Nr.49 • November 1994

Een exclusieve enquête bij 10.000 jongeren.Een exclusieve enquête bij 10.000 jongeren.

Maandblad voor Onderwijs in Vlaanderen

(advertentie)

Pesten? De leraar heeft nietsgezien. p. 28-29.

Gezonde leerlingen in eengezonde school. p. 4-13.

Maandblad voor Onderwijsin VlaanderenUitgegeven door het Ministerievan de Vlaamse GemeenschapDepartement Onderwijs

Nr.49 • November 1994

RedactieLeo BormansPatrick De BusscherGaby De Moor

RedactiesecretariaatDiana De CaluwéAnny Lecocq

Foto’s: Luc DaelemansCartoons: Dirk VercamptVormgeving: Artefact

Verantwoordelijke uitgeverDaniël Vandenberghe, leidendambtenaar A.O.V.Abonnement (10x per jaar): 300␣ fr.Alle Vlaamse leerkrachten, PMS-medewerkers enz. (van elk net envan elk niveau) krijgen KLASSEgratis. Adreswijzigingen uitsluitendregelen via de eigen schooladmini-stratie.

KLASSEKoningsstraat 138 8ste verdieping1000 BrusselTel. redactie 02-211 46 60Tel. secretariaat 02-211 46 58Tel. abonnementen 02-211 46 62Tel. publiciteit 02-211 46 58Telefax 02-211 46 61

IN DIT NUMMER

4-13Gezonde jongeren?

Hoe gezond zijn onze jongeren? De exclusieve resultaten van eenonderzoek bij 10.000 Vlaamse jongeren voor de Wereldgezond-heidsorganisatie. Roken, drinken, voeding, medicatie, sport, vrijetijd, gezins- en schoolbeleven. Verrassende cijfers én verschillenmet de resultaten van het eerste onderzoek vier jaar geleden. Detijden veranderen snel en hoe kan de school daar eventueel opinspelen?

24-25Leraars kunnen pestkoppen stoppen

Het zijn indrukwekkende cijfers: één op de vier leerlingen inVlaanderen pest of wordt gepest. Drie vierde van de slachtoffersdurven er echter niet eens iets over zeggen tegen een leraar. Nu iser een echt actieprogramma tegen pesten op school. We kunnendus niet langer doen alsof onze neus bloedt.

26-27Buitengewoon onbekend

Zo’n 40.000 leerlingen volgen buitengewoon onderwijs in éénvan de acht types van die onderwijsvorm. Het aantal leerlingenneemt er de laatste jaren toe. Wordt iedereen er terecht naardoorverwezen? En welke kansen krijgen ze er?

28-29Het kritisch minimum

«Niveauverlaging. Te veeleisend. Daar gaat onze vrijheid.» Hetzijn maar enkele van de kritische opmerkingen in het maatschap-pelijk debat over de eindtermen. KLASSE was er bij en luisterdeook naar de reacties op de kritiek.

30-31Het glazen huis

Meer dan 12.000 aanvragen en telefoons per jaar komen er nubinnen bij de INFOLIJN ONDERWIJS. Hoe gaat dat daar in zijnwerk? Een blik achter de schermen van een glazen huis. Waargelukkig alleen de telefoon rinkelt.

32-33Alle vingers geteld?

U telt ze waarschijnlijk elke dag voor alle veiligheid nog eens even na: de leerlingen in de klas. Alsde school het resultaat van uw telwerk doorgeeft aan Brussel vliegt de Dienst Statistiek erin om eengedetailleerd overzicht uit zijn computers te toveren. De krachtlijnen van dit schooljaar.

En ook…

• Journaal. We weten niet alles maar tochveel. p. 14.

• Klasse-Idee. 1200 gratis toegangskaartenvoor twee schitterende avant-premières. Enz.Enz. p. 15-22.

• Signaal. De wereld van onderwijs. p. 23.

• De Infolijn. Bel en er zal worden opgeno-men. p. 34.

HET STRIKJEVolgend nummer van KLASSE krijgteen jubileumstrikje mee. Het is num-mer 50 en dat betekent: vijf jaar KLAS-SE. Eind 1989 nam een nieuwe ploegde fakkel over bij het 25-jaar oudeInformatieblad. En dat werd KLASSE.Het blad is blijven groeien en weldrazit ook de eerste jaargang in de groteoplage er al op. Uit de talrijke reactiesdie we hier elke dag ontvangen mo-gen we afleiden dat u het blad waar-deert. Dat is voor ons de stimulansom er telkens opnieuw wérk van temaken, om op een open én realis-tische manier over alle grenzen heente communiceren over wat ons boeiten bindt: onderwijs. Het feeststrikje isdan ook voor u bedoeld.

Alle vingers geteld? Delendoor tien voor het aantalleerlingen. p. 32-33.

KLASSE NR.49 3

Meer rook dan bier. Pil-len, friet en cola. Tussenangst en geluk. De gezon-de school. Meer rook danbier. Pillen, friet en cola.Tussen angst en geluk. Degezonde school.Meer rook dan bier. Pil-len, friet en cola. Tussenangst en geluk. De gezon-de school. Meer rook danbier. Pillen, friet en cola.Tussen angst en geluk. Degezonde school.Meer rook dan bier. Pil-

KLASSE NR.49 5

Ze zijn te dik. Ze bewegen niet genoeg. Ze eten meer chips dan boterhammen. Zehangen uren voor de televisie en aan hun computerspelletjes. Dat is het beeld dat jevaak krijgt van de Vlaamse jongeren, anno 1994.En wie ze elke dag op de schoolbanken ziet zitten, zal dat beeld soms bevestigen.Jongeren klagen over hoofdpijn, zijn sneller ziek, voelen zich futloos en vermoeid.Bovendien wordt er (achter hoek en kant?) blijkbaar duchtig gerookt en her en derduiken dronken leerlingen op in de klaslokalen.Hoe zit het precies met de gezondheid van de leerlingen en met hun (on)gezondgedrag? KLASSE publiceert de eerste resultaten van een grootscheepse enquête bijmeer dan 10.000 Vlaamse jongeren tussen 11 en 17 jaar. Dit onderzoek vindt om devier jaar plaats voor de Wereldgezondheidsorganisatie. In 1990 deed Vlaanderendaar voor het eerst aan mee. We kunnen dus al een beetje vergelijken. Bovendienloopt het onderzoek in 24 landen. De volledige resultaten verschijnen pas overenkele maanden in een speciaal rapport maar de Vlaamse leerkrachten krijgen metdit VIZIER al een vooruitblik.

Tien trends• De eerste sigaret komt steeds vroeger en ze roken steeds meer.• Het alcoholverbruik neemt lichtjes af bij de jongens maar stijgt bij de meisjes.• In vier jaar tijd is het gezondheidsgevoel van de jongeren sterk gedaald.• Ze slikken steeds meer pillen, vooral tegen hoofdpijn.• Amper de helft eet nog dagelijks groenten, een daling met 20␣ % tegenover 1990.• Hamburgers en frieten zitten in de lift.• Steeds minder jongeren doen na school nog aan sport.• Ze kijken steeds meer TV: 42␣ % kijken 2 à 3 uren per dag.• Zo’n 13␣ % voelen zich vaak eenzaam, 17␣ % vinden dat ze te veel tijd alleen moetendoorbrengen.• Eén derde van de leerlingen heeft een hekel aan school en één op de vijf is bang vaneen of meer leerkrachten.De probleemgroep situeert zich op veel vlakken bij de 15-jarigen.Kan de school trouwens iets doen aan de gezondheid van de jongeren die haar zijntoevertrouwd? Tenslotte spelen de gewoontes van de ouders een grote rol. Tochstaan de cola-, chips- en snoepautomaten vaak ook op school («brengt geld in hetlaatje») en kan alcohol-, drugs- en tabakpreventie niet vroeg genoeg beginnen.

We legden de resultaten van het onderzoek voor aan PROGES, de Verenigingvoor Promotie en Gezondheid op School. Deze vereniging begeleidde twee

jaar lang een aantal projectscholen die een concept voor een gezondeschool uitprobeerden. Nu kunnen scholen in een netwerk stappen

waarin ze elkaar inspireren om uit te groeien tot een school diezowel oog heeft voor de lichamelijke als voor de geestelijkegezondheid.De zorg voor de gezondheid van de jongeren kreeg vanaf1980 een gecoördineerde aanpak dankzij de oprichting vande stuurgroep Gezondheidsvoorlichting en -opvoeding (GVO)in het onderwijs. Concreet luidt de opdracht: gezondheids-opvoeding in schoolverband integreren. Deze actie is eengezonde samenwerking tussen de Vlaamse ministers vanTewerkstelling en Sociale Aangelegenheden en Onder-

wijs. De cijfers die we nu publiceren ondersteunenhopelijk die actie.

Geen hapklare brok maar toch een dossier op uwgezondheid en op die van de leerlingen! ■

V I Z I E R

Hoe gezond zijnonze jongeren?Hoe gezond zijnonze jongeren?

6 KLASSE NR.49

Er zijn een pak meer dagelijkse rokers in hettechnisch (TSO) en het beroepsonderwijs (BSO),ook bij de meisjes. In het algemeen secundaironderwijs (ASO) roken bij de groep 15-17-jarigen18␣ % (12␣ % in ’90) van de jongens en 15␣ % (14␣ % in’90) van de meisjes. In BSO zitten de meeste dage-lijkse rokers met 31␣ % (29␣ % in ’90) van de jongensen 19␣ % (17␣ % in ’90) van de meisjes.

PeukjeszonesDe dalende trend die we bij het rookgedrag van

volwassenen merken blijkt zich niet door te zettenbij de jongeren. Het experimenteren met rokenneemt zelfs toe in vergelijking met vier jaar gele-den. Dit wil evenwel niet zeggen dat de huidigerokers van 17 ook op hun 25ste nog dagelijks hunonvermijdelijke sigaretjes zullen opsteken. Vier

op school. Een meerderheid stoor-de zich niet aan het dichte rook-gordijn. De gezondheidscoör-dinator, de directie en de mees-te leerkrachten wilden dit gor-dijn echter veel ijler maken. Zebesloten een anti-rookdag te or-ganiseren. Leerlingen, maar ook

alle leerkrachten, engageerden zich om die dag niette roken. Een groep leerlingen nam interviews afover de motivering waarom personen al of nietrookten. Ze sloten de dag af met een oproep. Al wienog rookte en wenste te stoppen kon mee helpenom een anti-rookgroep op te richten. De ledenondersteunden elkaar. Zelfs de ouders werden er-bij betrokken. Het komt er echt op aan bij dergelij-ke acties iedereen te betrekken. De school kan hiertoch wel een belangrijke rol in spelen».

Vier jaar geleden zeiden de jongeren al dat om tekunnen stoppen vooral de hulp van vrienden, eenhulpgroep van leerlingen én voorlichting op schoolbelangrijk zijn.

Drinken: minder aantrekkelijk§ Grafiek 3 © De meeste jongens en meisjeshebben op 11-jarige leeftijd al minstens één glas

Roken: steeds vroeger en meer§ Grafiek 1 © Jongens en meisjes steken steedsvroeger het eerste sigaretje op. Op 11-jarige leeftijdhebben nu al 19␣ % (12␣ % in ’90) van de jongens en6␣ % (4␣ % in ’90) van de meisjes minstens éénsigaret gerookt. Dit loopt op tot respectievelijk éénderde en één vijfde op 13 jaar. Op 15-jarige leeftijdheeft al meer dan de helft gerookt. De cijfers stijgenin vier jaar tijd voor elke leeftijdscategorie, zowelbij jongens als meisjes.§ Grafiek 2 © De stijging is vooral opvallend bijde 15- en 17-jarigen. Het aantal dagelijks rokendejongens en meisjes op die leeftijd is in vier jaar tijdmet meer dan één derde gestegen.

geren lijken deanti-tabak-campagnesminder succeste hebben.Roken als ex-periment blijft

een manier om het an-ders-zijn uit te drukken.Daarentegen is het alco-holgebruik bij de jonge-lui relatief gedaald. Invergelijking met vier jaargeleden zijn er veel meerdie niet eens hun lippenaan een glas met alco-holhoudende drank zet-ten.

Volwassenen roken steedsminder maar bij de jon-

jaar geleden druk-ten al twee der-de van de rokersboven de 15 jaarde wens uit er-mee te willenstoppen! Mis-schien hebben deanti-rookcam-pagnes een uitgesteld effect. Leerlingen in het se-cundair onderwijs nemen graag risico’s, experi-menteren met afwijkend gedrag. Ze willen anderszijn dan de volwassenen in hun omgeving. Of zehouden zich aan de informele gedragsregels bin-nen hun eigen leeftijdsgroep.

Preventieprogramma’s zouden zich dan ook meermoeten richten op het experimenteergedrag van dejongeren. Nu brengt de school vooral kennis over,over de risico’s van het roken bijvoorbeeld. Maardeze manier van werken blijkt weinig of geeninvloed te hebben op het gedrag.

In overeenstemming met de wet namen de scholenmaatregelen: totaal rookverbod of afgezonderderuimtes waar roken toegestaan is, te herkennen alseen peukjeszone op de speelplaats.LEEN VAN STRAETEN, PROGES: «Een van onze pro-jectscholen hield een enquête over al of niet roken

Meer dan tien

keer dronken

geweest?

Meer

rook danbier

KLASSE NR.49 7

alcohol gedronken. Toch drinken jongeren in hetalgemeen minder alcohol. In vergelijking met 1990is vooral de stijging opvallend van jongeren dienooit alcoholhoudende dranken nuttigen. Bij de11-jarigen steeg dat cijfer van 15␣ % naar 24␣ %(jongens) en van 14 naar 38␣ % (meisjes). Bij de 13-jarigen zijn er nu vier keer zoveel jongeren dan vierjaar geleden die nooit alcohol verbruiken en bij de15-jarigen nog dubbel zo veel. Bij de 17-jarigenzeggen nu één op de tien jongens én meisjes nooitalcohol te drinken. Dat was vier jaar geleden res-pectievelijk nog maar 0 en 3␣ %! Wellicht is alcoholminder aantrekkelijk geworden als middel om af-wijkend gedrag te vertonen, in tegenstelling metroken.

Als we de cijfers voor dagelijks en wekelijksdrinken samentellen en vergelijken met vier jaargeleden stellen we voor de jongens bijna overal een(soms sterke) daling van het alcoholverbruik vast:op 11 jaar van 20 naar 14␣ %, op 13 jaar van 22 naar16␣ %, op 15 jaar (een stijging!) van 41 naar 44␣ % enop 17 jaar opnieuw een daling van 74 naar 69␣ %.

Bij de meisjes zit die daling er ook wel in voor dejongsten: op 11 jaar van 8 naar 4␣ % en op 13 jaarvan 12 naar 9␣ %. Maar de oudere meisjes zijn in vierjaar tijd meer alcohol gaan drinken: op 15 jaar van25 naar 27␣ % en op 17 jaar van 31 naar 38␣ %.

Voor de jongens betekent alcohol meestal bier.Meisjes drinken dit minder maar zullen wel occa-sioneel wijn, aperitief of cider drinken. Wie regel-matig drinkt (minstens éénmaal per week) doet ditmeestal in familieverband of onder vrienden. Vanwie regelmatig drinkt zeggen ongeveer 10␣ % dit tedoen als ze alleen zijn. Zich eenzaam voelen, pro-blemen hebben, stressmomenten beleven, feestjeszijn allemaal redenen om meer te drinken.§ Grafiek 4 © Dronkenschap kennen ze wel. Vande elfjarigen is één op de vijf één of meer keerdronken geweest. Bij de 17-jarige jongens is eenzesde al meer dan tien keer met een kater thuisgekomen. Toch is het aantal jongeren met dron-kenschap in vier jaar tijd aanzienlijk gedaald, voor-al bij de jongsten. Op 15 jaar is het bij de jongenswat toegenomen en bij de meisjes wat gedaald!Vanaf 17 is het status-quo met vier jaar geleden.

Het aantal keer dronken zijn bij jongens verschiltnaargelang van de onderwijsvorm: in BSO zijn 15␣ %meer dan tien keer dronken geweest. In TSO en BSOligt deze frequentie met 10␣ % iets lager.

MachteloosHILDE VANDROMME, PROGES: «Alcohol is meer dantabak gebonden aan het vrijetijdsleven. De schoolstaat hier vrijwel machteloos. Bij roken is de bood-schap eenvoudig: afraden! Bij roken bestaat im-mers geen matigheid. Jongeren kunnen we echternooit de boodschap meegeven dat ze helemaalgeen alcohol mogen drinken. De school kan alleenmikken op het bestrijden van buitensporig gebruiken aanzetten tot matigheid. Maar wat is hier matigzijn? Je kan de jongeren proberen te wapenen, zeargumenten geven als ze in het weekend met deauto zijn, vrienden meevoeren, matig willen zijnmaar toch hun gezicht niet willen verliezen? Dezeaanpak blijft een langzaam proces, een streefdoel.Het hoort ook bij de schoolcultuur: jongeren eenstukje weerbaarder maken. Maar daar moet je nietalleen een geïnteresseerde leerkracht mee belasten.Dit aandachtspunt is vakoverschrijdend en zou in-geschreven moeten zijn in het schoolwerkplan.» ■

Rookt dagelijks.

0 10 20 30 40 50 60 70 80 0 5 10 15 20 25 30

11 jaar

13 jaar

15 jaar

17 jaar

1219

46

3033

1622

4660

4249

5967

5254

11

00

44

03

1222

813

2330

1316

Heeft al minstens één sigaret gerookt.

Klas

se G

rafie

k

0 5 10 15 20 25 300 5 10 15 20 25 30

11 jaar

13 jaar

15 jaar

17 jaar

2016

146

181515

13

2119

2416

1412

1921

1000

12

00

36

11

2017

34

Is ooit dronken geweest: 1 keer meer dan 10 keer.

Klas

se G

rafie

k

Heeft nooit alcohol gedronken.

0 5 10 15 20 25 30 35 40

11 jaar

13 jaar

15 jaar

17 jaar

1524

1438

624

831

510

613

010

311

Klas

se G

rafie

k

Grafiek 1/2

Grafiek 4

Grafiek 3

1990JONGENS

1994Alle grafieken naar leeftijd en in procent.

JONGENS

1990MEISJES

1994MEISJES

8 KLASSE NR.49

Pillen,friet

encola

Bijna de helft van de 11-jarigen voelt zich min-stens één keer per week

voel van welbevinden. Datdoet misschien ook deonverklaarbare buikpijnvan heel wat kinderenverdwijnen. Of komt dievan de frieten en de cola?

0 20 40 60 80

11 jaar

13 jaar

15 jaar

17 jaar

Voel ik me gezond?

Klas

se G

rafie

k

Grafiek 5

(100

% =

zee

r gez

ond)

6144

4939

5343

4932

5433

3720

4531

3717

erg zenuwachtig. Eengezonder schoolkli-maat, met minderprestatiedrukvoor iedereen,verbetert het ge-

Klachten:ze voelen zich niet erg gezond§ Grafiek 5 © Het is zeer opvallend hoe veelminder jongeren zich nog «zeer gezond» durvennoemen. In elke leeftijdscategorie is dat aantal zowelbij jongens als bij meisjes sterk gedaald. Toch is dedaling het sterkst bij de meisjes. Vier jaar geledendurfden 37␣ % van de 17-jarige meisjes zich nog zeergezond noemen, nu zijn er dat nog slechts 17␣ %. Eéntiende van hen noemt zich zelfs «niet erg gezond».Dat is bijna het viervoudige van vier jaar geleden. Eris op dit vlak niet veel verschil tussen ASO, TSO enBSO-meisjes. Bij de jongens is dat verschil er wel: inASO voelen 36␣ % zich zeer gezond, in BSO 32␣ % enin TSO 27␣ %. In het algemeen stellen we vast datjongens zich veel gezonder voelen dan meisjes maardat dat gevoel met het ouder worden in beide groe-pen sterk daalt. Bij de 11-jarige jongens noemen44␣ % zich zeer gezond, bij de 17-jarigen is dat 31␣ %.Bij de meisjes daalt dat cijfer van 39␣ % op 11 jaar naaramper 17␣ % op 17 jaar.§ Grafiek 6 © Vooral de zenuwen vallen op.Zowat een derde van alle jongeren heeft daar min-stens één keer per week last van. Uitschieters: 11-jarige jongens (38␣ %) en 17-jarige meisjes (43␣ %, inBSO zelfs 50␣ %).

zitten op school?Eén vijfde tot één derde van de jongeren voelt

zich dikwijls futloos en vermoeid. Op dit vlakscoren de 17-jarigen het hoogst.

Van slecht humeur en geïrriteerdheid hebbentussen 22 en 30␣ % van de jongeren last. Meisjes meerdan jongens. Zo’n 15␣ % van de jongeren hebbenslaapstoornissen.

Pillen voor pijnenBlijkbaar gebruiken jongeren heel wat medica-

menten, weliswaar weinig tegen zenuwachtigheiden slaapstoornissen. Ook voor maagpijn nog nietzo veel (alhoewel: 21␣ % van de 17-jarige meisjes).

Topper zijn de medicamenten tegen hoofd-pijn. Bij de jongens neemt gemiddeld één op de

Maar ook hoofdpijnspeelt de jongeren par-ten. Bij de jongens neemtdie lichtjes af (van 18 tot14␣ %). Bij de meisjes stijgthet van één vierde tot éénderde. Duizeligheid komtvooral voor bij 15-jarigen.Opvallend is de stijgingvan rugpijn met het ouderworden: van 9 tot 21␣ %.Een gevolg van het vele

drie daar iets tegen in. Bij de meisjes ligt hetgebruik aanzienlijk hoger en stijgt het met deleeftijd. Op 17 jaar neemt de helft al dergelijkemedicamenten.

Het gebruik is de jongste vier jaar bovendiensterk toegenomen, vooral bij de jongens. Daarvannam in 1990 ongeveer één vierde pillen tegen hoofd-pijn, nu is dat al één derde. Bij de meisjes is vooral hetgebruik toegenomen bij 15-jarigen (van 41 naar48␣ %) en 17-jarigen (van 42 naar 50␣ %).

Dezelfde verschijnselen doen zich voor bij mid-deltjes tegen hoest en verkoudheid. Aanzienlijkmeer gebruik bij meisjes (tussen 25 en 38␣ %) dan bijjongens (rond de 25␣ %). En een sterke stijgingtegenover vier jaar geleden: het gemiddeld gebruik ismet één derde toegenomen.

Onverklaarbare buikpijnHILDE VANDROMME, PROGES: «De scholen signalerenklachten als stress en angst steeds meer als eenprobleem. Dat wijst erop dat ook jongeren lastkrijgen van de prestatiemaatschappij.

We stellen ook vast dat het begrip gezondheids-opvoeding breder is geworden. Vroeger beperktezich dat tot veiligheid, voeding, fitheid... Nu snijdtmen ook relationele aspecten aan zoals faalangst,gepest worden en allerlei psychosomatische aandoe-ningen. Sommige kinderen hebben een onverklaar-bare buikpijn omdat zij de prestatiedruk van thuisen de school niet meer aankunnen. In de lagereschool wordt haast elk kind klaargestoomd voorASO. Daarom stelden sommige van onze project-scholen zichzelf in vraag. Als je werkt rond onder-werpen als pesten en stress die voor jongeren, leer-krachten en ouders geladen zijn, stel je ook hethuidige maatschappijbeeld in vraag.

Scholen die werken aan gezondheidwerken vooral aan hun klimaat. Zeleggen de klemtonen niet alleen ophet leren maar ook op het zich goedvoelen. Een school waar leerlingenén leerkrachten zich goed voelen

straalt die meerwaarde uit. Daar is tijd voor gezondeontspanning. Langzamerhand kan dat een positiefargument voor de ouders zijn. Maar scholen waarkinderen opgeleid worden om alleen maar goedecijfers te halen zullen er waarschijnlijk steeds blijven.

Eten: minder groentenen veel «charcuterie»§ Grafiek 7 © Amper de helft van de jongeren eetdagelijks groenten. Bij 11-jarigen zelfs maar 41␣ %.Dat gebruik is bovendien voor alle leeftijdsgroepenin vier jaar tijd gemiddeld gedaald van 72 naar 52␣ %.Ook fruit is minder populair geworden, al eten tochnog tussen 53 en 78␣ % van de jongeren elke dag eenstuk fruit. Oudere jongeren eten in verhouding meergroenten en minder fruit.

Rauwkost staat maar bij één derde op het menu,kaas of yoghurt bij zo’n 40␣ % en bruin brood bij meerdan de helft.

Wat ongezond is, is blijkbaar lekkerder: zo’n 60␣ %eten elke dag ham of «charcuterie». Het gebruik vankoffie is de jongste vier jaar aanzienlijk gedaald (gemid-deld van 40 tot 34␣ %). Het dagelijks eten van ham-burgers en hotdogs is nog niet zo frequent maar dataantal is in vier jaar tijd toch verdrievoudigd. Elke dagfriet? Dat kan blijkbaar voor zo’n 12␣ % 11-jarigen. Datgebruik is in vier jaar tijd vervijfvoudigd. De dagelijksecola (of andere zoete frisdrank) is bij de jongens

Klachten.

0 10 20 30 40

11 jaar

13 jaar

15 jaar

17 jaar

11 jaar

13 jaar

15 jaar

17 jaar

11 jaar

13 jaar

15 jaar

17 jaar

11 jaar

13 jaar

15 jaar

17 jaar

11 jaar

13 jaar

15 jaar

17 jaar

11 jaar

13 jaar

15 jaar

17 jaar

11 jaar

13 jaar

15 jaar

17 jaar

11 jaar

13 jaar

15 jaar

17 jaar

hoofdpijn

maag- endarmklachten

rugpijn

futloosvermoeid

geïrriteerdslecht humeur

zenuwachtig

slaapstoornissen

duizelig

Grafiek 6

Klas

se G

rafie

k

(minstens elke week)

1825

1825

1727

1431

1011

812

811

816

99

1413

1920

1621

221919

2424

3233

28

232222

2823

3024

30

383333

4128

3731

43

1815

1213

1215

1316

129

813

1517

913

Dagelijks gebruik van …aan te raden produkten.

…af te raden produkten.0 20 40 60 800 20 40 60 80

0 10 20 30 40 50 60 70 80

Grafiek 7

Klas

se G

rafie

k

11 jaar

13 jaar

15 jaar

17 jaar

11 jaar

13 jaar

15 jaar

17 jaar

11 jaar

13 jaar

15 jaar

17 jaar

11 jaar

13 jaar

15 jaar

17 jaar

fruit

rauwkost

bruinbrood

kaas ofyoghurt

7075

6478

5672

5367

263030

3930

3531

34

4847

505655

5849

59

4033

4144

3849

4050

1990JONGENS

1994

Alle grafieken naarleeftijd en in procent.

JONGENS

1990MEISJES

1994MEISJES

11 jaar

13 jaar

15 jaar

17 jaar

11 jaar

13 jaar

15 jaar

17 jaar

11 jaar

13 jaar

15 jaar

17 jaar

11 jaar

13 jaar

15 jaar

17 jaar

11 jaar

13 jaar

15 jaar

17 jaar

11 jaar

13 jaar

15 jaar

17 jaar

ham of bereidevleeswaren

koffie

hamburgersof hotdogs

frieten

cola of anderezoete frisdrank

snoeptaart

4855

6169

5959

5863

2925

3430

3730

4439

223

23

24

1

1411

96

93

62

5448

6651

7048

6340

2332

3933

3930

3627

groen-ten

11 jaar

13 jaar

15 jaar

17 jaar

6041

6845

7447

7161

7744

7661

7455

7968

ongeveer constant gebleven tegenover 1990: tussen 54en 70␣ %. Bij de meisjes is het gebruik daarvan echtergevoelig gedaald (zo’n 7␣ % in vier jaar tijd).

Eén op de tien 15-17-jarige meisjes vindt zichzelfte dik. De helft van de jongens vindt zijn lichaamsge-wicht goed. Bij jongens daalt het volgen van een dieetmet het ouder worden: van 6␣ % op 11 jaar tot 2␣ % op17 jaar. Bij meisjes neemt het diëten toe: 7␣ % op 11jaar en 10␣ % op 17 jaar.

Dik en blubberigLEEN VAN STRAETEN, PROGES: «Een enquête in eensecundaire school bracht aan het licht dat er vraag wasnaar vegetarische schotels en extra-rauwkost. Het aan-bieden van een vegetarische schotel bleek financieelniet haalbaar. Tussen de ideeën kreeg de gezondheids-cel ook een aantal problemen voorgeschoteld. Hoekon de dikke, blubberige saus wat veredeld worden?Hoe kon men de warme maaltijden, in afwachting datze opgediend werden, beter op temperatuur houden?Hoe kon men de presentatie aantrekkelijker maken?Elke school kan peilen naar verwachtingen en knel-punten en zich afvragen wat op tamelijk korte termijn,binnen de beperkingen van de begroting, kan wordenveranderd. Vaak komt het er op neer om andereafspraken te maken met of betere voorwaarden af tedwingen van de cateringmaatschappijen die school-maaltijden bereiden.

Uit enquêtes blijkt dat de eetzaal vaak onaantrek-kelijk, kaal en alles behalve uitnodigend is. Het is ookniet altijd gezellig als de kinderen in een vaste, alfabe-tische volgorde aan de tafels moeten plaatsnemen.Kleuters zitten soms verloren. Voor hen is een apartehoek of lokaal aangewezen. De verantwoordelijkheidvoor het afruimen of het netjes houden van de eetzaalkan best aan jongeren worden gegeven.

Drankautomaten zijn lokkers op school. Maar jekan ook gezonde dranken in het aanbod stoppen,zoals fruitsap en water. Dit alternatief moet evenwelgekoppeld zijn aan het schoolreglement dat verbiedteigen frisdranken van thuis mee te brengen.»

LunchpakketHILDE VANDROMME, PROGES: «Het heeft geen zin jon-geren de Quick of de Mc Donald’s af te raden. Je moeteen haalbare boodschap meegeven: je mag gerust eensfrieten en een hamburger eten als dat maar geengewoonte wordt. We moeten realistisch blijven. Ove-rigens zou ik tegenover een maaltijd van dergelijkeeethuisjes niet altijd een schoolmaaltijd durven teplaatsen. We hebben een analyse laten maken en invoedingskwaliteit moet zelfs een hamburger niet altijdonderdoen voor het aanbod op school. Kan je zeggendat alles wat buitenshuis aangeboden wordt slecht isen dat ze alleen een bruine boterham met een plakjekaas mogen eten? Wij willen de jongeren erop wijzendat ze een gezonde keuze kunnen maken, als ze datwillen. Ze kunnen bijvoorbeeld eens een lekker ogendrauwkostschoteltje proberen. De invloed van de schoolop de voedingsgewoonten is trouwens relatief. Via hetkind kunnen we doorgeven dat het dagelijks voeding-spatroon gezonder samengesteld kan worden. Maardaarmee veranderen we dat patroon nog niet daadwer-kelijk. De invloed van de ouders en de eetgewoontenthuis is groot. Daarom is het nuttig de ouders tebetrekken bij gezondheidsopvoeding. Geef op schooleens een demonstratie van hoe je nu een degelijklunchpakket samenstelt. Doe dat niet alleen op papiermaar toon ook hoe het er echt uitziet. Hoe groot is dat?Welk brood zit erin? Hoe verpak je dat?» ■

KLASSE NR.49 9

10 KLASSE NR.49

§ Grafiek 9 © Het aantal uren tv-kijken is dejongste vier jaar sterk toegenomen. Eén op dezeven jongeren (14␣ %) kijkt meer dan vier urenper dag naar TV. Dat aantal zware kijkers is dejongste jaren vrij constant gebleven (alleen ietsmeer jongens en iets minder meisjes). In BSO zittenzelfs 27␣ % van de 15-17-jarige jongens én meisjesvier uren of meer per dag voor de televisie. In ASOen TSO zijn dat vooral de jongens: zo’n 11␣ %.

Het aantal jongeren dat minder dan een uurper dag kijkt is sterk gedaald. Vier jaar geledenkeek nog bijna dehelft (49␣ %) min-der dan een uur,nu is dat nog slechts38␣ %. De grootstegroep kijkt nu 2 à3 uren per dag: zo’n42␣ % (evenveelmeisjes als jongens). Vier jaar geleden was dat nogmaar 36␣ %.

Computerspelletjes zijn vooral in trek bij 11-13-jarige jongens. Nadien neemt de interesse af.Toch spelen nog gemiddeld 15␣ % van alle jongensméér dan vier uren per week met zo’n spelletje(4␣ % zelfs meer dan tien uren per week). De helftvan de meisjes en een derde van de jongens raaktnooit een computerspelletje aan.

VerslaafdHILDE VANDROMME, PROGES: «Tegenwoordig is erwel een relatie tussen het sporten en het vrijetijds-patroon. Buitenschoolse activiteiten omvatten nietalleen sport. Er is een verschuiving naar allerleibezigheden zoals computerlessen volgen, naar demuziekschool gaan, video- en televisiekijken enverslaafd zijn aan computerspelletjes.»

Volgens een studie van de Britse universiteitvan Cambridge zijn computer- en videospelletjesvoor jongeren net zo verslavend als het gebruikvan drugs of gokken voor volwassenen. Verslaaf-de kinderen beleven dezelfde euforie als drugge-bruikers. Kinderen kunnen ervan bezeten zijn.Zelfs als ze niet spelen zijn ze met hun gedachtenbij de spellen.

Beleven:bang van leerkrachten§ Grafiek 10 © Er zijn op dit vlak niet zo’n heelgrote verschillen tussen de leeftijden en de ge-slachten. De overgrote meerderheid van de on-dervraagden voelen zich over het algemeen geluk-kig. Meisjes voelen zich wel iets vaker eenzaamdan de jongens, vooral vanaf 13 jaar. In BSOvoelen 24␣ % van de 15-17-jarige meisjes zich vaakeenzaam. Dit is dubbel zoveel als het percentagemeisjes in ASO en TSO. Ook 14␣ % van deze groepvoelen zich niet gelukkig tegenover respectieve-lijk 9 en 5␣ % in ASO en TSO. Dit verschijnsel kante maken hebben met een gebrek aan sociale encommunicatievaardigheden van jongeren in hetberoepsonderwijs. Volgens de onderzoekers we-ten we niet of ze echt eenzaam zijn of dit gevoelsubjectief ervaren. Misschien hebben ze wel voort-durend mensen om zich heen maar voelen ze zicheenzaam omdat ze niet met anderen kunnen ofdurven praten over hun interesses.§ Grafiek 11 © Eén derde van de leerlingenheeft een hekel aan de school: jongens meer danmeisjes, ouderen meer dan jongeren. Op 17 jaar

Steeds minder

jongeren doen

aan sport.

Hoewel de meerderheidvan de jongeren zich ge-

Tussenangst

en

geluklukkig voelenhebben eenderde van deleerlingen eenhekel aan de school. Bo-vendien is één op de vijfbang van een of meerleraars.

Sport en vrije tijd: bezeten vancomputerspelletjes§ Grafiek 8 © Het aantal sportbeoefenaarsbuiten de school is in vier jaren tijd sterk gezakt.Deden in 1990 nog 17␣ % jongeren dagelijks aansport, dan zijn er dat nu nog maar 13␣ %. Er isvooral een sterke daling bij de jongste groepen.Alleen bij de 17-jarige jongens noteren we nogeen stijging.

Aan de andere kant van het veld is het aantaljongeren dat zelden of nooit aan sport doet sterktoegenomen van 13␣ % in 1990 tot 20␣ % nu. Ookhier blijkt dat de jongsten niet meer meedoen. Datbelooft weinig goeds voor de toekomst.

TaxiHILDE VANDROMME, PROGES: «Uit onderzoek blijktdat hoe vroeger kinderen beginnen te sporten hoegroter de kans is dat ze later voortdoen. Maar dejongsten kunnen steeds moeilijker alleen naar desportplaats. En op straat voetballen kan of magniet. Waar moeten ze dus in een agglomeratie totecht bewegen komen? Of in de gezinnen moetsteeds iemand permanent beschikbaar zijn alstaxidienst om de kinderen van hot naar her tevoeren. Op woensdagmiddag staan zelfs leerkrachtendaar gratis voor in.»

Gevoel van welbehagen.

0 5 10 15 20

voelen zich niet gelukkig(niet erg, helemaal niet)

voelen zich eenzaam(vaak of zeer vaak)

vinden dat ze te veel tijdalleen doorbrengen

vinden dat ze te weinig tijdalleen doorbrengen

Klas

se G

rafie

k

7

13

17

18

Dagelijks aantal uren televisiekijken.

0 10 20 30 40 50 60

Klas

se G

rafie

k

11 jaar

13 jaar

15 jaar

17 jaar

11 jaar

13 jaar

15 jaar

17 jaar

11 jaar

13 jaar

15 jaar

17 jaar

max. 1 uurper dag

2 à 3 urenper dag

4 urenof meer

4042

3240

2338

4547

4142

464444

4737

39

1613

1913

2113

1210

Schoolbeleving.Kl

asse

Gra

fiek

11 jaar

13 jaar

15 jaar

17 jaar

11 jaar

13 jaar

15 jaar

17 jaar

11 jaar

13 jaar

15 jaar

17 jaar

11 jaar

13 jaar

15 jaar

17 jaar

11 jaar

13 jaar

15 jaar

17 jaar

leraar denkt datik onder het

gemiddelde zit

ik hou niet erg vande school (heb er

een hekel aan)

ik voel mevaak uitgesloten

ik ben bang vanéén of meerdere

leerkrachten

ik ben bang vanéén of meerdere

leerlingen

63

66

128

145

3220

3725

4733

5240

68

47

23

14

1820

1627

1417

1422

1912

2111

107

65

… zelden of nooit.

0 10 20 30 40 0 10 20 30 40

1990JONGENS

1994Alle grafieken naar leeftijd en in procent.

JONGENS

1990MEISJES

1994MEISJES

11 jaar

13 jaar

15 jaar

17 jaar

Sport buiten de school … dagelijks

Klas

se G

rafie

k

3318

148

2918

149

2021

117

915

96

48

1224

610

621

1013

2327

1418

2637

Grafiek 8

Grafiek 9

Grafiek 11

Grafiek 10

0 10 20 30 40 50 60

hebben meer dan de helft van de jongens en 40␣ %van de meisjes een hekel aan de school.Eén op de vijf leerlingen is bang van één of meerde-re leerkrachten (meisjes meer dan jongens).In BSO zijn de jongens het minst bang van leer-krachten (8␣ % tegenover 13␣ % in ASO en 15␣ % inTSO) maar diezelfde jongens hebben wel ietsmeer schrik van andere leerlingen (10␣ %) dan inASO (7␣ %) en TSO (6␣ %).

BangCHRIS MEESEN, PROGES: «Ik ben toch wel bezorgdbij de vaststelling dat zoveel leerlingen bang zijnvan een of meerdere leerkrachten. Misschien zijnleerkrachten zich niet altijd bewust van hun im-pact. Of net wel! We zouden toch wel moetenwerken aan de school als een leefomgeving en nietalleen als een plaats waar deskundigen aan ondes-kundigen kennis doorgeven. Ook dat is een ge-zonde school.» ■

KLASSE NR.49 11

10.000 JONGERENDit VIZIER is gebaseerd op de resultaten vande schoolenquête, uitgevoerd in het kadervan de Wereldgezondheidsorganisatie. DeWGO patroneert sinds 1982 internationaalonderzoek naar het gezondheidsgedrag bijjongeren. In 1990 nam Vlaanderen voor heteerst deel aan het onderzoek, samen met elfandere landen. In het voorjaar van 1994 vondde tweede enquête plaats waaraan nog 23andere landen meewerkten.De studie werd uitgevoerd om meer inzicht tekrijgen in het gezondheidsgedrag en de leef-stijl van adolescenten en om te begrijpen hoejongeren hun gezondheid ervaren. Voor derepresentatieve steekproef kregen 10.414 leer-lingen (46␣ % jongens, 54␣ % meisjes) een vra-genlijst. Zowel de fysieke als de psychischegezondheid kwamen hierin aan bod. De resul-taten van de enquête werden opgesplitst vol-gens geslacht en leeftijdsgroep (11-, 13-, 15- en17-jarigen). De onderzoekers leggen er denadruk op dat twee meetpunten, 1990 en1994, te weinig zijn om echte trends waar tenemen. Daarvoor zijn minstens vier meetpun-ten nodig. Besluiten moeten we dus met denodige voorzichtigheid trekken, wat niet bete-kent dat we de verschillen tussen de tweeenquêtes moeten negeren. Er komen alvastbelangrijke aandachtspunten naar voren.Leona Detiège, Vlaams minister van Tewerkstel-ling en Sociale Aangelegenheden financiertvoor Vlaanderen het onderzoek Jongeren engezondheid in Vlaanderen. Het rapport ver-schijnt in het voorjaar. Hierin zijn alle onder-zoeksresultaten gebundeld.Meer informatie over de resultaten van dezeschoolenquête krijgt u van de Vlaamse onderzoe-kers: Ruud Peeters en Els Van de Mieroop -Vakgroep Epidemiologie en Sociale Geneeskunde- Universiteit Antwerpen (UIA) - Universiteitsplein1 - 2610 Antwerpen - + 03-820 25 20 - fax 03-820 26 40 en van Lea Maes - Vakgroep Maat-schappelijke Gezondheidskunde - Universiteit Gent- UZ-Blok A - De Pintelaan 185 - 9000 Gent -+ 09-240 36 28 - fax 09-240 49 94.

12 KLASSE NR.49

«We willen douchen nade turnles en zeep in detoiletten om na gebruikde handen te kunnen was-

eigenheid. Onze actie wil jongeren helpen eengezonde levenswijze aan te nemen, zowel licha-melijk als geestelijk. Maar onze aandacht gaatnaar het hele schoolteam, directie, leerkrachten,personeel... We stimuleren hen om onder meermuren tussen klaslokalen, lesroosters en apartevakken te doorbreken.

En lukte dat?LEEN VAN STRAETEN: Op klasniveau is de grootsteuitdaging gecoördineerd werken, na overleg geza-

De

gezondeschool

s e n . »De leer-lingenwetensoms ook welwat ze willen.Gezondheidsopvoeding ismeer dan alleen een aantallessen in de klas. Aan-dacht voor de school alsleer-, leef- en werkom-geving, betrokkenheidvan alle participanten ken-merken het concept vande gezonde school. Uithet gezondescholenprojectvan PROGES groeit nu eennetwerk in Vlaanderen.De gezondheidscoördina-toren van de deelnemendescholen inspireren hier-bij elkaar. «En wij willenaerobics tijdens de mid-dagpauze», verzuchten deleerlingen. Kan dat?

Als je voldoet aan tien criteriapunten mag je daneen erkenningsplaat van gezonde school aan depoort hangen om ouders te lokken?HILDE VANDROMME, PROGES: Criteria zijn een ver-keerde uitdrukking. Het gaat eigenlijk over deverschillende doelstellingen waar een gezondeschool naartoe werkt. Dat blijft een uitdaging, eenopdracht om voortdurend aan te werken. Aan diebeweging komt geen einde. Het volstaat dus nietom bijvoorbeeld tien adviezen op te volgen.PROGES, de Vereniging voor Promotie van Ge-zondheid op School, begeleidde gedurende tweejaar twaalf projectscholen rond het thema ge-zonde school. Dit gezondescholenproject is nuafgelopen. Zijn ze er echt gezonder op gewor-den?LEEN VAN STRAETEN, PROGES: We hebben ze geengesneden bruin brood gegeven. Ze hebben hetconcept van onderuit zelf moeten opbouwen. Erwas geen model. De school bepaalde de bedding,de stroming en het debiet van de rivier zelf. PRO-GES leverde alleen water. Elke projectschool, zesin het basis- en zes in het secundair onderwijs,vertrok vanuit haar eigen situatie en niveau, be-paalde haar eigen ritme en bewaarde zo haar

menlijk en com-plementair aaneen thema wer-ken. Voor dezeklasdoorbrekendeaanpak is een ge-zondheidscoördi-nator nodig, alseen collega tus-sen de andere collega’s. Dus liefst niet de direc-teur. In grote scholen is het wel moeilijker omafspraken te maken. Eigenlijk hadden we de coör-dinatoren eerst een opleiding moeten geven incommunicatietechnieken en hoe ze collega’s kun-nen motiveren. Ze moeten op drie niveaus kun-nen werken. Eerst op het niveau van de leerkrachtin de klas die les geeft over een gezondheidsthe-ma. Ten tweede op het niveau van de school enhet schoolbeleid waarbij relaties tussen leerlin-gen, leerkrachten en directie belangrijk zijn. Tenslotte is er het niveau van de lokale schoolge-meenschap waarbij ook ouders en PMS wordenbetrokken bij het project. Vanaf nu krijgen trou-wens alle coördinatoren gepaste strategieën mee.Hoe begint een school er het best aan?LEEN VAN STRAETEN: Door eerst het begrip gezond-heid zo ruim mogelijk in te vullen. Je kan voor deactie geen eenvormig stappenplan opleggen wantde ene school werkt vooral nog rond het fysiekwelzijn en de andere werkt al projectmatig rondpesten. Onder leiding van haar coördinator voorgezondheidsvoorlichting en -opvoeding (GVO)kan een school beginnen met prioriteiten te bepa-len die op korte termijn haalbaar zijn. Eén van deprojectscholen verbeterde de hygiëne in de toilet-ten. Er kwamen om de twee dagen propere hand-doeken. Vaak zijn het kleine acties maar waariedereen meteen het effect van ziet.

Een mogelijk criterium is het opstellen van eenschoolplan voor gezondheid. Een basisschool maakteeen inventaris van alles wat te maken had metgezondheidsopvoeding. Achteraf ging de taakver-deling heel wat vlotter omdat er sluitende afspra-ken over «wie» en «wat» gemaakt konden wor-den. Soms moet het schoolreglement aangepastworden. Anderen trachten het zelfwaardegevoelbij de leerlingen te bevorderen.Door ze gezonde evaluaties te geven?LEEN VAN STRAETEN: Je kan niet werken aan eengezonde school zonder de leerlingen er volwaar-dig bij te betrekken en ze ernstig te nemen. Zijparticiperen, dienen voorstellen in, beslissen mee,maken verantwoorde keuzes. Zonder leerlingen-participatie geen gezond schoolklimaat.Het gezondescholenproject draaide proef vooreen groter netwerk. Hoe zal dat concreet groeien?LEEN VAN STRAETEN: Bij de eindevaluatie bleek demogelijkheid om geregeld aan elkaar ervaringenuit te wisselen de meest motiverende factor. Daar-

Steeds minder

jongeren doen

aan sport.

om willen we in een tussenperiode de coör-dinatoren van de projectscholen inschake-len om het netwerk mee te helpen uitbou-wen. Elke coördinator kan een collegaschoolbegeleiden. We denken dat de actie efficiën-ter verloopt als scholen zelf met elkaar con-tact opnemen in plaats van dat een overheidregels oplegt. Deze spontane samenwerkings-verbanden werken inspirerend en zijn wel-licht de basis voor de uitbreiding van hetnetwerk naar zoveel mogelijk scholen.

Als ondersteuning sturen we in het voor-jaar naar alle scholen een brochure. Zekergeen receptenboek maar veeleer een ideeën-boek met concrete voorbeelden, foto’s, mo-gelijke initiatieven... Een opwarmer dus alsoproep voor scholen die mee in het netwerkwillen stappen.

Voorts willen we een analyse-instru-ment opstellen waarmee een school haareigen project kan bijsturen. Daar werkenwe nog aan maar in afwachting kan elkeschool met gezonde interesse contact op-nemen met PROGES. Wij geven dan weladressen van beschikbare gezondheidscoör-dinatoren door.

De gezonde actie• Leefsleutels voor jongeren - teksten, didac-tisch materiaal, tekeningen enz. rond drugs,alcohol en roken (voor leerlingen van 12-14jaar) - Lions-Quest -Hundelgemsesteenweg 1- 9820 Merelbeke - + 09-230 38 69 - fax 09-231 96 60 - zie ook Dynamo2• Een klas in beweging - materiaal, oefenin-gen en tips rond «beter zitten» om rugklachtente voorkomen - voor leerkrachten basisonder-wijs - Zitten... als belasting vzw - Gijzelaars-straat 29 - 2000 Antwerpen - + 03-238 51 23- fax 03-238 15 64 - zie ook Dynamo2• Goed leren omgaan met geneesmiddelen -tweeledig pakket met «De wondere wereldvan het geneesmiddel» voor leerkrachten en«Op zoek naar een schat» voor leerlingen vande lagere school - Research & Leven - Lam-bermontlaan 436 - 1030 Brussel - + 02-24237 98 - fax 02-216 91 65 - zie ook Dynamo2• Een drugbeleid op school - voorbeelden vaneen concrete aanpak in het secundair onder-wijs - VAD - Preventiewerk - G. Schildknecht-straat 9 - 1020 Brussel - + 02-422 49 69 - fax02-422 49 79 - zie ook Dynamo2• Relationele en seksuele vorming - Federa-tie van Centra voor Geboorteregeling en Sek-suele Opvoeding (FCGSO) - Meersstraat 138 B- 9000 Gent - + 09-221 07 22 - fax 09-220 8406 - Federatie van Consultatiebureaus voorLevens- en Gezinsvragen (FCLG) - Wolle-markt 28-30 - 2800 Mechelen - + 015-20 5272 - fax 015-20 31 42 - Jongeren en Gezinsad-viescentrum (JGAC) - Orbanlaan 56 - 1150Brussel - + 02-762 50 50 - zie ook Dynamo2• Gezondheid! Activiteiten voor het Secun-dair Onderwijs - Vijf deelthema’s in de «blau-we dozen» - Niet roken: mijn vrijheid - tabaks-preventie voor 12-14-jarigen - Het kan ookzonder -videopakket over alcoholpreventie voor14-16-jarigen - De uitdaging - verslavingspre-ventie voor 16-18-jarigen - (W)eet je alles -gezonde voeding voor 12-18-jarigen - Alle

KLASSE NR.49 13

heidspromotie - Vleurgatsesteenweg 98 - 1050Brussel - + 02-645 44 68 - fax 02-644 02 41• Het Vlaamse Kruis - Kronenburgstraat 41 D- 2000 Antwerpen - + 03-248 34 13 - fax 03-216 95 53• VRGT - Vlaamse Vereniging voor Respira-toire Gezondheidszorg en Tuberculosebe-strijding - Eendrachtstraat 56 - 1050 Brussel- + 02-512 54 55 - fax 02-511 46 14• WVVH - Wetenschappelijke Vereniging

van Vlaamse Huisartsen -Sint-Hubertusstraat 58 - 2600Berchem - + 03-281 16 16 -fax 03-218 51 84• VWVJ - Vlaamse Weten-schappelijke Vereniging voorJeugdgezondheidszorg - ont-moetingsveld voor al wie werktin de preventieve gezondheids-zorg voor jongeren - Kapu-cijnenvoer 35 - 3000 Leuven- + 016-33 68 72 - fax 016 -33 69 70• LCM - Landsbond der Chris-telijke Mutualiteiten - info-centrum gezondheidsvoorlich-ting en -opvoeding in het on-derwijs - Wetstraat 121 - 1040Brussel - + 02-237 48 60 -fax 02-237 33 00• NVSM - Nationaal Ver-bond van Socialistische Mu-tualiteiten - infocentrum ge-zondheidsvoorlichting en -opvoeding in het onderwijs -

Sint-Jansstraat 32-38 - 1000 Brussel - + 02-515 03 19 - fax 02-515 02 07© Le Réseau européen d’écoles-santé - ge-

meenschappelijke actie van de EuropeseUnie - Comité international de planifica-tion - Unité promotion de la santé - Bu-reau régional de l’Organisation Mondia-le de la Santé (OMS) pour l’Europe -Scherfigsvej 8 - DK-2100 Köbenhavn -Danmark - + 00-45-39 17 15 76 - fax00-45-39 17 18 60. ■

risico’s (in)begrepen - vei-ligheid voor 12-18-jarigen -PROGES - G. Schildknecht-straat 9 - 1020 Brussel - +02-422 49 39 - fax 02-42249 89 - zie ook Dynamo2• Genotmiddelen - overzichtvan didactisch materiaal voorhet lager en het secundaironderwijs over tabak, alco-hol, medicatie en illegale drugs- VAD, Proges, KKAT, LionsQuest, VIG - 100␣ fr. - be-stellen bij VIG (zie adres-senlijst)

Het gezondeboek• Gezond gedrag in de ba-sisschool (1993) - F. Looy -Met concrete praktijkvoor-beelden, vuistregels en prak-tische suggesties wordt dui-delijk gemaakt hoe in basis-scholen gezond gedrag (gezondheid, gedragen leefgewoonten) kan worden bevorderd endat blijkt meer te zijn dan een gezondheidsles-je op z’n tijd - uitg. Wolters-Noordhoff - 308blz. - 1100␣ fr.

Het gezonde adres© VIG - Vlaams Instituut voor Gezond-

heidspromotie - G. Schildknechtstraat 9 -1020 Brussel - + 02-422 49 49 - fax 02-422 49 59 - overkoepeltin een samenwerkings-verband de volgende in-stanties en verenigingendie actief aan gezond-heidsbevordering doen inVlaanderen:

• PROGES - Vereniging voorpromotie van gezondheidop school - begeleidt o.a. hetgezondescholenproject -G. Schildknechtstraat 9 - 1020Brussel - + 02-422 49 39 -fax 02-422 49 89• VAD - Vereniging voorAlcohol en Andere Drug-problemen - overkoepelen-de instelling van organisa-ties en diensten voor studie,preventie en hulpverlening,werkt ondersteunend voor hetonderwijs - G. Schildknecht-straat 9 - 1020 Brussel -+ 02-422 49 69 - fax 02-42249 79• KKAT - Koördinatiekomitee Algemene Ta-bakspreventie - de kinderen van 10-12 jaarzijn de eerste doelgroep - G. Schildknecht-straat 9 - 1020 Brussel - + 02-422 49 19 - fax02-422 49 29• IPAC - Vlaams aidscoördinaat - mikt op eenbundeling van de inspanningen en een efficiën-te aanpak van de aidsproblematiek - Marnix-plein 16-17 - 2000 Antwerpen - + 02-238 6868 - fax 03-248 42 90• Rode Kruis - Vlaanderen - dienst gezond-

50 T-SHIRTSCADEAU

Vindt u de voorpagina vandit eigenste blad óók zo leuk?En wilt u hem pakweg omhet vege lijf? Dat kan! Vijftiglezers krijgen een exclusiefKLASSE-T-shirt waarmee zede gezondheidsboodschap wijden zijd kunnen verspreiden.Schrijf ons een brief(kaart)met ernstige of leuke voor-stellen voor gezondsheidspro-motie op school. Wat doet uer al aan? Wat zouden we ernog meer aan kunnen doen?Insturen vóór 25 november1994.KLASSE - GEZONDHEID! - Ko-ningsstraat 138 - 1000 Brussel

14 KLASSE NR.49

J O U R N A A L

Ziek. Tussen 1 januari en 15 juni 94voerde de firma PLUS-MC 7165 contro-les uit op afwezigheden wegens ziektein het onderwijs. In 575 gevallen be-dongen de controle-artsen een vervroegdevolledige werkhervatting. En in 656 ge-vallen een vervroegde hervatting van50 procent. Een op de zes gecontroleer-de zieke leerkrachten gaat dus vervroegdweer aan het werk.

Watervrees. Alle jongens en meisjesmoeten aan het einde van de basis-school kunnen zwemmen. Over dit amen-

dement op deeindtermen voor de

basisschool buigt de Vlaamse Raad zich.Terloops wordt aangestipt dat de eindter-men lichamelijke opvoeding niet een ofandere sport promoten of discrimine-ren. Wel worden tal van onderscheidenmotorische handelingen, die via eenveelheid van sportuitingen aan bodkomen en waarvan zwemmen er slechtséén is, in de te ontwikkelen vaardighe-den opgenomen. Voor wie last heeftvan watervrees kan leren zwemmen nietalleen een pedagogische maar ook eentherapeutische doelstelling bij uitstekzijn.

Studiebeurzen. Haast 7 op de 10 aan-vragen om een studiebeurs worden in-gewilligd. In 1993 kreeg de AfdelingStudietoelagen van het Departement On-derwijs 186.800 aanvragen te verwer-ken. Voor het secundair onderwijs wa-ren er 138.914 aanvragen waarvan er94.431 werden toegekend. Voor het ho-ger onderwijs ging het om 47.886 aan-vragen waarvan 31.874 effectief in eenstudiebeurs werden omgezet.

Laaggeschoolden. Ongeveer 5 procentvan de Vlamingen is functioneel anal-fabeet. Maar in het voorbije schooljaarprobeerden alvast ruim 11.800 vooral

Uitgaven. Het onderwijs krijgt met 44,5 procent van de Vlaamsebegroting ’95 de grootste hap. Van de 520,8 miljard frankgaat 231,8 miljard naar onderwijs. De beleidskredieten voorde onderwijsminister gaan daarmee met 7 miljard frankomhoog. Welzijn en gezondheid krijgen 58 miljard.

stens één pakket en kopiëren het jaren-lang onbeperkt op al hun pc’s. Dat zegteen pedagogisch adviseur informatica bijhet gemeenschapsonderwijs. Volgens hemis deze toestand zo gegroeid omdat deprijzen van software voor schoolbudget-ten te hoog liggen. Wettelijk moet voorelke pc en voor elk pakket een licentiebetaald worden. Nu is een nieuwe wetvan kracht. Ze voorziet in boetes tot maxi-mum 9 miljoen frank voor het illegaalkopiëren. In geval van meer overtredin-gen komen er zelfs celstraffen. Bovendienmogen de scholen controles verwachten.Een oplossing voor deze onhoudbare si-tuatie is onderhandelen met softwarepro-ducenten zodat scholen tegen betaalbareprijzen pakketten kunnen kopen.

Migranten. Zowel op de universiteit alsin het hoger onderwijs buiten de univer-siteit (HOBU) is het aantal Turken enMarokkanen in tien jaar tijd vervijfvou-digd. Toch blijven deze migranten slechtseen klein deel van de totale studenten-populatie. In het HOBU is dat nog geen0,4␣ %. Veel vreemde studenten bevesti-gen dat ze in het secundair onderwijsvaak te maken hebben met racistischeopmerkingen van leraars.

Tsjador. Frankrijk verbiedt het dragenvan de hoofddoek uit religieuze motie-ven in de officiële scholen. De imam vanParijs zegt dat de tsjador niet verplicht isvoor jonge moslim-meisjes. Maar de leer-lingen eisen dat «iedereen het recht heeftom zich te kleden zoals hij wil. Straksmogen we ook geen jeans meer dragen.»In Nederland mag het. In België bestaatgeen enkele geschreven regelgeving hier-over. Elke school is in principe vrij omzijn eigen reglement toe te passen. Noch-tans zouden alle onderwijsnetten dezelf-de houding moeten aannemen, vindtJohan Leman, directeur van het Centrumvoor Gelijkheid van Kansen en Racisme-

laaggeschoolde mensen in 29centra voor basiseducatie inVlaanderen hun achterstandvoor lezen, schrijven en reke-nen weg te werken. Ook pro-beerden ze een aantal vaar-digheden zoals het schrijvenvan een brief, een deelnameaan een sollicitatie of het aan-knopen van een relatie beterte beheersen. Deze 12.000mensen werden op weg ge-holpen door 350 bijgeschool-de lesgevers. Voor hun werkbetaalt de Vlaamse regeringmomenteel 450 miljoen frankper jaar. Dit is een verdubbe-ling in vergelijking met en-kele jaren geleden maar hetbedrag volstaat niet om desnelle aangroei van cursis-ten (2000 meer dan in 93-94)bij te houden.

bestrijding. Hij adviseert descholen te beseffen dat er ver-schillende redenen bestaanvoor het dragen van een hoofd-doek. En dat is niet altijd eenuiting van fundamentalisme.Maar als op de school eenuniform verplicht is, is eenhoofddoek uitgesloten.

Huiswerk verboden. In debasisscholen van Frankrijkkrijgt vanaf nu de taalbeheer-sing absolute voorrang. Boven-dien eindigt de dag voortaanmet een geleide studie vaneen half uur waarbij de onder-wijzers de leerlingen kunnenhelpen bij hun taken. In Frank-rijk is het verboden schriftelijkhuiswerk mee te geven. De leer-lingen moeten thuis wel hunlessen leren. n

Weer in trek. Zowel het regentaat alsde afdeling van de kleuterleiders van depedagogische hogescholen zijn weer intrek. Dat blijkt uit een steekproef van deARGO bij 6 van zijn 8 normaalscholen.Daar worden 10 tot 20 procent meerinschrijvingen dan vorig jaar genoteerd.Ook het vrij gesubsidieerd onderwijsspreekt van een stijging. Intussen dreigtin het onderwijs een tekort aan licentia-ten-leraars. De afgelopen 15 jaar is hetaantal universiteitsstudenten dat vooreen aggregaatsopleiding kiest drastischgedaald. Volgens een studie van de Uni-versiteit Gent is het aantal studenten datvoor een job in het onderwijs koos aan defaculteit letteren en wijsbegeerte terug-gevallen van 60 tot 20 procent. In defaculteit wetenschappen van 50 tot 10.Leraars fysica en Duits blijken al nietmakkelijk meer te vinden. Als de huidigetrend aanhoudt komen we binnen enke-le jaren misschien in de problemen.

Onuitroeibaar. In het basisonderwijs heeftbijna 5 procent van de kinderen luizen.Hoewel het probleem onuitroeibaar iskomt het heel wat minder vaak voordan meestal wordt gedacht. Men veron-derstelde dat 1 kind op de 4 luizen had.Maar zo imperialistisch zijn de luizennu ook weer niet.

Illegaal. Veel scholen werken vandaagillegaal met software. Ze kopen hoog-

IDEETHEATER MET KLASSEDe Koninklijke Vlaamse Schouwburg inBrussel reserveert twee keer de volledigeschouwburg voor 1200 lezers van KLASSE.U bent (met twee personen) uitgenodigdop de exclusieve avant-premières van Maatvoor Maat (Shakespeare) op 22 en 23 no-vember. Of u krijgt korting voor nog eenandere voorstelling. U kunt met uw leer-lingen op andere dagen ook gratis specia-le rondleidingen krijgen (voor of na devoorstelling) en professionele voor- ennabesprekingen in de klas of in de schouw-burg met regisseurs, acteurs enz.Tijd voor THEATER MET KLASSE.

ABS-SYSTEEMBij elke tip in dit katern vindtu een letter: a, b of s. Dieverwijst naar de specifieke doel-groep van het idee. a staatvoor algemeen, b voor basis-onderwijs en s voor secun-dair en hoger onderwijs. Spe-ciaal voor u ontwikkeld: hetABS van het onderwijs.

16 KLASSE NR.49

THEATER MET KLASSE aDe Koninklijke Vlaamse Schouwburg wil vanafnu alles in het werk stellen om ook de jonge-ren op een volwaardige manier met theaterkennis te laten maken. Dit schooljaar wor-den zes grote voorstellingen uitgebreid edu-catief ondersteund. U kunt er met de leerlin-gen (hoger secundair en hoger onderwijs)goedkoop naar toe, er komt (gratis) een ge-specialiseerd team dramadocenten op voor-hand naar de klas, er zijn inleidingen ennabesprekingen in de schouwburg met regis-seur en acteurs, u krijgt een speciale docen-tenmap en ook al gratis is een verrassenderondleiding van één uur in de hele schouw-burg voor of na de bijgewoonde voorstelling(geschiedenis en architectuur, een kijkje achterde schermen van de produktie enz.). Als u

geen voorstelling volgt kost zo’nrondleiding 500␣ fr. voor eengroep van min. 12 personen.Dit is het programma van denamiddagvoorstellingen (telkensom 14u.). Die voorstellingenzijn uiteraard ook eerder en opnog veel meer data ook ‘s avondste zien.Maat voor Maat, Shakespeare (29nov. en 1, 6, 9 dec.), Requiemvoor een spion, George Tabori(20, 26 jan.), De Misantroop,Molière (10, 12 feb.), Freuds laatstedroom, Miklos Hubay (9, 17maart), De kunst van het vra-gen, Peter Handke (20, 28 april),Oedipus/In Kolonos, Hugo Claus(9 en 10 mei).En dan zijn er nog zes anderevoorstellingen: drie van Jan Fabreen drie van Wim Vandekeybus.Die zijn er alleen in avond-voorstelling maar uiteraard kuntu daar ook met uw leerlingennaar toe komen (gratis infor-matiemap, inleiding of nabe-spreking in het theater én rond-leiding in de schouwburg mo-gelijk).Zoals u ziet is de KoninklijkeVlaamse Schouwburg een re-pertoiretheater met een grootklassiek en modern program-ma.U kunt als leerkracht op voor-hand kennis maken met devoorstelling die u later even-tueel met uw leerlingen wiltbezoeken. Daarvoor kunt u nueen reductiebon voor een voor-stelling (voor twee personen)

aanvragen. U betaalt dan maar 400␣ fr. i.p.v.600␣ fr.Voor de namiddagvoorstellingen betalen leer-lingen (vanaf 12 personen) tussen 300 en450␣ fr. per voorstelling. Een abonnement opvier van de zes voorstellingen kost 1000 frank.Een voordeelkaart met acht tickets naar keu-ze, op één avond of op verschillende avon-den te gebruiken, kost 3200␣ fr. (balkon) of3600␣ fr. (parterre).Voor de eerste voorstelling uit het rijtje heb-ben we een exclusief aanbod. Leerkrachtenhoger secundair en hoger onderwijs die zin-

nens zijn om eventueel met hun leerlingenin te spelen op het educatief aanbod van deKoninklijke Vlaamse Schouwburg krijgen tweegratis toegangskaarten voor de avant-pre-mières van Maat voor Maat, Shakespeare opdinsdag 22 nov. of woensdag 23 nov. om20u. Dit stuk zit vol gepassioneerde energieen sluwe handelingen. De toeschouwer wordtmedeplichtig in een wereld vol dubbelrollen,schijn en manipulatie. Het hele KVS-ensem-ble is in touw.De twee voorstellingen zijn exclusief voorbe-houden voor lezers van KLASSE.Stuur meteen de bon op naar de KoninklijkeVlaamse Schouwburg. U krijgt dan de gratiskaarten thuis bezorgd. Mocht de zaal al volzitten, dan krijgt u toch nog de kortingsbon-nen voor een kennismaking met één van deandere voorstellingen.U kunt ook uw naam en adres opgeven omin de toekomst op de hoogte te blijven vanhet educatief aanbod van de schouwburg.KLASSE wenst u en uw leerlingen aangena-me uren toe in het theater. Haal het doekmaar op, de voorstelling kan beginnen.Koninklijke Vlaamse Schouwburg - Lakensestraat146 - 1000 Brussel• Educatieve werking: Vera Carlier - + 02-219 4944 - fax 02-217 15 71• Reservaties: + 02-217 69 37

BEURZEN VOOR LERAARS s• Het Vlaams Lingua Comité stelt twintig beurzenter beschikking voor leraren Spaans die wil-len deelnemen aan de cursus Lengua, culturay métodos para la clase de español-lengua ex-tranjera (Universiteit van Salamanca - 26maart tot 8 april 1995). Voorwaarden: leer-kracht Spaans aan een erkende onderwijsin-stelling, drie jaar onderwijservaring en vorigjaar geen Lingua-beurs ontvangen.De beurs dekt de kosten voor reis, cursus,logies op basis van half pension en het socio-cultureel programma. Aanvragen ten laat-ste op 15 december.Aanvraagformulieren: Departement Onderwijs- Erkenningscommissie Navorming - R. Schol-laert - Koningsstraat 138 - bureau 518 - 1000Brussel - + 02-211 45 74• De Commission for Educational Exchangebetween the United States of America, Belgiumand Luxembourg stelt een aantal studiebeur-zen ter beschikking van leerkrachten secun-dair onderwijs, in het bijzonder leerkrach-ten geschiedenis, aardrijkskunde, maat-schappijleer en Engels. Op het programmastaan vijf weken intensieve studie gevolgddoor een georganiseerde rondreis. Om vooreen beurs in aanmerking te komen moet uvastbenoemd zijn, minstens drie jaar les-ervaring hebben en de Belgische of Luxem-burgse nationaliteit bezitten.Belgische en Luxemburgse leerkrachten se-cundair onderwijs (ook wie nog geen driejaar ervaring heeft) kunnen zich ook kandi-daat stellen voor de functie van foreign lan-guage teaching assistants (Frans, Duits ofNederlands) in Amerikaanse universiteitenen colleges voor het academiejaar 1995-1996.Voor beide programma’s wordt uw kandida-tuur verwacht ten laatste op 15 januari.Commission for Educational Exchange - GuldenVlieslaan 79 - 1060 Brussel - + 02-537 08 59

MAAT VOOR MAAT□ Ja, ik ontvang graag gratis toegangskaart(en)voor de voorstelling Maat voor Maat op:* dinsdag 22-11-’94 (20 u.) □ 1 persoon

□ 2 personen* woensdag 23-11-’94 (20 u.) □ 1 persoon

□ 2 personen□ Ik kan er op 22 en 23 november niet bij zijnmaar ik ontvang graag twee speciale kor-tingsbons (400␣ fr. i.p.v. 600␣ fr.) voor een an-dere voorstelling in de Koninklijke VlaamseSchouwburg.□ Ik ontvang in de toekomst graag regelma-tig het educatief programma van de Konink-lijke Vlaamse Schouwburg.Door de aard van de voorstellingen geldt dit aan-bod vooral voor leerkrachten hoger secundair enhoger onderwijs (of cultuurverantwoordelijken opschool) die zinnens zijn later eventueel met hunleerlingen op bezoek te komen.

Naam: .........................................................

Straat: .........................................................

Woonplaats: ...............................................

Functie: .......................................................

Adres van de school:. ...................................

...................................................................

...................................................................

Terugsturen vóór 15 november naar Konink-lijke Vlaamse Schouwburg - Lakensestraat146 - 1000 BRUSSEL.

ZEKER zien.

KLASSE NR.49 17

• JAMES ENSOR: 28/10 TOT 11/12 sEnsors volledige etsproduktie telt 133 nummers. Die zijn nuvoor het eerst allemaal samen te zien op één tentoonstelling.Verrassend is dat Ensor naast de bekende gemaskerden, skelet-ten en demonen ook vredige landschappen en intieme portret-ten heeft geëtst.

De toegang is gratis. Een geleidbezoek kost 1000 fr. (max. 15 leer-lingen).

Galerij van de Kredietbank - Grote Markt 19 - 1000 Brussel - + 02-51756 71

• ANTWERPEN, DISSIDENT TYPOGRAFISCH CENTRUM:TOT 31/12 sDe Antwerpse drukkers hebben een grote rol gespeeld in degodsdienststrijd in Engeland in de 16de eeuw. Eerst promoot-ten zij de hervorming (o.a. uit-gave van de Engelse vertalingvan de Bijbel). Later werktenze ook voor de Engelse katho-lieke vluchtelingen.De toegang is gratis voor school-groepen. Een rondleiding kost1200 fr. voor 20 leerlingen (Gid-senbeurs - + 03-232 01 03). VzwAcanthus verzorgt ook (kunst-historische) rondleidingen. Diekosten 2300 fr. voor 20 leerlin-gen (aanvragen: + 03-239 0638).Museum Plantin-Moretus - Vrij-dagmarkt 22-23 - 2000 Antwer-pen - + 03-233 02 94

• BELGISCHE DYNASTIE aElke vorst heeft zijn eigen zaal met originele documenten envoorwerpen waarbij ook legendarische en anecdotische aspec-ten aan bod komen. De toegang is gratis en een rondleidingkost 1800 fr. (max. 30 leerlingen). U kunt uw klas ook zelfrondleiden. U kunt dan eerst alleen een voorbereidend bezoekbrengen (afspreken met de educatieve dienst!). Daarnaast is ereen vragenspel aangepast aan de leeftijd van de jongeren.Speciaal voor het onderwijs is er nu ook een video (15 min.)over Koning Albert II.Leerlingen basisonderwijs worden uitgenodigd om op 15 no-vember een tekening te maken rond het Feest van de Dynastie. Deleerkracht kan de meest geslaagde tekeningen naar het museumsturen waar ze tot het einde van het jaar worden tentoongesteld.

Museum van de Dynastie - Paleizenplein 7 - 1000 Brussel - + 02-51155 78

• JE ZIET NIET WAT JE ZIET SDeze tentoonstelling voor leerlingen tweede en derde graadreist nog steeds langs Vlaamse scholen. Komt ze ook naar uwschool? Leidraad is het fotografische en geschilderde portretmet als trefwoorden waarneming, beeldgrammatica, verwoording,dialoog en dynamiek. De bedoeling is de jongeren een sleutel tegeven om beelden vormelijk en inhoudelijk toegankelijk temaken. Begeleiders van De Kunstbank geven didactische rond-leidingen. U kunt lezingen vragen over portretfotografie ofworkshops zeefdrukken organiseren. En voor de leerlingen is ereen wedstrijd met diverse prijzen.De Kunstbank - Lydia Andries - Vaartstraat 30 - 3000 Leuven - + 016-23 31 23

• OORVERDOVEND:TOT 2/12 aInformatieve panelen (Wat isgeluid? Hoe horen we? Hoemeten we geluid? Wat is heteffect? enz.) en een demon-stratiestand tonen hoe geluidhinderlijk en zelfs schade-lijk lawaai kan worden. Ukunt een aangepaste video-film gebruiken als inleidingof afsluiting van het bezoek.De toegang is gratis. U moethet bezoek met uw klas wel opvoorhand aanvragen. Even-tueel kunt u zelf vooraf evenop verkenning gaan.

Natuurcentrum Walburg - Walburgstraat 37 - 9100 St. Niklaas - +03-766 00 55

• HET VERBORGEN MUSEUM: TOT 18/12 sEen museum op ontdekkingstocht in de eigen reserves: 120schilderijen en beeldhouwwerken vanaf de 16de eeuw tot deEerste Wereldoorlog staan nu even in het daglicht. Tegelijktoont een videomontage een beeld van het museumleven:inhuldigen van tentoonstellingen, hernieuwde ophangingen,restauratiewerken, bewaking enz.De toegang bedraagt 80 fr. per leerling. Een geleid bezoek kost2000 fr. voor 20 leerlingen.Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België - Museum voorModerne Kunst - Koningsplein 1-2 - 1000 Brussel - + 02-508 34 66

MILIEU-ONTMOETINGEN aBijna zesduizend leerlingen van 5 tot 14 jaarof 250 klassen of bijna alle scholen van viergemeenten (Bilzen, Harelbeke, Hasselt en Ton-geren) hebben de voorbije twee weken deelge-nomen aan het MilieuOntmoetingsProgramma(MOP) van de Koning Boudewijnstichting enAMINAL (de Administratie Milieu-, Natuur-,Land- en Waterbeheer). Bij alle scholen hingde MOP-vlag uit als teken dat de school zichwil inzetten voor natuur- en milieu-educa-tie. In elke gemeente ontmoetten de leerlin-gen personen, instellingen, verenigingen, be-drijven enz.: van waterzuiveringsinstallatieen containerpark tot imker, tuinbouwbedrijfen openbaar zwembad. Voor de leerkrachtenwas er speciaal educatief materiaal: snuffel-karren of -koffers (opdrachten in verband metde zintuigen), parkkaarten (36 kaarten om inelk seizoen een circuit uit te zetten in eennatuur- of parkgebied) en een natuurspel (eenkaartspel om in de natuur te spelen).MOP is hiermee niet afgelopen. Nieuwe ge-

meentes staan te trappelen om in mei (Hal-le, Izegem, Aarschot, Herentals, Rumst, Boomen Turnhout) en oktober 1995 (Beringen,Brugge, Genk, Lommel, Maasmechelen, Me-chelen, Menen, Oudenaarde en Vilvoorde)aan de slag te gaan. En de bedoeling is dat in1996 alle Vlaamse gemeentes met MOP mee-doen.Koning Boudewijnstichting - MOP - Brederodestraat21 - 1000 Brussel - + 02-511 18 40

KONINKLIJKE FAMILIE aAlle scholen kunnen, zolang de voorraad strekt,gratis posters aanvragen van de KoninklijkeFamilie. Op de posters staan Koning Albert II,Koningin Paola, Koningin Fabiola, Prins Filip,Prinses Astrid, Aartshertog Lorenz, Prins Ame-deo, Prinses Maria Laura en Prins Laurent.U hebt de keuze uit 10 of 20 miniposters (20x25cm; 2 of 4 postzegels van 16␣ fr. bijvoegen) en/of 5 of 10 posters (40x50 cm; 6 of 7 postzegelsvan 16␣ fr. bijvoegen).Schriftelijk bestellen bij INBEL-Informatiecentrum -Regentlaan 54 - 1000 Brussel - + 02-514 08 00

18 KLASSE NR.49

OVER DE GRENZEN aDuitsland en Oostenrijk presenteren hunaanbod korte bijscholingen voor begin ’95.Hieronder vindt u een selectie. Reis en ver-blijf zijn in principe gratis. Uw aanvraagmoet ondertekend zijn door uw instellings-hoofd en uw inrichtende macht.

DUITSLAND(aanvragen ten laatste drie weken voor hetbegin van de cursus)• Schülerorientierte Lern- und Unterrichtsformen(30/1-3/2; nr. 239);

• Dissozialität und Kriminalität - Reaktio-nen in Gesellschaft und Schule(20-22/2; nr. 1.0895.2);• Gewaltsames Handeln undextremistische Ideologien: Reak-tionsmöglichkeiten für die Le-

hrerin und den Lehrer (20-22/3; nr. 1.1295.4);• Singen - Musizieren - Hören - GanzheitlicherMusikunterricht an der Grundschule (8-12/5; nr.2.1995.4.9).

OOSTENRIJK(aanvragen ten laatste tien weken voor hetbegin van de cursus)• Industrieregionen in Österreich (6-9/3; nr. 935047);• Berufsspezifischer Deutschunterricht (27-30/3;nr. 335315);• Nationalismus in Ost- und Südeuropa (3-6/4;nr. 335407).Inlichtingen en inschrijvingsformulieren: Departe-ment Onderwijs - Secretariaat-generaal - DienstInternationale Betrekkingen - Leen Mortier - RACArcadengebouw - 3de verdieping - kantoor 3087 -1010 Brussel - + 02-210 51 10

WEDSTRIJDEN• LA TOUR EIFFEL -CONCOURS DE FRANÇAIS VIII sLeerlingen uit de derde graad van het Vlaamssecundair onderwijs kunnen deelnemen in driecategorieën: ASO, TSO met Handelsfrans enTSO (overige)/BSO/KSO. Elke school kan zelfeen preselectie organiseren (informatiebundelbeschikbaar). Op 17/2 zijn er selectieproevenin Diepenbeek, Leuven, Kortrijk en Gent met100 meerkeuzevragen over het communica-tieve gebruik van het gesproken hedendaagseFrans. Voor de geselecteerden is er op 22/3 eenmondelinge klassementsproef in Diepenbeek.Inschrijven vóór 27/1 via een leraar-coördina-tor: minimum 4 leerlingen per categorie en50␣ fr. per leerling. De prijzen bestaan uit eentweedaagse reis naar Parijs, vijf tiendaagseverblijven in Frankrijk, boeken en boekenbonsenz.Secretariaat LTE-CF - Maggy Lambrichts - LUC -Gebouw D - 3590 Diepenbeek - + 011-26 87 64

• BESTE JEUGDBOEK 1995 aDe Prijs Knokke-Heist Beste Jeugdboek 1995 be-draagt 250.000␣ fr. en is bestemd voor een on-uitgegeven Nederlandstalig manuscript voor12- tot 16-jarigen. U moet uw manuscript(getypt en in vijf exemplaren) inzenden vóór15 januari. U doet dat anoniem, d.w.z. met eenkenwoord of -spreuk. Die vermeldt u ook opeen gesloten enveloppe waarin u uw naam enadres steekt. Het bekroonde werk wordt eind’95 uitgegeven.Davidsfonds/Infodok - Brabançonnestraat 95A -3000 Leuven - + 016-22 87 44

DE TREIN VAN DE GESCHIEDENIS sOp 8 mei 1995 herdenkt het onderwijs voor detweede keer V-Dag. Leerlingen van de derdegraad secundair onderwijs nemen deel aanhet project Jeugd en Democratie (DepartementOnderwijs & Koning Boudewijnstichting) rond de50ste verjaardag van de bevrijding. Voor dederde graad lager onderwijs en de eerste entweede graad secundair onderwijs worden an-dere initiatieven gepland.Hét symbool van de actie Jeugd en Democratie isde trein: Vanwaar komen we en waar willen wemet deze wereld naar toe? In januari 1995 krijgtu op uw school didactisch materiaal. Het histo-risch luik schetst een beeld van de periode vóór,tijdens en na WO II. Het ervaringsluik behandelttwee thema’s: de «sporen» uit de periode vanWO II die jongeren vandaag nog kunnen ont-moeten (bezoek aan oorlogssites, opzoeken vanoverlevende getuigen, werken rond oorlogsmo-numenten enz.) en een aanzet tot nadenkenover hedendaagse situaties van oorlog, vredeen verdraagzaamheid (met didactische tips).Gedurende het tweede trimester kunnen de leer-krachten en leerlingen een eigen project uit-werken voor het afsluitende treingebeuren. Van2 tot 5 mei doet immers een speciale trein elkeprovinciehoofdstad aan en die wordt daar ééndag lang een centrale ontmoetingsplaats vooralle deelnemers uit de provincie. Deze «treinvan de geschiedenis» heeft een eigen aanbod(videoproduktie, leerlingen maken een eigenkrant, rechtstreekse radio-uitzendingen enz.).Daarnaast bevat de trein ook de resultaten vande deelnemers. In elk station zullen allerleiactiviteiten plaatsvinden (vrij podium, inleef-theater, workshops enz.).Op 8 mei komen vier treinen samen in Brussel:uit Vlaanderen, Wallonië, de Duitstalige Ge-meenschap en een internationale trein. Ookhier allerlei activiteiten en een totaalspektakelopgebouwd uit de verschillende produkties vande drie Gemeenschappen (theater, dans, mu-ziek enz.).Ter ondersteuning van de scholen program-meert de BRTN-Dienst Schooluitzendingen drieprogramma’s (eind januari-begin februari). Inenkele bioscoopcomplexen vindt bovendien eenfilmforum plaats waar de deelnemers tegen«democratische» prijzen kunnen kennis makenmet interessante films en documentaires.Van 2 december 1994 tot 14 mei 1995 loopt inhet Koninklijk Museum van het Leger een veelbelo-vende tentoonstelling rond Wereldoorlog IIonder de titel Ik was twintig in ‘45. Voor geïnteres-seerde leerkrachten wordt op woensdag 30 no-vember een gratis rondleiding voorzien. In-lichtingen: + 087-88 25 65.Koning Boudewijnstichting - Jeugd en Democratie -Brederodestraat 21 - 1000 Brussel - + 02-511 18 40

CONGRES NATUUR-WETENSCHAPPEN sHet 5de Vlaams Congres voorLeraren Natuurwetenschappen iseen organisatie van het De-partement Onderwijs en vindtplaats op 19 november in Leu-ven (KUL-campus Celestijnen-laan 200C - 3001 Heverlee).Het congres wil een overzichtgeven van actuele resulta-ten van zuiver en toegepastnatuurwetenschappelijkonderzoek.Deelnemen kost 350␣ fr., con-gresboek inbegrepen. Het De-partement Onderwijs betaaltuw reiskosten terug (tegen-waarde van een treinticket 2deklas heen en terug vanaf huis-of schooladres, het voordelig-ste voor de schatkist telt).U vindt alle informatie en eeninschrijvingsformulier in deomzendbrief OND/VI/4/CP/Congres Natuurwetenschap-pen op uw school. Inschrijvenkán nog voor heel snelle be-slissers!Departement Onderwijs - BestuurBegeleiding, Navorming en Uit-wisseling - Koningsstraat 138 -1000 Brussel - + 02-211 45 85of Inspecteur Van Esch - + 015-61 36 21

ZEKER lezen.

KLASSE NR.49 19

ALGEMEEN a• KUNST VOOR KINDERENDit thema-nummer wil tonen hoe u kinderen op een verant-woorde manier met moderne en hedendaagse beeldende kunstin contact kunt brengen. U krijgt een beetje theorie, maarvooral concrete beschrijvingen én literatuurtips voor alle

niveaus.Kind en (beeldende) kunst - The-ma-nummer Onderwijskrant - Noël

Gijbels - Steyenhoflaan 11 - 3130 Betekom - + 016-56 93 46 - 130␣ fr.(abonnement: 500␣ fr. voor 5nummers)

• MUNDIALE VORMINGEr is nu ook een nieuws-brief rond mundiale vorming,speciaal voor leerkrachten,met besprekingen van scho-lencampagnes, studiedagen,tentoonstellingen, experimen-ten, projecten, nieuwe leer-middelen enz. U kunt eengratis proefnummer vragen.Nieuwsbrief - vzw NationaalCentrum voor Ontwikkelings-samenwerking - WerkgroepMundiale Vorming - Vlasfa-briekstraat 11 - 1060 Brussel- + 02-539 26 20 - abonne-ment: 100␣ fr. voor 4 nummers

• OVER VROUWENU zoekt informatie over vrou-wenproblematiek? Thema-tische rubrieken en indexenleiden u door het bestandvan het NVR-documenta-tiecentrum (overheidspubli-katies, tijdschriften, proef-schriften, onderzoeksrappor-ten enz.).NVR-catalogus 1993 - Nederlandstalige Nationale Vrouwenraad - deMeeûssquare 28 - 1040 Brussel - + 02-511 82 43 - gratis voor NVR-leden, 300␣ fr. voor niet-leden

BASISONDERWIJS b• WINDOWS VOOR JONG EN OUDHet boek geeft adviezen om Windows gebruiksklaar te makenvoor kinderen vanaf 8 jaar. De diskette bevat een pictogram-men-programma, voorbeeldpictogrammen en een backup-pro-gramma om uw bestanden te beveiligen.Windows voor ouders en leerkrachten - Addo Stuur - AW Bruna/Standaard Uitg. - + 03-239 59 00 - 695␣ fr.

• RELIGIES VAN DE HELE WERELDWat geloofden de Mesopotamiërs? Wat gelooft een boeddhist?

Wat is geloof? Waar komen ritenvandaan? Wat zijn heilige plaat-sen? Dit boek belicht kleine dage-lijkse rituelen én essentie van dereligies voor iedereen vanaf 10 jaar.De wereld van de religies - Uitg. Info-boek - + 014-30 04 77 - 690␣ fr.

SECUNDAIR ENHOGER ONDERWIJS s• LEESLIJSTEen (kopieerbare) leeslijst met meerdan 80 titels voor 14-16-jarigenuit het technisch en beroepson-derwijs. Van elk boek krijgt u eenbondige samenvatting, trefwoor-den en een aanduiding van demoeilijkheidsgraad.Pluralistische Organisatie voor Biblio-theekgebruik - Maria-Theresiastraat 20- 3000 Leuven - + 016-22 89 33 -150␣ fr. + verzendingskosten

• MILIEU-DOSSIERSMax schrijft vier brieven: over ver-vuiling, de levensloop van materi-alen, de verschillende energiebron-nen en rationeel energiegebruik.Telkens is er een werkschrift voor

de leerkracht en een brief voor de leerlingen. U kunt de dossiersgratis aanvragen.De Eco-brieven van Max - Instituut van de Onderneming - Eendracht-straat 53 - 1050 Brussel - + 02-513 45 80

TAAL EN LETTEREN aDe Nederlandse taal blijft voortdurend in be-weging en is vrijwel dagelijks onderwerp vandiscussie in dag- en weekbladen. Het is danook nauwelijks mogelijk al die publikatiesover taal te volgen. Geen probleem: er ver-schijnt nu wekelijks een knipselkrant waarinalle relevante artikelen uit Nederlandse enVlaamse dag- en weekbladen integraal zijnopgenomen. Een jaarabonnement op de Knip-selkrant Taal en Letteren kost ongeveer 3500␣ fr.,minder dus dan een abonnement op éénkrant.Lezers van KLASSE kunnen genieten vaneen speciaal aanbod. Wanneer u nu belt offaxt, ontvangt u de knipselkrant van 15 no-vember ’94 tot 15 februari ’95 voor slechts650␣ fr.Sdu Servicecentrum Uitgeverijen - Postbus 20014 -2500 EA Den Haag - Nederland - + 00-31-70-37898 80 - fax 00-31-70-378 97 83

DE SCHOOL STAAT NIET ALLEEN aDe Koning Boudewijnstichting organiseert eengroot colloquium over ons onderwijs van detoekomst. Vertrekpunt is het verslagboek Deschool staat niet alleen van de Commissie Samen-leving-Onderwijs (KLASSE 47, september 94, p.32). Vertegenwoordigers van alle maatschap-pelijke sectoren zijn uitgenodigd om te discus-siëren over vier raakvlakken tussen onderwijsen samenleving: kennis, waarden, tijdsorde-ning en de school als leefgemeenschap. Elkthema wordt ingeleid aan de hand van deaanbevelingen in het rapport en aangevuldmet de visie en bemerkingen van een panel.Het colloquium vindt plaats op 9 december inhet Paleis voor Schone Kunsten - Ravenstein-straat 23 - 1000 Brussel (vlakbij Centraal Sta-tion). Deelnemen kost 400␣ fr. per persoon. Umoet inschrijven vóór 25 november en hetgeld overschrijven op rekeningnr. 088-1050600-85 met vermelding De school staat niet alleen.Dit boek van uitgeverij Pelckmans is ook nogsteeds verkrijgbaar in de boekhandel of bij destichting. Het kost 550␣ fr. (eventuele verzen-dingskosten niet inbegrepen).Koning Boudewijnstichting - Programma Toekomst-zorg - Brederodestraat 21 - 1000 Brussel - + 02-511 18 40

20 KLASSE NR.49(advertentie)

TEAM IN TOUW aNa de foto’s in KLASSE (sep-tember 94) van leerkrachtenin een touwenparcours beldenal heel wat scholen en leer-krachten naar Outward Bound.Meerdaagse tochten, rotsklim-men, grotexploraties, samen-werkingsopdrachten enz.: hetgaat hem niet om de sport, welom de andere of nieuwe erva-ringen die u erbij opdoet. Dátis Outward Bound. Alles ge-beurt in team (willekeurig sa-mengesteld of bijvoorbeeld uweigen schoolteam), maar u wordtaangesproken in uw totaliteit

als individu. U wordt onmiddellijk geconfron-teerd met uw handelen, doen en laten én ter-zelfdertijd worden uw teamgenoten hiermeegeconfronteerd. U leert uw eigen grenzen enmogelijkheden kennen wat leidt tot een sterkerebewustwording van eigen waarden en prioritei-ten. Rotsen, rugzakken, grotten en blaren ver-dwijnen later wel uit uw herinnering. Wat blijftzijn hindernissen nemen, meningen samenleg-gen, conflicten hanteren, kansen grijpen, hel-pen of geholpen worden enz. De opgedaneervaringen (vertrouwen, omgaan met emoties,verdriet, boosheid, zelfvertrouwen, conflicten,trots enz.) komen in een nabespreking aan bod.Het Outward Bound-programma biedt korte,vijfdaagse cursussen in de Ardennen en lange,negen- tot twaalfdaagse cursussen in binnen-en buitenland. Outward Bound verzorgt ookcursussen op aanvraag, o.a. voor studentensecundair en hoger onderwijs. En er is nu ookCity-Bound voor even uitdagende, sterk socialeactiviteiten in de stad.Outward Bound - Kapucijnenvoer 217 - 3000 Leuven- + 016-23 51 72

JEUGDTHEATER a• De musical Suske en Wiske is in november 30keer te zien in het Koninklijk Jeugdtheater, meestalom 15u. en/of 19u.30. Voor kinderen vanaf 6jaar loopt er ook Erik of het kleine insectenboek(om 10u.30 of 15u.). Voor jongeren vanaf 14 jaaris er nog vier keer De Golf in avondvoorstelling.Leerkrachten van het vierde en vijfde jaar se-cundair onderwijs kunnen op 9 en 16 novem-ber (om 20u.) gratis kennismaken met Hetzicht op de heuvels, een project rond AIDS voortelkens maximum 50 leerlingen. Deze voorstel-

ling duurt 50 minuten en kan ook naar deschool zelf komen.Koninklijk Jeugdtheater - Stadsschouwburg - Mei-straat 2 - 2000 Antwerpen - reservatie: + 03-233 3525 of 03-233 89 64• Nieuw Ensemble RaamTeater brengt De schom-mel van Edna Mazya voor leerlingen vanaf 14jaar. Cindy is 14 jaar, jong en wild, vroegrijp. Zebrengt een avond door met vier buurjongensvan 17 jaar en er volgt een groepsverkrachting.Het stuk gaat verder in de rechtszaal. U kunt ditstuk ook naar uw school halen. Er is een school-map beschikbaar met ideeën voor de discussievoor of na de voorstelling en medewerkers vanAMOK kunnen een nabespreking begeleiden.Nieuw Ensemble RaamTeater - Lange Gasthuis-straat 26 - 2000 Antwerpen - + 03-231 34 44• Jos Kennis brengt komische produkties voorleerlingen van 4 tot 12 jaar. Wie laatst lacht...en Clowns zijn twee namiddagvullende pro-gramma’s waarbij de kinderen actief kunnenmeespelen. De produkties zijn erkend door hetbestuur Jeugdwerk en door de Culturele Raadvan de Stad Antwerpen.Tamal Producties vzw - Bouwkunststraat 1 - 2610Wilrijk - + 03-830 53 80• Het Gentse Speelteater speelt in de Kopergieterij(+ 09-233 70 00) Mijnheer Bach! MijnheerBach! van Toon Tellegen. Sebastiaan kan nietslapen en Amalia probeert met haar oneindigefantasie hem in slaap te krijgen. Pianist enacteur Hans Wellens speelt tijdens de voorstel-ling een aantal Goldberg-variaties van JohanSebastian Bach. De première is op 25 novemberen daarna gaat het stuk op tournee.vzw Speelteater Gent - Blekerijstraat 50 - 9000 Gent- + 09-225 10 78

KLASSE NR.49 21

CURSUSSEN EN STUDIEDAGENALGEMEEN a• Weerbaarheid bij kinderen: preventie van seksueel geweld(28/11 en 5/12).Vormingscentrum Jos Van Ussel - Meersstraat 138B - 9000 Gent -+ 09-220 65 22

straat 39 - 8310 Assebroek - + 050-37 10 17• Overgang S.O. naar HOBU (16/11); Hoe op school omgaanmet jongeren? (23/11); Van plakwerk tot cursusopmaak (30/11 en 7/12).Aardrijkskunde: Didactische videomontage Nationale ParkenUSA (6/12).Centrum voor Didactische Vernieuwing - VIIde-Olympiadelaan 25 -2020 Antwerpen - + 03-827 78 90• Vakoverschrijdende thema’s in het secundair onderwijs:hoe pak je dit aan?: 23/11 in Gent.Departement Didactiek en Kritiek - UIA/Lab. Interactionele Psychologie

- RUG - An Blieck - Universiteitsplein 1 -2610 Wilrijk - + 03-820 29 74• Natuurwetenschappen: Bouwfysi-ca in de klas - akoestiek en lawaaibe-heersing (16/11).Talen: Changes in the British outlookon life (23/11); Beroepsonderwijs: Pro-ject Algemene Vakken a.u.b. (23/11).Centrum voor Beroepsvervolmaking Lera-ren - UIA - Universiteitsplein 1 - 2610 Wilrijk- + 03-820 29 61• Economie: Economisch DidactischeDag (26/11).Engels: Woordenboeken echt gebrui-ken? (16/11).Geschiedenis: De Antwerpse emigra-tie eind 16de eeuw (19/11).Nederlands: Spreken en luisteren in dederde graad (23/11).IDEA/Centrum voor Didactiek - UFSIA -Prinsstraat 13 - 2000 Antwerpen - + 03-220 46 93

CONGRESSEN EN SYMPOSIAALGEMEEN a• De waarheid over faalangst: 23/11 in Utrecht, Nederland.KPC - Miranda Bulten - Postbus 482 - 5201 AL ‘s-Hertogenbosch -Nederland - + 00-31-73-24 72 47• 6de Nederlands Taalcongres: 19/11 in Kortrijk.Thema: Humor in het Nederlands: proza, poëzie, politiek enjournalistiek.Vereniging Algemeen Nederlands - P. Debrabandere - Keizer Karel-straat 83 - 8000 Brugge - + 050-31 73 66• Algemene Conferentie van de Nederlandse Taal en Lette-ren 1994: 16/12 in Tilburg.Thema: onderwijs Nederlands als moedertaal en als tweedetaal - 150 mensen worden uitgenodigd na schriftelijke kandida-tuurstelling.Nederlandse Taalunie - D. Boon - Stadhoudersplantsoen 2 - 2517 JLDen Haag - Nederland - + 00-31-70-346 95 48

SECUNDAIR EN HOGER ONDERWIJS s• Milieubewust produceren: het kan!: 14/12.Provinciale Industriële Hogeschool van West-Vlaanderen - Graaf Karelde Goedelaan 5 - 8500 Kortrijk - + 056-21 54 65• European citizenship in education: 17 tot 20/11 in Antwer-pen.European Secondary Heads Association-Belgium - Mevr. A. Van denElsken - p.a. Koninklijk Atheneum - Mechelsesteenweg 194 - 2640Mortsel - + 03-449 58 50

KLASSE-MENT aZin in een boekenbon van 2000␣ fr., geschon-ken door de Standaard Boekhandel? Stuurvóór 30 november een brief(kaart) met hetantwoord op de vraag, uw naam en adresen eventueel uw functie in het onderwijsnaar KLASSE. Winnen is in dit geval waar-schijnlijk belangrijker dan deelnemen. Maarhet één kan niet zonder het ander. Succes.

Winnaar opgave 11: Brigitte De Kerf uit Temse.Oplossing opgave 12: De optelling gaf alsresultaat MAATSCHAPPIJLEER.Opgave 13: Onderstaand naamkaartje ver-bergt een u welbekend beroep. Welk?

ELS DE TERRETLUIK

Klasse-ment - Koningsstraat 138 - 1000 Brussel

• Ondersteunen van het zelfbeeldbij kinderen: 7, 14 en 21/12.Oostvlaamse Volkshogeschool - Ne-

derkouter 11 - 9000 Gent - + 09-224 22 65• Pesten op school: 15/11.Kempens Instituut voor Onderwijsbegelei-ding vzw - Patersstraat 26 - 2300 Turnhout- + 014-41 00 92• De school staat niet alleen: 17/11.Debatavond over het verslag van deKoning Boudewijnstichting.vzw Vormingscentrum Hengelhoef - Mgr.Broeckxplein 6 - 3500 Hasselt - + 011-2908 60• De leerkracht en de school: onderdruk van eindtermen en kerndoelen?:16/11 in Antwerpen.Association for supervision and curriculumdevelopment - Nederlands-Vlaamse Affilia-tie - Meeuwenstraat 1 - 2460 Lichtaart -+ 014-55 77 51• De schone slaapster: Prins Kunst alsknecht? Beeldende kunst en hulpver-lening: 18/11.Afdeling Sociaal-Culturele Agogiek - VUB -Pleinlaan 2 - 1050 Brussel - + 02-629 26 74

BASISONDERWIJS b• Kinderen leren lezen: vanzelfsprekend of aartsmoeilijk? (16/11); Van plakwerk tot cursusopmaak (30/11 en 7/12).Centrum voor Didactische Vernieuwing - VIIde-Olympiadelaan 25 -2020 Antwerpen - + 03-827 78 90• Geweldloze opvoeding in de lagere school: 3/12 in Brugge.De Vuurbloem vzw (i.s.m. Forum voor Vredesaktie) - Rapaertstraat 39- 8310 Assebroek - + 050-37 10 17• Kijk op mensen in de derde wereld: met uw schoolteam (naafspraak) of schooloverstijgend: 16/11 (Ronse); 7/12 (Leuven);1/2 (Hasselt); 8/2 (Brugge) of 22/2 (Antwerpen).Kinderwereldatelier - Rolwagenstraat 73 - 2018 Antwerpen - + 03-235 20 76• Opvoedende spelen in de kleuterschool (24/11 en 1/12).Vormings- en Informatiecentrum - Turnhoutsebaan 400 - 2110 Wijne-gem - + 03-353 94 69• Het spraak- en taalverwervingsproces bij kinderen (0-6jaar): 22/11 in Ledeberg.Stichting Integratie Gehandicapten vzw - Lange Violettestraat 147 -9000 Gent - + 09-225 10 74• De prehistorie van het lezen: leesbevordering in het kleuter-en basisonderwijs: 8/12.Kempens Instituut voor Onderwijsbegeleiding vzw - Patersstraat 26 -2300 Turnhout - + 014-41 00 92

SECUNDAIR EN HOGER ONDERWIJS s• Geweldloze opvoeding in de middelbare school: 19/11 inGent.De Vuurbloem vzw (i.s.m. Oostvlaamse Volkshogeschool) - Rapaert-

ZEKER doen.

22 KLASSE NR.49

KLASSE-SERVICE• LEREN LEZEN bBasisschool de Zevensprong verkoopt een aantalmaterialen van de leesmethode Veilig lerenlezen (nieuwe Vlaamse editie). Ze zijn maaréén jaar gebruikt en sommige zelfs helemaalniet.Basisschool de Zevensprong - V. Decosterstraat 67 -3000 Leuven - + 016-29 15 44• HOMO’S OP SCHOOL sHet adres van de gastspreker op scholen overhomoseksualiteit (zie KLASSE 48, oktober 94,p. 30) is Chris De Bont - Pachthoevelaan 11 - 2180Ekeren - + en fax 03-541 47 85• SOFTWARE (1) aMet Pupiter kunnen leerkrachten uit basis- ensecundair onderwijs hun lesvoorbereidingenen agenda beheren. Dit softwarepakket draaitop een MS-Windows-compatibele computer(DOS 3.3 of hoger en Windows 3.x). U kunt eengratis demonstratiepakket aanvragen.DM & P - Lovegemstr. 8 - 1861 Meise - + 02-26905 37• SOFTWARE (2) agp-Untis en gp-Mentor zijn programma’s voorde opmaak van lesroosters en de verwerkingvan lesurenpakketten. In Vlaanderen maken265 scholen er al gebruik van. Nu zijn er ookprogramma’s om uw personeels- en leerlin-genadministratie te automatiseren.International Software Trading - Antwerpsesteen-weg 124 - 2630 Aartselaar - + 03-877 23 08• HUISRUIL aIntervac coördineert huisruil in 30 landen entelt zo’n 9000 leden. Jaarlijks krijgt u viercatalogi, een tijdschrift enz. Op 17/12 is er eenledenontmoeting/infodag in de Brusselse KVS,met o.a. een rondleiding achter de schermen.Deelnemen kost 100␣ fr. per persoon.Intervac vzw - Jempi & Yolande De Cooman -Lindenberglaan 26 - 1933 Sterrebeek - + 02-73152 02

GEDETACHEERDE GEZOCHT a• Het Departement Onderwijs zoekt een leer-kracht secundair onderwijs of docent hogeronderwijs voor de opvolging van het Comett-programma (Europees actieprogramma ter be-vordering van de samenwerking tussen hogeronderwijs en industrie). Hij of zij wordt gedeta-cheerd vanaf 1 januari tot het einde van hetacademiejaar 1995-96 met mogelijkheid totverlenging.Functiebeschrijving: afhandelen van het Co-mett-programma en overgang naar het nieu-we Leonardo-programma voorbereiden; de re-latie tussen het onderwijsveld en de bedrijfswe-reld verder uitbouwen; informeren en sensibi-liseren om de Vlaamse deelname aan het pro-gramma te vergroten; bestaande samenwer-kingsverbanden universiteit en ondernemingondersteunen.Profielbeschrijving: goede kennis van hogeronderwijs en secundair beroeps- en technischonderwijs; goede kennis van en ervaring in derelatie onderwijs en industrie; kennis van enbereidheid tot het inwerken in de Europeseonderwijs- en beroepsopleidingsprogramma’s;communicatief, contactvaardig en bereid tewerken in teamverband; organisatietalent, zinvoor initiatief en verantwoordelijkheid; kennisvan tekstverwerking en het werken met kleinedatabestanden op PC; redactionele vaardig-

JEUGDPARLEMENT sElk jaar organiseert het Europe-an Youth Parliament (zetel inOxford) twee internationalesessies waar een week lang 12jongeren uit de 12 Europese lid-staten debatteren over Europe-se problemen. De vzw EuropeesJongerenparlement België orga-niseert half november schrifte-lijke selecties voor VlaamseASO-scholen die naar de vol-gende sessies (november ’95 enmaart ’96) willen. De selectiesvinden plaats in het KoninklijkAtheneum - Voskenslaan 60 -9000 Gent - + 09-222 52 40.Europees Jongerenparlement Bel-gië vzw - Beukenlaan 74 - 9051Gent - + 09-220 40 16

DE REACTIES• Meer dan 6000 lezers gingenin op onze uitnodiging om kenniste maken met het IMAX-film-theater in Brussel. Dat warener 2000 te veel voor het aantalbeschikbare plaatsen maar diemensen hebben ondertussen ookal een kortingsbon ontvangenvoor een andere IMAX-voor-stelling. Op 8 en 9 oktober zatde zaal dus tien keer vol, exclu-sief voor Vlaamse leerkrachten.En de reacties waren enthou-siast. U weet het, beste lezer,voor u is alleen het grootstescherm ter wereld groot genoeg.• In Leuven kon u de voorbijedagen voor één keer niet naastde leerkrachten kijken in plaatsvan naast de studenten. Zo’n5000 lezers van KLASSE schre-ven in voor het initiatief STADMET KLASSE. Zes dagen langstonden daarvoor zes grote museaen plaatsen in Leuven openvoor Vlaamse leerkrachten enhun gezin. Overal zorgden or-ganisatoren en stadsgidsen voorboeiende commentaar. Het werdeen bijzondere kennismakingmet een bijzondere stad. En hetis altijd prettig om in de stadzoveel collega’s tegen het lijf telopen: leerkrachten van allenetten en niveaus, allemaal evengeïnteresseerd en gedreven be-zig met onderwijs.• De lezers die reageerden op deoproep tot dialoog over De schoolstaat niet alleen van de KoningBoudewijnstichting (KLASSE 47,september 94, p. 32) krijgenzoals beloofd een exemplaarvan het boek cadeau. Het zijnL. Van De Broeck (Gent), Fran-cis Van Hecke (Sint-Stevens-Woluwe), Mark Maes (Brussel),Christel Annecour-Maes (Tem-se), Hanna Biesheuvel (Katwijk-aan-Zee), Nijs (Diegem) en LucBataillie (Bambrugge).

heid in het opstellen van rapporten en beleids-documenten; grondige kennis van Engels enFrans; betrokkenheid bij een samenwerkings-programma of SUO strekt tot aanbeveling.Uw kandidatuur, met grondige motivatie encurriculum vitae moet worden ingezonden vóór15 november. Een eerste selectie zal gebeurenop basis van deze schriftelijke kandidatuur-stellingen. De geselecteerde kandidaten wor-den uitgenodigd voor een interview.U richt uw kandidatuur aan de Secretaris-generaal van het Departement Onderwijs -RAC Arcadengebouw - 3de verdieping - 1010Brussel• De Socialistische Federatie van Plaatselijk OpenJongerenwerk zoekt een «aardige gedetacheer-de die kan schrijven». Basisvoorwaarden: vast-benoemd en jonger dan 38 jaar. Indiensttre-ding op 1 september 1995.SFPOJW vzw - St. Jansstraat 32-38 - 1000 Brussel -+ 02-515 03 31

BRTN-SCHOOLUITZENDINGEN aDe Schooluitzendingen van de BRTN bevatteninteressante nieuwe programma’s. Elk program-ma gaat drie keer de ether in: eerst in previewop TV1 op zaterdag tussen 13u. en 15u. en dedaaropvolgende week twee keer op TV1 tus-sen 15u. en 16u. De nieuwe programmagidsligt in uw school ter inzage. Een greep uit deinhoud.

• BASISONDERWIJSKoekeloere is een nieuw programma voor dederde kleuterklas: documentaires, sketches,liedjes, prentenboeken enz. nodigen kleutersuit om zelf op ontdekking te gaan. Op 3/12(preview om 14.25u.), 6 en 9/12 (telkens om15u.). In het voorjaar volgen nog zes afleverin-gen.Le petit monde de Pierre brengt tien kwartiertjesFranse woordenschat voor de derde graad.Start op 10/12 (preview om 13.45u.), 13 en 16/12 (telkens om 15.30u.).

• SECUNDAIR ONDERWIJSLernexpress 2 brengt een reeks van 10 program-ma’s Duits voor beginners, aansluitend op deeerste 10 afleveringen van vorig schooljaar.Start op 10/12 (preview om 13.30u.), 13 en 16/12 (telkens om 15.45u.).• Radio 3 brengt elke zaterdag (18.10u. tot19u.) Het Houten Paard, 50 minuten actueleinformatie over het kinderkunstenlandschapvoor leerkrachten basisonderwijs en eerste graadsecundair onderwijs.Radiater is een nieuwe reeks rond theater voorhet secundair onderwijs. Er zijn nog uitzendin-gen op 2/12 (Maat voor maat van W. Shakespe-are), 10/3 (Freuds laatste droom van M. Hubay)en 14/4 (De kunst van het vragen van P. Handke),telkens op vrijdag van 11u. tot 12u.• Bij de programmagidsen vindt u ook eencatalogus multimediale lespakketten. De eersteuitgave bevat reeksen van de schooltelevisieop videocassette met kant-en-klaar didactischmateriaal.Kopies van programma’s van het lopend school-jaar kunt u steeds aanvragen bij het DepartementOnderwijs - Koningsstraat 138 - 1000 Brussel - + 02-211 45 58. Als u zelf een lege cassette stuurt krijgt ude kopies gratis. Anders betaalt u 300␣ fr. per cassette.BRTN-schooluitzendingen - A. Reyerslaan 52 - 1043Brussel - + 02-741 32 03 of 02-741 53 02 (didac-tisch materiaal)

KLASSE NR.49 23

S I G N A A L

Omgaan met kritiek. Zit er weer een col-lega/onder-, boven- of nevengeschikte/vriend of vijand met kritiek op uw nek?Tien tips van de Amerikaanse organisa-tiedeskundige Sam Deep om een maag-zweer te voorkomen en succesvol om tegaan met kritiek.1. Niet kwaad worden. Rust geeft kracht.Tenslotte heeft iedereen recht op eeneigen mening.2. Luister goed naar de kritiek. Probeerprecies te begrijpen wat de ander zegt énwaarom. Zeg niets voor hij is uitgespro-ken.3. Heb medelijden met onbekwame cri-ticasters. Als hun kritiek onbeholpen is,kunt u zich moeilijk beledigd voelen. Denkliever aan de andere arme stakkers dieook met dat specimen te maken hebben.4. Vraag om voorbeelden van uw zo-genaamde tekortkomingen. Niet sar-castisch of vijandig, gewoon om de kri-tiek beter te begrijpen.5. Geef uw opvatting over de situatie.Zeg eerst in hoeverre u de andere wiltvolgen. Corrigeer dan beleefd, emotie-loos maar wél duidelijk elke onjuiste in-formatie.6. Beschuldig de andere nooit van on-eerlijkheid. Misschien is de kritiek oneer-lijk maar ga er maar van uit dat depersoon dat niet is. Zelfs als dat later tochblijkt, beschuldigt u hem beter niet met-een.7. Vat uw afwijkende mening samen.Wijs op de nog resterende meningsver-schillen en stel eventueel een corrigerendegedragslijn voor om die meningsverschil-

Neerslachtig? Waarschijnlijk hebt u ook van die dagenwaarop u het niet meer ziet zitten. Eén troost: volgens Ameri-kaanse psychologen aan de Universiteit van Michigan (Psycho-logy Today, 1/94) hebben de meeste mensen op drie van detien dagen te kampen met sombere gevoelens. Magere troostzult u zeggen, maar het helpt wel. De onderzoekers hebbenimmers nagegaan welke methodes wel en niet helpen omneerslachtigheid te verdrijven. Wat de meeste mensen wéldoen maar wat blijkbaar niet helpt: televisie kijken, stilletjeswegkruipen, openlijk agressie uiten en lekker uithuilen. Tweetruukjes blijken wel effectief: terugdenken aan eigen succes-sen uit het verleden én de eigen situatie vergelijken met hetleed van anderen. Dat is geen leedvermaak. Het heet relative-ren van de eigen sombere gevoelens en dat blijkt te helpen om zete verdrijven.

len uit de weg te ruimen.8. Vertel hoe u zich voelt.Als alle problemen zijn be-handeld, beschrijft u hoe uzich voelde toen u de kritiek tehoren kreeg. Misschien kuntu de andere vertellen hoe hijhet naar uw mening beter hadkunnen overbrengen.9. Bedank de criticus. Laatmerken dat u zijn wens omuw prestatie te helpen verbe-teren op prijs stelt. Ook als uniet de indruk hebt dat u er-mee geholpen bent.10. Pas uw gedrag zonodigaan. Als de kritiek rechtvaar-dig is, moeten de anderen ookenige verandering in uw ge-drag zien.

Leren in koppels. In Enge-land, Israël en Amerika heeftmen bijzonder positieve effec-ten vastgesteld van peer tuto-ring. Dat kan zowel in basis-als secundair onderwijs. Hetis een werkwijze waarbij leer-lingen voor een aantal les-uren per twee gekoppeld wor-den. Ze werken dan aan eenopdracht waarbij de ene leer-

werking in heel de school. In Nederlandwordt voor volgend schooljaar alvast eenproefproject klaargestoomd.

Begeleiders. In het artikel over pedago-gische begeleiders (KLASSE, september94, p. 8) staat dat het katholiek onder-wijs begeleiders intern sanctioneert alsze een inspectiestijl zouden ontwikkelen.Dat klopt niet, zegt Wim Vertommen, di-recteur Algemene Pedagogische Begelei-dingsdienst VSKO: «Het dienend gezag ishet adagium van de pedagogische bege-leider. Dit is tevens de kernidee van debegeleidingscultuur die de pedagogischebegeleiding in Vlaanderen wil invoeren.Wij zijn ervan overtuigd dat de overgrotemeerderheid van de pedagogisch bege-leiders hierin slaagt. Wij ervaren datbegeleiders in een verschillend tempoevolueren naar een authentieke begelei-dingscultuur. Er isechter in het katho-liek onderwijs geen sprake van sanctio-neren, wel van een uitnodiging tot eenbepaalde stijl en aanpak, die verenig-baar is met het begeleiden van volwasse-nen.»

Op de reünie. Waarom komen sommigeoud-leerlingen wel naar een reünie opschool en anderen niet? Dat onderzoch-ten de professoren Lamb en Reeder voorPsychology Today.Ze ondervroegen daarvoor honderdenmensen van verschillende leeftijden. Enwat blijkt? Het is niet omdat je je nu tegoed, te rijk, te arm, te dik enz. voelt dat

je wel of niet komt. Niet hetheden maar het verledenmaakt het verschil. Alleen wieterugkijkt op een plezierigeschooltijd is geneigd naar eenreünie te komen. Oude vrien-schapsbanden aanhalen isvoor 80␣ % van de deelnemershet belangrijkste motief. Tochzijn er opmerkelijke verschil-len, naargelang van het aan-tal jaren dat je van de schoolweg bent. Is dat tien jaar gele-den dan wil je vooral latenzien hoe je bent veranderd enwat je hebt bereikt in vergelij-king met de anderen. Voorwie twintig jaar geleden vanschool kwam vormen persoon-lijke contacten (ook nieuwe!)het belangrijkste motief. Wiedertig jaar of langer geledeneindexamen deed is vooraluit op het ophalen van oudeherinneringen en het weer-zien van oude bekenden. Voor90␣ % van de deelnemers blijktde reünie een positieve erva-ring te zijn en twee derde vande deelnemers zeggen er devolgende keer weer te willenbij zijn. n

ling (al dan niet ouder) de andere (op datvlak wat zwakkere) leerling begeleidt.Daar hebben ze allebei voordeel bij. Debegeleider brengt zijn kennis op een ho-ger niveau omdat hij de stof aan iemandanders moet uitleggen. De andere profi-teert van de individuele aandacht enuitleg. Ook op sociaal-emotioneel ge-bied wordt iedereen er beter van. Beidegroepen leerlingen krijgen een positieve-re houding tegenover het vak, ze winnenaan zelfvertrouwen en krijgen een posi-tiever zelfbeeld. Bovendien verbetert desfeer in heel de klas. Leerkrachten zijn ervaak verbaasd over hoe goed sommigeniets aan andere leerlingen duidelijk kun-nen maken en hoe snel wat zwakkereleerlingen door deze aanpak vooruitgaan.Uiteraard wijzigt hierdoor ook de rol vande leerkracht. Hij wordt begeleider vaneen leerproces en moet aandacht beste-den aan de vooruitgang van elk groepje.De aanpak vergt toch wel enige organi-satie, goede afspraken (eventueel metcollega’s), geschikt materiaal en een aan-gepast lokaal. De beste resultaten wor-den behaald met een projectmatige uit-

De cijfers van het eerstegrootschalige onderzoeknaar pesten in Vlaande-ren liegen er nietom: 23␣ % van deleerlingen in hetbasisonderwijs en15␣ % in het secundair on-

O N D E R Z O E Koffers durft er niets overzeggen tegen een leer-kracht. Nochtans speeltprecies zijn ingrijpen eenbelangrijke rol. Nu is ervoor het eerst een con-creet actieplan.

d e r w i j sworden re-gelmatiggepest opschool. De probleemgroepligt tussen 10 en 14 jaar.Drie vierde van de slacht-

Leraars kunnen

pestkoppen stoppen

De cijfers zijn vergelijkbaar met die in anderelanden waar al eerder onderzoek gedaan is (Ne-derland, Engeland en Noorwegen). Het onder-zoek van Prof. Paulette Van Oost en Veerle Stevens(Universiteit Gent) gebeurde grondig. Het startteanderhalf jaar geleden o.a. met een oproep inKLASSE om projecten, initiatieven en ervaringente bundelen. Nadien kwamen buitenlandse spe-cialisten op bezoek, o.a. Prof. Dan Olweus die er in

Noorwegen met een grootschalig project in slaag-de het pesten op school aanzienlijk terug te drin-gen. Dan volgde een voorstudie bij achthonderd

leerlingen en grondige interviewsbij nog eens honderd leerlingenen een tiental klasgroepen. Daar-na werden zo’n 10.000 leerlingenuit 84 scholen bij het hele onder-

zoek betrokken. Ondertussen werkte de project-groep aan een volwaardig actieprogramma om hetpesten op school daadwerkelijk aan te pakken.Het werk is nu klaar. De scholen kunnen aan deslag.

SlachtoffersUit het onderzoek bij de totale groep 10-16-

jarigen kunnen we besluiten dat in Vlaanderenéén op de vier leerlingen betrokken is bij pesten/gepest worden.

Eerst de pestkoppen zelf: 16␣ % in het basison-derwijs en 12␣ % in het secundair pesten regelma-tig andere kinderen. Eén derde daarvan doen datminstens één keer per week. Doorgaans zijn ermeerdere leerlingen bij betrokken. Zowat de helftvan het pesten gebeurt bij leerlingen van de eigenklas, de andere helft zit in andere klassen.

En dan de slachtoffers. Die zijn er meer dandaders. In het basisonderwijs zeggen 23␣ % regel-matig het slachtoffer te zijn van pesterijen, in hetsecundair 15␣ %. Iets minder dan de helft van henhebben het minstens één keer per week zitten.Het gaat hier werkelijk om directe pesterijen.Daarnaast zijn er nog indirecte vormen zoals so-ciale isolatie en uitsluiting door leeftijdgenoten.Toch voelen ook nog eens 8␣ % in het basisonder-wijs en 5␣ % in het secundair zich dikwijls alleenop school.

Opvallend is ook dat een groep leerlingen (4␣ %)zowel betrokken is als pester én als slachtoffer.Bovendien zijn de rollen vrij stabiel: wie vorig jaarpestte of gepest werd heeft veel kans om dit jaarhetzelfde te doen.

MeisjesEr werd nauwelijks een verband vastgesteld

tussen pestgedrag en de onderwijstypes of degrootte van de klas of de school.

Het geslacht speelt wel een rol. Jongens zijnvaker dader en slachtoffer. Meisjes staan verhou-dingsgewijs wel meer bloot aan indirecte vormenvan pesten. Meer meisjes geven aan weinig vrien-den te hebben in de klas, minder aardig gevondente worden en zich meer alleen te voelen op school.

KLASSE NR.49 25

Maar het grootste verschil zit in de leeftijd. Inhet basisonderwijs wordt aanzienlijk meer gepestdan in het secundair (zowel direct als indirect).Het percentage daalt met het ouder worden.PROF. P. VAN OOST: «Leerlingen uit het basisonder-wijs vormen een belangrijke doelgroep voor hetinterventieprogramma. Maar omdat we ook eenrelatief hoog aantal slachtoffers vonden in hetsecundair onderwijs, zal het Vlaamse actiepro-gramma ook hieraan bijzondere aandacht moetenbesteden. De focus ligt op 10- tot 14-jarigen.»

Angst op de speelplaatsIn Grafiek 1 ziet u hoeveel gepeste leerlingen er

in elke klas zitten. De éne zondebok komt niet zoveel voor. In een derde van de klassen worden 2 à3 leerlingen gepest. In de helft van alle klassen inde basisschool zijn vier of meer leerlingen hetslachtoffer van pesterijen. In het secundair onder-wijs is dat nog in 28␣ % van de klassen het geval.

Maar in de meeste gevallen is daarvan in deklas zelf niet zo veel te zien. In het basisonderwijsgebeurt het maar voor 3␣ % tijdens de les en voor2␣ % op weg naar school; 77␣ % van de pesterijengebeuren op de speelplaats. In het secundair on-derwijs duiken iets meer pesterijen op tijdens deles (7␣ %) en in de klas tijdens de pauzes (6␣ %).

VAN OOST: «Of neutrale leerlingen (die niet pestenof gepest worden) ingrijpen is vooral afhankelijkvan hun houding tegenover pesten. Bovendiengrijpen ze sneller in als ze zien dat ook andereleeftijdgenoten of leerkrachten dat doen.»

Leraars blind?Volgens de leerlingen grijpen de leerkrachten

niet in bij pesterijen. In het basisonderwijs doenamper 37␣ % iets, in het secundair slechts 16␣ %.Bovendien durven blijkbaar maar weinig leerlin-gen hierover met een leerkracht praten. Slechts40␣ % van de slachtoffers uit het basisonderwijshebben ooit aan een leerkracht verteld dat zijgepest worden. In het secundair is dit amper21␣ %. De grote meerderheid dragen hun lot dus inalle stilte. Thuis durven ze er meer over praten:61␣ % basis, 46␣ % secundair. Maar ook hier zeggendus velen niets over wat zij moeten ondergaan.

De pestkoppen op hun beurt zeggen ook dat ernauwelijks ooit een leerkracht met hen over hunpestgedrag heeft gesproken: 33␣ % in basis en 20␣ %in secundair. Anders dan bij de slachtoffers pratende pestkoppen hierover nauwelijks met hun ouders:24␣ % in basis en 14␣ % in secundair. De ouders zijndus meestal nog slechter op de hoogte dan deleerkracht. Het is dan ook vrij moeilijk om echtepesterijen te zien. Maar een belangrijk advies istoch wel: ogen open. Er is veel verborgen leed enwie het wil zien, heeft ook meer kans het teontdekken. Doen alsof er niets aan de hand is, kannog moeilijk. ■

Het onderzoek werd gesubsidieerd door Leona Detiège,Vlaams Minister voor Sociale Aangelegenheden. Hetwerd uitgevoerd door de onderzoeksgroep Gedrag enGezondheid (Universiteit Gent) o.l.v. Prof. PauletteVan Oost en Veerle Stevens.

PESTEN VOORKOMEN: ACTIE• In het voorjaar ’94 ontwikkelde het onderzoeksteam een heel concreet actiepro-gramma, samen met directies en leerkrachten uit 18 Vlaamse scholen. Het resultaatis nu een zeer bruikbare videofilm (Prettige dag gehad?) die de aanzet is voor eenklasgesprek of rollenspel. De begeleidingsmap omvat een volledig en overzichtelijkactieplan. Het pakt pesten aan op drie niveaus: de school (o.a. een gedragscode), deklas (vier lesblokken) en het individu (basismateriaal voor individuele gesprekken).Veertig Vlaamse scholen worden dit schooljaar nog van nabij begeleid door hetprojectteam. Voor alle andere scholen zit het volledige actieplan in een stevige doos.U kunt dat hele pakket (video en begeleidersmap) bestellen voor 1200␣ fr. (en 300␣ fr.verzendingskosten) bij de onderzoeksgroep.Onderzoeksgroep Gedrag en Gezondheid - Henri Dunantlaan 2 - 9000 Gent - + 09-26464 48 - rekeningnr. 290-0030728-97 (vermelding: P.7761 - actieplan pesten)• Pesten bij jongeren is een ander nieuw educatief project om pesten te voorkomen.Het bestaat uit vijf delen: een tentoonstelling (14 panelen), tien nadenkposters metconfronterende uitspraken, stickertjes voor de leerlingen, een infozuil en eendidactische brochure voor de leerkracht. Doelgroep zijn de tien- tot veertienjarigen.Om het hele project op uw school te halen betaalt u 1500␣ fr. per dag (minimumhuurvan vijf dagen). De didactische werkmap kunt u ook apart bestellen (345␣ fr.).BDJ-Jeugd & Vrede - Van Elewyckstraat 35 - 1050 Brussel - + 02-640 19 98• Bij ACCO verscheen zopas een bijzonder praktisch boek: Pesten, een preventiepak-ket voor het onderwijs (De Meyer, Heurckmans, Vanbilloen - Leuven, 1994). Het bevateen helder actieplan voor de derde graad van de basisschool en de eerste graadsecundair onderwijs. U kunt deze praktische handleiding voor 385␣ fr. bestellen bijACCO - Tiensestraat 134 - 3000 Leuven - + 016-29 11 00.• In KLASSE nr. 35 (mei ’93) vindt u een uitvoerig dossier over pesten op school. U kuntdaarvan nog een exemplaar bestellen door 50␣ fr. over te schrijven op rekeningnr.091-2203004-66 met vermelding KLASSE - VIZIER 35 - PESTEN

Hoeveel leerlingenin de klas worden gepest?

geen

1 leerling

2 of 3

4 of 5

6 en meer

0 10 20 30 40 %

Secundair Basis

Klas

se G

rafie

k

914

1117

3139

2718

2310

Grafiek 1

Maar ook hier situeert de ellende zich vooral op despeelplaats (60␣ %).

Niets gezienTien procent van de leerlingen zeggen de pest-

koppen te begrijpen. De helft kan ze echter nietuitstaan. Er blijft dan nog een aanzienlijke groepleerlingen (zo’n 40␣ %) die niet goed weten welkehouding ze moeten aannemen. Het is ook diegroep die met een goed actieprogramma onder-steund kan worden.VAN OOST: «Uit interviews met tien- tot veertienja-rigen tijdens het vooronderzoek leerden we datleerlingen bereid zijn in pestsituaties tussen tekomen ten voordele van wie gepest wordt, wan-neer het om een vriend(in) gaat. Jongeren metweinig vrienden kunnen dan ook op weinig hulpvan klasgenoten rekenen. Daardoor verkleint dekans nog eens dat er voor hen een einde komt aanhet pesten.»

In het basisonderwijs zeggen 62␣ % van de leer-lingen regelmatig in te grijpen als leerlingen wor-den gepest. In het secundair onderwijs daalt dattot 39␣ %. In het basisonderwijs kijkt 13␣ % bijpesterijen resoluut de andere kant op. In hetsecundair doet één op de vijf dat.

GEPESTELERAARS

In de volgende KLASSE leestu een reportage over leer-krachten die door leerlin-gen worden gepest. Dat kangaan van het bloed onderde nagels uithalen en psy-chologische treiterijen totfysieke bedreigingen, be-schadigingen van materi-aal enz. Hierover is tot nutoe officieel nauwelijks ietsbekend maar u weet beterdan wij wat de realiteit is inde klas en op school. Wiedaarover gegevens of com-mentaar heeft wordt ver-zocht meteen contact opte nemen met de redactie(+ 02-211 46 60).Leerkrachten die (uiteraardin volledige discretie) wil-len getuigen over even-tuele pesterijen door leer-lingen (en gevolgen ofaanpak ervan) kunnen opWOENSDAG 10 NOVEM-BER van 13u tot 17u te-recht op een speciaal te-lefoonnummer: + 02-21146 56.Schrijven kan ook (liefstmeteen): KLASSE - Konings-straat 138 - 1000 Brussel.

26 KLASSE NR.49

«Ik vind het crimineel dat sommige schooldi-recteurs na de telling van februari plots vinden dateen leerling beter in het BO thuishoort», fulmi-neert de onderwijsminister. Anderen denken dathet buitengewoon onderwijs (BO) uit zelfbehoudmeer leerlingen tracht aan te trekken.

THEO MARDULIER, Dienst Organisatie BO: Destijging van het aantal leerlingen ligt niet aan hetBO zelf. Om een leerling in het BO in te schrijvenis een verslag vereist dat aangeeft welk type vanBO aan zijn behoefte beantwoordt. Een PMS-centrum (of een instelling die voor studie- ofberoepskeuze dezelfde waarborgen biedt) maaktdit op. Voor bepaalde types maakt een geneesheerhet verslag op. Het is dus een misvatting datleerkrachten, directie of ouders zomaar kunnenbeslissen een kind naar het BO te sturen. Deaanhoudende stijging van het leerlingenaantal inhet BO is veeleer een signaal dat steeds meerkinderen zich moeilijker kunnen handhaven inhet gewoon onderwijs. Is de prestatiedruk er mis-schien voor bepaalde kinderen te groot?

Buitengewoononbekend

Bijna 3,5␣ % van de scho-lieren uit het basis- ensecundair onderwijs ofbijna 40.000 kinderenlopen school in het bui-

tengewoon onderwijs(BO). Het aantal leerlin-gen neemt er toe. Ook in

onze buurlandenis dat zo. Wor-den leerlingendan onterecht en te ge-makkelijk doorverwezennaar het BO? «’t Is eenmoeilijke gast en hij kanbij ons niet volgen, zou-den we hem niet lievernaar het BO sturen», op-peren ze wel eens in deleraarskamer. Maar zoeenvoudig gaat dat niet.Bovendien bestaat er eenrist vooroordelen over hetBO. Worden leerlingenniet te snel in een apartkastje gestopt? En weetu wat type 8 precies is?

V E R K E N N I N G

een verkeerde inschatting. Voor kinderen met eenernstige of meervoudige handicap wordt de nood-zaak van het BO wel makkelijker aanvaard.Vaak ontdekt de school te laat functionele stoor-nissen als dyslexie.CHRIS WIJNS-WOUTERS: Leerkrachten zijn niet op-geleid om dat soort zaken te zien. Het zou goedzijn mocht er in de lerarenopleiding ook aandachtzijn voor het BO. Dit aandachtspunt kan even-tueel ingevuld worden door gastleerkrachten metpraktijk in het BO. Je moet als leerkracht lerenkijken naar kinderen, kunnen zien wat ze wel enniet aankunnen en op de individuele behoeftenkunnen inspelen. Dat is zorgverbreding.

Drama’sDe lat moet niet voor elk kind even hoog liggen?CHRIS WIJNS-WOUTERS: Zorgverbreding betekentdifferentiëren in plaats van standaardlessen tegeven. Het is onderwijs geven op maat van elkkind en niet alleen voor de middenmoot. Bijproblemen kan eerst de klasleraar het kind op een

andere manier benade-ren. Hij kan ook de taak-leraar inschakelen. Maarals de moeilijkheden tegroot zijn moet de schoolonmiddellijk de oudersverwittigen. Het PMS kaneventueel adviseren omnaar het BO te gaan.U pleit ervoor dat leer-krachten opnieuw zou-

KindermishandelingVooral type 1 voor kinderen met een lichtementale handicap en type 8 voor leerlingen meternstige leerstoornissen en in mindere mate type3 voor kinderen met ernstige emotionele engedragsproblemen zorgen voor discussie. Deomschrijving van type 8 is nogal vaag en drie opde tien kinderen zouden er niet thuishoren.CHRIS WIJNS-WOUTERS, Dienst Organisatie BO: Kanzijn. Ook omgekeerd zitten er in de gewone schoolkinderen die eigenlijk beter in het BO thuishoren.BO-leerkrachten getuigen dat kinderen die uit-eindelijk in type 8 terechtkomen vaak al een helelijdensweg achter de rug hebben in het gewoononderwijs. Ze worden over het algemeen vrij laatdoorgestuurd, als ze al 9 of 10, soms zelfs 11 jaarzijn. Voor het BO wordt het bijgevolg ook een heleopgave. Het kind moet er opnieuw zelfvertrou-wen krijgen maar het is al zo lang in zijn schelpgekropen. Kinderen die het gewoon onderwijsniet aankunnen maar er van hun ouders tochmoeten blijven, klagen elke dag van buikpijn ofhebben andere psychosomatische klachten. Kin-deren tegen beter weten in handhaven in hetgewoon onderwijs is zelfs een vorm van kinder-mishandeling, zeggen sommige psychiaters. Ikbetreur het evenzeer dat BO-scholen kinderen tenonrechte vasthouden in het belang van het les-urenpakket.Hoewel BO steeds meer wordt aanvaard als eenevenwaardige vorm van onderwijs hebben oudershet moeilijk met de overstap. BO is onbekend ofheeft bij hen een negatieve bijklank.THEO MARDULIER: Bij kinderen die in type 1, 3 of 8zitten springt de handicap niet altijd meteen in hetoog of is moeilijker te definiëren. We zitten daarin een schemerzone die soms aanleiding geeft tot

den leren verantwoordelijkheid dragen voor zo-veel mogelijk leerlingen. Is dat om de overstapnaar het BO af te remmen?THEO MARDULIER: Het lijkt erop dat de aanwezig-heid van een BO-school de gewone school ont-slaat van een deel van haar verantwoordelijk-heid. Soms vraagt een leerkracht in een gewoneschool zich af waarom hij extra-energie zou be-steden aan een «moeilijke leerling» als die tweedorpen verder in een BO-school door een teamvan «specialisten» kan worden opgevangen. Wepleiten voor een juiste aanwending van de know-how in de BO-school voor kinderen die er wer-kelijk ook terecht moeten kunnen. Zeker voorhet type 8 zou de remediërende functie veel meerbenadrukt moeten worden. Bij een vroegtijdigeverwijzing kan terugplaatsing naar het gewoononderwijs dan meer regel dan uitzondering wor-den.Is de integratie in het gewoon onderwijs vanleerlingen uit het BO haalbaar?CHRIS WIJNS-WOUTERS: Wij pleiten voor een ver-antwoorde integratie. De toetssteen is of kinderenzich goed voelen en zich kunnen ontplooien.Daarom moet de hele school mee zijn, de kinde-ren, de leerkrachten, de directeur... Iedereen vanhet team moet ervoor open staan om bijvoorbeeldeen kind met een fysieke handicap op te nemen.Zoniet creëer je drama’s.

AfgeschaftIntegratie stelt de leerkracht toch voor allerleipraktische problemen.THEO MARDULIER: Ik denk dat het klimaat in eenschool sterk bepaalt hoe ze er met kinderen om-gaan die extra-hulp nodig hebben. Worden diewel aanvaard? Zorgverbreding en integratie kun-

KLASSE NR.49 27

nen schitterend werken. Bepaalde kinderen hoe-ven dan niet naar het BO. Vaak ligt die schooltrouwens een eind verder weg uit hun gewoonmilieu. En soms moeten ze zelfs, wegens dieafstand, op internaat en missen ze hun broer ofzus en vriendjes uit de buurt.

Bij een verwijzing naar speciale scholen spre-ken sommigen verontwaardigd over een maat-schappelijke segregatie. Als reactie definieert mendaarom de integratieve school soms als de schoolwaar plaats is voor alle kinderen, zonder uitzon-dering. De vraag is of je integratie als geslaagdkan beschouwen als het enkel gaat om een fysie-ke integratie, namelijk als het kind niet meer ineen aparte maar in een gewone school zit. Hetgoed menen en lief zijn voor het kind is nietgenoeg. Integratie moet samengaan met emanci-patie. Het kind moet er kunnen groeien. Andersis het een schijnintegratie en wordt het kind inzijn hulpvraag miskend. De vraag zal altijd moe-ten zijn: «Kan integratie voor dit kind in dezeschool?»

PremieHet getuigschrift BO is niet verplicht voor leer-krachten en wie het heeft moest lang wachten opeen valorisatie. Is er eigenlijk wel een regeling?THEO MARDULIER: Wie de bijzondere leergang BOvolgde en in het BO werkt krijgt nu een premievan 1216 frank per maand. Maar het getuigschriftis nog altijd niet verplicht.Over hoeveel personeelsleden praten we?THEO MARDULIER: In het BO gelden bijzondereomkaderingsnormen die volgens het type ver-schillen. Er zijn, omgerekend in voltijdse equiva-lenten, 8927 organieke ambten. Hierin zijn deleerkrachten, bestuurs- en administratief perso-neel, het paramedisch en het opvoedend hulpper-soneel in de internaten en alle andere medewer-kers begrepen.

Er zitten 37.485 leerlingen in het BO: 1645kleuters, 21.018 lagere schoolkinderen en 14.822scholieren van het secundair onderwijs. We note-ren zo’n 19.000 licht mentaal gehandicapten enongeveer 7000 kinderen met ernstige leerstoor-nissen.

Het Buitengewoon Basisonderwijs telt 202 scholenen het Buitengewoon Secundair 119.

Acht typesEr zijn acht types in het buitengewoon onderwijs.Kent u ze allemaal?• Type 1 is aangepast aan de opvoedingsbehoef-ten van kinderen en jongeren met een licht men-tale handicap. Het vangt veel kinderen op die aléén of verscheidene jaren in het gewoon onder-wijs doorbrachten maar daar niet konden volgen.Dit aangepast onderwijs geeft de leerling een zoruim mogelijke basistechniek voor schrijven, le-zen, rekenen en bewegingsopvoeding. Hun mo-gelijkheden zijn van die aard dat een integratie inhet gewoon sociaal en beroepsmilieu mogelijk is.Type 1 wordt niet als kleuteronderwijs georgani-seerd.• Type 2 is voor leerlingen met een matige ofernstige mentale handicap. Hier worden enkeldagelijkse zaken aangeleerd die het zelfstandigleven bevorderen (zelfredzaamheid, sociale vaar-digheden en een aangepaste opleiding met ar-beidskarakter). Heel wat leerlingen uit dit type

gaan later naar een beschutte werkplaats.• Type 3 is bedoeld voor kinderen of jongerenmet ernstige emotionele en gedragsproblemen.Dit type besteedt veel aandacht aan de persoon-lijkheidsontwikkeling van het kind.• Type 4 is aangepast aan leerlingen met eenfysieke handicap. Deze kinderen hebben vaakernstige bewegingsmoeilijkheden. De oorzakenliggen meestal in een aangeboren of door eenongeval veroorzaakte hersenbescha-diging met onder meer verlammingtot gevolg.• Type 5 is bestemd voor leerlingendie wegens ziekte of een zwakke ge-zondheid (waaronder astmapatiënten)erg lang in een ziekenhuis of een an-dere medische instelling moeten ver-blijven, zodat het onderwijs daar moetworden gegeven.• Type 6 is aangepast aan de opvoe-dingsbehoeften van kinderen of jon-geren met een visuele handicap (blin-den en slechtzienden). Ze leren ero.a. het brailleschrift.• Type 7 is aangepast aan de opvoe-dingsbehoeften van kinderen of jon-geren met een auditieve handicap (dovenen slechthorenden). Daar communi-catie van groot belang is voor dezeleerlingen, zijn liplezen, hoortraining,verstandelijke ontwikkeling en emo-tionele training belangrijke accenten.• Type 8 is aangepast onderwijs voorkinderen met ernstige leerstoornis-sen die niet door een mentale stoorniskunnen worden verklaard. De leerlin-gen kunnen van het BLO terugkeren

Worden kinderen niet te snel in een apartkastje gestopt?

naar het gewoon lager onderwijs als de verwijzingnaar type 8 vroegtijdig gebeurde en als de leer-moeilijkheden konden worden weggewerkt. Wanneerze het lager onderwijs binnen type 8 volgen stap-pen ze nadien veelal over naar het gewoon be-roepssecundair onderwijs. Dit type bestaat niet inhet kleuter- en secundair onderwijs.

• Departement Onderwijs - Dienstorganisatie BO - Koningsstraat 138- 1000 Brussel - + 02-211 44 08• Ineen volgende KLASSE leest u meerover het geïntegreerd onderwijs, eenonderwijsvorm die de overgang tussenhet BO en het gewoon onderwijs wilvergemakkelijken en de zorgver-breding inhoud geven.

De meeste leer-

krachten kennen

het buitengewoon

onderwijs niet.

Op maat in het BuSOIn het buitengewoon secundair onder-wijs (BuSO) bestaan vier verschillendeopleidingsvormen. In elk van deze op-leidingsvormen kunnen leerlingen, dienaar verschillende types verwezen zijn,samen de lessen volgen.• Opleidingsvorm 1 wil bijdragen toteen actief en zinvol leven van mensendie wegens de ernst van hun handicapniet kunnen deelnemen aan het arbeidsproces. Zeworden voorbereid op het leven in een bescherm-de woonomgeving.• Opleidingsvorm 2 geeft naast een algemene ensociale vorming ook een arbeidstraining om deintegratie in een beschermd leef- en arbeidsmilieumogelijk te maken.• Opleidingsvorm 3 geeft leerlingen een algeme-ne en sociale vorming en beroepsopleiding. Voorhen wordt een integratie in het gewoon leef- enarbeidsmilieu beoogd.• Opleidingsvorm 4 is alleen voor normaalbe-gaafde kinderen met een handicap. De structuurvan deze opleidingsvorm is volledig gelijk aandeze van het gewoon ASO, TSO, BSO en KSO. ■

28 KLASSE NR.49

Sinds januari, toen het debat werd ingezet, luis-terde de Dienst voor Onderwijsontwikkeling (DVO)naar bijna 3000 leerkrachten, meestal verenigd invakgroepen. De Infocel Eindtermen ontmoette tij-dens een dertigtal info-avonden meer dan 1000belangstellenden uit de socio-culturele wereld, waaronderoudercomitees en politieke partijen. «Is het echt nietmeer dan dat?», klonk het vaak op zo’n avond als defeiten in hun juiste context werden gezet. «Veelmensen zijn slecht geïnformeerd», getuigt een vande vier medewerkers van de Infocel. «Ze schuiven dezwarte piet onterecht door naar de minister die vanalles zou opleggen en de vrijheid zou beperken,terwijl ze niet op de hoogte zijn van de autonomievan de inrichtende machten en/of hun koepelorga-nisaties. Daarom beginnen we doorgaans met eenuiteenzetting over de structuur van het Vlaams on-derwijs. Ze worden soms op het verkeerde beengezet door de polemieken in de krant. Zulke infor-matiebijeenkomsten zijn daarom heel constructief,verhelderend en ze ruimen misverstanden uit deweg. Wij informeren en registreren. Nu nog, meerdan vóór de grote vakantie, moet elke avond iemandvan ons de baan op. De schriftelijke reacties zijnstilgevallen maar er blijft een grote behoefte aaninformatie. Dit noemen wij de nazorg. Velen willenzich voorbereiden op de definitieve invoering van deeindtermen en verlangen dus ondersteuning.»

nagestreefd worden.2. «De vrijheid van onderwijs is om zeep.»De eindtermen doorbreken het dynamisch even-wicht in de vrijheid van onderwijs niet. De eindter-men laten nog ruimte aan de inrichtende machten.Sommigen beweren dat de overheid te zwaar ingrijptmaar dat is niet zo. Sinds het schoolpact keurt deoverheid de leerplannen goed en controleert deinspectie «het peil der studiën». Dat controlerengebeurt wel met veel gezond verstand maar ook ergintuïtief bij gebrek aan duidelijke criteria. Met deeindtermen wordt eindelijk duidelijk wat er ondereen minimumpeil der studiën moet worden verstaan.

Er is trouwens geen enkel land waar de overheidniet op een of andere manier controle uitoefent opwat er op school wordt geleerd. Men vindt dat terugin opgelegde overheidsleerplannen of in centraletoetsen. Vlaanderen is altijd een uitzondering ge-weest. Vermits het om minimumdoelstellingen gaatstaat het bij ons iedere inrichtende macht vrij tebeslissen wat ze zelf aan de eindtermen wil toevoe-gen. Ook de manier waarop de eindtermen wordenaangepakt is volkomen vrij. De overheid zal zich nietmoeien met het toetsen van leerlingen met het oogop het al of niet slagen. Er komen geen centraletoetsen. De gemeenschapsinspectie zal wel onder-zoeken of een school voldoende inspanningen levertom de eindtermen te bereiken.

Het kritischminimum

Uren afpakkenEen dertigtal maatschappelijke verenigingen, van

Amnesty International tot PROGES (Vereniging voorde Promotie van Gezondheid op School) reageerdenschriftelijk. Zij zien de vakoverschrijdende eindter-men als een brug om te participeren in het onder-wijs. Dit maatschappelijk debat over de eindtermenis een vorm van open beleid en een eerste oefening inhet leren meepraten. Deze oefening is misschien nogonvolkomen want vaak werd het debat gevoerd overrandvoorwaarden als «er komen weer andere boe-ken terwijl er net nieuwe werden gedrukt» of «zegaan me lesuren afpakken». Debatteren over inhou-den is nog niet vanzelfsprekend. Maar het Departe-ment Onderwijs gaf alvast de aanzet tot een echtedebatcultuur.

U hebt geen tijd gehad om aan de discussie deel tenemen? Niet erg. KLASSE volgde het maatschappe-lijk debat en noteerde de meest voorkomende op- enaanmerkingen samen met de reactie van de Dienstvoor Onderwijsontwikkeling.1. «Wat een afschuwelijk woord: eindtermen. Noemdat toch gewoon kerndoelen.»Een kerndoel is een zeer algemene doelstelling.Eindtermen omvatten een verzameling van doelstel-lingen die op het einde van een periode, de basis-school en de drie graden van het secundair onder-wijs, bereikt moeten worden. Binnenkort komen ernaast eindtermen ook ontwikkelingsdoelen voorhet kleuter- en het buitengewoon onderwijs. Diemoeten niet zozeer bereikt dan wel uitdrukkelijk

3. «De eindtermen verhinderen de scholen te wer-ken volgens hun eigen pedagogisch project.»Alleen een zeer concrete formulering zou pas dwin-gend zijn en het onderwijsgedrag mee bepalen. Maarzelfs een vrij concreet omschreven eindterm als «eenstamboom kunnen reconstrueren tot twee genera-ties terug» is gewoon een resultaatsverbintenis. Dezeeindterm legt de leerlingen inderdaad op een kleinestamboom te maken. Maar hóe de scholen dat aan-brengen is hún zaak.4. «Alle vakken worden haast volledig volgestoptmet eindtermen.»Voor sommige vakken moeten de voorstellen inder-daad wat worden ingebonden. Dat blijkt uit hetmaatschappelijk debat. Er waren anderzijds genoegpraktijkmensen in de commissies. Zij stellen zichgarant dat de eindtermen nog genoeg speling biedenvoor het opstellen van eigen leerplannen en voor deeigen creatieve inbreng van de leerkrachten.5. «De eindtermen vullen drie vierde van de leer-

Discussie? Kritiek? Zoietsheet nu een maatschappe-

lijk debat. Ook vooronderwijs nog ongewoon.

Voor het eerst werd overonderwijszaken een bre-de maat-schappelijkediscussie ge-houden. Dit keer kwamhet debat over de invoe-ring van een vernieuwingniet achteraf maar ervoor.

E I N D T E R M E NDat is een nieuwe cul-tuur in het DepartementOnderwijs. Het debat overde eindtermen voor deeerste graad van het se-cundair onderwijs verliepin een vrij emotionelesfeer. Onder meer tal vanpressiegroepen uittenscherp hun kritiek overhet zogeheten vastgeleg-de minimum.

KLASSE NR.49 29

stof in. De vrijheid van de leraars is aan bandengelegd.»Dat staat nergens. De impact van de eindtermenverschilt van vak tot vak. Als je in de eerste graad vanhet secundair onderwijs met een nieuw vak begintmoet eerst de basis worden aangebracht. Een aantalbegrippen, definities en principes moeten dan wor-den gegeven. Later zullen er voor dat vak mindereindtermen vastgelegd zijn. Het tijdstip waarop eenvak wordt gegeven speelt dus een rol maar ook deaard. Wiskunde is zeer systematisch opgebouwd.Als je de stof in het eerste jaar niet systematischbehandelt kom je nergens. Ten slotte kunnen we onsafvragen hoe lang een basisvorming meegaat. Muzi-kale en plastische opvoeding komen niet meer voorna de eerste graad. We moeten daar bijgevolg vooreen afgerond geheel zorgen.6. «Alle eindtermen zijn zeer concreet en toets-baar.»Veel eindtermen geven alleen een richting aan, zoals«een gesprek dat op normale spreeksnelheid ge-voerd wordt kunnen beluisteren». Inhoudelijk dui-den ze niets.7. «Eindtermen zijn minimumdoelstellingen vooralle leerlingen van een school.»In de memorie van toelichting staat dat eindtermende doelstellingen zijn die door de meerderheid vande leerlingen op het einde van een periode worden

grammatica. Maar wanneer een kind kiest vooralgemeen secundair onderwijs (ASO), dàn moetenspraakkunst mét zinsontleding en dictees veel meergewicht krijgen. De lagere school wordt veel te veelbeschouwd als een voorbereiding op het ASO. Ze isdaarentegen een volksschool met een eigen functie:een basisvorming geven tot 12 jaar aan alle kinderenvan het volk. En kwaliteitsonderwijs mag men nietverwarren met elitair onderwijs.9. «De eindtermen zijn een verkapte poging omopnieuw het VSO in te voeren.»Het VSO was een structurele verandering die temaken had met het uitstellen van de studiekeuze.Eindtermen gaan over inhouden die gemaakt zijnvoor de eenheidsstructuur. Ze gelden voor onver-schillig welke structurele invulling.10. «Het peil gaat de dieperik in.»De doelstelling van de eindtermen is veel meerkinderen het minimum laten bereiken. Daardoor zalhet algemeen minimumpeil stijgen. Of de uitbrei-ding op de eindtermen ook zal stijgen ligt aan descholen en hun inrichtende macht. De invoering vande eindtermen neemt immers de niveauverschillentussen de scholen niet weg.11. «Een school die voldoet aan het criterium vande eindtermen mag op haar lauweren rusten.»Iemand die geslaagd is moet wel voldoen aan deeindtermen. Maar een leerling is niet automatischgeslaagd als hij de eindtermen bereikt heeft. Hettoekennen van een getuigschrift kan dus afhangenvan wat de school aan de eindtermen toevoegt inhaar programma. Dat is dan weer een voorbeeld vande vrijheid van onderwijs. De klasseraad oordeeltautonoom over het slagen of niet slagen, rekeninghoudend met al de doelstellingen van de school, dusook de doelstellingen die tot het eigen opvoedings-project behoren.

• De Infocel Eindtermen gaf haarsyntheserapport aan de onderwijs-minister. Dit verslag van het maat-schappelijk debat over de eindter-men voor de eerste graad secundaironderwijs is één van de elementendie meespelen in het aanpassen vande voorstellen. De andere twee ele-menten zijn de versie die in januariwerd verspreid en de inbreng van denetten en vakverenigingen en de andereparticipanten. Hiermee legt de Vlaam-se Onderwijsraad (VLOR) de basisvoor een nieuwe versie. Voor depaasvakantie zou dit herschrijvenafgerond zijn. Daarna gaat de bun-del voor goedkeuring naar de VlaamseRaad.• Infocel Eindtermen - Postbus 920- 1000 Brussel 1 - + 02-219 18 00 -fax 02-219 77 73

bereikt. Meerderheid moeten we verstaan als demeerderheid van heel de Vlaamse schoolbevolking.Dat is de modale leerling. Een doorsneeleerling zoudus moeten kunnen voldoen aan de criteria van deeindtermen. Dat is ook de maatstaf voor de inspectie.Maar de recrutering van leerlingen is niet in allescholen dezelfde. Of de eindtermen in elke school involdoende mate worden bereikt moet de inspectieinterpreteren. Een migrantenschool zal het daarbijvoorbeeld veel moeilijker mee hebben maar hetschoolteam kan zich toch genoeg hebben ingespan-nen. Voor de voorbereidende A-afdeling kunnen deminimumdoelstellingen en die meerderheid dan weergeen probleem zijn. Op de meerderheid kan je geenprocent plakken. Dat verschilt van school tot school.8. «De eindtermen leiden tot versimpeling.»Veelal wordt vergeten dat de eindtermen uitsluitendeen minimum bepalen. Lagere schoolkinderen dielater naar het beroepsonderwijs gaan hebben geenboodschap aan ingewikkelde regels van de Franse

In het maatschappelijk debat brach-ten ouders naar voren dat wie in hetsecundair onderwijs voldeed aan de eindter-men geen C-attest kon krijgen. Inrich-tende machten antwoordden hierop datde ouders op voorhand duidelijk moeten weten watde school van hun keuze toevoegt aan de eindter-men. Het verschil tussen de eindtermen en hetuitgebreider programma, eigen aan de school, moetdus herkenbaar zijn. Dat zal waarschijnlijk ook eencriterium worden om de leerplannen op te stellen.Via de participatieraden willen ouders meepraten.Ze willen vooral duidelijkheid over wat de kinderenminimaal moeten beheersen en wat ze van «hun»school mogen verwachten. De eindtermen zijn in ditopzicht een instrument voor inspraak. Kennis vande officiële basis voor de leerinhouden verlaagt deschooldrempel voor heel wat participanten. Dat kanalleen maar een democratie ten goede komen.12. «De leerlingen moeten encyclopedische kennisover geschiedenis uit het hoofd leren.»Het internationaal bestudeerd concept van dertienperiodes had niet als doel de leerlingen met eentempo van tien bladzijden per lesuur encyclopedi-sche feiten te laten leren, van de prehistorie tot nu.Dat was duidelijk niet zo. De commissie eindtermenis nu wel afgestapt van de dertien periodes. Dezegelden alleen als voorbeeld en de inrichtende mach-ten mogen, volgens vastgelegde criteria, een eigenindeling kiezen. Ten minste twee periodes wordengrondig behandeld. Het blijft de bedoeling om leer-lingen historische gebeurtenissen en feiten te lerensitueren in de hele tijdscyclus. ■

«Daar gaat

onze vrijheid.»

30 KLASSE NR.49

Het

glazenhuis

Meer dan 12.000 vragenverwerkt de INFOLIJN vanhet Departe-ment Onder-wijs per jaar.Het is de po-pulairste dienstverleningvan een centrum waarelke dag 26 personeels-leden zorgen voor infor-

C O M M U N I C A T I Ematie en documentatievan het onderwijsveld envan de braakliggendegrond daarrond. De ac-tiviteiten passen in hetglazen huis dat het De-partement Onderwijs vooru wil zijn. Of ze daar ookeven iets voor u kunnenuitvlooien?

Hij hangt wéér aan de lijn. De gescheidenvader die klachten heeft over het bezoekrechtvan zijn schoolgaand kind en aanhoudend omjuridische stappen verzoekt vanuit het Departe-ment Onderwijs. Duidelijk een vraag die de be-voegdheid van de INFOLIJN overschrijdt maarleg het de man maar eens uit.

Daarstraks was er ook een student die vroegom even een bibliografie samen te sprokkelenvoor zijn thesis. Dat komt vaker voor. Maar deinformatieverstrekker van dienst speelt het spel-letje niet mee.

De meeste vragen aan de INFOLIJN zijn ech-ter eenduidig en krijgen ook meteen antwoord:een lijstje van hotelscholen in de buurt, eenbrochure over eindtermen, het telefoonnummervan de dienst studietoelagen enz.

Het Centrum voor Informatie en Documenta-tie (CID) doet echter veel meer dan het beant-woorden van vragen via de INFOLIJN. De alge-mene hoofddoelstelling van het DepartementOnderwijs is kwaliteitsvol onderwijs mogelijkmaken en bevorderen. Het centrum neemt daar-bij het onderdeeltje voorlichting voor zijn reke-ning. Dat is een huis met vele deuren. Al hangt erboven elke deur «Openbaarheid van bestuur». Ukunt er dus terecht.

Het centrum bestaat uit een aantal diensten diealle op de een of andere manier aan voorlichtingdoen: omzendbrieven en wetgeving, publikaties,de bibliotheek, een databank, het persoverzicht,een Europees netwerk, de infolijn enz. Daarnaastorganiseren ze werkbezoeken, infostands, voor-lichtingscampagnes en projecten. Een overzicht.

Omzendbrieven enwetgeving: blauw en wit

De communicatie met de scholen verloopt dejongste jaren veel vlotter dan vroeger. Dat ligt

aan een stel ingrijpende structurele maatregelen.Sinds de ambtenaren in werkstations werken,weet iedereen altijd precies wáár elk dossier ziten is er voortdurend rechtstreeks contact moge-lijk tussen de betrokkenen. Ook de omzendbrie-ven werden uitgekuist en vereenvoudigd. Depapierstapel werd sterk gereduceerd. Nu krijgtelke school nog alleen wat ze echt nodig heeft envraagt het Departement alleen nog gegevens opwaar het ook iets mee doet. Bovendien vraagt hetdie gegevens maar één keer meer. Het lijkt alle-maal vrij logisch. Maar enkele jaren geleden washet omgekeerde waar.

Toch blijft de ingewikkelde onderwijswetge-ving een oud zeer. Er verschenen vorig jaaralleen al 75 bijwerkingen en aanvullingen op deblauwe en witte produkten. Daar zorgt het CIDook voor. In de blauwe (codificatie) zitten dewetten en reglementen, in de witte (de coördina-tie) zitten de omzendbrieven.

Deze klus wordt door één man opgevolgd.Daardoor kon de trefwoordenlijst bijvoorbeeldniet meer worden bijgewerkt, wat opzoekwerken gebruik bemoeilijkt. Bovendien is ook degebundelde wetgeving aan herziening toe.

De onderwijsbibliotheek:in beweging

Vorig jaar verhuisde het CID naar de overkantvan de Koningsstraat. Daar was er evenwel geenplaats voor de volledige boekencollectie van decentrale bibliotheek (enkele honderdduizendenboeken over alle mogelijke onderwerpen).

Ondertussen werd beslist dat er voor het heleMinisterie van de Vlaamse Gemeenschap slechtséén centrale, algemene bibliotheek zou blijvenbestaan. Deze bibliotheek bevindt zich in hetDepartement Coördinatie (Boudewijnlaan 30 -1210 Brussel - + 02-507 48 75).

De communicatie zou nuveel vlotter moeten verlopen.

KLASSE NR.49 31

Daarnaast kan elk departement er één kleine-re gespecialiseerde bibliotheek op nahouden.Om die reden wordt het boekenbestand van devroegere «centrale» bibliotheek van het onder-wijsdepartement afgeslankt tot zo’n 15.000 boe-ken en 150 tijdschriften. Ook het budget én hetpersoneel werden vorig jaar ongeveer tot éénderde gereduceerd.

95␣ % van het oude bestand verhuist dus. Watbehouden blijft zijn vooral boeken en tijdschrif-ten over algemene didactiek, pedagogie, onder-wijsbeleid, onderwijssystemen, schoolmanage-ment enz.Als de nieuwe onderwijsbibliotheek helemaal inde rekken staat, hoort u er nog van.Onderwijsbibliotheek - + 02-219 81 89.

De infolijn:geen muziekjes

Sinds het nummer van de infolijn in KLASSEverschijnt («voor al uw vragen over onderwijs...»)is het aantal oproepen spectaculair gestegen totzo’n 12.000 per jaar. Maar ook de mediacampag-nes om specifieke brochures aan te vragen (eindter-men, studietoelagen enz.) zorgen soms voor meerdan honderd telefoontjes per dag.De meeste vragen worden onmiddellijk opgelost,

voor het Onderwijs in Vlaanderen) stoppen zegegevens over al die publikaties in een databank.

In drie jaar tijd hebben ze meer dan 4000documenten beschreven. U kunt dat bestand zelf24 u. op 24 u. raadplegen (met een modem) ofthematische lijsten aanvragen.ADIOV: + 02-219 82 19.

Projecten:brede activiteiten

Om zoveel mogelijk mensen goed te informe-ren voor het maatschappelijk debat dat de over-heid soms voorstelt (o.a. over de eindtermen)organiseert het CID media-campagnes, publi-ceert het ondersteunende brochures enz. Daar-naast zijn er de talrijke projecten (V-dag, Dyna-Mo 2 enz.) die op een bijzonder grote respons inde scholen kunnen rekenen. En dan zijn er nogde Europese netwerken en de internationale sa-menwerking waarop we bij een andere gelegen-heid nog eens terugkomen.

Voor meer informatie:de boer op

Het Departement Onderwijs heeft een specia-le infostand waarmee het bijna elke week op eenandere plaats in het land de (internationale)mogelijkheden van het onderwijs toelicht. Tal-rijke medewerkers en beleidsverantwoordelij-ken zijn trouwens het hele jaar door wel ergenste gast op studiedagen, debatten, congressen encolloquia om de dialoog aan te gaan over onder-wijs in Vlaanderen.

Er zijn de leerkrachten die met hun collega’snaar Brussel komen (voorlopig vooral basisscholen)maar er zijn ook de zogeheten Rondes van Vlaan-deren waarmee de medewerkers van het Depar-tement naar de provincies trekken om toelich-ting te geven en contact met de basis te krijgen.Zo kwamen tijdens de grote vakantie meer dan1500 afgevaardigden van zo’n 600 secundairescholen naar zo’n provinciale samenkomst. Datis bijna 60␣ % van de scholen. Eén grote vaststel-ling: scholen die al een vlot contact met deadministratie hebben, zijn hier ook aanwezig.Zo’n 40␣ % van de scholen stuurt echter zijn katen uit die groep komen nadien meestal de groot-ste klagers. ■

BEZOEK HETDEPARTEMENT

ONDERWIJSHierbij nodigen we u uit omsamen met uw collega’s eenbezoek te brengen aan «hetministerie van onderwijs». Ubent met een groepje vanminimum 12 en maximum18 (basis), 20 (hoger) of 25(secundair)?Dan stellen we samen met ueen programma samen. Ubezoekt de mensen van hetwerkstation die uw dossierbehandelen, u praat met deinspectie, u komt op bezoekbij KLASSE, u bezoekt de com-puterzaal van het departe-ment, krijgt toelichting vande juridische dienst, het Cen-trum voor Informatie enDocumentatie... u kiest zelfmaar uit wat u interessantvindt. Bovendien krijgt elkebezoeker een uitgebreideinformatiemap en kunt u (vrijgoedkoop) blijven eten inhet Arcadengebouw.Dit contact kan in twee rich-tingen positief werken: «hetministerie in Brussel» krijgtvoor u een gezicht maar ookde ambtenaren zijn blij demensen te leren kennen waar-voor zij uiteindelijk werken.Van dit wederzijds contactkan het onderwijs alleen maarbeter worden.Neem contact op met Luc VanParys - Centrum voor Infor-matie en Documentatie - Ko-ningsstraat 71 - 1000 Brussel- + 02-219 79 44 - fax 02-219 77 73.

andere vergen wat op-zoekingswerk. Om-dat de infolijn uit descholendatabank ookadressen van scho-len geeft (bijvoor-beeld met specifie-ke opleidingen) ont-staat er wel enigeoverlapping met hetwerk van de PMS-centra. Een ander

klein probleem: de infolijn zit voorlopig nog nietop dezelfde telefooncentrale als de rest van hetonderwijsdepartement. U krijgt dus wel het juistenummer maar doorverbinden kan niet.Infolijn - + 02-219 18 00.

Publikaties:dag aan dag

Enkele jaren geleden werden er een vijftalbrochures per jaar geproduceerd. Nu zijn dat erenkele tientallen. Bovendien zijn daar heuse boekenen video’s bij, een CDI, meertalige publikaties enondersteunende media-campagnes. De school-administraties krijgen sinds kort ook een volle-dige jaarkalender met dag aan dag alle instruc-ties, specifiek aangepast aan hun niveau en on-derwijsvorm.

Elke morgen verschijnt al vóór 10 u. eengedetailleerd persoverzicht met alle knipsels overonderwijs uit binnen- en buitenlandse kranten.Ook daarop kunt u zich abonneren.Wie een volledig overzicht wil van alle beschikbarepublikaties en brochures kan de gratis catalogusaanvragen op het nummer 02-219 94 36.

ADIOV-databank:voor u geselecteerd

Er verschijnt in Vlaanderen ongelooflijk veelover onderwijs: beleidsteksten, onderzoeksrap-porten, boeken en tijdschriften. Bij ADIOV (Au-tomatisch Documentatie- en Informatiesysteem

Eén doel:

goed onder-

wijs mogelijk

maken.

32 KLASSE NR.49

Drie onderwijsnetten vangende vrijheid van onderwijskeuze op.

Grafiek 2

Klas

se G

rafie

k0 20 40 60 80 100 %

Gewoonkleuter-

onderwijs

Buitengewoonkleuter-

onderwijs

Gewoonlager

onderwijs

Buitengewoonlager

onderwijs

Gewoonsecundaironderwijs

Buitengewoonsecundaironderwijs

13

21

13

18

17

18

68

69

64

64

75

64

19

10

23

18

8

18

Hoe is de spreiding van de leerlingen per onder-wijsniveau en per onderwijsnet?

Met meer dan een miljoen.Gewoon onderwijs Buitengewoon onderwijs

0

100.000

200.000

300.000

400.000

500.000

223.726

393.118

438.076

Grafiek 1

Klas

se G

rafie

k

kleuter lager secundair0

5.000

10.000

15.000

20.000

25.000

kleuter lager secundair gewoon ond. buitengewoon ond.

VGO= Vrij gesubsidieerd onderwijs

ARGO= Gemeenschapsonderwijs

totaal

OGO= Officieel gesubsidieerd onderwijs

28.065 52.098 72.497

153.591

252.182

328.70142.070

88.838

36.878

Algemeen totaal: 1.092.405

0

200.000

400.000

600.000

800.000

1.000.000

1.200.000

345 3.679 2.676

1.132

13.592

9.460168

3.747

2.686

1.645

21.018

14.822

1.054.920

37.485

152.660 6.700

734.474

24.184

167.786

6.601

Alle

vingersopgestoken?

Vanaf het schooljaar 1991-1992 is de datumvan de algemene telling verschoven naar 1 februa-ri. Om bij de start van het schooljaar een idee tehebben van het aantal leerlingen voor budgettaireen beleidsdoeleinden organiseert het Bestuur Sta-tistiek van het Departement Onderwijs een BeperkteStatistische Telling (BST). Scholen kunnen op tweemanieren hun antwoorden opsturen: via het klas-siek telformulier of een gepersonaliseerde PC-invuldiskette. Dit jaar gebruikten 70␣ % van descholen de PC-diskette. Dit is 6␣ % meer dan vorigjaar.

Net als vorig jaar is de algemene trend: meerkleuters, minder leerlingen in het lager onderwijs,meer leerlingen in het secundair onderwijs. Aard-verschuivingen werden echter niet waargenomen.

S T A T I S T I E Kstaken hierbij in totaalmeer dan een miljoen leer-lingen hun vinger op. Detellers noteerden in hetgewoon en buitengewoononderwijs bijna 5000 leer-lingen méér dan vorigschooljaar. Waar zittende verschillen? En wievergat er zijn vinger opte steken?

Voor de vierde keer werdbij het begin van hetschooljaar een BeperkteStatistische Telling (BST)gehouden. In het basis-en secundair onderwijs

Grafiek 7

Gemeenschapsonderwijs (ARGO)

ASO41 %

TSO21 %

KSO2 %

BSO36 %

Vrij gesubsidieerd onderwijs (VGO)

ASO45 %

TSO32 %

KSO1 %

BSO22 %

Officieel gesubsidieerd onderwijs (OGO)

ASO11 %

TSO40 %

KSO6 %

BSO43 %

Wie organiseert vooral wat?

Klas

se G

rafie

k

KLASSE NR.49 33

Grafiek 3

Klas

se G

rafie

k

91-92 92-93 93-94 94-95

Naar 5000 kleuters meer.

200.000

205.000

210.000

215.000

220.000

225.000

(Volgens schooljaar)

210.963

214.407

218.905

223.726

Dit schooljaar organiseren 2097 scholen gewoonkleuteronderwijs. Hier kwamen 4821 kleuters bij.Gemiddeld tellen de scholen 107 kleuters. De grootstekleuterschool heeft 366 tot 440 leerlingen.

De tweede en derde graad vanhet gewoon secundair voltijdsonderwijs omvatten AlgemeenSecundair Onderwijs (ASO),Technisch Secundair Onderwijs(TSO), Kunst Secundair Onder-wijs (KSO) en Beroeps Secun-dair Onderwijs (BSO). Van debetrokken 289.203 leerlingenvolgen er 118.037 ASO, 90.435TSO, 5126 KSO en 75.605 BSO.In vergelijking met vorig schooljaarzitten in het TSO 2603 leerlin-gen (2,96␣ %) meer. Ook het KSOkrijgt een relatief grotere belang-stelling met een stijging van bijna8␣ % of 370 leerlingen meer.

Bijna 6.000 scholen opgenomen in de statistiek.Totaal: 5.749 scholen

0

500

1000

1500

2000

2500 2.194

2.424

1.131

Grafiek 8

Klas

se G

rafie

k

kleuter lager secundair0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

ARGO VGO OGO

345 354 293

1.412 1.521

712

437549

126

992

3.645

1.112

Grafiek 6

Klas

se G

rafie

k

(Volgens onderwijsvormen)

Meer leerlingen volgentechnisch onderwijs.

ASO41 %

TSO31 %

KSO2 %

BSO26 %

Er werden 3703 scholen uit het kleuter-, lager ensecundair onderwijs bevraagd. Het totaal aantalscholen is echter groter omdat de scholen dieapart kleuter- en lager onderwijs organiseren iniedere onderverdeling voorkomen. Vandaar hetbijna dubbele aantal in de statistiek. ■

Al deze gegevens vindt u veel uit-voeriger in Statinfo BST - Beperktestatistische telling van de leerlin-gen- en studentenaantallen in sep-tember-oktober 1994 - Basis- enSecundair onderwijs - DepartementOnderwijs - Bestuur Statistiek -Koningsstraat 138 - 1000 Brussel -+ 02- 211 46 41

Het officieel gesubsidieerd on-derwijs organiseert in verhou-ding het meest technisch enberoepsonderwijs.

1013 scholen organiseren gewoon secundair on-derwijs. Gemiddeld hebben ze 432 leerlingen. Degrootste tussen 1521 en 1861.

Grafiek 5

Klas

se G

rafie

k

91-92 92-93 93-94 94-95425.000

430.000

435.000

440.000

(Volgens schooljaar)

429.566

432.940

436.518

438.076

Het aantal leerlingen in hetsecundair onderwijs neemt toe.

Grafiek 4

Klas

se G

rafie

k

91-92 92-93 93-94 94-95390000

395000

400000

405000

410000

(Volgens schooljaar)

408.675

401.066

395.786

393.118

Het aantal scholieren in het lager onderwijs neemt voort af.

Het gewoon lager onderwijs telt 2668 leerlingenminder van vorig schooljaar. Er zijn nu 2223 scho-len die gemiddeld 177 leerlingen hebben. De groot-ste lagere school heeft 492 tot 666 leerlingen.

34 KLASSE NR.49

++INFOLIJN

Voor al uw vragenover onderwijs:

Koningsstraat 711000 Brussel

+ 02-219 18 00

UW REACTIEWaarom Martine Van Goethem uit Aarschotwél een stel educatieve boeken krijgt van

Garant en u niet, vraagt u? Stel dat u dezemaand eens een brief schrijft naar KLASSE met uw

(ongezouten) mening over dit blad of over onderwijs.Ja, dan! KLASSE - Koningsstraat 138 - 1000 Brussel

de opendeurdag bij te wonenof er aan mee te werken. Es-sentiëel is dan wel dat het school-reglement dit inderdaad ex-pliciet vermeldt zodat leerlin-gen en ouders reeds bij de in-schrijving weten waar ze aantoe zijn.Vragen en Antwoorden VlaamseRaad - Vraag nr. 137 van 10/5/94

KINDERBIJSLAGIk heb de formulieren die ikvan de Rijksdienst voor Kin-derbijslag voor Werknemersontving en de gevraagde at-testen afgegeven aan mijnschooldirectie. Nu vraagt de

RKW de uitgekeer-de bijslag terug enweigert bovendiennog verder te beta-len als ik hem de ont-brekende documen-ten niet per kerendebezorg. Wat is er aande hand?Er is al vaak op gewe-zen dat de formulie-ren, bestemd voor dekinderbijslag, RECHT-STREEKS naar deRKW in Brussel moe-ten worden verzonden.

De omweg via uw school brengtimmers onnodige vertragin-gen mee. Die vertragingen kun-nen er inderdaadtoe leiden dat deRKW betalingenschorst en zelfs over-gaat tot terugvor-dering van uitge-keerde bijslagenover een voorbijeperiode.Artikel 152 van degecoördineerde wet-ten over de kinder-bijslag voor werk-nemers legt de RKWde plicht op om con-trole uit te oefenenop het voortbestaanvan het recht op kin-derbijslag. Als iemand zich ont-trekt aan de controle of als denodige documenten gewoonte laat in Brussel aankomen,ontbreekt de grondslag voorde toekenning van de kinder-bijslag, zowel voor de voorbijeperiode als voor de toekomst.De RKW kan de betalingenpas hernemen als de gevraagdeinlichtingen verstrekt wordenen de gegeven informatie toe-laat het recht op bijslag inder-daad (opnieuw) toe te ken-nen.De moraal van het verhaal:voorkom problemen en stuur

altijd alle documenten recht-streeks naar de RKW - DienstOnderwijs - Trierstraat 70 - 1040Brussel - + 02-237 24 50

PEUTERS IN DEKLEUTERKLASSoms zijn de jongste peutersvan de klas nog niet zinde-lijk of we moeten ze overdagmedicatie of zelfs lichame-lijke medische zorgen geven.Behoort dit eigenlijk wel totonze taak?De kleuterschool staat sinds1969 open voor kinderen vanaf2 jaar en 6 maanden. In eennormale persoonsontwikkelinggaan we ervan uit dat kleu-ters op die leeftijd bijvoorbeeldzindelijk zijn. Kleuters die tochnog training nodig hebben zijnmisschien nog onvoldoenderijp om tot het kleuteronder-wijs te worden toegelaten.Anderzijds behoort het niét totde taken en verantwoordelijk-heden van onderwijsgevendenom kleuters medicatie of an-dere medische verzorging teverstrekken. Als een leerlingregelmatig, tijdens de school-uren, medische zorgen vanwelke aard ook moet ontvan-gen (die eigenlijk door bevoegdederden moeten verstrekt wor-den) kan dat reden zijn om deleerling tijdelijk niet tot de school

toe te laten.De bevoegde equipe voor me-disch schooltoezicht en het PMShebben zelf geen medisch-cu-ratieve taken. Ze kunnen welworden geraadpleegd doorouders en onderwijsgevendenom voor de betrokken kleu-

ters een voor hen passendepedagogisch verantwoorde op-lossing te vinden.Bron: Vragen en AntwoordenVlaamse Raad - Vraag nr. 82 van4 februari 1994

LEERRECHTHoe zit het nu eigenlijk metde leerplicht? Kan een leer-ling op zijn 18de verjaardagstoppen met schoollopen ofmoet hij het schooljaar he-lemaal uitdoen?Elk kind wordt leerplichtig inhet jaar dat het 6 wordt. Allekinderen die geboren werdenin 1988 zijn dus leerplichtigsinds 1 september ll. Dit bete-kent dat deze kinderen moe-ten leren, maar niet dat zenaar school moeten gaan. Intheorie is dus ook huisonder-wijs mogelijk. In praktijk zijnhet slechts uitzonderingen diedit huisonderwijs voor hun kindecht kunnen waarmaken.Anderzijds is inschrijven in eenschool niet genoeg. De ouderszijn verantwoordelijk voor hetregelmatig schoollopen vanhun minderjarige kinderen.De leerplicht geldt voor eenvolle periode van 12 school-jaren. Daarom wordt van eenachttienjarige gevraagd hetschooljaar van het jaar waar-in hij of zij 18 wordt, ook te

voltooien. Vanafzijn 18de verjaar-dag is uw meer-derjarig kind zelfverantwoordelijkvoor zijn eigenschoolloopbaan endus ook voor bij-voorbeeld de ver-antwoording vanelke afwezigheid.Anderzijds is na-tuurlijk een zeven-tienjarige die zijnof haar diplomasecundair onder-wijs al op zak heeft,niet langer leer-

plichtig.Meer informatie over de leer-plicht vindt u in de nieuwebrochure Leerplicht Leerrecht.Departement Onderwijs - Cen-trum voor Informatie en Docu-mentatie - Koningsstraat 71 - 1000Brussel - + 02-219 18 00

Moeten kleuterleidsters alles doen?

LEERLING IN HETWEEKEND?Mijn zoon kreeg op schooleen brief mee waarin de di-rectie stelt dat hij verplichtaanwezig moet zijn op dejaarlijkse opendeurdag. Deschool plant dan zelfs enke-le lessen. Kan de school mijnzoon verplichten in een week-end naar school te gaan?Een opendeurdag van eenonderwijsinstelling staat inprincipe los van de afwerkingvan de leerprogramma’s. Deleerlingen moeten er dus nietaanwezig zijn als ze geen zinhebben. MAAR. Om pedago-gische, organisatorische ofandere redenen kan een schooleen occasionele of permanen-te afwijking vragen. Die aan-vraag kan bijvoorbeeld inhou-den dat uitzonderlijk praktijk-lessen (demonstratielessen)worden gegeven tijdens eenpublieke manifestatie in eenweekend. De aanwezigheid vande leerlingen bij die lessen isdan inderdaad vereist.In het begin van het school-jaar hebt u het schoolregle-ment voor akkoord onderte-kend. Niets belet een schoolhierin een bepaling op te ne-men om de leerlingen sowie-so (dus los van enige vormvan onderricht) te verplichten

(advertentie)

Afgiftekan

toor 8500 Kortrijk 1

Min

isterie van d

e Vlaam

se Gem

eensch

apD

epartem

ent O

nd

erwijs - R

edactiesecretariaat K

LA

SSEK

onin

gsstraat 138 - 1000 Bru

ssel

TIJD

SCH

RIF

Tversch

ijnt m

aand

elijks (behalve in

juli en

augu

stus)

België – B

elgique

PB

8500 KO

RT

RIJK

1

4281

VEEL FRIETDertien procent van de elfjarige jongerenin Vlaanderen zeggen élke dag frieten teeten. Dat percentage zakt weliswaar methet ouder worden (vooral bij de meisjes)maar ongezond voedsel is blijkbaar bij-zonder aantrekkelijk. Dagelijks eten vangroenten bijvoorbeeld is bij de Vlaamsejongeren in vier jaar tijd gedaald van72␣ % naar 52␣ %. Het zijn maar enkelevan de vaststellingen uit het grootscheepsonderzoek voor de Wereldgezondheids-organisatie bij 10.000 Vlaamse jonge-ren. In deze KLASSE vindt u ook de meestrecente gegevens over roken, drinken,voeding, medicatie, sport, vrije tijd, ge-zins- en schoolbeleving bij jongeren tus-sen 11 en 17 jaar. Wist u bijvoorbeeld dat20␣ % van de jongeren bang zijn van éénof meer leerkrachten?