÇm phiÕu s÷a vî ®−a, vui vÎ lªn xe ®¹p vµ th¼ng tiÕn theo h−íng B¸ch ho¸ Trµng TiÒn, n¬i duy nhÊt ch¾c ch¾n lµ cßn s÷a. Xe ®ang bon bon th× mét tiÕng cßi xÐ tai vµ tiÕng qu¸t cña ng−êi c¶nh s¸t lµm anh bõng tØnh vµ dõng ngay l¹i. Th«i chÕt råi, ®ang m¶i nghÜ tíi néi dung ph¸t biÓu trong cuéc häp chiÒu nay ë c¬ quan nªn quªn khu©ý r»ng kh«ng ®−îc rÏ tr¸i ë ng· t− nµy ! Anh thµnh khÈn xuèng xe, l¾p b¾p thanh minh víi ng−êi c¶nh s¸t. Cuèi cïng th× anh còng ®−îc tha, bëi ng−êi c¶nh s¸t Ýt thÊy bé mÆt nµo th¶m h¹i h¬n thÕ. Lóc nµy Thao míi chît nh×n xuèng ®«i ch©n : anh véi ®i qu¸ thµnh thö xá mét ®«i dÐp Th¸i Lan cäc

c¹ch, chiÐc quai ®á, chiªc quai xanh. Th«i cho qua, ai mµ ®Ó ý chuyÖn nµy! H¬n mét giê sau anh ®· chÔm chÖ bªn chiÕc bµn lµm viÖc. Ph¶i bËt chiÕc ®Ìn bµn lªn ®Ó nh×n cho râ b×a cuèn s¸ch tiÕng Nga mµ anh míi chép ®−îc ë cöa hµng S¸ch b¸o Ngo¹i v¨n: " Nh÷ng ph−¬ng ph¸p c«ng nghiÖp ho¸ x©y dùng ë çc n−íc T− b¶n chñ nghÜa cña TiÕn sÜ A,B.

V«r«nk«v. Anh ®ang bÞ hót hån vµo cuèn s¸ch míi kiÕm ®−îc nµy th× tiÕng trÎ con khãc, tiÕp ®ã lµ tiÕng vî anh the thÐ :" Nµy bè con Hoa ®Ó s÷a ®©u lÊy ra ®Ó pha cho em m¨m nµo !..." Kh«ng cã tiÕng chu«ng, tiÕng trèng, tiÕng sóng nµo ®−a anh vÒ thùc t¹i mau h¬n thÕ. Anh ®Þnh thÇn råi buét miÖng kªu : Th«i chÕt, bá mÑ råi ! Trong t©m trÝ anh diÔn ra rÊt nhanh mét hµnh tr×nh dÉn tíi çi quªn chÕt ng−êi lµ ®i mua s÷a mµ kh«ng mang hiÖn vËt vÒ nhµ . Thay v× s÷a l¹i hÝ höng v× s¸ch . Ch¶ lµ khi ®Õn B¸ch ho¸ Trµng TiÒn s¸ng nay, may m¾n thay anh chØ mÊt cã m−êi l¨m phót xÕp hµng. C« b¸n hµng ®−a s÷a cho anh vµ ®ang lói hói c¾t « th¸ng nµy cña phiÕu s÷a th× anh ®· qu¸ phÊn khëi mµ ®i mÊt råi. §¹p xe l÷ng th÷ng qua cña hµng s¸ch b¸o Ngo¹i v¨n,anh bÞ hót hån bëi nh÷ng cuèn s¸ch Liªn X« g¸y dÇy ®Ñp ®Ï bµy trong tñ kÝnh. Anh vµo mua ®−îc cuèn s¸ch hay vµ l¹i phÊn khëi qu¸, ®Ó lu«n mÊy hép s÷a trªn mÆt quÇy b¸n s¸ch vµ...vÒ nhµ.

9

VËy lµ b©y giê anh ph¶i lµm mét hµnh tr×nh ng−îc : cöa hµng s¸ch b¸o Ngo¹i v¨n, råi Tæng hîp Trµng TiÒn ®Ó thu håi s÷a vµ phiÕu s÷a. Thao véi nh¶y lªn xe, lµm nh− ch¼ng nghe thÊy tiÕng vî ®ang the thÐ ®»ng sau : " ¥ hay çi «ng nµy! ®i ®©u mµ nh− ma ®uæi Êy thÕ!.Ch¾c lµ l¹i quªn mua s÷a råi chø g× . Ng−êi ®êi còng kh«ng ®−îc !" Còng may l¶ çi thêi ®ã, tuy ®êi sèng khã kh¨n nh−ng ng−êi ta cßn tèt bông, Ýt tham çi kh«ng ph¶i cña m×nh: Thao ®· thu håi ®ñ çi phiÕu s÷a vµ mÊy hép s÷a,tuy ph¶i kÌm nhiÒu tiÕng çm ¬n vµ h×nh nh− c¶ mÊy çi cói ®Çu h¬i bÞ thÊp. Cßn çi ®iÖp khóc " Ng−êi ®êi còng kh«ng ®−îc !" ph¶i nghe sau ®ã cña vî tÆng th× anh ®· quen råi, chØ cÇn ®¸p l¹i b»ng mét nô c−êi nhÕ nho¸... ______ * sè trong ngoÆc lµ sè trang trong b¶n th¶o

Kh«ng lao ®éng gi¶n ®¬n Gia ®×nh «ng cô cã bé r©u tãc tr¾ng nh− c−íc vµ bµ cô to bÐo võa dän ®Õn c¨n phßng gi¸p v¸ch c¨n hé nhµ t«i cã n¨m ng−êi : hai vî chång giµ, hai vî chång trÎ vµ mét ch¸u nhá. Nh− thÕ lµ tam ®¹i ®ång ®−êng ë trong mét c¨n phßng m−êi l¨m mÐt vu«ng. §iÒu nµy còng b×nh th−êng, kh«ng ®¸ng nãi nhiÒu . §iÒu lµm t«i chó ý lµ nh÷ng hµnh vi cña cËu con trai «ng cô. Ngay sau h«m võa dän ®Õn, Hµo - tªn ng−êi thanh niªn - ®· lµm t«i tß mß khi anh chµng ®ang lói hói ®un nÊu çi g× trong chiÕc xoong nhá xÝu trªn bÕp dÇu. Khi Hµo më vung xoong ra, t«i rÊt ng¹c nhiªn khi thÊy trong cã nh÷ng chiÕc t¨m s«i sïng sôc, ®ang næi lÒnh bÒnh trªn mÆt n−íc. ¤ng bè hiÓu ngay sù viÖc, ch¹y tíi rÉy nÈy : " DÇu phiÕu chø cã ph¶i n−íc l· ®©u mµ mµy

¨n tµn ph¸ h¹i thÕ nµy!" §¸p l¹i tiÕng m¾ng nhiÕc cña bè, anh ta tõ tèn nãi : " Bè kh«ng biÕt lµ ph¶i gi÷ vÖ sinh r¨ng miÖng nh− thÕ nµo −?". ¤ng cô ra hiÖu cho t«i vµo buång cô, vµ b¶o : " Anh th«ng c¶m cho nhÐ, çi th»ng con t«i nã bÞ t©m thÇn ®Êy!.. T«i cßn ®ang ng¬ ng¸c,th× «ng giµ tiÕp : " Ch¼ng giÊu g× anh, tr−íc t«i còng kh¸ gi¶ ®Êy, nh−ng tõ khi ch¸u nã m¾c bÖnh, ch÷a ch¹y tèn kÐm, nhµ ph¶i b¸n ®i, thµnh thö míi ph¶i dän ®Õn ®©y, ë chËt hÑp thÕ nµy". ThÕ th× râ råi, nh−ng t«i chît thÊy sî v× m×nh ë ngay c¹nh nhµ cã ng−êi t©m thÇn ! Còng may lµ Hµo thuéc d¹ng "®iªn lµnh". Nghe ®©u anh chµng nµy häc giái l¾m, ®· tõng sang Rumani häc ®¹i häc vÒ dÇu khÝ ®Õn n¨m thø ba th× m¾c bÖnh ! Mµ çi nguyªn nh©n m¾c bÖnh còng ly kú, nã tõ çi chuyÖn si t×nh mµ ra. Còng v× häc rÊt giái, cho nªn mÊy nµng l−u häc sinh bªn T©y lîi dông, khai th¸c, b¾t kÌm cÆp, thËm chÝ b¾t lµm bµi hé. Hµo ta thÝch ®Õn mª mÖt mét em còng kh¸ xinh g¸i, dèc søc b¶o ban trong suèt hai n¨m ®Çu ë tr−êng ®¹i häc, ®Õn n¨m thø ba th× em Êy "®¸" vµ b¶o r»ng anh nµy " h©m tØ ®é". ThÕ lµ tõ ®Çu n¨m thø ba, anh chµng m¾c bÖnh trÇm c¶m, vµ khi anh em trong ký tóc x¸ thÊy anh chµng ®¸nh r¨ng b»ng xi ®¸nh giµy th× nhµ tr−ßng ®µnh cho anh ta vÒ n−íc. Ai còng tiÕc thay cho cËu " Hµo tr¾ng häc giái" bÞ ®iªn. L©u råi míi nghiÖm thÊy ®óng lµ Hµo thuéc d¹ng "lµnh". Nãi n¨ng nhá nhÑ, kh«ng bao giê bu«ng lêi th« tôc, thËm chÝ sö dông tõ ng÷ rÊt chän läc,v¨n hoa lµ kh¸c. T−¬ng ph¶n lµ ng−êi vî, mét phô n÷ n«ng d©n chÝnh cèng: ng−êi lïn ®Ëm, ch¾c nÞch, ¨n nãi bç b· vµ røt kho¸t, lao ®éng ch©n taythµnh th¹o vµ cËt lùc. ¤ng bè ®· cã lÇn t©m sù víi t«i: "T−ëng gi¶i quyÕt chuyÖn vî con cho nã th× nã khái bÖnh, ngê ®©u còng ch¶ xong". Ngµy ngµy, buæi s¸ng, Hµo tiÔn vî ra cöa ®i lµm tËn d−íi Nhµ m¸y dÖt Mång T¸m Th¸ng Ba. Cã h«m cßn kÌm thªm mét

c©u mïi mÉn lµm chóng t«i c−êi tøc bông : "Dï sao em còng lµ qu¸ khø, lµ t−¬ng lai cña anh !". LËp tøc c« nµng ®uæi chµng vµo kÌm thªm nh÷ng lêi h¬i khã nghe : " Th«i, ®i vµo ! §iÕc ®Ýt !..." Nhµ n¨m miÖng ¨n víi sè tiÒn h−u trÝ cán con cña «ng cô vµ tiÒn l−¬ng c«ng nh©n t¹m

tuyÓn cña vî Haß, kÓ ra còng rÊt khã kh¨n. Êy vËy mµ anh chµng nµy ch¼ng chÞu lµm g×, ngoµi

viÖc ®äc s¸ch...to¸n häc. T«i quªn m¸ch çc b¹n biÕt r»ng Hµo rÊt giái to¸n, th−êng lói hói trªn g¸c xÐp víi çc bµi to¸n trong b¸o To¸n häc vμ tuæi trÎ ®Ó t×m nh÷ng çch gi¶i hay råi göi ®i

®¨ng b¸o. §«i khi thÊy th−¬ng, t«i còng nhê Hµo chÐp l¹i b¶n th¶o cña t«i ®Ó chi cho Ýt tiÒn tiªu vÆt. Anh chµng kho¸i l¾m. Hµo b¶o t«i : " Bè em cø b¾t em ra ®Çu ®−êng b¬m xe, ch¼ng ®êi nµo

10

®©u. Ai l¹i ®i lao ®éng ®¬n gi¶n nh− thÕ". Nãi nh− vËy, vµ anh chµng m·i lµm nh− vËy. VËn ®éng råi do¹ n¹t ®ñ kiÓu, «ng bè còng kh«ng lµm sao t¸ch anh chµng nµy ra khái quyÓn s¸ch, tê b¸o...mµ nh÷ng thø nµy ®©u cã mang l¹i chØ lµ mét ®ång ®Ó ®ì ®Çn thªm cho «ng giµ. Tõ ngµy " ®æi míi", gia ®×nh t«i kh«ng ë cïng nhµ víi Hµo n÷a. ThÊm tho¾t ®· h¬n m−êi n¨m trêi. Nghe ®©u bè mÑ Hµo ®· mÊt c¶ råi, cßn Hµo th× lµm ¨n khÊm kh¸. Ngoµi viÖc kÌm cÆp ®øa con häc giái, tèt nghiÖp ®¹i häc h¹ng xuÊt s¾c ra,anh chµng cßn gi÷ ®−îc lêi nguyÒn cña m×nh lµ kh«ng bao giê chÞu lµm ng−êi lao ®éng ®¬n gi¶n : Hµo hiÖn rÊt ®¾t hµng víi chøc danh gia s− vÒ to¸n lý ho¸ ë QuËn Hoµn KiÕm, kh«ng lóc nµo ngít häc sinh. Vµ b©y giê c« vî còng h¬i träng nÓ, Ýt khi thèt ra nh÷ng lêi khã nghe " §iÕc ®Ýt, ®iÕc ®Ýt !..." nh− çi thuë nµo.

Cã chÊt Tõ nh÷ng n¨m s¸u, b¶y m−¬i ®Õn ®Çu nh÷ng n¨m t¸m m−¬i cña thÕ kû tr−íc, gia ®×nh nµo cã ng−êi lµm trong ngµnh l−¬ng thùc, thùc phÈm hoÆc chÊt ®èt th× cuéc sèng vËt chÊt xem lµ dÔ chÞu rÊt nhiÒu so víi tÊt c¶ çc ngµnh nghÒ kh¸c. ChØ ngã quanh çi sè nhµ chóng t«i ë, cã n¨m hé gia ®×nh còng ®· thÊy râ ®iÒu nµy. Nh− mét nghÞch lý, gia ®×nh nµo cã hµm l−îng trÝ thøc cµng cao th× cuéc sèng vËt chÊt cµng xoµng. Khi nãi vËt chÊt ë thêi ®ã, cÇn hiÓu ngay lµ b÷a ¨n vµ kho¶n tiÒn d«i d− ®Ó cã s¾m thªm vËt dông gia ®×nh. C« §µo ë c¨n buång kh«ng qu¸ t¸m mÐt vu«ng tr«ng ra çi s©n chung nhá xÝu cña c¶ sè nhµ lµ ng−êi cã diÔm phóc Êy. Nhµ n¨m miÖng ¨n, nh−ng d¸m ¨n ç chî ®en lµ ®iÒu ®¸ng kÝnh

nÓ ! Buæi chiÒu, vÒ ®Õn nhµ lµ c« th−êng vøt vµo çi chËu d−íi vßi n−íc ë s©n con ç chÐp hoÆc ç qu¶ cßn t−¬i roi rãi, nÆng trªn d−íi mét ký , miÖng lÈm bÈm : " ThÕ nµy cho cã chÊt, cã chÊt !" tr−íc nh÷ng con m¾t trè ra v× ng¹c nhiªn cña nhiÒu ng−êi trong sè nhµ. Kh«ng ng¹c nhiªn ( vµ th¸n phôc) sao ®−îc khi nh÷ng con ç nh− thÕ chiÕm ®Õn mét phÇn t− l−¬ng th¸ng cña mét çn bé th−¬ng th−êng bËc trung. ThÕ nªn, chóng t«i chØ ¨n ç ngã. Mµ ®i qua chî còng ph¶i ngã

cho cã ý cã tø, kÎo mô hµng ç l¹i nguýt cho mét çi thËt dµi víi ý nghÜa r»ng çi ng÷ nµy tiÒn ®©u mµ d¸m mua cña bµ ! Thùc ra, c« §µo kh«ng ph¶i ë c¶nh chuét sa vµo çi chÜnh g¹o mµ lµ r¬i vµo çi... phuy dÇu ! C« lµ nh©n viªn b¸n hµng cña Cöa Hµng ChÊt §èt. Chao «i ! Ai ®· tõng mÊt c¶ buæi ®Ó xÕp hµng mua dÇu ho¶ c¾t phiÕu thêi ®ã míi thÊy h·nh diÖn ®−îc quen biÕt ng−êi b¸n dÇu ®Õn møc nµo. Thø nhÊt lµ biÕt ®−îc bao giê cña hµng cã dÇu vÒ ®Ó kh«ng xÕp hµng uæng c«ng, thø hai lµ

cã thÓ chen ngang khi mua dÇu vµ thø ba- nÕu tramh thñ ®−îc "t×nh còm "cña ng−êi b¸n- th× chØ cÇn ®−a phiÕu, ®−a can; chiÒu ®Õn tan ca, nµng s¸ch vÒ cho. T«i còng d¨m ba lÇn cã çi h©n h¹nh nh− thÕ. Çc b¹n trÎ b©y giê ch¾c kh«ng thÓ hiÓu næi mét ng−êi b¸n dÇu ho¶ cho nhµ n−íc l¹i cã thÓ sèng ®µng hoµng h¬n mét kü s−, mét b¸c sÜ, thËm chÝ h¬n c¶ mét «ng tiÕn sÜ. Th−a r»ng v× cã sù chªnh lÖch rÊt nhiÒu lÇn gi÷a gi¸ c¶ hµng ho¸ ®−îc cung cÊp tõ tem phiÕu víi hµng ho¸ ë bªn ngoµi ( gäi lµ chî ®en) nªn ai cã hµng ho¸ d«i d−, mang b¸n ®i th× sÏ ®−îc mét mãn tiÒn gÊp nhiÒu lÇn tiÒn l−¬ng cña m×nh. VËy nªn, chØ cÇn ®ong d«i d− cho m×nh (tøc lµ ¨n bít) mçi phuy dÇu ®é mét chôc lÝt th× nh©n viªn b¸n hµng ®· cã thÓ b¸n ®i, mua s¾m nh÷ng thø hµng t¹m gäi lµ cao cÊp thêi ®ã víi gi¸ chî ®en (cßn gäi lµ gi¸ ngoµi). Cña Hµng ChÊt §èt l¹i cã ë nhiÒu n¬i nh−ng sè dÇu ho¶ cÊp ra mçi ngµy chØ cã h¹n, nªn ng−êi b¸n hµng rÊt cã uy lùc, muèn b¸n lóc nµo th× b¸n, muèn ngõng lóc nµo th× ngõng. Nh− vËy, tuy b¹n cã tem phiÕu cña th¸ng nµy nh−ng ch−a ch¾c ®· mua ®−îc ®ñ sè dÇu trong th¸ng ®ã. V× cÇn dÇu ®Ó ®un nÊu, b¹n l¹i ph¶i mua ë ngoµi...Çi vßng b¸t qu¸i trong - ngoμi nµy lµm cho nh÷ng ng−êi nh− c« §µo ë sè nhµ t«i

vªnh vang víi bµ con lèi xãm l¾m. §êi c« còng khæ tõ tÊm bÐ nªn viÖc ch¨m lo cho con çi sung s−íng lµ ®iÒu mong muèn thËt chÝnh ®¸ng. Kh«ng hiÓu c« ph¸t hiÖn ra ®øa con g¸i chÝn tuæi cã khiÕu ©m nh¹c tõ lóc nµo mµ b¾t nã ®i häc ®µn vi«l«ng, thuª riªng mét thµy. L¾m khi thÊy con bÐ tËp kÐo ®µn, n−íc m¾t l−ng trßng mµ t«i ¸i ng¹i. Råi khi sinh thªm ®øa con trai, c« kh«ng ngÇn ng¹i lÊy tªn cña mét trong sè çc vÞ l·nh ®¹o nhµ n−íc ®Æt cho con( t«i kh«ng tiÖn nãi ra), ch¾c h¼n kú väng r»ng sau nµy nã sÏ thµnh ®¹t ®Õn hÕt cì nh− thÕ.

11

Thêi bao cÊp qua ®i, çc thø tem phiÕu ®i vµo lÞch sö th× còng lµ lóc t«i kh«ng ë cïng nhµ víi c« §µo n÷a. Nghe nãi c« nhanh chãng chuyÓn sang bu«n b¸n hµng kh« ë chî §ång Xu©n, råi kh«ng may bÞ thua thiÖt nhiÒu trong vô ch¸y chî n¨m Êy. H«m råi, t«i t×nh cê gÆp l¹i c« gi÷a ®−êng. Nh¾c l¹i chuyÖn x−a, khi t«i ®ïa nãi : ThÕ nµo,vÉn "cã chÊt, cã chÊt "chø ?.. th× c« vui l¾m, ®Ëp ®Ëp vµo vai t«i mµ b¶o r»ng chÝnh ®ã lµ thêi hoµng kim cña c« mµ sau nµy kh«ng cã dÞp trë l¹i ®−îc n÷a. §óng, mét thêi bao cÊp nh− thÕ cã thÓ cßn m·i trong ký øc con ng−êi...

§i T©y vÒ Vµo nh÷ng n¨m ®Çu cña thËp kû S¸u m−¬i cña thÕ kû tr−íc, c« cËu nµo tèt nghiÖp ë çc tr−êng §«ng ¢u hay Liªn X« trë vÒ n−íc th−êng ®−îc nhiÒu ng−êi quan t©m. Tr−íc hÕt lµ çc c¬ quan. Dï sao th× sinh viªn ®−îc ®µo t¹o ë çc n−íc ®ã còng tèt h¬n ë nhµ, ®iÒu nµy ch¾c ®Õn chÝn chôc phÇn tr¨m , chØ trõ nh÷ng c« cËu nµo l−êi häc qu¸. Nh−ng mµ ë thêi gian ®ã, d©n ta chØ biÕt häc, ch−a biÕt bu«n b¸n th× häc sinh ®i T©y vÒ lµ cã b»ng ®á, giái giang thùc sù nªn lµ mãn hµng ®¾t gi¸ ®−îc çc c¬ quan c−ng chiÒu vµ tin t−ëng. Thø hai, lµ gia ®×nh: «ng bè bµ mÑ th−êng lÊy lµm tù hµo v× cã con ®ç ®¹t tËn bªn T©y. Thø ba lµ- Ýt nhÊt th× còng mang vÒ ®−îc çi xe ®¹p ngo¹i : ë Liªn X« vÒ th× XpótnhÝch, ë TiÖp vÒ th× Junio, ë §øc vÒ th× §iam¨ng lµ ®iÒu tÊt nhiªn. Ngoµi ra cßn s¾m söa ®−îc Ýt quÇn ¸o sÆc mïi t©y. B©y giê th× chóng ta ®· ch¸n ngÊy ®å b»ng nil«ng, valide, chø håi ®ã, c« cËu nµo míi ®i t©y vÒ lµ biÕt râ ngay v× ë trong n−íc cã ai ®−îc mÆc nh÷ng thø v¶i vãc ®Ñp vµ tiÖn lîi nh− thÕ ®©u . Nµy nhÐ: ch¼ng ph¶i lµ mµ lóc nµo còng ph¼ng phiu nh− míi, mµu s¾c th× nh· nhÆn, ®óng lµ cña T©y ! Cßn ®èi víi çc cËu võa lÜnh b»ng ë T©y vÒ, ng−êi l¹i cã da cã thÞt, tr¾ng trÎo h¬n çc cËu häc trong n−íc th× ®¾t vî lµ çi ch¾c. T«i cã «ng anh thóc b¸, tuæi còng kh«ng nhá g×, Êy vËy mµ khi võa vÒ n−íc ®· thÊy nhiÒu em l−în lê ®Õn nhµ l¾m. §· cã lÇn t«i ®−îc nghe lám ®−îc mét c©u hai c« b¹n nãi víi nhau: " anh Êy ®i t©y vÒ, cã c¶ m¸y quay ®Üa, tèt qu¸ råi mµ con Êy cßn chª nçi g× (!). ¦u thÕ cña häc sinh ®i T©y vÒ lµ thÕ ®Êy. B©y giê th× chóng ta ph¶i bËt c−êi vÒ nh÷ng ®iÒu t«i võa nªu v× nã qu¸ nhá nhÆt, nh−ng ë håi ®ã, th× ®Êy lµ sù thËt. Sù thËt Êy cã ®−îc trong hoµn c¶nh hµng ho¸ trong n−íc ch¼ng cã g×. Mang tiÕng lµ mçi n¨m ®−îc cÊp phiÕu ®Ó mua 5 mÐt v¶i, nh−ng nhiÒu khi kh«ng cã v¶i mµ mua. Håi nh÷ng n¨m ®Çu thËp kû B¶y m−¬i,t«i míi cã ch¸u bÐ, khi nã ngoµi mét th¸ng, ngµy ngµy t«i rÏ qua B¸ch ho¸ ThiÕu nhi Bê Hå ®Ó xem cã ®å g× mua cho con mµ

suèt mét n¨m trêi kh«ng cã çi g× ®Ó mua, kÓ c¶ v¶i ®Õn ®å may s¾n. §óng lµ kh«ng cã g× ®Ó mua, chø ng¾m th× cña ®¸ng téi còng cã, v× trong tñ kÝnh hay trªn quÇy còng cã bµy d¨m bé ®å víi c©u chó thÝch xanh rên " hµng mÉu kh«ng b¸n" vµ " miÔn sê vµo hiÖn vËt ". Sau nµy, ®i T©y häc còng cã d¨m b¶y ®−êng, nh−ng con ®−êng thùc tÕ nhÊt lµ bu«n b¸n. Tõ nh÷ng n¨m T¸m m−¬i, viÖc nµy ®· trë thµnh b×nh th−êng, vµ nhiÒu c« cËu ®i häc vÒ rÊt giµu. Hä kh«ng " d¹i " g× tËp trung hÕt søc vµo viÖc häc tËp, mµ ph¶i ®i hai ch©n. T«i biÕt mét nh©n viªn ®−îc cö ®i nghiªn cøu sinh, ®· trë thµnh triÖu phó ®«la ( chø kh«ng ph¶i ViÖt Nam ®ång !) ®ång thêi víi viÖc cã m¶nh b»ng Phã tiÕn sÜ ( tøc lµ TiÕn sÜ theo çch gäi míi b©y giê). CËu ta cßn cã thÓ hç trî kinh tÕ hµng th¸ng cho mÊy vÞ gi¸o s− ®¹i häc c¬ ®Êy. NhiÒu ®−êng d©y bu«n b¸n xuyªn quèc gia, nhiÒu cña hµng, kho hµng tËp trung ë thñ ®« çc n−íc cã häc sinh ta qua häc ®· chøng tá thªm r»ng, ngoµi tÝnh hiÕu häc cña Ng−êi ViÖt Nam m×nh ra, sù n¨ng ®éng kh«ng thiÕu vµ hä lu«n biÕt m×nh ph¶i lµm g× cho cuéc sèng ngay mét kh¸ h¬n.

TiÖc röa nhμ Kh«ng ai giµu ba hä, kh«ng ai khã ba ®êi. Çc cô ta ®· nãi vËy, qu¶ lµ chÝ lý. §iÒu nµy cµng thÊy râ khi çi thêi bao cÊp qua ®i, nh÷ng n¨m bung ra µo tíi. T«i biÕt mét ®«i vî chång hai chôc n¨m tr−íc ®©y lµ kü s− h¼n hoi mµ kh«ng cã mét n¬i tró ngô tµm t¹m, ®Õn nçi s¸ng s¸ng hai vî chång ®i lµm lµ ph¶i mang theo mét bäc ®å ®¹c quÇn ¸o, ch¨n mµn to t−íng, chiÒu

12

l¹i mang vÒ. Nhµ cña hä ®· ë chç hÎo l¸nh, chØ lµ mét tóp lÒu xiªu vÑo, m¸i l¸,cöa phªn cãt, ®i lµm c¶ ngµy lµm sao mµ yªn t©m cho ®Æng ? N¨m kia t«i cã dÞp ®−îc hai vî chång Êy mêi ®i dù lÔ röa nhµ. ThiÕp mêi thËt lµ ®Ñp, in kim nhò , ¸nh vµng lÊp l¸nh, thËt xøng víi ng«i nhµ bèn tÇng r−ìi ®µng hoµng vµ to ®Ñp võa x©y xong. Còng t−ëng m×nh lµ ng−êi cïng c¬ quan cò, quen biÕt ®· l©u th× ®−îc mêi ®Ó ¨n b÷a c¬m th©n mËt víi mét sè Ýt ng−êi; ai dÌ ®Õn n¬i míi hay, lÔ röa nhµ cßn to vµ ®«ng h¬n mét ®¸m c−íi n¬i kh¸ch s¹n. Kh¸ch sang vµ giµu th× nhiÒu. Sang v× hä lµ nh÷ng ng−êi sµnh ®iÖu vµ giµu v× ®· cã nhµ tÇng míi x©y, kh«ng téi t×nh g× mµ ®Õn nay cßn ë lú mÊy çi c¨n hé cung cÊp thiÕu tiÖn nghi chËt chéi Êy. T«i chît nhí l¹i r»ng trong thêi bao cÊp, kh«ng cã ©n huÖ vµ kh«ng cã bæng léc nµo to h¬n ®èi víi çn bé lµ ®−îc ph©n mét c¨n hé. §ã lµ mét cuéc ®æi ®êi thùc sù, mµ chÝnh nh÷ng ng−êi ®ang ngåi trong tiÖc röa nhµ nµy ®ang dÌ bØu, c−êi khïng khôc trong miÖng råi ch¶y c¶ n−íc m¾t ra v×... nghÜ ®Õn sù thiÓu n·o cña çc c¨n hé nh− thÕ. T«i liÕc nh×n sang bµn ¨n bªn c¹nh , vµ rÊt ng¹c nhiªn khi thÊy chÝnh çi ng−êi ®ang kÓ chuyÖn c¨n nhµ bao cÊp nh− lµ mét chuyÖn tiªó l©m Êy ®· cã phen khãc lãc víi thñ tr−ëng, kÓ lÓ khã kh¨n, thiÕu thèn, bÖnh tËt cña çc thµnh viªn trong gia ®×nh m×nh, kÓ c¶ chuyÖn vî xuýt ®ßi ly dÞ v×... nhµ ë chËt chéi vµ chung ®ông nhiÒu thµnh phÇn qu¸. NgÆt v× mét nçi, quü nhµ ë cña c¬ quan chØ cã h¹n, nªn kh«ng ph¶i ai còng ®−îc tho¶ m·n yªu cÇu vÒ ë t¹i nh÷ng c¨n hé tËp thÓ. B©y giê th× gäi lµ nhµ chung c−, chø ngµy x−a gäi lµ nhµ tËp thÓ. Cø theo anh ta nãi th× hai tõ ng÷ nµy ®©u cã hoµn toµn gièng nhau, nã chØ l¬ lí th«i. TËp thÓ vÒ h×nh thøc ng«i nhµ lµ ®iÒu chñ yÕu, song tËp thÓ vÒ çi sù qu¶n lý con ng−êi trong ng«i nhµ Êy còng lµ cã ý tø c¶. Ng−êi ta nhßm nhá nhau, ®Ó ý nhau tõng li tõng tÝ xem ¨n g×, mÆc g×, giao du víi ai, Ýt kh¸ch hay ®¸nh ®u víi nhiÒu h¹ng ng−êi. NhÑ th× x× xµo, b¾n tin cho khæ chñ biÕt, nÆng th× ph¶n ¶nh tæ chøc, c¬ quan ®Ó ®iÒu tra nguyªn nh©n vµ gi¸o dôc çn bé. Cßn nhµ chung c− th× chØ chung çi cÇu thang, nhµ nµo biÕt nhµ nÊy. Ch¼ng thÕ mµ thêi nay mét n¨m b¸n ®i b¸n l¹i ®Õn hai ba lÇn mµ cã khi hµng xãm l©n bang nµo cã biÕt. Ai còng lói hói lµm ¨n, h¬i ®©u mµ täc m¹ch vµo viÖc ng−êi kh¸c, nhiÒu khi l¹i v¹ ®Õn th©n ch¼ng vÎ thay. V¶ l¹i b©y giê nhµ nµo nhµ nÊy cã biÓn sè ®Ñp ®Ï ®µng hoµng, kh¸ch ®Õn t×m dÔ l¾m, bÊm chu«ng reng reng lµ t×m thÊy chñ nhµ liÒn. Bçng dßng suy nghÜ cña t«i bÞ c¾t ®øt bëi mét çi giäng n÷ khµn khµn, quen quen : " CËu "lªn ®êi" thÕ nµy lµ ph¶i ®Êy, ch¼ng bï cho thµng cha Thu, cø chÕt ró ë çi tÇng ba tËp thÓ, ch¼ng chÞu xuèng ®Êt !"... T«i quay l¹i ®»ng sau vµ nhËn ra bµ Soan. T«i ch¼ng thÓ quªn çi chuyÖn nhµ-®Êt cña bµ nµy. Håi c¬ quan bµ ph©n phèi mÊy c¨n hé ë khu nhµ tËp thÓ c¬ quan, bµ ®Êu tranh ®Õn n¬i ®Õn chèn, nh−ng ng−êi ®ñ tiªu

chuÈn h¬n bµ cßn ch−a ®−îc v× nhµ Ýt, ng−êi nhiÒu. Bµ nÈy ra quû kÕ, mang ®å ®¹c ®Õn c¬ quan,

ë lú ®Êy, viÖn cí chång ®ßi ly dÞ. Kh«ng hiÓu sao «ng thñ tr−ëng l¹i bïi tai cho bµ " m−în" mét rÎo ®Êt ë c¹nh hµng rµo ®Ó dùng çi lÒu ë t¹m. Råi «ng bµ «ng v¶i phï hé ®é tr× , ë chç hµng rµo Êy l¹i cã con ®−êng míi më ch¹y qua. Chao «i, thÕ lµ bµ s¾n ra mét nöa ®Êt ®Ó b¸n, Ëp vµo chç ®Êt cßn l¹i, d− dËt ®Ó lµm mét çi nhµ mÆt tiÒn ba tÇng r−ìi ngon ¬. Tõ ®ã - ®−îc rÌn luyÖn qua vô sèt ®Êt, bµ chuyÓn nghÒ mèi manh nhµ-®Êt , toµn nãi chuyÖn tiÒn tØ, chuyÖn chØ, chuyÖn c©y. MiÖng nhµ sang cã vµng cã ®Êt mµ ! T¹i nh÷ng b÷a tiÖc röa nhµ nh− thÕ nµy, ai còng h©n hoan, nãi n¨ng tho¶ thÝch. Vµ ®iÒu c¬ b¶n lµ vui chung cïng chñ nhµ. Vui thËt vµ vui cöa miÖng còng cã. Vui thËt lµ nh÷ng ng−êi cã çi t©m vµ v« t−, thÊy ng−êi kh¸c khÊm kh¸ th× mõng cho hä, kh«ng so ®o, suy nghÜ l¾t lÐo g×. Vui cöa miÖng lµ nh÷ng ng−êi ®· tõng lµm nhµ, tß mß muèn xem th»ng cha ( hoÆc con mÑ) nµy ví ®−îc qu¶ g× mµ nhanh chãng giÇu ®Õn nh− vËy, trong ®Çu th× tÝnh nhÈm r»ng nhµ nµy ph¶i tèn ®Õn bao nhiªu c©y, bao nhiªu chØ råi ®Ó cã lóc lé çi mÆt mÆt ngÈn ng¬ cay có ra, v× thÊy chóng nã h¬n m×nh nhiÒu qu¸, ch¼ng muèn g¾p thøc ¨n n÷a. B÷a tiÖc röa nhµ còng lµ n¬i ®Ó cho mÊy «ng s¾p x©y nhµ rót kinh nghiÖm. Nh÷ng ng−êi nµy xem vµ hái nhiÒu h¬n ¨n. Chao ¬i ! tr−íc ®©y th× ch¼ng cã g× mµ ¨n, b©y giê th× l¹i ch¼ng cã søc mµ ¨n; vËy lµ nãi chuyÖn vµ tham quan ng«i nhµ míi x©y cña «ng b¹n lµ chÝnh. ThØnh tho¶ng trong b÷a tiÖc, còng cã vµi «ng say s−a qu¸ chÐn, v¨ng tôc, chöi ®æng ®øa nµo phao tin thÊt thiÖt ®Ó cho «ng bá vèn x©y nhµ lµm kh¸ch s¹n mini, rèt côc ®−êng s¸ ch¼ng thÊy ch¹y qua tr−íc mÆt nhµ «ng nh− çi th»ng chã chÕt Êy cam ®oan : " Em ®· xem b¶n ®å quy ho¹ch mµ, sai th× anh cø

13

mang ®Çu em ®i mµ chÆt !".B©y giê th× nã c−êi trõ, mµ cã khi nã c−êi xá m×nh còng nªn Êy chø. Trong ®¸m tiÖc cã «ng hay ch÷, øng khÈu lu«n mét bµi : Trém nghe ®−êng ch¹y qua ®©y

Råi vμi n¨m n÷a kh¸ch T©y sang nhiÒu

TÆc l−ìi, «ng ®¸nh bμi liÒu

Mua ®Êt x©y dùng, ng¶ chiÒu kinh doanh

Ba n¨m ch−a ®−îc kh¸nh thμnh

¤ ten ®Ó ®Êy, «ng ®¸nh chê xem

Bao giê míi ®Õn vËn hªn

Con ®−êng nμy më, « ten ®¾t hμng?

Giê ®©y xãm v¾ng gi÷a lμng

§−êng th× ch−a xÎ, kh¸ch sang ng¹i vμo

Quy ho¹ch kh«ng thùc hiÖn sao ?

...

ChÐm cha çi ®øa b¹n nμo ba hoa !

TiÕng cèc ch¹m vµo nhau, tiÕng h« c¹n chÐn, tr¨m phÇn tr¨m, tiÕng c−êi kho¸i tr¸, h« hè v¼ng ra tõ çc phßng bªn c¹nh. X−¬ng x¶u , vá tr¸i c©y vøt tung toÐ, ch−a kÓ cã «ng say s−a qu¸ chÐn , n«n oÑ c¶ ra sµn nhµ. Cø vøt bõa ra nhµ Êy, cßn ph¶i röa nhµ c¬ mµ ! Nµo , nhµo d« !...¤ng chñ nhµ, mÆt ®á nh− gÊc, n©ng cèc bia lªn, lÌ nhÌ nãi råi në nô c−êi tho¶ m·n hÕt cÊp ®é .

B−íc ngoÆt qu¸ ®μ Kh«ng hiÓu sao tõ çi ngµy vÒ th¨m quª ë miÒn Nam ra, «ng HiÒn l¹i ho¹t b¸t ra nhanh thÕ. H×nh nh− lµ «ng míi n¹p ®−îc çi g× míi trong ®Çu, tùa cç m¸y võa ®−îc ®¹i tu vµ thay dÇu mì. Tr−íc kia «ng nãi chËm vµ lÝ nhÝ trong häng, l¹i nh− sî ng−êi nghe nuèt mÊt lêi m×nh nªn khã nghe l¾m. B©y giê th× kh¸c råi, nãi n¨ng dâng d¹c, nghe tinh th× cã thÓ ph©n biÖt ®−îc chç nµo cã dÊu phÊy, dÊu chÊm phÈy trong tõng c©u nãi. ¤ng h¨ng h¸i b¶o b¹n bÌ cïng trong hµng thñ tr−ëng nh− «ng: " B©y giê mµ kh«ng nu«i ®−îc çn bé cña m×nh sèng kha kh¸ th× kÐm qu¸, «ng nµo mµ chØ cho çn bé cña m×nh mÊy ®ång l−¬ng bao cÊp th× nªn nghØ ®i cho khoÎ". Nghe ®−îc nh÷ng lêi gÇn nh− vµng ngäc Êy, anh em d−íi tr−íng «ng HiÒn mõng l¾m, s¾n sµng tung h«, ñng hé «ng thñ tr−ëng ®æi míi t− duy cña m×nh. Phen nµy tha hå mµ cã nhiÒu viÖc lµm,

còng cã nghÜa lµ thu nhËp ch¾c lµ ph¶i cao. BÊy giê, anh nµo còng muèn x«ng vµo trËn tuyÕn, s½n sµng v× thñ tr−ëng, liÒu m×nh cøu thñ tr−ëng mµ kh«ng tiÕc th©n m×nh nh− kiÓu Lª Lai trong sö s¸ch! Ch¼ng ph¶i mong, dÞp Êy ®Õn liÒn. Theo chñ tr−¬ng tinh gi¶m biªn chÕ vµ lµm gän nhÑ vÒ tæ chøc cña Bé, c¬ quan «ng HiÒn ph¶i nhËp vµo mét ®¬n vÞ kh¸c trong Bé ®Ó thµnh lËp mét C«ng ty míi. Êy míi lµ çi chÕt ! Nh− thÕ lµ «ng sÏ kh«ng lµm thñ tr−ëng n÷a, mµ thñ phã ë çi c«ng ty míi,- nghe ®©u còng kh«ng ®−îc. Tù nhiªn ng−êi ta l¹i t©ng bèc «ng lµ cã n¨ng lùc gi¶ng d¹y ( «ng ®· tõng ®−îc phong lµ phã gi¸o s− tuy ch−a bao giê ®øng trªn bôc gi¶ng tr−êng ®¹i häc), vËy nªn chuyÓn «ng vÒ tr−êng ®¹i häc cho ®óng chuyªn m«n (!). GiÊc méng vµng to t−íng cña «ng vµ c¶ nh÷ng ng−êi ¨n theo nh− chóng t«i bÞ vì tan bÊt thÇn. Chóng t«i còng liÒu m×nh mét phen. Nh÷ng ng−êi cã khiÕu kiÖn ço xin xá th× bµn víi «ng nªn lµm tê tr×nh, viÕt th− ®Ò nghÞ cÊp trªn tøc lµ Bé xem l¹i vÊn ®Ò , viÖn cí lµ c¬ quan chóng t«i ®ang tiÕn hµnh dang dë nh÷ng dù ¸n hîp t¸c quèc tÕ vÒ chuyÓn giao c«ng nghÖ. Ai cã mèi quen biÕt réng, - thùc chÊt lµ cã mèi quan hÖ víi vÞ nµo to to h¬n cÊp Bé th× cè mµ l©n la, th¨m hái vßng vo mét håi råi nãi toÑt ra r»ng th−a anh ( hoÆc th−a ®ång chÝ) thö trao ®æi l¹i víi Bé hé xem, v× nÕu chuyÓn anh HiÒn ®i th× phÝ qu¸, c«ng viÖc cña ®¬n vÞ cò ®Õn b©y giê míi tíi ngay h¸i qu¶, ¸p dông ë vïng s©u, vïng xa, cã tiÕng vang, v©n v©n...ThËm chÝ cã anh cßn muèi mÆt ®Õn th¨m anh b¹n ®ång h−¬ng ®· tõng t¾m chuång víi nhau ë ao lµng thuë x−a (nh−ng b©y giê nhµ anh b¹n nµy cã lÝnh

14

canh bªn ngoµi) ®Ó hµn huyªn c©u chuyÖn mµ gì bÝ cho thñ tr−ëng cña m×nh. KÎ cã hä víi ng−êi lµm to th× viÕt th− lêi lÏ l©m li, ®−a «ng HiÒn ký tªn mµ tr×nh bÈm ë chç ng−êi cã quyÒn cã chøc cì kha kh¸. Cø nh− lµ m−êi mòi gi¸p c«ng, ng−êi nµo ng−êi nÊy say s−a nÝu kÐo çi ®¬n vÞ nµy l¹i. ThÕ mµ ch¼ng hiÓu sao l¹i cã kÕt qu¶. Th× ra trêi th−¬ng, tù nhiªn ®¬n vÞ nµy l¹i ph¸t triÓn ra, v× cÊp trªn bïi tai nghe ra, nh−ng l¹i nhËp ®¬n vÞ kh¸c vµo ®©y. ¤ng HiÒn b©y giê ®©m ra cã thÕ ra phÕt. Tæ chøc míi, phÊn khëi qu¸ ®i chø. L¹i mÊy anh em chÝ cèt ®· tõng cøu «ng khi tr−íc hÝ hói vÏ s¬ ®å, t− vÊn cho «ng vÒ tæ chøc, vÒ biÖn ph¸p, bµy cho «ng thÕ nµy, thÕ kia. Êy vËy mµ ch−a ®Õn nöa n¨m sau, çi ®¸m anh em ®¬n vÞ cò, tù nhiªn ra r×a. Bëi «ng HiÒn l¹i ®æi míi t− duy mét lÇn n÷a. ¤ng nghÜ r»ng ch¼ng cÇn nghiªn cøu nghiªn kiÕc, ®Ò tµi ®Ò tñng chi cho mÖt, v× nã cã ra tiÒn ®©u. Tù nhiªn «ng xa l¸nh nh÷ng ng−êi cò, lËp nh÷ng x−ëng, nh÷ng phßng t¸c chiÕn míi ®Ó t¨ng doanh thu cho ®¬n vÞ. Çi ®¸m anh em ®¬n vÞ cò cña «ng khi nµy chØ cã tªn trong sæ l−¬ng th«i, chø cßn viÖc ®Ó cho hä cÇm bót mµ ký vµo ®Êy th× hiÕm dÇn. B©y giê «ng HiÒn cÇn nh÷ng ng−êi n¨ng ®éng , mang nhiÒu c«ng tr×nh vÒ, ®¸nh ®Êm chç nµy chç kia, cã nhiÒu ®èi t¸c, chø cÇn chi mÊy th»ng cha Ýt ®æi míi t− duy n÷a. Råi nöa n¨m sau n÷a, «ng chØ lµm viÖc víi mét sè rÊt Ýt ng−êi trong ®¬n vÞ, h×nh nh− khi nµy cµng Ýt ng−êi biÕt chñ tr−¬ng vµ viÖc lµm cña «ng bao nhiªu th× cµng tèt bÊy nhiªu. Hµng ngµy «ng ®Õn c¬ quan muén giê vµ råi l¹i tÊt t−ëi lªn xe « t« ®i ®©u kh«ng ai biÕt. §«i khi t«i v« t×nh gÆp «ng ë cÇu thang th× anh còng chØ mØm mét nô c−êi h÷u nghÞ, kh«ng nãi g×. Bän chóng t«i nghÜ r»ng «ng ®ang triÓn khai c«ng viÖc g× ë trªn giao quan träng l¾m ®©y nªn mÆc dï nhiÒu ng−êi ®ang cã th¾c m¾c vÒ viÖc lµm, vÒ l−¬ng lËu mµ còng ch¼ng d¸m xin «ng cho gÆp . T«i lµ ng−êi ng¸n «ng ®Çu tiªn, mÆc dï t«i cßn khoÎ ch¸n vµ thÝch lµm viÖc nh−ng vÉn kh¨ng kh¨ng ®ßi vÒ h−u sím. T«i n¨n nØ c« phô tr¸ch y tÕ c¬ quan s¸ng t¸c cho çi sæ y b¹ cã ghi kh«ng biÕt bao nhiªu lµ thø bÖnh vÒ lôc phñ ngò t¹ng , ®ñ cho Héi ®ång Gi¸m ®Þnh Y khoa cña Thµnh phè kÕt luËn r»ng t«i chØ cßn 30 phÇn tr¨m søc lùc ®Ó lµm çn bé. ¤ng HiÒn còng ch¼ng thÌm gi÷ t«i l¹i víi mét vµi c©u lÊy lÖ, tuy r»ng cã thêi nµo ®Êy t«i ®· lµ mét trong nh÷ng tay t− vÊn thùc sù vÒ c«ng viÖc cho «ng. T«i ch¼ng buån, mµ c¶m thÊy nh− tho¸t mét çi n¹n...T«i cÇn ®−îc lµm viÖc chø kh«ng ph¶i ë c¬ quan ®Ó nh×n ng−êi kh¸c kh«ng lµm g×... ChØ ba th¸ng sau, t«i ®−îc tin «ng bÞ b¾t v× t«i chiÕm dông vèn nhµ n−íc. Tµi kho¶n c¬ quan th× bÞ phong to¶. Nghe ®©u «ng dÝnh vµo d¨m ba çi vô nhµ-®Êt. Vèn vay lµ cña c¬ quan, nh−ng dïng vµo môc ®Ých mua b¸n ®Êt cña ç nh©n...May cho «ng lµ, l¹i nh÷ng ng−êi b¹n chÝ cèt cøu «ng mét lÇn n÷a, ®ãng gãp mÊy tØ ®ång ®Ó rót «ng ra khái chèn t¹m giam, n¬i «ng to¹ l¸c ®óng mét n¨m trêi ! Hä nghÜ r»ng «ng ch¼ng cã bông d¹ nµo, ngoµi viÖc ®æi míi t− duy qu¸ nhanh, qu¸ m¹nh vµ l¸i xe ngoÆt qu¸ ®µ...

Thõa n¨ng l−îng Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn bÊt kú sù vËt nµo còng cã nh÷ng mÆt ®èi lËp vµ cho nh÷ng kÕt qu¶ kh¸c nhau :tèt vµ xÊu. Çi tèt lµ phæ biÕn, çi xÊu lµ ç biÖt . Ch¾c ®éc gi¶ còng nhÊt trÝ c¶ víi t«i vÒ çch lËp luËn nh− thÕ chø ? H«m míi råi, khi lËt gië nh÷ng trang t¹p chÝ võa mua ®−îc, t«i chît dõng l¹i ë th«ng tin sau : " T¹i ®Þa bµn thµnh phè Hµ Néi, tØ lÖ thõa c©n trong häc sinh tõ 6 ®Õn 15 tuæi t¨ng ®Òu ®Æn trong vßng 6 n¨m qua. Sau cã 6 n¨m, sè trÎ thõa c©n ë häc sinh Hµ Néi ®· t¨ng h¬n gÊp 3 lÇn ! ". T«i cµng ng¹c nhiªn h¬n khi ®äc trong bµi Êy cã nh÷ng sè liÖu vÒ träng l−îng cña mÊy ch¸u g¸i nh− thÕ nµy : "N.Y. míi lªn 9 ë Thanh Ho¸ ®· nÆng 42,5 kg, ch¸u D.A.ë Hµ Néi míi 13 tuæi ®· nÆng 68kg vµ ch¸u A.T. ë Hoµ B×nh nÆng 61kg ë tuæi 16. §èi víi ng−êi ViÖt Nam ta, ®ã lµ nh÷ng tr−êng hîp bÊt b×nh th−êng". T«i kh«ng cã ý ph©n tÝch nhøng t¸c h¹i cña viÖc thõa c©n ë trÎ em sÏ g©y ra nhøng c¨n bÖnh mµ çc b¸c sÜ ®· sím c¶nh b¸o lµ : lµm gia t¨ng bÖnh tim m¹ch, cao huyÕt ¸p, t¨ng mì m¸u, sái ®−êng mËt, tiÓu ®−êng, ung th−...mµ chØ chó träng ®Õn vÊn ®Ò nguyªn nh©n thõa n¨ng l−îng ë trÎ nhá. §ã phÇn lín lµ do ®−îc bè mÑ cung cÊp cho chóng çc chÊt ®−êng, vµ thùc phÈm giµu n¨ng l−îng mét çch kh«ng hîp lý vµ th¸i qu¸. Còng dÔ hiÓu khi «ng bµ chóng vµ cã thÓ c¶ bè mÑ chóng trong

15

c¶ thêi gian dµi tr−íc ®©y, kh«ng ai cã ®iÒu kiÖn ¨n uèng g× ®Ó bæ d−ìng, chØ no c¬m ®· lµ quý råi; vËy nªn b©y giê tËp trung båi d−ìng cho con cho ch¸u khi cã ®iÒu kiÖn. B©y giê çc cô th−êng nãi : "khi trÎ th× ch¼ng cã mµ ¨n, b©y g× cã çi ¨n th× ch¼ng nuèt ®−îc " lµ g× ? ThÕ nªn, çc cô, çc mî cø mÆc søc cho bän trÎ ¨n lu bï nµo s÷a çc lo¹i, n−íc ngät, n−íc t¨ng lùc, trøng vÞt lén, phë, b¸nh kÑo çc lo¹i... ThÕ råi t«i liªn t−ëng ®Õn nh÷ng n¨m s¸u m−¬i, b¶y m−¬i g× ®Êy, mäi ng−êi thÌm ®Õn tõng h¹t ®−êng. Çc con t«i khã mµ hiÓu ®−îc r»ng ë thêi ®ã ng−êi ta chØ cÇn biÕt «ng hay bµ ®−îc mua bao nhiªu ®−êng mét th¸ng lµ râ ngay tÇm cì chøc vô cña «ng. Çn bé cao nhÊt trong mét ngµnh, tøc «ng bé tr−ëng míi ®−îc trªn mét c©n ®−êng mét th¸ng, cßn çn bé cÊp thÊp nhÊt chØ ®−îc hai l¹ng r−ìi. Cèng hiÕn Ýt nhÊt lµ nh÷ng ng−êi cã "phiÕu nh©n d©n" th× chØ ®−îc mçi th¸ng mét l¹ng ®−êng, tøc lµ mét vèc ®−êng cña ng−êi nµo cã bµn tay to! PhiÕu cã ch÷ " nh©n d©n" dµnh cho «ng bµ giµ, trÎ con vµ nh÷ng ng−êi kh«ng lµm g× cho nhµ n−íc. Khái nãi vÒ thêi gian xÕp hµng ®Ó mua ®−îc mÊy l¹ng ®−êng Êy, kh«ng thÓ tÝnh ®Õm chÝnh x¸c ®−îc, cã thÓ mét buæi, hai buæi hoÆc xÕp hµng ®Õn l−ît m×nh mua mµ hÕt th× tiÕp tôc xÕp hµng ngµy h«m sau. §Æc biÖt n÷a th× khi qóa hiÕm ®−êng, b¹n l¹i ®−îc mua thay thÕ b»ng chÊt ngät kh¸c nh− qu¶ chµ lµ cã nguån gèc tËn m·i xø së Phi Ch©u. T¹i sao t«i cø nãi m·i vÒ chuyÖn ®−êng nhØ ? Cã lý do ®Êy, kh«ng nªn ®æ téi cho çi chÊt ®−êng, b¶n th©n nã ch¼ng cã téi t×nh g×. NÕu viÖc dïng qu¸ nhiÒu ®−êng lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n g©y bÖnh bÐo ph× cho çc ch¸u nhá hiÖn nay th× chÝnh chØ mét hai l¹ng ®−êng ®· tõng cøu sèng mét em bÐ. Nh÷ng ng−êi sèng ë phè HuÕ cña thñ ®« Hµ Néi nh÷ng n¨m b¶y m−¬i- khi Mü b¾n ph¸ miÒn B¾c - h¼n cßn nhí chuyÖn mét em bÐ ®i mua hai l¹ng ®−êng, trªn ®−êng trë vÒ nhµ qua phè HuÕ th× ®óng lóc m¸y bay b¾n ph¸ phè ®ã; em bÐ ®· kÞp chui xuèng mét çi hè ç nh©n ë hÌ phè. Nhµ ®æ sËp trªn miÖng hè, may sao ng−êi ta ®· ph¸t hiÖn ra em trong ®èng g¹ch n¸t, gÇn ngÊt xØu ®i vµo ngµy h«m sau. Em sèng sãt nhê ngåi nhÊm tõng h¹t ®−êng khi n»m trong chiÕc hè t−ëng nh− v« väng v× kh«ng ai ph¸t hiÖn ra m×nh. ChØ lµ h¹t ®−êng, nÕu biÕt sö dông ®óng lóc, ®óng l−îng th× cã thÓ cøu sèng ®−îc con ng−êi, cßn nÕu cø c−ng chiÒu trÎ nhá, cho ¨n uèng tho¶i m¸i, sÏ t¹o ra nhiÒu "em ch·" lµ ®iÒu

kh«ng tr¸nh khái.

Çi ®Üa s¾t tr¸ng men ë tñ b¸t ®Üa nhµ t«i hiÖn vÉn cßn mét vËt kû niÖm duy nhÊt cña thêi bao cÊp, ®ã lµ mét çi ®Üa s¾t tr¸ng men . NhiÒu khi dän c¬m, v−íng ph¶i çi ®Üa xÊu xÝ mµ lñng cñng Êy, con g¸i t«i phµn nµn víi mÑ nã : kh«ng hiÓu bè con gi÷ çi ®Üa nay lµm g×, nhµ ta cã thiÕu ®Üa to mµ ®Ñp ®©u c¬ chø. Vî t«i biÕt lai lÞch cña çi ®Üa nµy, lõ m¾t mµ b¶o : cña bè, ®õng ®éng ®Õn çi ®å Êy, kû niÖm mét thêi ®Êy ! Råi con g¸i t«i h¸ hèc måm nghe vî t«i kÓ l¹i chuyÖn çi ®Üa s¾t tr¸ng men Êy ®Õn víi nhµ t«i nh− thÕ nµo. "Håi con cßn bÐ tÝ tÑo, n−íc m×nh Ýt hµng ho¸ l¾m, kh«ng ph¶i muèn mua çi g× còng cã ®©u. §Êy, ®¬n gi¶n lµ çi ®Üa, çi b¸t ¨n hµng ngµy mµ còng ph¶i cung cÊp, ph©n phèi. MÑ nãi thÕ th× con còng ch−a hiÓu ngay ®−îc ®©u. Cung cÊp lµ ®−a ®Õn tay ng−êi dïng b»ng gi¸ rÎ h¬n

gi¸ trÞ cña nã, tuú theo chøc vô cña çn bé. VÝ dô cung cÊp nhu yÕu phÈm ®Ó tiÕp kh¸ch cho çc «ng cã b×a A, cì Bé tr−ëng vµ nh÷ng chøc t−¬ng ®−¬ng nh− chñ tÞch thµnh phè, chñ nhiÖm çc Uû Ban Nhµ n−íc : hµng th¸ng ®−îc mua chÌ " Hång §µo bao b¹c", thuèc l¸ ngon cì " Th¨ng Long" hay " Thñ §«"víi gi¸ rÊt rÎ ( b¸n ra ngoµi th× ng−êi ta tranh nhau mua vµ thu ®−îc Ýt ra lµ m−¬× lÇn gi¸ b¸n cung cÊp ). Çc «ng bµ cã chøc s¾c cì thÊp h¬n nh− l·nh ®¹o Côc, Vô, ViÖn vµ Gi¸m ®èc së th× ®−îc cung cÊp chÌ "Hång §µo bao th−êng", thuèc l¸ "§iÖn Biªn bao b¹c". TÊt nhiªn lµ çc " tiªu chuÈn " ¨n theo møc l−¬ng. Thùc ra ë thêi ®ã, sù chªnh lÖch møc l−¬ng cña çc cÊp çn bé c«ng nh©n viªn trong biªn chÕ nhµ n−íc kh«ng kh¸c xa nhau bao nhiªu. Tõ «ng to nhÊt cña mét ngµnh lµ Bé tr−ëng ®Õn ng−êi çn bé tr×nh ®é s¬ cÊp chØ kho¶ng n¨m lÇn th«i .

16

Tuy nhiªn, ¨n nhau lµ ë çi bæng léc " cung cÊp nµy. ThÕ cßn ph©n phèi lµ g× con biÕt kh«ng ?

§Êy lµ çch ®−a hµng ®Õn ng−êi tiªu dïng lµ çn bé nhµ n−íc mét çch kh«ng ®Òu, cã chän läc, b×nh bµu hay rót th¨m. Së dÜ cã ph−¬ng thøc nµy v× hµng qu¸ Ýt mµ nhu cÇu ai còng cã, nªn mét sè hµng Ýt ái Êy ®−îc ph©n vÒ c¬ quan, xÝ nghiÖp ®Ó tuú nghi mµ chia ch¸c víi nhau, chø kh«ng b¸n ë cöa hµng. Ch¼ng h¹n, kú nµy c¬ quan ®−îc ph©n vÒ mét ®«i lèp xe ®¹p, ba çi xÝch xe ®¹p, mét bé Êm chÐn, hai chôc b¸t ¨n c¬m. C¬ quan cã ®é n¨m b¶y chôc ng−êi, vËy ph¶i chia lµm sao ®©y ? ThÕ lµ ng−êi ta ph¶i ®¨ng ký yªu cÇu, møc ®é cÇn ( vÝ dô : lèp cò qu¸, xe bá kh«ng ®i ®−îc n÷a). NÕu sè ng−êi cÇn khíp víi sè hµng cã th× ch¼ng ph¶i bµn, ®»ng nµy cña Ýt ng−êi nhiÒu ®µnh ph¶i b×nh bµu xem ai ®¸ng ®−îc hoÆc rót th¨m xem ai tróng. Çch sau nµy lµ bÊt ®¾c dÜ, tuy xem ra lµ v« t− h¬n, nh−ng nhiÒu khi kh«ng hîp lý v× cã khi ng−êi b¾t th¨m ®−îc kh«ng cÇn dïng ®Õn l¹i b¸n lu«n cho " qu©n phe"*. MÑ kÓ chuyÖn ph©n phèi lèp xe ®¹p cho mµ nghe. V× chØ cã vµi ®«i lèp, trong khi cã ®Õn mÊy chôc ng−êi cÇn mua nªn ph¶i " kh¸m xe" ®Ó ®¸nh gi¸ møc ®é háng, ai háng nhiÒu ®−îc mua tr−íc. VËy nªn tr−íc buæi kiÓm tra , cã ng−êi thay vµo çi lèp cò, thñng vµ r¸ch n¸t, chÞu khã d¾t ®Õn c¬ quan. Víi chøng cí Êy, C«ng ®oµn - tæ chøc chÞu tr¸ch nhÖm ph©n phèi hµng- còng ph¶i chÞu b¸n cho hä th«i, tuy thõa biÕt r»ng cã sù chuÈn bÞ kiÓu " khæ nhôc kÕ". VÒ sau, ng−êi ta rót kinh nghiÖm, kiÓm tra ®ét xuÊt lèp xe gi÷a lóc anh ®ang ®i trªn ®−êng phè vµ kh«ng b¸o tr−íc viÖc ph©n phèi. .. Çi ®Üa s¾t tr¸ng men cña bè con ®−îc ph©n phèi cã "−u tiªn" h¬n. Sè lµ trong khi bè con ®i c«ng t¸c, ®¬n vÞ ®−îc ph©n phèi mét sè hµng, ®¹i ®Ó lµ cèc chÐn, b¸t ®òa. Anh tæ tr−ëng c«ng ®oµn ®· "®Æc çch" ®Ó phÇn cho bè con- thñ tr−ëng - çi ®Üa s¾t tr¸ng men , kh«ng ph¶i b×nh bµu, còng kh«ng ph¶i rót th¨m. VËt tuy nhá, nh−ng thÓ hiÖn tÊm lßng cña anh em ®èi víi bè con, «ng Êy ®i v¾ng mµ còng kh«ng quªn ®Ó phÇn, nªn bè rÊt tr©n träng. B©y giê ®Üa Êy ®· phai mµu, xung quanh men ®· søt së , lßi c¶ s¾t gØ ra råi nh−ng bè con vÉn b¶o ph¶i l−u l¹i lµm kû niÖm. VËt chøng cña mét thêi gian khã mµ !." ___________ *) Tõ kh«ng mÊy thiÖn ý ®Ó chØ nh÷ng ng−êi chuyªn mua ®i b¸n l¹i mÊy thø vÆt, chñ yÕu lμ "l−u

th«ng" çc hμng cung cÊp.

Ng−êi trong Êy

Gi¶i phãng MiÒn Nam ®−îc nöa n¨m, may sao t«i cã dÞp vµo thµnh phè Hå ChÝ Minh c«ng t¸c. Ph¶i nãi r»ng viÖc chuÈn bÞ cho néi dung c«ng t¸c tr−íc khi ®i kh«ng mÊy khã kh¨n mµ çi chÝnh lµ ph¶i lao t©m khæ tø vÒ çch øng xö víi nh÷ng ng−êi trong Êy, chñ yÕu lµ hä

hµng, bµ con m×nh. T«i cã th¨m dß, hái han nh÷ng ng−êi ®· tõng vµo th¨m Sµi gßn tõ thêi gian ®Çu ®Ó cã kh¸i niÖm vÒ cung çch sèng, th¸i ®é vµ nhÊt lµ thiÖn c¶m cña hä ®èi víi nh÷ng ng−êi miÒn B¾c. Tuy vËy t«i vÉn kh«ng an lßng. Dï lµ hä hµng víi hä, nh−ng b©y giê hä sÏ ®èi xö víi t«i nh− mét anh ViÖt Céng chÝnh cèng, ch¾c lµ dÌ dÆt l¾m ®©y. ¤ng chó t«i lµ ng−êi t«i ®Õn th¨m

®Çu tiªn. Qua vµi phót s÷ng sê, t«i yªn lßng v× chó t«i vui vÎ, cã ý mõng rì thËt sù. §iÒu kh¸c tr−íc lµ çch x−ng h« anh anh, t«i t«i, chø kh«ng gäi t«i th©n mËt mµy mµy tao tao nh− tr−íc kia, håi n¨m Hµ Néi ch−a gi¶i phãng. §iÒu nµy, nÕu kh«ng nghÜ thiªn vÒ bμ con hai phÝa, th×

chÝnh v× b©y giß t«i ®· tr−ëng thµnh, chø kh«ng ph¶i lµ thµng bÐ m−êi l¨m m−êi s¸u tuæi. ThËt ra th× sau h¬n hai m−¬i n¨m míi gÆp l¹i «ng chó, t«i chØ thÊy «ng nãi n¨ng h¬i kh¸c, pha tiÕng Sµi gßn chót Ýt, ngoµi ra kh«ng cã g× thay ®æi. T«i ch−a kÞp nãi r»ng ch¸u ®Õn th¨m c« chó vµ çc em råi xin phÐp vÒ nhµ kh¸ch c¬ quan ®ãn tiªp th× «ng chó t«i ®· nghiªm nghÞ b¶o : " Anh ®· vµo ®©y, th× ph¶i ë nhµ nµy, kh«ng ph¶i lo ë ®©u c¶; v¶ l¹i, t«i còng ch¼ng cho anh ®i ë chç kh¸c ®©u". Cùc ch¼ng ®·, t«i còng ph¶i ë n¸n l¹i nhµ «ng chó t«i vµi ba h«m, råi sau ®ã míi "d©n vËn", kiÕm cí trë vÒ nhµ kh¸ch c¬ quan ®ãn tiÕp. Vµ chØ trong thêi gian ng¾n ngñi ®ã, t«i ®· ®−îc c¶ nhµ c« chó t«i coi nh− ng−êi nhµ. ThËt ra, nçi lo ng¹i cã sù ng¨n çch v« h×nh gi÷a anh em hä chóng t«i kh«ng ph¶i lµ kh«ng canh çnh bªn lßng. May thay ®iÒu ®ã kh«ng x¶y ra, v× thó thËt r»ng t«i hîp víi tuæi trÎ trong çch ¨n nãi còng nh− kh«ng ®Õn nçi u t× trong hiÓu biÕt t©m lý

17

nh÷ng ng−êi ë phÝa kia, dï lµ hä hµng, bµ con m×nh. T«i tr¸nh nãi chuyÖn liªn quan ®Õn chÝnh trÞ. Tuy nhiªn, çc em hä t«i, tèi tèi l¹i xóm l¹i quanh t«i hái han nhiÒu l¾m, trong ®ã thÊp tho¸ng nh÷ng nçi lo vÒ t−¬ng l¹i cña nh÷ng ng−êi ë ®« thÞ cña vïng t¹m chiÕm. Chóng ®Òu sinh ra gi÷a hai kú gi¶i phãng Hµ Néi vµ gi¶i phãng MiÒn Nam, cho nªn ch−a cã thµnh kiÕn g× víi ng−êi nµy, ng−êi kia, «ng nµy «ng nä, nãi chi ®Õn chÝnh kiÕn x· héi. Çi g× chóng biÕt ®−îc lµ ë nh− ng−êi trong nhµ nãi ra vµ nh÷ng g× chÝnh quyÒn Sµi gßn tuyªn truyÒn trªn b¸o chÝ. ¤ng chó t«i còng kh«ng ph¶i lµ ng−êi kh«ng biÕt g× vÒ chÝnh trÞ, ®· tõng tham gia kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, sau cuéc gi¶n chÝnh n¨m 1950 th× vÒ thµnh Hµ Néi vµ ®i tiÕp vµo Nam khi ta gi¶i phãng

Thñ ®«. ¤ng còng lµ c«ng chøc nh−ng nguån sèng chñ yÕu sau nµy lµ nhê ë tiÖm ¶nh mµu ë con phè tõ Sµi gßn ®i Chî Lín. Qua c©u chuyÖn , chó t«i b¶o ch¼ng ph¶i ch¹y ®i ®©u, mÝnh cã nghÒ, cã lao ®éng ë ®©u còng sèng ®−îc . ¤ng lµ mét trong nh÷ng ng−êi tiªn phong ®i vµo kü thuËt chôp ¶nh mÇu vµ in tr¸ng ¶nh mµu ë Saigon tõ nh÷ng n¨m mét chÝn s¸u m−¬i; vµ c¶ nhµ, vî chång con çi , t¸m miÖng ¨n ®Òu lao ®éng cËt lùc vÒ çi nghÒ nµy. Khi tiÕp xóc víi çc em hä t«i, thÊy râ mét ®iÒu lµ çch ¨n nãi cña nh÷ng ng−êi cã lao ®éng dÔ th«ng c¶m, dÔ gÇn gòi h¬n. Thùc tÕ cho thÊy lµ ViÖt Céng vÒ ®©u cã rót mãng tay cña mÊy c« bµ quÐt mãng tay dµi ®á chãt

nh− ®· tõng do¹ dÉm nh÷ng ng−êi ë l¹i. MÊy ®øa em hä t«i thÊy «ng anh ViÖt Céng cña m×nh còng dÔ th−¬ng, còng cã kiÕn thøc, biÕt nãi chuyÖn . Nh−ng cã ®iÒu mµ t«i kh«ng chóng minh ®−îc hïng hån cho l¾m lµ hä b«i b¸c ViÖt Céng" èm " l¾m, tuy kh«ng ®Õn nçi nh− hä níi r»ng ba anh ®u lªn tμu l¸ ®u ®ñ kh«ng g·y nh−ng çi mÉu ngay tr−íc mÆt gia ®×nh «ng chó t«i th× t«i

qu¸ èm. ¤ng chó bµ c« vµ çc em t«i kh«ng cho t«i vÒ nhµ kh¸ch c¬ quan , nãi th¼ng r»ng dÞp nµy ë ®©y ®Ó " tÈm bæ". T«i còng mõng v× t×nh c¶m cña ng−êi trong Êy vÉn cßn, nh−ng do c«ng

viÖc nªn sau ®ã ph¶i c¶m ¬n gia ®×nh, x¸ch ba l« ®i c«ng t¸c mÊy tØnh quanh Thµnh phè Hå chÝ Minh... Trong thêi gian c«ng t¸c ë thµnh phè Hå ChÝ Minh vµ çc tØnh thµnh l©n cËn håi míi gi¶i phãng, t«i sî nhÊt lµ bÞ lõa. Nh÷ng ng−êi ®· vµo Nam vµ c¶ ng−êi ch−a vµo Nam ®· dÆn dß t«i lµ ph¶i c¶nh gi¸c, ®õng ®Ó bÞ lõa. T«i kh«ng hoµn toµn tin ®iÒu ®ã, nh−ng còng cã çch riªng cña m×nh. ©y lµ ngoµi c«ng t¸c ra th× kh«ng mua b¸n, ®æi ch¸c g×. Khi th× l¾c ®Çu, khi th× tr¶ lêi " Kh«ng! " lµ an toµn nhÊt. Thùc ra th× nhiÒu khi còng muèn mua çi nµy, s¾m çi nä, v× so víi ë

MiÒn B¾c håi ®ã, hµng ho¸ ë ®©y lµ qu¸ nhiÒu. Mét buæi chiÒu t«i ®ang tha thÈn gÇn chî BÕn Thµnh th× thÊy mét c« g¸i kho¶ng ngoµi hai m−¬i cø nh×n t«i chßng chäc. ThÕ råi c« l¾c ®Çu b¶o t«i r»ng : "chó èm qu¸ ®a! ch¸u cã l¹ng cao hæ cèt ch¸nh hiÖu, ®Ó rÎ cho chó sµi kÎo chó ®æ th× hoµi qu¸" . T«i g−îng c−êi vµ l¾c ®Çu. T«i bá ®i mµ vÉn thÊy nheo nhÐo tiÕng c« g¸i nãi sau l−ng. Ýt ngµy sau ®ã t«i l¹i gÆp mét tr−êng hîp t−¬ng tù vµ ph¶i thèt ra lêi " Kh«ng!" khi gÆp mét cËu ch¹y theo nµi mua mËt gÊu chÝnh cña ng−êi nhµ s¨n ®−îc ; t«i biÕt ch¾c ®ã lµ mËt lîn ph¬i kh« mµ, v× ®· cã anh bé ®éi khi mang thø ®ã vÒ nhµ biÕu mÑ ë miÒn B¾c míi vì lÏ ra lµ mËt rëm. ThÕ nh−ng còng cã lÇn t«i ®· c¶nh gi¸c mµ vÉn bÞ lõa. ¤ng anh t«i võa sinh ch¸u, viÕt th− vµo b¶o t«i mua dïm çi b×nh vó s÷a trÎ con. ViÖc nµy qu¸ nhá, ch¼ng ph¶i nhê chi ®Õn «ng chó bµ mî cho phiÒn hµ. Chän −ng th× lÊy, lµm sao mµ rëm cho ®−îc. Ch¼ng ph¶i t×m l©u, t¹i chî t«i thÊy mét s¹p hµng b¸n toµn nh÷ng ®å phôc vô trÎ em." Chó ¬i chó,b×nh s÷a ngo¹i ch¸nh hiÖu nÌ, chó mua ®i, ®un s«i mÊy d¹o còng ch¼ng h©y hÊn g× ®©u.." T«i loay hoay chän vµ mÆc c¶, ng· gi¸ vµ mua ®−îc mét çi b×nh vó s÷a nh·n m¸c ngo¹i in ch÷ NestlÐ râ mån mét , b×nh dÇy d¨n, trong suèt, t«i −ng ý l¾m. ThÕ mµ khi vÒ ®Õn nhµ, gië ra th× chØ lµ mét çi b×nh néi ®Þa xÊu xÝ, ch¾c lµ khi ®un lªn th× næ to¸c ra mÊt ! Anh em trong ®oµn c«ng t¸c b¶o t«i r»ng :" Hä chØ cÇn lµm cho cËu l·ng ®i mét vµi gi©y lµ tr¸o hµng ngay, miÖng nãi, tay gãi hµng rÊt nhanh, kh«ng kÞp nhËn ra ®©u !" Dï sao, ®Êy chØ lµ viÖc nhá. §au h¬n lµ mét anh b¹n cïng ®oµn t«i, ham lîi mét chót, khi ®æi tiÒn miÒn B¾c ra tiÒn Gi¶i

phãng t¹i bÕn xe bÞ lõa, vÒ ®Õn nhµ míi hay chØ cã hai tê ngoµi cïng lµ tiÒn, cßn nh÷ng tê bªn

trong lµ tËp giÊy xÐn ph¼ng. Thñ ®o¹n th−êng lµm lµ gãi s¾n çc gãi b»ng nh÷ng tê giÊy b¸o gièng hÖt nhau vÒ bè trÝ h×nh ¶nh, tÝt ch÷, råi tr¸o nh− kiÓu ch¬i bµi t©y, b¹n cã tinh m¾t mÊy còng kh«ng ph¸t hiÖn ngay ®−îc.

18

Suèt ®êi lμm phã Vî anh Thu th−êng phµn nµn víi t«i vÒ chång m×nh. ChÞ nãi r»ng, lµ ng−êi chång nh− anh, kÓ còng hÕt chª, th−¬ng vî th−¬ng con hÕt mùc, ®i lµm vÒ lµ s¾n tay vµo phô gióp c«ng viÖc gia ®×nh, kh«ng nh− mÊy «ng s½n tÝnh gia tr−ëng, chØ ®äc b¸o ngåi chê c¬m ®©u. ChÞ nãi tiÕp r»ng phµn nµn ®©y lµ th−¬ng cho anh Êy lËn ®Ën trong çi cung quan tr−êng, th¨ng tiÕn. Nµy nhÐ, häc hµnh bë h¬i tai ra mµ håi nµo míi ®−îc çi b»ng phã tiÕn sÜ . ChÞu th−¬ng chÞu khã nghiªn cøu nh− vËy , kh¶ n¨ng th× ch¼ng kÐm mÊy ng−êi trong c¬ quan, vËy mµ chØ ®−îc ®Ò b¹t lµm tæ phã, råi m·i míi ®Õn chøc phã phßng. ThÕ råi h¬n hai chôc n¨m hao c«ng tæn søc viÕt s¸ch, d¹y häc míi ®−îc phong häc hµm phã gi¸o s−. NÕu ®o¸n sè tö vi th× «ng chång chÞ ë vµo çi sao Phã Tinh lµ çi ch¾c. Cßn ®©y nãi nhá th«i kÎo chÞ Êy nghe thÊy: vÒ nhµ th× anh còng chØ lµ phã chñ gia ®×nh th«i, v× mäi chñ tr−¬ng c«ng viÖc to nhá trong nhµ ®Òu do bµ Êy quyÕt c¶. Suèt mÊy chôc n¨m trong thêi bao cÊp, ®êi sèng cña anh còng kh«ng ®−îc c¶i thiÖn lµ bao. KÓ ra, cã mét håi anh còng bi quan v× nghe vî kªu ra r¶ lµ ng−êi ta häc hµnh Ýt mµ kiÕm tiÒn ®©u cã Ýt nh− anh, nhiÒu khi chÞ chÈn ®o¸n anh m¾c bÖnh h©m, c¬m nhµ viÖc ... c¬ quan, ch¼ng biÕt çch c¶i thiÖn t×nh h×nh kinh tÕ gia ®×nh. Cã h«m chÞ vî anh cßn kÓ chuyÖn tiÕu l©m

hiÖn ®¹i cho chång nghe r»ng :" Mét h«m trªn ®−êng ®i lµm vÒ, ë gi÷a ng· t− ®−êng, chç c«ng

an ngåi bËt ®Ìn chØ ®−êng Êy th× thÊy mäi ng−êi ®ang xóm ®«ng xóm ®á xem mét ®«i t×nh nh©n c·i nhau : nµng th× khãc, cßn chµng th× dç dµnh. Ai còng tö¬ng nµng bÞ ®¸nh m¾ng, hµnh hung g×, tÐ lµ chÞ võa ph¸t hiÖn r»ng anh lµ phã tiÕn sÜ chø kh«ng ph¶i lµ phã cöa hµng tr−ëng cöa hµng ¨n uèng nh− chÞ t−ëng. C«ng an ph¶i gi¶i thÝch r»ng «ng nµy kh«ng lõa chÞ çi g× vµ chóng t«i kh«ng cã phËn sù gi¶i quyÕt nh÷ng viÖc kiÓu nµy ë ngoµi ®−êng". Vî anh b¹n t«i th−êng thÝch thó kÓ l¹i nh÷ng chuyÖn chª bai trÝ thøc Ýt tiÒn. §¹i ®Ó lµ cã mét em häc sinh ®· khãc thót thÝt khi c« gi¸o hái bè em lµm nghÒ g×, m·i em míi tr¶ lêi ®−îc lµ lµ 'kü s−' th× bÞ c¶ líp c−êi å, vµ c« gi¸o còng ngËm ngïi an ñi em gi÷a líp häc khi nãi : "çc em ! kh«ng ®−îc c−êi ng−êi nghÌo, hoµn c¶nh gia ®×nh b¹n Êy thËt khã kh¨n so víi çc em mµ c« võa hái ( nhµ lµm hµng phë, c¾t tãc, b¸n dÇu ho¶ v.v.) !" Nh÷ng c¶nh ly h«n v× lý do chång lµ trÝ thøc Ýt tiÒn cã mét thêi kh«ng hiÕm. Mét anh b¹n kh¸c (håi ®ã lµ phã tiÕn sÜ) cña t«i còng «m hai con trai ®Ó vî ®i theo mét tay l¸i xe h¸i ra tiÒn vµ rÊt biÕt tiªu tiÒn, kh«ng quûnh nh− chång m×nh. B©y giê th× cuéc sèng cña anh b¹n suèt ®êi lµm phã cña t«i còng khÊm kh¸, b»ng chuyªn m«n giái cña anh, anh hiÖn lµ Phã Tæng Gi¸m ®èc mét T«ng C«ng ty lín, phô tr¸ch kü thuËt. Çi g× anh còng cã, « t«, nhµ lÇu. Nh−ng nghÜ cho cïng vÉn ch−a tho¸t ®−îc çi kiÕp phã ! T«i cã nh¾c l¹i ý nµy víi vî anh, nh−ng khi nµy chÞ chµng l¶ng ngay, kh«ng b¾t måi n÷a .Çi thêi chÞ cho chång m×nh lµ v« dông ®· ®Èy ra phÝa sau råi !

Khóc d¹o ®Çu Vî t«i hái väng tõ trong nhµ ra: - Anh ¬i ! ChiÕu phim ch−a ®Êy? §ang ngåi xem tivi víi hai «ng b¹n, t«i quen miÖng b¶o : - B©y giê ®Õn : "Ch©n tay ai ch¼ng cã l«ng" råi ! TiÕng ®¸p" ThÕ µ !" cña vî t«i lµm «ng b¹n ng¹c nhiªn l¾m. Lµm sao mµ bµ Êy l¹i hiÓu mét c©u tr¶ lêi ví vÈn nh− thÕ nhØ ?- T«i ®äc ®−îc ý nghÜ trong m¾t hai anh b¹n . Râ rµng lµ trªn mµn h×nh chØ thÊy c« biªn tËp viªn ®ang giíi thiÖu cho kh¸n gi¶ néi dung cña phim, nµo lµ : "phim sÏ g©y mét Ên t−îng buån vui lÉn lén vÒ mét cuéc ®êi, cña mét con ng−êi kh«ng biÕt kiÒm chÕ trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng, nµo lµ kÕt côc sÏ ra sao xin mêi çc b¹n theo dâi phim..." §Ó cho bé mÆt cña çc b¹n t«i ®ì ®ê ®Én , t«i b¶o :

19

- Vî chång bän m×nh hay nãi víi nhau kiÓu nµy cho tiÖn. ThËt ra, c©u ®Çy ®ñ lµ nh− thÕ nµy c¬ : " Ch©n tay ai ch¶ cã l«ng

B©y giê diÖu móa H¬ M«ng b¾t ®Çu..."

C©u gi¶i thÝch nµy cµng ®−a mÊy «ng b¹n t«i vµo mª hån trËn, mÆt hä cµng nghÖt ra h¬n. Kh«ng thÓ dõng l¹i ë c©u gi¶i thÝch nh− thÕ ®−îc, t«i nãi : - ¤ng biÕt kh«ng, çc «ng lµ nhµ gi¸o th× cßn l¹ g× nh÷ng khóc d¹o ®Çu gÇn nh− quy ®Þnh b¾t buéc cho thµy khi gi¶ng çc bµi v¨n trong s¸ch gi¸o khoa håi nh÷ng n¨m S¸u m−¬i, B¶y m−¬i. Hai c©u vî chång t«i hay nãi trªn ®©y ch¼ng qua hµm ý : " Ng−êi ta ®ang giíi thiÖu phim", thÕ th«i. Muèn cho mÊy «ng kh¸ch nhí ra h¬n n÷a vÒ nh÷ng n¨m th¸ng kh«ng thÓ nµo quªn ®−îc nµy, t«i b¶o : - §Ó giíi thiÖu ®iÖu móa H¬ M«ng, mét c« v¨n c«ng b«i m«i ®á chãt xuÊt hiÖn tõ sau çnh gµ s©n khÊu ra, dâng d¹c ®äc hai c©u bÊt hñ nµy. ¤ng Bót Tre cã sèng l¹i còng ph¶i phôc l¨n, v× hai c©u nµy kh«ng ¨n nhËp g× víi nhau. Êy vËy míi g©y chó ý, vµ ®iÒu quan träng lµ thùc hiÖn ®−îc çi quy ®Þnh cña cÊp trªn lµ ph¶i cã khóc d¹o ®Çu khi giíi thiÖu tiÕt môc biÓu diÔn. Mét anh b¹n t«i c−íp lêi: - Vµ c¶ trong gi¶ng d¹y n÷a chø ! Çi qu¸ khø hµo hïng cña «ng b¹n t«i ®ãng vai «ng thµy d¹y v¨n tù nhiªn hiÖn lªn râ mån mét , ®Õn møc anh ngåi th¼ng dËy, giäng ho¹t b¸t h¼n : - M×nh nhí ra råi, bän m×nh khæ nhÊt lµ chø ph¶i nghÜ ra çi c©u mµo ®Çu khi gi¶ng bµi v¨n trong s¸ch gi¸o khoa cho häc sinh.NÕu kh«ng cã lµ bÞ trõ ®iÓm thi ®ua. ThÕ råi anh rñ rØ kÓ: ¤ng B¾c ë tr−êng m×nh, khi d¹y bµi " Çi cµy 51"®· s¸ng t¸c khóc d¹o ®Çu nh− thÕ nµy : - Çc em cã biÕt con vËt nu«i nµo trung thµnh nhÊt kh«ng ? Häc trß rµo rµo nãi : - Chã ! Chã ¹ !.. Thµy gi¸o tiÕp tôc : - §óng. ThÕ thÞt chã cßn gäi lµ thÞt g× ? Bän trÎ nhao nhao mét çch tù tin : - CÇy, thÞt cÇy ¹ ThÕ lµ thµy liÒn nèi vµo véi v· mét çch v« duyªn : V× thÕ, h«m nay chóng ta häc bµi " çi cÇy 51" ¤ng b¹n kia chªm vµo : - Tr−êng hîp nh− çi anh B¾c nµy cßn lµ phóc ®Êy, v× bän trÎ b¾t måi ®óng. Cã tr−êng hîp cµng nãi cµng ®uèi Êy chø. Ch¼ng ®Ó ai hái thªm, anh kÓ lu«n: H«m Êy, cËu Vinh tr−êng tí d¹y bµi " Çi ch¨n qu¶ thùc". §©y lµ bµi nãi vÒ niÒm vui cña n«ng d©n trong c¶i çch ruéng ®Êt ®−îc chia mét çi ch¨n mµ tr−íc nay hä ch−a bao giê m¬ −íc tíi. ThÊy hµng tr¨m con m¾t chê ®îi lêi gi¶ng cña m×nh, cËu Vinh lªn tiÕng : - Thµy hái çc em nhÐ : khi trêi rÐt, nöa ®ªm em tØnh dËy, thÊy phÝa trªn ng−êi mÑ em cã g× ? - D¹, bè em ¹ ! Nguy to råi, thµy véi hái tiÕp: - ThÕ trªn bè em lµ g× ? - Lµ hai bµn tay mÑ em ¹ ! ChÕt råi, ph¶i gì ra míi ®−îc : - ThÕ trªn n÷a lµ çi g× ? - D¹, çi ®×nh mµn ¹ !... Chóng t«i l¨n ra c−êi muèn chÕt v× çi khóc d¹o ®Çu kh«ng thµnh cña thµy Vinh nµo ®Êy , ®Þnh d¹y ch¨n l¹i ho¸ ra mμn !

¤i, mét thêi ®Ó c−êi vui.

20

Ch÷ vμ nghÜa Anh Sinh b¹n t«i kü tÝnh l¾m : anh th−êng b¾t bÎ çch ¨n , çch nãi cña bän trÎ con nhµ

anh Êy. TiÕng gäi lµ bän trÎ con, nh−ng ngoµi x· héi, chóng lµ «ng gi¸m ®èc C«ng ty nµy, chñ tÞch Héi ®ång kia . Ngay hai ®øa con g¸i anh, häc hµnh ch¼ng s¸ng l¸ng g× cho cam mµ còng lµm trî lý gi¸m ®èc cho çc C«ng ty Liªn doanh cña óc, cña NhËt. Anh th−êng b¶o : con nhµ tö tÕ, thiÕu g× ch÷ nghÜa mµ cø ph¶i dïng ch÷ lãng, khã hiÓu vµ khã nghe. Khi bän chóng nãi chuyÖn riªng víi nhau th−êng gäi anh - bè nã - lµ "cô Khèt". Cô Khèt nhµ m×nh chØ biÕt kh¸ng chiÕn tr−êng kú hai cuéc, råi s¬i c¬m bao cÊp tem phiÒu l©u n¨m nªn nãi n¨ng vµo khu«n phÐp, qu¸ cøng nh¾c mÊt råi. Anh Sinh m¾ng chóng : lÊy gi¸ rÎ sao ph¶i gäi lµ" mÒm", kh«ng d¸m lμm

sao ph¶i nãi lµ "rÐt",thùc hiÖn c«ng viÖc l¹i gäi lµ " ®¸nh qu¶"... l¹i cßn nh÷ng tõ " trªn c¶ tuyÖt

vêi, råi " h¬i bÞ ®Ñp". Chao «i ! Chóng nã ®Òu häc qua ®¹i häc, cã ®øa lµ tiÕn sÜ råi mµ coi th−êng v¨n ph¹m, lµm g× cã çi thÓ bÞ ®éng " bÞ ®Ñp" ë trªn thÕ gi¬Ý nµy. ThÕ nµy th× lo¹n , lo¹n to vÒ nãi n¨ng råi, nãi chi ®Õn chuÈn mùc vÒ ng«n ng÷ . ThØnh tho¶ng khi cã ai ®Õn ch¬i, «ng t©m sù vµ phµn nµn víi hä vÒ nh÷ng g× nghe thÊy trªn ti vi: ¥ hay! ng−êi ta quªn mÊt tiÕng ViÖt hay sao mµ l¹i g¸n sè nhiÒu vµo tiÕng ViÖt sau tõ nhiÒu hay tõ mét sè : " Nµy, cËu cã nghe çi

§µi TruyÒn h×nh kh«ng ®Êy, kh«ng hiÓu ng−êi ta d¹y bän trÎ thÕ nµo mµ phat thanh viªn nµo còng nãi : H«m nay cã nhiÒu nh÷ng kh¸n gi¶, hoÆc cã mét sè nh÷ng nghÖ sÜ tham gia... Th× ra

çc cËu çc c« Êy nãi tiÕng ViÖt mµ lÖ thuéc vµo tiÕng T©y- tøc lµ tiÕng Anh, cø t−ëng sè nhiÒu lµ ph¶i dÞch lµ nh÷ng. Cßn thÕ nµy n÷a chø : thêi nµy , çch ®äc tiÕng Ph¸p trªn ti vi còng mÐo

®i, sÆc mïi tiÕng Anh. Mét h«m m×nh giËt m×nh khi nghe thÊy hä ®äc tªn nhµ v¨n Ph¸p lµ En-ph«n §au-®Ðt thay v× An-ph«ng-s¬ §« -®ª". Còng trong mét bµi mµ khi th× phiªn tªn ng−êi Trung Quèc theo ©m H¸n, khi l¹i ®äc theo d¹ng Latinh ho¸. Anh ®· nhiÒu lÇn l¶i nh¶i nãi víi t«i nh− vËy. KÓ ra th× nh÷ng ®iÒu anh nãi ®Òu ®óng, chÝnh t«i còng nghe vµ thÊy nh−ng t«i kh«ng lÊy lµm bùc tøc cho l¾m. T«i nghÜ r»ng kh«ng ph¶i thêi cña m×nh n÷a mµ lµ ë lóc mµ ch÷ H¸n chØ ®−îc xem nh− mét mèt treo ch¬i, cßn kh«ng ai muèn hiÓu t−êng tËn ý nghÜa cña nã còng nh− ¶nh h−ëng cña çi thø ch÷ nµy ®èi víi tiÕng ViÖt x−a nay ra sao th× nh÷ng côm tõ nãi sai nh− " mÊt lÞch sù" ( thay v× bÊt lÞch sù ) hoÆc " nghe phong phanh" ( thay v× nghe phong thanh)

hay lµ yÕu ®iÓm (thay v× ®iÓm yÕu) lµ chuyÖn kh«ng cã g× l¹. Çi l¹ mµ «ng b¹n t«i Ýt ph¸t hÞªn ra

lµ ë ngay nh÷ng ph−¬ng ng«n, tôc ng÷ mang b¶n s¾c d©n gian, b©y giê hä còng nãi sai, v× kh«ng truy nguyªn nguån gèc. Cã ®Õn chÝn m−¬i chÝn phÇn tr¨m sè c« cËu nãi " ¨n ch¸o ®¸ b¸t". T¹i

sao, vÒ l«gÝch, nghÜa ®en ¨n ch¸o l¹i ®¸ b¸t mµ ¨n thø kh¸c l¹i kh«ng ®¸ b¸t ? Ch¸o vµ b¸t cã mèi quan hÖ thÕ nµo, kh«ng ai nãi, kh«ng ai d¹y bän trÎ tõ trong tr−êng häc. Hay hä cho lµ thÕ míi kh«ng " mÊt lÞch sù" khi thay tõ "®¸i" b»ng "®¸" ? TÊt nhiªn lµ kh«ng ai còng c«ng nhËn r»ng sau khi ¨n ch¸o ( ë ®©y nãi ch¸o hoa) th× muèn gi¶i quyÕt çi chuyÖn toa lÐt ngay. V× véi qu¸ nªn " tÌ" lu«n ra b¸t ! Võa dïng nã ®Ó ¨n ®Êy mµ chØ Ýt phót sau l¹i tÌ vµo nã, ®Êy míi lµ ®iÒu ®¸ng nãi ! §Êy míi lµ ®iÒu ®¸ng bùc víi çi h¹ng ng−êi b¹c bÏo, chØ biÕt ®−îc viÖc lóc cÇn, sau lµ bá ngay t¾p lù ! KÓ ra Sinh còng lµ ng−êi hay quan t©m ®Õn nhiÒu lÜnh vùc. NhiÒu khi anh næi nãng v« cí khi bµn vÒ nh÷ng çi g× mµ anh coi lµ "gi¶ hØÖu". Th«i th× cø ®Ó anh nãi, kh«ng h¬i ®©u mµ tranh luËn, chØ tæ nung nãng thªm çi bùc m×nh cho anh. Tuy vËy, nghe kü th× ®a phÇn nh÷ng vÊn ®Ò anh khã chÞu còng lµ cã lý cña nã. Ch¼ng h¹n - còng vÒ ch÷ -anh th¾c m¾c vÒ vÊn ®Ò " th− ph¸p" cña ViÖt Nam. Anh kh¼ng ®Þnh : ViÖt Nam tõ tr−íc nay ®©u cã viÕt ch÷ b»ng bót l«ng?.. Tõ çi thêi cã ch÷ ViÖt ®· latinh ho¸ råi th× ng−êi ta viÕt b»ng bót s¾t, bót m¸y råi bót bi nh− ngµy nay. Cßn mÊy «ng muèn s¸ng t¸c g× b»ng c©y cä cña m×nh th× tuú, ai ®¸nh thuÕ ®©u. Nh−ng kh«ng thÓ v× sö dông c©y cä ®Ó viÕt lo»ng ngo»ng mÊy ch÷ mµ b¶o ®Êy lµ th− ph¸p ViÖt Nam. §¸ng tiÕc lµ ngay mÊy nhµ th− ph¸p "xÞn" cña ViÖt Nam còng kh«ng muèn lªn tiÕng ®Ó tranh luËn vÒ vÊn ®Ò nµy, thµnh ra mÊy n¨m nay trªn th−¬ng tr−êng tù nhiªn nÈy sinh nhiÒu c©u ®èi, nhiÒu trang lÞch, nhiÒu dßng ch÷ qu¶ng ço, h×nh nh− minh chøng cho sù b¶o tån mét " th− ph¸p"ViÖt Nam ®· tõng bÞ mai mét !... Nh−ng nÕu hái ai lµ nhµ th− ph¸p tiÕng ViÖt næi tiÕng thêi x−a ë n−íc ta th× ch¼ng ng−êi nµo nãi ®−îc, kÓ c¶ nh÷ng thµy hiÖn ®ang rªu rao rïm

21

beng vÒ th− ph¸p tiÕng ViÖt. Anh b¶o t«i : Håi n¨m s¸u ba s¸u t− g× ®ã, nh©n chuyÕn sang Trung quèc kh¶o s¸t chuyªn m«n, anh cã t×m hiÓu chót Ýt vÒ th− ph¸p Trung Quèc, håi ®ã ng−êi ta ca ngîi ch÷ cña ng−êi ®−¬ng thêi cã danh cã chøc lµ Mao Tr¹ch §«ng, Qu¸ch M¹t Nh−îc, Chu §øc, cßn b©y giê lµ Lôc ChÝnh Quang, Qu¶ng TÝch Vò, Tèng Ho¸n Trung vµ Phan LÔ Hoµn. Trong bèn «ng võa kÓ th× «ng thø nhÊt giái vÒ " ®¶o bót"(viÕt tõ nÐt cuèi trë lªn), «ng thø hai sµnh vÒ " ph¶n tù " (viÕt ng−îc ®äc phÝa sau), «ng thø ba th¹o " nh¾m m¾t viÕt ng−îc" cßn «ng thø t− th× chuyªn " vÏ ngùa b»ng ngãn tay". Anh cßn khoe lµ chÝnh m¾t ®· ®−îc nh×n thÊy bót tÝch cña T« §«ng Pha vµ B¹ch C− DÞ t¹i Hµng Ch©u Anh biÕt kh¸ nhiÒu, nh−ng chò vµ nghÜa cña anh chØ lµm vî con thªm xa l¸nh, v× ë thêi kinh tÕ thÞ tr−êng, nh÷ng ®iÒu anh nãi, anh lµm ®©u cã sinh ra ®ång tiÒn, mµ l¹i g©y mÊt th× giê vµ lµm ®au ®Çu hä. Ch÷ nghÜa chØ lµm anh trë thµnh ng−êi c« ®¬n. Nh÷ng lóc Êy, anh l¹i nhí ®Õn cô NguyÔn Du mµ ng©m nga − ö trong miÖng : "Cã tμi mμ cËy chi tμi

Ch÷ tμi liÒn víi ch÷ tai mét vÇn..."

MÊt sæ g¹o Çi côm tõ nµy b©y giê kh«ng mÊy ng−êi dïng n÷a, nh−ng ë thêi bao cÊp th× ng−êi ta nãi th−êng trùc ë cöa miÖng. Bëi v×, kh«ng cã g× ®au khæ vµ mÊt m¸t to lín b»ng ...mÊt sæ g¹o. Nãi ®Çy ®ñ th× "thµnh ng÷" nµy lµ :" mÆt nghÖt ra nh− mÊt sæ g¹o". §Çu tiªn, ph¶i m« t¶ quyÓn sæ

g¹o ®Ó çc b¹n nhá tuæi biÕt nhÐ . §ã lµ mét quyÓn sæ nhá , cã 20 trang in s½n, khæ 10,5 x15,5cm. Ngoµi b×a ®Ò : Sæ ®¨ng ký mua l−¬ng thùc (dïng cho hé gia ®×nh/tËp thÓ), mua t¹i cña

hµng l−¬ng thùc ....., hä vµ tªn chñ hé, ®Þa chØ. TÊt nhiªn phÝa trªn cña çi b×a kh«ng thÓ kh«ng cã mÊy dßng : Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt nam-§éc lËp- tù do-h¹nh phóc, råi : QuËn, ph−êng, tæ.... KÕ ®ã ë d−íi lµ mét khung h×nh qu¶ tr¸m ghi sè sæ, ch¼ng h¹n 345/CH. B×a hai cã b¶n h−íng dÉn dïng sæ ®¨ng ký mua l−¬ng thùc, gåm 4 ®iÒu, tãm t¾t lµ 1)Ai ®−îc mua l−¬ng thùc hµng th¸ng theo sæ nµy,2)Sè l−¬ng thùc ®−îc mua (theo tõng lo¹i lao ®éng vµ løa tuæi),3) §¨ng ký bao nhiªu th× chØ ®−îc mua bÊy nhiªu, 4) Tr¸ch nhiÖm cña nh÷ng çn bé cña c¬ quan l−¬ng thùc ®−îc ghi vµo sæ nµy (l−îng mua, sù thay ®æi). C©u cuèi cïng kh«ng kÐm phÇn quan träng lµ " MÊt sæ ph¶i b¸o ngay cho cña hμng l−¬ng thùc n¬i mua biÕt". NÕu c©u cuèi nµy mµ

thùc hiÖn ®−îc nhanh th× cßn viÖc g× ph¶i lo vµ ph¶i bµn n÷a. Nµy nhÐ, b¹n thö t−ëng t−îng ®−îc lµ sau khi tr×nh b¸o mÊt sæ, c¬ quan an ninh vµ l−¬ng thùc tiÕn hµnh ®iÒu tra thùc h− thÕ nµo, Ýt nhÊt còng vµi ba th¸ng, trong khi ®ã b¹n vµ gia ®×nh b¹n cã ph¶i ¨n kh«ng ? Gi¶ thö sæ g¹o nhµ b¹n cã 5 ng−êi, cã kho¶ng 60 c©n g¹o mua theo gi¸ cung cÊp, tøc lµ chØ tèn kho¶ng mét phÇn ba ®Õn mét phÇn t− thu nhËp cña gia ®×nh b¹n mµ mÊt th× b¹n lÊy tiÒn ®©u ra mµ mua g¹o ngoµi, hay g¹o chî ®en, gi¸ gÊp ®é m−êi lÇn gi¸ trong, tøc gi¸ cung cÊp. VËy lµ do sù s¬ ý cña b¹n, lµm mÊt sæ g¹o mµ c¶ nhµ b¹n l©m vµo t×nh tr¹ng ®ãi triÒn miªn hµng th¸ng trêi, nÕu kh«ng muèn nãi lµ nhiÒu th¸ng, cho ®Õn khi ®−îc cÊp sæ kh¸c. ThÕ nªn, mÆt b¹n míi nghÖt ra. Khi b¹n cã sæ råi th× b¹n ph¶i ch¨m sãc, theo dâi hµng th¸ng ®Ó xin t¨ng cho con b¹n, v× nã ®· ë tuæi nµy, tuæi kia; hoÆc gi¶ con b¹n ®−îc vµo lµm ë mét ®¬n vÞ lao ®éng nÆng, th× ®−îc t¨ng c©n. Cßn «ng giµ bµ c¶ ¨n Ýt th× cø yªn trÝ ë çi tiªu chuÈn m−êi ®Õn m−êi hai c©n g× ®ã ( ®Õn nay l©u qu¸ kh«ng nhí chÝnh x¸c n÷a). B¹n chuyÓn chç ë − ? C¾t hé khÈu, cã nghÜa ®ång thêi ph¶i chuyÓn tiªu chuÈn g¹o cña b¹n tíi n¬i ë míi: l¹i giÊy giíi thiÖu cña c¬ quan b¹n, giÊy x¸c minh tiªu chuÈn cña cöa hµng l−¬ng thùc n¬i ë cò... kÓ ra còng l¾m ®iÒu phiÒn to¸i. Sè c©n l−¬ng thùc ë sæ nãi lªn ®iÒu g× ? Còng ph¶n ¶nh møc ®é lao ®éng ë gia ®×nh b¹n còng nh− ph¶n ¶nh møc ®é d− thõa ë nhµ b¹n vÒ mÆt l−¬ng thùc. Nhµ b¹n cã ng−êi lµm ë xÝ nghiÖp − ? Ch¾c ch¾n ®−îc h¬n çn bé lµm bµn giÊy 3-4 c©n mét th¸ng råi; con nÕu b¹n l¸i xe cÇn cÈu h¹ng nÆng th× cã thÓ ®−îc trªn d−íi hai chôc c©n - ®iÒu mµ nhiÒu ng−êi m¬ còng kh«ng thÊy ! Cßn n÷a, d©n quen gäi lµ " sæ g¹o" nh−ng

22

quyÓn sæ l¹i cã tªn sæ l−¬ng thùc lµ cã ý tø cña nã ®Êy. T¹i sao vËy ? Bëi v×, nhiÒu khi kh«ng cã

g¹o, ph¶i thay thÕ b»ng bét m×, b¸nh m×, thËm chÝ c¶ s¾n, ng«, vµ c¶ bo bo n÷a. TÊt nhiªn çi

lo¹i s¾n ng« th× quy ®æi hÖ sè ra ®Ó b¹n ®ñ ¨n, cã sè calo t−¬ng ®−¬ng khi b¹n ¨n c¬m vËy. Cã lÏ Ýt ng−êi nhí ®Ých x¸c çi ngµy kh«ng ph¶i dïng ®Õn quyÓn sæ g¹o n÷a. Còng kh«ng cã mét lêi th«ng b¸o trªn çc ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng vÒ viÖc mua g¹o, sö dông sæ nh− thÕ nµo n÷a- chØ khi thÊy ngoµi chî, ë vØa hÌ, chç nµo còng cã thÓ mua ®−îc g¹o víi gi¸ ph¶i ch¨ng, lóc ®ã kh«ng ai xÕp hµng ®i mua g¹o n÷a. Vµ cöa hµng g¹o còng b¾t ®Çu ®ãng im Øm tõ khi Êy. §ã lµ vµo n¨m ®Çu n¨m 1989. T«i lËt gië cuèn sæ l−¬ng thùc cña nhµ ra kiÓm tra l¹i trÝ nhí cña m×nh

: kú mua cuèi cïng ghi trong sæ lµ ngµy hai m−¬i s¸u th¸ng hai n¨m mét ngh×n chÝn tr¨m t¸m m−¬i chÝn.

XÕp hμng c¶ ngμy Khi miÒn Nam võa gi¶i phãng, th× ng−êi d©n ®« thÞ n¬i ®©y míi ®−îc nÕm çi c¶nh xÕp hµng ®Ó mua mét sè nhu yÕu phÈm b»ng tem phiÕu do nhµ n−íc qu¶n lý. Tõ ®ã cã sù xuyªn t¹c nh÷ng ch÷ viÕt t¾t X.H.C.N. thµnh XÕp Hµng C¶ Ngµy ë nh÷ng ng−êi kh«ng cã tÝnh kiªn nhÉn vµ l¾m ®iÒu . Thùc ra, çi c¶nh nµy ë miÒn B¾c ®· trë thµnh qu¸ quen thuéc råi. Ngµy nghØ - duy nhÊt cã ngµy Chñ NhËt- lµ ngµy xÕp hµng ®Ó mua ®ñ thø : dÇu. g¹o, ®−êng, xµ phßng...V× ph¶i xÕp hµng t¹i çc cöa hµng kh¸c nhau nªn trong gia ®×nh ph¶i cã sù ph©n c«ng: ai mua çi g×, ë ®©u . DÇu vµ g¹o lµ hai thø thiÕt yÕu nhÊt, th−êng ph¶i mÊt hai lÇn xÕp hµng míi hoµn thµnh; cßn nh÷ng thø kh¸c cã th× tèt, kh«ng cã ch−a chÕt nªn thÊy chç nµo v¨ng v¾ng míi lÎn ®Õn xÕp hµng. B©y giê chØ nãi vÒ xÕp hµng ®Ó mua hai lo¹i nhu yÕu phÈm dÇu vµ g¹o nãi trªn th«i còng ®· cã nhiÒu ®iÒu thó vÞ l¾m råi ! XÕp hµng lµ c¶ mét nghÖ thuËt, mét thö th¸ch sù kiªn tr×, mét s©n ch¬i ®Ó thÓ hiÖn trÝ th«ng minh, øng xö nhanh nhÑn. LuËt bÊt thµnh v¨n lµ ph¶i xÕp hµng, ®Õn tr−íc xÕp hµng tr−íc, ®Õn sau xÕp hµng sau, ai bá chç, kh«ng cßn gi¸ trÞ, ai ®i ra ngoµi rßi khái hµng ph¶i " göi" ng−êi ®¸ng sau-vµ c¶ ng−êi ®»ng tr−íc. Nh−ng chÕt mét nçi, nhiÒu khi hµng vÒ chËm, ph¶i chê ®îi l©u, trêi th× n¾ng ( hoÆc m−a dÇm) kh«ng ai cã thÓ ph¬i ngoµi trêi nh− vËy ®−îc, th× ph¶i cã vËt thÕ m¹ng: çi r¸, çi ræ, çi can nhùa vµ...g¹ch. V©ng, g¹ch ®Ó x©y nhµ Êy. Th«i th× côc to, côc nhá, cã viªn g¹ch nguyªn mµ còng cã côc g¹ch chÆt ®«i, chÆt ba. Ch¼ng thÊy mét bãng ng−êi ®©u, v× cßn tr¸nh n¾ng ë gÇn ®ã, khi thÊy hµng vÒ, hoÆc ng−êi b¸n hµng rôc rÞch ngåi vµo chç b¸n hµng míi ï tÐ ch¹y ra chç xÕp g¹ch. Th«i th× lóc nµy míi ý ã, c·i v·. Hä " nhËn diÖn" côc nµy lµ cña t«i, côc kia míi lµ cña anh mét çch rÊt v« c¨n cø. Cã bµ cã c« cßn xÕp phßng hê ®Õn ba bèn chç. Lµm thÕ ®Ó lµm g× ? §Ó cho hoÆc b¸n chç. Ch¼ng h¹n, biÕt lµ 9 g×ê míi b¸n dÇu, nh−ng mäi ng−êi ®Òu xÕp hµng tõ 5 giê s¸ng, vËy thêi sinh ra nh÷ng ng−êi xÕp hµng thuª- tøc lµ xÕp g¹ch tr−íc cho, khi «ng hoÆc bµ ®Õn th× b¸o cho biÕt r»ng côc g¹ch nµy (hay çi ræ r¸ch nµy) lµ chç cña «ng hoÆc bµ ®Êy. T¹i sao nãi xÕp hµng lµ nghÖ thuËt, lµ thÓ hiÖn çch øng xö khÐo lÐo ? Tøc lµ cã khi cßn l©u l¾m anh míi ®−îc mua (v× anh xÕp hµng ë gÇn cuèi) nh−ng anh biÕt chíp thêi c¬ ( mµ ®−îc nhiÒu ng−êi c«ng nhËn) ®Ó ®−îc mua tr−íc. Ch¼ng h¹n t×nh huèng nh− thÕ nµy: mäi ng−êi ®ang chê dÇu (hay g¹o ) vÒ th× xe chë nh÷ng thø ®ã tíi cña hµng. Anh mau m¾n ch¹y lªn trªn, gãp søc khu©n v¸c gióp vµi bao g¹o hoÆc ®ì hé çi xe ba g¸c, th× sau ®ã anh cã x«ng lªn ®Ó xin mua tr−íc, c¶ mÊy c« b¸n hµng vµ ng−êi xÕp hµng tr−íc anh còng kh«ng cã ý kiÕn g×. §Êy lµ ng−êi kh«ng thuéc diÖn −u tiªn, chø cã thÎ Th−¬ng binh, viÖc mua chen ngang lµ chuyÖn b×nh th−êng: ch×a thÎ ra, ng−êi b¸n ph¶i gi¶i quyÕt ngay. TÊt nhiªn lµ còng cã ng−êi xÕp hµng ë ®»ng sau, s¾p ®Õn lÇn m×nh råi mµ tù nhiªn cã anh x«ng vµo th× còng bùc, khi ®ã th× hiÒn mÊy còng ph¶i nÐm mét çi nh×n thiÕu thiÖn ý, hoÆc lÈm bÈm trong måm mét c©u ®¹i kh¸i lµ : tr«ng lµnh lÆn ®¸o ®Ó, thÕ mµ còng th−¬ng binh. Thùc ra, nhiÒu ng−êi cã thÎ còng mang v¹. ë cïng nhµ víi chóng t«i, cã mét «ng cô - ch¾c ch¾n lµ «ng cô ch−a tõng

23

lµ bé ®éi bao giê nh−ng kh«ng hiÓu sao l¹i cã ®−îc çi thÎ th−¬ng binh - ai còng nhê mua hé g¹o, ®©m ra r¸ch viÖc, kh«ng nhËn th× l¹i mÊt ®oµn kÕt, mÆt nÆng mµy nhÑ, ra vµo tr«ng thÊy nhau c¶ ngµy ! VÒ çi chuyÖn xÕp hµng còng l¾m t×nh huèng l¹. C« lµm cïng c¬ quan t«i ®· kÓ r»ng, cã lÇn xÕp hµng ®«ng qu¸, ng−êi nä chÌn ng−êi kia, bÞ ®øa " mÊt d¹y " nã lîi dông ®Ó ®ông ch¹m, sê so¹ng, cã khi ph¶i lØnh ra ngoµi gäi c«ng an gi¶i quyÕt. C« Êy cßn nãi : m×nh hiÒn ®Êy, cã ®øa nã vÆn ngoÐo çi cña nî kia cho th× cø l¼ng lÆng mµ chuån, ®au ®iÕng mµ ch¼ng d¸m kªu. ¤i! xÕp hµng c¶ ngµy còng cã chuyÖn ®Ó nãi. Ch¼ng cø ë ta, mµ ë T©y còng xÕp hµng m¹nh l¾m. T«i nhí m·i c¶nh xÕp hµng cuèi n¨m 1982 ë ngo¹i « Matxc¬va ®Ó mua m¸y kh©u Ba lan. T«i vµ mÊy anh b¹n ViÖt Nam xÕp hµng ngoµi trêi tr¾ng xo¸ b¨ng víi tuyÕt tõ s¸u g×¬ s¸ng ®Õn s¸u giê chiÒu th× hoµn thµnh nhiÖm vô ! Hµng mÊy tr¨m ng−êi xÕp hµng rång r¾n h−íng tíi mét çi kièt bÐ tÝ tÑo, cã lÏ nh×n tõ m¸y bay xuèng th× thÊy nh− h×nh cña mét çi diÒu cã ®u«i. Çi hµng ng−êi nµy kiªn nhÉn nhÝch dÇn, vµ cø mçi tiÕng ®ång hå, th× cã mét " ®ång chÝ Liªn X«"- lµ ng−êi xÕp hµng mua- tù nguyÖn ®øng ra ®Ó so¸t xÐt, ®¸nh l¹i con sè viÕt b»ng bót bi trªn tay nh÷ng ng−êi xÕp hµng. Ai bá hµng lµ mÊt l−ît, luËt bÊt thµnh v¨n nh−ng nghiªm l¾m; vµ tÊt nhiªn mçi giê mµ thÊy con sè trªn tay m×nh nhá ®i th× cµng mõng v× s¾p ®Õn l−ît. Nh−ng trong hoµn c¶nh nh− thÕ, ®iÒu nµy Ýt x¶y ra !

Phong ®é vμ sμnh ®iÖu T«i ph¶i thó thËt víi çc b¹n r»ng t«i kh«ng thÝch " lµm d¸ng" cho l¾m. Ch¼ng g× còng cã ch¸u ngo¹i råi, m¸i tãc cã b¹c mét chót, r¨ng cã khuyÕt mét çi còng ®¸ng ®êi råi, cßn ©n hËn nçi chi. Mµ ®Çu b¹c th× khi ®i ra ngoµi míi cã ng−êi nÓ nang, Ýt nhÊt gäi m×nh b»ng b¸c, b»ng cô ; trõ tr−êng hîp gÆp mÊy ®øa ®i xe v¨ng m¹ng trªn ®−êng, va quÖt vµo m×nh råi cßn qu¸t :" çi th»ng giµ nµy, ®i ®øng thÕ nµo ®Êy ?(!). Êy vËy mµ ®Çu tãc t«i th−êng ®en nh¸nh. B¹n bÌ thi tho¶ng gÆp l¹i t«i, sau mét phót hµn huyªn råi nh×n t«i ngê ngî : " ¤, çi «ng nµy trÎ ra hay sao, tãc b©y giê mµ cßn ®en thÕ !". T«i thó thËt : " Ng−êi khoÎ m¹nh míi khã, chø tãc ®en nh¸nh th× tµi g×, chØ chôc ngµn b¹c ®æ vµo ®Çu lµ xong th«i...ê, mµ m×nh còng ch¼ng mÊt xu nµo. Sè lµ bµ vî m×nh, khi nhuém tãc cho bµ Êy cßn thõa th× trót lªn ®Çu m×nh cho ®ì phÝ, l¹i cßn "xu©n ho¸" ®−îc cho «ng chång. VÉn çi ®Çu ®en nh¸nh vµ çi vãc kh«ng bao giê bÐo tèt cña m×nh khi ®i häp, quen thãi ch¹y l¨ng x¨ng, mét vµi cËu b¹n l¹i b¶o : tr«ng «ng thÕ mµ phong ®é, nhanh nhÑn nh− thanh niªn. T«i c−êi mµ r»ng : ChÕt ë chç çc b¹n cø tÆng cho hai ch÷ phong ®é ®Êy. NhiÒu cô, tuæi trªn d−íi thÊt thËp råi, nghe ®−îc c©u nµy, cø t−ëng m×nh " gi¬n" thËt, thÕ lµ ®i lµm d¨m ba çi chuyÖn t−¬i m¸t, cÆp bå cÆp bÞch, say s−a tèi ngµy, gia ®×nh ®©m ra lñng cñng ®Êy. T«i ®· biÕt kh«ng Ýt tr−êng hîp nh− thÕ. MÊt g× mµ mÊy c« ë trong c¬ quan kh«ng tÆng thñ tr−ëng (s¾p ®Õn ngµy lµm sæ h−u råi) mét ch÷ "phong ®é" xanh rên. Hä biÕt táng r»ng ng−êi giµ, ai mµ ch¼ng thÝch khen. §iÒu nµy còng cã nghÜa, khi anh thÝch khen- c¶ nh÷ng ®iÒu kh«ng thÓ cã ®−îc - tøc lµ anh thuéc líp giµ råi. T«i ®· tõng thÊy mÊy «ng giµ thi uèng bia, uèng r−îu víi thanh niªn, ®¸nh cÇu l«ng mÊy tiÕng liÒn kh«ng nghØ, råi ®i h¸t Kara«kª c¶ buæi v× t−ëng m×nh...phong ®é. §ã lµ ch−a nãi ®Õn çi chuyÖn kia, cø t−ëng m×nh phong ®é, m×nh lµ trªn, b¶o d−íi ¾t ph¶i nghe - Thùc ra cã ai thÌm nghe m×nh n÷a ®©u ! Nãi chuyÖn giµ th× còng ph¶i thªm chuyÖn trÎ. Bän trÎ rÊt thÝch ai khen chóng " sµnh ®iÖu". Khen thay çi ®øa nµo s¸ng t¸c ra çi tõ nµy qu¸ hiÓu t©m lý, lµm bän trÎ ví lÊy ngay. Çi t©m lý cña giíi trÎ thÝch ¨n diÖn ngµy nay lµ sµnh ®iÖu, bëi v× anh hay chÞ kh«ng biÕt sö dông çi nµy, ch−a ch¬i çi kia, kh«ng nghiÖn thø nµy th× "yÕu" qu¸. VËy nªn çc ki«t b¸n trµ, uèng cµ phª (lÏ ra lµ chç cho mÊy «ng giµ ®Çu r©u tãc b¹c!) th× l¹i lµ " n¬i gÆp gì cña thÕ hÖ trÎ".

Nhµ hµng tr−¬ng mÊy ch÷ to t−íng nh− vËy- tùa nh− çi bãng ®Ìn b¾t c«n trïng ban ®ªm- v« sè anh chÞ sµnh ®iÖu sa vµo liÒn. Còng vÉn kh¬i dËy çi " sµnh ®iÖu" nªn çi chÕt tr¾ng míi dÔ r×nh rËp ®−îc tuæi trÎ; chø ngµy nay, hiÕm khi bÉy ®−îc «ng giµ vµo con ®−êng ma tuý. Còng bëi sµnh ®iÖu nªn míi ®ua xe, l¹ng l¸ch, ®¸nh vâng, míi vµo tï mµ hèi kh«ng kÞp.

24

VËy cã c©u r»ng : " Phong ®é" ®Ó phØnh «ng giμ

" Sμnh ®iÖu " ®Ó nhö vμi ba anh khê

Ai ¬i ®õng cã n»m m¬ :

Phong ®é, sμnh ®iÖu ...cã g×ê vμo lao !

L¸ th− tõ Paris Paris, ngμy.10 th¸ng 10 n¨m 2002

An Ngäc th©n mÕn ! §Þnh viÕt ngay cho cËu khi ®Õn nhµ, vËy mµ ®Õn nay m×nh míi thùc hiÖn ®−îc çi c«ng viÖc chóa ng¹i Êy. ThÕ nh−ng, vÉn cã çi g× th«i thóc m×nh viÕt th− cho cËu sau mét th¸ng vÒ th¨m Hµ Néi, - n¬i m×nh ®· xa çch h¬n bèn chôc n¨m tr−êng. H«m tiÔn m×nh ra s©n bay, cËu cã hái c¶m t−ëng chung cña m×nh vÒ chuyÕn håi h−¬ng th¨m quª cha ®Êt tæ. Thó thËt lµ khi ®ã m×nh kh«ng thÓ tr¶ lêi ®−îc, bëi v× trong lßng ®ang xèn xang ®Çy v¬i nçi gÇn nhµ xa n−íc. Quª h−¬ng, ®Êt n−íc cña m×nh ®Êy mµ võa xa, võa gÇn, võa nh− kh«ng hiÓu nã chót g× mµ còng võa biÕt nã qu¸ t−êng tËn. M×nh kh«ng thÓ chØ trong mét kho¶nh kh¾c mµ ®¸nh gi¸ ®−îc. VËy lµ m×nh ®µnh chÞu c©u tr¶ lêi cña cËu tr−íc khi nãi lêi t¹m biÖt ®Ó vÒ Paris. ChiÒu nay, khi tha thÈn bªn bê s«ng Seine m×nh chît thÊy nhí Hµ Néi da diÕt. M×nh bçng thÊy n−íc s«ng Seine trë nªn hång hång ®o ®á, ph¶n chiÕu c¶nh s¾c cña lµng xãm ngo¹i thµnh Hµ Néi, cã bãng rÆng tre soi. Nghe tiÕng chu«ng nhµ thê §øc Bµ vang ®©u ®©y mµ t−ëng nh− ®ang ®øng tr−íc nhµ thê Lín ë Hµ Néi. Råi, tha thÈn ®Õn Kh¶i hoµn m«n mµ vÉn t−ëng nh− m×nh cïng cËu th¨m l¹i ¤ Quan Ch−ëng. Nh−ng, cã çi mµ m×nh kh«ng thÓ nµo nhÇm gi÷a Paris vµ Hµ Néi ®−îc : Paris tr¸ng lÖ, ®Ñp tuyÖt trÇn, nh−ng kh«ng thÓ cã mét n¬i nµo gîi cho m×nh liªn t−ëng ®Õn Hå T©y ë thñ ®« cña quª h−¬ng m×nh! Tuy nhiªn, dï cho trÝ t−ëng t−îng cña m×nh cè phong phó ®Õn mÊy , trÝ nhí cßn tèt nh− ngµy nµo, th× Paris còng kh«ng cã h×nh ¶nh t−¬ng tù ®Ó gîi cho m×nh mét Hå T©y ®Ých thùc ra sao. ë ®©y, ®iÒu m×nh muèn nãi khi cïng víi cËu ®i th¨m l¹i Hå T©y, cã çi g× lµm m×nh kh«ng vui l¾m. M×nh ch−a lý gi¶i ®−îc tr¹ng th¸i t©m lý cña ng−êi xa çi phong c¶nh mµ h¬n bèn chôc n¨m tr−íc ®©y ®· tõng qu¸ quen thuéc. Chît nhí ra r»ng ë çi tuæi lôc tuÇn nh− chóng m×nh b©y giê, cã khi m¾c bÖnh " hoµi cæ" còng nªn. Kh«ng thÊy çi lîi cña sù®æi thay, tiÕn bé trong x· héi mµ chØ nÝu kÐo çi x−a, chØ v× çi x−a ®ã cßn chøa ®ùng qu¸ nhiÒu kû niÖm cña mét thêi th¬ trÎ mµ ch¼ng mÊy ng−êi cã thÓ quªn ®i ®−îc. CËu h¼n vÉn cßn nhí nh÷ng buæi " b¸t phè", trän mét vßng quanh Hå T©y mçi khi cã tiÕt häc thÇy nghØ èm thêi chóng m×nh ®ang häc t¹i tr−êng Chu V¨n An, hai ®øa ®· tÝnh giê ph¶i ®¹t kû tèc ®é ®Õn 17km/giê míi kÞp vÒ tr−êng ®Ó häc tiÕt sau. Tuy ë tuæi trai trÎ chóng m×nh kh«ng ng¾m c¶nh nh− kiÓu cha «ng ta ngµy x−a, thÕ mµ m×nh vÉn nhí nh− in tõng ®o¹n nµo lµ Yªn Phô, Qu¶ng B¸, Nghi Tµm, NhËt T©n nÕu bÞ bÞt m¾t dÉn ®i. Nay th× chÞu råi, nhµ cöa san s¸t, biÖt thù, nhµ hµng kh¸ch s¹n mäc lªn kh¾p chèn. NÕu m×nh lµ kiÕn tróc s− nh− cËu, ch¾c h¼n sÏ cã dÞp nghiªn cøu kü h¬n vÒ qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ cña vïng ven ®« phÝa t©y Hµ Néi; song v× chØ thuÇn tuý lµ mét ng−êi d©n ViÖt vÒ th¨m quª h−¬ng , th× t©m sù l¹i kh¸c. Sù nuèi tiÕc quang c¶nh ngµy x−a n¬i ®©y cø ¸m ¶nh m×nh, chÝnh v× thÕ mµ kh«ng trùc tiÕp tr¶ lêi ®−îc khi cËu hái vÒ vÊn ®Ò nµy. M×nh cßn nhí håi x−a hai ®øa m×nh Ýt khi tha thÈn qu¸ Kim M·, v× coi ®ã lµ ®−êng dÉn tíi mét n¬i nµo heo hót l¾m. Hµ Néi b©y giê trai réng ra h¬n nhiÒu, ®−êng s¸ ngang däc, më réng c¾t qua nhiÒu khu vùc tr−íc kia chØ lµ ruéng rau muèng, xãm nghÌo x¬ x¸c. M×nh chît nhí ra ®iÒu nµy nªn nãi ngay kÎo quªn : gi¸ nh− cø l¹i mÊy tuyÕn xe ®iÖn ë nh÷ng n¬i cã ®iÒu kiÖn vµ nhu cÇu giao th«ng néi bé ®« thÞ th× hay biÕt mÊy. TiÕng " leng keng" cña xe ®iÖn ngµy nµo tõ Bê Hå ®i çc ng¶ CÇu GiÊy, B¹ch Mai, B−ëi... sÏ kh«ng lµm gi¶m çi hiÖn ®¹i ho¸ mµ vÉn gi÷ ®−îc nÐt ®Æc biÖt cña thñ ®« Th¨ng Long x−a. ChÝnh ë çc n−íc tiÒn tiÕn Ch©u ¢u vÉn l−u hµnh nh÷ng thø xe ®iÖn nh− thÕ mµ cã lµm hä trë thµnh l¹c hËu ®©u ! Cßn vÒ nh÷ng phè cæ Hµ Néi, theo m×nh chØ nªn ®Ó mét vµi phè tiªu biÓu

25

th«i ®Ó l−u niÖm çi cæ s¬, gèc tÝch ban ®Çu, kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i ®Ó c¶ ®ñ Ba m−¬i s¸u phè ph−êng x−a. T¹i sao − ? V× ®a phÇn nh−ng ng«i nhµ trong çc phè nµy ®· cò kü l¾m råi, phôc chÕ th× rÊt tèn kÐm mµ thµnh phè th× cÇn ®Êt ®Ó x©y dùng nhiÒu cao èc, ®Æt thªm ®−êng s¸ gi¶i quyÕt ïn t¾c giao th«ng. Theo m×nh nh÷ng phè cæ gÇn Hå Hoµn KiÕm nªn gi÷ l¹i.. ThËt ra, gi÷ çi g×, boe çi g×, dung hoµ ®−îc nh÷ng g×, ®ã kh«ng ph¶i lµ chuyÖn mét sím mét chiÒu mµ ph¶i qua thùc tiÔn tiÕn lªn cña çc ho¹t ®éng x· héi - nh©n v¨n vµ ®êi sèng vËt chÊt ngµy mét ®æi míi cña con ng−êi, con ng−êi ViÖt Nam. M×nh sÏ cã dÞp vÒ n−íc vµo ngµy kû niÖm 50 n¨m Gi¶i phãng Thñ ®«. Ch¾c lµ sÏ ®−îc trao ®æi nhiÒu vµ thó vÞ h¬n víi An Ngäc.

(hết kntk01) (kntk03)

Khãc Ng−êi ta th−êng khãc v× buån, v× th−¬ng th©n tr¸ch phËn, v× gÆp c¶nh nhµ sa sót hay nçi m×nh ngao ng¸n. Ng−êi ta còng cã thÓ khãc v× sung s−íng, l©u míi gÆp l¹i ng−êi th©n, vËn hªn ®Õn bÊt ngê hay c¶m ®éng v× nghÜa cö cña ai ®ã ®èi víi m×nh. ThÕ nh−ng hiÕm khi thÊy ai khãc trong t©m tr¹ng vui buån lÉn lén. Mét tr−êng hîp nh− thÕ, t«i ®· tõng chøng kiÕn. Nãi ®óng h¬n ®ã lµ mét kho¶nh kh¾c hiÕm cã ®¸ng nhí, ®¸ng ghi dÊu Ên cña mét thêi gian khæ mµ ng−êi tr¶i qua khã cã thÓ quªn ®−îc. CËu Trinh, çn bé kü thuËt cña phßng t«i lµ mét tay chÝ thó lµm ¨n, ch¨m lo vun vÐn cho gia ®×nh Ýt ai b× kÞp. Ai ®êi, tay kh«ng mµ x©y nhµ g¹ch. §Çu nh÷ng n¨m 1970 mµ cËu ta cã gan x©y nhµ, lµ ®iÒu ®¸ng kÝnh nÓ. NÓ h¬n n÷a lµ x©y nhµ chñ yÕu b»ng vËt liÖu phÕ th¶i tõ phßng thÝ nghiÖm cña c¬ quan. Ph¶i më çi ngoÆc ë ®©y ®Ó b¹n ®äc hiÓu c¬ quan t«i lµ mét ViÖn khoa häc ®Çu ngµnh x©y dùng, cã rÊt nhiÒu phßng thÝ nghiÖm. Hµng ngµy, phßng thÝ nghiÖm vÒ kÕt cÊu x©y dùng " th¶i" ®i rÊt nhiÒu g¹ch vì, nh÷ng mÉu thö dÇm bª t«ng nøt g·y, nh÷ng mÈu s¾t vôn v.v. ®Ó c¶ ®èng trong s©n ViÖn. CËu Trinh nhËn "tæng vÖ sinh" cho ViÖn. Hµng ngµy, khi tan giê lµm buæi chiÒu trë vÒ nhµ, cËu th−êng kÐo theo mét xe ba g¸c nh÷ng thø vËt liÖu kiÓu ®ã. KiÕn tha l©u còng ®Çy tæ. Mét h«m, Trinh xin nghØ phÐp n¨m ®Ó lµm nhµ . T«i th«ng c¶m cho cËu m−în lu«n c¶ phÐp n¨m sau cho ung dung tho¶i m¸i. ThÕ lµ mét ng«i nhµ g¹ch hai tÇng mäc lªn gi÷a m¶nh v−ên n¬i xãm nhá gÇn phè, oai ®¸o ®Ó. Trong b÷a liªn hoan mõng nhµ míi, cËu Trinh ph©n trÇn lµ v× nhµ cã n¨m ng−êi, hai vî chång, hai ®øa con trai, l¹i c¶ «ng bè vî n÷a, thµnh thö chËt chéi qu¸, míi ph¶i vÏ vêi x©y ra nh− thÕ nµy. Mäi ng−êi kh«ng nh÷ng c¶m th«ng ( ë thêi ®o¹n bÊy giê, ng−êi ta rÊt sî mang tiÕng lµ " cã kh¶ n¨ng", tøc lµ kiÕm ®−îc nhiÒu tiÒn b»ng nguån bÊt chÝnh v× l−¬ng lËu cã g× ®¸ng kÓ) mµ cßn hÕt lêi khen Trinh ®¶m ®ang. Mµ ph¶i dïng tõ nµy cho cËu míi ®¸ng, bëi ch¼ng mÊy khi vî cËu cã mÆt ë nhµ. C« vî l¹i cã t−íng lµm quan, lµ chñ tÞch kiªm bÝ th− cña mét hiÖp héi thñ c«ng ë HuyÖn nªn thiÕu g× lý do v¾ng nhµ. VËy lµ cËu ph¶i lo mäi viÖc: tõ néi trî cho ®Õn ngo¹i trî: ®−a hai ®øa con trai ®i nhµ trÎ. T¹i thêi ®iÓm ®ã, gia ®×nh cã mét con cßn kh¶ dÜ chø cã hai cßn l¹i kÌm «ng bè giµ th× tóng bÊn lµ çi ch¾c. VËy mµ Trinh ta trô ®−îc,võa ®¶m b¶o viÖc c¬ quan, võa hoµn thµnh nhiÖm vô cña c¶ vî lµ ®iÒu ®¸ng nÓ ! Mét h«m, dÔ cã ®Õn m−¬i th¸ng sau çi ngµy mõng x©y nhµ míi, Trinh kh«ng ®Õn c¬ quan mµ ch¼ng b¸o ço g×. Mäi ng−êi ®o¸n lµ cã viÖc ®ét xuÊt g× ®©y, v× cËu nµy khoÎ l¾m, ch¼ng thÓ yÕu ®au. Buæi chiÒu, khi c¶ phßng ®ang häp, th× Trinh x«ng vµo, kh«ng nh×n vµo ai c¶, ®Õn th¼ng chç t«i ngåi vµ b¶o: - H«m nay em xin phÐp ®i muén v× nhµ em võa sinh ch¸u.

26

Anh em trong phßng ®ång thanh å lªn chóc mõng Trinh. Nh−ng l¹ thay, mÆt mµy Trinh ®· ch¼ng cã g× lµ vui mµ cßn... nh¨n nhã, råi mÐo xÖch ®i. CËu ta nøc në: - Nhµ em sinh hai ch¸u trai !

N−íc mÆt dµn dôa, cËu kh«ng nãi thªm g× ®−îc n÷a. Anh chÞ em, h×nh nh− ch−a hiÓu chuyÖn g× x¶y ra. Cßn t«i th× t«i hiÓu. Hai céng hai lµ bèn. Hai ®øa con trai ®· lµm cho Trinh bËn rén l¾m råi, nay l¹i tßi ra hai ®øa n÷a, khã kh¨n chång chÊt biÕt bao nhiªu ë çi thêi thÞt tem, g¹o sæ, v¶i phiÕu nµy ! Khã cã thÓ diÔn t¶ ®−îc hÕt çi c¶nh b¸o tin mõng nh− vËy. N¨m ngo¸i, t×nh cê t«i gÆp l¹i Trinh ®ang tËp thÓ dôc bªn bê hå Thñ LÖ. B©y giê Trinh ®· lµ «ng néi råi, nghØ h−u sím vµ vÉn... ch¨m lo viÖc nhµ. CËu ta b¶o: B©y giê nghÜ l¹i, em vÉn thÊy ph¶i c¶m ¬n anh rÊt nhiÒu. NÕu lµ thñ tr−ëng kh¸c, th× håi ®ã lµm sao em çng ®¸ng næi viÖc nu«i bèn ®øa con nhá, s¸ng s¸ng ®−a chóng ®Õn nhµ trÎ råi míi ®Õn c¬ quan. Anh t¹o ®iÒu kiÖn cho em ®i muén vÒ sím hµng ngµy mét tiÕng ®ång hå, mÆc cho çc phßng kh¸c lêi ra tiÕng vµo, ph¶n ¶nh nµy nä víi ViÖn. Bëi anh lµ con ng−êi v× c«ng viÖc nh−ng còng v× con ng−êi. Nh−ng em vÉn ph¶i hoµn thµnh nhiÖm vô c«ng t¸c cña m×nh ®Êy th«i. ! ..."

Mét ng−êi quen cò R¨ng chuét, giäng kim. §µn «ng mµ nh− thÕ th× kh«n l¾m, thµy t−íng b¶o thÕ. Lóc ®Çu t«i còng ch¼ng tin, nh−ng qua gÇn bèn chôc n¨m quen biÕt Lª Ch©u Tóc th× ph¶i b¸i phôc çi «ng thÇy t−íng nµy. Tèt nghiÖp ®¹i häc, Tóc ®−îc ph©n c«ng vÒ c¬ quan t«i ngay. Mét anh chµng d¸ng dÊp th− sinh míi hai m−¬i ba tuæi, cao r¸o s¹ch sÏ, cã tµi vÆt,v.v. sím næi ®×nh ®¸m trong çi Chi ®oµn thanh niªn ë n¬i s¬ t¸n nµy vÒ tµi ®µn h¸t, trang trÝ b¸o t−êng. Ban ®Çu t−ëng cËu ta nhót nh¸t, nh−ng ai ®Êy lÇm to, cËu ta ph¸t biÓu h¨ng l¾m vµ trong c«ng t¸c còng m¹nh d¹n l¾m. Ngo¹i ng÷ cËu ta kh«ng cã bao nhiªu, nh−ng cã gan dÞch l¾m, kh«ng biÕt th× " phÞa" rÊt tµi. T×nh cê t«i ®· ®äc mét b¶n dÞch cña cËu ta, thÊy v¨n vÎ rÊt tr¬n chu, nh−ng khi so víi nguyªn b¶n gèc tiÕng n−íc ngoµi th× sai ¬i lµ sai. ThÕ còng lµ mét thø kh«n. Kh«n n÷a lµ gi÷a ®¸m çc em, cËu còng biÕt " bèc" ra phÕt; ch¼ng thÕ mµ cã em còng siªu siªu, thæn thøc trong lßng. ThÕ råi, ®óng çi lóc cuéc chiÕn tranh chèng Mü vµo håi gay cÊn, c¬ quan t«i còng cÇn ng−êi ®ãng gãp cho chiÕn tr−êng, Tóc ta ®−îc chØ ®Þnh lµm lÝnh nghÜa vô. Sau ba n¨m lµm nghÜa vô qu©n sù trë vÒ, Tóc cã vÓ giµ giÆn h¬n vµ thÊm thÝa ®iÒu g×. Ba n¨m gi¸n ®o¹n l¹i cµng lµm t¨ng ý chÝ v−¬n lªn m¹nh mÏ cña Tóc vÒ...kinh tÕ. Khi th× Tóc tham gia tr×nh bµy triÓn l·m, lóc thiÕt kÕ thªm kiÕm tÝ chót. Ph¶i nãi r»ng t«i còng cã mét

vµi së thÝch nh− Tóc, nªn hay lµm viÖc ngoài giờ víi nhau. Tóc rÊt sßng ph¼ng. Trong çi thêi bao cÊp mµ tÝnh to¸n ¨n chia khi c«ng viÖc xong xu«i rÊt chi lµ røt kho¸t, kho¶n nµo ra kho¶n nÊy, c«ng anh c«ng t«i râ rµnh. Qua thêi gian ®ã, t«i chît thÊy thªm r»ng Tóc cã khiÕu kinh doanh. Tóc b¶o: «ng kh«ng biÕt ®Êy th«i, nhµ t«i, tõ x−a lµ ttïm kinh doanh thuèc lµo toµn B¾c kú, mÊy ®êi lµm ¨n khÊm kh¸ ra phÕt. ThÕ råi c¬ quan t«i mÊy phen t¸ch nhËp, Tóc kh«ng ë C¬ quan Trung −¬ng n÷a mµ vÒ ®Þa ph−¬ng, mét c¬ quan cã uy lùc ra phÕt, nªn t«i còng Ýt gÆp. Nh©n cã viÖc cÇn nhê ®Õn Tóc, t«i ®Õn nhµ, gâ cöa, bëi nghÜ ®Õn t×nh anh em x−a cò, cïng lµm cïng ch¬i víi nhau tõ thuë hµn vi. Vî Tóc, thÊy t«i mµ xem nh− kh¸ch l¹, tr¶ lêi l¹nh nh¹t r»ng " anh Êy bËn tèi ngµy, ch¼ng gÆp ®−îc ®©u". Th¸i ®é nh− thÕ, t«i chØ cßn biÕt chuån...vµ cßn nghe thÊy tiÕng nheo nhÐo sau l−ng: " sao kh«ng ®Õn c¬ quan mµ cø nhÌ nhµ riªng ng−êi ta mµ ®Õn thÕ kh«ng biÕt ". Th× ra b©y giê Tóc quan träng h¬n t«i t−ëng nhiÒu. R¸p mÆt ®−îc cËu ta kh«ng ph¶i lµ dÔ, kÓ c¶ gäi ®iÖn n÷a. Tóc kh«ng bao giê nhËn ®iÖn ë nhµ, cßn ë c¬ quan, khi thÊy tiÕng ng−êi quen lµ xËp m¸y liÒn. CËu ta sî nhê v¶. Mét b¹n cò, tr−íc cïng lµm víi t«i vµ Tóc phµn nµn

27

r»ng: " Çi th»ng nµy gÆp m×nh mµ cø nh− nh×n vµo tÇu ®iÖn, ch¼ng nhËn ra b¹n cò. Nghe ®©u cËu ta s¬i bÐo l¾m". Mét ng−êi nãi th× kh«ng tin, nh−ng qu¸ nhiÒu ng−êi nãi th× t«i ®µnh chÊp nhËn r»ng Tóc nay ®· kh¸c x−a råi, bëi cã nhiÒu ng−êi cÇu c¹nh ®Õn cËu ta, vµ nh÷ng thø b¹n bÌ cò, chØ mang l¹i phiÒn to¸i vµ mÊt thêi giê - mét phót gi¸ ngµn ®« la - cña cËu. Kh«ng hiÓu Tóc cã h¹nh phóc kh«ng, nh−ng thi tho¶ng "gÆp" Tóc (trªn tivi) th× thÊy giµ xäm tr−íc tuæi. KÓ ra, cËu ta cßn kÐm bän t«i ®Õn gÇn chôc tuæi kia ®Êy. L−ng cßng xuèng, tãc l−a th−a nh− gµ chäi, mÆt hom hem, kh«ng mét nÐt v« t−. §©u cßn h×nh ¶nh cña Lª Ch©u Tóc thêi son trÎ ? H¹nh phóc thËt cã gi¸ cña nã !

L¹i thÕ n÷a ! Trong mÈu chuyÖn " Tr¸i tim bÞ ®¸nh c¾p" t«i ®· cã dÞp nªu tr−êng hîp khæ chñ bÞ kÎ

gian cuçm hÕt tiÒn mõng trong mét ®¸m c−íi. H«m nay, ®äc b¸o An Ninh Thñ ®« cuèi tuÇn (1), t«i l¹i b¾t gÆp çi tÝt to t−íng ë trang 19 " Lîi dông lóc tang gia bèi rèi ". Bµi b¸o viÕt r»ng :

" ChiÒu ngμy 29-6-2005, gia ®×nh «ng H, ë ph−êng Hμng Trèng, quËn Hoμn KiÕm sau

khi an t¸ng cô th©n sinh ra «ng H. t¹i nghÜa trang trë vÒ nhμ, mäi ng−êi ph¸t hiÖn toμn bé sè

tiÒn phóng viÕng cÊt trong chiªc tñ gç ë trªn c¨n phßng g¸c hai ®· bÞ kÎ gian ph¸ kho¸ tñ, lÊy

c¾p. ¦íc tÝnh sè tiÒn bÞ mÊt kho¶ng 100 triÖu ®ång"...

Nh− thÕ lµ kÎ gian kh«ng ph©n biÖt hû hay hiÕu, ®Òu lµm tuèt. Thñ ®o¹n cu¶ chóng lµ trµ trén vµo ng−êi th©n quen víi gia ®×nh ®Ó lÊy tiÒn mõng, tiÒn viÕng. Bän nµy n¾m v÷ng thêi c¬,, chóng ra tay vµo nh÷ng lóc ng−êi ta " h÷u sù" cã nh÷ng sù viÖc quan träng trong cuéc sèng; khi ®ã con ng−êi th−êng mÊt c¶nh gi¸c nhÊt. Nh− thÕ lµ bän trém c¾p ch¼ng kiªng nÓ ai c¶, ng−êi sèng, ng−êi chÕt, ng−êi vui, ng−êi buån, v.v. miÔn lµ chíp ®−îc thêi c¬. Kh¸ khen thay cho bän chóng, nh÷ng nghÜ ra th× con ng−êi ta còng l¾m lóc së hë, hí hªnh. Trong ®êi sèng th−êng nhËt còng vËy, th−êng lµm viÖc nµy th× Ýt nghÜa ®Õn viÖc kh¸c sÏ x¶y ra. §Êy lµ kÓ c¶ lóc ta b×nh tÜnh nhÊt, cã thêi gian ®Ó ®Æt kÕ ho¹ch nä, biÖn ph¸p kia, khi ®Çu ãc cßn s¸ng suèt mµ vÉn cã s¬ hë, vÉn mÊt n¸t, thÊt tho¸t, háng viÖc. ____ (1) An Ninh ThØ ®« cuèi tuÇn, sè 36 ra ngµy 2-7-2005

Nh÷ng b÷a c¬m vui Håi nh÷ng n¨m 1970 cña thÕ kû tr−íc, ai ®i lµm mµ ch¼ng cã mét çi ga men nh«m bÐ tÑo treo ë ghi ®«ng xe ®¹p. V« phóc anh nµo bÞ ®ông xe, ga men r¬i xuèng ®−êng, thøc ¨n tung toÐ, c¬m r¬i v·i trªn ®−êng nh×n mµ çm c¶nh. Nãi chung, thùc ®¬n ai còng nh− ai th«i: mÊy cuéng rau muèng luéc, mÊy qu¶ cµ ph¸o, mét ®o¹n ç kh«... lµ thøc ¨n phæ biÕn. Ç biÖt, c« cËu nµo cã bè mÑ lµm to, cã b×a phiÕu lo¹i A, B th× thõa h−ëng tÝ thÞt n¹c, tÝ giß lôa. Nh−ng nãi chung, khi thøc ¨n ®å uèng ®· tung toÐ trªn ®−êng th× kh«ng ngo¹n môc chót nµo, vµ khæ chñ còng kh«ng muèn thu dän mµ véi vµng nhÆt ga men lªn råi phãng xe ®i cho r¶nh m¾t mäi ng−êi. T«i ®· thÊy nh÷ng ¸nh m¾t tá vÎ ¸i ng¹i cña ng−êi qua ®−êng khi thÊy mÊy qu¶ cµ t©ng t©ng nhÈy trªn lßng ®−êng nh− thÕ nµo , kh«ng thÓ t¶ ®−îc çi c¶m xóc ®ã. B©y giê, no c¬n ch¸n chÌ råi nªn ng−êi ta hay nãi ®ªn thø c¶m xóc s©u l¾ng nµy nä, chø tr−íc nh÷ng c¶nh ®ã chØ cã mét

çch m« t¶ lµ ng¸n ngÈm sù ®êi (!). Cã thÓ lµ v× mäi ng−êi ®Òu ®· tr«ng thÊy çi c¶nh nh− thÕ trªn ®−êng, cho nªn çn bé cña phßng t«i (1) tõ trÎ ®Õn giµ, tõ nam chÝ n÷, chØ mang c¬m ®i lµm, cßn thøc ¨n gia c«ng t¹i chç. Cña ®¸ng téi, phßng t«i lµ mét ®¬n vÞ nghiªn cøu trong ViÖn nªn cã nhiÒu thiÕt bÞ gia nhiÖt nh−

28

bÕp ®iÖn, tñ sÊy nªn çi kho¶n chÊt ®èt kh«ng ph¶i lo l¾m; cßn rau cá, th× ®· cã c¶ mét "v−ên". Nãi cho to chuyÖn, thùc ra chØ lµ mét v¹t ®Êt kho¶ng hai chôc mÐt vu«ng n»m ngay c¹nh phßng thÝ nghiÖm cña chóng t«i, trªn ®ã cËu Trinh- mét kü s− gèc n«ng d©n chÝnh cèng- ®· trång kh¸ nhiÒu thø, nµo rau c¶i, rau th¬m, dµn m−íp, kÓ c¶ rau muèng c¹n n÷a... cã thÓ phôc vô cho b÷a ¨n. Ban ®Çu t«i cßn ng¹i ngïng v× sù nhßm ngã cña çc ®¬n vÞ kh¸c ( hä kh«ng cã phßng thÝ nghiÖm nh− bän t«i), nh−ng sau, v× sù " tiÖn nghi" cña anh chÞ em, còng t¾c l−ìi cho qua. Cø nh− vËy, b÷a c¬m cña chóng t«i lóc nµo còng cã c¬m nãng canh ngät. C¬m mang ®i, chØ cÇn cho ga men vµo tñ sÊy m−êi l¨m phót lµ nãng råi, cßn thøc ¨n th× cã mÊy c« cËu n¨ng næ phô tr¸ch nÊu n−íng còng kh«ng mÊt mÊy th× giê. §«i khi chóng t«i cßn thõa h−ëng c¶ ®¸ thõa cña phßng thÝ nghiÖm trong mãn chÌ ®ç ®en ®¸ ®Ó båi d−ìng anh chÞ em sau nh÷ng ca thÝ nghiÖm (2). Lµm chung, ¨n chung, vui chung nªn phßng chóng t«i ®oµn kÕt l¾m. KÓ ra còng cã cËu tÝnh t×nh −¬ng −¬ng, nh−ng kh«ng thÓ ®øng ngoµi mét tËp thÓ " vui lµ chÝnh" nh− thÕ ®−îc. Vui ®©y lµ vui trong c«ng viÖc. TÊt nhiªn, viÖc g× còng ph¶i tr¶ gi¸. Anh chÞ em trong phßng cã biÕt ®©u r»ng t«i hay bÞ ViÖn chÊt vÊn vÒ viÖc sö dông trang thiÕt bÞ thÝ nghiÖm , vÒ viÖc h÷u khuynh trong ®èi xö víi çn bé, v.v. T«i tr¶ lêi tr¬n chu, cã çi g× sai, nhËn vÒ m×nh. T«i thõa biÕt cã mét vµi tr−ëng phßng kh¸c hay ph¶n ¶nh nµy nä víi l·nh ®¹o ViÖn r»ng Phßng t«i nÊu c¬m trong giê b»ng thiÕt bÞ thÝ nghiÖm (!). Hä rÊt kh«ng thÝch nh×n thÊy çi c¶nh ¨n c¬m vui vÎ, nãng sèt gi÷a nh÷ng buæi tr−a mïa ®«ng cña phßng chóng t«i, mµ hä cã muèn còng kh«ng t¹o ra ®−îc. §Çu tiªn, lµ cã sù ®oµn kÕt vµ v× c«ng viÖc chung. Mµ çi ®ã th× hä ch¼ng nghÜ ®Õn bao giê. Hä chØ nghÜ ®Õn ph−¬ng tiÖn lµ mÊy thø ®å sÊy hÊp, cßn môc ®Ých th× kh«ng cã trong ®Çu. __________ (1) Phßng VËt lý x©y dùng ViÖn khoa häc kü thôtt x©y dùng. T«i phô tr¸ch ë ®ã tõ n¨m 1973-1979 (2) Mçi ngµy chóng t«i dïng ®Õn 5 c©y ®¸ lín ®Ó dïng vµo viÖc ®o hÖ sè dÉn nhiÖt cña vËt liÖu x©y dùng.

Mét ng−ßi yªu s¸ch Khi «ng ViÖn tr−ëng ngá ý muèn ®−a anh ta vÒ ®Ó t¨ng c−êng cho phßng t«i th× t«i ngÇn ng¹i, ch−a d¸m nhËn ngay. Thø nhÊt - anh Hoµ nµy ®· tõng lµ çn bé cña ViÖn, nay võa b¶o vÖ phã tiÕn sÜ ë CHDC §øc vÒ, l¹i kh«ng muèn vÒ phßng cò v× xÝch mÝch g× ®ã víi tr−ëng phßng. Thø hai - vÒ chuyªn m«n cña anh chµng , c¬ b¶n lµ cã thÓ sö dông ®−îc tÝ chót ë phßng t«i, nh−ng ch−a ®¾c dông l¾m, bëi nã võa cao, võa thÊp. Cao lµ vÒ lý thuyÕt, nh−ng thÊp ë ph¹m vi øng dông trong c«ng t¸c cña phßng. Thø ba - ç tÝnh cña Hoµ. §©y lµ mét anh chµng khã tÝnh, cÇu toµn, chÆt chÏ, chi ly vµ ®¸nh gi¸ ng−êi kh¸c rÊt nghiªm kh¾c vµ hay yªu cÇu nµy nä . BÊy nhiªu ç tÝnh ë mét ng−êi trung niªn kh«ng dÔ g× cã «ng tr−ëng phßng nµo d¸m r−íc vÒ ë chung víi m×nh. ¤ng ViÖn tr−ëng ch¾c còng cã nhËn xÐt nh− vËy nªn khÝch t«i : " Anh biÕt sö dông ng−êi, cã khi anh Hoµ vÒ phßng anh l¹i tèt nÕu biÕt khai th¸c nh÷ng −u ®iÓm cña anh Êy". Qua mét th¸ng, kh«ng thÊy t«i ®¶ ®éng tíi viÖc nµy, «ng ViÖn tr−ëng cø ký quyÕt ®Þnh Ên Hoµ vÒ phßng t«i. T«i ph¶i nhËn trong çi t×nh c¶nh nh− vËy. Th«ng th−êng, çn bé míi ®Õn th−êng t×m hiÓu c«ng viÖc chung , hay h¨m hë tham gia vµo mét viÖc g× ®ã. Hoµ th× tr¸i l¹i. Anh chµng " yªu cÇu " t«i: Mét lμ ®Ó cho anh ta cã thêi gian nghiªn cøu t×m hiÓu c«ng viÖc cña

Phßng ®Ó tù xem tham gia ®−îc g×. Hai lμ, cho anh ta nghØ mét tuÇn ®Ó vËn chuyÓn s¸ch ®Õn.

ThÊy t«i cã vÎ kh«ng hiÓu, anh chµng b¶o: T«i cã mÊy t¹ s¸ch, mang ë n−íc ngoµi vÒ, cßn göi t¶n m¹n ë nhiÒu n¬i, anh cho t«i ®i vËn chuyÓn vÒ ®©y. Anh chµng cßn mµ c¶: mµ ph¶i cho t«i göi ngay ë phßng lµm viÖc v× ®Ó ë nhµ tËp thÓ, dÔ bÞ thÊt tho¸t. Anh cßn yªu cÇu ba lμ, bèn lμ...g×

g× n÷a nh−ng t«i ®· ï c¶ tai råi. T«i chØ biÕt gËt ®Çu lia lÞa tr−íc nh÷ng lêi ...yªu s¸ch cña Hoµ. Hoµ cßn muèn chøng minh cho chóng t«i râ lµ anh ta yªu quý s¸ch nh− thÕ nµo. Anh ta b¶o: nhÊt s¸ch nh× vî. V× thÕ mµ anh ta còng kh«ng muèn ®Ó s¸ch ë nhµ v× sî nh÷ng khi bµ Êy

29

c¶ giËn , giËn ç chÐm s¸ch , cø mçi quyÓn xÐ ®i mét vµi tê th× mÊt hÕt gi¸ trÞ cßn g× n÷a (!). Nãi råi, Hoµ ta c−êi kho¸i trÝ vÒ çi kÕ s¸ch phßng bÖnh h¬n ch÷a bÖnh cña m×nh. Nh©n nãi vÒ

vî, Hoµ b¶o :vî t«i sî t«i mét phÐp, kh«ng d¸m ngo ngoe g×. T«i cÊm kh«ng ®−îc x−ng em em, gäi anh anh víi ai. T«i b¶o: " c« chØ ®−îc gäi mét ng−êi duy nhÊt lµ anh vµ x−ng víi mét ng−êi

duy nhÊt lµ em. Tøc lµ t«i.

T«i cè chÞu ®ùng çi con ng−êi l¾m yªu s¸ch vµ tù cho m×nh lµ yªu s¸ch Êy, bëi nghÜ r»ng, ba bÈy hai m−¬i mèt ngµy, anh chµng còng ch¸n mµ xin ®i n¬i kh¸c. S¸ch cña Hoµ tËpj trung ë phßng, xÕp hµng ®èng ngæn ngang trªn mét çi bµn. Nãi chung toµn lµ tµi liÖu tiÕng §øc. Ban ®Çu chóng t«i - t«i vµ anh em trong phßng cã ý th¸n phôc Hoµ , bëi ng−êi ta ®i häc vÒ, th× lo mua s¾m xe ®µi vËt dông kh¸c , Ýt ai d¸m r−íc vÒ dï chØ lµ mét cuèn s¸ch. §»ng nµy...cã ®Õn mÊy t¹ s¸ch. Tuy nhiªn, khi xem kü th× thÊy toµn tªn ng−êi nµy, ng−êi kia ký ë trang ®Çu; kh«ng Ýt cuèn s¸ch dÇy cép , cßn nguyªn c¶ dÊu cña th− viÖn nä, th− viÖn kia. T«i ch¼ng nãi g×, nh−ng anh em trong phßng th× s¾c x¶o l¾m. Hä b¶o: «ng nµy l¹i tr«m trØa ë ®©u ®Êy, chø ng÷ nµy ch¼ng chÞu bá ra mét xu ®Ó mua s¸ch ®©u. Råi ®Õn khi «ng Hoµ d¹i dét ca cÈm r»ng ë ®èng s¸ch nµy cã nhiÒu cuèn chØ cã tËp 1, kh«ng cã tËp 2 hoÆc cã tËp 2 kh«ng cã tËp 1 v× nhiÒu ®øa v« tr¸ch nhiÖm, m−în anh ta mµ kh«ng chÞu tr¶ th× mÊy chÞ em trong phßng gÆng l¹i : anh cã tËp 2 cã nghÜa lµ ng−êi ta mÊt tËp 2, anh cã tËp 1 nghÜa lµ ng−êi ta mÊt tËp 1, chø g×? Anh chµng c·i l¹i : BËy nµo ! bËy nµo ! Vµ råi lñi mÊt ®Ó mäi ng−êi kh«ng truy bøc thªm n÷a. Råi ®Õn ngµy Hoµ nhê anh chÞ em trong phßng dän nhµ gióp ®Õn mét n¬i ë míi th× mäi ng−êi míi thÊy kh¶ n¨ng cña Hoµ trong viÖc nhÆt nh¹nh nh÷ng thø tËp tµng ë b·i r¸c n−íc b¹n nh− thÕ nµo. Th−îng vµng h¹ çm, kh«ng thiÕu thø g×. Cô thÓ h¬n lµ toµn nh÷ng thø kh«ng ph¶i mua mµ cã. Hoµ còng ch−a lµm g× ®−îc cho phßng th× gi¶i phãng MiÒn Nam. Hoµ sím thu xÕp vÒ quª lµm ¨n. Nghe ®©u anh chµng cã d¹y häc ë mét tr−êng ®¹i häc Ýt l©u, nh−ng xÝch mÝch, kÌn cùa nªn bá lu«n, ë nhµ d¹y tiÕng §øc. Cã kÓ rçi h¬i, xÊu miÖng b¶o r»ng Hoµ d¸m bá tiÒn ra ®Çu t− bµn ghÕ , líp häc ®Ó d¹y tiÕng §øc cho nh÷ng ng−êi muèn v−ît biªn ra n−íc ngoµi sinh sèng...Tin nµy ®óng ®Õn chÝn m−¬i chÝn phÈy chÝn phÇn tr¨m.

30

B×nh b×nh Anh cã çi tªn ®en ®ñi nh−ng ng−êi l¹i tr¾ng trÎo l¾m. D¸ng ®i nhµn h¹, nãi n¨ng nhá nhÑ, giäng trÇm Êm, kh«ng bao giê véi v·,v.v. §ã lµ nh÷ng nÐt dÔ nhËn biÕt ë anh. Ng−êi ta kh«ng khen anh l¾m vÒ kh¶ n¨ng c«ng t¸c, vÒ tµi l·nh ®¹o, tuyanh ch¼ng kÐm c¹nh g×, còng lµ tiÕn sÜ, còng phã gi¸o s−, còng vô phã, viÖn phã råigi¸m ®èc trung t©m c¬ ®Êy, nh−ng träng nÓ anh ë th¸i ®é c«ng t¸c, ë tinh thÇn hîp t¸c trong nghiªn cøu khoa häc. Anh kh«ng s«i nái bèc ®ång, kh«ng ®ao to bóa lín, Êy vËy mµ mäi viÖc ch¹y cø ªm ru. Trng cuéc sèng th−êng nhËt anh còng b×nh lÆng, kh«ng th¸i qu¸, khong sµnh ®iÖu, kh«ng mèt m¸t, kh«ng ®ua ®ßi. Nhµ c¬ quan ph©n theo tiªu chuÈn, anh nhËn m«t c¨n , còng ch¼ng söa sang g× th¸i qu¸, chØ thªm mçi çi cña s¾t ®Ó ®¹o chÝch khã lÎn vµo th«i. Êy vËy mµ ng−êi ta vÉn ®ån thæi anh lµ cãc vµng- nhiÒu nhµ, nhiÒu ®Êt l¾m. T«i cã ®Õn th¨m anh t¹i mét ng«i nhµ kh¸c, n¬i anh ®· ®æi c¨n hé ®−îc ph©n phèi ®Ó vÒ gÇn chç con g¸i. Ng«i nhµ hai tÇng kh«ng cã qu¸ bèn buång nhá, víi mét kho¶ng lïi ®é h¬n m−êi mÐt lµm s©n. §Æc biÖt h¬n lµ cã hai c©y cau anh mang tËn quª ra , trßng ngay ë chç cæng vµo. Anh b¶o : ch¼ng cã ®Êt ®©u mµ trång nhiÒu c©y, nh−ng chØ víi thø c©y nµy, lóc nµo còng nhí tíi quª h−¬ng b¶n qu¸n. Anh lµ thñ tr−ëng c¬ quan, mèn ®i d©u b»ng xe « t« ch¼ng ®−îc, nh−ng anh chØ dïng thø ®ã khi rÊt cÇn thiÕt nh− khi ®i c«ng t¸c xa hoÆc tíi chç cÇn lÔ nghi trang träng. ThËn träng lµ ®øc tÝnh thÊy râ ë anh. Kh«ng bao giê anh hÊp t¸p tr¶ lêi hay véi v· nhËn hîp t¸cc«ng kia viÖc nä. Anh nghiªn cøu , c©n nh¾c ®Çy ®ñ ®iÒu kiÖn, nhu cÇu råi míi lµm. §· lµm th× cã kÕt qu¶ kh¶ quan vµ ®óng thêi h¹n. Anh coi c«ng viÖc lµ niÒm vui, lµ tr¸ch nhiÖm. Quªn nãi r»ng t«i Ýt thÊy mét thñ tr−ëng nµo mµ nãi n¨ng dÞu dµng, d©n chñ víi çn bé c«ng nh©n viªn ®Õn thÕ. Anh nghiªm nghÞ, kh«ng thÝhc bu«nglêi b«ng ®ïa, nh−ng l¹i dÏ chÊp nhËn ®èi víi nh÷ng ng−êi ®−îc anh giao viÖc. Cã lÇn, trong khi vui chuyÖn, t«i cã hái anh vÒ bÝ quyÕt gi÷ søc khoe vµ b×nh tÜnh trong c«ng t¸c, kÓ c¶ nh÷ng luc cã nhiÒu ¸p lùc. Anh b¶o : M×nh nghÜ lµ mäi çi cø b×nh b×nh th«i lµ ®−îc. T«i nghe rÊt kü vµ kh«ng thÓ nhÇm ®Êy lµ b×nh th−êng.V©y nã lµ trung b×nh, mµ kh«ng ph¶i trung b×nh, bëi v× trung b×nh th× h¬i tiªu cùc, coys kÐmphÊn ®Êu, - theo nh− kiÓu nãi cña mÊy «ng chÝnh tri gia. §¼ng nµy l¹i lµ " b×nh b×nh". B×nh b×nh lµ b×nh b×nh, nghÜa lµ ®õng th¸i qu¸, ®©u vµo ®Êy, ®õng tham qu¸, ®õng kÐm cái qu¸, ®õng ®Ó cã ng−êi ghen ghÐt vÒ nh÷ng çi kh«ng b×nh b×nh c¶ m×nh... B©y giõo anh ®· vÒ h−u, vÉn vui vÎ, vÉn chËm r·i vµ nhÊt lµ vÉn b×nh b×nh. Anh vÉn ë ng«i nhµ hai tÇng nho nhá, vÉn ®i chiÕc xe m¸y ®êi cò, vÉn tham gia gi¶ng d¹y ë tr−êng ®¹i ho¹c vµ t− vÊn ë vµi c«ng ty cho vui. Cßn chuyÖn nhµ...anh ch¼ng nãi nhiÒu, còng vÉn b×nh b×nh tuy mçi c©y mçi hoa... DÇn dµ, t«i míi hiÓu ®óng nghÜa thuËt ng÷ " b×nh b×nh " cua anh. Nã kh«ng hµm nghÜa trung b×nh v× cuéc sèng vµ lao ®éng cña anh thÓ hiÖn nhòng nç lùc phÊn ®Êu theo chiÒu h−íng tiÕn lªn ®Òu ®Æn vÌe mäi mÆt. Nã kh«ng hµm nghÜa b×nh th−êng v× thùc ra anh ®· thùc hiÖn xuÊt s¾c nghÜa vô vµ tr¸ch nhiÖm cña m×nh víi nhµ, víi n−íc. Nã còng kh«ng hµm nghÜa ®êi sèng trung l−u, bëi tõ thêi bao cÊp tíi lóc ®æi míi, gia ®×nh anh ch¼ng thiÕu thèn g×, mµ cã thÓ nãi lµ kh¸ gi¶ vÒ vËt chÊt. TÊt c¶, thÓ hiÖn bøc tranh cña mét cuéc sèng, mét çch sãng c©n ®èi hµi hoµ, kh«ng cã chç nµo t−¬ng ph¶n, kh«ng khi nµo bÞ søc Ðp. NghÜ ra, thËt lµ ...b×nh b×nh, ®óng nh− anh nãi.

Cã chÝ lμm giμu T«i nhí m·i çi ngµy Nam ®øng thËp thß ë cöa phßng lµm viÖc cña t«i ë c¬ quan ViÖn ®Ó xin viÖc. Mét thanh niªn n«ng h«n võa tèt nghiÖp ®¹i häc, kh«ng cã ai giíi thiÖu mµ d¸m ®i xin viÖc mét m×nh. ë thêi bao cÊp, ®Çu nh÷ng n¨m 80 cña thÕ kû tr−íc th× ®©y lµ tr−êng hîp hiÕm

31

cã.HiÒm v× mét nçi c¬ quan t«i hÕt chØ tiªu biªn chÕ. Tuy nhiªn, thÊy th¸i ®é quyÕt t©m, cÇn viÖc lµm cña Nam, t«i ®Ò nghÞ «ng viÖn tr−ëng cho cËu ta mét c¬ héi lµ lµm theo chÕ ®é hîp ®ång. Nam mõng l¾m, xin ®−îc giao viÖc ngay. T«i ghÐp cËu vµo mét ®oµn ®i c«ng t¸c miÒn Nam ®Ó ®iÒu tra kh¶o s¸t vµ thu thËp d÷ liÖu. Nam kh«ng ng¹i ®i xa, kh«ng nÒ tèn kÐm, cè g¾ng lµm viÖc sao cho g©y ®−îc tÝn nhiÖm n¬i l·nh ®¹o, n¬i ®ång nghiÖp. ChØ mét n¨m sau, Nam ®· lµ mét trong nh÷ng ng−êi tham gia nhiÒu lo¹i c«ng viÖc nhÊt trong ®¬n vÞ: tõ nghiªn cøu thùc ®Þa, dù ¸n thiÕt kÕ ®Õn theo dâi x©y d−ng c¬ b¶n. Trong c«ng t¸c, nhÊt lµ nh÷ng viÖc cÇn giao tiÕp vµ thuyÕt phôc bªn phèi hîp ( d¹o Êy chua dïng tõ ®èi t¸c), Nam ®Òu thùc hiÖn thµnh c«ng, vµ cËu ®· thùc sù trë thµnh trî lý cña ViÖn tr−ëng tõ bao giê kh«ng biÕt. Khi nµy, t«i ®−îc Bä ®iÒu ®éng sang gi÷ nhiÖm vô kh¸c nªn kh«ng cã ®iÒu kiÖn trùc tiÕp qu¶n lý Nam n÷a. B½ng ®i n¨m s¸u n¨m, Nam ®−îc ViÖn chän ®i nghiªn cøu sinh ë Liªn X« . Nam t©m sù víi t«i r»ng :" em thÝch ®i Døc h¬n". T«i b¶o : ®i häc th× Liªn X« tèt, cßn ®i lµm kinh tÕ th× cã thÓ lµ §øc tèt h¬n ®Êy !". Nam c−êi nh¹t, kh«ng nãi g×. Thùc ra, ®· cã lÇn t«i ®−îc mét cËu b¹n cña Nam kÓ r»ng: Nam nã ghÐt cay ghÐt ®¾ng çi nghÌo ®ãi; ®· cã lÇn nã b¶o em r»ng ch¼ng thÓ chÞu çi c¶nh nghÌo ®©u, nÕu cã c¬ héi th× ph¶i lµm kinh tÕ cho ra trß. Kh«ng may cho Nam lµ trong khi®ang häc «n ®Ó thi nghiªn cøu sinh ë trong n−íc th× «ng bè ®ét ngét qua ®êi sau mét c¬n c¶m nÆng. Lóc nµy ®©y míi thÊy râ nghÞ lùc cña Nam. Sau khi lo chu tÊt viÖc tang gia, Nam l¹i tõ quª ra c¬ quan ®Ó tËp trung thi nèt hai m«n vµ ®Òu ®¹t kÕt qu¶ kh¸. H«m tiÔn Nam lªn ®−êng ®i Liªn X«, Nam b¶o t«i : anh cø yªn t©m, em sÏ häc hµnh nghiªm chØnh, nh÷ng còng kh«ng chØ ®Ó cã b»ng mµ cßn ph¶i lµm ®−îc viÖc g× n÷a chø. T«i hiÓu ngay çi viÖc g× cña Nam. Tõ Liªn X«, Nam viÕt th− cho t«i, b¸o r»ng cËu Êy ®· xoay l¹i t×nh h×nh ®Ó ë l¹i Matxcowva thay vÞ ng−êi ta chØ ®Þnh cËu phai häc á Kiev. T«i ®¸nh gi¸ ®©y lµ thµnh c«ng ®Çu tiªn cña Nam tong ®iÒu kiÖn cßn l¹ n−íc l¹ çi, tiÕng t¨m th× ch−a th¹o. ThÕ råi thêi gian qua ®i nhanh chãng ®èi víi ng−êi ®øng ngoµi cuéc ngã vµo: Nam ®· b¶o vÖ thµnh c«ng häc vÞ Phã tiÕn sÜ ®óng vµo lóc Liªn X« tan r·. ë trong n−íc, t«i h×nh dung ra biÕt bao khã kh¨n cho nh÷ng ng−êi nh− Nam. Nh−ng tr¸i l¹i, ®©y chÝnh lµ thêi c¬ quý gi¸ cña Nam. ChØ trong vßng 5 n¨m, Nam ®· tõ mét anh nghiªn cøu sinh quÌn, chØ biÕt ngã ngµng bu«n vÆt ë çc èp ®· trë hµnh triÖu phó. TriÖu phó d«la. Gi÷a kho¶ng thêi gian nµy, t«i cã gÆp Nam mét hai lÇn g× ®ã t¹i ViÖt Nam. Mét lÇn mang vî con ra m¾t " ra m¾t " t¹i nhµ t«i vµ mét lÇn t«i ®Õn t− gia cña Nam, mét c¬ ng¬i nhiÒu tØ ®ång võa tËu cña Nam t¹i Hµ Néi. Ch¼ng kÓ g× nhiÒu vÒ sù giµu cã cña Nam, nh−ng néi viÖc ®−a çc em cña Nam ra Hµ Näi lµm ¨n, s¾m cho mçi ®øa mét c¬ ng¬i ®µng hoµng th× ®ñ thÊy n¨ng lùc cña Nam vµ viÖc Nam vÒ Hµ Néi häp víi t− çch ®¹i diÖn çc nhµ doanh nghiÖp trÎ ë H¶i ngo¹i nãi lªn nhiªï ®iÒu. §ã lµ ch−a kÓ çi vô ®−a ta tr¨m ngµn ®«la dÓ cøu thñ tr−ëng cò cña m×nh ra khái chèn lao lung- còng lµ ®iªu nªn nãi l¾m chø. TÊt nhiªn, ®Ó cã ®−îc nh− thÕ, Nam ®· nÕm ®ñ çc vÞ cña hû, n«, ai, l¹c néi vµ ngo¹i. Theo mÊy c«ng sù th©n cËn cña Nam cho biÕt th× cËu ta phÊt lªn tõ mÊy vô mua l¹i c«ng ty cña con çi chÝnh çc gi¸o s− mµ Nam ®· trî cÊp cho hµng th¸ng trong thêi gian nh¸ nhem cña sù tån vong cña ®Êt n−íc ®· tõng lµ trô cét cña Hoµ b×nh thÕ giíi trong b¶y thËp niªn. Nam ®· t¸i xuÊt çc thiÕt bÞ ®µo xóc, vËn chuyÓn cña Liªn X« sang çc nuíc thÕ gi−oÝ thø ba ( vµ còng lµ mét thø t¸i xuÊt gang hå). Kh t«i viÕt nh÷ng dßng nµy th× ®· h¬n m−êi n¨m kh«ng gÆp l¹i Nam.Nghe ®©u võa råi cã thÊt b¸t trong kinh doanh t¹i Matxc¬va, nh−ng ch¼ng thÊm th¸p g×; vèn liÕng cßn d− l¾m, víi nhiÒu nhµ m¸y vµ hµng ngµn c«ng nh©n. T«i chØ biÕt b¸i phôc mét con ng−êi biÕt lµm giµu vµ cã gan lµm giµu. Cã thÓ Nam kh«ng thÝch gùp l¹i t«i n÷a v× thãi ®êi kh«ng ai thÝch nghe nh¾c l¹i c¶nh hµn vi cña m×nh.Mµ t«i th× biÕt qu¸ râ vÒ çi thño nµy cña Nam.Song t«i ®©u ph¶i lµ ng−êi thÝch «n nghÌo gîi khæ mµ chØ muèn gÆp l¹i Nam ®Ó cïng chuyÖn trß vui vÎ, ®Ó mõng cho Nam ¨n nªn lµm ra, nhiÒu H¹nh phóc. T«i cßn biÕt thªm r»ng nh÷ng ng−êi cã chÝ lµm giµu ph¶i cã c¶ gan vµng lÉn d¹ s¾t n÷a. Mµ Nam th× ch¼ng thiÕu nh÷ng thø ®ã, cã ®óng kh«ng nhØ?

Giªt gμ kh«ng dïng dao mæ tr©u

32

Häc sinh viÕt ch÷ xÊu : - t¹i ngµnh gi¸o dôc-®µo t¹o. Häc sinh ph¶i häc nhiÒu :-t¹i ngµnh gi¸o dôc-®µo t¹o. Häc sinh thi kÕt qu¶ kh«ng cao :-t¹i ngµnh gi¸o dôc-®µo t¹o. Th«i th× tr¨m d©u ®æ ®Çu t»m, ngµnh nµy ph¶i tiÕp thu hÕt vµ ph¶i söa ch÷a b»ng nh÷ng cuéc c¶i çch gi¸o dôc. Mét håi, c¶i çch ch÷ viÕt gÇn nhÊt ®· g©y x«n xao v× ng−êi ta thÊy ch÷ c¶i çch l¹i quay vÒ kiÓu ch÷ cã s½n tõ håi n¶o håi nµo. ThÕ mµ tr−íc ®©y, tong kú c¶i çch tr−íc, ng−êi ta kh¨ng kh¨ng b¶o vÖ cho kiÓu ch÷ kh«ng cã mãc, çc nÐt th¼ng ®¬, ch¼ng liªn quan g× ®Õn nhau. Çi kiÓu ch÷, mµ hÇu hÕt phô huynh häc sinh lªn ¸n lµ con em hä viÕt xÊu ®Õn hai thÕ hÖ. O¸i o¨m nhÊt l¹i chÝnh t¸c gi¶ lÇn c¶i çch ch÷ viÕt lÇn nµy vÉn lµ ng−êi ®· tõng ®−a ra çi kiÓu ch÷a th¼ng ®¬ kh«ng cã mãc, kh«ng cã nÐt uèn l−în lê tr−íc ®©y. GÇn ®©y, viÖc c¶i çch gi¸o khoa bËc tiÓu häc còng kh«ng ph¶i ph¼ng lÆng cho l¾m.BiÕt bao nhiªu bµi phª b×nh, nhËn xÐt trªn çc b¸o trong Nam, ngoµi B¾c. TÊt nhiªn còng cã hµng lo¹t bµi ph¶n kÝch tõ phÝa nh÷ng ng−êi trong ngµnh gi¸o dôc, chñ yÕu lµ nh÷ng ng−êi tham gia biªn so¹n. Anh b¹n t«i ®äc ch¼ng sãt mét bµi nµo, nh−ng råi chØ c−êi. Anh ph¸n gän lán mét c©u:" GiÕt gµ kh«ng cÇn dao mæ tr©u". Anh b¶o t«i: çi løa häc trß chóng m×nh ngµy x−ahäc thµy nµo lµ b¸i phôc thµy Êy. Kh«ng d¸m nãi lµ thµy cao h¬n mÊy çi ®Çu, bëi v× häc trß lµ kh«ng thÓ so víi thµy gi¸o, nhÊt lµ ë cÊp tiÓu häc. ThÊy t«i cã vÓ ch−a hiÓu, anh b¶o : cã nhiÒu nguyªn nh©n ®Ó c¶i çch kh«ng thµnh c«ng. ý ®å lµ rÊt tèt nh−ng biÖn ph¸p kh«ng häp lý.BiÖn ph¸p kh«ng häp lý lµ do quan niÖm ch−a ®óng vÒ ng−êi trùc tiep thùc hiÖn c¶i çch. VËy ng−êi trùc tiÕp c¶i çch lµ ai ?Ph¶i lµ ng−êi am t−êng vÒ xu thÕ ph¸t triÓn gi¸o dôc tiÓu häc thÕ gi−oÝ, biÕt ®−îc trnhf ®é gi¸o dôc tiÓu häc, chÝ Ýt lµ cña çc nuíc tong khu vùc vµ l©n bang.Cuèi cngf ph¶i lµ ng−êi sµnh nghÒ ®µo t¹o tiÓu häc vµ yªu nghÒ, sèng chÕt víi nghÒ chø kh«ng nhÊp nha nhaaps nhæm muèn chuyÓn nghÒ, chuyÓn cÊp. ThÕ th× kh«ng thÓ t×m ra mét ng−êi hay mét nhãm ng−êi cã ®ñ tµi nh− vËy ®−îc. Nh÷ng çi lín cña ngµnh, cña bËc häc do Bé quy ®Þnh, cßn l¹i nh÷ng vÉn ®Ò chi tiÕt, cô thÓ ph¶i do chÝnh çc giøo viªn ®· l¨n lén trong ngµnh, ®· d¹y tiÓu häc tham gia nghiªn cøu vµ biªn so¹n.Bªn c¹nh ®ã cã çc tæ t− vÊn, çc bé m«n riªng biÖt ®Ó hç trî , gi¶i quyÕt khóc m¾c trong qu¸ tr×nh so¹n th¶o. Cµng nghe anh b¹n nãi, t«i cµng kh«ng hiÓu. Anh tiÕp : cËu thÊy kh«ng?, nh÷ng ng−êi trong ngµnh gi¸o dôc b¶o vÖ cho cuéc c¶i çch th× nªu r»ng ban biªn so¹n rÊt chi lµ hïng hËu vµ chÊt l−îng, toµn lµ gi¸o s−, tiÕn sÜ. TH−a r»ng gi¸o s− tiÕn sÜ ®· bao giê gi¶ng d¹y mét tiÕt häc nµo cho çc em häc sinh tiÓu häc, hay lµ ç biÖt cã ng−êi nghiªn cøu s¬ s¬ vÒ ph−¬ng ph¸p, ho¹c nÕu cã sµnh m«n nµy th× ch−a ch¾c ®· thao m«n kia. Bëi vËy kh«ng dïng ®óng ng−êi råi ! §µnh r»ng dao to mæ ®−îc c¶ tr©u, nh−ng chóng ta cÇn giÕt gµ c¬, cÇn lµm thÞt con gµ sao cho khi bµy nã lªn bµn thê ngµy TÕt ®Ó cóng «ng bµ «ng ph¶i sau khi luéc tr«ng rÊt ®Ñp m·, kh«ng s©y søt g×. ThÕ nh−ng c©u nµy còng chØ ®óng víi con dao mæ tr©u cã chÊt l−îng ®Ých thùc, lµm tõ thÐp tèt, rÌn vµ t«i kü chø kh«ng hp¶i tõ s¾t phÕ lo¹i. Lo¹i dao dëm nµy cøa hµng chôc nh¸t kh«ng ®øt miÕng thÞt th× sao gäi lµ dao mæ tr©u ®−îc ? Nãi vËy còng cã lý v× b©y giê cã khèi b»ng dëm, nÕu kh«ng rµ so¸t cÈn thËn mµ cø ®Ó çc vÞ Êy vµo héi ®ång nä, ban bÖ kia th× con ch¸u chóng ta cã ngµy nguy to, hËu qu¶ kh«n l−¬ng ! Êy lµ ch−a kÓ nh÷ng vÞ häc hµnh kh«ng ra g×, vâ vÏ biÕt d¨m ba tiÕng n−íc ngoµi, chø t¾c ®¸nh ch÷ té, ch÷ ngé

®¸nh ch÷ qu¸ mµ l¹i tham kh¶o tµi liÖu gèc th× nguy to.

Ph¶i h¹ cê th«i !§Õn ®©y t«i chît nhí tíi Seagames n¨m råi, ng−êi ta lµm lÔ " Th−îng cê". H×nh nh− nãi "th−îng kú"míi lät tai, míi ®ì cäc c¹ch chø nhØ . Xin lçi nhÐ, l¹i lan man ch÷ nghÜa. Cäc c¹ch qu¸. ph¶i c¶i çch n÷a th«i !

TÝnh hÖ thèng Trong ®¸m b¹n bÌ cña t«i, B×nh næi tiÕng lµ gµn. T«i th× kh«ng nghÜ anh nh− vËy. Anh cã çch sèng, çch suy nghÜ vµ çch nãi rÊt c¶n thËn. Kh«ngbiÕt kh«ng nãi, kh«ng biÕt kh«ng nhËn gióp, kh«ng biÕt kh«ng lµm. Tuy nhiªn, nh÷ng g× anh ®· lµm cho m×nh vµ gióp ®ì ai th× rÊt chu ®¸o, kÕt qu¶ mü m·n. Anh b¶o: çi g× còng cã tÝnh hÖ th«ng cña nã. VÝ dô, khi cËu nãi mét tõ th×

33

cËu ph¶i hiÓu râ nghÜa cña tõ ®ã; ngoµi ra cßn ph¶i biÕt vÞ trÝ cña tõ nµy trong hÖ thèng, tøc lµ cïng víi nã, trong hÖ thèng cã bao nhiªu tõ liªn quan. NÕu kh«ng, tí cã thÓ nghÜ lµ cËu nãi bËy hay phÞa ra. Mäi ng−êi c−êi å khi nghe nãi nh− thÕ. Nh−ng B×nh vÉn l¶i nh¶i : çc cËu c−êi còng ph¶i, nh−ng çc cËu sÏ kh«ng cßn c−êi ®−îc n÷a khi ®Ò ra mét biÖn ph¸p kh¾c phôc sù cè nµo ®Êy mµ nã l¹i ph¸t sinh v« sè hËu qu¶, chØ v× kh«ng n¾m ®−îc tÝnh hÖ thèng. Ch¼ng h¹n, khi nãi

®Õn vÊn ®Ò vÖ sinh c«ng céng th× ph¶i biÕt nã gåm vÖ sinh khong khÝ, vÖ sinh khu d©n c−, vÖ sinh n−íc, vÖ sinh ®Êt vµ c¶ vÖ sinh x©y dùng n÷a. Cßn nÕu hái tiÕp r»ng vÖ sinh kh«ng khÝ cã g× th× th× anh thao thao ngay ®−îc lµ: nã gåm duy tr× kh«ng khÝ s¹ch, lµm s¹ch kh«ng khÝ vµ kiÓm tra tr¹ng th¸i kh«ng khÝ. Cø nh− thÕ mµ anh nãi, nãi rÊt nhiÒu nÕu ta cø tiÕp tôc hái. VËy anh míi gµn. Còng v× anh am hiÓu tÝnh hÖ thèng nh− thÕ nªn khi ®i häp, anh dÔ dµng ph¸t hiÖn ra ai ph¸t biÓu ®óng, ai nãi bõa; bëi trong v¸n ®Ò A kh«ng thÓ cã môc nä, trong vÊn ®Ò B kh«ng thÓ cã néi dung kia. Ng−êi ta bo¶ anh gµn, nh−ng anh nghÜ ng−êi ta dèt. Anh b¶o : tËp suy nghÜ cã l«gic vµ hiÓu vÊn ®Ò trong hÖ thèng míi cã thÓ ®−a ra çc biÖn ph¸p ®óng ®¾n, cã hiÖu qu¶.VÝ dô : ®Ó kh¾c phôc ïn t¾c giao th«ng ph¶i gi¶i quyÕt ®ång bé çc bvÊn ®Ò A,B,C,D,E. NÕu anh chØ biÕt ®Õn D, th× vÊn ®Ò ch−a gi¶i quyÕt ®−îc triªt ®Ó.Anh nãi : biÕt néi dung c«ng viÖc mét çch cã hÖ th«ng th× míi biÕt cÇn ph¶i cã nh÷ng ai tham gia gi¶i quyÕt, hoÆc lµ ®ång thêi, hoÆc lµ theo mét tr×nh tù nhÊt ®Þnh nµo ®ã. §Êy cø xem mét viÖc hay gÆp trªn ®−êng phè lµ ®µo ®i bíi l¹i ®Ó ®Æt çp ®iÖn, ®Æt èng cèng, ®−êng d©y th«ng tin ,v.v. th× ®ñ biÕt. §ã lµ hËu qu¶ tÊt nhiªn cña çch lµm mµ kh«ng biÕt néi dung cña c«ng tr×nh ngÇm d−íi lßng ®−êng.Anh cßn b¶o : TÊt nhiªn trong çch xö lý nhiÒu khi ph¶i dù b¸o ®−îc hµng lo¹t hËu qu¶. VÝ dô kh ng−êi ta cã nhiÒu thêi gian r¶nh rçi th× tÊt nhiªn ph¶i ®i mua s¾m, ph¶i ®i du lÞch, ph¶i vÒ quª,v.v. khi ®ã l−îng hµng ho¸ ph¶i nhiÒu h¬n, sè ph−¬ng tiÖn giao th«ng ph¶i t¨ng lªn t−¬ng xøng. Çc cËu thÊy kh«ng, trong nh÷ng dÞp cã nhiÒu ngµy nghØ do tÕt liÒn víi ngµy nghØ cuèi tuÇn hay nh÷ng ngµy nghØ bï liÒn ®ã, sè ng−êi ph¶i chÇu trùc ®Ó mua vÐ tÇu xe ë bÕn, ë ga vÉn nhiÒu vµ ch−a ®¸p øng ®−îc. §ã lµ v× ng−êi ta Ýt tÝnh ®Õn hËu qu¶ ®ång bé cña mé t×nh huèng. Çc cËu b¶o tí gµn, tí chÞu, nh−ng kh«ng thÓ biÕt mµ kh«ng nãi; kh«ng thÓ thÊy chung quanh lµm ¨n thiÕu suy nghÜ mµ kh«ng bùc m×nh. §· thª l¹i ph¶n ¶nh lªn b¸o, lªn ®µi mét çch chung chung, lÇn sau l¹i vÉn thÕ !...

¤ng vμ ch¸u ë çi thêi kinh tÕ thÞ tr−êng nµy, ngÉm ra l¹i cã nhiÒu ®iÒu hay. Ng−êi lµm cho nhµ n−íc còng tÊt bËt, ®i sím vÒ tèi, bËn rén l¾m, kh«ng cã çi kiÓu ngåi ch¬i s¬i n−íc mµ vÉn ¨n l−¬ng, ®Õn hÑn l¹i ®ªn ®Òu ®Òu nh− thêi bao cÊp. MÊy ®øa con nhµ t«i còng kh«ng lµ ngo¹i lÖ. C«ng viÖc bËn rén tèi ngµy, con çi ®· cã «ng bµ tr«ng cho råi. Chóng xem ®Êy lµ viÖc tÊt nhiªn. Cô Vinh hµng xãm phµn nµn víi t«i r»ng nghØ h−u cßn mÖt h¬n t¹i chøc nhiÒu v× ph¶i klµm «shin cho chóng nã. Chóng nã ®©y lµ çc con cô. Cô ®«ng con, l¾m ch¸u, thÕ nªn kh«ng lóc nµo rçi viÖc. §i du lÞch −: göi «ng bµ tr«ng cho vµi h«m; bËn c«ng t¸c miÒn Nam −: cho con göi ch¸u mét tuÇn. Cø thÕ, hÕt ch¸u nµy ®Õn ch¸u kh¸c, hÕt néi ®Õn ngo¹i- vÉn theo cô phµn nµn - th× kh«ng bao giê r¶nh tay. §Õn nçi, b©y giê thµnh quen: h«m nµo kh«ng cã trÎ con trong nhµ th× thÊy qu¸ v¾ng vÎ. T«i kh«ng cã diÔm phóc nh− cu Vinh, bëi hiÕm hoi, chØ cã mét cn vµ hiÖn cã mét ch¸u ngo¹i. Míi ®Çu th× ng¹i l¾m, cø t−ëng r»ng ®Õn tuæi giµ th× ®−îc nghØ ng¬i cho ®·, ai ngê l¹i ph¶i tr«ng nom vµ ch¬i víi trÎ. Nh−ng kh«ng, chÝnh chóng lµ çi g¹ch nèi cÇn thiÕt trong gia ®×nh, nèi «ng bµ víi cha mÑ chóng. Bëi kh«ng, con çi còng quªn ph¾t bè mÑ trong nh÷ng ngµy th−êng. NhiÒu lý do l¾m : çc cô nghÜ kh¸c, sinh ho¹t kh¸c, ch¼ng thÝch thó g× khi tiÕp xóc víi çc cô. §»ng nµy çc cô l¹i rÊt cÇn cho chóng nªn vÒ mÆt noµ ®Êy, viÖc th¨m hái søc khoÎ còng cã nhiÒu h¬n, bëi nÕu çc cô l¨n ®ïng ra èm th× lÊy ai tr«ng con cho chóng. Nãi chung lµ nh− vËy, nh−ng con çi nhµ t«i còng kh«ng ®Õn nçi nµo, bëi hµng ngµy, khi ®i lµm vÒ, chóng thÊy ®øa con cña m×nh khoÎ m¹nh, xinh xÎo, tinh kh«n ra th× còng h¬i nÓ bè mÑ mét chót.

34

ThËt t×nh, t«i kh«ng −a trÎ con l¾m, nh−ng víi døa ch¸u ngoai cña m×nh nhiÒu khi nã lµm t«i phÊn khÝch mµ lµm ®−îc viÖc nµy, viÖc kia. TØ nh− çi håi ch¸u ®Çy th¸ng, t«i phÊn khëi viÕt mét cuèn s¸ch hai tr¨m trang chØ trong vßng mét th¸ng, hoÆc lµ muèn cã s¸ch kÓ chuyÖn cho ch¸u, t«i ®· dÞch liÒn hµng tr¨m truyÖn ng¾n ®Ó bè mÑ chóng co çi mµ kÓ. Ch¬i víi trÎ vµ d¹y nã hµng ngµy, ngÉm ra còng cã ®iÒu thó vÞ. Ph¶i c«ng nhËn r»ng trÎ b©y giê th«ng minh, nhËy c¶m h¬n thêi tr−íc. Míi ba bèn tuæi mµ ®· cã thÓ bÊm ®iÒu khiªn tivi hÕt kªnh nµy ®Õn kªnh kh¸c, råi ®iÒu chØnh mµu s¾c, to nhá nh− ng−êi lín. Trong khi «ng ch¸u ch¬i víi nhau, nhiÒu khi t«i kh«ng tr¶ lêi ®−îc nh÷ng c©u hái ng©y th¬ nh−ng hãc bóa cña nã. §iÒu l¹ lµ nã cã tÝnh hµi h−íc tõ nhá, biÕt nãi ®ïa, thÝch ch©m biÕm. T«i kh«ng khuyÕn khÝch ®iÒu nµy nh−ng thÇm nghÜ lµ nã s¸ng d¹ vµ nh¹y c¶m. Kh«ng hiÓu con rÓ t«i xem tö vÞ cho con thÕ nµo, nh−ng ®¹i ®Ó lµ trïng hîp víi nh÷ng g× t«i thÊy ë con bÐ tõ tÝnh nÕt ®Õn së thÝch. TÊt nhªn lµ ®Ó chiªm nghiÖm cho vui, chø gi¸o dôc míi lµ chÝnh.HÇu nh− ch¸u ë víi «ng bµ n¨m ngµy trong tuÇn. Bè mÑ giao con cho tõ s¸ng sím, tèi mÞt míi ®ãn vÒ. ThÕ nªn, con bÐ còng cã hai çch sèng : khi ë víi «ng bµ th× nÒn nÕp, nh−ng khi vÒ víi bè mÑ th× bõa b·i, mÊt trËt tù. Dung hoµ ®iÒu nµy kh«ng ph¶i lµ ®iÒu ®¬n gi¶n !

KÎ tù tin KÓ ra th× O¸nh còng vµo lo¹i th«ng minh, chÞu häc vµ cã nhiÒu kiÕn thøc. ChØ cã ®iÒu lµ

anh chµng nµy kh«ng thÊy ai giái giang ë trªn ®êi nµy. " Çi l·o nµy dốt, nh÷ng th»ng nµy dèt, çi c¬ quan nµy còng ...dèt" lµ nh÷ng c©u cöa miÖng cña anh ta. Kh«ng lµm ë c¬ quan nµo ®−îc l©u, vµ trong c¬ quan, anh còng ch¼ng muèn quan hÖ víi ai. Bµn lµm viÖc c¶ anh kª riÓng h¼n mét gãc, kh«ng gÇn bÊt cø mét çn bé nµo trong phßng, tuy anh ta lµ çn bé thõa hµnh nh− hä. Bëi anh kh«ng muèn r©y víi ai hÕt. ViÖc t«i, t«i lµm. Lµm xong t«i nép cÊp trªn, ®õng c« cËu nµo ngã ng¸ng vµo tµi liÖu hay s¸ch vë cña t«i. ë thêi bao cÊp, ng−êi ta hay lªn ¸n nh÷ng ng−êi kiÕm thªm, tù c¶i thiÖn th× anh chµng lµ ng−êi tiªn phong trong ®¸m nµy. §Êy còng lµ mét lý do ®Ó anh ta ph¶i ngåi çch ly, kÎo nh÷ng ®øa thèi måm biÕt l¹i l¾m chuyÖn ! Cña ®¸ng téi, anh chµng biÕt nhiÒu ngo¹i ng÷ l¾m, tuy ch¼ng ®−îc ®µo t¹o ë n−íc ngoµi mµ tiÕng Nga, sau nµy lµ tiÕng Anh, ch÷ H¸n giái ®¸o ®Ó. Anh chµng cã thÓ xÕp ch©n b»ng trßn, m¾t liªc vß cuèn s¸ch mµ dÞch cho ng−êi kh¸c chÐp nh− ®äc tiÓu thuyªt. O¸nh dÞch tuèt: khoa häcký thuËt, chÝnh trÞ, qu©n sù,truyÖn ng¾n, truyÖn dµi kh«ng ng¸n lo¹i nµo, miÔn lµ cã ng−êi thuª. Khi nµy trªn miÖng th−êng ph× phÐo ®iÕu thuèc l¸. O¸nh thuéc lo¹i ng−êi võa nghiÖn thuèc l¸, võa kh«ng. §è ai xÕp anh chµng vß lo¹i nghiÖn hay kh«ng nghiÖn. T©ta nhiªn lµ thuèc ls mua theo tiªu chuÈn ph©n phèi thõ C«ng ®oµn th× vÉn nhËn dÇy ®ñ nh−ng kh«ng hót. Anh chµng vÉn kho¸i nãi vÒ çi sù nghiÖn cña m×nh : " §Êy, nh− bia còng thÕ, vui miÖng t«i uèng bèn n¨m chai còng ®−îc cßn lóc

35

bËn cßn lóc bËn th× ch¼ng bao giß nghiÖn ngËp çi g×". M·i sau t«i míi hiÓu hÕt ya nghÜa cña tõ " vui miÖng". §Êy lµ khi cã ai mêi hót, mêi uèng, cßn khi ë c¬ quanm trong giê lµm viÑc, ch¼ng ai thÊy anh tù lÊy thuèc l¸ cña m×nh ra hót bao giê. Th«i, nh÷ng chuyÖn Êy cã khi chØ lµ thãi quen, mçi nguêi mét tÝnh mét nÕt, x· héi míi phong phó vµ da d¹ng, thiÕt t−ëng ch¼ng nªn nãi nhiÒu. §iÒu muèn nªu ë ®©y lµ ®øc tù tin cña O¸nh. Tin lµ m×nh ®óng vµ mäi ng−êi sai. Bëi vËy anh chµng nµy hay bãi moc ch÷ nghÜa. V« phóc t¸c gi¶ nµo nãi hí, viÕt l¸ch mËp mê th× h·y liÖu ! Bëi nh− thÕ lµ ... dèt. O¸nh b¶o : " Ç l·o Êy biÕt g× ®©u ! lµm tõ ®iÓn H¸n-ViÖt mµ kh«ng ®äc ®−îc ch÷ H¸n, bËy thÕ ®Êy". Ph¶i thõa nhËn r»ng O¸nh rÊt th«ng minh, häc nhanh l¾m. Cø nh− t«i biÕt th× chØ m−¬i n¨m trë l¹i ®©y anh míi ngã ngµng vß ch÷ H¸n, vËy mµ s¸ng d¹, biÕt nhiÒu ®Êy. Nh−ng kh«ng ph¶i biÕt ®Ó sö dông trong c«ng viÖc mµ ®Ó phª ph¸n, bíi mãc nh÷ng ®øa ( hay th»ng cha, l·o giµ) mµ O¸nh chª lµ dèt. Anh chµng nµy thÝch ®¸nh vµo nh÷ng ng−êi næi tiÕng. O¸nh b¶o : " BËy l¾m! bËy l¾m ! Cø ®Ó thÕ nµy th× nguy hiÓm to v× bao nhieu ng−êi häc theo l·o, t«n sïng l·o, lÆp l¹i çi sai v× t−ëng çi l·o Êy giái. Toi ch¼ng tranh luËn ®óng sa víi O¸nh, chØ khÏ khµng b¶o : " Th«i, ng−êi ta giµ råi, cã thÓ s¬ su©t, tha ®i!". O¸nh lÆng thinh. ThÕ råi Ýt l©u sau trªn mét t¹p chÝ nä co hµng lo¹t bµi phª ph¸n mét cuèn s¸ch cò, kh«ng râ ai lµ t¸c gi¶ (!). Nh¾m m¾t th× t«i thõa biÕt lµ ai viÕt nh÷ng bµi nµy. ChØ cã ®iÒu hoi l¹ v× lo¹i thu nÆc danh th× dÊu tªn ng−êi tè ço, ®»ng nµy l¹i dÊu tªn ng−êi bÞ phª ph¸n. Cã thÓ lµ O¸nh cho r»ng bÝ mËt nh− thÕ ®Ó nh÷ng ®éc gi¶ tß mß tù l«i ra ¸nh s¸ng çi kÎ ®· d¸m xuÊt b¶n s¸ch, ®· viÕ s¸ch vÒ mét néi dung mµ b¶n th©n m×nh rÊt ... dèt ch¨ng ? " . H·y ®îi ®Êy !.

Hoa hång tó cÇu Thø hoa nµy thËt lµ ®Ñp. Nã nh− mét vÇng d−¬ng xinh xinh nhó lªn tõ mÆt ®Êt, tá ra nh−

h×nh cÇu, mét thø hoa gåm hµng t¨m çnh hoa rÊt nhá cã cuèng dµi, ph©n bè ®Òu nh− mét chiÕc

bµn ch¶i l«ng tña ra tø phÝa. Nã l¹i cã mµu ®á n÷a. Cã lÏ v× thÕ mµ ng−êi ta ®Æt cho nã çi tªn

h«ng-tó -cÇu. HÝnh nh− mçi c©y hoa chØ në cã mét hay hai bong mçi vô. N¨m ngo¸i, vµo trung

tuÇn th¸ng n¨m, c©y trong bån ë phÝa l«gia phÝa b¾c nhµ t«i në hai b«ng hoa. ChÝnh t«i kh«ng tin ë m¾t m×nh, bëi mÊy h«m tr−íc th«i, nã ch¼ng høa hÑn cho mét çi g× ngoµi hai ba çi l¸ to b»ng l¸ c¶i canh. N¨m nay, vµo ®óng th¸ng n¨m, nã l¹i cho mét b«ng. H−îm nµo... ®Ó t«i nghÜ vÒ lý lÞch cña b«ng hoa nµy. §óng råi, anh Ch©u, ë çch t«i mét cÇu thang ®· cho khi t«i sang th¨m anh èm bèn n¨m tr−íc ®©y. Mµ anh Êy võa ®i xa, sau m−êi mÊy n¨m vËt lén víi çc lo¹i bÖnh tõ ®Çu ®Õn ch©n. ë " v−ên hoa " nhµ t«i cßn cã mÊy thø c©y n÷a còng lµ cña anh cho: c©y tróc nhËt, d¸m thµi lµi tÝa ®Òu lÊy ë nhµ anh vÒ, cÊy tõ nh÷ng mÇm nhá xÝu. Anh ch¨m sãc tØ mØ nh÷ng c©y c¶nh ë v−ên nhµ anh vµ b¶o t«i thÝch thø c©y g× th× cø ®¸nh vÒ. Gi¸ mµ nhµ t«i cã mét kho¶nh ®Êt vµi mÐt vu«ng th× còng ®· cã ®ñ lo¹i c©y nh− bªn nhµ anh; hiÒm v× v−ên hoa t«i nãi trªn ®©y chØ lµ çi bån ®Êt nhá ë l«gia, nªn ®µnh chÞu.. Anh lµm g× còng cÈn thËn tuy cã chËm. Con g¸i anh kÓ r»ng håi bao cÊp, nhµ anh nu«i cã mÊy con gµ, vËy mµ mçi ngµy anh còng ph¶i mÊt ®Õn mät tiÕng ®ßng hå ®Ó cho chóng ¨n (!). ThËt ra, tr−ínc ®©y anh cïng c«ng t¸c ë mét c¬ quan víi t«i ®Õn b¶y, t¸m n¨m trêi. Anh gióp t«i ®−îc nhiÒu viÖc trong c¬ quan, t«i lu«n tr©n träng t×nh c¶m ch©n thËt vµ tr−íc sau cña anh. Tõ håi c¬ quan t«i ph¶i nhËp vµo ®¬n vÞ kh¸c, anh th× ®i ra n−íc ngoµi kiÕm ¨n, th× chóng t«i kh«ng cßn lµm viÖc víi nha n÷a. C¨n hé ca anh çch chç ë c¶ t«i cã hai cÇu thang, thÕ mµ khi anh s¾p ra ®i, nhËp bÖnh viÖn ®Õn ba tuÇn t«i míi biÕt. Cßn may lµ vî chång t«i kÞp ®Õn bÖnh viÖn th¨m anh lÇn cuèi. Anh a ®i thanh th¶n. T«i nhí m·i d¸ng ®i, nô c−êi, çi ®iÖu nãi cñ anh. MÊy th¸ng tr−íc ®©y, s¸ng s¸ng tõ " v−ên hoa" cña t«i nh×n xuãng, thØnh tho¶ng b¾t gÆp anh ®i tËp thÓ dôc ë ngoµi hå vÒ, nÐt mùt h− h¸i, çi cæ v−¬n ra ng©y ng©y ng¾m nh×n phè ph−êng, c©y cá, tuång nh− bao giê anh nghÜ lµ m×nh m¾c b¹o bÖnh. Tõ khi anh mÊt, t«i ch¨m t−íi c©y hång ó cÇu h¬n, nã mäc ra nhiÒu ls xanh t−¬i, nh−ng ch¾c cã t−íi ®Õn mÊy th× ®Õn th¸ng n¨m ng n¨m t«i møi co dÞp th−ëng thøc hoa cña nã - mét qu¶ cÇu ®á tua tña nh÷ng nhµnh hoa li ti v−¬n lªn tõ ba nhµnh l¸ biÕc. Cã lÏ anh sÏ phï hé cho b«ng hoa ®−îc to, ®á vµ trßn trÞa h¬n bao giê hÕt.

36

Nh÷ng ng−êi hμng xãm B¸n anh em xa mua l¸ng giÒng gÇn, råi l¹i tèi löa t¾t ®Ìn cã nhau. Nh÷ng lo¹i c©u nµy

cã ý nghÜa ë thêi nµo, chø b©y giê nghe l¹ ho¾c.Bän trÎ chóng mµ nghe thÊy th× kh«ng thÓ hiÓu ®−îc v× thùc tÕ kh«ng ph¶i nh− vËy. §Êy, çi chó C¬ ë c¨n hé s¸t v¸ch nhµ t«i, quen biÕt v× cïng lµm ë c¬ quan Bé víi nhau ®Õn hai m−¬i n¨m råi, khi gÆp ë cÇu thang còng kh«ng mét cö chØ chµo hái hay nhÕch mÐp, mµ cø nh×n tr©n tr©n nh− theo dâi ng−êi l¹ vµo nhµ m×nh. Tr¸ch g× m¸y ng−êi cïng tÇng, cïng ®¬n nguyªn vïa ë ®©u ®Õn ®©y vµi n¨m, th× hä xem hµng xãm lµ çi th¸ g×. Cã thÓ hµng xãm lµ chç ®Ó hái m−în ch×a kho¸ khi cÇn ph¶i leo lªn tÇng ¸p m¸i ®Ó söa çi bÓ n−íc, hÆc xin l¹i çi th− b−u t¸ bá nhÇm va×o thïng th− nhµ «ng. Bao nhiªu lÇn thay ®æi chñ ë çi c¨n hé tr−íc mÆt råi, hä dän ®Õn, dän ®i, chñ cò, chñ míi, ch¼ng biÕt ai voµ ai n÷a.ThÕ nªn, vch¼ng ai tr¸ch ai, ch¼ng ai quan t©m ®Õn ai. THêi bao cÊp, mång mét mång hai tÕt cßn cã çi lÖ chóc tÕt nhµ hµng xãm, Ýt ra th× còng lµ nh÷ng gia ®×nh cngf ®¬n nguyªn, vui vÎ ®¸o ®Ó. Nh−ng, b¶y t¸m n¨m l¹i ®©y, kh«ng ai lµm çi viÖc d¹i dét Êy n÷a. Thø nhÊt lµ nã mÊt th× giê cña mäi ng−êi: «ng ®ªn t«i th× t«i l¹i ph¶i ®Õn «ng; thø hai lµ cïng ®¬n nguyªn, cïng çi cÇu thang ra ®ông vµo ch¹m, thÊy nhau lu«n, hµ cí g× phi th¨m hái, chóc tông cho phiÒn to¸i, cho lÔ nghi r¸ch viÖc. VËy lµ kh«ng ai ®Õn ai n÷a. Cø nh− thÕ, nhiÒu viÖc x¶y ra tµy t−ßi ë hµng xãm kh«ng ai biÕt c¶. Bµ cô c¨n hé ®èi diÖn b¶y chôc tuæi ®i ch¬i khuya bj c¶m l¹nh l¨n ®ïng ra chÕt, «ng NhËt tæ phã dän ®i råi, «ng Ch©u vïa nhËp bÖnh viÖn råi ®i th¼ng ra V¨n §iÓn mµ ch¼ng ai biÕt. Mçi c¨n hé lµ mét ph¸o ®µi. Ai hái ®· cã chu«ng. Mµ nghe tiÕng chu«ng th× ch−a ch¾c ®· ph¶i má cöa. Cßn ph¶ingã. Ngã qua çi lç " m¾t thÇn" l¾p ë cña ®i ®ª xem kÎ gian hay ng−êi ngay, kÎ quen hay ng−êi l¹. Cua ®¸ng t«i, ®é rµy l¾m ke m¹o danh ®i lµm tõ thiÖn hay tiÕp thÞ, ngang nhiªn bÊm chu«ng liªn håi mét çch Êt tù tn nªn nhiÒu khi kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i m¬ cöa. Nã bÊm ch¸n, chê ch¸n, lÈm b¶m ch¸n råi bá ®i. §óng khi Êy, nÕu chÞu khã nh×n xuång ®−êng, ch¾c sÏ thÊy bµ s− dëm mÆc ¸o n©u sßng cÇm sæ xin tiÒn ®óc chu«ng cho d×nh chïa hoÆc mÊy cËu thanh niªn vËn ®ång phôc xanh lÌ gi¶ danh tæ chøc quyªn gãp gióp çc ch¸u thiÖt thêi võa ë cÇu thang nhµ m×nh ra (!) Hµng xãm l¸ng giÒng b©y giõ ph¶i chÞu çi khæ to nhÊt mçi khi hä söa ch÷a nhµ tr−íc khi thay thÇy ®æi chñ. Nhµ tèt ®Õn mÊy, tÖn nghi ®Õn mÊy, vÉn ph¶i söa çi ®·. ThÕ lµ hµng th¸ng ®innh tai nhøc ãc hµng xãm. TrÎ s¬ sinh canh çc c¨n hé ®ang ®−îc çc«ng bµ míi dän dÕn tÆng cho nh÷ng có giËt m×nh thon thots trong giÊc ngñ, kh«ng ph¸t sµi ®· lµ may l¾m råi. §ã lµ ch−a kÓ nh÷ng «ng bµ tranh thñ c¬i níi, cho¸n chç nµy, ®ôc ®ex chç kia, ¶n h−ëng ®Õn sô yªn lµnh vµ toái thä cña c¶ ng«i nhµ. D−îc çi hay lµ khi b¶o hä nhÑ tay, th× hä c−êi xoµ, thu vÐn qua loa cho xng chyÖn, cèt ®−îc viÖc cho m×nh th«i. H×nh nh− b©y giê ngwif ta cho quan hÖ hµng xãm l¸ng giÒng kh«ng cÇn thiÕt nòa. §iÒ nµy cµng ®óng víi løa trÎ Ch¼ng thÕ mµ khi thÊy mÊy «ng bµ giµ hái th¨m søc khoÎ nhau ë cÇu thang th× chngs cho lµ h©m tØ ®oä, lµ chËp m¹ch, lµ Êm ®Çu...Hµng xãm lµ nh− vËy nªn çi tõ " nhµ tËp thÓ" ng−êi ta còng kh«ng muèn gäi n÷a, c¶ b»ng lêi vµ in trªn danh thiÕp. Thø nhÊt, ®Þa chØ mµ ®Ò lµ t«i ë phßng nµy, phßng kia , c¨n hé nhµ tËp thÓ h× yÕu qu¸; ng−êi ta bÌn ®Ò lµ d·y nhµ A,B,C... cho kh¸ h¬n, ®Ó khi dÞch a tiÕng t©y trong danh thiÕp, nã lµ "suite" còng ®ì mang tiÕng kÐm cái. Cßn b»ng lêi tho¹i th× gäi phÐng lµ chng c− cho sang, cho sµnh ®iÖu, bëi nhµ mwif t¸m hai m−¬i tÇng cao ngÊt còng chØ gäi Õn thÕ th«i. Cßn vÒ ý nghÜa nh©n v¨n th× chung c− míi lµ thuËt ng÷ xøng víi thêi më cöa, kinh tÕ thÞ tr−êng. §Êy, nã chØ chung çi cÇu thang, çi hµnh lang, çi cæng vµo th«i chø. PhÝa sau çi cöa s¨t ®ñ kiÓu cña çc c¨n hé lµ nh÷ng cuéc sèng kh¸c nhau cña bao nhiªu con ng−êi mµ ngµy h«m nay hä cã cÇn g× ®Õn çi thø hµng xãm l¸ng giÒng n÷a chø !

Gi÷a nh÷ng ng−êi xa l¹

37

Vuèt l¹i ¸o vÐt cho chØnh tÒ, n¾n l¹i çi ca v¸t cho th¼ng thím, t«i ®i vÒ phÝa çi cöa lín v× tho¸ng nh×n thÊy ch÷ hû ®á choÐ d¸n trªn mét tÊm b¶ng tr¾ng. §óng lµ ®¸m c−íi con cËu H¹nh ®©y råi ! Tuy nhiªn, khi ch−a thÊy nguêi quen th× t«i vÉn ch−a yªn t©m. Mµ nghÜ cho cïng

th× ngoµi H¹nh ra, t«i nµo cã quen ai ë ®©y. T«i víi H¹nh cùng học víi nhau ë B¸ch khoa, nh−ng sau h¬n bèn m−¬i n¨m míi t×nh cê gÆp l¹i nhau trªn ®−êng phè. H¹nh ®i ®©u béi chØ kÞp hái t«i ®Þa chØ, b¶o ®Ó lóc nµo ghÐ th¨m. Mét th¸ng sau t«i nhËn ®−îc thiÕp cña H¹nh göi qua ®−êng b−u ®iÖn, mêi dù tiÖc c−íi th»ng con giai ót. §i hay kh«ng, ®iÒu nµy còng ph¶i suy nghÜ mét chót, bëi thêi gian chóng t«i xa nhau qu¸ l©u, ch¼ng biÕt bèn m−¬i n¨m qua H¹nh sèng thÕ nµo, gia ®×nh ra sao; tÝnh b¹n cña chón t«i kh«ng thÓ gÇn gòi th©n mËt nh− håi cßn trÎ, häc chung mét líp. §i ¨n c−íi còng dë, mµ kh«ng ®i th× cµng kh«ng hay. ThÕ råi, mÆc dï chóa ghÐt çi c¶nh ®i ¨n c−íi mµ kh«ng cã ng−êi quen, b¹n bÌ chung mâm, t«i vÉn v× sÜ diÖn mµ lªn ®−êng. GhÐt cña nµo trêi trao cña Êy. §ang ng¬ ng¸c ngã nghiªng th× H¹nh ë ®©u lßi ra, vui vÎ Ên t«i xuèng mét çi ghÕ vµ b¶o mÊy ng−êi ®· ngåi s½n: " Cã «ng b¹n t«i ®©y n÷a lµ ®ñ råi !" MÊy ng−êi lé vÎ vui ra mÆt, ch¼ng ph¶i v× gÆp ng−êi quen mµ lµ cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó n©ng cèc lu«n, chÊm røt çi c¶nh chê ®îi cho ®ñ m©m s¸u ng−êi. T«i ch−a kÞp nãi víi H¹nh c©u g× th× cËu ta ®· cuèng quýt ch¹y ra phÝa cöa ®ãn mÊy «ng kh¸ch, ý chõng lµ cÊp trªn. Khi nµy t«i míi ®Þnh thÇn l¹i vµ vµ biÕt r»ng m×nh bÞ ngåi lät thám gi÷a n¨m bµ, cè nh×n mµ ch¼ng thÊy ai quen. ThÕ lµ t«i trë thµnh ng−êi ®Ñp giai nhÊt m©m. V× lµ cña hiÕm nªn ®−îc çc bµ, çc c« ch¨m sãc rÊt kü. T«i x−a nay rÊt ng¹i uèng bia th× th× çc bµ tíi tÊp rãt bia vµo cèc cho t«i, cßn hä th× mçi ng−êi bËt n¾p mét lon C«ca-C«la. T«i rÊt ghÐt ¨n ®å h¶i s¶n th× trong b¸t lóc nµo còng ®Çy t«m ç. Bµ nµo, c« nµo còng x−ng x−ng r»ng t«i ngåi xa qu¸ nªn tiÕp tÕ cho t«i liªn tôc. Còng may lµ t«i chît nghÜ ra r»ng m×nh ph¶i vËn dông kinh nghiÖm ¨n tiÖc ë Trung Quèc h¬n ba m−¬i n¨m tr−íc ®©y nªn b×nh tÜnh ¨n mçi mãn Êt Ýt, ®óng lµ rÊt Ýt. Nh−ng nÕu ¨n mµ kh«ng nãi g× th× qu¸ buån ; mµ mÊy bµ ch¼ng chÞu nãi chuyÖn víi nhau, h×nh nh− lµ muèn t«i nãi tr−íc. Ngåi gi÷a nh÷ng ng−êi l¹, t«i cã g× mµ nãi, ngoµi c©u: " Çm ¬n, t«i vÉn cßn ¹ !". H×nh nh− bµ nµo, c« nµo còng muèn tá ra lµ m×nh ®¶m ®ang, vèn dÜ chiÒu chång x−a nay hay sao mµ gì ç, bãc t«m, khen mãn nµy ngon, çi nµy mÒm l¾m, mêi b¸c s¬i ! Còng cã thÓ lµ çc bµ nãi thËt khi tho¸ng thÊy hµm r¨ng cña t«i khuyÕt mét vµi çi ch¨ng ? Çc bµ çc c« tuy kh«ng quªn g¾p cho mnhf, nh−ng vµi phót th× l¹i quay ra th¨m nom t«i, cø nh− ví ®−îc mét ng−êi ®Ó cïng lµm tõ thiÖn. H×nh nh− mét bµ thÊy h¬ v« duyªn, lªn tiÕng: " B¸c cïng lµm víi b¸c H¹nh ¹ ?". May q¸, t«i cã dÞp më måm ®Ó nãi mét c©u kh«ng b¾t ®Çu b»ng ch÷ " Çm ¬n". T«i lý nhÝ ( kh«ng ph¶i v× t«i x−a nay nãi nhá mµ v× trong måm cßn nhiÒu thøc ¨n do çc bµ tiÕp tÕ)-nãi r»ng : " B¹n häc cò". Çc bµ çc c« ®Òu ®ång thanh : " Quý ho¸ qu¸ !". T«i chît nghÜ: " §óng lµ quý thËt nªn míi gÆp ®−îc çc bµ çc c« ngµy h«m nay nh− thÕ nµy".ThÕ råi çc bµ çc c« nãi chuyÖn víi nhau, tai t«i bÞ ï ®i v× hä khoe nhau ®ñ thø, tõ míi s¾m con xe nµy, míi lµm çi nhµ kia cho lªn ®êi, míi g¶ chång cho con g¸i lÊy «ng gi¸m ®èc nj lµ con «ng bÝ th− kia. Khi kh«ng cßn g× ®Ó khoe n÷a, hä l¹i quay sang t«i :" D¹ b¸c lµm ë ngµnh nµo ¹ ?" T«i l¹i lý nhÝ :" Cïng nghÒ víi b¸c H¹nh nhµ ta ®Êy th«i". Mét bµ, xem chõng th©n thiÕt víi gia ®×nh cËu H¹nh, ra ®Òu biÕt t−êng tËn l¾m, b¶o :" Quý ho¸ qu¸, thÕ ra b¸c còng lµm vÒ ®»ng Ng©n hµng ®Êy ¹ ?". §Õn lóc nµy th× t«i kh«ng hiÓu næi n÷a. H¹nh cïng häc kiÕn tróc x©y dùng nh− t«i, khi ra tr−êng còng toµn hµnh nghÒ x©y dùng. Khi nµy t«i cµng thÊy xa l¹ víi nh÷ng ng−êi chng quanh vµ thÇm nghÜ : " T¹i sao H¹nh l¹i mêi nh÷ng ng−êi kh«ng biÕt g× vÒ cËu ta nh− mÊy bµ mÊy c« nµy, vµ c¶ lo¹i ng−êi l©u míi gÆp l¹i nh− t«i ?"

Ng−êi Hμ Néi T«i ë HµNéi ®· h¬n nöa thÕ kû nh−ng kh«ng thÓ tù nhËn m×nh lµ ng−êi Hµ Néi ®−îc. Thø nhÊt lµ t«i kh«ng cã quª qu¸n ë vïng ven Hµ Néi, thø hai lµ t«i kh«ng cã mét ng«i nhµ ë cña «ng cha ®Ó l¹i n»m trong khu phè cæ, thø ba lµ tõ lêi ¨n tiÕng nãi, çch c− xö ®Õn kiÓu tiªu dïng kh«ng gièng víi ng−êi Hµ Néi. Thùc ra th× tÝnh çch cña nh÷ng ngwif vèn cã cha mÑ, «ng bµ ®· lµ ng−êi Hµ Näi vµ hiÖn nay cì s¸u b¶y chôc tuæi - ng−êi ®−¬ng thêi- kh«ng biÓu hiÖn râ

38

®−îc tÝnh çch nh− «ng cha cña hä- Ng−êi Hµ Néi. Nh÷ng mü tï " v¨n minh, thanh lÞch" nãi bÊy l©u nay trªn ®µi b¸o dµnh cho ng−êi Hµ Néi ch−a nªu bËt ®−îc çi kh¸c cña gi÷a nh÷ng ng−oõi Hµ Näi víi nh÷ng ng−êi tø xø kÐo ®Õn ë ®Êt Hµ Thµnh.C¶ nh÷ng thó gäi lµ v¨n ho¸ Èm thùc v.v. nªu trong s¸ch b¸o bÊy l©u vÉn ch−a to¸t lªn ®−îc nh÷ng g× lµ cèt çch, c¬ b¶n kh¸c víi nh÷ng ng−êi lÞch l·m ë n¬i kh¸c. NhÑ nhµng, kÝn ®¸o, lÞch sù, tÕ nhÞ, h¬i b¶o thñ mét chót vµ kh«ng hÒ khoe khoang, kh«ng thÝch hµo nho¸ng lµ tÝnh çch phæ biÕn cña ng−êi Hµ Néi. T«i cã nhËn xÐt nh− thÕ v× ®· cã dÞp gÇn gòi vµ sèng chung víi mét trong nh÷ng gia ®×nh Hµ Néi chÝnh gèc, khi chóng t«i míi trë vÒ Hµ Néi trong nh÷ng n¨m ®Çu cña thËp kû 50 ë thÕ kû tr−íc. Bµ chñ nhµ lµ ng−êi quª T©y Mç, x−a còng lµ ngo¹i thµnh Hµ Néi. Tõ n¨m ®êi nay, çc cô ®· vµo néi thµnh lµm ¨n, bu«n b¸n. Nãi lµ bu«n b¸nnh−ng kú thùc lµ më mét cöa hµng b¸n thuèc vµ kª ®¬n , ch÷a bÖnh cho trÎ con. Cô néi bµ lµ thµy lang næi tiÕng, kh«ng hiÓu ®−îc truyÒn l¹i ph−¬ng thuèc ch÷a bÖnh trÎ em tõ ®êi nµo, song rÊt cã tÝn nhiÖm gÇn xa. VËy lµ b¸n thuèc gia truyÒn. Ng«i nhµ ë gi÷a phè cæ, chiÒu réng mÆt nhµ kh«ng qu¸ ba mÐt, s©u hót vµo trong. HÝnh thøc cña nã ®¹i ®Ó gièng nh− nh÷ng ng«i nhµ trong tranh cña ho¹ sÜ Bïi Xu©n Ph¸i, nghÜa lµ hai tÇng, m¸i ngãi rªu phong, cöa sæ tÇng trªn nhá xÝu vµ toµn ng«i nhµ th× cò kü. Cò nhÊt cã lÏ lµ chiÕc cÇu thang gç, ®é dèc h¬i lín, bëi tiÕt kiÖm diÖn tÝch®i l¹i. Lªn cÇu thang, ®è ai b−íc mµ kh«ng ph¸t ra tiÕng cät kÑt. VÌ tiÕt trêi nåm, sê vµo tay vÞn cÇu thang mµ ph¸t sî v× ®äng nhiÒu h¬i n−íc, Èm −ít l¾m. Trong nhµ lóc nµo cngx im ¾ng, kÓ c¶ lóc gia ®×nh tô häp ®«ng ®ñ nhÊt. Mçi ng−êi nãi khÏ mét chót, ®i nhãn ch©n mét chót lµ çch sèng cña nh÷ng ng−êi trong gia ®×nh nµy. Kh«ng ph¶i hä sî ai, mµ sî chÝnh sù ån · kh«ng cÇn thiÕt. TiÕng nãi vµ çch dung ch÷ cña ng−êi Hµ Néi gèc kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i chuÈn mùc nh− çch viÕt. Nghe tinh, thÊy hä nãi ch−n thay v× ch©n, c−n thay v× ch©n. Cã thÓ lµ muèn nãi nhÑ ®i, dÞu ®i, ngay c¶ khi m¾ng má. Bµ chñ nhµ t«i th−êng nãi ssèng ¸o thay v× quÇn ¸o, gièng m¸ thay v× chã m¸. Bµ b¶o: nãi quÇn ¸o hay chã m¸ nã dung tôc, t«i ch¼ng bao giê nãi nh− vËy. Cã mét ng−êi kh¸ch ®Õn ch¬i, con d©u ph¶i pha ba t¸ch n−íc, ®Æt ®µng hoµng hai trong ba t¸ch Êy theo chiÒu thuËn tay ph¶i cña chñ vµ kh¸ch. ThÕ cßn t¸ch thø ba ? Kh«ng cho ai c¶. Bµ b¶o : rãt hai t¸ch lµ bÊt lÞch sù. Cßn khi mêi n−íc ph¶i rãt tr−íc mÆt kh¸ch ®Ó cho kh¸ch biÕt lµ n−íc míi pha, chø kh«ng ph¶i lµ bÞ uèng Êm pha dë. Khi rts n−íc, nhÊt thiÕt ph¶i tõ tõ, chóc vßi Êm vµo gÇn mÐp t¸ch ®Ó kh«ng sñi bät vµ kh«ng ph¸t ra tiÕng kªu. KÓ ra, thËt phøc t¹p, nh−ng còng thËt lÞch l·m vµ cã lý.Cßn çi sù mêi mäc trong b÷a ¨n th× ch¼ng ph¶i bµn v× hä quan niÖm cã mêi, cã ¨n. §Ó ng−êi ta tù gøp lµ m×nh bÊt lÞch sù (!). Ng−êi Hµ Néi chÝnh gèc rÊt c¨n c¬ vµ tiªu pha hîp lý, kh«ng h×nh thøc vµ sÜ diÖn h·o. CÇn thiÕt th× ®¾t mÊy còng tiªu nh−ng ch−a cÇn th× Î mÊy còng kh«ng s¾m. §å ®¹c trong nhµ - trõ nh÷ng gia ®×nh s−u tÇm ®å cæ - kh«ng nhiÒu vµ ®¬n s¬. §iÒu ®¸ng kh©m phôc lµ trong gia ®×nh cña ngwif Hµ Néi, viÖc gi¸o dôc con çi rÊt coi träng. HiÕm thÊy gia ®×nh nµo cã con çi h− háng, kh«ng ¨n lêi bè mÑ. ChÝnh bµ go¸ t«i nãi ë ®©y cã ba ng−êi con trai mµ tÊt c¶ ®Òu ngoan ngo·n, nghe lêi mÑ r¨m r¾p. Hä ®Òu thµnh ®¹t: ng−êi lµm gi¸o s−, ng−ßi lµm gi¸m ®èc c¬ quan, ng−êi lµm hiÖu tr−ëng tr−êng trung häc. Nãi chung ng−êi Hµ Näi sèng b×nh dÞ, kh«ng thÝch s¾m söa phung phÝ, ngay c¶ khi thêi nay, muèn mua g× cngx cã. Cã thÓ qua ®©y mµ lý gi¶i ®−îc v× sao ng−êi Hµ Néi cø ë m·i khu phè cæ, trong nh÷ng ng«i nhµ cò kü, thËm chÝ xuèng cÊp nÆng råi, cã thÓ nãi lµ bÊt tiÖn nghi trong cuéc sèng hiÖn ®¹i. Kh«ng mÊy ng−êi muèn ®æi lÊy kho¶ng trêi cao cña nh÷ng ng«i nhµ chung c− t¹i khu ®« thÞ míi, réng hµng tr¨m mÐt vu«ng, dÇy ¸nh s¸ng.

39

TiÒn xu T«i biÕt mét ng−êi tªn lµ Xu. §ã lµ mét c« g¸i n«ng th«n, ch¸n c¶nh ruéng ®ång lµm ¨n vÊt v¶, bá ra thµnh phè lµm ¨n. Mét ngµy, bµ mÑ mß ra tØnh th¨m con, ®Õn chç con lµm, qua phßng th−¬ng trùc, «ng g¸c cæng hái: - Bµ kia ®i ®©u ? - T«i hái khÝ kh«ng ph¶i, trong nµy cã ®øa con g¸i nµo tªn lµ Xu kh«ng ? - Tªn Êy th× lµm g× cã ! Bµ mÑ mãc çi ¶nh c« con g¸i tõ tói ¸o, ch×a ra vµ b¶o: - Nã nh− thÕ nµy Ng−êi g¸c cæng nh¨n nhë c−êi vµ b¶o: - T−ëng ai, thÕ c« TuyÕt Chinh lµ con bµ ®Êy µ ? Bµ mÑ mÆt nh¨n nh− bÞ, chÐp miÖng nãi : - Con ¬i lµ con, Chinh víi Xu th× kh¸c g× nhau mµ con ph¶i ®æi tªn ®Ó mÑ ®i t×m hÕt c¶ h¬i thÕ nµy! Çc b¹n nhá tuæi ch¾c kh«ng biÕt thÕ nµo lµ chinh, thÕ nµo lµ xu ®©u nhØ. ë ta tr−íc ®©y, ®¬n vÞ tiÒn tÖ thÊp nhÊt lµ xu, b»ng mét phÇn m−êi cña hµo. Håi míi çch m¹ng th¸ng T¸m, ta cã tiÒn 1 xu, 2xu, 5 xu ®óc b»ng nh«m. Tr−íc ®ã, thêi phong kiÕn nhµ NguyÔn cã tiÒn chinh, b»ng mét nöa xu. Hai lo¹i tiÒn nµy gièng nhau ë chç chóng ®Òu cã lç, nh−ng mét lo¹i vu«ng, mét lo¹i trßn, mét lo¹i b»ng ®ång, mét lo¹i b»ng nh«m. Hai ba n¨m nay, míi l¹i nh×n thÊy tiÒn b»ng kim lo¹i, d¹ng tiÒn xu, tiÒn hµo tr−íc ®©y,nh−ng l¹i cã mÖnh gi¸ hµng tr¨m, hµng ngµn ®ång. Tuy vËy, ng−êi ta vÉn gäi lµ tiÒn xu cho tiÖn. Nhµ n−íc t−ëng r»ng nh©n d©n hoan nghªnh v× tiÒn lÎ xem chõng còng thiÕu vµ n¸t l¾m råi. Nh−ng kh«ng ph¶i nh− vËy. ë chî, ng−êi ta kh«ng chÞu nhËn tiÒn xu, dï chØ lµ mua rau. Hä b¶o cÊt gi÷ lät tay, lØnh kØnh. §Êy lµ tiªu vÆt, chø tiªu hµng chôc ngµn ®ång th× cµng khã, ngay c¶ khi b¹n dïng tiÒn xu n¨m ngµn. VËy lµ çi lo¹i tiÒn nµy khã l−u th«ng. Kh«ng ai b¾t ai tiªu ®−îc. Mµ ta th× kh«ng cã luËt tiÒn tÖ. Thö hái ë mét n−íc ch©u ¢u, mét c«ng d©n kh−íc tõ tiªu tiÒn nhµ n−íc th× sÏ bÞ xö nh− thÕ nµo ? Cã lÏ mäi ng−êi ë ta ®Òu chÞu kh«ng tr¶ lêi ®−îc c©u hái nµy, kÓ c¶ ng−êi trong ngµnh tµi chÝnh vµ ngµnh luËt. Bëi cã nghÜ ®Õn ®©u. Mäi sù quyÕt ®Þnh lµ theo chñ quan, khi quyÕt ®Þnh råi, thùc tÕ biÕn diÔn ra sao th× kh«ng cã luËt lÖ g× ®Ó ®¶m b¶o thùc thi tèt çc quyÕt ®Þnh cña Nhµ n−íc c¶. §©y lµ nãi chuyÖn nhá, chuyÖn xu hµo tiªu vÆt, chø nhiÒu vÊn ®Ò kh¸c còng røa. BiÕt råi, khæ l¾m, nãi m·i ! nh− cô Cè Hèng nh−ng thùc ra cã biÕt ®Õn n¬i ®Õn chèn ®©u vµ nhÊt lµ kh«ng bao giê l−êng hÕt ®−îc nh÷ng hËu qu¶ cña mét gi¶i ph¸p ®Ó kh¾c phôc. Nãi thÕ, h×nh nh− ng−êi viÕt nh÷ng dßng nµy cã vÎ chñ quan, bëi khi cho l−u hµnh tiÒn " xu", ng−êi ta còng ®· ph¶i nghÜ ®Õn viÖc sö dông tiÒn xu vµo nh÷ng viÖc g× råi chø. Nµy nhÐ, rÊt tiÖn cho viÖc mua nh÷ng thø nh− n−íc gi¶i kh¸t ë m¸y b¸n hµng tù ®éng, cho viÖc gäi ®iÖn tho¹i ë nh÷ng n¬i c«ng céng, v.v.Nh−ng hä l¹i vÉn kh«ng chÞu hiÓu tÝnh çch cña ng−êi ViÖt Nam m×nh lµ bãc ng¾n c¾n dµi,

40

thÝch ch¬i tivi mÇu ngay kh«ng qua " giai ®o¹n" tivi ®en tr¾ng, hoÆc bá qua " ®iÖn tho¹i thÎ" tiÕn ngay lªn "di ®éng". Bëi ®©y lµ vÊm ®Ò sÜ diÖn, çc ®å dïng nµy kh«ng chØ lµ ph−¬ng tiÖn mµ cßn lµ cña c¶i, lµ danh dù ç nh©n. NÕu kh«ng cã çi ®ã th× kh«ng sµnh ®iÖu , th× kÐm cái, kh«ng b»ng anh b»ng em. Mµ ®iÒu nµy th× hä kh«ng muèn. Cßn Nhµ n−íc l¹i cø nghÜ lµ hiÕm tiÒn lÎ b»ng giÊy khi cho l−u hµnh tiÒn xu. Th−a r»ng: TÕt võa råi, nhiÒu n¬i trong d©n cã tiÒn giÊy lÎ míi tinh, ®æi b¶y ¨n m−êi ®Ó phôc vô çc bµ çc c« ®i lÔ, ®i mõng tuæi cho trÎ con. §æi hµng triÖu ®ång còng cã. TiÒn Êy ë ®©u ra, ch¼ng hiÕm l¾m ®©u ! kh¾c phôc, cµng sím cµng tèt ". T«i chØ nghe mµ ch−a ph¸t biÓu, v× ®©y lµ chuyÖn tÇy trêi, ch−a

L¹i chuyÖn qu¶ng ço §ang xem truyÒn h×nh víi t«i t¹i phßng kh¸ch, «ng B×nh tù nhiªn næi çu: "tÖ thËt, kh«ng coi kh¸n gi¶ ra çi g×, muèn chiÕu lµ chiÕu, muèn dõng lµ dõng. BËy thËt !...". T«i ch−a hiÓu m« tª r¨ng røa g× th× B×nh l¹i tiÕp :"s−íng thËt, mÊy ®øa cã tiÒn, xoÌ ra tµi trî thÕ lµ lµm v−¬ng lµm t−íng, kh«ng chÕ c¶ ®Õn v¨n ho¸ nghÖ thuËt. T«i quay l¹i nh×n B×nh ®Ó hiÓu nguyªn cí g× mµ cËu ta næi c¬n thÞnh né lªn nh− vËy. Hái ra th× vÉn lµ çi chuyÖn chÌn qu¶ng ço trong khi chiÕu phim truyÖn. T«i b¶o B×nh :" thÕ lµ hä thµnh c«ng ®Êy, chøng tá cËu cã chó ý ®Õn néi dung cña qu¶ng ço. ChÝnh lµ çi nghÖ thuËt qu¶ng ço ®Êy: ng−êi ta ®−a qu¶ng ço vµo çi lóc cËu ®ang tËp trung chó ý vµo phim, dï muèn hay kh«ng cËu còng ph¶i xem nh÷ng g× trong qu¶ng ço ®Ó råi hiÓu tiÕp néi dung cña phim nã biÔn biÕn ra sao chø". B×nh còng gËt ®Çu thõa nhËn nh− vËy. CËu ta b¶o r»ng cËu cã thÓ nhí nh− in nh÷ng g× qu¶ng ço trong mét buæi chiÕu phim Êy chø. T«i lé vÎ ng¹c nhiªn th× B×nh b¶o:" tí ®äc cho cËu nghe mét bµi mµ m×nh ®Þnh göi ®¨ng b¸o ®Ó c¶nh ço nhµ §µi cho cËu nghe nhÐ, ch¾c lµ cËu phôc l¨n v× tí nhí ®−îc hÕt". T«i ch−a kip tr¶ lêi th× B×nh ®· dâng d¹c ®äc : "§æi míi kinh tÕ cã t−¬i Nh−ng sinh nhiÒu c¶nh nùc c−êi l¾m thay ChØ riªng qu¶ng ço hµng ngµy Trªn tivi còng ®¸ng " x©y" l¾m råi ChiÕu phim non mét tiÕng th«i (1) Mµ chÌn qu¶ng ço hai håi thËt l©u Phim ch−a hÕt c¶nh mµo ®Çu §· dõng ®ét ngét ®æi sÇu thµnh vui: "Nμy ®©y bμn ch¶i ®μn håi

Nμy kia §i L¾c s¸ng ngêi th«ng minh

TiÕp theo Søc sèng thËt kinh:

Hμ Lan C« G¸i, ®õng khinh s÷a nμy

§ê Ni c«ng nghÖ thêi nay

Tèi −u mμu s¾c ph¬i bμy Sam Sung

Nμy thuèc chèng ngøa lÉy lõng

ChÞ em ta h·y ®ãn mõng §Ò P«

TiÕp theo, tin thËt bÊt ngê:

Sª-Da s¸ng t¹o tõng giê kh«ng ngoa

Nãi gÇn råi l¹i nãi xa:

Kh«ng cßn rèi n÷a, h·ng ta ®· rμnh

Pan M« Li cña ng−êi sμnh

C« g¸i hÕt rèi, liÕc t×nh ng−êi xem"

41

Qu¶ng ço hÕt t¸m phót kÌm Phim míi chiÕu tiÕp: anh em l¹i buån Yªu ®−¬ng, hên giËn, sÇu th−¬ng T×nh ch−a ng· ngò, th−¬ng tr−êng l¹i rao: "Ai muèn tÈy s¹ch kh«ng nμo!

¤ M« vÕt bÈn thÕ nμo còng thua

Con VÞt ®©y chí cã ®ïa

Hoμn toμn tÈy s¹ch vÕt nh¬ trªn sμn

Du d−¬ng tiÕng h¸t c« nμng:

C«ng Pho ai cã mÞn m¹ng nh− t«i

TiÕp theo lμ tiÕng ph¸o ®«i

Nghe -lμ- thÊy ®Êy, hìi «i l¹ ®êi

Es Ph«n bay bæng n¬i n¬i

S÷a chua ngon thÕ, eo ¬i! hiÖn liÒn

Y-A-O- mãn thuèc tiªn

¨n vμo d¹ s¸ng, xinh duyªn h¬n ng−êi

T« Bi Com bæ con ng−¬i

Thuèc nμy ch−a røt, vμng m−êi khoe ra:

Pa Na S« Nic hμng ta

Mua tróng vμng ®Êy, thËt lμ lîi to

Råi quay l¹i c¶nh ®Çu vß

S©n-Siu mÒm m−ît, duçi cho tãc ng−êi

Qu¶ng ço thªm b¶y phót t−¬i VÞ chi mét kh¾c ®i ®êi nhµ ma Tr¨m n¨m trong câi ng−êi ta ChiÕu phim nh− thÕ ch¾c lµ giÕt phim ! _______ (1) Buæi chiÕu phim Hµn Quèc "Nh÷ng ngμy t−¬i ®Ñp" håi 21 giê ngµy 28-11-2003 trªn VTV3.

Tr¸i tim bÞ ®¸nh c¾p

Ng−êi ®äc cã thÓ nghÜ ®©y lµ mét c©u chuyÖn t×nh mïi mÉn. Thùc ra, ®©y lµ tªn truyÖn, ®óng nh− nghÜa ®en cña nã. H«m võa råi, khi ngåi chê c¾t tãc t×nh cê t«i ®äc thÊy trªn b¸o An

ninh Thö ®« mÈu tin nh− thÕ. Tin r»ng: kÎ c¾p ®· «m trän tr¸i tim ®ùng tiÒn mõng cña mét ®¸m

c−íi nä, mãc hÕt tiÒn trong ruét vµ vøt l¹i vá ë cÇu thang. Nghe ®©u, buæi tr−a khi tan tiÖc n¬i kh¸ch s¹n, mäi ng−êi lôc tôc kÐo nhau vÒ nhµ, s¬ ý ®Ó "tr¸i tim vµng" thÕ nµo mµ kÎ gian thã ®−îc. Khæ chñ ®i tr×nh b¸o, c«ng an hái mÊt bao nhiªu tiÒn, th× kh«ng tr¶ lêi ®−îc. Mµ ai cã thÓ tr¶ lêi ®−îc khi ch−a xÐ tr¸i tim ra mµ ®Õm. C©u chuyÖn cã thËt nh− ®ïa nµy sÏ lµ khã hiÓu ë nöa thÕ kû sau. VËy ph¶i gi¶i thÝch h¬i cÆn kÏ mét chót kÎo hËu duÖ chª c−êi líp ®µn anh ngí ngÈn, mang tr¸i tim bµy bµn. §©y lµ mét h×nh thøc c¶i tiÕn, nã cã nguån gèc tõ miÒn Nam ,tøc lµ mét çi hép cã d¹ng tr¸i tim to ®ïng, lµm b»ng b×a cøng vµ bäc v¶i sÆc sì, trªn cã khe ®Ó nhÐt phong b× tiÒn mõng cña nh÷ng ng−êi ®i dù c−íi n¬i nhµ hµng kh¸ch s¹n. Nã cã thÓ ®−îc ®Æt ngay n¬i cña ra vµo ®Ó «ng nä bµ kia ®Òu nh×n thÊy. ¦u ®iÓm thÊy râ cña h×nh thøc nµy lµ nã khÆc phuc ®−îc t×nh tr¹ng lén xén trong bòa tiÖc khi bè ( hoÆc mÑ) dÉn c« d©u chó rÓ ®Õn chµo t¹i tõng bµn tiÖc. Ng−êi ta ®ì ph¶i nhÊp nha nhÊp nhæm,l¨m l¨n cÇm çi phong b× ®Ó kÞp dói véi dói vµng vµo tay c« d©u, chó rÓ hay vµo çi

42

tói ®eo lñng l¼ng n¬i vai cña bµ mÑ chó rÓ nµo kü tÝnh. TiÖc cã ngon mÊy, r−îu cã say mÊy vÉm ph¶i tØnh t¸o ®Ó kh«ng quªn ®−a çi phong b× , -mµ cã ng−êi nµo ®ã ®· nãi h¬i qóa lµ tr¶ tiÒn

c¬m bôi gi¸ cao. Nhê cã tr¸i tim nµy, cã thÓ ai ®ã trãt ®Ó quªn phong b× ë nhµ, hoÆc r¬i d−íi líp

lãt ¸o vÐt nh¸t thêi ch−a t×m ra, th× còng kh«ng ph¶i gi¶ vê ®au d¹ dµy mµ xin chuån vÒ nhµ n÷a. Còng çch nµy, cã n¬i cßn ®Æt mét bøc gÊm ®á to t−íng vµ mÊy çi bót d¹ ®Ó ng−êi dù c−íi ký tªn l−u niÖn, cø nh− lµ ghi sæ lµm c«ng ®øc. Cã lÏ v× qu¸ phÊn khëi víi çi h×nh thøc thu gom tiÒn nh− trªn mµ gia chñ cña ®¸m c−íi nµo ®©y quªn ®øt ®i çi viÖc b¶o vÖ tr¸i tim vµng. Gi¸ mµ biÕt ®−îc trong ®ã cã bao nhiªu th× nçi tiÕc tiÒn còng ngu«i ngoai, ®»ng nµy... Kh«ng hiÓu tíi ®©y cßn h×nh thøc thu gom tiÒn nµo hay h¬n? GÇn ®©y ng−êi ta cæ ®éng cho viÖc tæ chøc nh÷ng ®¸m c−íi tËp thÓ , cã hµng tr¨m ®«i c« d©u chó rÓ tham gia vµ kh«ng tèn kÐm. ThÕ th× l¹i g©y khã cho ng−êi ®i ¨n c−íi råi. B»ng çch nµo thÓ hiÖn t×nh c¶m víi nhµ trai, nhµ g¸i trong mét ®¸m c−íi tËp thÓ qu¸ ®«ng nh− thÕ. Ch¾c lµ kh«ng thÓ ®æi tõ cùc nµy sang cùc kia nh− thÕ ®−îc ®©u ! ChØ e r»ng, c−íi tËp thÓ, kh«ng bµy vÏ tèn tiÒn chØ lµ h×nh thøc bÒ ngoµi, cßn bªn trong lµ tiÖc tïng sang träng, th¸ch c−íi tïm lum,v.v. bëi ng−êi ta cã tiÒn, kh«ng cã dÞp nµo dÔ khoe khoang, bµy vÏ mµ còng dÔ thu ho¹ch h¬n lµ ®¸m c−íi. Xin chê xem !

Di ®éng

T«i cßn nhí, håi ®Çu nh÷ng n¨m 80, nghÜa lµ kho¶ng 10 n¨m sau ngµy gi¶i phãng miiÒn Nam, ë Hµ Néi, sè m¸y ®iÖn tho¹i cã thÓ ®Õm ®−îc kho¶ng h¬n 3000 chiÕc. TuyÖt ®¹i ®a sè lµ trang bÞ cho çc c¬ quan. C¬ quan nãi ë ®©y lµ tõ cÊp së ty, viÖn, tr−êng trë lªn, chø cÊp phßng th× ®õng hßng cã ®iÖn tho¹i. Ch¼ng h¹n, c¬ quan t«i lµ mét ViÖn trong Bé th× còng chØ ®−îc m¾c mét m¸y ®iÖn tho¹i , chñ yÕu dïng cho thñ tr−ëng giao dÞch víi çc c¬ quan kh¸c vµ nhËn chØ thÞ cña c¬ quan cÊp trªn cña m×nh. Çn bé cã b×a A, B nghÜa lµ cì thø tr−ëng, bé tr−ëng trë lªn míi ®−îc l¾p ®iÖn tho¹i t¹i gia. Bëi thÕ, ®Õn nhµ ai mµ thÊy cã ®iÖn tho¹i thêi ph¶i kÝnh nÓ l¾m råi. TÊt nhiªn lµ khi ®ã, h×nh thøc vµ chÊt l−îng m¸y ®iÖn tho¹i xoµng l¾m, kh«ng thÓ so víi b©y giê. Nã ®en ®ñi vµ th« kÖch, ®©u cã Ên phÝm nh− hiÖn nay mµ ph¶i ngo¸y ngãn tay lia lÞa míi gäi ®−îc . Còng may lµ thêi ®ã, sè ®iÖn tho¹i chØ míi ®Õn n¨m con sè, kÓ c¶ m· ®Þa ph−¬ng, chø ®Õn hµng chôc sè nh− b©y giê th× cã khi trÑo x−¬ng ngãn tay mÊt.

Hai m−¬i n¨m sau, tøc lµ ngµy nay, ë thµnh thÞ vµ n«ng th«n, ®©u ®©u còng cã . Xu©n Êt DËu nµy, ngµnh b−u chÝnh viÔn th«ng sÏ ®¹t sÏ ®¹t con sè m−êi triÖu thuª bao, nghÜa lµ xÊp xØ

13% sè ng−êi trong c¶ n−íc sö dông m¸y ®iÖn tho¹i cè ®Þnh. Êy lµ ch−a kÓ con sè ®iÖn tho¹i di ®éng, con sè nµy còng lín l¾m, nh−ng lµm sao mµ n¾m b¾t chÝnh x¸c ®−îc. Ng−êi ta quen gäi lµ di déng cho gän. D©n ViÖt Nam hiÖn nay coi di ®éng lµ mét thø vËt dông trang søc cña çc c«

çc bµ, lµ thø sµnh ®iÖu cña çc cËu çc ®¹i gia, lµ dông cô thay m¸y ¶nh m¸y quay phim cña nh÷ng tay ch¬i hoÆc nh÷ng ng−êi muèn s¨n ¶nh, ghi h×nh lµm chøng tÝch. VËy lµ gi¸ cña nã v« cïng, cã nghÜa lµ tï vµi tr¨m ngµn (®å TÇu) cho ®Õn nh÷ng hµng Nokia, Ericsson, Siemens, LG thø thiÖt ®a chøc n¨ng th× cã ®Õn b¶y t¸m ®Õn hµng chôc triÖu ®ång. §ã lµ ch−a kÓ gi¸ kû lôc cña nh÷ng ®iÖn tho¹i di ®éng cã "sè ®Ñp". T¹p chÝ ThÕ Giíi Míi n¨m ngo¸i cã ®¨ng gi¸ kû lôc cña mét vµi chiÕc ®iÖn to¹i di ®éng lªn ®Õn bèn m−¬i, n¨m m−¬i triÖu ®ång do cã sè qu¸ ®Ñp. §¹i

kh¸i lµ toµn sè 9 hay lµ nh÷ng cÆp ®«i nh÷ng con sè rÊt dÔ nhí. ThÕ råi ng−êi cßn ta c©u gi¶i th−ëng cho çc trß ch¬i gi¶i trÝ trªn truyÒn h×nh, cho khuyÕn m¹i hµng bia r−îu, bét giÆt, s÷a géi ®Çu...còng toµn b»ng måi nhö di ®éng. KhÐo khen ai nghÜ ra çi chiªu nµy, nã võa gän, võa tiÖn

dông, võa ®¾t gi¸, mµ chØ cã cô giµ lô khô gÇn ®Êt xa trêi míi kh«ng thÝch th«i. Cã ®iÒu lµ vÉn tèn kÐm khi dïng çi thø nµy. Tuy nhiªn nã thËt thuËn tiÖn : Nhµ ë tËn t»ng 5 − ? Mäi khi gäi nh− hß ®ß ng−êi nhµ míi nghe thÊy mµ xuèng më cña, nay chØ bÊm bÊm mÊy nh¸t, reng reng lµ cã ng−êi xuèng liÒn. §i ®©u cã viÖc, kh«ng ®óng giê hÑn vÒ nhµ, gäi di ®éng b¸o ngon ¬. Råi c¶

viÖc gäi taxi ë ngoµi ®−êng hoÆc khi gÆp tai n¹n gi÷a n¬i ®ång kh«ng m«ng qu¹nh. Êy lµ ch−a kÓ çi ®o¹n bå bÞch hÑn hß dÊm dói còng tiÖn l¾m. ThÕ nh−ng, çi g× còng cã mÆt tr¸i cña nã

43

®Êy: t¹i n¹n giao th«ng còng ®· x¶y ra víi mÊy cËu c« võa ®i xe m¸y võa nghe ®iÖn, mÊy «ng hay l¶ng nh¨ng bå bÞch, l¹i ®·ng trÝ ®Ó quªn di ®éng ë nhµ, vî b¾t qu¶ tang ghi l¹i sè ®iÖn con bå, ®Õn tËn nhµ ®¸nh ghen, mÊy vô bÞ c−íp giËt di ®éng v× khoe khang gi÷a chèn phè ph−êng,v.v. lµ nh÷ng t×nh huèng ®· x¶y ra. Ch−a hÕt, cã anh ch¶ng cßn dïng di ®éng ®Ó chôp lÐn c¶nh nµy, c¶nh nä nh»m tèng tiÒn ®−îng sù n÷a chø. ¤i ! v¨n minh mét thuë!

Çi TÕt ®¸ng nhí

ChØ cßn hai tuÇn n÷a lµ TÕt Êt DËu ®Õn. Mïi h−¬ng trÇm trªn bµn thê to¶ ra th¬m nøc lµm t«i chît nhí h«m nay ®· r»m th¸ng ch¹p. L¹i mét n¨m tr«i qua n÷a råi. TÕt ®Õn lµm cho ng−êi ta nhí l¹i nh÷ng kû niÖm x−a. ¤i, cã biÕt bao nhiªu çi tÕt ®¸ng nhí tõ tuæi thiÕu niªn cho ®Õn håi tr−ëng thµnh, vµo nh÷ng n¨m thanh b×nh hay nh÷ng lóc chiÕn tranh, tÕt cña thêi bao cÊp ®Õn tÕt ngµy nay- thêi thÞ tr−êng thèng so¸i. Nh− cuèn phim quay chËm, nh÷ng ký øc xa x−a dÇn ®Õn h«m nay cø lÇn l−ît hiÖn ra trong t©m trÝ t«i. Kh«ng çi tÕt nµo gièng çi tÕt nµo, chóng hiÖn ra râ mån mét råi l¹i nhoµ ®i, nh− tan trong lµn khãi h−¬ng. Cã ®iÒu lµ, t«i ch−a tõng ph¶i ¨n tÕt xa nhµ mét lÇn nµo, kÓ c¶ çi tÕt n¨m Êy... H«m Êy lµ ngµy ba m−¬i tÕt. C¬ quan t«i s¬ t¸n t¹i VÜnh Phó. ¤ng thñ tr−ëng c¬ quan nghiªm l¾m, kh«ng cho ai rêi c¬ quan ®i tr−íc 12 giê tr−a. §Ó gi÷ ch©n çn bé c«ng nh©n viªn, ®ång thêi ®iÓm danh ®−îc nh÷ng ai v« kû luËt d¸m vÒ quª ¨n tÕt tr−íc giê quy ®iÞnh, c¬ quan häp mÆt anh em ®Ó chóc tÕt vµo lóc 11giê 30 . Thö hái, khi ®ã, ai còng mong ngãng giê khëi hµnh,nhÈy lªn xe ®¹p mµ vÒ ¨n tÕt ë gia ®×nh th× tinh thÇn ®©u mµ nghe «ng thñ tr−ëng nãi n¨ng, gi¸o huÊn vÒ kû luËt vµ chóc tông kia chø ! MÆc kÖ, n¨m nµo «ng còng bµy trß nh− thÕ. Còng dÔ hiÓu th«i v× gia ®×nh «ng ¨n tÕt ngay n¬i s¬ t¸n nªn cã bao giê th«ng c¶m víi anh em cho ®−îc. Kh«ng hiÓu sao, tÕt Êy t«i l¹i kh«ng cã ý ®Þnh vÒ nhµ. Kh«ng ph¶i v× t«i kh«ng muèn, mµ v× kh«ng thÓ. Nµy nhÐ, trêi m−a dÇm thÕ nµy, ®−êng võa bÈn võa tr¬n mµ ph¶i ®¹p vÒ phÝa Hµ néi gÇn bèn chôc c©y sè, råi rÏ qua CÇu §uèng ®i lªn Yªn ThÕ B¾c Giang, kho¶ng s¸u chôc c©y sè n÷a míi vÒ ®Õn " nhµ", - n¬i bè mÑ t«i s¬ t¸n. Cø cho lµ cã søc khoÎ ®i th× ®Õn mÊy giõo t«i míi vÒ ®Õn nhµ trong ®iÒu kiÖn trêi m−a vµ tèi nh− ®ªm ba m−¬i ... ThÕ nh−ng khi mäi ng−êi ®· lªn ®−êng th× t«i kh«ng thÓ chÞu ®−îc n÷a. Nçi nhí nhµ ë ®©u d©ng lªn. T«i chît nghÜ, b»ng mäi gi¸ ph¶i vÒ nhµ ¨n tÕt víi gia ®×nh. T«i kh«ng nhí m×nh ®· chuÈn bÞ nh− thÕ nµo, nh−ng chØ m−êi l¨m phót sau çi ý quyÕt t©m ®ã, t«i ®· b¨ng b¨ng ®¹p xe trªn ®−êng. Cña ®¸ng téi, chØ mÊt n¨m b¶y c©y sè ®−êng xÊu th«i, cßn qu·ng sau nµy kh«ng ®Õn nçi nµo. May cho t«i lµ qu·ng ®−êng tõ n¬i s¬ t¸n vÒ ®Õn CÇu §uèng kh«ng x¶y ra sù cè g× vµ trêi vÉn cßn s¸ng, su«i giã, råi ngít m−a, - h×nh nh− trêi còng th−¬ng t«i. ThÕ rèi sau ®ã, cµng vÒ chiÒu, khi t«i ®¹p xe lªn phÝa b¾c th× m−a cµng nÆng h¹t, giã l¹nh cµng d÷, quËt vµo mÆt t«i,

nhiÒu khi xe ®¹p nh− dõng l¹i. Th«i chÕt råi, ng−îc giã. ý nghÜ ®ã lµm t«i bõng tØnh: t×nh h×nh nµy th× mçi giê kh«ng qu¸ ®−îc m−êi c©y sè. Cã lóc giã to qu¸, trêi rÐt mµ må h«i ra ®Çm ®×a, t«i ph¶i rÏ vµo qu¸n n−íc nghØ mét lóc. M−a ngít l¹i lªn ®−êng. Tuy vËy tÝnh ra th× qu·ng t¸m chÝn giê tèi còng vÒ ®Õn nhµ. Nh−ng kh«ng ph¶i nh− vËy. Trêi ®· tèi, cßn h¬n hai m−¬i c©y sè n÷a míi vÒ ®Õn nhµ th× xe ®ap hÕt h¬i. Nguy to råi ®©y! trêi m−a rÐt thÕ nµy mµ lãc cãc d¾t xe ®i bé trong ®ªm tèi v¾ng vÎ th× ®Õn giao thõa còng ch−a ch¾c ®· vÒ ®Õn nhµ. D¾t xe ®−îc b¶y t¸m c©y sè th× t«i chît nh×n thÊy mét tÊm gç ®ãng vµo gèc c©y cã ®Ò ch÷: b¬m v¸ xe. Chît nghÜ lµ

nhµ ng−êi cã tÊm v¸n nµy ë gÇn ®©u ®©y, t«i rÏ vµo lèi nhá çch ®Êy vµi chôc th−íc, thÊy mét m¸i nhµ tranh le lãi ¸nh ®Ìn, t«i liÒu ®Ëp cöa. May qu¸, ®óng lµ nhµ ch÷a xe cã biÓn treo ngoµi ®−êng çi. Th«ng c¶m víi t«i vÒ c¶nh ®−êng tr−êng xe háng, tÕt nhÊt ®Õn n¬i, hä v¸ cho ngay. T«i ®¹p xe ®Õn kho¶ng m−êi giê th× ®Õn ng«i lµng bè mÑ t«i s¬ t¸n. §ªm tèi ba m−¬i, trêi tèi ®en nh− mùc, t«i dß dÉm d¾t xe vµo tËn cña ng«i nhµ tranh mµ kh«ng ai hay biÕt. T«i ®øng d−íi m¸i hiªn, nhµ ®ãng cöa im Øm. Nh×n qua lç phªn cöa, thÊy cã ¸nh ®Ìn tï mï. Bçng tiÕng mÑ t«i

44

phµn nµn: "thµng bÐ thÕ lµ kh«ng vÒ ¨n tÕt ®−îc råi". Vµi gi©y qua ®i, cã tiÕng bè t«i nãi " cã thÓ lµ chèc n÷a vÒ còng nªn". T«i nghe tiÕng nãi an ñi mÑ t«i cña «ng yÕu ít, kh«ng chøa niÒm tin t−ëng g× ngay trong lêi nãi cña m×nh. Lóc ®ã, t«i kh«ng lÆng thinh ®−îc n÷a, lªn tiÕng: "con ®· vÒ ®©y!". Ngän löa ®Ìn dÇu ®−îc vÆn cao lªn, bè t«i lao ra phÝa cña liÕp, më rÊt nhanh. Khái ph¶i nãi bè mÑ t«i mõng vui nh− thÕ nµo. Çc cô b¾t t«i n»m nghØ mµ nãi chuyÖn. Mµ thó thËt, nÕu kh«ng n»m th× t«i còng gôc mÊt v× mÖt, v× ®ãi, v× rÐt. Kh«ng hiÓu sao, chØ nöa giê sau t«i l¹i c¶m thÊytØnh t¸o, khoÎ m¹nh nh− th−êng. Vui tÕt víi gia ®×nh ®−îc ®óng cã ngµy mång mét tÕt, s¸ng ngµy mång hai t«i ®· ph¶i chuÈn bÞ lªn ®−êng vµo m−êi mét giê. Dï sao, b©y giê t«i còng yªn t©m råi, ®−îc thÊy bè mÑ t«i vÉn khoÎ m¹nh, ®»ng sau pãc ba ga lØnh kØnh mét l« b¸nh tr¸i mµ mÑ t«i ®· buéc vaß ®ã tõ lóc nµo. Trêi h«m Êy bçng t¹nh r¸o, l¹i höng n¾ng nh− hoµ chung niÒm vui tÕt gia ®×nh cña t«i.

Con g¸i

Xem trªn b¸o chÝ b©y giê míi hay ë Trung Quèc ng−êi ta thiÕu ®µn bµ con g¸i vµ thõa con trai. T¹i sao cã t×nh tr¹ng nµy ? §ã lµ do sù vËn ®éng tr¸i tù nhiªn trong cuéc sèng. Sè lµ Trung Quèc ®· cã trªn mét tØ d©n tõ cuèi thÕ kû 20 nªn ph¶i kÕ ho¹ch ho¸ d©n sè mét çch triÖt ®Ó. Quy ®Þnh mçi cÆp vî chång chØ cã mét con kh«ng chØ lµ lêi khuyªn mµ lµ luËt. Ng−êi ta cã nh÷ng h×nh ph¹t nghiªm ngÆt vµ cã hiÖu qu¶ ®Ó ®èi phã víi viÖc gia t¨ng d©n sè so víi kÕ ho¹ch. KÕt qu¶ lµ m·i ®Õn ngµy 6.1.2005 c«ng d©n thø 1,3 tØ cña Trung Quèc míi ra ®êi. §ã lµ mét bÐ trai ®−îc ®Æt lµ Zhang Yichi. Th¾ng lîi trªn ®©y cña kÕ ho¹ch ho¸ d©n sè lµ mÆt ph¶i, cßn mÆt tr¸i cña vÊn ®Ò lµ ë ®©u. Do quan niÖm cã con trai ®Ó nèi dâi cßn nÆng nÒ nªn ng−êi ta ®· ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p nh©n t¹o ®Ó sinh con trai. Ng−êi ta cã thÓ ph¸ thai khi sím biÕt r»ng m×nh sÏ sinh con g¸i hoÆc cè g¾ng thùc hiÖn nh÷ng ®iÒu kiÖn nµo ®ã ®Ó sinh con theo ý muèn. Do vËy mµ tØ lÖ con trai ë Trung Quèc so víi con g¸i cã tréi h¬n . §iÒu ®ã cã nghÜa lµ trai thõa g¸i thiÕu. ThÕ míi biÕt, kh«ng ai ®iÒu chØnh thÕ giíi nµy giái b»ng "«ng trêi". Vµ nh− mäi ng−êi ®· biÕt, nhiÒu hËu qu¶ ®· x¶y ra trong mét x· héi thiÕu c©n b»ng nh− thÕ. Nãi chuyÖn thÕ giíi ®Ó liªn hÖ tíi n−íc m×nh. Ph¶i nãi r»ng tr−íc ®©y, t×nh tr¹ng " träng nam khinh n÷" trong vÊn ®Ò sinh ®Î kh«ng kÐm nÆng nÒ. Cã nhµ ®Ó ®Õn s¸u ®øa con g¸i råi, mÆc dï c¶nh nhµ ch¼ng d− dËt g× còng cè g¾ng lµm mét cËu con trai n÷a míi chÞu th«i. Nh−ng, trong nh÷ng tr−êng hîp nh− thÕ, th−êng Ýt khi to¹i nguyÖn, v× rèt cuéc l¹i thªm " mét con vÞt giêi " n÷a ! T«i ch¼ng bao giê nghÜ r»ng m×nh ph¶i cã con trai. Ch¼ng thÕ mµ n¨m 1973, khi vµo ViÖn b¶o

vÖ bμ mÑ vμ trÎ s¬ sinh ®Ó th¨m ch¸u míi sinh, khi ng−êi ta ®−a cho xem sæ së sinh ®Ó t×m

phßng ch¸u bÐ, khi t×m thÊy tªn mÑ nã vµ chóa bÐ nÆng 3350g lµ t«i mõng l¾m råi, kh«ng tra xem nã lµ con g¸i hay con trai. Vµ thó thËt, ch−a mét lÇn t«i −íc ao hay vÝ dô nã lµ con trai c¶. TÊt nhiªn, ®èi víi con g¸i, t«i cã çch gi¸o dôc vµ h−íng ®Ých cho ch¸u trong ho¹c tËp còng nh− chän nghÒ lµ kh¸c nhau. T«i quan niÖm r»ng, vÒ t©m lý còng nh− sinh lý, th«ng th−êng con g¸i kÐm ý chÝ h¬n, cã nghÜa lµ Ýt ®ua tranh, vµ nh− thÕ lµ kÐm xuÊt s¾c vÒ n¨ng lôc h¬n; cßn nÕu lµ con trai th× nã ph¶i giái giang, cã ý chÝ phÊn ®Êu cao. TÊt nhiªn, nÕu con g¸i ®· cã ý chÝ v−¬n lªn, häc hµnh ®Õn n¬i ®Õn chèn, kh«ng chÞu kÐm chÞ thua em, th× nã sÏ rÊt thµnh ®¹t trong c«ng viÖc, trong sù nghiÖp nh−ng...Bªn trong çi nh−ng nµy lµ v« sè nh÷ng thø phiÒn to¸i ph¶i gi¶i quyÕt.T«i biÕt ë ta cã nh÷ng bµ ®−îc lªn tivi hµng ngµy nh−ng bao nhiªu viÖc nhµ, bao nhiªu lo toan trong gia ®×nh lµ nhê chång con hÕt. Bµ ta nÕu cßn mét chót th× giß th× ®Ó... thë ®· lµ tèt råi

! Êy lµ ch−a nãi ®Õn nhiÒu bµ bÞ chång bá ( hoÆc bá chång) v× bµ ta ®· mÊt n÷ tÝnh råi. VËy lµ khi sinh con g¸i, còng cÇn ph¶i cã quan ®iÓm " th«ng tho¸ng", kh«ng cÇu toµn vµ nhÊt lµ ®õng ®¸nh gi¸ con m×nh qu¸ cao, ®øng kú väng nhiÒu vµo nã. TÊt c¶ nh÷ng thø nµy chØ lµm khæ trÎ con, vµ khi nã kh«ng thµnh ®¹t, l¹i nuèi tiÕc v× kh«ng sinh ra ®−îc mét ®øa con trai. Kh«ng hiÓu çc b¹n cã nghÜ nh− vËy kh«ng nhØ ?

45

Th¾ng lÖch

Tr«ng th¼ng th× mÆt cËu ta nh− ng−êi võa bÞ ®¸nh Êy. Nãi thÕ còng h¬i khã hiÓu nªn bæ sung thÕ nµy cho dÔ h×nh dung: mÆt cËu ta kh«ng ®èi xøng. B¹n bÌ quen thuéc th−êng gäi lµ Th¾ng mÆt lÖch, cã khi cßn gäi ®¬n gi¶n lµ Th¾ng LÖch. CËu ta còng ch¼ng thÌm tù ¸i. Trêi sinh

«ng tó Çt, ®Êt nøt con bä Hung, viÖc g× mµ ph¶i bùc m×nh. Khi Êy, cËu ta chØ nhÕch mÐp c−êi;

thÕ mµ nh×n t×nh ®¸o ®Ó. Häc hµnh kh«ng ®Õn nçi nµo, tèt nghiÖp kü s− kinh tÕ ®µng hoµng, nãi n¨ng còng gän gµng khóc triÕt ®¸o ®Ó. KÓ ra, nÕu cËu kh«ng tham tÝ chót ë çi dù ¸n th× thñ tr−ëng vÉn cßn tin t−ëng v¸o tµi th¸o v¸t cña cËu. D¹i nhÊt lµ cËu xµ xÎo tr−íc vµo mèi l¬in cña thñ tr−ëng, thµnh thö «ng nµy giËn l¾m, suýt n÷a th× cho nghØ viÖc. Còng may lµ thêi bao cÊp, tiÒn chïa c¶ nªn cho cËu ¨n l−¬ng c¬ b¶n nh−ng kh«ng giao thªm viÖc g× n÷a, dÇn dµ råi còng tµnh kh«ng cã l−¬ng. Cã h«m gi÷a tr−a, cËu ta cßn mß ®Õn chç t«i, m¾t hoa, mòi thë kh«ng ra h¬i, b¶o lµ em ®i kiÕn xem cã çi viÖc g× lµ thªm, mµ ®ãi qu¸, anh cã çi g× anh cho em ¨n t¹m. §Õn giê nµy råi th× tao còng chØ cã m× ¨n liÒn. CËu ta ¨n lÐm mét çi, cã vÎ ngon lµnh l¾m. CËu ta phµn nµn con vî ®æ ®èn, toµn lÎn vÒ nhµ mÑ v× thÊy chång ®é nµy kiÕm kh«ng ra tiÒn. MÊy con vÞt trêi - cËu ta th−êng gäi ba ®øa con g¸i m×nh nh− vËy- ¨n häc tèn kÕm l¾m, vî chèng kh«ng chung søc chung lßng, gia ®×nh v÷ng vµng lµm sao ®−îc ®©y? Th¾ng ta cßn phµn nµn r»ng çi con bÐ thø ba, ch¼ng gièng bè tÝ nµo. Mµ çi con vî em nã l¸o ra phÕt, cã lóc x« x¸t c·i nhau, nã bªnh con vµ b¶o th¼ng em r»ng, nã cã ph¶i lµ con anh ®©u mµ thÝch nã gièng bè. Em mµ kh«ng k×m ®−îc th× ®· cho nã mét çi t¸t xiÕc ra trß. Nh−ng råi cËu ta l¹i lÈm bÈm : trÎ con nã ®· vµo nhs m×nh th× lµ con m×nh råi, ph©n biÖt lµm g× cho ®au ®Çu anh nhØ. T«i còng ch¼ng hiÓu m« tª r¨ng róa g× nªn lÆng thinh kh«ng khai th¸c thªm. B½ng ®i mét n¨m, kh«ng thÊy cËu ta lui tíi. Cã ®iÒu lµ kú nµy Th¾ng LÖch l¹i toµn nãi chuyÖn tû, chuyÖn c©y, chuyÖn lµm nhµ, mua m¸y nä, thiÕt bÞ kia. Ngåi l©u l©u, míi biÕt cËu ta may m¾n ví ®−îc m«t viÖc, triÓn khai ë nhiÒu tØnh, bít xÐn kha kh¸. §èt hÕt hai ®iÕu thuèc l¸, mÆt cËu ta cµng bÊt ®çi xøng h¬n, råi c¬n cí ë ®©u næi lªn, cËu ta b¶o : chóng nã tham « nhiÒu chø, em chØ móc cã gÇn mét n¨m nay t«i,

nã móc nh÷ng qu¶ to, ph¶i ®Ó cho m×nh qu¶ nhá chø. ý chøng cËu ta nh¾c l¹i chuyÖn «ng thñ tr−ëng tr−íc hÊt c¼ng h¾n. H¾n b¶o: mµ hËu qu¶ nhìn tiÒn ®Êy, h¾n chÕt c¶ nhµ chø cã ai thä ®−îc ®©u. T«i còng ch¼ng muèn nãi thªm víi cËu ta mét lêi nµo n÷a. KÕt qu¶ lao ®éng kiÓu Êy cña cËu kh¸ tèt ®Ñp: mét ng«i nhµ ba tÇng khang trang mäc lªn ®óng n¬i c¨n hé cÊp bèn cò cña cËu ®· ë h¬n chôc n¨m tr−íc ®ã. Kh¸ gi¶ råi, cã ®Õn 5 n¨m nay cËu ch¼ng bÐn m¶ng ®Õn nhµ t«i, ch¾c h¼n v× thÊy t«i kh«ng kho¸i kiÓu sèng cña cËu ta. H«m råi, cã ng−êi ®Õn nhµ t«i ch¬i, vui chuyÖn nãi r»ng Th¾ng LÖch ®· ly dÞ vî råi, nhµ chia ®«i, con còng chia ®«i. T«i nghe chuyÖn mµ kh«ng hÒ söng sèt. T«i ®· ®o¸n biÕt hËu vËn sÏ lµ nh− vËy, cã ®iÒu nã x¶y ra muén h¬n lµ t«i nghÜ.

VÝa ®éc

Cã mét ng−êi b¹n th©n nhÊt cña t«i th−êng b¶o r»ng vÝa t«i rÊt ®éc. Nh− thÕ l¹i m©u thuÉn víi çi ý cña chÝnh anh Êy cho r»ng t«i qu¸ hiÒn lµnh, qu¸ thËt thµ, ch¼ng quan t©m g× ®Õn çi g× x¶y ra ë chung quanh. T«i ch¼ng c·i, mµ chiªm nghiÖm xem sù thÓ nh− thÕ nµo. KÓ ra th× sè t«i kh«ng ®−îc tèt l¾m. Lµm viÖc g× còng kh«ng su«n sÎ, Ýt nhÊt ph¶i hai lÇn míi xong, kÓ c¶ nh÷ng viÖc lÆt vÆt hµng ngµy. Cã thÓ do nguyªn nh©n kh¸ch quan nhiÒu h¬n. Nh− thÕ lµ lo¹i ng−êi kh«ng may råi. T«i ®· thö nghiÖm vÊn ®Ò may rñi trong nhiÒu cuéc thi do çc héi, çc b¸o, ®µi tæ chøc. Nãi chung lµ t«i chØ dµnh ®−îc nh÷ng gi¶i th−ëng nµo thuéc lo¹i " trÝ tuÖ" mét chót, cßn khi cã c©u hái " bao nhiªu ng−êi nãi ®óng ?"th× ®õng cã tham gia. Tøc lµ kh«ng ¨n may bao giê.T«i cßn nhí r»ng nh÷ng cuéc thi nh− t×m hiÓu Liªn X« do ®µi ph¸t thanh

Matxc¬va tæ chøc n¨m 1962, l¸ th− b−u ®iÖn do Tæng côc b−u ®iÖn ViÖt Nam tæ chøc n¨m 1987,

46

gãp ý cho ch−¬ng tr×nh khoa gi¸o cña ®µi truyÒn h×nh ViÖt Nam n¨m 1989, gãp ý cho t¹p chÝ

ThÕ Giíi Míi nh©n dÞp ra sè 500 n¨m 2003, lËp mét kû lôc ViÖt Nam vÒ biªn so¹n tõ ®iÓn

chuyªn ngµnh n¨m 2004, v.v. t«i ®Òu ®−îc gi¶i kh¸ cao. Nh−ng nh÷ng thø ®ã kh«ng ph¶i do may m¾n. Thùc ra, cã thÓ cßn tróng nhiÒu gi¶i h¬n thÕ n÷a, nh−ng v× nh÷ng lý do kh¸ch quan nµy kh¸c, t«i l¹i ph¶i " nh−êng" cho nh÷ng ®èi t−îng kh¸c. Cßn viÖc hy väng vµo tróng sæ sè, - nh− t«i ®· nãi mét vµi lÇn råi ®Êy,- th× kh«ng bao giê na n¸ c¶. Th«i, lan man xa ®Ò råi, h·y trë l¹i çi ý ban ®Çu. ThÕ sao vÝa t«i l¹i ®éc. §éc víi m×nh th× râ råi, cßn víi ng−êi. anh b¹n th©n cña t«i b¶o: vÝa t«i ®éc víi c¶ çc c¬ quan mµ t«i ®· tøng c«ng t¸c ë ®ã. T«i ngÉm l¹i thÊy r»ng, çi Bé t«i tõng lµm th× hai lÇn gi¶i thÓ, hai lÇn tæ chøc l¹i, tan nhËp, nhËp tan nh− ma tr¬i. Çi ®éc thø hai lµ, - vÉn theo ng−êi b¹n nµy - lµ ai ®èi xö kh«ng tèt víi anh, tr−íc sau sÏ ch¼ng ra g×, kh«ng thÊt c¬ l¬ vËn th× còng thiÖt m¹ng. Nghe mµ ghª c¶ ng−êi. T«i ph¶n ®èi ®iÒu nhËn xÐt nµy th× anh b¶o: "CËu xem, th»ng Q, çi H, bµ §, «ng T, th»ng C, l·o Th. råi bao nhiªu ®øa kh¸c ®èi xö víi cËu kh«ng ra g× , b©y giê ra sao råi, ®øa th× chÕt, ®øa th× ®i tï, ®øa th× vËt vê sèng còng nh− chÕt, cã thÓ kÓ ra rÊt nhiÒu. Tí lµ b¹n th©n cña cËu, theo ch©n cËu bèn n¨m chôc n¨m råi, ch¾c lµ kh«ng nãi sai ngoa ®©u. T«i chØ lÆng thinh tr−íc lêi nhËn xÐt cña ng−êi b¹n chÝ t×nh nh−ng h¬i cùc ®oan nµy. Cã lóc t«i ph©n v©n :ch¼ng lÏ vÝa m×nh ®éc thÕ − ? Nh−ng cã ®iÒu lµ m×nh ch−a tõng lµm h¹i ai, kÓ c¶ trong ý nghÜ. Chît nhí tí lêi bè t«i th−êng nãi khi sinh thêi «ng:m×nh "®õng ®èi xö theo çch ng−êi ta ®èi xö kh«ng tèt víi m×nh, mµ cø theo çch cña m×nh. HÝnh nh− ®Õn nay, bè t«i vÉn cã lý. T«i chØ nhÊt trÝ víi ng−êi b¹n th©n nhÊt cña t«i lµ t«i ch¼ng bao giê cã sù may m¾n trong cuéc ®êi.

Cöa më toang

DÔ cã ®Õn m−êi n¨m råi t«i míi trë l¹i th¨m c¬ quan cò. ChØ cã ®é mét phÇn m−êi sè ng−êi trong c¬ quan nhËn ra t«i. DÔ hiÓu , v× c¬ quan ®· ®æi míi, kh«ng nh÷ng vÒ lÒ lèi lµm viÖc mµ cßn c¶ vÒ tuæi t¸c. C¬ quan ®· trÎ ra råi. §iÒu nµy còng ®óng th«i v× b©y giê, trong c¬ chÕ thÞ tr−êng, cÇn n¨ng ®éng, nhanh nh¹y , mµ nh÷ng ng−êi giµ kh«ng cã ®−îc nh÷ng tè chÊt nµy. GÆp l¹i cËu B, c« L. B©y giê ®· lµ viÖn tr−ëng, viÖn phã råi . Th«i th× tay b¾t mÆt mÆt mõng, b¸c b¸c ch¸u ch¸u vui ®¸o ®Ó. Kh«ng cÇn hái, nh×n qua c¬ ng¬i cña c¬ quan cò còng ®· thÊy h¬n tr−íc nhiÒu. Phßng lµm viÖc cña viÖn tr−ëng tõ néi thÊt ®Õn trang bÞ rÊt xøng víi thêi hiÖn ®¹i, thêi cña tin häc. Ch¼ng cø ë phßng nµy, mµ hÇu hÕt çc phßng t«i nh×n thÊy khi ®i qua d·y hµnh lang ®Òu la liÖt m¸y vi tÝnh. Ch¼ng bï thuë nµo, còng ch¼ng xa x«i g× l¾m ®©u, çi n¨m 1987, khi häc kho¸ th«ng tin khoa häc cña Liªn Hîp Quèc tæ chøc t¹i ViÖt Nam ,líp chóng t«i ph¶i vµo tËn tr−êng B¸ch Khoa ®Ó thùc tËp. Khi nµy bé m«n cña tr−êng míi cã ®é mét chôc çi m¸y, vËy cho lµ nhiÒu vµ quý l¾m råi . C¬ quan cò cña t«i b©y giê kh¸ lín, cã ®Õn h¬n bèn tr¨m çn bé, Êy vËy mµ trong çc phßng chØ thÊy th−a thít ng−êi, nhiÒu bµn lµm viÖc trèng kh«ng. VËy lµ b©y giê kh«ng ph¶i cø ch«n ch©n, buéc chÆt vµo çi bµn ë c¬ quan. Hái ra, míi biÕt r»ng c«ng viÖc b©y giê kh«ng ph¶i chØ thùc hiÖn ®óng t¸m tiÕng ®ång hå, mµ cã khi hµng chôc tiÕng, tuú theo c«ng viÖc. Cã khi ®Õn giê " kÎng" buæi chiÒu råi, thñ tr−ëng ®i ®©u vÒ, cã viÖc giao cÇn lµm gÊp th× vÉn ph¶i ë l¹i lµm cho xong. VËy lµ lÒ lèi lµm viÖc còng tho¸ng h¬n, linh ®éng h¬n håi chóng t«i cßn t¹i chøc c¬ ®Êy. §óng lµ më cöa cã h¬n, mµ l¹i më toang c¬ chø. Tr−íc kia phßng nµo biÕt phßng nÊy nªn cña ®ãng im Øm, nay th× kh¸c h¼n, ph¶i më toang ®Ó ng−êi ta cßn tiÖn vµo, kÕt hîp viÖc nµy, bµn viÖc kia, thÕ míi ra vÊn ®Ò. §iÒu thø hai t«i nhËn thÊy lµ b©y giê ng−êi ta nãi to, ®i m¹nh, kh«ng ph¶i khÏ kh¸ng, rãn rÐn nh− tr−íc ®©y. Bëi cÇn lµm nhanh, th¾ng gän, võa ®−îc lßng cÊp trªn nh−ng b¶n th©n ph¶i cã thu ho¹ch. §Õn c¬ quan kh«ng ph¶i ®Ó ch¬i, kh«ng ph¶i chØ lµm viÖc nhµ n−íc mµ cßn kÕt hîp lµm viÖc riªng. Kh«ng ph¶i lµ ®Õn ®Ó ngåi viÕt hi ho¸y, mµ ®Ó tËn dông thiÕt bÞ cña c¬ quan. ThiÕu g× çi sµi ®−îc mµ kh«ng mÊt tiÒn : ®iÖn tho¹i nµy,fax nµy, m¸y tÝnh nµy ,photocopy nµy. TÝnh ra, tÝch thiÓu thµnh ®¹i, ®ì khèi tiÒn ra ®Êy. Lµm xong nh÷ng kho¶n nµy lµ l¹i ï tÐ ch¹y c«ng chuyÖn ngay. Thµnh thö, ngoµi tr−ëng phã phßng ra, ch¼ng mÊy khi phßng ®Çy ®ñ qu©n sè. ThÕ nh−ng vµo nh÷ng ngµy tæng kÕt, héi th¶o,

47

v.v. th× ®«ng ®ñ ra phÕt. Bëi kh«ng häp xu«ng nh− ngµy tr−íc, mµ Ýt ra còng cã tiÖc nhÑ, tiÖc nÆng råi phong b× Êy chø.ThÕ nªn, kh«ng ai d¹i g× v¾ng mÆt nh÷ng ngµy nµy. Mµ m×nh còng cã ®ãng gãp c«ng søc hµng ngµy vµo ®©y chø ®©u. VËy lµ ph¶i hiÖn diÖn. §©y lµ c¬ héi ®Ó gÆp gì bµn viÖc c«ng th× Ýt nh−ng bµn viÖc t− th× ra vÊn ®Ò ®Êy. Hµng ngµy bËn r«n tèi m¾t, lµm sao gÆp anh A, chä B cho d−îc, cßn ë ®©y, võa dù cèc-tay võa gîi ý ®iÒu nµy, kÕt hîp viÖc kia xem

chõng còng cã lý l¾m. B©y giê lµm l·nh ®¹o còng ph¶i tØnh t¸o h¬n tr−íc ®Êy. NÕu nh− tr−íc ®©y, mét vÞ thñ tr−ëng cã thÓ ngåi t¹i mét chøc vô gÇn nh− suèt ®êi nÕu «ng kh«ng ti nÕu «ng kh«ng cã khuyÕt ®iÓm g× vµ nÕu kh«ng ®−îc trªn cÊt nh¾c n÷a, th× ngµy nay thêi h¹n cña «ng chØ lµ n¨m n¨m th«i. May cho «ng th× cã thÓ hai lÇn nh− thÕ nÕu cÊp trªn cña «ng, tøc lµ cÊp bé, kh«ng cã sù thay ®æi lín. VËy lµ «ng ph¶i lµm viÖc cËt lùc - kh«ng chØ ®Ó th¼ng tiÕn mµ ®Ó thu ho¹ch cho nhanh, cho véi trong çi thêi h¹n nµy. MÆc ng−êi tiÒn nhiÖm cña «ng lµm thÕ nµo, «ng kh«ng cÇn biÕt. ¤ng ph¶i thay ®æi, tõ bµy biÖn, trang trÝ trong phßng lµm viÖc ®Õn nh©n sù cña c¬ quan. Ph¶i th«ng tho¸ng chø, kh«ng ®Ó cho nã t¾c ë chç nµo. Uy quyÒn cña gi¸m ®èc ph¶i ®−îc ph¸t huy tèi ®a, cÊp d−íi lµ cø ph¶i theo r¨m r¾p. Còng cã thÓ t«i ph¶i x−ng em víi cÊp d−íi v× çc "cô " Êy bËc cha chó tr−íc ®©y, miÔn lµ cô ®øng cã ý kiÕn g× vÒ c«ng viÖc cña t«i, sù chØ ®¹o chña t«i lµ ®−îc. NÕu ñng hé, cæ xuý cho viÖc lµm cña t«i th× cµng tèt. VËy lµ çnh trÎ thêi nay còng kh«ng ra trß. Cô lµ chuyªn gia cã h¹ng s¾p vÒ h−u −? Xin mêi cô cø ®Õn ®©y t− vÊn cho chóng ch¸u, çc cô lµ c©y ®a , c©y ®Ò (ch¾c lµ c©y bonsai tong chËu c¶nh !) hiÕm l¾m.

ThÕ nh−ng ai l¹i lµm çi viÖc ngù¬c ®êi lµ nghØ råi cßn cø tha thÈn n¬i çc ch¸u nã lµm viÖc, chØ tæ lµm quÈn ch©n çc ch¸u. Cßn chóng cã nãi th× còng lµ ®Ó tá çi tÊm lßng c¶ chóng th«i, ®©u ph¶i ®Ó thùc hiÖn. Khæ nçi, cã cô t−ëng chóng cÇn çc cô thËt, giµ nua tuæi t¸c mµ hay lui tíi, lµm cho ng−êi ta khã chÞu, t−ëng cô cÇn mÊy ®ång, bÌn b¶o th− ký biÕu cô mét çi phong b× vµ tiÔn nhanh cô ra cöa. Khi cöa më toang th× nhiÒu khi còng cã giã lïa. Mµ giã lïa th× hay sinh nh÷ng tai biÕn nguy hiÓm cho søc khoÎ con ng−êi. VËy lµ më võa th«i, he hÐ th«i. §õng û søc m×nh hoÆc qu¸ h¨ng mµ khèn ®Êy.

Khai bót

N¨m nµo còng vËy, cø s¸ng mång mét tÕt lµ t«i ph¶i viÕt mét çi g× ®Ó khai bót ®Çu Xu©n. TÕt n¨m nay t«i kh«ng lµm ®−îc viÖc nµy, bëi çi m¸y tÝnh cña t«i tù nhiªn dë chøng bÞ treo. Quªn nãi víi çc b¹n r»ng, tõ n¨m b¶y TÕt nay råi, t«i cã thãi quen khai bót trªn m¸y tÝnh. Khi th× bµi th¬ vµi c©u, khi th× mét bµi b¸o nhá. Tr−íc ®©y, håi con bÐ nhµ t«i cßn nhá, th× viÕt mÊy c©u chóc ch¸u nh©n dÞp n¨m míi. Çi lÖ nµy lµ ¶nh h−ëng ë n¬i bè t«i. ¤ng cô sinh thêi coi träng viÖc khai bót vµ chóc tông con çi vµo dÞp TÕt. T«i cßn nhí n¨m t«i lªn m−êi, s¸ng mång mét TÕt, bè t«i mïng tuæi t«i mét bµi th¬, viÕt rÊt ®Ñp: " N¨m míi vÒ,

Mu«n hoa në,

CËu hín hë

Chóc em Nghiªm (1):

Häc giái thªm

TÝnh vui vÎ

B¹n bÌ nÓ

Thμy yªu ®−¬ng

§¸ng lμm g−¬ng

Ch¸u B¸c Hå"

N¨m con g¸i t«i lªn t¸m, t«i còng khai bót b»ng bµi th¬: " Xu©n vÒ Bè cã mét bμi th¬:

Chóc c¶ gia ®×nh ®¹t −íc m¬

Chóc con m¹nh khoÎ vμ minh mÉn

48

Bè mÑ vÎ vang, n−íc ®−îc nhê !

ThÕ ®Êy, hai bµi th¬ trªn çch nhau 32 n¨m, çch nhau qua mét thÕ hÖ, vËy mµ vÉn lµ nh÷ng ý t−ëng kh¸ gièng nhau. Cã lÏ, ngµy Xu©n g©y cho ta nh÷ng ý nghÜ thiªng liªng vÒ t©m linh, vÒ gia ®×nh, «ng cha ta h¬n lóc nµo hÕt. Sau nµy, tõ n¨m ba m−êi tuæi t«i khai bót rÊt ®Òu, nh−ng Ýt chóc tông h¬n mµ th−êng lµ tù xem l¹i m×nh cã g× ch−a hay, ch−a ®¹t thêi gian qua vµ −íc nguyÖn n¨m tíi. N¨m nay tuæi ®· s¸u m−¬i t¸m, thÕ mµ vÉn cßn nh÷ng mong muèn. Cã tham kh«ng nhØ ? Ng−êi ta b¶o ng−êi giµ cã tÝnh tham. Song nÕu lµ tham lµm, tham hiÓu biÕt th× còng kh«ng ®¸ng tr¸ch l¾m ®©u. T«i cßn muèn m×nh lµm ®−îc mét sè viÖc n÷a. TÊt nhiªn lµ vÉn quanh quÈn trong chuyÖn ch÷ nghÜa th«i. ViÕt d¨m ba cuèn s¸ch, lµm thªm mÊy cuèn tõ ®iÓn n÷a. Cã thÓ vÉn cã Ých cho ®êi. Cßn nh− −íc m¬ thËt sù, ph¶i kÓ tíi løa con ch¸u m×nh. Ch¸u ngo¹i t«i ch¾c lµ sÏ lµm ®−îc nhiÒu viÖc mµ ë thêi «ng nã, cã n»m m¬ còng kh«ng thÊy ®−îc.

Xu©n Êt DËu nµy, khai bót cã vËy th«i. ________ (1) Tªn t«i håi nhá

§iz¬ma

§©y lµ tªn mét nh©n vËt trong cuèn phim cña Ba Lan, cã tùa ®Ò Mét tÊn tuång. ChuyÖn

r»ng, cã mét anh chµng tªn lµ §iz¬ma, kh«ng nghÒ ngçng g×, gÆp tróng dÞp may mµ ®êi lªn ®Õn tËn m©y xanh. Sè lµ cã mét h«m, anh chµng ®ang lau cña kÝnh xe « t« cho mét kh¸ch qua ®−êng th× ví ®−îc mét çi giÊy mêi dù tiÖc cña mét nh©n vËt cao cÊp l¾m n¬i chÝnh phñ do chÝnh «ng chñ xe ®¸nh r¬i. §ang lóc bông ®ãi, cËt rÐt, l¹i s½n cã bé quÇn ¸o måi, chµng ta liÒn ®Õn dù tiÖc t¹i dinh thù cña vÞ quan cao cÊp kia. BiÕt th× th−a thít, kh«ng biÕt th× dùa cét mµ nghe, chµng ta quyÕt thùc hiÖn mét chÕn thuËt " im nh− thãc" tøc lµ chØ nghe, kh«ng nãi, chØ l¾c hoÆc gËt, mØm c−êi hoÆc nghiªm s¾c mÆt tá ý kh«ng ®ång t×nh. Çi kiÓu nµy thÕ mµ hay,bëi tõ cæng vµo, qua d·y hµnh lang th¨m th¼m, vµo ®Õn tËn phßng tiÖc, anh chµng kh«ng gÆp bÊt kú mét r¾c rèi nhá nµo. Ng−êi ta cói r¹p xuèng vµ nh−êng b−íc cho chµng qua, ch×a tay chØ lèi cho chµng vµo n¬i nµy, chç kia mét çch cung kÝnh, träng thÞ. Kh«ng hiÎu cã ph¶i v× çi bé mÆt cña chµng phï hîp víi vai diÔn nµy, mµ ë chç nµo, chµng còng ®−îc tay b¾t mÆt mõng. ThÕ lµ, «ng A t−ëng anh quen «ng B, «ng B t−ëng anh biÕt bµ C, bµ C t−ëng anh th©n cô D, cô D t−ëng anh hä hµng víi ngµi E,v.v. Rèt cuéc chµng ta trë thµnh nh©n vËt quan träng nh¸t nh× tong buái d¹ tiÖc nµy. Chµng ta chøc cao väng träng lµ thÕ mµ ch¼ng hÒ khoe khoang, l¾m lêi hoÆc to tiÕng mµ chØ mØm c−êi khiªm tèn hoÆc l¾c gËt nhÑ nhµng, lµm cho ai nÊy cµng thÊy tho¶i m¸i, dÔ chÞu vµ cµng cã c¶m t×nh víi chµng. Mét vµi c« nµng ®· liÕc nh×n chµng víi vÎ th¸n phôc ®Æc biÖt. Chµng chØ biÕt khÏ gËt ®Çu ®¸p lÔ. ThÕ råi çi x· héi h¸o danh,thÝch nghe tin ®ån thæi,−a hµo nho¸ng bÒ ngoµi ®· bèc chµng ta lªn ®ªn tét ®Ønh cña thang danh väng: ng−êi ta ®· kh«ng ngÇn ng¹i chän chµng lµm thñ t−íng. Khái ph¶i nãi nh÷ng khã kh¨n mµ chµng ta gÆp ph¶i khi s¾m vai nµy. May thay, Ýt lêi vµ chØ víi çc ®éng t¸c l¾c vµ gËt ®· lµm cho chµng ta qua ®−îc nhiÒu c¬n nguy biÕn, biÕn b¹i thµnh th¾ng, biÕn ®ªn thµnh tr¾ng. bëi nh÷ng"cËn thÇn" cña chµng ta, vèn lµ nh÷ng ng−êi cã thùc tµi, chØ cÇn chñ ®éng" dÞch" nh÷ng cö chØ vµ ®éng t¸c cña chµng ra vµ hµnh ®éng lµ mäi vÖc tr«i ch¶y. Nh−ng, quy luËt cña mu«n ®êi lµ vËy, çi kim trong bäc l©u ngµy còng tßi ra. §Õn khi mäi ng−êi ®Òu thÊy chÝnh m×nh bÞ lõa th× tÊn tuång khÐp l¹i. §iz¬ma ph¶i vµo tr¹i giam bãc lÞch. Nh−ng çc anh , çc chÞ, çc «ng, çc bµ, çc vÞ tai to mÆt lín lÇm ®Êy chø, §iz¬ma nµy cã lõa ai ®©u. T«i cã khai lý lÞch ra lµ t«i dßng gièng nµy, thµnh tÝch kia ®©u. Ch¼ng qua t«i lµ mét th»ng thÊt nghiÖp, ví ®−îc çi giÊy mêi, ®i ¨n nh»ng cho çi bông ®ì lÐp th«i chø. T¹i sao çi ngµi nhÇm lÉn hay cè t×nh tung t«i ®Õn tËn m©y xanh. Téi lµ ë çc ngµi c¶, b©y giê l¹i tèng t«i vµo tï.

49

KÓ ra th× còng th−¬ng thay cho §iz¬ma, mét anh chµng kh«ng m−u m« th©m hiÓm, kh«ng kÕ s¸ch toan tÝnh g×. Trªn ®êi nµy, biÕt bao nhiªu kÎ lõa läc, thõa c¬ ®ôc n−íc bÐo cß, v¬ v¸o,

gian dèi cã chñ ®Þnh míi ®¸ng tr¸ch chø. Êy vËy mµ chóng cã bÞ phanh phui mæ xÎ ra ®©u. Bëi chóng kh«ng ph¶i lµ §iz¬ma trong " Mét tÊn tuång", chóng lµ ng−êi trong x· héi ®−¬ng thêi, mét x· héi ®ang chuyÓn m×nh tõ bao cÊp sang thÞ tr−êng... Võa qua, trong x· héi ta còng cã nh÷ng sù viÖc chøng tá r»ng ng−êi ta bÊt chÊp kh¶ n¨ng cña con rèi ®Õn ®©u, cè t×nh tung hä lªn ®Õn gÇn m©y xanh bëi çi lîi riªng cña ng−êi ®iÒu khiÓn con rèi trong r¹p móa rèi. Song , víi b¶n chÊt vµ n¨ng lùc cña con rèi chØ ®Õn møc Êy th«i, lµm sao cã uy tÝn cho ®Æng ? Vµ khi nh÷ng con rèi m¾c téi, th× hä lµm ng¬, phñi tay ngo¶nh mÆt ®i liÒn. Ai b¶o mµy qu¸ tham ? ai b¶o mµy kh«ng biÕt gi÷ m×nh ? KhÐo kh«ng l¹i liªn luþ ®Õn chóng tao còng nªn. Bëi vËy mµy ph¶i ngåi tï th× chóng tao míi yªn vÞ ®−îc. §¸ng ®êi con rèi !

V¨n lμ ng−êi

Tr−íc khi gÆp nhµ v¨n trÎ Êy t«i ®· h×nh dung phÇn nµo vÒ con ng−êi Êy. §ã lµ bëi chóng t«i ®· ®−îc lµm viÖc víi nhau h¬n mét n¨m qua. C« lµ biªn tËp viªn cña nhµ xuÊt b¶n ë tÝt trong thµnh phè Hå ChÝ Minh, cßn t«i lµ t¸c gi¶ s¸ch ë ngoµi Hµ Néi. Mäi ý kiÕn trao ®æi ®Òu nhê ë çc ph−¬ng tiÖn th«ng tin liªn l¹c, tõ th« s¬ ®Õn hiÖn ®¹i: göi th−, gäi ®iÖn hoÆc göi E mail qua m¸y tÝnh. Çch lµm viÖc khÈn tr−¬ng, ý kiÕn røt kho¸t, nhËn xÐt tinh tÕ vµ chÝnh x¸c, th¸i ®é hîp t¸c nhiÖt t×nh cña biªn tËp viªn nµy lµm t«i vui l¾m. KÕt qu¶ lµ lÇn ®Çu tiªn t«i ®· xuÊt b¶n ®−îc mét cuèn s¸ch kh«ng ph¶i lµ khoa häc kü thuËt. V¹n sù khëi ®Çu nan, qua viÖc lµm s¸ch víi mét nhµ v¨n trÎ , sím cã tµi mang çi tªn con chim trong truyÖn cæ tÝch x−a nh− thÕ ®· ®éng viªn t«i

rÊt nhiÒu trong viÖc dÞch thuËt çc t¸c phÈm n−íc ngoµi. Råi qua t¹p chÝ TGM t«i ®−îc ®äc mét vµi truyÖn ng¾n cña nhµ v¨n nµy. §óng nh− lêi b×nh trong mét bµi tæng kÕt qua vµi cuéc thi mµ nhµ v¨n trÎ ®−îc gi¶i, t«i còng cã nhËn xÐt r»ng v¨n cña c« kh¸ ®Æc biÖt, v¨n nh− nãi mµ kh«ng nãi, nh− ®ïa mµ kh«ng ®ïa, th« méc mµ s©u s¾c. Cã ®iÒu lµ qu¸ giµ giÆn so víi çch nghÜ, çch nãi chung cña løa tuæi trÎ, míi ngoµi hai m−¬i. §äc " Hoa muén" lµ mét t¸c phÈm ®o¹t gi¶i nhÊt trong mét cuéc thi viÕt truyÖn ng¾n cña c«, t«i

®i ng¹c nhiªn nµy sang ng¹c nhiªn kh¸c. L¹ lïng vÒ néi dung vµ l¹ lïng vÒ çch diÔn ®¹t. ChÝnh nhµ v¨n NguyÔn Kh¶i ®· ph¶i thèt lªn r»ng: " L¹i cã thªm mét nhµ v¨n trÎ cã tµi ! " khi ®äc nh÷ng truyªn ng¾n cña c«. DÞp may ®Õn, t«i ®−îc gÆp c« t¹i Hµ Néi. C« gäi ®iÖn cho t«i nhê t«i mét viÖc vµ hÑn gÆp t¹i trô së th−êng trùc cña nhµ xuÊt b¶n t¹i phè L.H. MÆc dï ®· cã nh÷ng chuÈn bÞ vÒ tinh thÇn , t«i vÉn bì ngì khi gÆp nhµ v¨n trÎ. C« chØ toµn nãi vÒ c«ng viÖc vµ h×nh nh− tr¸nh t¹o ®iÒu kiÖn cho t«i cã ®−îc mét kho¶ng thêi gian trèng- dï vµi phót th«i- ®Ó hái vÒ c«ng viÖc, vÒ ®êi t− cña m×nh. T«i còng kh«ng hiÓu t¹i sao m×nh bÞ ®éng trong khi tiÕp xóc víi c«. Bao nhiªu vÊn ®Ò t«i ®Þnh trao ®æi víi c« vÒ cuèn s¸ch tíi ®©y cña t«i, vÒ nhËn xÐt cña c« ®èi víi çc b¶n th¶o cña t«i, vÒ viÖc hîp t¸c thêi gian tíi,v.v. ®Òu kh«ng thÓ nãi ra ®−îc. Nhµ v¨n trÎ chØ tËp trung vµo c«ng viÖc c« ®ang muèn nhê t«i hç trî, ®ã lµ giíi thiÖu gióp mét sè dÞch gi¶ ®Ó dÞch vÒ tµi liÖu chuyªn ngµnh Y häc. Trong khi nãi chuyÖn víi t«i, c« vÉn nh×n vµo m¸y tÝnh, hý ho¸y söa söa, in in bËn rén l¾m. §iÒu nµy kh¸c h¼n nh÷ng g× t«i cã thÓ nhËn xÐt vÒ c« khi trao ®æi ý kiÕn víi nhau qua ®iÖn tho¹i hay th− tõ. Kh«ng hiÓu sao, t«i c¶m thÊy sù cã mÆt l©u cña m×nh ë ®©y chØ khiÕn c« thªm lóng tóng, bëi vËy khi trao ®æi vµi ý kiÕn xong, t«i liÒn ra vÒ. T«i ®äc l¹i " Hoa muén " vµ chît hiÓu r»ng c©u " Style c'est l'homme"( v¨n lµ ng−êi) cña Ph¸p lµ ®óng. Cã ®iÒu ë ®©y kh«ng nh÷ng chØ lµ v¨n phong, mµ cßn c¶ hoµn c¶nh ng−êi trong truyÖn cña c«. Tr−íc ®©y c« th−¬ng c¶m cho ng−êi trong truyÖn cña m×nh, th× nay r¬i ®óng vµo cuéc sèng cña c« : tuæi ®· kh¸ cao råi mµ vÉn ch−a lËp gia ®×nh. T«i nhí mét c©u c« viÕt trong truyÖn ng¾n nµy lµ : "Khi m×nh cßn trÎ, cì nμy ®õng hßng bß ®Õn gÇn !". Råi ®au ®ín nghÜ : "

Sao m×nh cay ®¾ng thÕ nμy !"..ViÕt nh− thÕ khi c« míi ngoµi hai m−¬i tuæi th«i ®Êy.

50

Sau ®ã t«i cßn cã vµi dÞp liªn hÖ víi c« trong viÖc biªn tËp s¸ch xuÊt b¶n. T«i muèn lµm mét vµi viÖc gióp c« ®Ó t¹ çi ¬n ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho t«i trÌo sang lÜnh vùc v¨n häc, nh−ng kh«ng cã thªm dÞp . T«i cßn muèn xuÊt b¶n mét vµi cuèn s¸ch n÷a, nh−ng kh«ng muèn lµm phiÒn c« n÷a. Hoa l¹i në muén mÊt th«i !

Còng mét tÝp ng−êi

¤ng nµy cïng hä víi t«i nh−ng tªn gäi th× nghe hÖt nh− mét mòi tªn ®ang bay vÌo, c¾m phËp vµo hång t©m cña mét çi bia. Trong çc çch bãi to¸n, nghe ®©u còng cã lo¹i ®o¸n ng−êi qua tªn. ThÕ th× ®óng råi, «ng lµ tÝp ng−êi cã tham väng lín, ®· ®Þnh lµm g× lµ cè g¾ng sao cho b»ng ®−îc nh÷ng môc ®Ých, ý nguyÖn cña m×nh. Muèn thÕ, «ng ta ph¶i lµ ng−êi rÊt tù tin vµ Ýt tin ng−êi kh¸c. Theo lý lÞch, «ng còng thuéc thµnh phÇn bÞ bãc lét l©u ®êi nªn çi viÖc ®−îc tæ chøc cö ®i häc ë n−íc ngoµi trong thêi bao cÊp lµ ®iÒu tÊt nhiªn. Nh−ng c«ng b»ng mµ nãi th× «ng còng thuéc lo¹i s¹ch n−íc c¶n, ®−îc häc th× biÕt chø kh«ng kh«ng ®Õn nçi u t× quèc l¾m. ¤ng tr¶i qua çi häc vÞ phã tiÕn sÜ ( tøc tiÕn sÜ ngaú nay) råi çi häc hµm phã gi¸o s− mét çch dÔ dµng vµ nhanh chãng tiÕn ®Õn çc chøc ë tÇm côc, vô ,viÖn.trong Bé mét çch xu«n sÎ .¤ng còng cã mét çi « dï kha kh¸, nh−ng kh«ng biÕt sö dông cho ra trß nªn chÝnh çi « dï nµy sau råi còng ng¸n «ng, kh«ng muèn che cho «ng lªn thø tr−ëng n÷a. Bëi «ng chØ l¨m l¨m muèn ®Õn chç mói tªn cÇn c¾m phÆp vµo, ch¼ng chÞu chó ý ®Õn hµng ngang, hµng däc, trªn d−íi ra sao. Ch¾c lµ «ng nµy kÐm vÒ m«n ®éi h×nh tõ khi cßn lµ thiÕu nhi tËp xÕp hµng ®i mét hai ë x·.

Ch¼ng ai ë trong ®¬n vÞ lµ −ng «ng c¶. ¤ng chØ biÕt ph©n c«ng, kiÓm ®iÓm, qu¸t m¾ng. T«i ®· tõng nghe «ng thóc giôc m«t nh©n viªn bÞ tËt nguyÒn ë ch©n lµ : "®ång chÝ cã nh©nh nhanh çi ch©n lªn mét tÝ kh«ng nµo (!)". ¤ng phô tr¸ch cã kh«ng qu¸ hai chôc mµ xem ra lØnh kØnh l¾m. Thêi thñ tr−ëng tr−íc th× hä mÊt ®oµn kÕt víi nhau, nh−ng tõ khi «ng vÒ cai qu¶n, hä l¹i gÇn cËn, th©n mËt víi nhau ®Ó cïng ®èi phã víi «ng. VËy lµ «ng chØ cã thÓ tiÕp cËn hä nh÷ng khi «ng gäi hä lªn ®Ó nhËn tõ «ng viÖc nµy, ®Ó b¸o ço «ng viÖc kia. ¤ng trë thµnh ng−êi c« ®¬n, biÖt lËp. Mét sè anh em cã kinh nghiÖm trong Vô dÇn dÇn xin sang ®¬n vÞ kh¸c. ¤ng còng ch¼ng thÌm gi÷, bëi nh÷ng ng−êi nµy, xÐt cho cïng th× cã nh÷ng mÆt nµo ®ã h¬n «ng, ng−êi th× vÒ th©m niªn, ng−êi th× vÒ l−¬ng lËu, ng−êi th× vÒ tr×nh ®é,vËy nªn th¶ cho ®i lµ h¬n. ¤ng muèn nh©n dÞp ®ã mµ thay ®æi nh©n sù trong ®¬n vÞ cho trÎ h¬n, dÔ b¶o h¬n. Nh−ng ®iÒu nµy lµ kh«ng thÓ, bëi trong Bé. x−a nay «ng cã ®Ó ý g× ®Õn hµng ngang. NÕu hái xin çc çn bé ë côc vô viÖn kh¸c trong Bé th× ch¼ng ai cho «ng v× tõ l·nh ®¹o ®Õn çn bé nh©n viªn ë ®ã kh«ng ai thÝch d©y víi «ng, mét ng−êi lóc nµo còng c©ng c©ng cho m×nh lµ ®óng, lµ trung t©m. KÓ ra th× «ng còng lµ ng−êi cã t©m víi c«ng viÖc, mong muèn c«ng viÖc ®−îc tèt ®Ñp theo ý nghÜ cña «ng. HiÒm v× mét nçi, trong x©y dùng - kiÕn tróc cã ®Õn mÊy chôc ngµnh chuyªn m«n hÑp nªn mét tay kh«ng thÓ che hÕt mÆt trêi, mét m×nh «ng kh«ng thÓ bao qu¸t hÕt, çi g× còng hiÓu, còng ph¸t biÓu cho hay cho tróng ®−îc. VËy lµ «ng míi m©u thuÉn víi nh÷ng ®¬n vÞ chuyªn m«n kh¸c. ¤ng kh«ng l−êng hÕt ®−îc çi çch lµm viÖc cña «ng thiÕu tÕ nhÞ, kh«ng ngã ngµng chung quanh sÏ dÉn ®Õn çi g×. §ã lµ çi ngµy ng−êi ta cÇn ®Õn mét «ng thø tr−ëng ®Ó thay mét vÞ ®· ®Õn phót nghØ h−u th× «ng tù nhiªn bÞ lo¹i ra ngoµi tÇm ng¾m cña chÝnh çi vÞ ®· lµ « dï cña «ng. VÞ nµy ®· l¾c ®Çu mµ than r»ng: " çi th»ng cha nµy rÊt kÐm vÒ mÆt t©m lý, h¾n kh«ng biÕt r»ng lµm viÖc b©y giê cÇn ®−îc sù ñng hé cña mäi cÊp: trªn d−íi vµ ngang hµng; thÕ mµ h¾n ch¼ng ®−îc lßng ai, m×nh lµm sao mµ che ch¾n cho h¾n ë tø phÝa ®−îc !" VËy lµ «ng l¹i quay vÒ çi n¬i tr−íc kia «ng ®· tõ biÖt nã mµ lªn Bé. Anh em ë ®©y, cã nhiÒu ng−êi ®· kÞp bá ®i n¬i kh¸c tr−íc khi ph¶i gi¸p mÆt «ng, bëi hä kh«ng muèn c«ng t¸c víi «ng. Hß hÐt ë ®©y ®−îc n¨m n¨m th× «ng còng vÒ h−u. Khi nµy, dï sao «ng ®· c«ng thµnh danh to¹i víi çi tÝt GSTS ®Ò ®µng hoµng trong danh thiÕp. §©y ch¾c kh«ng ph¶i lµ nh÷ng ch÷ viÕt t¾t cña gμ sèng thiÕn sãt nh− mÊy cËu trÎ ®éc måm ®éc miÖng nãi vÒ çi sù hung h¨ng qu¸ møc

cÇn thiÕt cña «ng khi «ng cßn t¹i chøc.

51

B©y giê th× «ng ung dung l¾m. Cã nhiÒu cña ¨n vµ l¾m cña ®Ó : c¬ ng¬i ®µng hoµng, nhµ lÇu xe h¬i, v−ên t−îc. T«i chît nhí håi t«i cßn lµm viÖc víi «ng, cã lóc «ng ®éng lßng th−¬ng khi th¨m n¬i ë cña t«i , nãi thËt r»ng : " M×nh ph¶i tù x©y cho m×nh çi hËu phu¬ng v÷ng vµng, ph¶i ®i hai ch©n chø, cø nh− anh th× gay qu¸". Khi ®ã t«i kh«ng hiÓu l¾m. B©y giê th× t«i vì lÏ ra råi. Bªn c¹nh viÖc say s−a nghiªn cøu, say s−a khoa häc, «ng kh«ng quªn ®Çu t− vµo d¨m ba çi vô nhµ ®Êt. ¤ng khÐo kÕt hîp c«ng t− trong viÖc sö dông ®Êt lµm çc khu thùc nghiÖm vµ kh«ng quªn s¾n ra cho m×nh Ýt ®Êt d«i d−. ¤ng ®· cho t«i m«t bµi häc bæ Ých vÒ çch sèng hoµn toµn cho m×nh d−íi bÊt kú chiªu bµi nµo, mµ ®Õn nay, dï cã hiÓu, t«i vÉn kh«ng thÓ theo «ng ®−îc.

Çi danh thiÕp

Tõ håi ®æi míi, cïng víi sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña ®iÖn tho¹i, çi danh thiÕp còng thuéc lo¹i Ên phÈm ®−îc −a chuéng . B©y giê th× ng−êi ta tha hå mµ tù x−ng danh, tù khoe chøc vô, häc hµm, häc vÞ. Tr−íc kia, ch¼ng cã g× ®Ó mµ in th× b©y giê cã chç mµ in kÝn c¶ bÒ mÆt çi danh thiÕp. Quªn nãi thªm r»ng ch¼ng cã ai chÞu thó thËt r»ng m×nh kh«ng biÕt tiÕng Anh, bëi v× mét trong hai mÆt cña çi danh thiÕp ¾t lµ b¶n " dÞch" ®óng -tõng -tõ -mét ra tiÕng Anh çc th«ng tin cÇn vµ kh«ng cÇn cña mÆt tiÕng ViÖt. Qua danh thiÕp, kh«ng nh÷ng thÓ hiÖn b¹n lµ nh©n vËt cã tÇm cì vÒ mäi mÆt cßn mµ biÕt b¹n rÊt khÊm kh¸ vÒ kinh tÕ . Rµnh rµnh lµ b¹n cã ®iÖn tho¹i di ®éng, cã c¶ m¸y tÝnh nµy ( thÕ e-mail lµ çi g× ®©y ?) .Kü h¬n n÷a cßn biÕt b¹n ë biÖt thù Phong Lan, sè...khu ...Nh− vËy lµ râ råi, b¹n th«i kh«ng ph¶i ë çi c¨n hé l¾p ghÐp bÐ tÝ tÑo thuë nµo n÷a. NÕu b¹n lµm ë c«ng ty liªn doanh th× danh thiÕp cña b¹n l¾m mµu mÌ lµ çi ch¾c v× cßn ph¶i tr×nh bµy c¶ çi l«g«, nhiÒu khi cã h×nh d¹ng cÇu kú lñng cñng ra trß. KÓ còng tiÖn thËt. GÆp nhau, nhÊt lµ ®· l©u ngµy, chØ cÇn "l¨ng-xª" mét çi danh thiÕp lµ bªn ®èi t¸c, «ng/bµ b¹n hay c« em nµo ®Êy biÕt ®Çy ®ñ th«ng tin vÒ uy lùc cña m×nh. Anh cã ch©n ë bao nhiªu n¬i, còng kª khai ®Çy ®ñ hÕt : nµo lµ Gi¸o s− tiÕn sÜ tr−êng A, gi¸m ®èc Cty B, Phã gi¸m ®èc Cty C, cè vÊn ViÖn D, v.v. Cã «ng l¹i l¬ ®·ng ghi c¶ sè fax vµ e-mail cña c¬ quan vµo chç ®Þa chØ nhµ riªng n÷a. Ch¾c h¼n lµ còng ®Ó cho "chóng nã" ®õng t−ëng m×nh kÐm vi tÝnh hay kh«ng biÕt g× vÒ c«ng nghÖ th«ng tin. Ph¶i çi lµ cã mét sè ng−êi h¬i phung phÝ danh thiÕp, tøc lµ ®−a ®Õn tay ng−êi kh«ng cÇn sö dông . Mét «ng b¹n t«i ®· ph¶i tr¶ gi¸ vÒ chuyÖn nµy khi danh thiÕp cña m×nh ®−a vµo tay ®øa v« tr¸ch nhiÖm. ChÝnh çi ng−êi thø hai nµy ®· chuyÓn nhÇm danh thiÕp cña b¹n t«i ®Ó hÑn hß mét c« bå míi chép ®−îc cña h¾n ta (trong lóc h¬i men chÕnh cho¸ng ). ViÖc nµy dÉn ®Õn mét tÊn tuång ghen tu«ng khi c« bå nµy cø theo ®Þa chØ trªn danh thiÕp lÇn ®Õn nhµ «ng b¹n t«i; vµ quýt lµm cam chÞu, cã trêi mµ thanh minh ®−îc víi bµ vî hay ghen cña «ng b¹n t«i, nghÜ r»ng chång ®é nµy sinh ra h− ®èn ! Nhí l¹i håi bao cÊp, viÖc in danh thiÕp th−êng chØ dïng khi ra n−íc ngoµi c«ng t¸c, vµ khi ®ã ®óng lµ cã yªu cÇu vµ t¸c dông thËt sù. Ph¶i çi lµ thñ tôc ®Ó cã ®−îc çi danh thiÕp còng kh«ng ®¬n gi¶n l¾m, cÇn cã giÊy giíi thiÖu cña c¬ quan cÊp trªn vÒ tªn vµ chøc vô cña ng−êi sö dông còng nh− ghi râ tr−êng hîp sö dông danh thiÕp ( vÝ dô : dïng ®Ó ®i c«ng t¸c n−íc ngoµi). Cßn vÒ chuyÖn in th× còng ph¶i cËy nhê xem cã ai quen biÕt nhµ in, hä gióp cho, v× nãi

52

cho cïng kh«ng nhµ in nµo thÝch in chØ cã tr¨m çi thiÕp - håi ®ã cßn ph¶i xÕp ch÷ kú c¹ch - ngoµi ra ph¶i kiÕm ®©u cho «ng b×a ®ñ dµy ®Ó lµm c¬ chø ! Th−êng chØ lµ giÊy croquis tr¾ng lµ oai l¾m råi. ChØ néi viÖc in vµ sö dông danh thiÕp thêi bao cÊp vµ thêi ®æi míi ®· thÊy mét sù t−¬ng ph¶n râ rÖt ®Õn nh−êng nµo.

cai thuèc

Ai còng biÕt hót thuèc l¸ cã h¹i thÕ nµo ®èi víi søc khoÎ, vËy mµ sao cø m¾c vµo, vµ khi bá l¹i rÊt khã kh¨n ? Vµo dÔ, ra khã,- ®ã lµ h×nh ¶nh cña tÊt c¶ nh÷ng çi bÉy cã d¹ng nh− bÉy chuét. Nh−ng cã ai bÉy m×nh ®©u ? Nh÷ng c©u hái nh− thÕ t−ëng chõng kh«ng bao giê røt nÕu ng−êi trong cuéc kh«ng tù nãi ra ®−îc trong hoµn c¶nh nµo anh hót thuèc vµ t¹i sao anh l¹i bá ®−îc thuèc. Çc h·ng s¶n xuÊt cßn x−ng x−ng ®Ò dßng ch÷ : "Hót thuèc cã h¹i cho søc khoÎ"

trªn bao thuèc mµ vÉn ®¾t hµng, vÉn cã nhiÒu vô bu«n lËu thuèc l¸, doanh thu vÒ thuèc l¸ cña bÊt cø n−íc nµo trªn thÕ giíi còng lµ nh÷ng con sè ®¸ng kÓ. Sao vËy ? Khi ®äc dßng ch÷ nµy sÏ x¶y ra hai t×nh huèng : hoÆc lµ r¬i vµo bÉy cña nhµ s¶n xuÊt mµ nghÜ r»ng thuèc l¸ nãi chung h¹i lµ thÕ, nh−ng... thuèc l¸ cña h·ng chóng t«i th× an toµn; hoÆc lµ ngô ý ai ch¼ng biÕt, viÖc g× ph¶i nh¾c. Cuèi cïng, h×nh nh− nh÷ng dßng nµy chØ kÝch thÝch thªm sù tß mß cña d©n nghiÖn thuèc l¸ mµ th«i ! Kh«ng ph¶i lµ nh÷ng ng−êi hót thuèc lµ kh«ng cã lý trÝ ®©u. Hä cã thÓ lµ nh÷ng triÕt gia, chÝnh trÞ gia, häc gi¶ vµ nh÷ng ng−êi th«ng th¸i c¬ ®Êy. Nãi tãm l¹i, hä lµ thuéc líp ng−êi biÕt ph©n biÖt ph¶i tr¸i, hay dë. ThÕ mµ - nÕu t«i kh«ng nhÇm th× tØ lÖ ng−êi hót thuèc l¸ lµ

ng−êi cÇm bót chiÕm ®a sè. ë n−íc ngoµi, t×nh tr¹ng nµy cßn tåi tÖ h¬n . Ch¼ng h¹n, mçi ngµy trong toµn tuyÕn xe ®iÖn ngÇm ë Paris thu nhÆt ®−îc 3 tÊn ®Çu läc thuèc l¸. L¹i n÷a, dï cã do¹ ®uæi viÖc , bÞ ph¹t rÊt nÆng, bÞ thï h»n, ng−êi ta vÉn hót, kÓ c¶ biÖn ph¸p ph¹t trõ vµo l−¬ng th¸ng 30 ®«la vÒ téi kh«ng cai ®−îc thuèc l¸ nh− ë Mü ®· lµm,vv...VËy ph¶i cã sù quyÕn rò ®Æc biÖt cña thø ma tuý nhÑ nµy, nÕu kh«ng, víi con sè khñng khiÕp lµ 4000 chÊt ®éc h¹i trong thuèc l¸, ai d¸m sµi nã n÷a. T«i lµ ng−êi ®· nghiÖn thuèc, ph¶i nãi lµ nghiÖn kh¸ nÆng nªn cã thÓ gi¶i ®¸p ®−îc nh÷ng ®iÒu nªu trªn ®©y. Tr−íc tiªn, ph¶i nãi tr−êng hîp nµo t«i "gia nhËp" vµo ®¸m ng−êi mª thuèc l¸. Thùc ra, buæi ®Çu t«i rÊt sî thuèc l¸ - ®Êy lµ håi cßn thanh niªn. Còng cã thÓ lµ v× «ng bè t«i rÊt nghiªm, kh«ng cho t«i nghiÖn bÊt cø çi g× ngoµi nghiÖn s¸ch vë. Cña ®¸ng téi, thØnh tho¶ng «ng cô còng cho uèng chÐn trµ ngon −íp nhµi hoÆc −íp sen. Khi Êy, cô b¶o t«i: " ra uèng chÐn trµ råi h·y häc cho minh môc". Th× ra lµ uèng trµ m¾t s¸ng, häc hµnh th«ng minh ra ®Êy. Cßn nh− çi mãn thuèc l¸, mÆc dï chÝnh cô lµ ng−êi nghiÖn nÆng th× kh«ng bao giê cô nh¾c ®Õn tr−íc mÆt t«i. NÆng nh− thÕ nµo th× xin çc b¹n h×nh dung lµ : tr−íc ®©y, håi tr−íc Çch M¹ng th× cô hót thuèc lμ Bastos bao tÝm, cßn sau nµy th× hót thuèc l¸ sîi, tr÷ trong thïng, lóc nµo trong

nhµ còng cã ®é mét hai c©n. ThÕ nh−ng t«i vÉn m¾c vµo çi vßng nghiÖn ngËp, chÝnh v× çi sù sî thuèc nµy. Trong mét buæi häp mÆt víi mÊy ng−êi b¹n th©n, hä ®· th¸ch nhau b¾t t«i hót ®−îc thuèc l¸ ®Ó xem " nã " say nh− thÕ nµo. §iÕu ®Çu tiªn t«i say thËt, miÖng ®¾ng m¾t hoa, ®Çu ãc lóc ®Çu th× nÆng trÜu, råi sau th× l©ng l©ng tËn ®©u. Ph¶i thó thËt lµ sau ®ã, hä cø tiÕp tôc Ðp t«i hót ®Ó xem çi sù say thuèc cña t«i - lµm cho t«i thµnh quen, thÊy hót thuèc l¸ còng kh«ng cã g× khã kh¨n l¾m. Tuy nhiªn khi ®ã b¶o r»ng thÝch th× t«i ch−a thÊy chót thó vÞ g×. ThÕ råi, ph¶i chÝnh vµo nh÷ng n¨m th¸ng xa gia ®×nh, ph¶i ®i s¬ t¸n, th× thuèc l¸ dÇn dÇn trë thµnh nhu cÇu thËt sù cña t«i. T«i chÝnh thøc " ®¨ng ký"mua thuèc l¸ do C«ng ®oµn c¬ quan ph©n phèi. Ph¶i dõng l¹i Ýt phót ®Ó çc b¹n trÎ h×nh dung thuèc l¸ thêi ®ã lµ çi g×. V× thuèc l¸ ®iÕu ®ãng bao lµ

cña hiÕm ,chØ b¸n cho çn bé c«ng nh©n viªn vµo nh÷ng dÞp lÔ tÕt nªn cÇn hiÓu thuèc l¸ ë ®©y lµ thuèc l¸ rêi. Còng kh«ng ph¶i thuèc l¸ sîi ®©u - ®−îc thÕ th× tèt qu¸ råi cßn g×. §©y lµ thuèc l¸ vôn, thu gom l¹i trong qu¸ tr×nh cuèn thuèc vµ qua m¸y hót bôi. Thuèc vôn nµy ®−îc ®æ vµo tói

giÊy, vµi l¹ng mét. Cßn giÊy ®Ó quÊn thuèc ? å, ®iÒu nµy ®¬n gi¶n l¾m. Nãi chung ng−êi ®−îc ph©n phèi sÏ tù tóc kho¶n nµy. Th«i th× d©n nghiÖn tha hå mµ ph¸t huy s¸ng kiÕn, dïng giÊy p¬luya, giÊy b¸o máng v.v...H¹nh phóc nhÊt lµ ví ®−îc tê b¸o cò Pekin Information cña Trung

53

Quèc: giÊy võa tr¾ng, võa máng, tµn thuèc còng ®Ñp... Nh÷ng thø thuèc nh− thÕ lµm cho chóng t«i - nh÷ng çn bé ®i s¬ t¸n - qua nh÷ng n¨m th¸ng sèng tËp thÓ vµ thiÕu thèn ë n«ng th«n thêi chèng Mü. Thó thËt lµ chóng t«i chØ biÕt ®Õn thø thuèc l¸ cã ®Çu läc khi ®−îc ra n−íc ngoµi hay cã ai tõ n−íc ngoµi vÒ cho. Cña ®¸ng téi, cã håi kh«ng hiÓu ë ®©u ra mµ nhiÒu thuèc l¸ Anbani

thÕ - ®óng lµ mét d¹o chóng t«i còng ®−îc ph©n phèi thø thuèc nµy, tuy khÐt lÑt nh−ng ®−îc çi s¹ch sÏ, bao thuèc cã giÊy bãng kÝnh h¼n hoi. Nh−ng v× thø nµy rÊt nÆng, Ýt khi hót hÕt nöa ®iÕu, nªn c©u : thuèc Anbani võa ®i võa vøt lµ cã c¨n cø cña nã ®Êy. Ph¶i nãi r»ng khi ®· nghiÖn råi

th× thÊy thuèc l¸ cã nhiÒu −u ®iÓm l¾m : ai cho t«i mét phÇn th−ëng thÝch ®¸ng vµ ®óng lóc h¬n ®iÕu thuèc sau khi hoµn thµnh mét bµi viÕt, mét b¶n dÞch? ; ai lµm cho t«i th− th¸i h¬n khi cã nh÷ng viÖc ph¶i c©n nh¾c nghÜ ngîi gay go ?; ai lµm cho c©u chuyÖn gi÷a t«i vµ b¹n bÌ l©u ngµy míi gÆp nhau ®−îc r«m r¶ h¬n ?; ai cho t«i cã gan thøc suèt ®ªm hoÆc chê ®îi tµu xe trong nh÷ng ngµy ph¶i ®i ®©y ®i ®ã? , ai vµ ai ®©y ? NÕu kh«ng cã ®iÕu thuèc, th× mäi thø kÓ trªn sÏ kh«ng biÕt gi¶i quyÕt lµm sao. Tuy nhiªn, còng ph¶i th¼ng th¾n nãi r»ng, ngoµi çi h¹i vÒ søc khoÎ rÊt lµ râ, kh«ng biÖn b¹ch ®−îc, th× thuèc l¸ cßn cã nhiÒu çi h¹i kh¸c mµ b¶n th©n t«i còng kh«ng muèn nªu, v× ch−a nªu th× bµ vî t«i ®· kªu to¸ng lªn tõ l©u råi. Thø nhÊt, lµ mÊt vÖ sinh: kh«ng khÝ trong nhµ lóc nµo còng h«i h¸m, nång nÆc, ®Çu mÈu thuèc l¸ r¶i kh¾p sµn nhµ, mµ cã trong g¹t tµn th× l¹i cµng bÈn thØu vµ h«i h¸m h¬n khi chÝnh ®ã lµ chç ®æ n−íc trµ thõa . Thø hai lµ nh÷ng vÕt ch¸y do tµn thuèc g©y ra trªn quÇn ¸o;bµ vî t«i ph¸t hiÖn ra nh÷ng thø nµy trªn quÇn ¸o cña t«i nhanh l¾m ( mµ thêi bao cÊp v¶i hiÕm lµ thÕ !)- vµ thó thËt ®Êy lµ nh÷ng ®iÒu t«i e ng¹i. Thø ba lµ ¨n mÊt ngon v× vÞ gi¸c bÞ l¹c do nic«tin b¸m vµo l−ìi. Cßn chuyÖn hóng h¾ng ho suèt ngµy th× kh«ng ph¶i kÓ n÷a, ai mµ ch¼ng thÕ khi hót qu¸ nhiÒu thuèc l¸. May mµ t«i kh«ng cã chÊt giäng vµ kh«ng hay h¸t, chø hót thuèc th× mÊt lu«n çi thó ca h¸t, v× giäng khi ®ã ch¾c sÏ nh− h¸t trong èng b¬ gØ Êy th«i. Hót thuèc l¸ g©y l¾m chuyÖn tåi tÖ thÕ nh−ng Ýt ai " cai" thµnh c«ng. T«i cã «ng b¹n " ®· ch«n diÕu xuèng l¹i ®µo ®iÕu lªn " nhiÒu lÇn mµ v©n kh«ng cai næi. Nãi nh− thÕ lµ ®Ó cã h×nh t−îng chø anh nµy mçi lÇn cai lµ cho b¹n tÊt c¶ çc bËt löa, çc g¹t tµn thuèc, råi mua rÊt nhiÒu kÑo.... H«m gÇn ®©y, nghÜa lµ sau gÇn m−êi n¨m anh do¹ cai, t«i t×nh cê gÆp anh t¶n bé trªn hÌ phè víi ®iÕu thuèc trªn tay, m«i th©m s× vµ ng−ßi gÇy l¾m, bông lÐp kÑp ph¶i ®eo " br¬ten" míi gi÷ næi çi quÇn dµi kh«ng bÞ tôt . Nãi chuyÖn ng−êi, quªn ph¾t chuyªn cña m×nh. Cã b¹n nµo hái nhá t«i r»ng : thÕ «ng cai b»ng çch nµo mµ hiÖu qu¶ thÕ ? T«i còng xin tiÕt lé cho riªng «ng biÕt th«i nhÐ. Ch¼ng qua lµ v× m×nh sî bµ x· qu¸ th«i. Bµ Êy ®e r»ng nÕu t«i cßn hót thuèc n÷a th× bµ Êy l¹i bá ®i hîp t¸c

lao ®éng n−íc ngoµi mét lÇn n÷a. ThÕ lµ t«i sî sèt vã, cai ®−îc liÒn ! VËy m¸ch b¹n r»ng, muèn

cai thuèc, ph¶i gia nhËp çi Héi NÓ Vî. B©y giê m×nh thÊy khoÎ ra nhiÒu. õ, thÕ mµ còng ®· cai ®−îc m−êi hai n¨m råi ®Êy.

¡n ch¶ gi¸ cao

L¹i chuyÖn «ng Thao. MÊy h«m nay, «ng ñ rò l¾m. Ch¨m lµm lµ thÕ mµ ch¼ng thÊy cÆm côi ®äc ®äc, viÕt viÕt nh− mäi khi. T«i l©n la hái nguyªn cí th× lóc ®Çu «ng lÆng thinh, råi sau tÆc

l−ìi b¶o: ê, cËu ®· hái th× m×nh còng nãi chuyÖn ®Ó cËu " t− vÊn" cho m×nh lu«n, xem nªn lµm thÕ nµo. Hai n¨m trë l¹i ®©y, t×nh cê «ng gÆp l¹i c« H¹nh, tr−íc kia ®· cã thêi lµ nh©n viªn can ho¹ trong phßng thiÕt kÕ mµ «ng lµ tr−ëng phßng. GÆp «ng, nµng mõng l¾m, thñ tr−ëng ë c¬ quan cò ch−a kÞp hái han g× th× nµng ®· kÓ lÓ t×nh c¶nh riªng t− : nµo lµ chång bá, mét n¸ch ba ®øa con, lµm ë c¬ quan cò l−¬ng ba cäc ba ®ång kh«ng ®ñ ¨n nªn khi bung ra, nµng ph¶i th«i viÖc ®Ó ch¹y chî; b©y giê ®øa con lín ®· tù tóc ®−îc, nh−ng còng cßn vÊt l¾m. ThÕ råi sau ®ã nµng hÑn hß víi «ng gÆp ë qu¸n nµy, tiÖm kia mét çch rÊt chñ ®éng. Cßn «ng , kh«ng hiÓu thÕ nµo , cø nh− bÞ bïa mª thuèc ló Êy, l¹i ë thÕ bÞ ®éng. Nh− bÞ th«i miªn , c« nµng b¶o g×, «ng nghe nÊy. KÓ ra, nãi nh− thÕ còng kh«ng hoµn toµn ®óng v× h×nh nh− «ng còng h¬i bÝ b¸ch , cã nhu cÇu c¶i thiÖn t×nh c¶m. Bµ vî «ng cµng cã tuæi, cµng khã tÝnh, l¹i èm ®au quÆt quÑo, ch¼ng

54

mÊy khi nãi ®−îc mét c©u ngät ngµo. §»ng nµy, em H¹nh lóc nµo gÆp còng án În, s¨n ®ãn, t©ng bèc «ng lªn tËn m©y xanh, lµm g× «ng ch¼ng rung ®éng. Mµ kÓ t×nh c¶nh c« còng ®¸ng th−¬ng, tuy «ng kh«ng thuéc diÖn hµo hoa phong nh· cho l¾m nh−ng ®é nµy ®−îc çi kinh tÕ còng kh«ng ®Õn nçi nµo nªn «ng tuy vµo tÝp ky bo nh−ng vµo gi©y phót gal¨ng d¹i dét nµo ®Êy ®· trãt høa víi nµng r»ng, cã g× khã kh¨n th× cø b¶o. Em H¹nh hiÓu liÒn vµ chØ xin trÝch ngang mçi mét môc khã kh¨n vÒ kinh tÕ vµ còng chØ l−u ý «ng gióp ®ì cho çi mÆt Êy. §· mét n¨m nay, lóc kho¶n nµy, lóc viÖc kia, tÝnh ra còng tèn kÐm kha kh¸ ®Êy. Nh−ng ®æi l¹i, «ng còng ®−îc h−ëng nh÷ng phót gi©y t−¬i m¸t mµ ë tuæi xÕ chiÒu nh− «ng lµ rÊt hiÕm. Còng cã lóc «ng thÊy th−¬ng bµ vî hay èm ®au n»m bÖt ë nhµ , ch¼ng chÞu ®i ®Õn ®©u, «ng tù vÊn r»ng m×nh lµm thÕ nµy cã khi kh«ng ph¶i víi bµ Êy. Nh−ng råi «ng tÆc l−ìi cho qua. B©y giê em H¹nh h×nh nh− muèn c«ng khai quan hÖ víi «ng. KÓ ra th× thêi nay, ng−êi nh− «ng bå bÞch v« khèi ra ®Êy, mµ cßn lµ ®óng mèt, ®−îc khen chø cã ai chª tr¸ch g× ®©u. Thêi nµy, tÇm cì nh− «ng kh«ng cã bå bÞch míi lµ chuyÖn l¹. ¤ng cßn tiÕt lé r»ng b©y giê vî chång lõa nhau nhiÒu chø , bå bÞch ®µng hoµng ra ®Êy nh−ng buæi chiÒu vÉn vÒ nhµ xum häp ®óng b÷a ®Êy th«i. ThÕ ®Ó mÊy tiÕng buæi tr−a lµm g× ? Th−a r»ng çc nhµ kh¸ch, nhµ trä, kh¸ch s¹n mini tr−a nµo còng chËt nÝch çc ®«i bå bÞch cÇn rñ nhau ngñ tr−a, ch¼ng ph¶i bµn...Th«i, «ng l¹i xa ®Ò qu¸ råi hay sao nhØ ? GÇn ®©y, em H¹nh l¹i hay hái th¨m «ng Thao vÒ søc khoÎ bµ chÞ ë nhµ. Lóc ®Çu «ng còng kh«ng ®Ó ý, råi sau «ng

míi thÊy sê sî : nÕu vî «ng biÕt «ng bå bÞch, hay ®i ¨n ch¶ nh− thÕ nµy th× sÏ ra sao nhØ. Mµ

H¹nh l¹i cßn muèn ®Õn th¨m" chÞ nhµ" n÷a c¬ ®Êy. ThÕ th× r¸t mÆt qu¸. ê mµ t¹i sao H¹nh l¹i ®Æt vÊn ®Ò nh− vËy nhØ? ¤ng chît nghÜ ra r»ng, ph¶i råi, th¸ng tr−íc «ng ®· kh«ng hç trî kÞp thêi yªu cÇu cña H¹nh trong viÖc " giËt nãng " Ýt tiÒn ®Ó ®Æt cäc miÕng ®Êt. TiÒn ®©u nh− vá hÕn thÕ kh«ng biÕt. MÊy n¨m nay, tØnh ra, «ng còng cã ®−îc Ýt nhiÒu, cho vµo " quü ®en", bµ Êy kh«ng biÕt, vËy mµ em H¹nh cø moi m·i nh− thÕ nµy...mÖt thËt. ThÕ råi, çi g× ®Õn, sÏ ®Õn. Mét h«m «ng nhËn ®−îc mét lµ th− cña H¹nh, lêi lÏ l©m li vµ t×nh c¶m vßng vÌo mét håi , råi cuèi cïng nªu yªu cÇu " mõng cho ch¸u g¸i s¾p ®i lÊy chång mét çi tñ l¹nh vµ mét çi m¸y giÆt". ¤ng giËt nÈy c¶ ng−êi, buét miÖng:" bËy, bËy qu¸". Bao nhiÒu t×nh c¶m t−¬i m¸t cña «ng bay ®©u hÕt, chØ thÊy trong lßng nãng thiªu ®èt tuy «ng ®ang ngåi trong phßng lµm viÖc cã ®iÒu hoµ nhiÖt ®é h¼n hoi . " §õng hßng, b©y giê ta biÕt mi råi ! Mét xu n÷a còng kh«ng ®−îc" . ¤ng sÏ cã thÓ yªn lßng vÒ çch nghÜ cøng cái cña m×nh, nÕu kh«ng cã dßng " t¸i bót" cuèi th− : " Em sÏ th¨m bµ chÞ téi nghiÖp cña em vµ cã khi ph¶i thó thËt vÒ t×nh c¶m sai tr¸i cña chóng m×nh bÊy l©u nay, nÕu...". ThÕ lµ bá mÑ råi ! Vî «ng kh«ng lµ Ho¹n Th− th× còng kh«ng ®Ó «ng yªn khi biÕt çi trß bå bÞch, h− ®èn cña «ng nh− thÕ nµy. Thµ r»ng bµ Êy ¨n nem; nh−ng cña ®¸ng téi bµ nµy nghiªm v¨n chØnh l¾m . Mµ ®é nµy bµ Êy yÕu ®i

nhiÒu ... kÓ còng ®¸ng th−¬ng! NÕu cã mÖnh hÖ nµo th× «ng hèi còng kh«ng kÞp. T«i hái l¹i «ng Thao : anh cã biÕt çi bän tèng tiÒn nã lîi dông çi g× ®Ó lµm viÖc ®ã kh«ng ? Nã c¨n cø vµo çi anh sî. Anh kh«ng sî n÷a th× nã hÕt do¹, kh«ng cßn chç ®Ó tèng tiÒn n÷a. VËy tèt nhÊt lµ anh vÒ nhµ, lóc nµo vî chång vui vÎ th× to nhá víi bµ Êy r»ng, çi H¹nh nã l©n la lµm th©n víi anh, t−ëng m×nh kh¸ gi¶ l¾m, nªn ®Þnh moi tiÒn b»ng çch g©y xÝch mÝch vî chång m×nh. Em ®õng mµ m¾c bÉy ®Êy.Kh«ng hiÓu «ng Thao nghe t«i ®Õn møc nµo, nh−ng sau ®ã Ýt l©u thÊy «ng vui vÎ trë l¹i. H×nh nh− bµ Êy nghe ra vµ c« H¹nh còng kh«ng x¬ mói thªm g× n÷a. "Dï sao - cã lÇn «ng Thao nh¾c l¹i viÖc nµy ®· thó thËt : ¨n ch¶ nh− m×nh qu¶ lµ chÞu gi¸

h¬i cao ®Êy !" quan t©m mét çch chi tiÕt vµ kü luìng kiÓu ng−êi giµ, cÈn thÈn qu¸ møc nªn gi¸o s− nghÜ t«i lµ b¹n râ lµ t«i tuy lµ ng−êi lµm ®−îc viÖc - lµm tèt chuyªn m«n lµ ®»ng kh¸c- nh−ng vÉn mang

Quanh hå Ngäc Kh¸nh

55

Tõ khi n¬i ®©y cã con ®−êng ®«i ch¹y qua, råi çi hå nµy ®−îc x©y kÌ, lµm v−ên hoa, l¸t ®−êng chung quanh hå th× ®· thùc sù trë thµnh n¬i tËp trung cña nh÷ng ng−êi tËp thÓ dôc buæi s¸ng. KÓ còng dÔ chÞu thËt khi ®i bé vµi vßng chung quanh hå, võa hÝt thë kh«ng khÝ trong lµnh ban mai cã vÞ Èm cña n−íc hå, ng¾m hµng liÔu rñ, h−ëng Ýt giã thiªn nhiªn sau mét ®ªm giam h·m trong çc nhµ h×nh èng b»ng bªt«ng cïng nh«m kÝnh. Ban ®Çu, nh÷ng ng−êi ra hå ®i bé chØ toµn ng−êi trong khu tËp thÓ, cßn th−a thít, th× nay ®· ®«ng ®óc l¾m råi.

D©n çc ph−êng l©n cËn kh«ng cã hå, kh«ng cã v−ên hoa, kh«ng cã giã m¸t kÐo ®Õn ®©y n−êm n−îp, ®Õn møc ®i bé trªn bê hå cßn ph¶i tr¸nh nhau. Khi nµy th× chÝnh d©n ë ®©y l¹i thÝch ra nh÷ng con ®−êng quanh c«ng viªn Thñ LÖ, kh¸ch s¹n Hµn Quèc cho v¾ng vÎ, ®ì va ch¹m h¬n. Tõ khi t«i cã chøng cao huyÕt ¸p th× bµ vî khuyªn t«i nªn ®i bé chung quanh hå mét vµi vßng vµo buæi s¸ng. KÞp ví ®−îc mét bµi kh¸ dµi cña mét thµy thuèc Trung quèc viÕt vÒ çch sèng cña ng−êi cao tuæi, trong ®ã cã viÖc vËn ®éng, th× t«i míi tin r»ng ®i bé lµ cã tÝch sù. ¤ng thµy Tµu nµy ph¸n r»ng ®èi víi tuæi giµ, kh«ng cã g× tèt cho b»ng ®i bé. §i nhiÒu hay Ýt tuú thÝch, nh−ng ph¶i cã chuÈn. Tãm t¾t cho dÔ nhí lµ 3,5, 7. Nghe th× kú , nh−ng còng kÓ còng cã lý. §Ó t«i «n l¹i cho çc b¹n nghe vÒ nghÜa lý cña 3 con sè nµy: sè 3 lµ ®i bé kh«ng d−íi ba m−êi phót, kho¶ng 3 c©y sè; sè 5 lµ mèi tuÇn ®i bé Ýt nhÊt trong 5 ngµy vµ sè 7 lµ gîi nhí cña 170. VËy 170 lµ g× ? Lµ tæng sè cña m¹ch ®Ëp sau khi ®i bé vµ sè tuæi cña b¹n. NÕu qu¸ sè nµy th× nªn ®i Ýt h¬n hoÆc khoan thai h¬n, con thÊp h¬n sè nµy th× ®i l©u h¬n chót n÷a hoÆc t¨ng tèc ®é lªn. VËy lµ còng cã mét çi chuÈn dÔ nhí, dÔ kiÓm tra ®Ó ®i bé.. Th«i, t«i l¹i lan man xa ®Ò. Çi ®iÒu t«i muèn nªu kh«ng ph¶i lµ nãi vÒ m×nh, mµ muèn nãi vÒ thiªn h¹. §i tËp ®−îc vµi th¸ng th× còng dÔ nhËn xÐt, ph©n lo¹i vµ cã ®iÒu mµ nãi vÒ nh÷ng nhãm ng−êi ®i tËp vµo buæi s¸ng chung quanh çi hå nµy. Cã mét sè vÞ, d¸ng ng−êi kh«ng ®−îc thon th¶ cho l¾m, v× nÕu ®i kh¸m bÖnh mµ b¸c sÜ kh«ng nh×n mÆt th× b¸c sÜ t−ëng s¾p ®Õn ngµy ë c÷ - th−êng tóm n¨m tôm ba víi nhau ë d−íi gèc c©y ®Ó hµn huyªn vÒ nh÷ng vÊn ®Ò thÕ sù. Nh÷ng «ng nµy thÝch cëi trÇn, ®Ó lé çi d¸ng dÊp mét thêi ®· lµm quan trªn- miÖng nãi liªn tôc, tay ch©n thØnh tho¶ng cã cö ®éng nhÑ nhµng ®Ó nh¾c nhë chÝnh m×nh vÒ môc ®Ých ra çi hå nµy. Çc «ng thÝch nãi vÒ vÊn ®Ò tham nhòng, nh÷ng vô viÖc giËt g©n mµ b¸o chÝ mÊy ngµy tr−íc nh¾c tíi hoÆc viÖc th¨ng cÊp, « dï cña «ng nä bµ kia. Çi néi dung çc «ng th−êng bµn ®Õn còng cßn c¶ viÖc khoe tµi l·nh ®¹o cña m×nh håi " ch−a h¹ çnh" vµ ®¶ ®éng ®Õn th»ng cha nµy, con mÑ kia ngu qu¸, h¹ çnh kh«ng an toµn. T«i chît nghÜ, tËp tµnh nh− thÕ, ch¾c lµ ch¼ng hiÖu qu¶ bao nhiªu, ngoµi t¸c dông giao l−u vµ nãi cho h¶ lóc "h−u h¾t". Mét nhãm kh¸c th× l−u ®éng h¬n, th−êng lµ mét vµi bµ ®i víi nhau thµnh tõng tèp, ch¾c lµ gÆp nhau bÊt chît, th−êng võa ®i võa hái nhau xem ®· ®i ®−îc bao nhiªu vßng hå råi. MÊy bµ nµy xem ra còng −a thµnh tÝch ®¸o ®Ó khi khoe nhau r»ng ®· ®i ®−îc b¶y vßng hå råi, chØ cßn ba vßng hå n÷a th«i. T«i l¹i chît nghÜ r»ng kh«ng biÕt çi th»ng cha nµo t− vÊn cho çc bµ vÒ chuyÖn vËn ®éng mét çch v« lèi thÕ kh«ng biÕt; cã nhÊt thiÕt ph¶i ®i nhiÒu ®Õn nh− thÕ kh«ng nhØ (!). Çc bµ Êy ®i mµ måm kh«ng ngít nãi oang oang. Khi th× kÓ téi con d©u cø qu¼ng con cho bµ tr«ng tèi ngµy ®Ó ®i th− gi·n, khi th× khoe lªn tÇng çi nhµ mÊt vµi tr¨m triÖu, khi th× ca cÈm r»ng b©y giê cã çi mµ ¨n th× kh«ng ¨n ®−îc. ¤i, tr¨m thø chuyÖn, kÓ c¶ nh÷ng néi dung ®¸ng nhÏ ph¶i nãi nhá h¬n th× l¹i c«ng bè râ to, cø nh− ®Ó phæ biÕn cho mäi ng−êi ®−îc râ. ThËt ra mµ nãi th× còng cã mét sè ng−êi tËp tµnh nghiªm tóc. §ã th−êng lµ nh÷ng ng−êi- tuy kh«ng nhiÒu- d¸m ®i theo ng−îc chiÒu ®i cña sè ®«ng. H«m nµo t«i còng thÊy hä : mét c« diÔn viªn ®· ®ãng mÊy tËp phim håi míi gi¶i phãng miÒn Nam, mét «ng vËn ®éng viªn giµ ®· vÒ h−u, mét «ng Hµn quèc to khoÎ ch¹y rÊt ®Òu ®Æn vµ mét bµ to bÐo- ch¾c h¼n muèn gi¶m c©n. Còng cã ng−êi, cã lÏ lµ ra bê hå ®Ó hãng m¸t ch¨ng, v× toµn thÊy ngåi n¬i bån hoa, ghÕ ®¸ nh×n mäi ng−êi tËp tµnh, ®i l¹i. Hä d¸n mÆt vµo çi ®¸m vµi chôc c« bµ tËp ar«bic ë phÝa ®«ng nam cña hå. Çi ®¸m nµy tËp h¨ng say l¾m, hä say mª gi¬ tay, móa ch©n, ®¸ bªn ph¶i, khuþu bªn tr¸i theo nhÞp cña çc bµi We're Going to Ibitza, We like to Party hay Boom, boom, boom ! hoÆc th− gi·n trong ®iÖu nh¹c Love Story. KÓ ra, tËp thÕ nµy thÝch hîp víi løa trÎ h¬n ®Êy, cßn mÊy bµ h¬i nÆng c©n vµ h¬i cã tuæi th× chØ tæ ®Ó mÊy «ng bµ ngåi kh«ng tËp cã çi

56

mµ xem,mµ b×nh luËn nhá to. ChØ quanh çi hå nhá nµy th«i còng cã thÓ thÊy ®−îc phong trµo tËp thÓ dôc thÓ thao cña d©n ®« thÞ tuy cã cao, nh−ng trong ®ã Ýt nhiÒu l¹i thÓ hiÖn çi d©n trÝ h¬i thÊp. §ã lµ mét vµi cËu cè nh¶y lªn ®Ó ®u mét cµnh c©y mµ ®¸nh xµ ®¬n, mÆc nh÷ng ¸nh m¾t kh«ng mÊy thiÖn c¶m chÜa vÒ phÝa hä. C«ng ty c«ng viªn c©y xanh cña Thñ ®« tèn bao nhiªu c«ng søc míi vun trång ®−îc mét çi c©y cho bãng m¸t, Êy vËy mµ mÊy chµng nµy ra søc hµnh h¹ çi c©y, kh«ng th−¬ng xãt g×. Anh chµng nhón lªn nhón xuèng lµm çi c©y run rÈy, l¹i thÊy mäi ng−êi nh×n m×nh, cø t−ëng hä phôc v× m×nh khoÎ míi téi chø ! L¹i nãi vÒ nh÷ng m¶nh v−ên hoa bªn hå sau mçi ®ªm : c¬ man nµo lµ r¸c r−ëi lÏ ra cã thÓ bá vµo nh÷ng thïng r¸c ®Ó quanh quÊt ®Êy th× l¹i n»m trªn cá, ngay ë lèi ®i, trªn mÐp bê n−íc. NÕu tinh ý cßn thÊy nh÷ng v¹t cá bÞ dÉm ®¹p x¬ x¸c, çc biÓn chØ dÉn hoÆc th«ng b¸o b»ng t«n bÞ çc anh chÞ ®i ch¬i ®ªm thuËn tay bÎ cong... Lèi ®i bªn hå ngµy mét hÑp l¹i, do ®«ng ng−êi tËp còng cã, nh−ng cßn lµ cã nhiÒu

ng−ßi mua b¸n. ña sao l¹ d÷ vËy ?Cã chi ®©u mµ hæng hiÓu - ng−êi ta thÊy b¸n ®−îc hµng nªn hµng n¨m nay råi, cã nhiÒu " chiÕu hµng" bµy b¸n. Nµo ®å t¹p ho¸ cña TÇu, quÇn ¸o Sida, quÇn ¸o cña çc c«ng ty nhµ n−íc bÞ lçi mèt, hoa qu¶, giÇy dÐp vµ c¶ t«m - cua - èc - Õch n÷a. Quªn khuÊy ®i mÊt, ch−a kÓ mÊy chiÕu b¸n ®Üa CD, VCD, ®¾t hµng ®¸o ®Ó. Nµy nhÐ, «ng ®i qua, bµ ®i l¹i thÊy hay hay còng ngåi thôp xuèng chän mua, gi¸ rÎ, vÒ nghe thö xem sao... Mµ còng l¹, mÊy c« mÊy bµ, h«m nµo còng cã thÓ mua ®−îc mét thø g× ®ã, cø nh− lµ thùc hiÖn ®−îc mét chiÕn tÝch Êy. Råi th× th¾c m¾c cña t«i vÒ vÊn ®Ò nµy còng tiªu tan khi nghe mét bµ t©m sù víi bµ b¹n :

Êy, nµo mua vÒ cã dïng ®©u, xÕp ®Êy tñ, råi khi vÒ nhµ quª cã çi mµ cho. μ, th× ra còng lµ mét viÖc lµm nh©n ®¹o vµ tho¶ m·n ®ùoc c¶ çi tÝnh hay mua s¾m cña mÊy bµ mÊy c« d− dËt ®ång tiÒn ! §i quanh hå cßn cã çi thó lµ ng¾m nh÷ng ng«i nhµ ®· x©y vµ ®ang x©y.¤i, chØ nh×n quanh çi hå nµy th«i, ch¼ng cã lóc nµo mµ ng−êi ta kh«ng x©y míi hoÆc söa ch÷a. Th«i th× ®ñ çc kiÓu nhµ, kiÓu m¸i. Cã nhµ x©y ®i ®Ëp l¹i mÊy lÇn, kh«ng hiÓu v× «ng chñ nhiÒu tiÒn qu¸ kh«ng biÕt tiªu vµo viÖc g× hay v× çi nhµ tr«ng h·m tµi, cø nh− nöa t¸ c«ng - te - n¬ chång lªn nhau Êy! Trong çi vËn ®éng ®i lªn, bao giê còng cã nh÷ng çi ch−íng tai, nghÞch m¾t. §µnh ph¶i vin vµo lêi khuyªn cña «ng thµy Tµu triÕt lý vÒ çch sèng cña ng−êi cao tuæi lµ" ph¶i cã mét Ýt tho¶i maÝ, mét Ýt hå ®å" mµ lµm ng¬ nh÷ng ®iÒu Êy ®i ®Ó thÊy ®êi t−¬i ®Ñp.

BiÕt tiÕng ý

Håi cßn c«ng t¸c ë Vô khoa häc kü thuËt cña Bé, mét «ng Vô tr−ëng hái t«i : " «ng cã b»ng ngo¹i ng÷ g× ®Êy ?". T«i tr¶ lêi : "«ng kh«ng biÕt nhØ, t«i ch¼ng cã b»ng cÊp g× ®©u". ¤ng nµy vÉn kh«ng tha, l¶i nh¶i : «ng phÊn ®Êu thi lÊy çi b»ng C th× míi lµm ®−îc viÖc. Bùc m×nh, t«i b¶o : " T«i ch¼ng thÝch lÊy b»ng, chØ tù häc, biÕt lâm bâm ®Ó ®ñ so¹n d¨m ba quyÓn tõ ®iÓn tiÕng Anh, Ph¸p, Nga cho ngµnh ta th«i !". ¤ng nµy ch¼ng nãi ch¼ng r»ng, lñi mÊt, h×nh nh− c¶m thÊy c©u nãi cña m×nh h¬i v« duyªn. Sau t«i míi biÕt r»ng «ng ta võa thi ®ç ®−îc çi b»ng C tiÕng Anh ®Ó kÌm vµo çi hå s¬ xin lµm Phã gi¸o s−, nªn hái t«i nh− vËy, ý chõng lµ ®Ó so s¸nh vµ khoe çi lùc häc cña m×nh.Thùc ra , t«i ch¼ng ®−îc ®µo t¹o çi g× cho ra trß nªn kh«ng khi nµo cho r»ng m×nh biÕt tiÕng nµy, tiÕng kh¸c, tuy r»ng cã thÓ lµ b¹n bÌ t«i th× kh«ng nghÜ vËy. Vî t«i còng chung ý nghÜ víi hä. Bµ Êy b¶o: anh biÕt nhiÒu thø tiÕng ®Êy, duy cã thø tiÕng cÇn häc th× anh l¹i kh«ng biÕt. T«i ngí ra, khi thÊy bµ Êy nãi nh− vËy, liÒn hái : " ThÕ anh cßn thiÕu

tiÕng g× ?" Bµ Êy kh¼ng ®Þnh : " TiÕng ý, tiÕng ý !". Ch¾c h¼n khi ®ã bé mÆt t«i kh«ng ®−îc s¸ng l¸ng cho l¾m nªn bµ Êy c−êi ngÆt nghÑo : " Mµ thø tiÕng nµy th× anh kh«ng cã kh¶ n¨ng häc ®©u". T«i h¬i bùc m×nh v× sù kh¼ng ®Þnh hay gÇn nh− coi th−êng n¨ng khiÕu ngo¹i ng÷ cña m×nh, vµ ®Þnh hái l¹i, th× bµ Êy l¹i c−êi to h¬n mµ r»ng : " Bëi v× anh ch©n thËt l¾m, kh«ng bao giß hiÓu ý ng−êi ta nãi bªn trong nh÷ng c©u nãi b×nh th−ßng". NgÉm ®i ngÉm l¹i, t«i thÊy m×nh kÐm thø tiÕng nµy thËt. Lµm sao mµ häc ®−îc khi nã kh«ng cã ng÷ ph¸p, kh«ng cã mÉu c©u vµ nhÊt lµ kh«ng cã s¸ch d¹y. TÊt c¶ lµ ph¶i suy, chñ yÕu

57

lµ ph¶i c¨n cø vµo thùc tÕ cuéc sèng, ngo¹i suy råi thùc hiÖn chø kh«ng ph¶i lµ ph¸t ng«n, lµ ®èi tho¹i trùc tiÕp. VÝ dô : anh muèn xin cho con vµo tr−êng nµy, líp kia. Khi ng−êi ta tr¶ lêi r»ng b©y giß th× hÕt chç råi, nh−ng anh cø ®Ó th− th− th× cã thÓ gi¶i quyÕt ®−îc th× ph¶i hiÓu ý

vµ vËn dông c©u "tiªn häc lÔ". §Çu tiªn ph¶i xoay çi phong b× mµ lÔ l¹t. Mµ muèn cã ®−îc çi phong b× hîp çch th× ph¶i tham kh¶o ng−êi nµy, ng−êi kh¸c ®· tõng xin cho con ®i häc ë ®Êy, kÎo phong b× " nhÑ " qu¸ còng kh«ng æn, mµ "nÆng" qu¸ th× liÖu søc m×nh cã chÞu næi m·i

kh«ng ? TiÕng ý cßn cã çi khã lµ khi nãi" kh«ng", cã khi ph¶i dÞch thµnh" cã", cßn nãi "cã", th× l¹i dÞch lµ" kh«ng"; khi b¶o lµ dÔ th× ph¶i nghÜ lµ cßn khã kh¨n, cßn khi kªu r»ng cã nhiÒu

khã kh¨n qu¸ th× cã thÓ l¹i ®−îc gi¶i quyÕt rÊt nhanh gän, nÕu...Ng÷ ph¸p tiÕng ý ngÉm ra th× nã còng cã vµ ®¬n gi¶n, nã còng cã luËt thËt sßng ph¼ng, tøc lµ kh«ng ai gióp kh«ng ai çi g× vµ tiÒn

trao ch¸o móc. Tuy nhiªn vÒ ng÷ nghÜa th× kh«ng ph¶i lóc nµo còng dÔ hiÓu vµ kh«ng cã tõ ®iÓn

®Ó tra ®©u. Ch¼ng h¹n «ng lµ mét quan chøc, t«i muèn nhê «ng mét viÖc vµ muèn göi «ng mãn

tiÒn tr−íc( t«i võa häc ®−îc tiÕng ý nãi r»ng ®ång tiÒn ®i tr−íc lμ ®ång tiÒn kh«n). T«i ®Õn nhµ

«ng vµ x−ng x−ng lµ ®Õn mõng sinh nhËt «ng ngµy h«m nay, kh«ng biÕt «ng thÝch g×, gäi lµ cã chót Ýt ... ¤ng biÕt thõa lµ m×nh kh«ng sinh vµo ngµy Êy, nh−ng vÉn vui vÎ nhËn tiÒn. Nh− thÕ lµ

«ng giái tiÕng ý vµ c¶ hai ng−êi ®Òu th¹o thø ngo¹i ng÷ nµy. Tr¸i l¹i, «ng cø kh¨ng kh¨ng lµ

h«m nay ®©u cã lµ ngµy sinh cña m×nh th× «ng dèt tiÕng ý qu¸ ! Bëi «ng ®· lµm cho t«i khã xö,

kh«ng ®−îc viÖc cña t«i mµ «ng còng ch¼ng cã c¬ héi tèt mµ thu ho¹ch. TiÕng ý, vÒ ®éng tõ

h×nh nh− kh«ng gièng çc tiÕng Ên-¢u kh¸c : nã kh«ng cã thÓ kh¼ng ®Þnh mµ chØ cã thÓ gi¶ ®Þnh. Bëi t«i lµ ng−êi ®Õn nhê th× kh«ng cã çi g× ®¶m b¶o lµ ch¾c ch¾n ®−îc viÖc, cßn ng−êi ®−îc nhê th× kh«ng bao giß dïng th× hiÖn t¹i, mµ dïng th× t−¬ng l¹i, thÓ gi¶ ®Þnh. Bëi v× hä chØ høa chung chung, vµ kÕt qu¶ lµ ë phÝa sau, trong mét t−¬ng l¹i gÇn hay xa. §iÒu ®ã phô thuéc

vµo sù thµnh th¹o tiÕng ý cña ng−êi ®i nhê.

Sau hÕt, tiÕng ý khã ph¸t ©m, nhiÒu khi cø lÝ nhÝ ë trong cæ häng mµ lµ nãi ®óng, cßn nãi râ rµng ra th× l¹i lµ sai ®Êy . ViÖc ®ã tuú t×nh huèng. NÕu anh lµ ng−êi ®i nhê th× viÖc ph¸t ©m tõ

" cã chø, v©ng ¹ " ph¶i râ rµng, dâng d¹c. Cßn anh ph¶i nghe cho tinh çi thø tiÕng ý ph¸t ©m tõ

miÖng cña kÎ mµ anh nhê. NhiÒu khi im lÆng mµ còng lµ tiÕng ý ®Êy. Th¶o nµo bµ x· t«i nãi

r»ng cßn l©u t«i míi biÕt tiÕng ý !...Nh−ng bµ ®õng cã coi th−êng t«i, b©y giê t«i ®· lâm bâm råi. Nµy nhÐ : võa råi, t«i cã anh b¹n lµ gi¸o s− tiÕn sÜ h¼n hoi, khi vÒ h−u chØ kÌm cÆp cã mét th»ng ch¸u vµo häc líp mét mµ kh«ng xong. Anh b¶o t«i: c« gi¸o d¹y líp mét kªu r»ng ch¸u thi vµo líp mét cßn thiÕu ®Õn mÊy ®iÓm, ph¶i cho ch¸u bæ tóc ( tÊt nhiªn lµ ®Ó c« d¹y) mét

kho¸ ng¨n h¹n th× míi ®ñ søc (!).Anh b¹n t«i qu¸ dèt tiÕng ý nªn míi ca cÈm nh− thÕ. BÊy giê,

t«i liÒn vËn dông hÕt kiÕn thøc vÒ tiÕng ý cña m×nh mµ t− vÊn cho anh r»ng: " ¤ng cø ®−a cho c« gi¸o mét vµi triÖu ®ång lµ tù nhiªn häc lùc cña ch¸u ®ñ ngay, cßn nÕu anh cø û søc m×nh lµ tµi cao häc réng, th× anh lµ gi¸o s− tiÕn sÜ thËt ®Êy, còng kh«ng bao giê biÕt çch kÌm cÆp cho ch¸u ®ñ ®iÓm ®©u , dï nã ch−a häc ®Õn líp mét !"...

ThÇn ®ång

Ýt l©u nay,trªn b¸o chÝ l¸c ®¸c cã nh÷ng bµi nãi vÒ thÇn ®ång, - thÇn ®ång ë n−íc ta. Ph¶i ch¨ng v× cã cËu A, c« B võa nÈy sinh çi tµi ®Æc biÖt ë vïng nä, ®Þa ph−¬ng kia, mµ ng−êi ta bíi ra ? Kh«ng, tù nhiªn ng−êi ta sùc nghÜ ra viÖc nµy khi sèng trong thêi kinh tÕ thÞ tr−êng : hä muèn sßng ph¼ng vµ lý sù r»ng çc " cùu" thÇn ®ång b©y giê lµm g× vµ ®· ®Òn ®¸p ®−îc nî n−íc ch−a? Cµng ®äc b¸o , t«i cµng kh«ng hiÓu hä nãi g× vµ muèn g×, cø nh− lµ ®i vµo mét mª cung cña n−íc Anh cæ x−a. ¤ng/bµ nhµ b¸o nµo ®Êy ®· hái th¨m mét cËu m−¬i n¨m tr−íc ®©y ®· lµ v« ®Þch to¸n häc sinh thÕ giíi, sê ®Õn mét cËu kh¸c lµ mÇm th¬ xuÊt khÈu thµnh ch−¬ng næi tiÕng tõ thêi cßn lµ nhi ®ång, ®¶ ®éng mét c« bÐ ®· ¨n gi¶i ë mét cuéc thi hoa chËu, -xin lçi... lµ

58

hoa hËu., vv. B©y giê ng−êi ta ®ßi nî nh÷ng ng−êi mµ tr−íc ®©y chÝnh mét sè trong nh÷ng ng−êi lµm nghÒ viÕt l¸ch ®· tung høng nh÷ng mÇm non tµi n¨ng Êy lªn møc... thÇn ®ång. Téi cho nh÷ng c« chó bÐ con Êy. Nµo chóng em (hoÆc chóng ch¸u) cã biÕt thÕ nµo lµ thÇn ®ång ®©u. Ch¼ng qua lµ qua kú thi nµy, ký tuyÓn kia, chóng ch¸u ®¹t ®−îc mét sè kÕt qu¶ xuÊt s¾c ë çi tuæi t¹m gäi lµ cßn nhá. ThÕ råi, ch¼ng hiÓu tù bao giê, çc chó g¸n cho chóng ch¸u lµ thÇn ®ång ®Êy chø. Cña ®¸ng téi, khi nghe ng−êi ta t©ng bèc m×nh lªn lµ thÇn ®ång th× ai mµ ch¶ s−íng, d¹i g× ®i c¶i chÝnh; bëi con ng−êi sinh ra lµ nh− thÕ, h¸m danh vµ h¸m lîi tõ thuë lät lßng. Thùc ra çc c« cËu ®ã ch¼ng cã téi t×nh g×, th©n phËn chØ lµ nh÷ng qu¶ bãng cao su. NÕu qu¶ bãng b»ng chÊt liÖu tèt th× kh«ng ph¶i chØ vµi có thæi ®· phång to vµ næ tung. VËt liÖu nµo, chÊt l−îng nÊy, kh«ng thÓ tr¸ch g× çi qu¶ bãng Êy ®−îc. VÊn ®Ò lµ ®¸ng chª çi ng−êi thæi, kh«ng biÕt m×nh ®ang thæi çi lo¹i bãng nµo. B©y giê chÝnh hä l¹i chª tr¸ch nh÷ng qu¶ bãng Êy chãng xÞt, ch¼ng cßn to ( hoÆc ch¼ng muèn to) nh− trøoc n÷a. Cã bµi b¸o nµo ®Êy cßn mang mét «ng gi¸m ®èc thanh liªm nµo ra , t−ëng ®Ó nªu g−¬ng, ai dÌ l¹i lµ ®Ó chª ng−êi nµy ph¹m ph¶i téi lµm thÊt tho¸t tµi s¶n cña nhµ n−íc qu¸ nhiÒu ®Õn møc phaØ ra hÇu toµ. Bµi b¸o nµy tr¸ch «ng gi¸m ®èc nä r»ng khi nhËn chøc gi¸m ®èc th× cã b¶o m×nh kÐm n¨ng lùc ®©u, nh−ng khi c«ng viÖc ®æ bÓ th× l¹i viÖn chÝnh çi kÐm tµi bÊt lùc ra ®Ó biÖn minh. C©u chuyÖn còng th−êng t×nh th«i, nh−ng

çi l¹ lµ çi thÝ dô nµy l¹i n»m trong bµi nãi vÒ thÇn ®ång. ý h¼n ng−êi viÕt còng liÖt çi vÞ nµy vµo d¹ng thÇn ®ång chung mét rä víi mÊy c« cËu bÐ con sím minh mÉn kia. §Õn ®©y th× t«i còng ch¼ng thÓ hiÓu ®−îc çi ®Þnh nghÜa vÒ thÇn ®ång cña «ng/bµ nhµ b¸o nµy n÷a. Vµ «ng/bµ ta rÊt giËn sù kh«ng tiÕn bé v−ît bËc, kh«ng ¨n nªn lµm ra cho ®Êt n−íc cña nh÷ng c« cËu mµ tr−íc ®©y «ng ta cho lµ thÇn ®ång. §Õn ®©y th× xuÊt hiÖn hai vÊn ®Ò cã liªn quan mµ nhµ b¸o nä ®Ò cËp trong bµi b¸o : kh¶ n¨ng ( bÈm sinh) vµ sù ®µo t¹o. ¤ng/bµ ta lín tiÕng kªu r»ng: cho ho¹ mi ¨n nhiÒu ®Õn thÕ mµ ch¼ng chiô hãt g× (!)*. ¤ hay, thÕ ai ph¸t hiÖn ra chóng em vµ chóng em cã ®ßi hái g× ®©u ? Chóng em ®©u cã høa lµ sau nµy sÏ cßn giái giang h¬n n÷a ®©u. LÞch sö thÕ giíi ( vµ trong n−íc) cã lÏ còng ch−a chøng minh ®−îc r»ng nh÷ng nh©n tµi thùc sù cu¶ ®Êt n−íc th−êng lµ nh÷ng thÇn ®ång ( Ph¸p : enfant prodigue; Anh : prodigy infant). Trong ®êi sèng con ng−êi, sù ph¸t triÓn trÝ lùc vµ thÓ lùc kh«ng ai gièng ai, kÓ c¶ c−êng ®é ph¸t triÓn lÉn thêi ®o¹n ph¸t triÓn. Cã ng−êi ph¸t triÓn sím, cã ng−êi ph¸t triÓn chËm, l¹i cã ng−êi h×nh nh− kh«ng ph¸t triÓn mµ hay ngã xem thiªn h¹ ph¸t triÓn nh− thÕ nµo. T«i cã nh÷ng anh b¹n, håi häc phæ th«ng víi nhau kh«ng cã g× lµ xuÊt s¾c, nh−ng khi häc ®¹i häc, nhÊt lµ ®−îc qua n−íc ngoµi du häc vµ nghiªn cøu th× " tinh hoa " míi ph¸t tiÕt ra ngoµi, næi tiÕng lµ mét nhµ khoa häc tÇm cì. Ng−îc l¹i, cã nh÷ng cËu b¹n thuë nhá minh mÉn l¾m, nh−ng sau nµy ch¼ng mÊy tiÕng t¨m. ViÖc häc vµ viÖc lµm lµ hai ph¹m trï rÊt kh¸c nhau, bëi chóng phô thuéc nhiÒu yÕu tè vµ nhiªï ®iÒu kiÖn kh¸c nhau. KÕt qu¶ häc tËp cña thêi cßn trÎ, dï cã høa hÑn, nh−ng kh«ng ph¶i ®· lµ ®¶m b¶o b»ng vµng cho mét t−¬ng lai s¸ng l¹n. ThÕ nªn, chóng ta kh«ng nªn ®ßi hái ë "thÇn ®ång" ( t«i kh«ng bao giê gäi çc em nh− thÕ ) nh÷ng g× cßn ë phÝa tr−íc. Cßn ®èi víi nh÷ng ng−êi thÝch sßng ph¼ng, muèn r»ng cã ¨n cã tr¶, hoÆc ¨n l¸ d©u th× ph¶i nh¶ t¬ thi ®iÒu ®ã nh− khoa häc viÔn t−ëng th«i. Cßn nÕu muèn kÓ c«ng víi çc em th× cã lÏ c«ng ®ã lµ c«ng ph¸t hiÖn. Nh−ng tõ ph¸t hiÖn ®Õn båi d−ìng, ®µo t¹o ®ñ ®Ó ®−a çc em vµo quü ®¹o, ®Æng ®¹t ®−îc nh÷ng mong muèn cña chóng ta th× cßn lµ ®iÒu xa vêi l¾m l¾m. Cßn cã kh«ng Ýt tr−êng hîp, ®Õn c«ng ph¸t hiÖn còng ch¼ng cã, nh−ng khi ng−êi ta thµnh ®¹t th× liÒn nhËn c«ng vÒ m×nh; çi kiÓu nµy xem ra còng kh«ng hiÕm ë ta. L¹i n÷a, miÖng th× lu«n d¹y con em r»ng : kh«ng thµy ®è mµy lµm nªn, nh−ng kh«ng bao giê kÓ tíi tªn ng−êi ®· d¹y dç trùc tiÕp cho çc mÇm mèng Êy thµnh tµi. Khi ®ã, ®óng lµ vËy, chØ cã tµi n¨ng thËt sù cña con ng−êi míi lµ c©u tr¶ lêi hïng hån vµ chÝnh x¸c nhÊt vÒ phÈm chÊt cña hä vµ nh÷ng ng−êi gióp tuæi trÎ thµnh ®¹t. VËy mµ chÝnh nh÷ng ng−êi nµy ch¼ng mÊy khi kÓ c«ng vµ ®ßi tr¶ c«ng nh− kÎ chØ biÕt thæi bãng hÕt h¬i mµ vÉn c«ng toi. ________ * "Khi nh÷ng con ho¹ mi ®· no nª" cña Ph−¬ng Th¶o ®¨ng trong sè b¸o An Ninh cuèi th¸ng sè

26, th¸ng 10/2003.

59

Tiªn tr¸ch kû

D¹o nµy ng−êi ta hay bµn ®Õn vÊn ®Ò b¶n s¾c d©n téc. ViÖc nµy còng cÇn thiÕt, song ch¼ng mÊy ai ®¸nh gi¸ çi b¶n s¾c Êy tèt hay xÊu, hay hay dë, nªn gi÷ hay bá. Hä coi çi b¶n s¾c Êy lµ cè ®Þnh, mµ tai h¹i h¬n l¹i nghiÔm nhiªn hiÓu r»ng ®ã toµn lµ nh÷ng çi hay. Tuy kh«ng thÓ ®ång nhÊt gi÷a b¶n s¾c víi tÝnh çch, tÝnh chÊt ho¾c ®Æc thï, nh−ng sÏ lµ kh«ng ®Çy ®ñ nÕu chØ nªu nh÷ng g× lµ tèt ®Ñp. Trong v¨n ch−¬ng, b¸o chÝ , ng−êi ta th−êng nªu tÝnh çch cña d©n téc nµy, ®Þa ph−¬ng kia. Ch¼ng h¹n tÝnh hµ tiÖn cña ng−êi Sc«tlen, tÝnh phít tØnh kiÓu Anh, tÝnh kho¸c l¸c cña ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng nµo ®ã ë miÒn nam n−íc Ph¸p ,v.v.. NÕu xÐt vÒ khÝa c¹nh nµo ®ã, th× còng lµ b¶n s¾c d©n téc. Bá qua ý ®å thiªn vÒ chÕ giÔu thiÕu lµnh m¹nh, th× nh÷ng chuyÖn tiÕu l©m vÒ d©n téc nµy, d©n téc kia lµ tÊm g−¬ng ®Ó ta soi xem : thÕ th× m×nh cã g× ®Ó chª nµo ? Tr¸ch m×nh tr−íc lµ ®iÒu ®Ó ta tiÕn bé thùc sù. T¹i sao tù chóng ta cho r»ng ng−êi ViÖt Nam th«ng minh, cÇn cï, hiÕu kh¸ch ? BÊt cø mét sù ®¸nh gi¸ nµo còng ®Òu cÇn çi chuÈn ®Ó so s¸nh. VËy ta nãi nh− vËy khi ®· so s¸nh víi ai, víi çi g× vµ ë vµo thêi ®iÓm nµo ? Sù th«ng minh ë çi thêi «ng tr¹ng Quúnh ch¾c h¼n kh¸c b©y giê. B©y giê trÎ con còng biÕt dïng m¸y tÝnh vµ «ng tr¹ng Quúnh cã dù thi ®−êng lªn ®Ønh Olympia th× kh«ng ®−îc ®iÓm nµo lµ çi ch¾c.

T¹i sao ®· th«ng minh råi l¹i cßn cÇn cï. Hai ®Æc ®iÓm nµy th−êng kh«ng ph¶i bao giê còng lµ b¹n ®ång hµnh. KÎ th«ng minh th−êng hay l−êi, û søc; cßn ng−êi cÇn cï th× Ýt chÞu suy nghÜ, cø lµm theo thãi quen vµ cè g¾ng kh«ng ch¸n. L¹i cßn çi tÝnh hiÕu kh¸ch n÷a chø. HiÕu kh¸ch lµ mét −u ®iÓm nÕu xÐt trong mét ph¹m vi giao tiÕp cã giíi h¹n, cÇn ph¸t huy, nhÊt lµ trong khu«n khæ gia ®×nh, b¹n bÌ; cßn hiÕu kh¸ch ®øng ph−¬ng diÖn vÜ m« nh− c¶ n−íc th× cßn ph¶i xem. Nh− thÕ lµ tèt hay ch−a? Çi g× chãng ®Õn th× chãng ®i, dÔ quen th× còng dÔ ch¸n. Thùc ra, sù

hiÕu kh¸ch ®©u chØ thÓ hiÖn ë nô c−êi, lêi mêi chµo ®on ®¶. Ng−êi ch©u ¸ th−êng hiÕu kh¸ch h¬n ng−êi ¢u Mü. Thùc ra nhiÒu khi kh«ng biÕt hái g×, nãi g× (v× hµng rµo ng«n ng÷) nªn tèt nhÊt lµ c−êi (trõ). Ng−êi n−íc ngoµi kh«ng ph¶i ai còng th«ng c¶m víi çc nô c−êi v« cí. Ng−êi ta ®· nãi g× ®©u mµ m×nh c−êi, hay ng−êi ta bÞ nhä ë mÆt ?,vv.. Ch−a quen nhau mµ c−êi th× hä cho lµ cã ý chÕ riÔu, chø kh«ng ph¶i lµ biÓu hiÖn sù th©n thiÖn, tr©n träng. ChØ nãi qua mÊy c©u vÒ th«ng minh, cÇn cï, hiÕu kh¸ch th«i chóng ta ®· b¾t ®Çu ph¶i suy ngÉm råi. §ã võa lµ biÓu

hiÖn chñ quan vµ nhËn xÐt chñ quan. Tuy nhiªn, nh÷ng kiÓu nghÜ, kiÓu nãi nh− vËy vÒ tÝnh çch cña con ng−êi, cña mét d©n téc khi ®· trë thµnh quan niÖm, thµnh ®Þnh kiÕn th× sÏ råi dÉn ®Õn hËu qu¶ tai h¹i. §ã lµ nh÷ng biÖn ph¸p tiÕp theo ®ã ®Ó ph¸t huy nh÷ng tÝn çch /b¶n s¾c cña d©n téc m×nh. Chóng ta ch¼ng ®· ®au ®Çu khi nghÜ ®Õn nÒn gi¸o dôc, - mÆc dï c¶i tiÕn c¶i lui hµng chôc n¨m trêi råi mµ h×nh nh− vÉn bÊt cËp. NhËn ®Þnh thÕ nµo th× biÖn ph¸p tiÕp theo lµ thÕ Êy. ChØ cã nh×n ®óng b¶n chÊt sù vËt,®¸nh gi¸ ®óng tÝnh çch vµ tr×nh ®é con ng−êi, chØ cã sù th¼ng th¾n nhËn ®óng çi sai, thµnh t©m muèn bá çi sai ®Ó lµm ®óng, chóng ta míi mong cã nh÷ng söa ®æi thÝch hîp. Nh©n ®©y còng nãi thªm lµ, sau nµy ta nªn dïng tõ " c¶i tiÕn"Ýt ®i, bëi trong b¶n th©n tõ nµy ®· mang mét çi g× chñ quan, v« c¨n cø. Sau mét thêi gian söa ®æi, thùc thi nh÷ng biÖn ph¸p ®−îc xem lµ thÝch hîp, ta míi cã thÓ ®¸nh gi¸ ®−îc biÖn ph¸p ®ã lµ tiÕn bé hay kh«ng. NhiÒu ng−êi ®i häc ë Liªn X« tr−íc ®©y, b©y giê hÕt lêi chª bai nh÷ng g× chÝnh hä ®· häc ®−îc; nh−ng hä kh«ng biÕt r»ng chÝnh hä ®· ®−îc häc ë ®ã nh÷ng kiÕn thøc vÒ hÖ thèng häc mét çch hoµn chØnh. Nãi cho dÔ hiÓu lµ : khi nãi vÊn ®Ò A th× hiÓu sù liÖn quan cña nã tíi çc vÊn ®Ò B, C, D... nh− thÕ nµo vµ nã n»m trong trong çc hÖ thèng trªn d−íi ra sao. HÖ thèng nµy cã thÓ lµ môc tiªu mµ còng cã thÓ lµ nh÷ng biÖn ph¸p. Kh«ng trong cïng mét hÖ thèng, tÊt n¶y sinh vÊn ®Ò. Nh÷ng thµnh phÇn g× trong hÖ thèng ®Òu ph¶i am t−êng, kh«ng thÓ thiÕu vµ thõa. NÕu cã g× ph¸t sinh th× ®ã lµ sù h·n h÷u chø kh«ng coi ®ã lµ tÊt nhiªn. NÕu kh«ng l−êng hÕt ®−îc ®iÒu ®ã th× sÏ rÊt bÞ ®éng , v× kh«ng ®−a ra ®−îc çc biÖn ph¸p phßng ngõa, gi¶i quyÕt ®−îc triÖt ®Ó nh÷ng vÊn ®Ò nÈy sinh ®· l−êng tr−íc . Nãi vÊn ®Ò hÖ thèng ®Ó lµm g× ? §Ó nªu lªn sù cÇn thiÕt ph¶i biÕt mét çch ®Çy ®ñ, kh«ng qua loa ®¹i kh¸i trong bÊt cø mét viÖc to nhá nµo. Mµ ng−êi ViÖt Nam ta th× hay nhanh nhËy, " biÕt råi, khæ l¾m nãi m·i". Nh−ng thùc ra kh«ng çi g× biÕt ®Õn n¬i ®Õn chèn. Ngµy nay ng−êi ta kh«ng yªu nghÒ, rÊt Ýt ng−êi ë l©u trong khung bËc cña

60

m×nh. Trong ngµnh y th× Ýt ng−êi y t¸ thµnh th¹o, v× nhiÒu lý do vËt chÊt vµ tinh thÇn, ai còng muèn leolªn y sÜ, b¸c sÜ. Thµy gi¸o tiÓu häc th× nhÊp nhæm chuyªn tu ®Ó d¹y phæ th«ng trung häc, kü s− ch−a th¹o nghÒ th× ®· muèn lµ th¹c sÜ, tiÕn sÜ. Ph−¬ng T©y cã c©u : "Hßn ®¸ l¨n m·i, rªu nµo b¸m ®−îc vµo", thiÕt t−ëng còng ®ñ ®Ó cho chóng ta suy ngÉm. V× biÕt kh«ng ®Õn n¬i ®Õn chèn ngay trong nghÒ nghiÖp, trong c«ng viÖc cña m×nh nªn lµm sao viÖc cã hiªô qu¶, lµm sao mµ yªu nghÒ cho ®Æng ? Çi thãi −a huªnh hoang, ph« tr−êng h×nh thøc lµ mét trong nh÷ng c¶n trë trong b−íc tiÕn cña chóng ta, trong nhËn thøc còng nh− trong gi¸o dôc. Nãi nh¹i, nãi theo mét çch thiÕu hiÓu biÕt hoÆc khoe khoang kiÕn thøc còng lµ mét nh−îc ®iÓm cña chóng ta. Thêi cßn hÖ thèng çc n−íc x· héi chñ nghÜa, ng−êi ta cø nhai nh¶i nãi vÒ mét ®¬n vÞ tiÒn tÖ lµ "Róp-§«la" ; khi míi më cöa th× bÊt cø «ng bµ çn bé nµo còng cã thÓ nãi : " ®Çu vµo, ®Çu ra", råi b©y giê th× nãi "Giª §ª Pª "mét çch ngon lµnh; kÓ c¶ khi gi¶ng bµi vÒ nu«i trång, canh t¸c cho mÊy «ng bµ n«ng d©n . B©y giê c¬ quan nµo còng ®Çy rÉy nh÷ng m¸y vi tÝnh. Ng−êi ta b¶o r»ng hä chØ dïng thay cho m¸y ®¸nh ch÷ ®Êy th«i. Thùc ra, nÕu ai còng xö lý ®−îc v¨n b¶n trªn m¸y tÝnh th× còng cßn lµ kh¸ ®Êy. B¹n h·y bÊt chît vµo mét phßng lµm viÖc mµ xem: «ng nµy ®ang ch¬i tu-l¬-kh¬, bµ kia ®ang ph¸ m×n trªn m¸y. Mét çch c«ng khai, m¸y tÝnh cßn lµ ph−¬ng tiÖn ®Ó çc «ng, çc bµ nghe nh¹c tiÒn chiÕn, xem ¶nh, v× m¸y tÝnh cã thÓ phãng to thu nhá nh÷ng g× cÇn xem cho thÝch m¾t...ngay trong giê hµnh chÝnh. KÓ ra, th× rÊt nhiÒu ®iÒu ®¸ng chª, ®¸ng nãi. Nãi nh− vËy cã nghÜa lµ b¶n th©n ng−êi viÕt nh÷ng dßng nµy còng m¾c mét sè lçi t−¬ng tù, v× trãt lµ ng−êi ViÖt. Tiªn tr¸ch kû, míi tiÕn bé ®−îc. Cæ nh©n nãi c©u g× còng chÝ lý !

Mét ®øc hé ph¸p

NhiÒu t¨ng ni, khi quy y cöa PhËt l©u l©u còng cã ph¸p danh. Ch¼ng h¹n, gäi lµ ®øc hé ph¸p ThÝch Thµnh §¹t, ®øc hé ph¸p ThÝch Minh NguyÖt, ®øc hé ph¸p ThÝch T¨ng L−¬ng, v.v... ¤ng ThiÕt ch¼ng tu bao giê, thÕ mµ anh em trong c¬ quan l¹i phong cho mét çi tªn rÊt chi lµ t«n gi¸o : ®øc hé ph¸p ThÝch Sai VÆt. T«i hái nguyªn cí th× hä ®Òu b¶o: anh xem, «ng Êy cã bao giê

tù lµm mét viÖc g× ®Õn ®Çu ®Õn ®òa hay lµ chuyªn chØ tay n¨m ngãn, sai ph¸i hÕt ng−êi nµy ®Õn ng−êi kh¸c. Mµ «ng Êy míi ë cÊp tr−ëng phßng th«i ®Êy, sau nµy mµ lªn ®Õn ViÖn tr−ëng, v« phóc lµ Bé tr−ëng n÷a th× chÕt c¶ nót. Míi ®Çu t«i còng ch¼ng tin, ngê r»ng anh em nãi qu¸. DÇn dµ, míi thÊy çi tªn anh em tÆng cho còng kh«ng ®Õn nçi ngoa ngo¾t l¾m. Ngay ë çi thêi bao cÊp, s¸ng s¸ng, khi anh em trong phßng ®· ®Õn ngåi lµm viÖc ®«ng ®ñ råi chõng m−¬i phót sau, míi thÊy «ng xuÊt hiÖn. Kh«ng cÆp s¸ch, kh«ng tói ®eo, «ng chËm r·i ®i vµo phßng, thong th¶ th¸o çi quai mò cèi n¬i c»m, cµi nã l¹i trªn vµnh mò, ®Æt nã xuèng mÐp bµn. ViÖc lµm thø hai lµ víi çi phÊt trÇn treo bªn t−êng, phÈy phÈy çi bµn hai ba chôc nh¸t. §©u ®Êy råi, míi trÞnh träng kÐo ghÕ ra ngåi. Trªn bµn kh«ng cã g×, ngoµi çi g¹t tµn thuèc l¸. ¤ng b¾t ®Çu lµm viÖc ®−îc råi −? Kh«ng ®©u. ¤ng cßn hót thuèc. VÉn çi ®iÖu chËm r·i, tõ tõ rót bao thuèc n¬i tói ngùc ra, lÊy ngãn tay khÏ nhãn mét ®iÕu thuèc, kh«ng ®−a vµo måm mµ l¹i ®−a vµo mòi ®Ó...hÝt ba bèn h¬i thËt s©u vµo tËn n¬i cuèng phæi. §iÕu nµy kh«ng −ng l¾m, ®æi l¹i ®iÕu kh¸c cøng h¬n, ®Òu h¬n. ¤ng biÕt ch¾c çi bËt löa Gipp« n»m ë tói ph¶i cña ¸o vÐt nªn chØ thß vµo ®óng mét

nh¸t mµ tróng ph¾p. Luång khãi thuèc më mµn cña «ng b¾t ®Çu vµo phót thø m−êi hai kÓ tõ khi «ng b−íc vµo phßng. Ch¾c lµ «ng b¾t ®Çu c«ng viÖc ®−îc råi. Nh−ng trªn bµn vÉn ch¼ng cã tµi liÖu s¸ch vë g×. ThÕ mµ «ng lµm viÖc ®−îc míi tµi chø. B©y giê «ng míi lµm ®óng chøc danh cña «ng ®©y. Nµy cËu A, - «ng h¬i quay vÒ phÝa sau, n¬i mét nh©n viªn cßn trÎ ®ang hý ho¸y viÕt , - nÕu xong viÖc t«i nãi h«m qua th× lªn chç anh C. xin lu«n ý kiÕn xem sao. Cßn c« B. ®−a ®i ®¸nh m¸y tËp b¶n th¶o t«i ®· söa, ngµy kia ®· ph¶i göi ®i råi, nhí b¶o cËu ®¸nh m¸y ë V¨n phßng cho çi giÊy tr¨ng tr¾ng mét tÝ Êy nhÐ. ThÕ «ng D., - «ng châ vÒ phÝa bªn ph¶i, - ®i c«ng t¸c vÒ cã

61

®−îc viÖc g× kh«ng, hä tr¶ lêi ra sao, viÕt b¸o ço cho nã ro râ mét tÝ cho t«i nhÐ. Suýt n÷a th× quªn, chiÒu nay cËu G. ®i häp thay t«i, nhí ®äc kü néi dung giÊy mêi häp vµ ®õng ph¸t biÓu g×, nh−ng ai nãi th× cø ghi tuèt çc ý kiÕn l¹i cho t«i. H×nh nh− «ng cã ý ®Þnh viÕt l¸ch çi g×, nh−ng kÐo ng¨n kÐo bµn ra ba bèn lÇn mµ kh«ng thÊy tê giÊy tr¾ng nµo. ¤ng l¹i tiÕp: c« cËu nµo r¶nh ®i lÜnh cho m×nh Ýt v¨n phßng phÈm, nhí lÜnh lu«n cho mét cuèn sæ c«ng t¸c nhÐ («ng sùc nhí ®øa con g¸i c−ng cña «ng võa xin cuèn sæ ®Ó chÐp bµi h¸t mµ «ng ch−a s½n). H×nh nh− «ng thiÕu nhiÒu lo¹i v¨n phßng phÈm ®Ó lµm viÖc cho nªn ®iÕu thuèc thø hai ph¶i ch¸y th«i. Theo lµn khãi máng, «ng m¬ mµng nghÜ vÒ chuyÕn ®i n−íc ngoµi tuÇn sau. Mua g× nhØ? mang g× ®i b¸n nhØ? Tranh thñ ®i mÊy thµnh phè kh¸c chø cø ë M¸t (1) m·i thi buån qu¸, thÕ th× ph¶i gÆp tr−íc cËu §. ë sø qu¸n råi, th«i suýt quªn, ph¶i mua cho h¾n çi g× kÎo nhê v¶ nhiÒu qu¸, kh«ng tiÖn.. Cø thÕ, «ng miªn man nghÜ. Hä muèn qu¶n lý çi lo¹i çn bé tÇm cì nh− m×nh th× còng chØ trong ph¹m vi çi ViÖn nµy chø ra n−íc ngoµi råi th× chÞu cøng råi. Ai b¶o th¶ hæ vÒ rõng.kia chø ! NghÜ m×nh còng hªn thËt, ®i n−íc ngoµi nh− c¬m b÷a, bao nhiªu ®øa ph¸t ghen mµ cã lµm ®−îc g× ®©u. Ai b¶o çi tiÕng Nga cña m×nh qu¸ tèt. Mµ lµm g× mµ ch¼ng tèt, cã dÔ m−êi hai m−êi ba n¨m sèng ë bªn Êy råi cßn g×. ViÕt l¸ch th× ch−a b»ng ai chø nãi th× cø gäi lµ xÊp xØ giã cÊp m−êi hai. Ch¼ng thÕ mµ çi con bÐ b¸n ra®i« ë Gum (2) ph¶i xuú ra çi m¸y cßn l¹i duy nhÊt c¶ cña hµng ®Êy th«i. Råi bän thÝ nghiÖm viªn ë ViÖn nghiªn cøu ë M¸t míi téi chø, ®−îc mÊy çi

vßng lÈm cÈm b»ng gç cña m×nh cho mµ ®o ®i ®o l¹i cho m×nh bao nhiªu lµ sè liÖu. Êy vËy mµ luËn v¨n míi xuÊt s¾c. §óng lµ m×nh cã khiÕu sai b¶o mäi ng−êi, t©y ta lµ sai ®−îc tuèt. TiÕng chu«ng ®iÖn tho¹i reo lµm ng¾t m¹ch suy nghÜ cña «ng. §Çu kia, tiÕng cã tiÕng ®µn bµ nheo nhÐo nh¾n «ng vÒ ®Ó xem mua b¸n g× chuÈn bÞ cho kú ®i M¸t tíi ®©y. Nghe ®iÖn tho¹i xong, «ng dãng d¶ lu«n mét c©u râ to ë gi÷a phßng lµm viÖc" m−êi mét giê ®Õn n¬i råi mµ anh C. thø tr−ëng ë Bé gäi lµm g× kh«ng biÕt chø" . ¤ng l¹i ®éi mò cèi, nh−ng kh«ng chËm nh−ng khi ®Õn, víi hai ba ®éng t¸c, «ng ®· ra khái cöa. Anh em trong phßng ®· giái khi nghÜ r»ng ng−êi nµo cã quyÒn cã thÕ sai vÆt ®−îc «ng trong giê hµnh chÝnh, nh−ng kh«ng nghÜ ®−îc r»ng ®ã l¹i lµ bµ vî quý ho¸ cña «ng. ThÕ lµ ®øc hé

ph¸p ThÝch Sai VÆt còng bÞ vî sai.

_________ (1) tªn lãng cña Matxc¬va

(2) tªn viÕt t¾t cña Cöa hμng B¸ch ho¸ tæng hîp ë Matxcova

thái nam ch©m

Vî t«i võa dän xong m©m b¸t th× tiÕng chu«ng reo. Cã kh¸ch vµo lóc nµy, kÓ còng l¹. Ch¾c lµ cã viÖc g× ®ét xuÊt ®©y. Vî t«i cÈn thËn nh×n qua m¾t thÇn, sau mét vµi gi©y l−ìng lù råi

më cña ra. Mét tiÕng chµo quen quen cÊt lªn.vµ t«i kÞp nhËn ra Minh. Cã ®Õn gÇn chôc n¨m nay, «ng b¹n quý ho¸ nµy cña t«i kh«ng ®Õn ch¬i nªn t«i còng ng¹c nhiªn. Anh gÇy xäp vµ h¬i yÕu ë çi tuæi b¶y m−¬i. Cã ®iÒu lµ ®«i m¾t cßn s¸ng l¾m vµ nô c−êi hãm hØnh vÉn th−êng trùc n¬i çi miÖng t−oi. Anh lµ ng−êi kh«ng biÕt ®Õn ch÷ "ch¬i". TÊt c¶ ®Òu lµ c«ng viÖc...cña anh. L«i kÐo nh÷ng ng−êi kh¸c vµo c«ng viÖc cña m×nh lµ çi tµi thø nhÊt cña anh, song lµm cho ng−êi ta h¨ng say çi viÖc Êy míi lµ çi tµi thø hai ®¸ng nãi cña anh. BiÕt bao nhiªu ng−êi ®· bÞ anh thuyÕt phôc lµm viÖc nµy, kÕt hîp lµm viÖc kia,v.v...Anh thùc sù lµ thái nam ch©m .Thêi bao cÊp, anh phô tr¸ch mét phßng nghiªn cøu, lao vµo c«ng viÖc nh− ®iªn, hß hÐt, thóc giôc anh chÞ em lµm viÖc nh− cã giÆc ®uæi sau l−ng. Cña ®¸ng téi, anh còng thu ®−îc mét sè kÕt qu¶ trong c«ng t¸c nghiªn cøu vµ khiÕn nhiÒu ng−êi trong ngµnh ph¶i chó ý ®Õn anh, b¾t ®Çu nÓ träng anh vµ ph©n v©n tù hái : " sao çi th»ng cha nµy nhiÖt t×nh ®Õn nh− thÕ". Anh kh«ng ph¶i lµ ng−êi NhËt thÕ nh−ng l¹i kh«ng thÝch thÊt b¹i trong c«ng viÖc, trong môc ®Ých ®eo ®uæi. Nh− Tr−¬ng Phi, khi ®· lªn ngùa , chØ biÕt thóc qu©n lªn phÝa tr−íc, chÐm vµ chÐm. ChiÕn tÝch anh còng nhiÒu mµ

62

th−¬ng tÝch còng l¾m: g·y x−¬ng b¶ vai, g·y x−¬ng h«ng, gÉy x−¬ng çnh tay lµ nh÷ng tai n¹n anh ®· gÆp ph¶i trªn ®−êng ®i c«ng t¸c - kh«ng ph¶i do m¸y bay giÆc Mü g©y ra mµ do anh quyÕt t©m ®i ®Õn n¬i vÒ ®Õn chèn, bÊt kÓ ngµy ®ªm (!). V× c«ng viÖc, anh cã thÓ khãc ®Ó van, cã thÓ c−êi, cã thÓ tranh luËn ®Õn kh¶n c¶ cæ, nh−ng còng cã thÓ dïng khæ nhôc kÕ mµ quú l¹y ai ®ã. Ng−êi ta b¶o anh cã çi th©m cña ng−êi Tµu, çi çch lµm døt ®iÓm cña ng−êi T©y. KÓ ra còng cã lý, v× anh häc ë Trung Quèc l¹i tu nghiÖp ë Rumani. Nghe ®©u anh còng lµ bé ®éi mét thêi råi lµm phiªn dich tiÕng Trung quèc cho líp bæ tóc v¨n ho¸ cho çc çn bé cao cÊp cña ta ë tËn bªn TÇu trong nh÷ng ngµy kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p. Theo anh kÓ l¹i th× ng−êi ta gi¶ng gi¶i cho anh hiÓu tr−íc, råi anh míi truyÒn ®¹t l¹i cho çc cô ng−êi ta sau. Bëi vËy, vÒ khoa häc c¬ b¶n anh kh¸ v÷ng vµng. Céng víi c¬ së kü thuËt anh häc ®−îc ë tr−êng ®ai häc trong n−íc sau nµy, anh cã c¶ mét hµnh trang tèt ®Ó ®i vµo nghiªn cøu nh÷ng g× anh thÊy cÇn thiÕt. Anh cã khiÕu nãi, cã çch sö dông tõ ng÷ cho thuyÕt phôc còng nh− çch tù ®Æt ra nh÷ng nhãm tõ buéc ng−êi kh¸c sau nµy ph¶i nh¸i l¹i. Ng−êi ta gäi ®ã lµ ng«n ng÷ cña «ng Minh. Çi giái cña anh lµ lµm cho mäi ng−êi biÕt ®−îc c«ng viÖc cña m×nh, cæ xuý cho m×nh vµ nhiÒu khi l¹i lµm ng−êi tuyªn truyÒn cho anh. Nh−ng çi g× còng cã mÆt tr¸i cña nã. H×nh nh− l©u l©u ng−êi ta tØnh ra r»ng theo anh còng ch¼ng ¨n nh»m g×, chØ tæ mÖt ng−êi vµ cã khi phiÒn to¸i. L·nh ®¹o c¬ quan th× dÇn dÇn tr¸nh mÆt anh v× hä biÕt r»ng anh gÆp hä chØ ®Ó yªu s¸ch. Cßn anh em, thµnh tÝch ch−a biÕt ®©u, mÖt lµ thÊy râ. Lµm nghiªn cøu khoa häc mµ cø nh− ®¸nh trËn hay truy b¾t téi ph¹m, mÖt tèi ngµy. Cuèi cïng chØ cã mét sè Ýt ñng hé anh. Khi nµy, kinh tÕ thÞ tr−êng bung ra, anh ®æi míi t− duy, vµ kh«ng hiÓu sao, anh thÝch lµm kinh tÕ b»ng khoa häc. Cã lÏ thÊt b¹i to lín - lµ kÕt qu¶ kh«ng thÓ tr¸nh gi÷a duy ý chÝ vµ së tr−êng trong viÖc dïng nghiªn cøu lµm ph−¬ng tiÖn kinh doanh cña anh ®æ bÓ, vµ anh tr¸nh ®−îc có truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù lµ mét sù may m¾n l¾m. B½ng ®i mét d¹o, t«i ch¼ng gÆp anh n÷a, song vÉn nghe nãi anh lµm gi¸m ®èc, råi t− vÊn cho nhiÒu c«ng ty cña gia ®×nh vµ bªn ngoµi. Mét h«m t«i ®−îc tin b¸o cu¶ mét ng−êi b¹n r»ng anh n»m trong bÖnh viÖn víi bÖnh ¸n ®au tim ®é ba. Nh÷ng t−ëng anh kh«ng cßn nho nhe g× ®−îc n÷a, thÕ nh−ng h«m nay anh vÉn mß ®Õn t«i, mµ ch¾c ch¾n l¹i v× c«ng viÖc. Hái th¨m, míi biÕt gia c¶nh cña anh hiÖn kh¸ bi ®¸t. TÊt c¶ ®Òu lµ bÖnh nh©n: vî anh m¾c bÖnh Parkinson, con g¸i lín ung th− giai ®o¹n cuèi cßn anh th× ®au tim. Nh−ng anh vÉn c−êi, vÉn sang s¶ng bµn viÖc phª anh nä, vÉn h¨ng say tr×nh bµy vÊn ®Ò kia, d−êng nh− muèn xo¸ tÊt c¶ nh÷ng g×, mµ nÕu chØ r¬i vµo ng−êi kh¸c mét chót xÝu th«i th× ®· xem lµ bÊt h¹nh l¾m råi.

Kh«ng ®éi trêi chung

VËy lµ t«i ph¶i tiÕp tôc c©u chuyÖn vÒ "ng−êi c« ®¬n" mµ n¨m ngo¸i t«i ®· kÓ cho çc b¹n nghe. Bëi míi ®©y TrÇn V¹n l¹i c−¬ng quyÕt lµm râ ph¶i tr¸i mét lÇn n÷a ( t«i kh«ng nãi " mét lÇn cuèi" v× kh«ng thÓ biÕt çi ¸n nµy cßn tiÕp diÕn ®Õn bao giê !). Sè lµ gÇn ®©y «ng c«ng khai ho¸ cuéc chiÕn víi «ng Ph¹m trªn ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng.Trong tê b¸o Lao ®éng thñ ®«

cã ®¨ng mét bµi khiÕn giíi trÝ thøc giËt m×nh víi tÝt rÊt lín ch¹y trªn trang b¸o : " Cã hay kh«ng

mét tiÕn sÜ ¨n c¾p c«ng tr×nh cña ®ång nghiÖp ?". Cø theo néi dung cña bµi nµy th× «ng Ph¹m cã

téi to l¾m. Tuy nhiªn , çi viÖc mµ «ng TrÇn V¹n nªu th× ®· ®−îc gi¶i quyÕt tõ th¸ng 4 n¨m 1982, víi mét Héi ®ång gi¸m ®Þnh chÊt l−îng hai cuèn s¸ch xuÊt b¶n cña «ng Ph¹m t¹i nhµ xuÊt b¶n X©y dùng vµ nhµ xuÊt b¶n Khoa häc & kü thuËt, mµ nh÷ng vÞ trong héi ®ång ®Òu lµ nh÷ng ng−êi tai to mÆt lín vÒ c¶ chøc vô vµ häc thuËt nhËn xÐt, ®¸nh gi¸ vµ kÕt luËn. Vµ mét sù thËt hiÓn nhiªn lµ sau " vô " nµy, «ng Ph¹m vÉn ®−îc cö lµm HiÖu tr−ëng tr−êng §¹i häc,Tæng thñ ký Héi ®ång phong häc hµm, häc vÞ Nhµ n−íc, råi phong tÆng danh hiÖu Nhµ gi¸o nh©n d©n. B©y giê, lóc ®· thÊt thËp cæ lai hy, «ng TrÇn V¹n chît nghÜ l¹i vµ l¹i thÊy tøc ngùc, cay có. "H¾n cø lªn nh− diÒu. §−îc. B©y giê ®· cã c«ng −íc B¬n råi. Ta ®· cã c¶ mét c¬ së ph¸p lý khæng lå ®Ó tiÕp tôc theo ®uæi mét vô kiÖn v« väng , mÊt bao nhiªu th× giê tr−íc ®©y. Tung ra mét ch−ëng

63

n¬i tê b¸o cã nhiÒu ng−êi ®äc, kÎ thï cña ta Ýt ra còng bÞ ª mÆt n¬i nh÷ng ng−êi kh«ng hay biÕt m« tª g×. Häc thuËt − ? Nã chØ lµ çi vá bäc. Häc thuËt −?. Nã chØ lµ t−¬ng ®èi th«i. Cã nhiÒu nguyªn nh©n s©u xa khiÕn tõ l©u ta ®· lµ kÓ thï kh«ng ®éi trêi chung cña TrÇn V¹n ta r«×. V× kÎ thï cña ta tá ra kh«ng biÕt ®iÒu, vÉn xuÊt hiÖn tªn tuæi trªn s¸ch b¸o, trªn tivi nªn vÉn ph¶i ®¸nh ®Õn cïng". NghÜ nh− vËy nªn «ng TrÇn V¹n ch¾c mÈm r»ng kú nµy nh÷ng kÎ hiÕu kú sÏ lao vµo ñng hé «ng ®Ó tay bo cho «ng kia mét trËn chÝ tö. Nµy! ®¨ng b¸o chØ lµ viÖc c«ng khai ®Êy th«i, chø «ng cßn cã mét ch−ëng lín h¬n nhiÒu. Tø trô triÒu ®×nh nh− Tæng bÝ th−, Chñ tÞch n−íc, Thñ t−íng ChÝnh phñ, Bé tr−ëng gi¸o dôc biÕt tÊt c¶ råi ®Êy v× ta göi th− ®Õn tõ quý mét n¨m nay råi. Kú nµy ta sÏ th¾ng to ! Ai ch¼ng bªnh vùc mét ng−êi bÞ ¸p bøc bãc lét nh− «ng. TrÇn V¹n ®· tõng lµ ng−êi c« ®¬n, ch¾c ch¾n sau vô nµy, «ng sÏ lµ ng−êi c« ®éc. Nguyªn nh©n g× mµ hai ®ång nghiÖp l¹i cã mèi thï s©u s¾c, kh«ng ®éi trêi chung ®Õn nh− vËy. LËp tøc, cã ng−êi ®· göi th− cho «ng, sau khi v¹ch ra nh÷ng çi sai cña «ng, ®· m¹t s¸t «ng víi nh÷ng tõ t«i kh«ng tiÖn nªu ra ë ®©y, vµ kÕt thóc l¸ th− thÕ nµy: ..." anh nªn biÕt mäi ng−êi còng thÊy khã chÞu nh− anh khi ph¶i nghe nh÷ng lêi lÏ cña anh.

§iÒu ®ã ch¼ng ®¸ng buån sao ?

Tèt nhÊt, t«i nghÜ anh nªn th«i ®i. Chóng ta, tãc b¹c tr¾ng c¶ råi. Anh chÞ em trÎ h¬n ®ang c−êi

chóng ta ®Êy!"

Phè cò

Gia ®×nh t«i dän vÒ ®©y ®−îc ba bèn th¸ng th× Gi¶i phãng Thñ ®«. Tr−íc ®ã, nhµ t«i ë trong mét con ngâ nhá, tÝt trªn phè Phan §×nh Phïng, t¹i tÇng hai cña mét biÖt thù nhá. Chung quanh Ýt ng−êi ViÖt m×nh ë l¾m, nªn nã cßn ®−îc liÖt vµo lo¹i "ngâ t©y". Thuª ë ®Êy ®Ó tiÖn cho bè t«i ®i lµm, thung dung m−¬i phót ®i bé lµ tíi n¬i lµm viÖc trong v−ên B¸ch th¶o. ThÕ råi Ph¸p më mÆt trËn §iÖn Biªn Phñ. Chóng t«i biÕt ®−îc chñ yÕu lµ qua b¸o chÝ n−íc ngoµi, cßn trong néi thµnh ®−a tin Ýt l¾m. Th¶o hÌn, ®é nµy ®ªm nµo xe cé cña nhµ binh Ph¸p còng ®i vÒ rÇm rËp, lµm nhiÒu ng−êi thøc giÊc. Dån ®Ëp nhÊt cã lÏ lµ trong nh÷ng ngµy Ph¸p lóng tóng t¹i mÆt trËn nµy. Mét «ng b¹n cò, t×nh cê gÆp bè t«i, khi nghe qua t×nh h×nh ¨n ë nh− vËy th× mêi gia ®×nh t«i xuèng ë nhµ «ng. ¤ng cã nhiÒu nhµ, hiÖn bá kh«ng mét c¨n nhµ mÆt phè. ¤ng b¶o: " Çc b¸c cø xuèng ®Êy mµ ë, t×nh h×nh nµy nguy hiÓm l¾m nÕu b¸c ë gÇn bän t©y, nã mµ thua råi sinh sù th× phiÒn cho m×nh". Bè t«i nghe còng cã lý, bµn b¹c víi gia ®×nh vµ dän xuèng ®©y tõ khi Êy. §ã lµ phè Hµng Qu¹t, tªn thêi Ph¸p thuéc lµ Rue des Eventails.Cã mét d¹o çi phè th¼ng gãc víi nã, hiÖn nay mang tªn L−¬ng V¨n Can còng gäi lµ Hµng Qu¹t, cßn phè nµy l¹i mang tªn lµ Hµng §µn. Phè dµi kh«ng qu¸ ba tr¨m mÐt vµ kh«ng cã ®Õn mét tr¨m sè nhµ. §©y còng lµ mét trong nh÷ng phè cæ cña Hµ Thµnh x−a,tõng cã tªn trong bµi " Rñ nhau ®i kh¾p Long Thμnh, ba

m−¬i s¸u phè rμnh rμnh ch¼ng sai" Phè nµy chØ cã nh÷ng ng«i nhµ nhá, mÆt nhµ kh«ng qu¸ ba

mÐt, m¸i ngãi, cña sæ nhá tÝ trªn tÇng hai. C«ng tr×nh næi tiÕng ë phè nµy lµ Nhµ TrÝ Tri, trô së cña Héi Khai TrÝ TiÕn §øc håi ®Çu thÕ kû 20. Ng«i nhµ hai tÇng nµy x©y tõ n¨m 1911, ®Õn nay ®· qua gÇn mét thÕ kû. T«i cã nhiÒu kû niÖm víi ng«i nhµ nµy. Thø nhÊt, ®ã lµ n¬i bè t«i ®· tõng

64

häc tiÓu häc; thø hai, ®ã lµ ng«i nhµ liÒn kÒ gÇn nhÊt, hµng xãm cña nhµ t«i. Sau nµy, ®©y còng lµ tr−êng trung häc c¬ së vÒ ban ngµy, tr−êng bæ tóc v¨n ho¸ bÒ ban ®ªm, lµ n¬i héi häp, niªm yÕt danh s¸ch cña tri cña ph−êng, n¬i bÇu cö. Ng«i nhµ nµy x©y dùng cã thiÕt kÕ ®µng hoµng, vµ −u ®iÓm cña nã lµ cã thÓ t¹o ra ®−îc phßng rÊt lín, khi nhÊc bá çc v¸ch ng¨n b»ng gç ra. Håi t«i cßn ë ®Êy th× chØ cã mét xÝ nghiÖp duy nhÊt lµ Nhµ dÖt Cù Doanh, sau nµy ®æi thµnh DÖt may Th¨ng Long. T«i cßn quªn nãi lµ t¹i ®©y cã mét ng«i ®Õn kh¸ thiªng, ®ã lµ ®Òn D©u, cã d©y m¬ rÔ m¸ víi ®Òn D©u ë tËn B¾c Ninh. Ngµy ®Çu th¸ng, ngµy r»m, ng−êi ®Õn ®©y lÔ b¸i còng ®«ng l¾m. Tr−íc nh÷ng n¨m ®æi míi, phè nµy chñ yÕu b¸n hoÆc gia c«ng ®å méc. ChÝnh t¹i phè nµy cã mét sè nhµ næi tiÕng vÒ lµm khu«n b¸nh n−íng, b¸nh dÎo cho tÕt Trung Thu. Tõ håi t«i ®Õn ®©y, tøc lµ ®óng nöa thÕ kû nay råi còng ch¼ng hÒ thÊy nhµ nµo b¸n qu¹t hoÆc b¸n ®µn. Nh÷ng thø nµy cã lÏ thùc sù g¾n víi hµng ho¸ ë ®©y, cã lÏ ph¶i tÝnh tõ ®Çu thÕ kû tr−íc. Phè nµy tr−íc ®©y Ýt cã xe cé ®i qua, v× nã song song víi phè Hµng Gai, hµng B«, kh«ng ai d¹i g× ®i tõ Bå Hå vßng vÌo vµo ®©y nÕu kh«ng cã viÖc g× ë çi phè nµy. Cña ®¸ng téi, nãi phè Hµng QuËt th× còng ph¶i nãi ®Õn phè T« TÞch, n»m ë ®Çu phÝa b¾c cña phè nµy. Thùc ra còng cã thÓ gäi lµ ngâ, nh−ng v× nã th«ng lu«n tõ Hµng Gai sang, nªn gäi lµ phè còng kh«ng ngoa, tuy dµi kh«ng qu¸ mét tr¨m mÐt. Çi ngâ nµy ®«ng ®óc d©n c−, nhiÒu cña hµng, nh−ng næi tiÕng lµ çc ®å gç tiÖn b»ng gç nh− con tiÖn lan can, ®Õ l− h−¬ng, çc chi tiÕt ®å thê v.v.T¹i ®©y cßn cã mét sè cña hµng kh¾c dÊu næi tiÕng; hÇu hÕt nh÷ng con dÊu cña Hµ Néi x−a ®Òu lµm tõ ®©y. Cã lÏ v× tiÕp gi¸p víi phè T« TÞch nªn tõ thêi më cña, ng−êi ng−êi, nhµ nhµ ë ®©y ®Òu chuyÓn sang bu«n b¸n ®å thê, ®å phôc vô lÔ héi. Giê ®©y, phè nµy lµ n¬i tËp trung çc ®å thªu nh− tr−íng, ph−ín, cê qu¹t cña ®×nh ®¸m, çc ®å thê, trang phôc cho çc mÆc trong lÔ héi ,cho s©n khÊu tuång chÌo, Ýt nhÊt th× còng lµ ë kh¾p çc tØnh phÝa B¾c. Ng«i nhµ t«i ë còng vµo lo¹i ®Ñp cña phè , v× x©y dùng sau nµy, theo kiÓu míi, nhµ hai tÇng m¸i b»ng. Tuy nhiªn, qua b¶y t¸m chôc n¨m, l¹i qu¸ t¶i v× nhiÒu hé sö dông, kh«ng ®−îc sña ch÷a g× nªn xuèng cÊp nhiÒu. Tõ n¨m 1988, gia ®×nh t«i kh«ng cßn ë ®Êy n÷a. B©y giß, mçi khi cã dÞp ®i qua phè, bao nhiªu kû niÖm cña gÇn bèn chôc n¨m t¹i ®©y diÔn ra nh− mét cuèn phim quay chËm. N¬i ®©y, t«i ®· tr¶i qua thêi häc sinh, sinh viªn, lËp gia ®×nh vµ sinh con. Cha mÑ t«i còng mÊt t¹i ng«i nhµ nµy. ChØ téi lµ qu¸ chËt chéi, nªn kh«ng thÓ ë ®©y víi nh÷ng kû niÖm Êy m·i ®−îc . T«i ®· cã c¶ thêi th¬ Êu

Qua ®i trong phè cæ Hμ Thμnh

Phè hÑp

Nhμ s©u

M¸i n©u

Cöa nhá

T«i chØ thÊy nh÷ng tèi t¨m, ngét ng¹t

ThiÕu luång giã m¸t, thiÕu giät n¾ng vμng

Phè ®«ng

Nhμ tèi

M¸i dét

Cöa long

T«i ®· rêi xa n¬i phè cæ

§Õn ë n¬i chãt vãt tÇng cao

Vμ tõ ®©y nh×n vÒ n¬i Êy

Míi x«n xao mμu "Phè Ph¸i" n¨m nμo ...

nu«i Gμ chäi

65

Båi d−ìng nh©n tµi lµ viÖc cña tÊt c¶ çc quèc gia. Ngay ë n−íc ta, tõ xa x−a, çc triÒu ®¹i h−ng thÞnh còng ®Òu tr«ng mong vµo hiÒn tµi, bëi " hiÒn tμi lμ nguyªn khÝ cña quèc gia."

Ch¼ng ai tranh c·i hoÆc phñ nhËn ®−îc ®iÒu ®ã. KÓ tõ khi ViÖt Nam ta cã çc ®oµn häc sinh ®i dù thi Olympic vÒ çc m«n khoa häc c¬ b¶n vµ ngo¹i ng÷, vµ cã nh÷ng häc sinh ®o¹t gi¶i cao th× viÖc båi d−ìng ®Ó ViÖt Nam cã ®−îc nhiÒu huy ch−¬ng vµng vµ cã thø h¹ng cao trong çc n−íc dù thi cµng ®−îc t¨ng c−êng. Chöng thÕ mµ ngay trong mét sè tr−êng ®¹i häc còng cã nh÷ng líp chuyªn ®Ó luyÖn cho çc thÝ sinh nµy, mét khi ph¸t hiÖn ra çc häc sinh cã n¨ng khiÕu vÒ nh÷ng m«n nµy. Tõ ®ã, trong nhiÒu n¨m, chóng ta ®· cö häc sinh ®i dù nhiÒu cuéc thi vÒ to¸n, lý. ho¸, tiÕng Nga, tiÕng Anh. Nh÷ng tÊm hu©n ch−¬ng nãi lªn nhiÒu ®iÒu. Thø nhÊt, chóng thõa nhËn kh¶ n¨ng ®¸ng chó ý cña nh÷ng häc sinh ViÖt Nam; thø hai, chóng c«ng nhËn kÕt qu¶ cña viÖc tËp trung båi d−ìng thÝ sinh; thø ba, chóng béc lé mét sè mÆt yÕu trong çch häc hµnh cña ta, nhÊt lµ vÒ ph−¬ng diÖn thùc nghiÖm. §ã lµ nh÷ng çi ®−îc vµ thÊy rÊt râ. Tuy nhiªn, vÒ ph−¬ng diÖn gi¸o dôc, ®iÒu cèt yÕu lµ ph¶i n©ng cao ®−îc tr×nh ®é chung cña häc sinh çc cÊp trong c¶ n−íc. NÕu kh«ng nhÇm, th× nhiÒu n−íc cö häc sinh ®i thi tuyÓn tõ nh÷ng häc sinh giái cña çc líp t¹i tr−êng trung häc phæ th«ng bÊt kú, kh«ng ph¶i qua çc líp båi d−ìng chuyªn biÖt. Nh÷ng häc sinh nµy ®i thi, thÓ hiÖn nh÷ng g× ®· ®−îc häc trong tr−êng phæ th«ng. Vµ tÊt nhiªn, kÕt qu¶ c¶ cuéc thi quèc tÕ sÏ ph¶n ¶nh ®óng tr×nh ®é trung häc phæ

th«ng t¹i quèc gia ®ã. ë ta, t×nh h×nh cã kh¸c. T¹i sao lu«n ph¶i ®Ò cËp tíi viÖc c¶i çch gi¸o dôc, lu«n ph¶n ¶nh trªn b¸o chÝ vµ çc ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng kh¸c vÒ viÖc häc qu¸ nhiÒu, vÒ tr×nh ®é yÕu kÐm cña häc sinh trong çch nãi vµ viÕt tiÕng ViÖt vµ tû lÖ tèt nghiÖp ch−a cao. Cßn n÷a, ®Ó thi vµo ®¹i häc, th× häc sinh ph¶i tr¶i qua biÕt bao nhiªu " lß luyÖn thi" chÝnh thøc vµ kh«ng chÝnh thøc. VËy lµ, mÆt b»ng tri thøc cña häc sinh ë ®©u ? M©u thuÉn gi÷a nh÷ng g× gi÷a thµnh tÝch chóng ta ®¹t ®−îc trong çc cuéc thi Olympic quèc tÕ víi tr×nh ®é cña häc sinh trung häc nãi chung ch¼ng lÏ kh«ng lµm ta ph¶i c©n nh¾c xem l¹i viÖc ®aß t¹o chuyªn cho nh÷ng thÝ sinh thi ®Êu quèc tÕ ®· hîp lý hay ch−a. Cã thÓ lµ kÕt qu¶ nµy lµm n−íc ngoµi th¸n phôc, nh−ng néi t×nh th× , vÒ thùc chÊt kh«ng lµm thay ®æi ®−îc tr×nh ®é chung ®−îc bao nhiªu. Qua bao nhiªu kú thi quèc tÕ, víi sè häc sinh ®o¹t gi¶i, kÓ tõ huy ch−¬ng ®ång trë lªn, chóng ta ®· cã bao nhiªu ng−êi thùc sù thµnh tµi, trë thµnh nh÷ng chuyªn gia giái, nh÷ng b¸c häc thùc sù cña ViÖt nam. Cã thÓ nh÷ng bµi b¸o gÇn ®©y ®ßi hái ë " nh÷ng con ho¹ mi ®· no nª " lµ h¬i qu¸

®¸ng, song thùc tÕ cho thÊy, çch ®µo t¹o chuyªn ®Ó ®i thi nh− vËy kh¸c xa víi ch−¬ng tr×nh b×nh th−êng cña tÊt c¶ çc häc sinh trong c¶ n−íc. Bëi, ph¶i tËp trung luyÖn nh÷ng mÑo ®Ó cã thÓ gi¶i nh÷ng bµi to¸n hãc bóa, xa víi løa tuæi çc em. V× quü thêi gian bao giê còng chØ cã h¹n, nªn nh÷ng m«n häc kh«ng thuéc m«n thi sÏ bÞ sao nh·ng, nÕu kh«ng muèn nãi lµ bá bÔ, khiÕn häc sinh cã nhiÒu lç hæng. ViÖc häc kh«ng toµn diÖn tõ çc líp phæ th«ng tÊt dÉn ®Õn hËu qu¶ mµ sau nµy, khi ra lµm viÖc tõng ng−êi míi thÊy râ. Dï ë thÕ kû nµo, kiÕn thøc c¬ b¶n cña çc líp phæ th«ng còng cÇn coi träng. N¾m v÷ng vµ ®Òu lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó nhí l©u vµ cã tr×nh ®é tèi thiÓu cÇn thiÕt ®Ó ¸p dông sau nµy. Cã ng−êi ®· nªu h×nh ¶nh cña viÖc ®µo t¹o çc em nh− thÕ lµ " nu«i gµ chäi". Trong ch¨n nu«i nãi chung, chóng ta cÇn nh÷ng gièng gµ khoÎ m¹nh, Ýt bÞ bÖnh l©y nhiÕm vµ cho l−îng thÞt hay l−îng s÷a v−ît tréi; cßn nu«i mÊy con gµ chäi lµ ®Ó mua vui trong nh÷ng dÞp lÔ héi cña mét vµi vïng quª nµo ®ã, hoÆc do ý thÝch mét sè ç nh©n th«i. Tuy mäi sù so s¸nh ®Òu khËp khiÕng, song nãi cho cïng lµ chóng ta cÇn mét mÆt b»ng tri thøc phæ th«ng trªn trung b×nh. NhiÖm vô cña ngµnh gi¸o dôc lµ ph¶i ®µo t¹o ®−îc nh÷ng con ng−êi n¾m v÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n. Xin nh¾c l¹i lµ kiÕn thøc c¬ b¶n. Cã thÓ anh ®äc nhiÒu, biÕt nhiÒu, nh−ng nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n , rÊt cÇn

thiÕt cho bÊt cø mét häc sinh nµo th× l¹i khiÕm khuyÕt. Ch−¬ng tr×nh " §−êng lªn ®Ønh Olympia"

lµ mét s©n ch¬i bæ Ých, vµ cã thÓ xem ®ã lµ mét h×nh thøc t×m nh©n tµi, hay chÝ Ýt lµ häc sinh giái. Tuy nhiªn ngay trong ch−¬ng tr×nh nµy còng cÇn ®−a ra nhiÒu c©u hái ®Ó kiÓm tra vÒ kiÕn thøc c¬ b¶n h¬n lµ nh÷ng kiÕn thøc bÊt kú, chØ cÇn dùa vµo trÝ nhí tèt. Ch¼ng h¹n: t¹i sao s©n bay vò trô ®Æt ë n¬i nµy, n¬i kia hay t¹i sao nãi tõ news trong tiÕng Anh ®· cã ®ñ bèn h−íng råi

66

? lµ nh÷ng c©u hái hay nh−ng cã cÇn thiÕt ®èi víi häc sinh phæ th«ng kh«ng ? Qua ch−¬ng tr×nh nµy, chóng ta thÊy häc sinh dù thi cã th«ng minh, chÞu häc nh−ng khi cÇn lý gi¶i vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn kiÕn thøc c¬ b¶n th× ch−a thuyÕt phôc l¾m. Trong mét vµi dßng nh− thÕ nµy, tÊt ch−a nãi ®−îc nh÷ng vÊn ®Ò cÇn thiÕt vÒ gi¸o dôc , vÒ c¶i çch gi¸o dôc vµ vÒ viÖc chän ng−êi tµi. Ph¸t hiÖn, båi d−ìng ng−êi tµi ®· cÇn, nh−ng sö dông ng−êi tµi míi lµ ®iÒu quan träng. T×nh tr¹ng kh«ng phôc nhau, kh«ng phôc ng−êi cßn sèng vÉn lµ tån t¹i trong x· héi ta. HÝnh nh− ng−êi ta thÝch truy tÆng h¬n lµ suy t«n hoÆc tÆng th−ëng c«ng lao cña ng−êi cßn sèng. §ã còng lµ mét nghÞch lý cã thËt.

mét KÕt côc buån

Nghe ®©u, theo gia ph¶ th× «ng cã hä víi Ng« QuyÒn. KÓ ra, thÕ còng lµ danh gia väng téc ®Êy. §Õn thêi nay, trong hä «ng còng cã ng−êi lµm chøc to ®¸o ®Ó. Theo «ng kÓ th× «ng ®· tõng kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, ®· cã thêi cÇm sóng, nh−ng ®−îc çi s¸ng d¹,lµm lÝnh m·i th× phÝ qu¸, nhµ n−íc cho vÒ ®i häc. V× vËy, «ng h¬n t«i n¨m s¸u tuæi nh−ng häc sau t«i mét kho¸. Run rñi thÕ nµo, chóng t«i l¹i cïng ®¬n vÞ c«ng t¸c víi nhau. TÊt nhiªn, víi bÒ dÇy thµnh tÝch nh− thÕ, «ng lµ çn bé ®i häc, cßn t«i lµ häc sinh tr¾ng tr¬n. ¤ng thuéc lo¹i ng−êi tõng tr¶i, biÕt ng−êi biÕt cña. Bªn ngoµi th× «ng còng cã ý nÓ t«i, nh−ng bªn trong th× «ng kh«ng mÊy c¶m t×nh víi t«i cho l¾m . Kh«ng d¸m so s¸nh nh− Khæng Minh víi Chu Du trong Tam Quèc ChÝ ®©u, nh−ng «ng rÊt sî ¶nh h−ëng cña t«i nÕu t«i víi «ng cïng ®¬n vÞ. TÝnh t«i l¹i hay ®ïa, mét h«m thÊy «ng tËp t¹, t«i buét miÖng nãi : «ng còng" yªu t¹" ra phÕt nhØ. C©u nãi d¹i dét nµy lµm «ng phËt ý, tuy «ng c−êi xoµ vµ b¶o: th»ng cha nµy l¸o thËt ! §ïng mét çi «ng ®−îc gäi ®i lµm thùc tËp sinh ë Rumani ba n¨m, khi trë vÒ, «ng trë thµnh thñ tr−ëng trùc tiÕp cña t«i, ë cÊp tr−ëng phßng. Th«i, khái ph¶i nãi vÒ viÖc qu¶n lý nh©n viªn trong phßng cña «ng, ®Æc biÖt lµ ®èi víi t«i. Ch¼ng hiÓu tõ bao giê, t«i ®· tõ ®èi t−îng cÇn båi d−ìng trë thµnh quÇn chóng th−êng trong ®¬n vÞ. Cã lÏ lµ nhÊt cö, nhÊt ®éng, råi c¶ nh÷ng c©u nãi lÊp löng cña t«i ®Òu ®−îc «ng b¸o ço t−êng tËn trong çc cuéc häp l·nh ®¹o ®¬n vÞ. Cã ®iÒu «ng rÊt bùc víi t«i lµ tõ Vô tr−ëng ®Õn Vô phã ®Òu kh«ng chª t«i ®−îc g× vÒ mÆt chuyªn m«n, ®· vËy, cßn giao nhiÒu c«ng viÖc cã thÓ nãi lµ quan träng, vµ qua çc kú b×nh chän lªn l−¬ng, t«i còng thuéc nh÷ng ng−êi ®øng ®Çu trong danh s¸ch. Cø ®Ó t×nh h×nh nµy kÐo dµi, thËt kh«ng æn. ¤ng nghÜ thÕ vµ t«i ®· tiªn ®o¸n lµ sÏ cã nh÷ng có ®ßn thÝch ®¸ng. ThÕ råi, sau ngµy HiÖp ®Þnh ®×nh chiÕn ë ViÖt Nam ®−îc ký kÕt, c¬ quan cã tæ chøc mét cuéc mÝt tinh t¹i Héi tr−êng. T«i ngåi çch «ng ta mét ghÕ ë cïng mét hµng. §Õn khi chñ to¹ ®Ò nghÞ mäi ng−êi ®øng dËy ®Ó h« khÈu hiÖu, vµ trong lóc h« khÈu hiÖu t«i thÊy «ng tho¸ng liÕc nh×n vÒ phÝa t«i. Ph¶i thó thùc r»ng h«m ®ã t«i bÞ viªm häng nªn lÏ ra ph¶i h« thËt to th× t«i bÞ kh¶n ®Æc c¶ cæ häng nªn ch¾c h« kh«ng ®−îc to l¾m. Hai h«m sau, t«i ®−îc ®¶ng uû c¬ quan gäi lªn cã viÖc. T«i ch¾c lµ cã chuyÖn hÖ träng v× m×nh lµ quÇn chóng, ¨n nh»m g× mµ ®Ó ®Õn §¶ng uû Bé ph¶i gäi lªn. ¤ng uû viªn th−êng trùc §¶ng bé ch−a ®Ó t«i yªn vÞ, ®· hái ngay mét c©u lµm t«i í ng−êi ra : thÕ anh kh«ng nhÊt trÝ víi viÖc ®×nh chiÕn ë ViÖt nam µ ? Lµm sao mµ t«i l¹i cã thÓ tr¶ lêi mét c©u hái lo¹i nµy. Mét çn bé nh− t«i chØ mong suèt ®êi ®−îc sèng trong hoµ b×nh, hµ cí g× «ng Uû viªn l¹i hái nh− vËy. TÐ ra lµ cã ng−êi ®· b¸o ço r»ng trong cuéc mÝt tinh h«m tr−íc, t«i kh«ng chÞu h« khÈu hiÖu. Ch¼ng nãi, çc b¹n còng biÕt ng−êi ®ã lµ ai. Tõ viÖc nµy, t«i bÞ h¹ cÊp tõ quÇn chóng th−êng xuèng quÇn chóng cã vÊn ®Ò, cÇn r¨n ®e, gi¸o dôc. Th«i, ch¼ng ph¶i nãi thªm vÒ nh÷ng sù viÖc, nh÷ng ¸p lùc cña «ng tr−ëng phßng nµy ®èi víi t«i trong vµi ba n¨m tiÕp sau ®ã. ThÕ råi Bé t«i ph¶i nhËp vµo Bé kh¸c, chóng t«i mçi ng−êi ®i mét ng¶. Tr−íc ngµy chia tay, «ng tr−ëng phßng cña t«i cßn nöa ®ïa nöa thËt , chØ tay lªn trêi b¶o t«i: ®i ®©u th× «ng víi t«i còng ®Òu ë d−íi bÇu trêi xanh nµy, tÊt cã ngµy t¸i ngé, khi ®ã cã khi «ng tiÕn bé, trë thµnh phã phßng còng nªn Êy chø. Lêi «ng thËt thiªng, chØ n¨m n¨m sau, Bé nµy l¹i t¸i lËp. T«i vµ «ng l¹i vÒ chung mét Bé, nh−ng kh¸c x−a råi. T«i vµ «ng mçi ng−êi phô tr¸ch mét ®¬n vÞ trong Bé. ¤ng b¾t tay t«i, c−êi

67

trõ. Tõ ®ã t«i míi ®−îc phÐp sèng vµ lµm viÖc ngang hµng víi «ng, vµ do c«ng viÖc hai ®¬n vÞ cã nhiÒu néi dung cÇn hîp t¸c víi nhau nªn chóng t«i ®Òu quªn r»ng ®· cã thêi «ng g©y khã dÔ cho t«i. Riªng t«i, v× c«ng viÖc nªn chØ mong hîp t¸c cã hiÖu qu¶, mäi xÝch mÝch ç nh©n tr¶ nã vÒ qu¸ khø. TiÕc thay lµ «ng kh«ng sèng ®−îc ®Õn ngµy vÒ h−u v× c¨n bÖnh ®¸i th¸o ®−êng qu¸i ¸c. ChØ hai n¨m sau ®ã, bµ vî «ng l¹i qua ®êi v× tai n¹n giao th«ng trªn ®−êng 1A. §øa con trai duy nhÊt, tuy ®· cã vî vµ ngoµi ba m−¬i tuæi råi, nh−ng m¶i mª cê b¹c nªn bao nhiªu tiÒn cña «ng ky cãp, kÓ c¶ c¨n hé cña «ng ®Ó l¹i, h¾n còng cho ®i nèt. HËu qu¶ tÊt nhiªn lµ bÞ b¾t ë s©n bay khi ®Þnh trèn vµo miÒn Nam sau mét vô biÓn thñ tiÒn cña c«ng quü. Råi hä hµng gãp tiÒn , xin b¶o l·nh cho h¾n ra tï .Song, chøng nµo tËt nÊy, h¾n l¹i cê b¹c, nî chång chÊt, c« vî kh«ng chÞu næi còng n÷a ph¶i bá vÒ nhµ bè mÑ. H¾n ta ch¸n ®êi vµ.. tù tö. KÕt côc ®¸ng buån cña mét gia ®×nh trÝ thøc nh− vËy ®ã.

Çi cöa sæ

VÒ ph−¬ng diÖn kiÕn tróc, çi cöa sæ lµ mét bé phËn kh«ng thÓ thiÕu ®−îc ë bÊt cø mét ng«i nhµ nµo, nhÊt lµ trong vïng khÝ hËu nhiÖt ®íi nãng Èm nh− n−íc ta. Cô thÓ h¬n, nã cã nhiÖm vô lÊy ¸nh s¸ng, lÊy giã, ng¨n tiÕng ån vµ chèng trém c¾p . TÊt nhiªn lµ vÒ mÆt mü quan, cöa sæ lµm cho ng«i nhµ thªm ®Ñp, thªm xinh nÕu nh− ®−îc bè trÝ hîp lý. Thö t−ëng t−îng mét ng«i nhµ vµi ba tÇng mµ kh«ng cã cöa sæ th× kÝn b−ng kh¸c g× çi l« cèt. Tõ ngµy thÞ tr−êng bung ra, th©n phËn çi cöa sæ còng cã mét b−íc ngoÆt míi. Tho¹t ®Çu, ng−êi ta sÝnh kÝnh vµ nh«m nªn ph¸ cöa sæ cã çnh ®i, lªn khung nh«m kÝnh cho nã ®óng mèt thêi th−îng. N¾ng tha hå mµ vµo nhµ v× ch¼ng cßn cöa chíp ë phÝa trong n÷a. Ng−êi ta ®· cã dù phßng mét çi rÌm xinh t−¬i ë sau lµn kÝnh råi ®Êy, nh−ng khèn nçi, khi kÐo rÌm l¹i, vµo nh÷ng ngµy n¾ng trung b×nh th«i th× còng thÊy tèi vµ bøc bèi. VËy lµ ph¶i bËt ®iÒu hoµ lªn. H−ëng thô çi mèt m¸t mÎ tèn tiÒn nµy ®©u ph¶i lµ thãi quen cña ng−êi m×nh, nªn chØ hîp víi n¬i trô së c«ng céng, tiªu b»ng tiÒn chïa. VËy lµ ph¶i c¶i çch mét chót, nghÜa lµ trong c¶ m¶ng kÝnh ë

mÆt tiÒn còng cã vµi « kÝnh më ra ®−îc ®Ó ®ãn gÝo tù nhiªn. VËy lµ l¹i lØnh kØnh. Êy lµ ch−a kÓ ®Õn çi n¹n trém leo vµo ®óng çi chç ®ôc cöa ra Êy, nh− nhµ «ng A, bµ B ë phè nä, ®−êng kia. B©y giê míi nghÜ ra r»ng çi bän T©y x−a kia thÕ mµ kh«n. Cöa sæ kÝnh chíp, l¹i cã chÊn song lµ phï hîp víi khÝ hËu vµ con ng−êi b¶n xø. GÇn ®©y, l¹i cã çc lo¹i cña b»ng nhùa cña TÇu, råi cña cao cÊp nh− "¥ r« uynh ®«" kÝn vµ khÝt ®Õn kinh ng−êi. Xem qu¶ng ço trªn ti vi mµ ®· thÊy

chÊt l−îng ghª gím: ®ãng më ®ñ çc chiÒu, l¹i kÝn ®Õn nçi nhµ ngay mÆt phè tµu xe qua l¹i n−êm n−îp, cßi bãp inh ái mµ trong nhµ vÉn yªn ¶, tiÕng d−¬ng cÇm th¸nh thãt nghe râ mån mét. Ng«i nhµ t«i ë ®èi diÖn víi mét toµ nhµ n¨m tÇng. ThËt ra ®©y lµ nhµ tËp thÓ x©y tõ nh÷ng n¨m t¸m m−¬i cña thÕ kû tr−íc. MÆt bªn ng«i nhµ nµy cã m¶ng t−êng ®Æc kh«ng cöa sæ vµ m¶ng cã cöa sæ. ThÕ nh−ng sè phËn cña nh÷ng cöa sæ nµy còng thay ®æi lu«n theo ý thÝch cña nh÷ng ng−êi ë t¹i ®©y, ch¼ng ®Õm xØa g× tíi mü quan chung. TÇng n¨m th× lµm l¹i chÊn song theo kiÓu hoa vßng vÌo cho l¹ m¾t vµ s¬n mÇu ®á choÐ cho kh¸c víi chÊn song cña çc tÇng d−íi, tÇng bèn th× lµm l¹i c¶ bé cöa b»ng gç lim ®¸nh bãng lén n»m trong hép khung cho dÔ ®ãng më, vµ cho thiªn h¹ biÕt lµ cña sæ cao cÊp, tÇng ba tù nhiªn l¹i thu hÑp cña sæ l¹i, tuång nh− chñ nh©n sî ¸nh s¸ng, cßn tÇng hai còng ch¼ng chÞu thua, ®ôc lu«n mét çi hèc to t−íng d−íi bÖ cña ®Ó nhÐt m¸y ®iÒu hoµ mét côc, s¬n tr¸t qua loa. §· thÕ, ngay m¶ng t−êng ®Æc kÒ bªn, ë tÇng bèn, cã «ng vïa mua l¹i c¨n hé, ngang nhiªn ®ôc ra mét çi cña sæ rÊt v« duyªn. ThÕ ®Êy, ng−êi ta kªu ca vÒ n¹n c¬i níi, lÊn chiÕm ®Êt c«ng ë tÇng mét nh−ng Ýt ai ®Ó ý ®Õn nh÷ng thay ®æi lµm mÊt mü quan cña tõng ng«i nhµ do ®ôc ph¸ cña sæ lung tung, mµ vèn dÜ nã ®· bÞ xuèng cÊp, xÊu xÝ l¾m råi.. Nghe ®©u, t¹i mét vµi khu ®« thÞ míi, nhµ cao ®Õn m−êi mÊy

68

tÇng, qu¶ng ço rïm beng lµ rÊt bÒn ®Ñp vµ hiÖn ®¹i mµ cã hé ®· ph¶i tèn thªm mÊy chôc triÖu ®ång ®Ó thay ®æi l¹i toµn bé çnh cña sæ ®Ó kh¾c phôc nh÷ng c¬n gÝo m¹nh ë trªn cao vµ ®Ó chèng ¸nh n¾ng chãi chang vµo nh÷ng ngµy hÌ. Çi cña sæ, nghe ra lµ chuyÖn vÆt nh−ng thiÕt kÕ nã vµ sö dông nã cho ®óng, cho hîp kh«ng ph¶i lµ ®iÒu ®¬n gi¶n. Nh×n ng«i nhµ nh− t«i vïa m« t¶ trªn, ch¾c ng−êi n−íc ngoµi chØ liÕc qua ®· biÕt râ ®−îc tr×nh ®é d©n trÝ cña nh÷ng ng−êi mang tiÕng lµ trÝ thøc ®ang sèng trong nh÷ng toµ nhµ nh− thÕ. GÇn ®©y ng−êi ta l¹i mª kiÓu nhµ cña T©y ®Çu thÕ kû, thÕ nªn m¸i ®¸ ®en kiÓu M¨ng s¸c, nhµ quÐt v«i vµng, cña sæ kÝnh chíp l¹i thÞnh hµnh. Quanh Hµ Néi, thiÕu g× trô së cña Uû ban nh©n d©n quËn huyÖn mµ cø na n¸ nh− Chñ tÞch Phñ t¹i ®−êng Hïng V−¬ng Êy. Ch¼ng ph¶i v× ng−êi ta thÊy c«ng dông cña cöa kÝnh chíp mµ lµm nh− vËy, mµ v× thÝch b¾t ch−íc kiÓu nµy, kiÓu kia sau khi ®· ch¸n kÝnh cïng nh«m, ch¸n çc kiÓu m¸i chám nhän. Hä kh«ng hiÓu g× vÒ kiÕn tróc, vµ tai h¹i h¬n lµ nh÷ng ng−êi cã nghÒ kiÕn tróc l¹i phôc vô hä tËn t×nh, quªn c¶ çi gäi lµ "kiÕn tróc ®øc". V× thÕ nªn míi cã ng−êi nh½n nhñ r»ng: BiÕt anh lμ " kiÕn tróc gia"

Phó «ng thuª vÏ vila mét toμ

Anh r»ng sÏ cã ng«i nhμ

Võa ý «ng chñ, nh−ng mμ... ®Çu tiªn

Chñ r»ng cËu chí ng¹i phiÒn

TiÒn ®©u t«i chiu, tÊt nhiªn chu toμn

ChØ cÇn thiÕt kÕ ®μng hoμng

M« ®Ïc thêi th−îng thËt sang víi ®êi

MiÔn lμ cË có nghe lêi

ThÓ hiÖn ®óng ý chÞu ch¬i cña m×nh.

ThÕ råi lªn mét c«ng tr×nh

Ai nh×n còng ph¶i giËt m×nh thÊt kinh

Nhμ ë hay mét çi ®×nh ?

Com-lª ®éi nãn, d¸ng h×nh qu¸i thai

L¹i cßn trang trÝ mÆt ngoμi

§¸ ®en tÇng d−íi, tr¸t mμi tÇng trªn

Chñ nh©n ®−îc dÞp khoe tiÒn

Rμo s¾t uèn Ðo tõ hiªn ®Õn v−ên

¤ng lμm cho ®Ñp phè ph−êng

Hay lμ b«i bÈn m«i tr−êng c¶nh quan ?

Cßn ®iÒu n÷a ®¸ng phμn nμn:

VÒ anh " kiÕn tróc" tham lam h¬n Bêm

MÐo nghÒ v× çi niªu c¬m !

Nh¹c nh· thêi nay

§é nµy ng−êi ta nãi nhiÒu ®Õn ©m nh¹c : tõ giai ®iÖu, ca tõ, trang phôc biÓu diÔn cho ®Õn ...Sao n÷a. §Êy lµ nh÷ng th«ng tin vµ b×nh luËn ph¸t ra tõ çc ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng chø kh«ng phaØ lµ tõ måm mÊy «ng giµ lÈm cÈm, sèng qu¸ nhiÕu vµ qua nhiÒu chÕ ®é vµ thÝch ca th¸n ®©u. MÊy «ng giµ nµy b©y giê kh«ng nãi n÷a råi, kh«ng ai d¹i g× nhËn xÐt hay chª bai viÖc h¸t háng cña mÊy ng−êi thêi nay. B©y giê ®Ó çc ch¸u nã ph¸t biÓu. Çc cô cã biÕt g× vÒ nh¹c míi ®©u, mÊy b¶n van hay t¨ng g« cò rÝch cña çc cô th× ¨n nh»m g× víi nh¹c rèc, nh¹c r¸p. Cßn lêi ca cña çc cô míi ch¸n lµm sao chø, cø nh− lµ tãm t¾t x· luËn hay h« khÈu hiÖu Êy. Ch−a nãi ®Õn çch biÓu diÔn, lµm sao mïi mÉn ®−îc nh− b©y giê. X−a kia ng−êi h¸t chØ biÕt ®÷ng ngay çn tµn ra, thËm chÝ cßn ®øng nghiªm nh− chµo cê khi h¸t çc bµi çch m¹ng Êy chø, bµi nµo cho lµ du d−¬ng l¾m th× còng chØ ®ung ®−a çi ch©n, l¾c l− çi vai nhÌ nhÑ lµ cïng. Cßn b©y giê

69

th× ch¼ng ph¶i bµn, muèn h¸t lµ cã c¶ mét vò ®oµn minh ho¹ ®»ng sau n÷a Êy chø. Ch¼ng h¹n: nÕu ca sÜ h¸t r»ng "anh yªu em nhiÒu l¾m "th× cã hµng chôc cËu, hµng chôc c« qu©y xung quanh ca sÜ, dÆt bªn nµy, dÑo bªn kia tr«ng rÊt chi lµ sµnh ®iÖu vµ g©y"Ên t−îng khã phai". Cßn trang phôc th× ch¼ng ph¶i bµn. S¬ mi, ca v¸t råi com-lª lµ çi qu¸i g×. X−a qu¸ råi. Mçi ca sÜ næi tiÕng thêi nay ®Òu cã nhµ thiÕt kÕ mÉu riªng. B©y giê ng−êi ta gäi lµ thêi trang, chø kh«ng gäi riªng lµ quÇn hay ¸o, mäi ng−êi kh«ng nªn biÕt ®©u lµ quÇn, ®©u lµ ¸o vµ còng ®õng ph©n biÖt mét çch m¸y mãc nh− vËy ®Ó lµm g×. Mét m¶nh v¶i v¾t hê h÷ng n¬i vai, nã trïm xuèng d−íi, l¬ löng ®Õn ®©u lµ tuú ý cña ca sÜ. Tóm chç nµy, toÐ chç kia, xÎ bªn ph¶i hay r¹ch bªn tr¸i lµ ng−êi ta ®· nghiªn cøu kü ghª l¾m råi ! Cßn tãc tai th× ch¼ng ph¶i bµn. Xu h−íng trang phôc biÓu diÔn b©y g× lÊy nguyªn t¾c th«ng tho¸ng lµ chÝnh, hoÆc nh− cã ng−êi nãi lµ tiÕt kiÖm v¶i tíi møc tèi ®a.

Êy thÕ míi hÊp dÉn, míi b¾t m¾t. Cßn tãc tai th× ch¼ng ph¶i bµn. Nã lµ ®Çu ®inh hay dµi trïm tíi vai lµ do phong çch cña ca sÜ . Bän ch¸u cßn ph¶i gi¶i thÝch ®Ó çc cô hiÓu thÕ nµo lµ "sao" n÷a c¬. Ch¾c thêi çc cô chØ cã nghÖ sÜ −u tó, nghÖ sÜ nh©n d©n lµ cïng, chø lµm g× cã sao nh− bän ch¸u. Ch¾c lµ çc cô kh«ng hiÓu råi, ca sÜ nµo ®−îc nhiÒu ®øa nh− bän ch¸u −a thÝch- kh«ng ph¶i chØ mª vÒ giäng h¸t thuÇn tuý ®©u- mµ cßn c¶ thÓ h×nh, trang phôc, phong çch biÓu diÔn, dßng nh¹c mµ ca sÜ theo ®uæi n÷a chø. Çc cô, çc b¸c ngµy x−a may l¾m chØ biÕt tiÕng Ph¸p, chø bän ch¸u b©y g× biÕt toµn tiÕng Anh, tiÕng Mü, goi nã lµ fan, dÞch phÐng ra lµ ng−êi

h©m mé. Cã lªn sao míi cã ng−êi h©m mé, mµ kh«ng cã ng−êi h©m mé th× ch¼ng lªn sao ®−îc ®©u! §Êy nh− ca sÜ X, lóc nµo h¸t còng nh− xung trËn, m¾t g−êm g−êm, r¨ng nhe nh− chã luéc mµ kh«ng thÌm c−êi nhÐ, trang phôc th× toµn da ngo¹i, thÕ nã míi xøng víi nh÷ng ®o¹n h¸t nh− qu¸t m¾ng, gÇm thÐt lªn vÒ t×nh yªu chø. H¸t ®Õn nh− thÕ th× lµm g× ch¼ng lªn sao. Ca sÜ Y còng thÕ, gím ch−a, ®Çu nh− gµ chäi, m¾t ®¨m ®¨m nh×n phÝa tr−íc mµ gµo lªn v× "nhí Hµ Néi", m¾t long lanh ®á löa mµ nh¾c tíi "ChÞ t«i". ThÕ th× lµm g× mµ ch¼ng l¾m ph©n. ChÕt, l¹i nãi tiÕng

Anh råi, çc cô kh«ng hiÓu, - dÞch ra lµ nhiÒu ng−êi m©m hé, th«i chÕt, nãi nhanh qu¸ thµnh nhÞu, - h©m mé míi ®óng chø ¹. Ch−a nãi ®Õn mét sè sao ph¸t triÓn nhanh vµ m¹nh qu¸, b¾n ra c¶ tíi n−íc Mü. Nãi qua thÕ th«i ®Ó çc cô biÕt vÒ sao. §Êy trªn ti vi còng ph¶i gäi nh÷ng ®øa thÝch h¸t nh−ng cã khi h¸t ch¼ng hay lµ sao, mµ lµ Sao Mai c¬ ®Êy. Mµ ph¶i hÑn hß, chØ lèi thËt cÆn kÏ Sao Mai míi ®Õn cho chø cã ph¶i dÔ dµng g× ®©u. Chóng ch¸u nãi n«m na thÕ ®Ó çc cô hiÓu thÕ nµo lµ " Sao Mai ®iÓm hÑn". B©y giê th× ch¾c çc cô hiÓu Ýt nhiÒu vÒ nh¹c nh· thêi nay råi chø g×. Cßn nh¹c thêi çc cô, ng−êi ta sî çc cô thÌm, çc cô nhí nªn còng chó träng ®Êy. Cô thÓ lµ cô nµo thÝch nh¹c ®á, h¸t rÇm rËp nh− tiÕng ch©n ®i th× ®· cã buæi " Nh÷ng bµi ca theo cïng n¨m th¸ng" hoÆc " Ký øc thêi gian" ®Ó giµnh cho çc cô thÝch nh÷ng bµi giai ®iÖu m−ît mµ, ca tõ bãng bÇy , bËt lªn lµ çc cô khãc liÒn cña çc nh¹c sÜ V¨n Cao, NguyÔn V¨n Th−¬ng, §Æng ThÕ Phong, Hoµng Gi¸c v.v. çch ®©y s¸u b¶y chôc n¨m.

Êy lµ chóng ch¸u ch−a nãi ®Õn nh¹c ngo¹i, bëi cã nãi ®Õn th× çc cô còng chØ ï tai. Mµ nãi bá lçi, nhiÒu cô hiÖn ®· khiÕm thÝnh råi. May l¾m, cô nµo mª nh¹c th× còng chØ biÕt ®Õn BÝt-t¬n,Ap-Ba, M« -de T¾t- kinh, B«-n©y, cïng l¾m ®Õn Bi-gi lµ hÕt cì. Cßn b©y giê cã kÓ ®Õn Tu-en, BÝt -n©yX×-pia råi Sa-ki-ra th× çc cô chØ cã mµ l¾c. ThÕ nªn, ë thêi nµo, nh¹c lµ cña ng−êi thêi Êy, çc cô ®õng cã bËn t©m, phª ph¸n g× cho r¸ch viÖc. Cßn çc cô cã thÝch väng cæ, tuång chÌo, ca trï, xÈm xoang, th× cø viÖc, kh«ng ai tranh mÊt cña çc cô ®©u.

An toμn giao th«ng

BiÕt bao nhiªu ng−êi chÕt vµ bÞ th−¬ng v× tai n¹n giao th«ng trong mét n¨m, trong mét th¸ng, trong mét ngµy, nghe con sè thèng kª ra, ®äc trªn ®µi, ®¨ng trªn b¸o nghÜ mµ kinh. Kinh thÕ th«i, nh−ng d©n ta vèn v« t− nªn chãng quªn. Vµ cã ®iÒu nµy còng lµ b¶n s¾c d©n téc ta : lçi g©y ra mÊt an toµn giao th«ng lµ cña ng−êi kh¸c, chø ®©u cã ph¶i lµ m×nh g©y ra. Ai còng nghÜ nh− vËy, gièng nh− c©u mét c©u chuyÖn cæ cña Nga. ChuyÖn r»ng cã mét «ng tÓ t−íng d¸m ®¸nh cuéc víi nhµ vua r»ng :" Ai còng nghÜ nh− nhau tr−íc mét sù viÖc". Nhµ vua kh«ng tin, b¶o quan tÓ t−íng ph¶i ch÷ng minh. ¤ng nµy cho x©y mét çi bÓ lín ®Æt gi÷a s©n triÒu, trªn phñ v¶i

70

b¹t, chØ ®Ó chõa mét lç to. Quan tÓ t−íng søc cho bÇn d©n thiªn h¹, h«m nay, vµo lóc x©m xÈm tèi cho ®Õn nöa ®ªm, mäi ng−êi trong vïng ph¶i mang mét b×nh s÷a ®æ vµo bÓ cho nhµ vua. S¸ng h«m sau, tÓ t−íng mêi vua ra chøng kiÕn viÖc më n¾p bÓ. Tr−íc ®ã, tÓ t−íng t©u r»ng: th−a bÖ h¹, thÇn cam ®oan lµ trong bÓ nµy chØ toµn n−íc l·. Vua kh«ng tin, nh−ng khi më n¾p v¶i b¹t ra th× lêi cña tÓ t−íng lµ ®óng: mét bÓ n−íc l· trong suèt. Vua cßn ®ang ng¬ ng¸c th× quan tÓ t−íng t©u tiÕp: th−a bÖ h¹, mäi ng−êi ®Òu nghÜ nh− nhau r»ng çi bÓ to nh− thÕ, b×nh cã ®æ vµo mét b×nh n−íc l· th× thÊm th¸p vµo ®©u. V¶ l¹i, trêi tèi nh− b−ng, khi ®æ, chØ nghe thÊy µo µo, nµo cã ai nh×n thÊy lµ n−íc hay lµ s÷a ®©u mµ lo lé chuyÖn. Rèt cuéc, lßng v¶ nh− lßng sung, s÷a thµnh ra n−íc l·. Vua ®µnh chÞu thua quan tÓ t−íng. Nhµ t«i tr−íc ë trong ngâ v¾ng, lèi ra ®−êng çi còng khuÊt khóc, khã kh¨n. Tõ ngµy ng−êi ta më con ®−êng ®«i qua ®©y, dÇn dµ nã trë thµnh mét trong nh÷ng con ®−êng ®Ñp nhÊt thñ ®«, vµ nhµ t«i tù nhiªn l¹i trë thµnh chç cã thÓ nh×n ra ng· t−, ng· n¨m. Buæi s¸ng, vµo giê cao ®iÓm, ch¼ng ai nh−êng ai, rÏ ph¶i, rÏ tr¸i, vµo ngâ, ra ®−êng, m¹nh ai nÊy chen. ThØnh tho¶ng ®ang ngåi trong nhµ viÕt l¸ch, l¹i mÊt thêi giê ®øng dËy, ngã cña sæ xem hËu qu¶ cña çi g× va ®Ëp vµo nhau to l¾m ë ngoµi ®−êng. Toµn lµ sù cè giao th«ng: khi th× hai xe m¸y kh«ng nh−êng ®−êng va ph¶i nhau, khi th× «ng ®i bé qua ®−êng cè l¸ch lµm ng−êi ®i xe kh«ng biÕt tr¸nh thÕ nµo, ®©m sÇm vµo vØa hÌ, khi th× bän trÎ dang tay ®i xe ®¹p hµng ba hµng bèn va ph¶i «ng bµ xe thå rÏ vµo chî trong ngâ. ChÕt nçi, ®©y lµ ®o¹n ®−êng ch¹y qua khu tËp thÓ cò nªn kh«ng cã ®Ìn ®á ®Ìn xanh ®Ó chØ ®−êng, kh«ng ai b¾t ai dõng ®ç xe ®−îc. Trªn ®−êng phè, ai còng muèn ®i nhanh, rÊt véi v· tÊt bËt, nh− thÓ cã nhiÒu c«ng lªn viÖc xuèng l¾m. Nh−ng nÕu cã sù cè giao th«ng th× tóm n¨m tôm ba l¹i ngay, xem xÐt, b×nh luËn l©u l¾m míi chÞu ®i cho. Thµnh thö ®−êng ®· t¾c, l¹i cµng khã th«ng h¬n. Nh÷ng biÓn chØ ®−êng, v¹ch tr¾ng s¬n trªn ®−êng ch¼ng cã nghÜa g×. H×nh nh− hä coi ®Êy lµ çc dÊu hiÖu dµnh cho ng−êi kh¸c, chø hä th× ph¶i ®i ra ngoµi vµ hä ®©u cã cÇn ph¶i theo luËt lÖ g× v× r»ng ®· biÕt råi, khæ l¾m , nãi m·i ! C¶

bèn ng−êi trong mét gia ®×nh ngåi trªn mét chiªc xe m¸y, nh÷ng bã s¾t dµi bèn n¨m th−íc buéc t¹m bî ë ®»ng sau xe m¸y hay bµ b¸n rau chÊt ®Çy rau cá qu¸ c¶ tÇm m¾t cña m×nh.,v.v. lµ c¶nh t−îng t«i th−êng nh×n thÊy ë çi ng· t−, ng· n¨m nµy. Ngay trªn ®−êng, cã çi loa truyÒn thanh hµng ngµy vÉn l¶i nh¶i nh¾c nhë vÒ an toµn giao th«ng. Hä qua l¹i, nghe c©u ®−îc c©u ch¨ng nh− giã tho¶ng ngoµi tai, råi tÆc l−ìi : çi ng−êi nµo vi ph¹m thÕ kh«ng biÕt n÷a , khØ thËt !

ChuyÖn phiÕm vÒ ch÷ "tøc"

KÓ ra, tiÕng ViÖt còng phong phó ra trß. HiÓu thÕ nµy còng ®−îc mµ hiÓu thÕ kh¸c còng ch¼ng sai; ®Ó nguyªn th× nghÜa b×nh th−êng, nh−ng ghÐp víi tõ kh¸c th× gím chÕt, cã khi ®ang nghiªm tóc trë thµnh hµi h−íc, ch©m biÕm còng nªn. §¬n cö mÊy mÈu chuyÖn sau ®©y ®Ó çc b¹n cïng th− gi·n nhÐ.

71

ChuyÖn thø nhÊt. Cã mét chµng trai, khi ®i ngang hiÖu thuèc b¾c ë phè HuÕ, bçng dõng

l¹i, miÖng lÈm bÈm : " chÕt thËt, nguy to råi !". Chµng ta ngøíc m¾t nh×n tÊm biÓn hiÖu mµu vµng treo thß ra ngoµi hÌ phè, tay chØ trá. Cã ng−êi hiÕu kú còng dõng l¹i, dâi theo ngãn tay trá cña chµng ta. Çi biÓn hiÖu nµy cã g× hÊp dÉn, ®¸ng tß mß mµ anh chµng nµy l¹i chó ý ®Õn nh− vËy? Mét ng−êi kh¸c, råi thªm mét kh¸ch bé hµnh n÷a dõng l¹i. Chµng trai ó í kh«ng nãi lªn lêi n÷a, chØ ngãn tay vÒ phÝa tÊm biÓn hiÖu råi sau míi bËt thµnh tiÕng: " Nguy to råi, thÕ nµy th× ¸n m¹ng x¶y ra chø kh«ng bìn ®©u !". Nh÷ng lêi nh− thÕ l¹i cµng lµm sè ng−êi dõng ch©n d−íi tÊm biÓn ®«ng h¬n, tß mß h¬n. Hä kh«ng trùc tiÕp hái chµng trai mµ hái nhau, song ch¼ng ai hiÓu chuyÖn g× x¶y ra c¶. Chµng trai, ng−êi ph¸t hiÖn ra ®iÒu g× ghª gím l¾m n¬i tÊm biÓn hiÖu, khi nµy míi hoµn hån vµ nãi rÊt dâng d¹c: " Th−a çc vÞ, thÕ nµy th× nguy råi, hai ng−êi nµy ®¸nh nhau tíi n¬i råi, hä tøc nhau ®Õn nçi ph¶i viÕt râ ra ®Õn thÕ nµy c¬ mµ". Mäi ng−êi h¸ måm, ng¬ ng¸c, chØ cã mét bµ trong ®¸m ng−êi tß mß ®ñ b×nh tÜnh ®Ó ®äc tõng ch÷ mét trªn tÊm biÓn hiÖu: " L−¬ng Y ThuËn Thµnh tøc «ng Lang Cèm" (!)

Khi nh÷ng tõ nµy ®−îc tÊu lªn th× mäi ng−êi míi hiÓu ra vµ... chuån th¼ng. Hä chØ kh¸c nhau ë th¸i ®é: cã ng−êi cho r»ng chµng trai kia lµ kÎ ®iªn d¹i, cã ng−êi l¹i hiÓu r»ng chµng ta cã khiÕu hµi h−íc, vui tÝnh ®¸o ®Ó ! ChuyÖn thø hai. Còng nãi vÒ mét anh vui tÝnh vµ vui måm. Kh«ng hiÓu v« t×nh hay h÷u

ý, anh kÓ cho ng−êi con g¸i mét vÞ çch m¹ng l·o thµnh, danh tiÕng ®¸o ®Ó r»ng nh÷ng ng−êi ho¹t ®éng cho §¶ng håi tiÒn Çch m¹ng ®Òu ph¶i cã bÝ danh nh−ng tæ chøc phæ biÕn r»ng ph¶i

kiªng çi tªn "¸ch" ra. Lý do th× ®¬n gi¶n th«i, bëi sau nµy, khi çch m¹ng thµnh c«ng mµ viÕt sö, cÇn chua tªn bÝ danh sau tªn thËt th× nhiÒu khi bÊt tiÖn. GÆng hái m·i, anh míi tr¶ lêi: §Êy,

c« xem, nÕu «ng A mµ ®Æt bÝ danh nµy, th× ch¼ng lÏ sö viÕt r»ng NguyÔn V¨n A ( tøc anh ¸ch) hay sao ? Nh−ng c©u chuyÖn kh«ng chÊm røt ë ®©y. Trong b÷a c¬m gia ®×nh, c« g¸i d¸m hái l¹i «ng bè - mét nhµ çch m¹ng l·o thµnh vÒ viÖc nµy. ¤ng bËt c−êi, nãi: "bËy nµo, ®øa nµo nãi víi con nh− vËy ?. Còng may lµ c« con g¸i diÖu cña «ng kh«ng khai tiÕp r»ng anh Êy lµ tr−ëng phßng, thñ tr−ëng cña con. Hó vÝa ! Chuyªn thø ba. Anh b¹n t«i cã dÞp ®i du lÞch B¾c Kinh. Khi trë vÒ, anh th−¬ng h¹i çi

th»ng b¹n chØ quanh quÈn ë trong n−íc, mang cho mét mãn quµ. T«i thÝch l¾m. Bëi ®©y lµ mét

mãn ¨n tinh thÇn , cã thÓ...treo ®−îc. Bøc th− ph¸p nµy tr×nh bµy mét ch÷ ¸i to t−íng, viÕt mùc ®ªn trªn nÒn nan tróc nho cña Trung Quèc. Ch÷ ¸i nµy viÕt theo d¹ng phån thÓ, tøc lµ cã ®Çy ®ñ

çc nÐt, gåm c¶ ch÷ "t©m" ë trong. T«i chît nhí ®Õn chuyÖn «ng T−ëng kª «ng Mao " yªu mµ kh«ng cã ®Õn c¶ tr¸i tim" khi «ng Mao bá bít ch÷ t©m ®i trong ch÷ ¸i ®Ó viÕt t¾t cho gän nhÑ . §iÒu ®¸ng nãi vÒ bøc th− ho¹ nµy lµ , bªn c¹nh ch÷ lín, cßn chua c¶ mét dßng " ¸i thÞ vÜnh bÊt chØ tøc", cã nghÜa :" yªu lµ m·i kh«ng ngõng thë". Nh− thÕ, trong c©u nµy, ch÷ "tøc" l¹i lµ thë c¬ ®Êy. T«i chît nghÜ: hiÖn nay trong x· héi ta cã héi chøng ghÐp bõa tiÕng ViÖt víi tiÕng H¸n, thÕ th× khi nãi tøc thë , ch¾c cã «ng d¸m thay b»ng " tøc tøc" l¾m chø ?

¤i , çi chuyÖn ch÷ nghÜa cã bao giê chÊm døt ®−îc !

Nh÷ng giÊc m¬ ®Ñp

§Êy lµ lêi chóc tõ çi miÖng xinh xinh cña Tè Uyªn, ch¸u ngo¹i míi h¬n n¨m tuæi cña t«i mçi buæi tèi, khi ch¸u lªn gi−êng ®i ngñ. Nã dâng d¹c nãi: " Chóc «ng ngñ ngon vµ cã nh÷ng giÊc m¬ ®Ñp".L¹i cßn thªm " B¸i bai !".Nghe nh÷ng lêi ®ã, tho¹t ®Çu t«i ngì ngµng, sau th× t«i hiÓu. TrÎ con b©y giê th«ng minh, nh¹y c¶m vµ tiÕp thu çi míi nhanh l¾m. Con ch¸u nhµ t«i ®· tõng n»m m¬, vµ khi ngñ dËy, nã hay kÓ l¹i n»m m¬ thÊy nh÷ng g×. Toµn chuyÖn vui: ®−îc ¨n çi nµy, ®−îc xem çi kia. ®−îc ®i ch¬i víi ai. Ch¸u cã nhiÒu cuèn truyÖn tranh, mµu s¾c ®Ñp l¾m, toµn nh÷ng chuyÖn thÇn tiªn nh− : Alix¬ ë xø së kú diÖu, c« g¸i lä lem, nµng tiªn ç., v.v... thÕ nªn trong trÝ t−ëng t−ëng cña bÐ lu«n hy väng cã nh÷ng giÊc m¬ nh− nh©n vËt trong truyÖn tranh cña nã.

72

L¹i nãi vÒ nh÷ng giÊc m¬. NhiÒu nhµ nghiªn cøu ®· tèn biÕt bao giÊy mùc ®Ó bµn vÒ vÊn ®Ò nµy. Ng−êi ta ph©n tÝch nhiÒu vÒ nguyªn nh©n cña nh÷ng giÊc m¬ vµ h×nh nh− c©u chuyÖn ch−a ®Õn håi kÕt thóc. Kh«ng ph¶i b¹n muèn m¬ g× lµ ®−îc. Cã nh÷ng ng−êi th©n quen, b¹n muèn gÆp l¹i trong m¬ mµ ®©u cã ®−îc, tr¸i l¹i cã nh÷ng ng−êi ch¼ng mÊy khi b¹n nhí tíi th× hay xuÊt hiÖn trong khi b¹n ngñ. L¹i n÷a, chuyÖn trong m¬ kh«ng diÔn biÔn theo mét trËt tù nhÊt ®Þnh, cã l«gic nh− trong cuéc sèng ®êi th−êng, thÕ nªn lu«n x¶y ra t×nh huèng " r©u «ng nä c¾m c»m bµ kia". ChuyÖn ®¸ng lÏ x¶y ra ë n¬i nµy th× l¹i diÔn ra ë chç kia, kh«ng ¨n nhËp g× víi néi dung c©u chuyªn trong m¬.. M¬ thÊy çi ®Ñp th× Ýt mµ m¬ thÊy nh÷ng çi sî, çi mµ ng−êi ta gäi lµ ¸c méng th× nhiÒu. VËy mµ ng−êi ta vÉn muèn ®êi t−¬i ®Ñp, ngay c¶ trong nh÷ng giÊc m¬. Tèi th× ch¸u chóc «ng nh− vËy, cßn võa b¶nh m¾t ra, nã ®· hái: " §ªm qua «ng m¬ thÊy çi g× ? ' . NhiÒu khi kh«ng n»m m¬, nh−ng t«i còng ph¶i bÞa ra : «ng ®i ch¬i, vui l¾m. Nã hái: " ThÕ «ng cã cho ch¸u ®i cïng víi kh«ng ?". TÊt nhiªn t«i l¹i nãi dèi tiÕp : " cã chø, hai «ng ch¸u m×nh ng«i trªn mét chiªc tµu thuû, l−ít trªn mÆt n−íc., nhanh l¾m". ThÕ lµ nh÷ng giÊc m¬ kh«ng hÒ x¶y ra víi m×nh ®· ®−îc s¸ng t¸c ®Ó kÓ l¹i cho ®øa ch¸u ngo¹i , tuú thuéc vµo nh÷ng c©u hái liªn tôc cña nã. Con bÐ tin l¾m, nã b¶o: " Mai «ng sÏ cã giÊc m¬ ®Ñp h¬n ®Êy." Ai còng cã nh÷ng −íc m¬ cña m×nh, nh−ng sè ng−êi ®¹t ®−îc th× qu¸ Ýt, vµ cã lÏ ai còng mong ngµy mai sÏ kh¸ h¬n, tãt h¬n ngµy h«m nay. Nghe nh÷ng lêi chóc cña ®øa ch¸u ngo¹i mçi tèi, t«i còng hy väng cã nh÷ng g× tèt ®Ñp h¬n...

Tª tª tª tª

§Êy lµ ph¸t ©m ch÷ viÕt t¾t tªn c¬ quan cña t«i. Nã lµ Trung T©m Th«ng Tin cña ngµnh x©y dùng, khi sinh thêi Uû ban X©y dùng C¬ b¶n Nhµ n−íc. C¬ quan cÊp Bé nµy tån t¹i sang song víi Bé x©y dùng vµo hai thêi kú: tõ n¨m 1961 ®Õn 1973 (víi çi tªn Uû ban KiÕn thiÕt c¬ b¶n Nhµ n−íc) vµ tõ 1979 ®Õn 1988(víi çi tªn Uû ban X©y dùng c¬ b¶n Nhµ n−íc). Nã ra ®êi, råi nhËp, råi l¹i t¸ch, råi l¹i nhËp bëi ng−êi ta cø lóng ta lóng tóng trong viÖc qu¶n lý x©y dùng ë çc Bé, ngµnh kh¸c, bëi Bé X©y dùng (tr−íc kia gäi lµ Bé KiÕn tróc) chØ lµm çi viÖc x©y dùng d©n dông, cïng l¾m lµ thªm mét Ýt nhµ c«ng nghiÖp, vËy th× ai tr«ng nom vµo x©y dùng thuû lîi, cÇu ®−êng, dÇu khÝ, n«ng nghiÖp,v.v...Vµ cã lÏ, nÕu kh«ng cã ®æi míi, nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng kh«ng ®−îc hk¼ng ®Þnh, th× vÉn cßn çi thø Uû ban nµy, bëi thêi bao cÊp th× qu¶n lý tuèt tuét tõ trung −¬ng lµ ®iÒu ta th−êng thÊy. KÓ ra mµo ®Çu thÕ còng h¬i dµi, khi ta ®ang cÇn nghe vÒ çi Trung t©m th«ng tin nµy ra sao. Nã lµ c¬ quan ngang ViÖn, nh−ng v× trong hÖ thèng qu¶n lý thèng nhÊt tõ trung −¬ng ®Õn çc ngµnh, nªn nã gäi lµ Trung t©m, trùc thuéc çc Bé, vµ khi Êy Bé nµo còng cã Tª Tª Tª Tª, n»m trong hÖ thèng qu¶n lý vÒ th«ng tin khoa häc kü thuËt (sau nµy gäi khoa häc c«ng nghÖ), mµ khi ®ã. ViÖn Th«ng tin khoa häc kü thuËt trùc thuéc Uû Ban khoa häc kü thuËt Nhµ n−íc ®øng ®Çu. T«i ®−îc ®iÒu ®éng sang ®¬n vÞ nµy theo ®Ò nghÞ cña chÝnh anh chÞ em ®ang c«ng t¸c ö ®ã. Kh«ng hiÓu sao, mäi ng−êi ®ång thanh ký vµo ®¬n tr×nh Uû Ban lµ ®ång chÝ Phô tr¸ch kh«ng cã chuyªn m«n vÒ vÊn ®Ò nµy vµ ®Ò cö t«i. KÓ ra, vÒ chuyªn m«n th× còng hîp víi t«i vµ vÒ kh¶ n¨ng, th× t«i còng cã thÓ ®¶m d−¬ng ®−îc. NgÆt v× mét nçi t«i kh«ng thÝch lµm c«ng t¸c qu¶n lý l¾m: nµo häp hµnh, c«ng t¸c trong ngoµi trªn d−íi cho trän vÑn ®· mÊt ®Õn ba phÇn t− thêi gian råi, lµm chuyªn m«n vµo lóc nµo ®−îc. L¹i n÷a, håi ®ã t«i ch−a lµ ®¶ng viªn th× viÖc l·nh ®¹o mét ®¬n vÞ trong c¬ quan Bé xem chõng gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n. Dï sao, ®Êy lµ nhiÖm vô trªn giao, bÊt kh¶ kh¸ng. ThÕ råi c«ng viÖc còng ªm, thuËn buåm xu«i giã, ®¬n vÞ dÇn dÇn còng cã tiÕng nãi trong Uû ban vµ lµm mét sè viÖc .TiÕc lµ khi c«ng viÖc triÓn khai tèt, h−íng ®i ®· x¸c lËp vµ cã c¬ héi ¸p dông c«ng nghÖ th«ng tin míi th× Uû ban l¹i nhËp vµo Bé X©y dùng. T«i kh«ng muèn nãi nhiÒu vÒ c«ng t¸c mµ chØ nh¾c ®Õn nh÷ng nh©n vËt trong çi c¬ quan nhá bÐ cña t«i. Dï sao, hä còng lµ nh÷ng ng−êi ®¸ng nhí, ®¸ng kÓ.

73

Tr−íc hÕt, nh¾c ®Õn nh÷ng ng−êi ®· ®i xa. Giµ yÕu vµ bªnh tËt cã anh Ng. Anh lµ tr−ëng phßng xö lý th«ng tin. Con ng−êi chÞu khã, cÇn cï, kü tÝnh. LÏ ra anh ®· lµ phãgi¸m ®èc ®Çu tiªn cña nhµ m¸y xi amen Hoµng Th¹ch, song v× søc khoÎ kÐm, l¹i bÞ lao nªn vÒ lµm t¹i Trung t©m th«ng tin. Anh mÊt ®i ë tuæi 66 víi biÕt bao nhiªu bÖnh tËt. Mét cËu ë Trung t©m ®· nãi vÒ t×nh h×nh s−c khoÎ cña anh Ng. nh− thÕ nµy" çc c¬ quan ®oµn thÓ cñ anh Êy ®Ò cã vÊn ®Ò c¶". Chi ... lµ phã phßng cña anh Ng., nguyªn lµ phiªn dÞch viªn tiÕng Nga tõ nh÷ng n¨m ®Çu 1960, khi

phiªn dÞch tiÕng Nga cßn hiÕm. ë Bé cßn treo mét bøc ¶nh B¸c Hå ®i th¨m c«ng tr−êng Kim Liªn thêi ®ã cã h×nh cña chÞ ®Êy: chÞ ®i bªn c¹nh B¸c, t−¬i trÎ, phÊn khëi l¾m. Êy vËy mµ ch còng ra ®i ë tuæi 70 råi. C« H., kh«ng chÝnh x¸c l¾m, mÊt t¹i miÒn Nam ë tuæi h¬n 40 g× ®ã do c¨n bÖnh m¸u tr¾ng. C« nguyªn lµ phiÖn dÞch tiÕng Ph¸p trong Trung t©m. Ph¶i kÓ tíi mét sè tr−ëng phã phßng kh¸c n÷a: anh Th, anh K, chÞ §, hä ®Òu vÒ hwu ho¹c kh«ng lµm nghÒ x©y dùng n÷a. Anh K. Nghe ®©u ®ang say s−a thuèc §«ng Y vµ hµng ngµy ngåi thiÒn hµng giêi t¹i gia. HiÑn ®ang lµm viÖc t¹i c¬ quan Bé cã cËu Ph., c« YÕn, c« Hoa, c« T©m, c« Dung. C« Dung th× ch¹y sang Vô hîp t¸c quèc tÕ råi, cßn nh÷ng ng−êi kia vÉn ë l¹i Trung t©m Th«ng tin cña Bé. µ quªn, cßn cËu T. th× sang ngµnh TruyÒn h×nh tõ nh÷ng n¨m 80, lµm ¨n cã bÒ khÊm kh¸. Xuýt n÷a th× quªn chÞ H, chÞ ... t¹i phßng hµnh chÝnh. B©y giê hä ®· lµ nh÷ng bµ cô, ®Çy con ch¸u trong nhµ. Lµm ¨n ®−îc, t¹i c«ng ty nµy, liªn doanh kh¸c cßn ph¶i kÓ tíi cËu H." lïn" ngò ®o¶n mµ ra phÐt. Kh«ng biÕt cßn qªn ai kh«ng nhØ ? Cã ®Êy, c« V. nh¶y nh− ngùa, kh«ng biÕt r»ng ®· chuyÓn bao nhiªu c¬ quan råi hau cßn ë trong Bé ®©y ? Vµ c¶ cËu Ch. n÷a, b©y giê c«ng t¸c ë sø qu¸n Mªhic«. §iÓm qua mét sè nh©n vËt, kÎ mÊt ng−êi cßn, mçi ng−êi mét tÝnh mét nÕt, hay cã, dë cã, nh−ng tÊt c¶ ®· lïi vÒ dÜ v·ng. Dï sao, hä lµm cho t«i nhí m·i vÒ nh÷ng ngµy vui bån, khã kh¨n cña thêi bao cÊp, kh«ng bao giê cã thÓ quªn.

TẤM ẢNH CŨ TrÝ nhí cña con ng−êi, nhÊt lµ khi cã tuæi th× l¬ m¬ l¾m : lóc tá, khi mê, tùa nh− cã ¸nh chíp loÐ lªn soi räi råi sau ®ã l¹i t¾t ngÊm, tÊt c¶ nh− ch×m trong bãng tèi , kh«ng thÓ nhËn ra çi g× n÷a. May mµ cã nh÷ng tÊm ¶nh cò lµm cho ng−êi ta nhí l¹i con ng−êi vµ sù viÖc, dï cho çch xa ®Õn mÊy vÒ thêi gian vµ kh«ng gian. Mét tÊm ¶nh nh− thÕ ®· gióp t«i håi t−ëng ®−îc nh÷ng b¹n bÌ cïng tæ häc tËp håi chóng t«i cßn ®ang häc n¨m thø nhÊt, thø hai g× ®ã ë tr−êng §¹i häc B¸ch khoa. Bøc ¶nh ®en tr¾ng 6 x 9 cm nµy ®· cò l¾m råi. Nã bÞ mê vµ loang læ víi thêi gian nöa thÕ kû, song vÉn cã thÓ nhËn ra tõng ng−êi ®øng ngåi nhÊp nhæm d−íi çi biÓn Tr−êng §¹i häc

B¸ch khoa ë cæng tr−êng quay vÒ phÝa phè B¹ch Mai. ë hµng ®øng, ®ã lµ ThÞnh, ThuÊn, C¬,

Hoµn, §¹i, Thùc, Gi¸o, Nhi, Minh, Tó, Am, Loan, HiÓn, ThuËn; cßn hµng ngåi lµ mét ng−êi

kh«ng râ mÆt (cã thÓ lµ TriÖu, ót hay Tr©n), råi H¹nh, Toµn C«n, Ninh, TuÊn, D©n. Nh×n tinh, cßn thÊy thµy Sam (d¹y kÕt cÊu thÐp), thµy D¹n ( d¹y h×nh häc ho¹ h×nh), thµy B×nh ( d¹y bµi tËp kÕt cÊu), thµy Thµnh (d¹y c¬ häc ®Êt) ®øng lÊp lã ë hµng phÝa sau n÷a. Hai m−¬i ba sinh viªn, kÓ ra nh− thÕ lµ ®ñ çc nh©n vËt cña tæ 25 ( mµ tr−íc kia lµ tæ 27, do kÕt thóc n¨m thø nhÊt, c¶ tr−êng cã gÇn tr¨m sinh viªn bÞ th«i häc nªn con sè tªn tæ còng tôt xuèng). Tr−íc hÕt, ph¶i nãi vÒ nh÷ng b¹n kh«ng cßn n÷a. §ã lµ Gi¸o, Tó, Nhi- tÝnh tõ xa ®Õn gÇn, bëi anh Nhi míi mÊt n¨m ngo¸i Tó mÊt çch ®©y ba n¨m khi ®· vÒ h−u vÒ bÖnh vµi n¨m råi, vµ Gi¸o th× mÊt sím l¾m , tõ khi cßn lµm trªn khu gang thÐp Th¸i Nguyªn. Anh Nhi lµ tæ tr−ëng tæ häc tËp, nguyªn lµ çn bé cì huyÖn uû ®i häc, l¹i cã tr×nh ®é to¸n ®¹i c−¬ng tr−íc ®©y nªn häc hµnh giái giang, l·nh ®¹o ra d¸ng, chóng t«i b¸i phôc l¾m, th−êng gäi b»ng anh, kh«ng mÊy khi mµy tao chi tí. D©n Hµ Néi, tøc lµ häc sinh tr¾ng tr¬n ë çc tr−êng néi thµnh Hµ Néi th× cã ThÞnh, C¬, Toµn, C«n, Ninh, Loan, HiÓn. Tèt nghiÖp ra tr−êng th× cã hai lo¹i, ®−îc ph©n c«ng t¹i Hµ Néi

74

:C¬, Hoµn, §¹i, Thùc, Minh, Am, Loan, HiÓn, Ninh, TuÊn; sè cßn l¹i lµ ®i ®Þa ph−¬ng. Lªn khu gang thÐp Th¸i Nguyªn cã: TriÖu, ThuÊn, ThuËn, Gi¸o; ®i ViÖt Tr× cã Toµn, C«n; ngoµi ra, lµ mÊy b¹n ë diÖn xö lý v× " lý lÞch". Cã chøc s¾c sím nhÊt, tÊt ph¶i lµ anh Nhi. Ra tr−êng lµ lËp tøc anh ®−îc ph©n c«ng vÒ Hµ B¾c lµm chØ huy x©y dùng nhµ m¸y ph©n ®¹m B¾c Giang, kÕ ®Õn lµ

nh÷ng b¹n trong diÖn ®−îc ®µo t¹o tiÕp : Tr©n, ót, Am- phã tiÕn sÜ ë Liªn X«, TuÊn- nghiªn cøu sinh t¹i Trung Quèc; §¹i ë l¹i tr−êng d¹y, C¬, Ninh, Loan, HiÓn, Thùc- ë çc c¬ quan Bé. Sè cßn l¹i, tÊt nhiªn lµ ®Òu ®i thi c«ng x©y dùng .Sau Sµi gßn gi¶i phãng th× hÇu hÕt nh÷ng ng−êi trong tæ t«i ®Òu vÒ Hµ Néi c¶, lóc nµy chóng t«i ®©u cßn trÎ n÷a, mµ trªn d−íi tø tuÇn råi. Vµ kÓ tõ lóc nµy, mÊy anh bÞ xö lý vÒ lý lÞch míi chÝnh thøc ®−îc nhËn b»ng kü s− vµ ®−îc vÒ Hµ Néi. Còng cã ng−êi l¹i vÒ ®Þa ph−¬ng, n¬i quª qu¸n ®Ó lµm viÖc nh− Loan, Hoµn, Thùc. G¾n bã víi t«i nhÊt vÒ c«ng t¸c cã b¹n Toµn, v× tõ khi häc b¾t ®Çu ra tr−êng cho ®Õn n¨m 1974 chóng t«i ®Òu cïng trong mét ®¬n vÞ vµ lµm cïng chuyªn m«n. Cïng c¬ quan Bé sau nµy th× cã çc b¹n Loan, Am, Minh, Ninh, C¬...nghÜa lµ hay thÊy mÆt nhau, cßn l¹i th× hiÕm dÞp l¾m. §ã lµ ch−a kÓ cã ng−êi t«i kh«ng hÒ gÆp l¹i nh− D©n ( anh nµy cã çi tªn ®Çy ®ñ lµ §Æng C«ng D©n mµ l¹i vµo qu©n ®éi ngay khi ra tr−êng) vµ c¶ ng−êi kh«ng muèn ®¸nh b¹n víi chóng t«i n÷a ( mµ t«i ®· cã dÞp nh¾c ®Õn trong Ng−¬× c« ®¬n). So víi çc tæ kh¸c trong khoa, ch−a cã b¹n

nµo lªn ®−îc ®Õn chøc thø tr−ëng, mµ lªn ®Õn cÊp côc vô, viÖn lµ hÕt cì. MÊy anh ë tr−êng gi¶ng d¹y th× còng chØ ®Õn häc vÞ TiÕn sÜ, häc hµm Phã gi¸o s− lµ stop. ¡n nªn lµm ra ®Õn møc næi tiÕng giµu th× ch¼ng ai ®¸ng lµ cã m¸u mÆt. Cã lÏ, ng−êi trong tæ häc tËp cã liªn hÖ víi nhau bÒn bØ nhÊt lµ t«i vµ ThÞnh. Ng−êi mµ t«i ®· cã dÞp nãi ®Õn trong HËu vËn. Sang n¨m, chóng t«i

®· cã mét t×nh b¹n ®óng n¨m m−¬i n¨m. Xem l¹i tÊm ¶nh cò, ®©m ra nghÜ miªn man...vµ thÊy thêi gian tr«i vïn vôt.

¤ng Vò Kú

H«m qua võa xem ço phã trªn §µi truyÒn h×nh : «ng Vò Kú, th− ký cña B¸c Hå tõ n¨m 18 tuæi, - ®· qua ®êi. ¤ng thä gÇn 90 tuæi, ng−êi chøng kiÕn bao sù kiÖn lÞch sö vµ gÇn cËn B¸c Hå nhiÒu nhÊt vµ l©u nhÊt, kÓ c¶ khi B¸c ®· mÊt. ¤ng Vò Kú lµ mét trong nh÷ng ng−êi qu¶n lý çc di tÝch cã liªn quan ®Õn B¸c Hå : L¨ng, Nhµ sµn, ViÖn b¶o tµng Hå ChÝ Minh v.v. B¸c ®· ®Æt tªn cho «ng trong sè 8 thanh niªn lµ Tr−êng, Kú, Kh¸ng, ChiÕn, NhÊt, §Þnh, Th¾ng, Lîi.

Nh×n ¶nh «ng trong ço phã, t«i thÊy quen quen, vµ sùc nhí lµ t«i ®· cã dÞp gÆp «ng... vÒ c«ng viÖc. Sè lµ, sau khi L¨ng Hå Chñ tÞch ®· x©y xong Ýt l©u, ph¶i tæ chøc ®Ó çn bé nh©n d©n c¶ n−íc ®−îc vµo viÕng. Phôc vô viÖc nµy, ®· cã riªng mét ®¬n vÞ qu©n ®éi lµm viÖc kh¸nh tiÕt, canh phßng, ®æi g¸c, tiªu binh, v.v... cø hÖt nh− l¨ng Lªnin ë Matc¬va. §¸ng chó ý lµ mçi lÇn ®æi g¸c sau 10-15 phót g× ®ã, cã mét sÜ quan dÉn hai chµng lÝnh trÎ ®Õn thay g¸c vµ hai ng−êi lÝnh míi l¹i ®÷ng vµo chç hai bªn cöa L¨ng. Tr−íc ®©y, kh«ng hiÓu cã ph¶i b¾t ch−íc ®óng nh− Liªn X« kh«ng mµ hä ph¶i nh×n th¼ng ra ngoµi trêi n¾ng, ®óng h−íng mÆt trêi mäc. Canh phßng nh− thÕ kho¶ng nöa n¨m, qua mét mïa hÌ n¾ng gay g¾t th× sinh sù. NhiÒu tiªu binh bÞ háng m¾t v× nh×n ®¨m ®¨m vµo h−íng mÆt trêi, kh«ng chíp m¾t trong m−êi l¨m phót mçi lÇm ®æi g¸c. ViÖc nµy lµm cho ng−êi ta nghÜ r»ng cÇn ph¶i cã biÖn ph¸p che ch¾n ¸nh s¸ng cho L¨ng, t¹i ngay chç cöa vµo. ThÕ råi, trªn søc cho Bé X©y dùng, Bé x©y dùng sê ®Õn ViÖn Khoa häc vµ chØ thÞ cho ngay chuyªn gia ®Õn L¨ng kh¶o s¸t vÒ vÊn ®Ò nµy ®Ó cã biÖn ph¸p kh¾c phôc. T«i phô tr¸ch phßng VËt lý X©y dùng, tÊt nhiªn ®−îc cö ®Õn L¨ng ®Ó xem t×nh h×nh ra sao. ChÝnh «ng Vò Kú tiÕp t«i. ¤ng nãi ngay vµo vÊn ®Ò:"Canh phßng nh− vËy lµ kh«ng æn. Sè lÝnh canh hµng th¸ng bÞ háng m¾t, tæn thÊt rÊt nhiÒu. ¤ng nãi thªm r»ng, nh÷ng chó bé ®éi nµy ®−îc tuyÓn chän, rÌn tËp luyÖn ®©u cã dÔ, toµn lµ çc cËu trÎ ®Ñp cao r¸o trªn mét mÐt b¶y ( chø ®©u cã bÐ nhá nh− anh- «ng mØm c−êi nh×n t«i). Anh xem cÇn ph¶i lµm thÕ nµo ®Ó cã biÖn ph¸p kh¾c phôc, cµng

75

sím cµng tèt ". T«i chØ nghe mµ ch−a ph¸t biÓu, v× ®©y lµ chuyÖn tÇy trêi, ch−a tr¶ lêi ngay ®−îc mµ cßn ph¶i nghiªn cøu biÖn ph¸p, sau ®ã cßn b¸o ço Bé n÷a chø. May cho t«i lµ sau ®ã cã nh÷ng ®oµn ViÖt kiÒu viÕng L¨ng, vµ trong sè ®ã cã nh÷ng kiÕn tróc s− cì bù ®· ®−a ra mét sè gi¶i ph¸p che ch¾n b»ng kÝnh r©m ë ngay h−íng §«ng, chç vµo cña L¨ng vµ s½n sµng ñng hé nh− çc tÊm kÝnh r©m khi cÇn thiÕt. Cã ng−êi l¹i ®Ò nghÞ cho lÝnh canh ®eo kÝnh r©m, nh−ng trªn kh«ng thuËn. May sao, cã mét ý kiÕn ®¬n gi¶n, dÔ chÊp nhËn, ®ì tèn kÐm lµ cø cho çc cËu lÝnh quay ngang nh×n nhau th× cã lµm sao. Vµ çc b¹n thÊy ®Êy, tõ ®ã hai cËu lÝnh canh ë cöa vÉn trang nghiªm, vÉn" kh¸nh tiÕt" ®Êy chø cã hÒ hÊn g× ®©u. TÊt nhiªn lµ sau ®ã, t«i còng ch¼ng ph¶i lo t−êng tr×nh vÒ ph−¬ng ¸n cña ViÖn t«i nh− thÕ nµo n÷a. Thuéc lo¹i t×nh huèng t−¬ng tù, t«i còng sùc nhí ra mét chuyÖn, còng l¹i xung quanh viÖc x©y dùng L¨ng. §ã lµ viÖc t×m kiÕm mÊy c©y hoa ®¹i ®ñ to, ®ñ ®Ñp ®Ó trång ë phÝa tr−íc L¨ng, ë hai bªn lÔ ®µi. Çc c©y hoa ®¹i ®−îc ®¸nh tõ n¬i nµo vÒ ®Òu ph¶i cã lý lÞch. Nãi chung, lµ tõ çc v−ên hoa kh¸c. Duy nhÊt cã mét hai c©y ®¸nh tõ mét nghÜa trang liÖt sÜ. BiÕt chuyÖn nµy, mét vÞ l·nh ®¹o to ®¸o ®Ó ngÇn ng¹i, b¶o lµ xin ý kiÕn th−êng vô xem thÕ nµo. NgÆt v× mét nçi kh«ng ph¶i dÔ dµng triÖu tËp cuéc häp nh− thÕ chØ ®Ó bµn vÒ mét hai çi c©y. §ang lóc vÞ nµy ®ang tÇn ngÇn suy nghÜ tr−íc mÊy çi c©y ®¹i, th× mét chó lÝnh ta ®i ngnag qua vµ hÕt lêi khen c©y nµy ®Ñp. VÞ l·nh ®¹o nä bÌn hái chó lÝnh: " theo cËu, c©y nµy cã trång ë ®©y ®−îc kh«ng ? CËu lÝnh tß te ch¼ng ph¶i mÊt gi©y nµo ®Ó nghÜ, ®¸p liÒn: - Tèt qu¸ ®i chø ¹. C©y nµy ®· thÊm c¶ m¸u x−¬ng, da thÞt chiÕn sÜ t¹i nghÜa trang, cµng cã ý nghÜa Êy chø. VÞ l·nh ®¹o nghe ra liÒn. ChuyÖn ®¬n gi¶n thÕ mµ m×nh kh«ng nghÜ ra ! Cã lÏ, çi g× nã còng chØ cã tÇm quan träng nhÊt ®Þnh. §õng quan träng ho¸ ho¸ møc sÏ

bÊt cËp trong çch gi¶i quyÕt vµ ®«i khi ®Ó l¹i hËu qu¶ ®¸ng tiÕc còng nªn. Êy lµ t«i còng nghÜ miªn man nh− vËy qua hai sù viÖc chît nhí l¹i trªn ®©y nh©n cã tin buån vÒ «ng Vò Kú.

c©y chß chØ trªn ®−êng hïng v−¬ng ë Hμ Néi

Kh«ng hiÓu mÊy nhµ thùc vËt häc hay sinh vËt næi tiÕng ë ta v× thÊp cæ bÐ häng hay qu¸ sî lêi chØ thÞ tõ miÖng nh÷ng ng−êi sang cã gang cã thÐp nªn ®· kh«ng d¸m ph¸t biÓu r»ng: cã

nh÷ng lo¹i c©y chØ sèng ®−îc trong mét quÇn thÓ cña chóng ( lo¹i c©y −a sèng tËp thÓ !) . ThÕ cã nghÜa lµ khi ph©n t¸n chóng ra ®Ó trång th× chóng kh«ng xanh tèt vµ ph¸t triÓn b×nh th−êng ®−îc. L¹i n÷a, trong nghÒ trång c©y xanh ®−êng phè, x−a nµy ng−êi ta ®· quy ®Þnh nh÷ng lo¹i c©y g× th× thÝch hîp, tuú ý thÝch, ®¹i ®Ó lµ muèn t¸n l¸ xanh t−¬i bèn mïa, hay muèn c©y mäc th¼ng lªn cao t¹o thµnh vßm l¸ g©y c¶m gi¸c m¸t mÎ, c©y cho hoa th¬m nh−ng t¸n l¸ kh«ng hÒ thua kÐm nh÷ng lo¹i c©y kh¸c, v.v... Ch¾c b¹n ®· cã lóc ®i qua nh÷ng ®−êng phè cã nh÷ng rÆng c©y xanh næi tiÕng. §ã lµ niÒm tù hµo cña Thñ ®« v¨n hiÕn, ch¼ng h¹n, phè Phan §×nh Phïng, phè Lß §óc, phè Ng« QuyÒn. Hµng thÕ kû råi, c©y vÉn xanh t−¬i, vÉn ®Ñp, vÉn lµm cho ng−êi ta tiÕc ®Õn tõng c©y bÞ ®æ trong trËn b·o nµo ®ã. Téi nghiÖp cho nh÷ng c©y chß chØ, ®ang sèng tóm n¨m tôm ba, rÝu ra rÝu rÝt trªn ®åi nói trung du, tù nhiªn l¹i ®−îc ng−êi ta tuyÓn chän ®Ó trång ë ®−êng Hïng V−¬ng Hµ N«Þ. Ra tØnh, l¹i lµ Thñ §« th× chóng em s−íng qu¸ mÊt råi, nhÊt lµ chóng em ®−îc ®−a vÒ tõ n¬i quª cha ®Êt Tæ nªn kh«ng ai d¸m cã ý kiÕn v× ý nghÜa chÝnh trÞ th× qu¸ thuyÕt phôc mÊt råi. Ng−êi ta ®¸nh chóng em tõ ®åi lªn, lÊy vÇng to ®Õn h¬n hai mÐt ®−êng kÝnh, mçi xe t¶i chØ chë ®−îc mét ®øa. Ng−êi ta cßn phñ v¶i ®iÒu, trèng dong, cê më r−íc chóng em qua hµng tr¨m c©y sè míi vÒ ®Õn n¬i trång l¹i. M¹ng cña chóng em khi nµy to l¾m, ch¼ng thÕ mµ mét ®øa trong bän em ®· nghe thÊy mét vÞ l·nh ®¹o chñ chèt chØ vµo mÆt «ng tiÕn sÜ sinh vËt mµ ®e r»ng: "cËu ph¶i theo dâi tõ khi mang nã vÒ, khi trång nã xuèng vµ sau nµy n÷a, chÕt c©y nµo th× cËu thÕ m¹ng ®Êy". TÊt nhiªn kh«ng ph¶i ®©y lµ lêi nãi ®ïa mµ lµ lêi r¨n ®e mét çch duy ý chÝ lµ c©y ph¶i sèng, bÊt kÓ lµ nã cã hîp thuû thæ, hîp çch sinh tr−ëng n¬i ®−êng phè hay kh«ng. GÇn hai m−¬i n¨m trêi råi, mçi lÇn qua ®−êng Hïng V−¬ng t«i l¹i nhí l¹i c©u chuyÖn nµy vµ ch¼ng thÊy rÆng c©y nµy ph¸t triÓn lµ bao, vµ tÊt nhiªn vÒ vÎ ®Ñp, th× kh«ng

76

thÓ nh− rÆng c©y ë çc phè t«i ®· nªu ë trªn ®−îc. Cã ®iÒu lµ t«i vÉn thÊy th−¬ng çi «ng tiÕn sÜ nµo ®Êy, kh«ng d¸m ho he nãi c©u g×. Lµ chuyªn gia vÒ thùc vËt, khi ng−êi ta cÇn m×nh nãi çi hay, çi ®óng vÒ chuyªn m«n th× l¹i nÝn thinh, chÊp nhËn çc biÖn ph¸p, çc çch lµm cña nh÷ng ng−êi nµo ®ã chØ v× muèn ®¶m b¶o ý nghÜa, duy ý chÝ. §Ó chÊm røt c©u chuyÖn cã vÓ kh«i hµi nµy, xin kÓ tiÕp. Trong qu¸ tr×nh trång c©y chß chØ trªn ®−êng Hïng V−¬ng cã thõa mét c©y, ng−êi ta vÊt cháng tr¬ ë bªn hÌ. O¸i o¨m thay, mét c©y ®· trång ë gÇn ®ã th× chÕt lôi, cßn c©y thõa nµyl¹i xanh um, ai ®i qua mµ ®Ó ý còng ph¶i buån c−êi. Cã thÓ tr¸ch nh÷ng ng−êi thu dän " chiÕn tr−êng" v« tr¸ch nhiÖm, nh−ng l¹i chia vui cïng «ng tiÕn sÜ nµo ®Êy, c©y trång chÕt ®· cã c©y sèng ®Ó ®Òn m¹ng, thËt lµ hó vÝa !

L¹i chuyÖn qu¶ng ço

§ang xem truyÒn h×nh víi t«i t¹i phßng kh¸ch, «ng B×nh tù nhiªn næi çu: "tÖ thËt, kh«ng coi kh¸n gi¶ ra çi g×, muèn chiÕu lµ chiÕu, muèn dõng lµ dõng. BËy thËt !...". T«i ch−a hiÓu m« tª r¨ng røa g× th× B×nh l¹i tiÕp :"s−íng thËt, mÊy ®øa cã tiÒn, xoÌ ra tµi trî thÕ lµ lµm v−¬ng lµm t−íng, kh«ng chÕ c¶ ®Õn v¨n ho¸ nghÖ thuËt. T«i quay l¹i nh×n B×nh ®Ó hiÓu nguyªn cí g× mµ cËu ta næi c¬n thÞnh né lªn nh− vËy. Hái ra th× vÉn lµ çi chuyÖn chÌn qu¶ng ço trong khi chiÕu phim truyÖn. T«i b¶o B×nh :" thÕ lµ hä thµnh c«ng ®Êy, chøng tá cËu cã chó ý ®Õn néi dung cña qu¶ng ço. ChÝnh lµ çi nghÖ thuËt qu¶ng ço ®Êy: ng−êi ta ®−a qu¶ng ço vµo çi lóc cËu ®ang tËp trung chó ý vµo phim, dï muèn hay kh«ng cËu còng ph¶i xem nh÷ng g× trong qu¶ng ço ®Ó råi hiÓu tiÕp néi dung cña phim nã biÔn biÕn ra sao chø". B×nh còng gËt ®Çu thõa nhËn nh− vËy. CËu ta b¶o r»ng cËu cã thÓ nhí nh− in nh÷ng g× qu¶ng ço trong mét buæi chiÕu phim Êy chø. T«i lé vÎ ng¹c nhiªn th× B×nh b¶o:" tí ®äc cho cËu nghe mét bµi mµ m×nh ®Þnh göi ®¨ng b¸o ®Ó c¶nh ço nhµ §µi cho cËu nghe nhÐ, ch¾c lµ cËu phôc l¨n v× tí nhí ®−îc hÕt". T«i ch−a kip tr¶ lêi th× B×nh ®· dâng d¹c ®äc : "§æi míi kinh tÕ cã t−¬i Nh−ng sinh nhiÒu c¶nh nùc c−êi l¾m thay ChØ riªng qu¶ng ço hµng ngµy Trªn tivi còng ®¸ng " x©y" l¾m råi ChiÕu phim non mét tiÕng th«i (1) Mµ chÌn qu¶ng ço hai håi thËt l©u Phim ch−a hÕt c¶nh mµo ®Çu §· dõng ®ét ngét ®æi sÇu thµnh vui: "Nμy ®©y bμn ch¶i ®μn håi

Nμy kia §i L¾c s¸ng ngêi th«ng minh

TiÕp theo Søc sèng thËt kinh:

Hμ Lan C« G¸i, ®õng khinh s÷a nμy

§ê Ni c«ng nghÖ thêi nay

Tèi −u mμu s¾c ph¬i bμy Sam Sung

Nμy thuèc chèng ngøa lÉy lõng

ChÞ em ta h·y ®ãn mõng §Ò P«

TiÕp theo, tin thËt bÊt ngê:

Sª-Da s¸ng t¹o tõng giê kh«ng ngoa

Nãi gÇn råi l¹i nãi xa:

Kh«ng cßn rèi n÷a, h·ng ta ®· rμnh

Pan M« Li cña ng−êi sμnh

C« g¸i hÕt rèi, liÕc t×nh ng−êi xem"

Qu¶ng ço hÕt t¸m phót kÌm

77

Phim míi chiÕu tiÕp: anh em l¹i buån Yªu ®−¬ng, hên giËn, sÇu th−¬ng T×nh ch−a ng· ngò, th−¬ng tr−êng l¹i rao: "Ai muèn tÈy s¹ch kh«ng nμo!

¤ M« vÕt bÈn thÕ nμo còng thua

Con VÞt ®©y chí cã ®ïa

Hoμn toμn tÈy s¹ch vÕt nh¬ trªn sμn

Du d−¬ng tiÕng h¸t c« nμng:

C«ng Pho ai cã mÞn m¹ng nh− t«i

TiÕp theo lμ tiÕng ph¸o ®«i

Nghe -lμ- thÊy ®Êy, hìi «i l¹ ®êi

Es Ph«n bay bæng n¬i n¬i

S÷a chua ngon thÕ, eo ¬i! hiÖn liÒn

Y-A-O- mãn thuèc tiªn

¨n vμo d¹ s¸ng, xinh duyªn h¬n ng−êi

T« Bi Com bæ con ng−¬i

Thuèc nμy ch−a røt, vμng m−êi khoe ra:

Pa Na S« Nic hμng ta

Mua tróng vμng ®Êy, thËt lμ lîi to

Råi quay l¹i c¶nh ®Çu vß

S©n-Siu mÒm m−ît, duçi cho tãc ng−êi

Qu¶ng ço thªm b¶y phót t−¬i VÞ chi mét kh¾c ®i ®êi nhµ ma Tr¨m n¨m trong câi ng−êi ta ChiÕu phim nh− thÕ ch¾c lµ giÕt phim ! _______ (1) Buæi chiÕu phim Hµn Quèc "Nh÷ng ngμy t−¬i ®Ñp" håi 21 giê ngµy 28-11-2003 trªn VTV3.

OSHIN

Tõ khi bé phim truyÖn truyÒn h×nh nhiÒu tËp nµy cña NhËt B¶n chiÕu trªn mµn ¶nh nhá ë ViÖt Nam, nhiÒu ng−êi gäi ng−êi gióp viÖc trong çc gia ®×nh lµ ¤-sin. Cïng mét çch gäi nh−ng l¹i xuÊt ph¸t tõ hai th¸i ®é kh¸c nhau. Nh÷ng ng−êi thuéc "ph¸i" thø nhÊt −a gäi nh− vËy muèn tr¸nh gäi " ng−êi ë, ng−êi gióp viÖc" nh− tr−íc kia, bëi thêi nay, - khi çch m¹ng d©n chñ nh©n d©n thµnh c«ng ®· h¬n nöa thÕ kû råi, th× çch gäi ¤-sin võa hiÖn ®¹i, võa d©n chñ. Mµ c« ¤shin trong phim NhËt lµ ng−êi ®¸ng mÕn, ®¸ng nªu g−¬ng qu¸ ®i chø, ®©u ph¶i ng−êi hÌn, xÊu

78

chi ®©u. Gäi nh− thÕ lµ ph¶i phÐp, kh«ng thÓ chª lµ " mÊt lËp tr−êng " vµo ®©u ®−îc. Ph¸i thø hai, cã lÏ gåm nh÷ng ng−êi míi ¨n nªn lµm ra, hay nãi cho cã h×nh ¶nh lµ míi "lªn ®êi", nªn khi nãi tõ nµy , -th−êng pha chót hîm hÜnh vµ sµnh ®iÖu. Ch¼ng h¹n, hä nãi ngät sít : " viÖc nµy cËu cø b¶o ¤-sin nã lµm cho, viÖc g× ph¶i mã tay vµo !". ChØ néi viÖc gäi ¤-sin ®Ó thay cho ng−êi gióp viÖc, trªn mét sè b¸o, t¹p chÝ ®· cã nh÷ng bµi t¸n ®ång vµ nh÷ng bµi ph¶n ®èi. §èi víi nh÷ng ng−êi ®ang cÇn cã viÖc lµm trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng th× ng−êi ta muèn gäi m×nh lµ g× còng ®−îc, miÔn lµ cã tiÒn. Cßn mÊy «ng bµ, rçi h¬i, r¸ch viÖc, cø thÝch bµn viÖc cña ng−êi, thÝch gäi thÕ naú hay thÕ kia th× tuú, hä ch¼ng quan t©m lµm g×. Mét sè c«ng ty ®−a ng−êi ra lao ®éng n−íc ngoµi ®· ch¼ng ph¶i më çc kho¸ ®µo t¹o chÞ em " ®i ë" cho Hång K«ng, §µi Loan ®Ó khi sang nh÷ng n¬i nµy, ®ì phÇn bì ngì trong viÖc sö dông çc dông cô gia ®×nh nh− nåi c¬m ®iÖn, m¸y hót bôi, lß vi sãng, v.v. ®Êy th«i. V¶ l¹i, b©y giê, ®÷ng ë gãc ®é " t¹o viÖc lµm cho nhiÒu ng−êi" th× kh«ng ai chØ trÝch, phª ph¸n viÖc nu«i ng−êi gióp viÖc trong nhµ lµ bãc lét, lµ mÊt lËp tr−êng n÷a. Khi nãi nh− vËy, ch¾c nhiÒu thanh thiÕu niªn thêi nay kh«ng hiÓu ®−îc t¹i sao mÊy c« mÊy chó l¹i r¾c rèi vÒ çch gäi nh− vËy.B©y giê , quan niÖm vÒ lao ®éng vµ bãc lét ®· kh¸c råi

®Êy, chø tr−íc kia, nghÜa lµ vµo kho¶ng ba m−¬i n¨m thêi gian giòa Çch m¹ng th¸ng T¸m vµ Gi¶i phãng miÒn Nam (1945-1975) , ai nu«i ng−êi gióp viÖc trong nhµ th× thËt lµ phiÒn to¸i. T«i nãi nh− vËy v× ®ã lµ ng−êi vµ viÖc mµ chÝnh t«i ®· chøng kiÕn vµ gia ®×nh t«i ®· lµ khæ chñ. T«i lµm sao nhí ®−îc lµ vó HËu ®· ë nhµ t«i tõ bao giê, nh−ng ch¾c ch¾n lµ tõ l©u l¾m; v× khi t«i hiÓu biÕt, ®i häc vì lßng th× t«i ®· thÊy bµ ë trong nhµ t«i råi. ThÕ råi kh¸ng chiÕn toµn quèc næ ra. Vó HËu theo gia ®×nh t«i t¶n c− vÒ vïng quª ë H−ng Yªn. Vó cã quª qu¸n, ®©u ë çch Hµ Néi cã hai chôc c©y sè, nh−ng kh«ng con çi, nhµ sa sót, ph¶i ra tØnh ë ®î tõ khi cßn trÎ. Khi ®Õn ë nhµ t«i th× ®· luèng tuæi vµ lªn ®Õn chøc " vó giµ". Gia ®×nh t«i coi bµ nh− thµnh phÇn trong gia ®×nh, bëi vËy ®i ®©u th× vó ®i theo ®Êy. Nhµ t«i mang tiÕng l¹c hËu vµ " bãc lét søc lao ®éng " v× Çch m¹ng råi mµ cßn nu«i ng−êi ë trong nhµ. Th«i th× lóc hä chÆn ®−êng hái bµ trªn ®−êng ra chî ®Ó dß hái xem nhµ chñ bãc lét ra sao, cã hay m¾ng má ®¸nh ®Ëp kh«ng vµ kh«ng quªn , xói giôc ph¶i "vïng lªn "chø. Cã khi l¹i ph¸t thanh, tøc lµ nãi trªn loa th«ng tin trªn çi chßi ë ®Çu lµng " Al«! al«! trong lµng nµy, cã gia ®×nh cßn nu«i ng−êi ë, bãc lét søc lao ®éng !", vµ v©n v©n. Tuy nhiªn, hä chØ xói giôc thÕ th«i chø ch¼ng hÒ cã biÖn ph¸p g× ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy, còng kh«ng cã ý ®øng ra ®Ó nu«i nÊng b¶o trî bµ. Khi nµy bµ ®· giµ, h¬i lÈm cÈm vµ yÕu råi, nhiÒu khi kh«ng ®ñ søc ®i chî mua thøc ¨n cho gia ®×nh n÷a. Cßn gia ®×nh t«i, ®©u cã nì bá mÆc bµ ë çi tuæi gÇn s¸u m−¬i råi. Ph¶i chÞu nh÷ng ¸p lùc Êy, nh−ng bè mÑ t«i vÉn ph¶i bÞt tai, dï cho ph¶i nghe lêi qua tiÕng l¹i. ThÕ lµ bµ cø theo gia ®×nh t«i t¶n c− kh¾p vïng ®ång b»ng B¸c Bé vµ råi vµo ®Õn tËn Thanh Ho¸. N¨m 1951, bµ qua ®êi t¹i ®©y sau gÇn mét n¨m liÖt giõ¬ng liÖt chiÕu. Trong ®iÒu kiÖn khã kh¨n thiÕu thèn cña gia ®×nh t¶n c− thêi kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, viÖc lo ®−îc cç ¸o quan vµ ch«n cÊt chu tÊt cho bµ, kÓ kh«ng ®¬n gi¶n chót nµo. ThËt lµ may m¾n khi mua l¹i ®−îc mét cç hËu sù cña gia ®×nh ë lµng bªn vµ xin ®−îc mai t¸ng trang nghÜa ®Þa xø ®¹o çch ®Êy vµi c©y sè. Ngµy nay, cã nh÷ng viÖc t−¬ng tù cã thÓ ®−îc xem lµ nghÜa cö th× håi ®ã nu«i ng−êi gióp viÖc trong nhµ h×nh nh− lµ mét téi ¸c. Nhµ b¸c häc Anh-xtanh cã sèng l¹i th× còng ph¶i vui mõng kh«n xiÕt v× ë ViÖt Nam còng thÊm nhuÇn thuyÕt t−¬ng ®èi cña «ng: cïng mét viÖc, khi th× lµ xÊu ghª gím, lóc l¹i tèt qu¸ trêi !

ng−êi hïng Çi anh chµng S¬n nµy, ng−êi th©m thÊp, g¨m g¾m th«i, thÕ mµ thµnh tÝch ®Çy ng−êi. Gi÷a buæi chçng Mü ®ang vµo håi gay go ¸c liÖt, ®¸m thanh niªn c¬ quan nghe giíi thiÖu vÒ anh chµng tõ tiÒn tuyÕn trë vÒ víi ba lÇn lµ dòng sÜ diÖt Mü th× m¾t ng−íc lªn chíp lia lÞa , ng−ìng mé l¾m. KÓ ra, - còng theo S¬n võa t©m sù, võa nuèi tiÕc - nÕu lý lÞch kh«ng" cao "mét chót, th× ®· ®−îc phong Anh hïng qu©n ®éi råi. §Ó minh chøng cho nh÷ng chiÕn tÝch cña m×nh, anh chµng kh«ng quªn vÐn ¸o lªn, chØ ra mÊy chç bÞ th−¬ng ®· liÒn sÑo, mÆt h¬i nh¨n , cø nh− lµ ®Õn b©y giê mµ vÉn cßn thÊy ®au.

79

Còng v× cã thµnh tÝch nh− vËy nªn chØ ba b¶y hai m−¬i mèt ngµy sau çi buæi tr×nh lµng n¬i c¬ quan míi, S¬n ®−îc chØ ®Þnh lµm bÝ th− thanh niªn c¬ quan ngay t¾p lù.ThiÕu g× lý do khiÕn ng−êi bÝ th− cò ph¶i ra ®i: ®¶m nhiÖm viÖc kh¸c quan träng h¬n hoÆc ®−îc cö ®i häc n−¬c ngoµi,v.v. Çi viÖc nµy çc vÞ tæ chøc lµm dÔ ît. §ång chÝ bÝ th− míi tha hå træ tµi ¨n nãi. Ph¶i c«ng nhËn r»ng anh chµng nµy cã khiÕu hïng biÖn. §øng trªn s©n khÊu, ngoµi s©n hay trong phßng häp, ë ®©u anh chµng còng cã thÓ thao thao bÊt tuyÖt ®−îc. Quªn kÓ r»ng S¬n còng ®· tèt nghiÖp ®¹i häc tr−íc khi ra mÆt trËn; thÕ nªn cã thõa vèn liÕng kü thuËt ®Ó l·nh ®¹o thanh niªn trÝ thøc cña mét c¬ quan qu¶n lý nhµ n−íc vÒ mét lÜnh vùc kinh tÕ-kü thuËt nh− thÕ nµy. Nh−ng råi nh©n d©n bao giê còng s¸ng suèt : dÇn dµ anh em trong c¬ quan thÊy anh chµng nµy chØ cã tµi nãi, mµ kh«ng cã tµi lµm; ®©y lµ nãi ®Õn çi sù lµm lîi cho tËp thÓ. Nãi nh− thÕ cã nghÜa lµ viÖc g× cña ç nh©n, chµng ta vun vÐn l¾m. C«ng viÖc æn ®Þnh, cã vÞ trÝ råi, S¬n ta nghÜ çch ph¶i kiÕm mét c« vî. Vµ chØ ngay sau ®ã gÇn mét n¨m trêi, t«i ®· nhËn ®−îc thiÕp c−ãi cña anh chµng. Còng dïng çi måm, anh ta lµm siªu lßng ®−îc mét bµ giµ khã tÝnh, nh−ng xÝnh c«ng danh, -g¶ cho mét c« g¸i c−ng. C« nµy x−a nay vèn ®−îc chiÒu chuéng trong nhµ, kh«ng coi ai ra g×, nh−ng ®−îc çi l¹i nghe theo mÑ r¨m r¾p. LÊy vî xong, may m¾n sao c¬ quan cã dÞp ph©n nhµ, l¹i dïng tµi ¨n nãi, anh chµng xin ®−îc ë gian nhµ tËp thÓ cÊp bèn ®Çu veo, chç tr«ng ra phÝa ®−êng çi. Khi nµy cßn trong thêi bao cÊp, ch−a ai biÕt tÝnh to¸n g× vÒ nhµ, vÒ ®Êt nªn cã ng−êi cßn chª r»ng cËu S¬n d¹i qu¸, nhµ ë ®µu veo, ®óng chiÒu giã ®«ng b¾c, høng giã cho çc nhµ kh¸c. S¬n chØ c−êi, ra ®Òu nh−êng nhÞn mäi ng−êi, lý nhÝ trong miÖng r»ng vui sèng v× tËp thÓ lµ chÝnh, chø ç nh©n m×nh cã ®¸ng lµ çi g×. Mäi ng−êi trong khu tËp thÓ cßn ca ngîi S¬n vÒ ®øc ch¨m lµm: tõ håi lÊy vî. Cã chç ë ®µng hoµng, c©u ta ®©m ra ch¨m lµm v−ên, cuèc cuèc, síi síi c¶ ngµy, khai hoang ®−îc mét dÎo ®Êt ra ®Õn gÇn ®−êng çi. Ai còng khen lµ lèi vµo khu tËp thÓ ®é nµy s¹ch sÏ h¬n tr−íc bao nhiªu. Anh chµng cßn dïng liÕp tre b¾c r¹p, che ch¾n nh÷ng hµng c©y, luèng rau. ThÕ råi kho¶ng v−ên nµy biÕn thµnh m¸i nhµ tranh tõ lóc nµo kh«ng biÕt n÷a. Vµ khi ®· nèi liÒn gian nhµ chÝnh cña chµng ta tíi ®−êng çi, cËu ta liÒn x©y t¹m mét c¨n nhµ g¹ch s¬ sµi phÝa mÆt ®−êng. KÞp ®Õn khi ®æi míi, kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn bung ra, mäi ng−êi trong tËp thÓ míi chît thÊy lµ hä kÐm th»ng cha S¬n nhiÒu qu¸: tù nhiªn nã cã ®Õn n¨m gian nhµ g¹ch chÔm chÖ ngoµi mÆt phè. Trong tËp thÓ còng cã anh cay có, lªn tiÕng ®ßi kiÖn nµy nä; nh−ng S¬n ®· lo bÞt miÖng nh÷ng chç cÇn ph¶i Ðm, ®· th¨m nu«i" c¶ b¨ng" nh÷ng n¬i cÇn båi d−ìng. MÊy n¨m sau ®ã, S¬n kh«ng lµm c¬ quan nhµ n−íc n÷a, mµ " ®¸nh qu¶" ë ngoµi, chuyªn thi c«ng c«ng tr×nh theo kiÓu m× ¨n liÒn. Chµng ta n©ng cÊp vµ n©ng tÇng n¨m gian nhµ mÆt phè thµnh mét d·y nhµ hai tÇng, cho thuª tÇng d−íi lµm cöa hµng, tÇng trªn ®Ó ë. Víi kho¶n tiÒn cho thuª nhµ, gia ®×nh S¬n sèng ung dung l¾m. Quªn nãi víi çc b¹n r»ng ®©y lµ gia ®×nh thø hai. Ng−êi vî tr−íc, kh«ng chÞu ®−îc tÝnh çch cña h¾n, ®· bång con vµo Nam sau khi chia tay nhau chÝnh thøc t¹i toµ. S¬n ta lÊy vî liÒn sau ®ã vµ ®· cã hai con víi ng−êi vî míi. B©y giê, hiÕm khi S¬n ta nh¾c tíi nh÷ng ngµy chiÕn ®Êu gian khæ ë Tr−êng S¬n. Çi vë diÔn nµy kh«ng cÇn ®Õn n÷a. Çi ®Ých cÇn phÊn ®Êu lµ trë thµnh mét «ng chñ lín, lµ triÖu phó ®«la, chø ®©u lµ anh lÝnh cã çch sèng kh«n, cã çi måm khÐo, ®· tõng ®−îc t¸n tông lµ ng−êi hïng n¬i cöa miÖng ng−êi nhÑ d¹.

Th−¬ng tiÕc ng−êi kh«ng quen

Hai n¨m tr−íc , lÇn ®Çu tiªn t«i xuÊt b¶n ®−îc mét cuèn s¸ch truyÖn. T«i thùc sù thÝch thó, v× ®©y lµ lÇn ®Çu tiªn t«i thµnh c«ng trong viÖc trÌo sang lÜnh vùc v¨n häc nghÖ thuËt. Nãi nh− vËy v×, h¬n hai m−¬i cuèn s¸ch tr−íc ®©y cña t«i ®Òu lµ nh÷ng s¸ch khoa häc kü thuËt chuyªn ngµnh. ViÖc nµy, tr−íc tiªn lµ ë çi sù " ®iÕc kh«ng sî sóng" cña t«i, nh−ng xÐt cho cïng, ph¶i lµ c«ng ®Çu gióp ®ì cña ng−êi biªn tËp. May m¾n thay cho t«i lµ c« biªn tËp viªn, cã çi tªn nh− con chim trong truyÖn tÊm çm,vèn lµ mét nhµ v¨n trÎ cã tµi, - sau khi ®äc b¶n th¶o

80

®· gäi ®iÖn cho t«i víi lêi nhËn xÐt lµ s¸ch dÞch nh÷ng truyÖn hµi h−íc thÕ giíi nµy rÊt hay, c« ®ang gÊp rót biªn tËp ®Ó in. Biªn tËp viªn cã çi giäng nãi røt kho¸t nh−ng vÉn ªm ¸i, - qua ®iÖn tho¹i - cßn cho biÕt r»ng sÏ nhê mét ho¹ sÜ kh¸ næi tiÕng chän nh÷ng tranh biÕm ho¹ thÝch hîp ®Ó minh häa cho s¸ch. C«ng viÖc su«n sÎ h¬n n÷a khi, vµo m«t buæi chiÒu, cã ng−êi tõ miÒn Nam ra, bÊm chu«ng cña vµ ®−a tËn tay cho t«i cuèn s¸ch truyÖn míi in cßn th¬m mïi mùc. T«i mêi ng−êi ®ã vµo, nh−ng anh b¹n c« biªn tËp viªn nµy l¹i cã viÖc gÊp, xin phÐp ®i ngay. LËt gië tíi trang cuèi cña cuèn s¸ch, t«i míi biÕt tªn ng−êi ho¹ sÜ ®· minh ho¹ thµnh c«ng cho cuèn s¸ch nhá cña t«i. T«i cã ý ®Þnh hái khi nµo gÆp c« biªn tËp viªn sÏ hæi thªm vÒ ng−êi ho¹ sÜ nµy. Bëi, tuy kh«ng quen, nh−ng t«i thÊy rÊt cã c¶m t×nh víi anh. ThÕ råi, trong sè t¹p chÝ ThÕ Giíi Míi gÇn cuèi n¨m ®ã, t«i ®äc ®−îc mét tin buån : ng−êi ho¹ sÜ nµy võa mÊt bëi mét tai n¹n giao th«ng gi÷a trong khi ®i c«ng t¸c tõ CÇn Th¬ vÒ tp. Hå ChÝ Minh. Trong kho¶nh kh¾c, t«i thÊy m×nh bÞ mÊt vµ tiÕc mét çi g× quý gi¸ l¾m, bëi chÝnh anh ®· hiÓu vµ t©m ®¾c víi nh÷ng truyÖn cña t«i ®· chän dÞch trong cuèn s¸ch nhá mµ anh lµ ng−êi võa minh ho¹ çch ®ã kh«ng l©u. §äc bµo viÕt vÒ anh trªn t¹p chÝ ThÕ Giíi Míi, t«i cµng th−¬ng tiÕc anh, bëi anh ch¼ng nh÷ng lµ mét ng−êi lµm nghÖ thuËt tµi hoa, say s−a víi nghÒ cña m×nh mµ cßn tr©n träng c«ng viÖc cña ng−êi kh¸c khi thÓ hiÖn çc ý cho s¸t hîp víi néi dung cuèn s¸ch cÇn minh ho¹. §øc tÝnh nµy kh«ng dÔ cã trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr−êng hiÖn nay.

B»ng chóng nhìn tiÒn

NghÜ ra mµ c¨m ghÐt nh÷ng kÎ ®· s¶n xuÊt, tµng tr÷ vµ bu«n b¸n çi thø bét giÕt ng−êi Êy. Nguån gèc cña nã x−a kia cã mµu ®en, th× nay nã tr¾ng to¸t. §æi ®en thµnh tr¾ng mµ nã lµm cho con ng−êi ta ®æi tr¾ng thay ®en. Tõ nh÷ng ng−êi tö tÕ biÕn thµnh nh÷ng kÎ l−u manh; tõ nh÷ng ng−êi nhót nh¸t biÕn thµnh kÎ hung h¨n d÷ t¬n, cã thÓ g©y ¸n giÕt ng−êi bÊt cø lóc nµo;; tõ nh÷ng ®øa trÎ hiÕu th¶o trë thµnh nh÷ng ®øa con kh«ng hÒ nghe lêi cha mÑ, s½n sµng mang bÊt cø thø ®å ®¹c nµo cña gia ®×nh ®i b¸n ®Ó tho¶ m·n c¬n nghiÒn. §· ®éng ch¹m vµo nã, tÊt dÉn ®Õn viÖc tù xo¸ sæ trong cuèn hé khÈu cña gia ®×nh, tù tõ bá tªn tuæi cña m×nh trong céng ®ång, vµ buån h¬n c¶ lµ mang l¹i nçi ®au v« h¹n cho gia ®×nh, mçi khi nghÜ tíi nguyªn nh©n nµo con em m×nh ®· sa ng· tr−íc thø bét tr¾ng cã nguån gèc tõ " Nµng Tiªn N©u". T«i cã ba ng−êi b¹n, cã thÓ nãi r»ng hä ®Òu gÇn gòi, th©n quen víi t«i. Hä rÊt tö tÕ, rÊt cã häc vµ ban ®Çu, hä gi¸o dôc con çi rÊt cÈn thËn. Mçi ng−êi cã mét nghÒ kh¸c nhau, nh−ng ®Òu cã danh vÞ trong x· héi vµ ®−îc träng nÓ vÒ t− çch vµ n¨ng lùc cña hä. VËy mµ hä ®Òu bÊt lùc khi nh÷ng ng−êi con th©n yªu cña hä , - kh«ng hiÓu tù bao giê , chóng ®· tiÕp xóc víi çi thø bét tr¾ng qu¸i ¸c nµy. Ng−êi b¹n thø nhÊt, - anh Thu, cã ®øa con trai duy nhÊt. Nã ®èc chøng chª gia ®×nh lµ nghÌo khã, bá ®i "bôi ®êi" khi míi m−êi l¨m tuæi. Gia ®×nh vÊt v¶ l¾m míi kÐo h¾n vÒ ®−îc,, bëi khi nµy gia ®×nh lµm ¨n hk¸ gi¶ h¬n lµ thêi bao cÊp. Nh−ng chÝnh vµo çi lóc kh¸ gi¶ nµy,th× cËu con l¹i m¾c vµo vßng nghiÖn ngËp. Vµ, khi b¹n t«i ®ang c«ng t¸c ë n−íc ngoµi th× th»ng bÐ " bÞ c¶m" vµ kh«ng qua khái. Nã bÞ sèc thuèc khi sö dông qu¸ liÒu ! Ng−êi b¹n thø hai, - anh Thä, lµ mét ng−êi th¹o nghÒ thuèc thang. KÞp khi thÊy con cã nh÷ng biÓu hiÖn cña ®øa nghiÖn ngËp th× cóng ®· muén. B»ng mäi biÖn ph¸p ch÷a ch¹y vµ cai nghiÖn, anh ®· thö hÕt råi, mµ kÕt côc vÉn ®¸ng buån. ThÕ råi mét h«m, anh gäi ®iÖn cho t«i, giäng nøc në, b¸o r»ng th»ng con trai thø hai cña anh võa bÞ c¶m nÆng, ®· ®ét ngét qua ®êi . Hµng xãm nhµ anh nãi nhá víi t«i r»ng, nã chÕt khi trªn çnh tay kh«ng cßn chç ®Ó mµ tiªm chÝch n÷a ! Ng−êi b¹n thø ba, - anh Ngäc, lµ mét ng−êi cã thÇn kinh thÐp. Anh kh«ng bao giê lé vÎ ®au buån tr−íc ng−êi kh¸c. Bëi vËy, Ýt ng−êi biÕt ®−îc r»ng anh cã nh÷ng t©m sù kh«ng ®−îc gi¶i to¶. Th»ng con thø hai cña anh bá tr−êng ®¹i häc giòa n¨m thø hai , ®ua ®ßi, ch¬i bêi lªu læng. Vµ çi g× ®Õn tÊt ph¶i ®Õn. Nã trë thµnh mét con nghiÖn thùc thô, vµ cha mÑ ®· phaØ nÕm ®ñ çi c¶nh trong nhµ cã ®øa nghiÖn ngËp. §å ®¹c tong nhµ kh«ng çnh mµ bay. NhiÒu lÇn bÞ cai nghiÖn c−ìng bøc. ThÕ mµ còng kh«ng xong, bëi ®Çu ãc th»ng con anh ®· háng råi. Nã

81

kh«ng nghÜ ®iÒu thiÖn ®−îc n÷a. Ng−êi ta ®· b¾t nã ®i cai nghiÖn thËt xa, th©t l©u, t¹i nh÷ng n¬i thËt hÎo l¸nh. §©u vÉn hoµn ®Êy. B©y giê, nã vÉn cßn sèng ®Êy, nh−ng kh«ng bao giê cã thÓ ®oµn tô trong gia ®×nh anh n÷a råi. Cã hái anh, anh còng ch¼ng nãi nhiÒu.VÉn çi thÇn kinh thÐp thuë nµo, anh ch¼ng lé ra; nh−ng anh ®· ®Çu hµng råi, hÕt çch råi . B©y giê, nã ë ®©u, anh còng kh«ng biÕt vµ còng kh«ng cÇn t×m hiÓu thªm n÷a ! Anh chØ cßn niÒm hy väng vµ an ñi ë nh÷ng ®óa con kh¸c cña anh . Chóng ®ang lµm ¨n, häc hµnh nghiªm tóc. CÇu Trêi khÊn PhËt cho chóng kh«ng bao giê bÞ sa ®o¹ vµ bÐn m¶ng tíi gÇn çi thø bét qu¸i ¸c kia!

ch©n dung Mét con ng−êi

H¾n s½n sµng x−ng em víi ai khi cÇn cÇu lîi, dï cho ng−êi ®ã chØ ®¸ng tuæi em ót cña h¾n. Nh−ng khi hÕt c¬ héi lîi léc råi th× h¾n ®æi giäng mµy tao chi tí ngay t¾p lù . H¾n thËt nh− ®Õm, kh«ng giÊu giÕm ý thÝch cña m×nh, vµ nhiÒu khi c©n ®ong ®o ®Õm thËt kü. H¾n ®ßi hái thï lao, båi d−ìng mét çch rÊt cô thÓ : ph¶i cho t«i ¨n mãn nµy, mãn kia; gióp t«i mua thø nµy, thø nä; ph¶i nãi víi ng−êi ta cho t«i thÕ nµy, thÕ kh¸c. NÕu kh«ng nghe lêi, h¾n tr¶ thï ngay ®Êy. H¾n b¶o r»ng: b¹n bÌ ph¶i biÕt ¨n ë cho cã ý cã tø, - ®iÒu ®ã cã nghÜa lµ ph¶i biÕt h¾n muèn g×, ®ßi hái çi g×. Cã anh b¹n ®i c«ng t¸c tõ tØnh kh¸c ®Õn, ghÐ qua nhµ h¾n ta ngñ nhê, v« ý, kh«ng kÞp thêi quµ çp cho con h¾n, liÒn ®−îc chiªu ®·i mét chÇu n»m ngñ muçi ®èt chÝ tö v× kh«ng m¾c mµn. §Êy lµ chuyÖn h¾n nãi ra ®Êy. H¾n cµu nhµu víi mét ng−êi lµm cïng ®¬n vÞ võa ®i T©y vÒ mµ mét ®iÕu thuèc còng ch¼ng cho h¾n. H¾n cè moi mãc xem ng−êi nµy cßn g× ®Ó h¾n khai th¸c ®−îc. Mµy hÕt mäi thø råi − ? H−îm ®Ó nghÜ xem nµo... A! mµy míi mua xe m¸y Babetta ph¶i

kh«ng, thÕ th× ph¶i cho tao ®i lªn Hå T©y mét vßng, xem çi xe cã tèt kh«ng Anh b¹n kia ®ång ý ngay, cho ngåi lªn xe, ®Ìo gÇn hÕt mét vßng quanh Hå T©y cho h¾n ®· ®êi råi míi quay vÒ. Nh−ng h¾n ®©u cã tho¶ m·n. H¾n chöi çi th»ng Êy häc ®Õn phã tiÕn sÜ råi mµ cßn ngu. ¤ng h¬n ba chôc tuæi råi, cã ®©u thÝch ngåi xe m¸y ch¬i d−ng ®Õn thÕ, ch¼ng qua lµ «ng thÌm b¸nh t«m míi gîi ý ®i Hå T©y, thÕ mµ nã ngu qu¸, hay cè t×nh lê ®i, phít qua c¶ mÊy chç cã mïi b¸nh t«m ®ang r¸n th¬m lõng Th»ng nµy quû thËt, th«i h·y ®îi ®Êy."Nu, pakazi !"Quªn nãi lµ h¾n biÕt

tiÕng Nga. Bëi h¾n ®· tèt nghiÖp ®¹i häc ngo¹i ng÷ vÒ thø tiÕng nµy. ChØ téi h¾n nãi nh− ng« rang, lèp cèp l¾m. §−îc çi h¾n kh«ng tù vç ngùc cho m×nh lµ giái ®©u mµ th−êng khoe lµ häc cïng líp víi èi th»ng giái, trong ®ã cã mét th»ng th¹o tiÕng ®¸o ®Ó, tõng ®−îc mêi lµm th−êng trùc ë SÐp(1) , råi sø qu¸n bªn Nga c¬ ®Êy. Th«i, kÖ chóng nã. ChØ biÕt lµ ®øa nµo ®èi xö víi tao kh«ng chu tÊt th×, "Nu, pakazi !". H¾n cø thu vÐn thÕ, mµ trong thêi bao cÊp,h¾n còng söa ch÷a c¬ b¶n ng«i nhµ cña h¾n ë tËn thÞ x·, khang trang ®¸o ®Ó. H¾n khoe r»ng cã con em lao ®éng ë TiÖp, nghe h¾n kÓ khæ kÓ cùc ë trong n−íc, ®µnh nhÞn ¨n nhÞn mÆc, dµnh dôm göi vÒ cho «ng anh quý ho¸ çi xe ®¹p mµ lÏ ra nã ph¶i göi cho chèng nã tr−íc ®·. H¾n khen hÕt mùc lµ con em thÕ mµ ngoan ngo·n. §−îc thÓ, h¾n l¹i bÞa ra lµ vî èm con ®au, nÕu em göi vÒ cho anh mét çi n÷a th× anh míi tai qua n¹n khái(!). H¾n c«ng t¸c ë ®¬n vÞ nµo, tr−íc sau còng ph¶i t×m cho ®−îc mét c«ng viÖc thu lîi lÆt vÆt hµng ngµy. XuÊt th©n lµ phiªn dÞch viªn, nh−ng suèt håi bao cÊp, h¾n chØ thÝch phôc vô cac ®oµn ®i n−íc ngoµi: nµo dÉn ®i m−în quÇn ¸o Tμi chÝnh(2), ®−a ®ãn

®oµn ®i vÒ, - tÊt nhiªn cã c¶ viÖc chuÈn bÞ xin xe xin cé. H¾n thÝch nhËn nh÷ng viÖc cã thÓ kÓ ra, ®Õm ra ®Ó sau nµy cßn tÝnh c«ng víi nh÷ng ng−êi mµ h¾n cã nhiÖm vô phôc vô. H¾n b« b« :" ch¼ng lÏ t«i lo cho anh ®i, ®ãn anh anh vÒ (tÊt nhªn lµ b»ng xe nhµ n−íc) tËn s©n bay mµ anh kh«ng cho t«i ®−îc mét çi xÝch xe ®¹p hay mét chiÕc moay ¬ (3) ®−îc hay sao ?H×, h×, léc bÊt tËn h−ëng..." Ph¶i çi lµ c¬ quan cña h¾n hay chuyÓn ®æi, t¸ch nhËp, kh«ng æn ®Þnh l¾m, v× thÕ h¾n xin bÐng vÒ phßng hµnh chÝnh, tõ bá lu«n çi viÖc biªn dÞch ví vÈn mÊy bµi trong s¸ch b¸o n−íc ngoµi, dÞch c«ng kh«ng, ®©u cã ra tiÒn kia chø . Cø dÊm dí thÕ mµ h¾n tÝch luü kh¸ ra phÕt. §−îc çi lµ h¾n cã søc khoÎ tèt, cã thÓ hÊp thu tÊt c¶ nh÷ng g× ng−êi ta cho, tõ ¨n uèng c¨ng bông ®Õn thø ph¶i mang v¸c nh− bao xi m¨ng thõa, çi thïng gç th«ng kÒnh cµng ®ùng hµng cña bän ®i T©y vÒ . H¾n b¶o, h¾n kh«ng cßn lµ thanh niªn n÷a nh−ng vÉn Ba s¾n sμng: s½n sµng xin,

s½n sµng nhËn vµ s½n sµng mang v¸c. H¾n lµm tõ A ®Õn Z. T«i còng cã mét kû niÖm vÒ h¾n ®Êy.

82

N¨m Êy, ®óng çi ngµy t«i hÑn víi h¾n cïng ®i m−în quÇn ¸o Tµi chÝnh ®Ó chuÈn bÞ c«ng t¸c

n−íc ngoµi th× bµ mÑ t«i mÊt. Anh b¹n t«i ®i lÊy thay. Êy vËy mµ h¾n cø ca cÈm m·i víi anh b¹n t«i r»ng, çi cËu C. ®· høa cho m×nh ¨n phë ngµy h«m nay råi c¬ mµ. TÖ thËt, thÓ nã kh«ng nhê thªm cËu viÖc g× n÷a µ ? (!). H«m võa råi, nghÜa lµ sau m−êi mÊy n¨m, t«i l¹i gÆp h¾n trong mét ®¸m tang ng−êi b¹n. H¾n vÉn bÐo tèt, m−ît mµ, ®á nh− gÊc, vÎ mÆt m·n nguyÖn. Cã ®iÒu lµ sau çi b¾t tay, t«i ch−a kÞp hái han g× , th× h¾n ®· lñi ®©u mÊt. Cã thÓ lµ h¾n c¶m thÊy ng−îng vÒ nh÷ng g× ®· thÓ hiÖn håi chóng t«i cßn lµm viÖc víi nhau. Nh−ng cã lÏ kh«ng ph¶i. Çi chÝnh lµ kh«ng thÊy cÇn khai th¸c g× ®−îc ë t«i n÷a. KÓ c¶ mét ®iÕu thuèc. T«i cai thuèc tõ l©u råi. __________ (1) SEV; Héi ®ång t−¬ng tùo kinh tÕ çc n−íc XHCN, trô së t¹i Matc¬va

(2) Håi bao cÊp, çc ®oμn ®i c«ng t¸c n−íc ngoμi ®Òu m−în comlª, vali t¹i Bé Tμi chÝnh.

(3) Lμ nh÷ng thø hiÕm vμ cÇn ®Ó söa sang chiÕc xe ®¹p cña çn bé ph¶i ®i c«ng t¸c nhiÒu mμ Ýt

®−îc cung cÊp hoÆc rÊt hiÕm trong thêi bao cÊp.

BiÕt thÕ nμo lμ ch¾c, lμ lÐp ?

Hä kh«ng ph¶i lµ nh÷ng «ng chñ bµ chñ cã nhµ cho thuª mµ lµ nh÷ng ng−êi chñ gia ®×nh chøa chóng t«i, nh÷ng ng−êi s¬ t¸n. Trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng ph¸ ho¹i b»ng kh«ng qu©n cña Mü nh÷ng n¨m 1960-1970, ta cã chñ tr−¬ng ®−a bít nh÷ng c¬ quan, tr−êng häc,v.v. tõ nh÷ng thµnh phè lín vÒ n«ng th«n, cã thÓ xa ®Õn vµi tr¨m c©y sè. Chñ tr−¬ng s¬ t¸n lµ mét tuyÖt

chiªu. Nã kh«ng gièng nh− "t¶n c−" thßi kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p. ë thêi Êy, ®èi vãi thµnh thÞ th× ta cã chñ tr−¬ng "tiªu thæ kh¸ng chiÕn" ®Ó qu©n Ph¸p kh«ng cã chç mµ tró ngô, mµ ®ãng ®ån bèt. V¶ l¹i, t¶n c− lµ ®Ó ch¹y giÆc ë mÆt ®Êt : giÆc ®¸nh ®Õn ®©u, tÊt nhiªn ng−êi d©n ph¶i ch¹y ®i ®Ó qu©n ®éi cßn triÓn khai chiÕn ®Êu. ThuËt ng÷ " s¬ t¸n", thùc chÊt lµ d·n ng−êi bít ë nhøng ®iÓm d©n c− ®«ng ®óc nh»m h¹n chÕ th−¬ng vong khi cã kh«ng kÝch cña m¸y bay Mü. - ®· ®−îc n−íc ngoµi quan t©m, vµ trong tõ ®iÓn Larousse håi gi÷a thËp kû 60 ®· ph¶i bæ sung ®éng tõ setaniser (so-ta-ni-zª) , - kh«ng ph¶i lµ ®iÒu ngÉu nhiªn. C¬ quan ®i ®Õn ®©u, ng−êi d©n ë ®Þa ph−¬ng ®ã ®Òu gióp ®ì tËn t×nh, mµ quan träng nhÊt lµ n¬i ¨n chèn ë. TÊt nhiªn lµ çc c¬ quan ®· ®−a ng−êi ®i tiÒn tr¹m ®Õn tr−íc, lµm viÖc víi

chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng ®Ó ®Þa ph−¬ng cã kÕ ho¹ch bè trÝ çc gia ®×nh s¬ t¸n vÒ nh÷ng gia ®×nh thÝch hîp. Nh÷ng ng−êi ë thµnh phè x−a nay kh«ng mÊy ai vui vÎ g× khi cã mét ng−êi l¹ ®Õn ë lú trong nhµ m×nh, dï chØ vµi ba ngµy. §»ng nµy, ë ®©u kÐo ®Õn nhµ m×nh, chiÕm hÕt nh÷ng chç tèt nhÊt trong nhµ, råi kª dän gi−êng ph¶n, g©y ån ü kh«ng ph¶i chØ vµi ngµy, vµi tuÇn mµ ®»ng ®½ng hµng n¨m trêi. Cã khi kÐo dµi v« thêi h¹n, bëi chiÕn tranh ch−a hÕt th× nh÷ng «ng bµ kh«ng biÕt khæ nµy, bän trÎ chØ biÕt ch¬i kh«ng biÕt lµm nµy cßn ë lú trong nh÷ng m¸i nhµ tranh, hoÆc kh¸ h¬n mµ nh÷ng m¸i nhµ lîp ngãi cña nhμ trªn, - lµ n¬i khang trang nhÊt cña gia ®×nh hä. B¹n

cø thö t−ëng t−îng xem, ng«i nhµ trªn ( th−êng lµ ba gian hoÆc h·n h÷u n¨m gian) , cã gian gi÷a lµ n¬i thê cóng trang nghiªm, mµ nay l¹i chÔm trÖ cã ®Õn mÊy çi gi−êng kª ë hai gian bªn c¹nh, kÓ còng khã coi. ThÕ nh−ng ng−êi n«ng d©n ta, bÞ mang tiÕng lµ rÊt t− h÷u, th× nay khi ®· th«ng hiÓu råi th× còng ch¼ng c©u nÖ viÖc ®ã. §· thÕ, çc «ng çc bµ ë tØnh vÒ, sinh ho¹t hk¸c h¼n, nhiÒu ng−êi ch¼ng cã ý tø g×, cã ng−êi h×nh nh− cßn tá vÎ nµy nä vÒ sù giµu cã cña m×nh khi cho con ¨n çi nµy uèng çi kia. Cã ng−êi n»m quay ch©n vÒ phÝa bµn thê cña hä mµ kh«ng tù thÊy ch−íng. Ch¾c lµ «ng bµ chñ nhµ còng khã chÞu, song l¹i tÆc l−ìi : lo¹n l¹c mµ, mÊy khi cã dÞp gióp ®ì ®−îc ng−êi kh¸c ! Trong suèt thêi gian s¬ t¸n, t«i ®· ë nhê nhiÒu nhµ, bëi c¬ quan chuyÓn qua nhiÒu n¬i, qua nhiÒu tØnh. Song ®¸ng nhí vµ cã Ên t−îng nhÊt ®èi víi t«i, ph¶i kÓ tíi «ng chñ ng−êi c«ng gi¸o ë Ch−¬ng Mü. T«i vµ anh B¶o cïng ®−îc bè trÝ sèng ë ng«i nhµ nµy. ¤ng bµ chñ nhµ kh«ng thÝch chøa gia ®×nh cã con çi, nªn thÊy chóng t«i- hai anh chµng ®ùc rùa- ra m¾t víi mét Ýt s¸ch vë, hai çi

83

ba l« ®Õn ë th× cã vÎ mõng l¾m. Hai çi «ng nµy l¹i s¬i c¬m tËp thÓ, ngµy hai b÷a mang b¸t ®òa ®Õn nhµ ¨n, ch¼ng nÊu n−íng phiÒn hµ g×. ThÕ lµ tèt. Tuy vËy, hai «ng kh¸ch quý nµy còng chiÕm hÕt gia bªn ph¶i cña nhµ chÝnh, n¬i gian gi÷a cã bøc tranh næi tiÕng " Chóa Giªsu vµ m−êi ba t«ng ®å"ch¹y xuèt mét gian, tõ cét nµy tíi cét kia. T«i cø ngÉm, kh«ng hiÓu çi bøc tranh næi tiÕng nµy tr«i næi tõ ®©u tíi mµ kh«ng tiÖn hái. ThÕ th× ch¼ng ph¶i bµn n÷a, ®©y lµ nhµ c«ng gi¸o. Çi lµng nµy cã c¶ ®¹o, cã c¶ ®êi. Xem ra d©n c«ng gi¸o giµu cã, nhµ cöa khang trang h¬n xãm cã ng«i chïa nhá. ¤ng chñ ®· ngoµi s¸u m−¬i, hay kªu ca èm ®au, nh−ng xem ra «ng cßn khoÎ l¾m. Bµ vî - h×nh nh− lµ vî hai- trÎ h¬n «ng nhiÒu. Bµ ta cã çi vÎ ®Ñp thuÇn n«ng, ch¾c lµ håi m−êi t¸m ®«i m−¬i, trong lµng nhiÒu anh chÕt mÖt. HiÕm cã mét ®«i vî chèng n«ng th«n mµ hîp nhau ®Õn thÕ. Cã ë l©u míi biÕt nh− vËy, bëi nÕu chØ nh×n ngoµi, nghe hä ®èi tho¹i, bµn viÖc canh t¸c th× t−ëng «ng nµy chuyªn b¾t n¹t vî, gia tr−ëng cã h¹ng. ¤ng th−êng n»m rªn vµ chØ huy mäi viÖc, bµ thùc hiÖn tèi ngµy. Quªn nãi lµ «ng bµ chñ cã hai ng−êi con khoÎ m¹nh vµ xinh t−¬i, mét trai mét g¸i. ThØnh tho¶ng míi thÊy hä xuÊt hiÖn. CËu con trai ®ang häc tr−êng y sÜ cña tØnh, cßn c« con g¸i ë tuæi ®«i m−¬i - l¹i lµ con bµ ba, th× ë víi bµ ngo¹i m·i tËn cuèi lµng . Lµ con trai ë n«ng th«n, nh−ng cËu con trai rÊt th¸o v¸t, cã thÓ nãi lµ kh¸ ®iÓn trai vµ khoÎ m¹nh. ThØnh tho¶ng, vµo chñ nhËt hay ngµy lÔ, Kh«i míi ghÐ vÒ nhµ. Chóng t«i nhanh chãng quen nhau , chuyÖn trß r«m r¶, bëi cã mét vµi së thÝch gièng nhau. ¤ng bµ chñ tuy kªu ca ®øa con trai ph¸ gia chi tö, nh−ng xem chõng nÓ cËu ta vµ bµ mÑ s½n sµng cho cËu ta tiÒn, tÊt nhiªn lµ giÊu «ng bè. Kh«ng hiÓu, run rñi thÕ nµo mµ «ng bµ chñ nhµ tin t«i ®¸o ®Ó. Còng cã thÓ lµ qua th¸i ®é t«i ®èi xö víi mét sè anh em ®ång nghiÖp khi tíi th¨m nhµ ch¨ng. Th«i th× vui vÎ lµ chÝnh, ch¼ng mÊy khi gay go víi ai. Ngµy ngµy hä thÊy t«i ch¨m chØ lµm ¨n; hÝ ho¸y "viÕt viÕt g× mµ l¾m thÕ", ®Õn b÷a míi v¸c b¸t ®òa ra nhµ ¨n. TiÖn ®©y xin nãi thªm lµ, c¬ quan t«i, trõ khi phØ häp chung, cßn th× ai lµm viÖc ë nhµ nÊy theo nhãm c«ng t¸c. Anh B¶o, ciïng xÕp ë chung víi t«i còng vui tÝnh l¾m, nh−ng th−êng m¾c viÖc c«ng ®oµn, huy ph¶i vÒ Hµ Néi c«ng t¸c, thµnh thö t«i lµ ng−êi gÇn gòi víi hä h¬n. Sù tÝn nhiÖm ®Çu tiªn thÓ hiÖn ë viÖc ®−a cho t«i mÊy lä thuèc cña gia ®×nh, göi vµo tñ s¸ch cña c¬ quan. Còng l¹i ph¶i më çi ngoÆc n÷a lµ t«i gi÷ s¸ch b¸o l−u tr÷ cña c¬ quan nªn ngoµi ®å ®¹c cña m×nh lµ çi ba l«, çi xe ®¹p, cßn thªm çi tñ s¸ch. §èi víi nhµ n«ng th«n håi ®ã, vÉn cã thãi quen kh«ng ®ãng cæng ( õ mµ nhµ nµy lµm g× cã cæng! ), cöa lóc nµo còng më toang suèt c¶ ba gian, th× çi tñ cã lÏ lµ thø gi÷ cña kiªn cè nhÊt råi. Nh−ng göi nh− vËy ®Ó khi èm ®au, "b¸c s¬ t¸n "liÖu mµ ph¸t l¹i cho, bÖnh nµy uèng mÊy " vª", bÖnh kia uèng mÊy "vª" lµ b¸c Êy biÕt ®Êy. DÊu hiÖu thø hai chøng tá «ng chñ tin t−ëng n¬i t«i lµ ë chç Ýt nhiÒu ®· t©m sù víi t«i vµo nh÷ng khi «ng khã ngñ. ¤ng n»m n¬i ph¶n ë gian bªn tr¸i, mÆt vÉn quay vµo trong t−êng, m¾t vÉn nh¾m nghiÒn, sau mét tiÕng rªn, «ng gäi nhá: nµy, b¸c vÉn thøc ®Êy −. (T«i chØ nhØnh h¬n con çi cô Ýt tuæi, x−ng ch¸u víi «ng, vËy mµ ch¼ng khi nµo chÞu gäi t«i b»ng anh cho nã trÎ. Cã lóc t«i cßn nghe lám thÊy «ng b¶o bµ r»ng ng−êi ta tuy trÎ, nh−ng cã çi ch÷, mµ xem ra çi b¸c nµy còng biÕt ng−êi biÕt cña ®¸o ®Ó ®Êy). Nh÷ng lóc nh− thÕ, t«i còng ph¶i gi¶ vê ó í mét lóc råi míi tØnh mµ th−a: "b¸c gäi ch¸u ¹?" T«i ch−a hiÓu cã chuyÖn g× th× «ng l¹i nãi tiÕp:" ch−a biÕt thÕ nµo lµ ch¾c, ch−a biÕt thÕ nµo lµ lÐp". T«i c©m b¾t, ch¼ng hiÓu chuyÖn m« tª g×. T«i ngåi nhám dËy ®Ó nghe cho thñng c©u chuyÖn. ¤ng chñ b¶o:" B¸c cã çi ch÷, tÝnh hé t«i xem nªn nh− thÕ nµo. Çi con Xu©n nhµ t«i ë trong lµng Êy nã võa xin t«i tiÒn ®Ó mua çi xe ®¹p. Khã nghÜ thËt, cã khi ph¶i mÊt tiÒn víi nã Êy chø. B¸c biÕt råi, çi th»ng Kh«i nhµ t«i, nh¾ng nhÝt thÕ th«i, nh−ng ch¾c g× ®· nhë v¶ ®−îc g× sau nµy, b©y giß con em nã, tuy kh«ng ë víi m×nh, nh−ng sau nµy, v« phóc cã khi nã l¹i gióp ®−îc m×nh còng nªn Êy chø. T«i nghÜ n¸t ra mµ kh«ng xong çi viÖc nµy. ¤ng thö gãp ý cho t«i xem. Nªn lµm thÕ nµo ?". T«i kÞp hiÓu c©u chuyÖn , ®ang nghÜ nªn tr¶ lêi thÕ nµo th× «ng l¹i tiÕp: " Çi th»ng anh nã chØ khu©n cña cña nhµ ®i th«i, d¹i g¸i l¾m, ch¼ng nhê v¶ g× ®−îc ®©u. Ngé nhì con em nã ví ®−îc «ng t¸, «ng t−íng g×, b©y giê nã xin, m×nh kh«ng cho, sau nµy nhê v¶ nã th× ª mÆt «ng bè l¾m. Ch¼ng biÕt thÕ nµo lµ ch¾c, thÕ nµo lµ lÐp". ThÕ th× t«i thñng c©u chuyÖn råi, nÕu kh«ng th× cø tuëng «ng chñ nghÜ vÒ chÊt l−îng thãc lóa, mïa mµng g× c¬ ®Êy ! TÊt nhiªn , t«i ph¶i ®ãng vai trß mét anh " trung gian hoµ gi¶i", t¸n ®ång ý kiÕn cña «ng chñ. T«i b¶o " Cô nghÜ thÕ lµ ph¶i l¾m, b©y

84

giê con g¸i cã khi cßn nhê v¶ ®−îc, chø con trai th× hçng hÔnh l¾m. B©y giê ng−êi ta kh«ng ph©n biÖt trai g¸i ®©u, miÔn lµ ®øa nµo xÐt ra ®¾c dông h¬n th«i, mÊy l¹i, thêi nµy b×nh ®¼ng rèi, con nµo xin còng cho tuèt, chØ khi kh«ng cã th× ph¶i chÞu. T«i nãi víi «ng chñ thÕ v× t«i thÊy «ng lµ ng−êi biÕt lµm ¨n, qu¶n lý c«ng viÖc, chø ®©u ph¶i çi ng÷ chØ biÕt n»m mµ rªn. ¤ng chÝnh lµ mét ng−êi lo cho c¶ kho ng−êi lµm cña çi gia ®×nh nµy ®Êy. T«i ®· thÊy «ng t¸t con g¸i mét çi siªu vÑo khi c« ta trång thõa mÊy c©y b¾p trong mét luèng rau. T«i còng thÊy «ng thÇm th× chØ huy bµ vî (còng lµ ng−êi rÊt kh«n ngoan vµ tham c«ng tiÕc viÖc) mçi khi nhµ thuª thªm ng−êi lµm. T«i còng ®· thÊy «ng cho hµng chôc ng−êi lµm ®ay ( khi trêi m−a, kh«ng lµm ®ång, lµm v−ên ®−îc) ¨n ng« rang miÔn phÝ trong lóc se ®ay tuèt ®ay. ¤ng b¶o ®Ó cho vui miÖng., thùc ra ®Õn b÷a th× ngang d¹ råi, hái cßn ¨n ®−îc nhiÒu c¬m n÷a kh«ng? Quªn nãi r»ng nhµ «ng, nghe ®©u tr−íc ®©y vµo hµng kh¸ gi¶ nhÊt nh×. Râ råi. Cét, kÌo, cöa bøc bµn toµn lim víi gô kh«ng ph¶i lµ nhµ nghÌo d¸m lµm råi. V¶ l¹i, bøc tranh 13 th¸nh t«ng ®å cña §øc Chóa vÉn lµ nçi ¸m ¶nh ®èi víi t«i. Lµm sao mµ n¬i gÇn nh− heo hót nµy l¹i cã bøc tranh to hÕt c¶ gian nhµ l¹c tíi ®−îc. ¤ng kh«ng thuéc vµo lo¹i keokiÖt, nh−ng gím ghª. Çi g× cÇn tiªu ph¶i tiªu ;çi g× cÇn tiÕt kiÖm th× gi¸ cã hêi mÊy còng kh«ng mua. Tuy lµ gi¸o ®©n, nh−ng ngµy lÔ d©n téc nh− mång n¨m th¸ng n¨m,ngµy r»m th¸ng t¸m, «ng vÉn söa m©m c¬m, mêi kh¸ch linh ®×nh. TÊt nhiªn còng mêi hai b¸c s¬ t¸n tham dô cho thªm phÇn vui vÎ. VËy lµ «ng còng sÜ diÖn ®¸o ®Ó.

ChiÕn tranh qua ®i, bän t«i trë vÒ Hµ Néi, ®Ó l¹i çi tÜnh mÞch x−a cò cña n¬i nµy, vµ c¶ nh÷ng «ng bµ chñ, ngÉm ra lµ ®¸ng mÕn, ®¸ng kÝnh qu¸ ®i chø. MÊy n¨m sau, anh con trai còng ghÐ qua nhµ t«i ch¬i; hái th¨m th× b¶o r»ng «ng bµ cô giµ yÕu c¶ råi; hái thªm n÷a th× míi biÕt cËu ta v©n ch−a lÊy vî. Hái con em th× cËu b¶o b©y g× nã ë Thµnh phè Hå ChÝ Minh, giµu cã l¾m, v× lÊy ®−îc mét «ng cã cì ë thµnh phè nµy. Th× ra, kh«ng biÕt ®©u lµ ch¾c, lµ lÐp. §óng nh− «ng chñ cña t«i håi nµo ®· ®o¸n biÕt nh− vËy !

Hoμng Phó

Tªn anh cã nghÜa na n¸ nh− thÕ. §©y lµ çch gäi cña miÒn B¾c. Quª anh tËn miÒn Nam Trung bé nghÌo l¾m, nªn ®Î con ra, ai còng m¬ −íc sau nµy giÇu cã. TËp kÕt, tõ míi biÕt ®äc th«ng viÕt th¹o, anh ®−îc häc bæ tóc v¨n ho¸ vµ sau bèn n¨m th× anh tèt nghiÖp tr−êng trung cÊp. Häc theo kiÓu båi d−ìng cÊp tèc nh− vËy, ngoµi kü thuËt anh n¾m ®−îc, th× nh÷ng thø kh¸c vÉn cßn nhiÒu lç hæng vµ thiÕu kiÕn thøc l¾m. Nh−ng mäi ng−êi th«ng c¶m, kh«ng b¾t bÎ anh trong c©u v¨n, ch÷ nghÜa khi anh th¶o çi c«ng v¨n, viÕt tê tr×nh ®Ó ban hµnh tiªu chuÈn nä, quy ph¹m kia. Quªn nãi víi çc b¹n r»ng anh cïng lµm viÖc víi chóng t«i trong mét ®¬n vÞ chuyªn so¹n th¶o v¨n b¶n luËt lÖ kü thuËt cho ngµnh. §−îc çi anh cÇn cï, chÞu khã vµ l¹i rÊt tù tin nªn cña ®¸ng téi, còng lµm ®−îc viÖc. Thµnh phÇn gia ®×nh cña anh tèt, - ®iÒu nµy lµ tÊt nhiªn- nªn anh nhanh chãng ®−îc vµo §¶ng, vµ nh− thÕ anh lµ phô tr¸ch cña chóng t«i, nh÷ng ®øa ®· tèt nghiÖp kü s− tr−íc anh vµi n¨m. Anh vui vÎ, nhiÒu khi h¬i " bèc phÐt" nªn bän chóng t«i còng cã lóc giìn anh, mµ anh t−ëng thËt. Nhí nhÊt lµ çi vô chóng t«i vun ghÐp cho anh vµ c« LÞch, mét d©n Hµ Thµnh chÝnh gèc vµ cã tiÕng lµ ®iÖu ®µ tõ khi cßn häc ë B¸ch khoa Hµ Néi. Kh«ng hiÓu sao, anh t−ëng c« ta thÝch anh thËt nªn vui vÎ h¬n nhiÒu, lµm d¸ng h¬n nhiÒu vµ ®Æc ®iÖt lµ hay h¸t − ö trong miÖng. ThØnh tho¶ng chóng t«i l¹i " l¨ng xª" cho anh mét bøc th− göi tõ Hµ Néi lªn chç s¬ t¸n. Khã kh¨n g× ®©u khi lµm viÖc nµy: viÕt phÞa mét l¸ th− mïi mÉn, cho vµo phong b×, d¸n con tem ®· dïng råi vµo ®ã råi ®Ó ngay d−íi gèi t¹i nhµ anh ë n¬i s¬ t¸n, thÓ lµ xong . Cóng ch¼ng ai truy nguyªn çi th− nµy ®Õn chç s¬ t¸n nh− thÕ nµo ®©u. Bëi vËy anh tin t−ëng vµo mèi t×nh ®ã l¾m, vµ ®Ó t¨ng uy thÕ cña m×nh, anh tËp c¶ ®µn ¾c-coãc-®ª-«ng. Chóng t«i th−êng ®ïa mµ b¶o anh r»ng : cËu kÐo bµi" kÒ vai s¸t- ch¸t, ch¸t - bªn nhau ®i". Anh c−êi hiÒn hËu. ThÕ råi c« LÞch còng hay biÕt ®−îc çi viÖc trªu chäc, g¾p" löa t×nh yªu" bá tim ng−êi cña chóng t«i. May mµ c« Êy kh«ng giËn bän t«i, mµ tr¸i l¹i, cßn t×m gÆp Hoµng Phó nãi l¹i chuyÖn nµy vµ ®Ò nghÞ víi anh cø quan hÖ b×nh th−êng nh− nh÷ng b¹n ®ång nghiÖp th«i. Anh còng buån mÊt mét tuÇn lÔ, nh−ng råi l¹i mau chãng quªn ®i v× bän t«i l¹i míi s¾m cho anh mét ®¸m n÷a.

85

Còng ch¼ng nãi thªm vÒ ®¸m thø hai nµy lµm g×, v× vÉn lµ chuyÖn ®ïa vui th«i, kÕt côc ch¼ng ai giËn ai. ChiÕn tranh ph¸ ho¹i ë miÒn B¾c kÕt thóc. Råi c¬ quan t¸ch ra, nhËp vµo mÊy phen, v× thÕ nªn chóng t«i kh«ng cïng lµm víi anh n÷a. Anh ®−îc chuyÓn sang lµm qu¶n ®ãc mét ph©n x−ëng in cña mét viÖn thuéc c¬ quan Bé. Anh ph¸t huy çi ®øc cÇn cï ch¨m chØ cña m×nh trong thêi kinh tÕ thÞ tr−êng, tèi m¾t tèi mòi lo c«ng viÖc cho anh em v× ®¬n vÞ anh ®· h¹ch to¸n riªng råi. ThÕ råi mét h«m chóng t«i giËt m×nh khi nghe tin anh mÊt do mét t¹i n¹n giao th«ng. Anh em trong x−ëng kÓ l¹i r¨ng anh ®· bÞ mét chiÕc xe t¶i ch¹y vong m¹ng trªn ®−êng 1A çn ph¶i khi anh ®¹p xe tõ nhu nhµ ë Kim Liªn ra ®−êng çi vµo lóc n¨m g×¬ s¸ng ngµy h«m ®ã. T«i ®i viÕng anh, båi håi nhí l¹i nh÷ng ngµy lµm chung. Tù nhiªn t«i ©n hËn v× c¶m thÊy cã lóc nµo ®ã ®ïa giìn qu¸ ®¸ng ®èi víi anh. Nh−ng ch¾c lµ anh còng tha thø, vµ xem nh÷ng dßng viÕt vÒ anh nµy lµ nh÷ng nÐn h−¬ng t−ëng nhí...

RÐt ®i ®©u råi ?

Håi t«i míi lªn m−êi, cã nh÷ng ®ªm n»m ®¾p ch¨n b«ng chïm lªn qu¸ ®Çu mµ vÉn thÊy rÐt. V¨ng v¼ng ®©u ®©y cã ai h¸t bµi mïa ®«ng chiÕn sÜ " giã bÊc tíi ®©y, mét mïa ®«ng..."nghe

mµ ín ®Õn tËn x−¬ng sèng. §ã lµ mïa ®«ng n¨m 1948, khi gia ®×nh t«i t¶n c− vÒ mét lµng hÎo

l¸nh, nghÌo nµn, vïng ®ång chiªm tròng ë ý Yªn, Nam §Þnh. Gäi lµ nhµ, nh−ng thùc ra chØ lµ tóp lÒu tranh ë gi÷a n¬i ®ång kh«ng m«ng qu¹nh, nªn bªn ngoµi thÕ nµo, bªn trong nh− vËy, m¸i

r¹, cöa phªn chØ c¶n ®−îc çi giã chø kh«ng ng¨n ®−îc çi rÐt. Ên t−îng vÒ mét çi l¹nh thßi th¬ Êu cø ®eo ®¼ng m·i trong t«i. Råi sau nµy, vµo nh÷ng n¨m gi÷a thÕ kû cã nh÷ng mïa ®«ng cßn l¹nh h¬n thÕ, nh−ng v× ë trong néi thµnh Hµ Néi, nhµ cöa san s¸t nªn chØ thÊy Êm cóng. Song kh«ng hiÓu sao, khi ë thµnh thÞ th× Ên t−îng vÒ çi l¹nh cña nh÷ng ®ªm N«en míi lµm t«i thÝch thó. Nh− mét th«ng lÖ, nÕu N«en mµ kh«ng rÐt, th× t«i cho r»ng n¨m Êy kh«ng cã mïa ®«ng. Cµng vÒ cuèi thÕ kû hai m−¬i, h×nh nh− rÐt cµng Ýt. Vµ mét ®iÒu thÊy râ lµ cã nh÷ng bé quÇn ¸o rÐt t«i kh«ng ph¶i sá ®Õn mÊy n¨m liÒn. §ã lµ ch−a kÓ ®Õn nh÷ng n¨m, vµo th¸ng m−êi hai d−¬ng lÞch råi mµ kh«ng mÆc næi mét çi ¸o vÐt. Ng−êi ta dÔ dµng gi¶i thÝch: " Tr¸i §Êt nãng lªn mµ ! ¤ng trêi cßn ch¬i kh¨m c¶ thÕ giíi n÷a Êy chø: cã n¬i x−a nay mïa ®«ng th¸ng gi¸ ®Çy b¨ng tuyÕt th× bï cho mét mïa hÌ nãng bøc ®Õn nçi kh«ng thÓ ë trong nhµ ®−îc. Tr¸i l¹i, cã n¬i x−a nay lµ xø nãng l¹i ®−îc nh×n c¶nh tuyÕt r¬i. Ngµy x−a, trong c©u chuyÖn mµ nãi ®Õn thêi tiÕt , ch¼ng qua lµ ®Ó x· giao, lÊp chç trèng khi ch−a nghÜ ra néi dung g× hay h¬n ®Ó nãi. Cßn b©y giê, thêi tiÕt lµ mét néi dung kh¸ quan träng. §Çu tiªn, nã ¶nh h−ëng ®Õn th−¬ng tr−êng. Lç hay l·i ®©y nÕu cña hµng b¸n ch¨n b«ng, ga, gèi hoÆc quÇn ¸o rÐt ph¶i chÞu c¶nh trêi ch¼ng chÞu rÐt cho vµo cuèi n¨m, nhÊt lµ s¾p tíi TÕt Nguyªn §¸n. Thø hai, nã ¶nh h−ëng ®Õn nh÷ng ®¸m c−íi. C« d©u, chó rÓ mÆc g× cho tho¶i m¸i, lÞch sù. Cç bµn, tiÖc tïng thËt kÐm ngon khi trêi nåm ch¶y, oi bøc mµ ng−êi dù c−íi ngåi chËt cøng trong nhµ hµng, kh¸ch s¹n . §ã lµ ch−a nãi ®Õn nh÷ng ng−êi thÝch diÖn, mª mèt nµy mèt nä, thêi trang míi ®· chuÈn bÞ ra m¾t råi, ®ïng mét çi thêi tiÕt tr¸i lÌo, thËt mÊt høng. Lóc nµy th× ng−êi ta ph¶i nhao nhao lªn mµ hái : rÐt ®i ®©u råi ? ViÖt Nam m×nh, do d¶i ®Êt h×nh ch÷ S dµi d»ng dÆc nªn khÝ hËu hai miÒn kh¸c nhau. MiÒn B¾c cã ®Æc s¶n lµ mïa rÐt. MiÕn Nam cã n»m m¬ còng kh«ng thÊy ®−îc. Sù thËt lµ nh− thÕ, nh−ng khi míi thèng nhÊt ®Êt n−íc n¨m 1975, ng−êi ta ®· thu håi cuèn " Khi hËu ViÖt Nam" võa xuËt b¶n v× s¸ch d¸m kh¼ng ®Þnh khÝ hËu cña hai miÕn Nam B¾c lμ kh¸c nhau. Nh÷ng

ng−êi cã quyÒn thu håi nãi r»ng: bao nhiªu x−¬ng m¸u míi giµnh l¹i ®−îc thèng nhÊt ®Êt n−íc thÕ mµ v« chÝnh trÞ ®Õn møc b¶o khÝ hËu, thêi tiÕt c¶ n−íc lµ kh«ng thèng nhÊt, kh«ng lµ mét (!). ThËt téi cho çc t¸c gi¶, kh«ng biÕt thanh minh nh− thÕ nµo. Vµ khi ®ã hä còng c¶m thÊy m×nh m¾c mét téi g× khã minh oan l¾m. Cßn −íc ao vÒ −íc ao métmïa rÐt cña ng−êi miªn nam trong nh÷ng ngµy tÕt lµ chuyÖn cã thËt. MÊy ®øa em g¸i, con «ng cËu t«i kÓ r»ng: cø TÕt ta ®Õn, lµ chóng l¹i lôc tñ ra nh÷ng bé quÇn ¸o rÐt rÊt chi lµ diÖn ®Ó...chôp ¶nh bªn c©y mai vµng, xong lµ cÊt ngay t¾p lù, suèt n¨m ch¼ng cã dÞp nµo mÆc ®−îc n÷a. Con em ót bæ sung: cßn mét dÞp n÷a

86

lµ lªn §µ L¹t nghØ, bän em cã thÓ xá tay vµo ¸o rÐt; nh−ng cã ph¶i n¨m nµo còng ®i nh− vËy ®©u !

Ch¼ng ai mong mái c¸i rÐt ®Õn lµm g× . ý nghÜa cña vÊn ®Ò lµ ë chç khÝ hËu thuËn hoµ, x−a sao, nay thÕ. BiÕn ®æi khÝ hËu lµm cho con ng−êi l©m vµo thÕ bÞ ®éng vµ g©y nhiÒu hËu qu¶ nghiªm träng. Nh−ng th«i, l¹i lan man xa ®Ò råi. TÕt nµy cã rÐt kh«ng nhØ ?

NGUYỄN HUY CÔN

Không nhầm thế kỷ Hà Nội -2008 *****************************************************************************

87

k i m t h i

88

TỦ SÁCH KIM THI Không nhầm thế kỷ-Đôi dòng cảm xúc-12 con giáp-Vui là chính-Mấy vấn đề sinh thái kiến trúc-Sổ tay từ thông dụng Hán Việt-Truyện 100 chữ-Những con mèo nhà bà em-Đồ họa hiện đại Âu Mỹ-Phong thủy-Kiến trúc mấy vấn đề cơ bản-Nối mạng bất động sản-Một số vấn đề từ điển học và ngôn ngữ XDKT-Mỗi cây mối hoa 1-Nạn nhân của khoa học-Truyện cười Anh Mỹ-Biến đổi khí hậu & Xây dựng-Đôi nét lịch sử kiến trúc Hà Nội-84 ngày xa nước-Phong thủy TGM (st)-Phong thủy công trình (st)- Thuở ban đầu- Thế giới mới của chúng ta – Mỗi cây mỗi hoa

kim thi nguyỄn huy côn - · pdf filegiẾt gà không dùng dao mỔ...

Documents