Financimi permese borxhit dhe determinimi i normave te kamates ne treg

Msc/Phd.kandidat, Brikenda Vokshi, ligj

brikenda.vokshi@uni-pr.edu

2

Normat e kamates dhe normat e kthimitNormat e kamates dhe normat e kthimit

Norma e kamates paraqet koston e huamarresit per huane dhe shperblimin e huadhenesit per investimin.

Ne normat e kamates ndikojne vendimet e individeve se a te shpenzojne apo te kursejne para.

Instrumentet e borxhit te cilat i emitojne bankat, qeveria apo korporatat, bazohen ne mardheniet debitore-kreditore dhe ekzistojne lloje te ndryshme te ketyre instrumenteve.

2

Normat e kamates dhe normat e kthimitNormat e kamates dhe normat e kthimit

Kemi keto lloje te instrumenteve te borxhit:

1. Huate e thjeshta,2. Obligacionet diskonte,3. Obligacionet me kupona, dhe4. Huate me pagese fikse.

2

Huate e thjeshtaHuate e thjeshta

Tek huate e thjeshta huamarresi merr nga huadhenesi nje shume te parave qe quhet kryegjeja dhe pranon qe huadhenesit t‘ia paguaje kryegjene plus nje shume plotesuese qe quhet kamate ne nje date te caktuar.

Shembull: Supozojme se Pro Credit Bank jep nje hua ne vlere 12.000 €, me norme te kamates 12% ne vit firmes ¨AA¨ per nje vit.

Pagesa totale e huadhenesit = p * ( 1 + i )

2

Obligacionet diskonteObligacionet diskonte

Tek Obligacionet diskonte huamarresi e paguan shumen me nje pagese te vetme. Ne kete rast, huamarresi ia paguan huadhenesit vleren nominale ne afatin e skadimit por pranon me pak se vlera nominale.

Shembull: Supozojme se Korporata ¨IBM¨ emiton nje obligacionin diskont me vlere nominale 10.000 € dhe kamate 10 %.

VT (obligacioni diskont)= vlera nominale / (1 + i)

2

Obligacionet me kuponaObligacionet me kupona

Tek keto obligacione huamarresi bene disa pagesa te kamates ne afatin e skadimit ne intervale te rregullta dhe paguan vleren nominale ne afatin e skadimit.

Shembull: Supozojme se Korporata ¨IBM¨¨emiton nje obligacion ne vlere 20.000 € per 10 vite me kamate 12%.

2

Huate me pagese fikseHuate me pagese fikse

Tek huate me pagese fikse huamarresi paguan periodikisht. Pagesa perfshine kamaten dhe kryegjene.

Shembull: Le te supozojme se kemi nje kredi prej 5.000 € per 3 vite me norme te kamates 10 %. Sa do te jete pagesa mujore?

2

Vlera e tashmeVlera e tashme Per ta krahasuar kthimin nga huaja e thjeshte,

obligacionet diskonte, obligacionet me kupona dhe huate me pagese fikse perdorim vleren e tashme.

Shembull: Supozojme se kemi fituar 6.500 € dhe deshirojme te kursejme per te blere nje veture. I deponojme parate ne banke, e cila na jep 5 % kamate. Sa do te kemi pas nje viti?

Nese deshirojme te kursejme parate mbi 1 vit, do te fitojme 5 % ne kursimin e akumuluar qdo periudhe. Ky proces i fitimit te kamates mbi kamate quhet kamata e perbere.

2

Vlera e tashmeVlera e tashme

Per ta demonstruar se si mund te perdorim ekuacionin e vleres se tashme per te vleresuar dy instrumente te borxhit, te supozojme se me kamaten prej 10% iu eshte ofruar obligacioni qe do tu jap 1.000 € pas 5 vitesh, apo pagesa fikse prej 150 € per 5 vite me qmim prej 600 €.

2

Norma reale e kamatesNorma reale e kamates

Nese supozojme se nuk do te kete inflacion, te gjitha normat e kamates do te jene reale dhe ato nuk perfshijne primin per inflacionin e parashikuar.

Irvin Fisher ne librin “teoria e kamates” thote se: kamata determinohet nga padurueshmeria per te shpenzuar te ardhurat dhe mundesia per ti investuar ato. Sipas tij kamata reale eshte qmimi qe e barazon oferten dhe kerkesen e kapitalit. Oferta varet nga gatishmeria e njerezve per te kursyer, kerkesa varet nga mundesite per investime produktive.

2

Inflacioni dhe normat e kamatesInflacioni dhe normat e kamates

Teoria e fisherit thote se ndryshimet ne inflacion te pritur shkaktojne ndryshime edhe ne normen e kamates:

Norma nominale e kamates = norma reale e kamtes + % e inflacionit

Duhet thene se norma reale e kamates eshte nje norme e pritur.

2

Llojet e ndryshme te borxhitLlojet e ndryshme te borxhit

Nje firme mund te emitoje obligacionin ne vendin e vet apo ne nje vend tjeter. Natyrisht qdo firme qe grumbullon para jasht i nenshtrohet rregullave te atij vendi. Obligacionet e tilla njihen si obligacione te huaja.

Ndersa nje obligacion qe shitet nga nje kompani e huaj ne SHBA njihet si obligacionet yankee, ndersa nje obligacion i shitur nga nje firme e huaj ne Japoni njihet si samurai.

2

LeasinguLeasingu

Dhenia me qira me afat te gjate eshte e rendomte, nje marrveshje e tille qe perfshine nje varg pagesash njihet is lizing. Firmat zakonisht i marrin pajisjet kapitale me lizing (qira) ne vend se ti blejne ato. Qdo lizing perfshine lizingmarresin dhe dhenesin. Shpesh flitet per industrune e lizingut, kjo ka te bej me firmat qe ofrojne pajisje me qira. Nje nga firmat me te medha jane firmat qe prodhojne pajisje (p.sh IBM). Pastaj kompanite ajrore i shfrytezone me lizing aeroplanet.

2

LeasinguLeasingu Pas perfundimit te lizingut pajisja e marre me qira

mund te blehet apo mund te kontraktohet nje tjeter lizing. Lizingu afathksurter (operativ) mund te anulohet, ndersa lizingu afatgjate (kapital) nuk mund te anulohet. Perparsite e lizingut jane :

-lizingu afatshkurter eshte shume i pershtatshem,

- ofrohet mundesia e anulimit te kontrates,

- ofrohet mirembajtja, - shpenzimet e ulta administrative dhe te transaksionve,

- mbrotja nga tatimet (pronari e zbret amortizimin nga te ardhurat qe tatimohen),

- ruajtaja e kapitalit, etj.

2

Deteminimi i normave te kamates ne tregDeteminimi i normave te kamates ne treg

Norma e kamates qe mbizoteron ne treg, determinohet nga kerkesa dhe oferta e obligacioneve. Per ta shpjeguar kete fokusohemi ne sjelljen e bleresve dhe shitesve te obligacioneve. Ne do te kufizohemi ne sasine e obligacioneve ne treg dhe qmimin e atyre obligacioneve, duke supozuar se te gjithe faktoret e tjere mbesin te njejte.

Obligacioni eshte mall Shfrytez. i fondeveBleresi Huadhenesi qe blen oblig. Huamarresi qe mbledh

fondeShitesi Huamarresi qe emiton oblig. Huadhenesi qe ofron fondeQmimi Qmimi i obligacionit Norma e kamates

2

Lakorja e kerkesesLakorja e kerkeses Relacioni i pare qe do ta trajtojme eshte ne mes te qmimit

dhe sasise se obligacioneve. Marrim per ilustrim kerkesen per nje obligacion diskont 1 vjeqar qe do ti paguaje pronarit 10.000 €, kur te skadoje afati i obligacionit. Ky relacion na tregon lakoren e kerkeses, fig.1., e cila zbret poshte pasi huadhenesi eshte i gatshem te bleje me teper obligacione kur qmimi i tyre eshte me i ulte.

i=25%

.A

i=5.3% .B

Qmimi

P=9.500 €

P=8.000€

Sasia

B

A

2

Lakorja e kerkesesLakorja e kerkeses

Per ta konstruktuar lakoren e kerkeses per tregun e obligacioneve, kur e veshtrojme mallin e kembyer si fonde te huazushme, ne vend te obligacioneve, nedo ta gjejme normen e kamates per obligacionet qe shiten per 8.000 € dhe 9.500 €.

i = ( vlera nominale – qmimi diskont ) / qmimi diskont

Vlera nominale= 10.000 €

2

Lakorja e ofertesLakorja e ofertes Lakorja e ofertes na tregon se si sasia e obligacioneve ndryshon

me qmimet e tyre. Te marrim perseri shembullin paraprak. Ne kete rast huadhenesit jane te gatshem te ofrojne me shume obligacione, kur qmimi i tyre eshte me i larte, sepse ata kerkojne me shume fonde kur normat e kamates jane te ulta. Me qmimin prej 9.500 € norma e kamates eshte 5.3% ndersa me qmimin 8.000 € norma e kamates rritet ne 25%.

i=25% .D

i=5.3%

.C

Qmimi

Sasia

P=9.500 €

P=8.000€

C

D

2

Ekuilibri i tregutEkuilibri i tregut

Qmimi

Sasia

P=9.500 €

P=8.000€

A

B

D

C

2

Ekuilibri i tregutEkuilibri i tregut Me renien e qmimit te obligacioneve, ndodhin dy gjera:a) Disa njerez, qe me pare nuk kane dashur te japin hua,

tash do ta bejne sepse kthimi eshte me i larte, dheb) Disa njerez qe me pare deshironin te merrnin hua, nuk

jane me te interesuar pasi kostoja e huazimit eshte me e larte.

Me rritjen eqmimit te obligacioneve, ndodhin dy gjera:a) Disa njerez qe me pare deshironin te merrnin hua, do ta

bejne sepse qmimi i huazimit ka rene, dheb) Disa njerez qe kane dashur te japin hua nuk jane te

interesuar ta bejne me, pasi kane kthim me te ulte.