Kotizoj de “MONATO 2000

Prez01

MONATO LA JARO

surr aere aere

Aŭstralio AUD 72 01 11

Afisulo EUR 39 44 5

Bulgla EUR 39 44 5

Britio GBP 29 32.6 3,8

Danio DKK 290 336 38

Flnnllnda EUR 39 44 5

Francio EUR 39 44 5

Gemanio (ok.) EUR 39 44 5

Gemanlojor.) EUR 32 37 5

Hispanio EUR 32 37 5

Irlando EUR 39 44 5

Islando EUR 3.9 li 5

Israelo EUR 3.7 37 5

Italio EUR 39 44 5

Jipiliio JPV 5900 6760 980

Kanado CAD 67 76 10

Luksunburgn EUR 39 44 5

Nederlando EUR 39 44 5

Norvegio NOK 340 384 44

Nw-Zalnndo NZD 81 92 13

Ponugilio EUR 28 33 5

Sud—Afriko EUR ]? 37 5

Svedio SEK 360 407 47

Svislando CHF 65 74 9

Usono USD 47 53 8

Aliaj landoj: Peiu ia rariron de la landa

oeranio, aŭ. se du ne ekzisias, de la el—

donejo: Flandra Esperanto-Ligo, Funk—

rijkiei 140, 04000 An erpen, Telefono

m 32 34 34 00: reieko +32 32 35 54

53: relpeŝlo: adminĝieieeperaniabe,

w[lv—7001HĴWM

EUHDCAHD

Masih}

Vizitu la retajn paĝojn de la revuo

http:/[monato.esperaniobe

Al kiu pagi? al via landa peranto

Argenlin Rudolfo Calbgam. Casilla de Cuneo 435. 8300 Neuquŝn.

Aŭstrala. leruservo de AEA, FOBox 230. Maltavllle, N.S.W. 2036. Tel. (02) 311 2240. R:

imelirgoxamailmrnau.

Aŭstriaj: AEM. Margarethengŭnel 100, 1050 Wien. Banko: Die Ersie. MGM-98511,

- Leopold Patek, Mam'lislr. 10400. 0400 Klosierneuburg. (pbk. 71271“). R: aprnarirsgprngai

Belga: FEL, Frankrijklei 140, 2000 Anwenren (pck. 000025533040). R: adminĝieiesperanrahe.

Brazlla. BEL, oalxa Postal 3625. 70004970 Brasilia. R: belĝbmetoorn br.

Brila]]. EAB. 201 Felixlowe Road. liiswlcli. Biliiolpdc 54891 4007). R: :abĝespeianlodummucouk

'Paul Revnri, 25 Hŝlil'eld Road Morin Thoresby, Grimshy, Smilh Humberside, nma 5RT.

Crna: E/papa/a nw PHOKesm 77 Beijing.

Dana: Asuid Birkbak, Rugvaenger 46 DK2750 Ballerup (pbk. 1705121 Girokomorei lioje Taaszrup).

Estona Virve Emils. Mahla 05-1, EE-0012 Talllnn.

Finn]].

ela Kesa'la. Kalamiehenkula 3D32, FINO-4300 Tuusula.

- OyMendassWaA/r, Kivisronrie, FIN05510 Hyvinkaa pgk427 72-2

Franca]: UFE, 4 bis rue de la Cerisale F-75004 Paris (plik,: 055-35 D Faris).

- Esperanto—Klubo de Mao, 50 rue sr. Maroei. 57000 Melz.

Germanaj: Hilde Maul. Pferseer Str. 15, D—86150 Augsburg (LIGA Augsburg 113514, BLZ 720 003 00)

R: nrauignewsiamoryner.

' Manfred Fŭhrer, Am Siadlpiad 11, D—65750 Eschbom (pĉkĝ 115471-758 be pusmank Karlsmhe; bank-

kodo 660 100 75).

- Literatura-Servo .Espero". RoIiBeau. Saxoniasirarie 35, 004451 Alman (Fusmank Nŭmbelg komon-m:

035 5737 055 (BLZ 70010005) R: roboesoerogr-oniinede.

Hispana: .iuan Amu—anada viama, General uaviia, 127, panel 7. z' izda, Saniaiidsr (nek: 03540531).

Hungara: Am'la Kova'cs, Baraokos u. 1, 7555 Pecs. R: akovacsĝcoson—Mmm.

irana: irana Esperanio-Canrro. P.G. Kesio 17755-104, Tenrano. irano. Tel.: 0000 21 050 520. fakso

0008 21 076 42 50. R: IREJOĝnedansl.

irlanda: Esperanio-Asoclo de Irlando, 9 Tempiedgue Wood. Duolin 12,

Islanda: Islanda Espemlilo—Fedemclo, Pĉsihŭli 1081, |S-101 Reykjavik.

"ala tala Esperanta-Federacio. Via Villuresi 38. I-20143 Milano {pĉkt 37312204).

Japanaj: KLEG, Sonehigasi 1-11—46—204,T0ynnaka-si. Osaka-hu 551.

- Japana Esperanm-lnsmuio. Wasedarnaii 12-3. Slnzyuku-ku, Tokia 152. R- jeignrraoigiohanejp.

Katalunz: KEA. Apanxl 290. E-OBZOO Sabadell (Caixa de Pensions. Agŝncia 461, konto 550/53).

Kanada: Kanada Esperanio—Asoclo, P.D. an 2159. Sidney, BE., VBL 380. R: phopklnsĝsoluvicpa

Korea: Korea Esperanta-Asocio, Kangbyon Hanshin Core B/D N—m. 1601, 350 Mapo Doug, Mapo-gu.

Sewl 121-703, Koreio. R: keastrĝsnhackkometnm, kr.

Kostar Hugo Mora. Apanado 4981. 1000 San Jose. Reto mianmlaugsolmcsamu.

Kroata . Kroala Esperantista Unuigo, Sven Duli 130, HR41000 Zagreb.

- Viŝnia Brankovio Wa Legnissa 5, I-3413l, Triasra. R: omlsplclusĝioljl.

Latva kaj litova: i.airnirrs suaznlokaa a.k. 1450, LT—2040 Vilnius 40, Lirovio,

Luksemhurga: LEA, 1 nre de Kehleli. 0094 Olm look.: 0035-12). R: 1015503644ĝwiipuservemm

Nederlanda: LibroServa Esperanlo Nederland. Mamixsrraai 57, NL-2023 RB Haarlem (ngk: 111270).

- UEA. Nieuwe Binnenweg 175, NL-3015 BJ Ranemam.

Norvag : Eldonejo Esperenm AIS, Olaf Serinus vei 10. 0572 Oslo 5. R: esperanioĝmlinenn

Nov-Zelanda: David T. Ryan, po Box 3057 Welllnglori. R: kiwimexĝxllamnz.

Portugala: Poriugala Esperanto—Asocia, R. Dr. Joao Couto, s, NE.—A, P—lSDD Lisooa.

Pola: P.w.ii. Nepo. ui. Broniewskiegz 77 rn. 137, nomes Walsxawa. R: nepoĝeleklmnpl.

Rusa: Halina R. Gorecka, pk. 07, Rus- 520077 .iekarerirrourg-n. R: nrgogsaankeourgsu

Slovena]: wsnja Brankoviĉ. Via Laghissa s, I-34131 Triesre. R: omispiausgiom

' Jovan Mirknviĉ. Mlma 5, SLO-2000 Maribor.

Sud-Afrika: Cnlln Beckiord, 43 Failvlew Cresceni, Milnemn Ridge, 7441.

Sveda]: Esperanto-Skolen. Svamiksva'gen 14, S-123 52 Farsa, pĝ. 355001—9.

' Sveda Espeiamo-Federacio. SMM Rĉrum pl 455. 5—24294 Hbrby.

Svisa: Christoph Scheldegger. Im Schleedom 6, (ZH—4224 Nenzlingen. girkanin 40-52 612—7 Base|.

Usona: ELNA, P.O. Box1129, El Cerlilb. CA 54530. R: elnaĝesperamo-usamg

Venexuela:

Bachrich.Apem—1do 70782. 1071A Caracas.

aŭ rekte al la eldonejo

Flandra Espemnto-Ligo. Frankrijklei 140, B-ZOOO Antwerpen, Belgio

_ Se en via lando ekzisms enrocekoj. Vi

povas sendi (ian ĉekon. La valuto devas

esii la belga franko (BEF) aŭ eŭro (EUR)

kaj dorse de ia oeko devas troviĝi via

bankkannumem

_ Posedanto] de VlsA—, MASTERCARD: EURO—

CARD— aŭ AccEss-krediikartc simple sciigu

per subskribita leiero sian numeron kaj

validcdalcn:

— Se vi havas konton ĉe UEA, sendu ĝirilon.

La konikodn de Flandra ESperanto-Ligo

estas fela-x;

— Se vi havas konton en usona banko, sen-

du al ni ordinaran usonan bankĉekun: la

valuto devas esti la usona dolaro (USD)

Nur se vi ne povas pagi laŭ unu el la kvar

supraj vojoj, uzu la jenajn, kiuj iamen kostos

al vi iom pli.

— Se en via lando ekzisias poŝlĉekkonla

Sislemo, vi povas pagi al poŝtĉekkonto n—rc

000-0265338-43 (poŝlĉek—uficeio Bruselo.

Belgio), de Flandra EsperanroLigo: aldonu

al la sumo 1,50 EUR aŭ egalvalomn pro ia

bankkosioj:

— Sendu al ni ordinaran bankĉekon el via

lando, prefere en belga vaiuio. Aldonu al la

sumo 5.55 EUR aŭ iies egalvaloron plus la

sumon kiun faklums via banka. Bv. invorrn-

iĝi lie Sur la or.-ko vi skribo la nomon Flan-

dra Esperanto-Ligo.

Estimataj galegantoj,

endube vijam rimarkis, ke

la aspekto de via revuo

iom ŝanĝiĝis en la daŭro de tiu

ĉi 20a jarkolekto. Ekde la

marta numero la kovrilpaĝo

kaj kelkaj internaj paĝoj de

MONATO havas planko/orajn

fotojn kaj ekde la septembra ni

adaptis la enpaĝigon. 'lTu] du

ŝanĝoj ne estis hazarde], sed

la sekvo de teknika renovigo

en la eldonejo. Komence de la

jaro Flandra Esperanto—Ligo

transiris al nova optika

preslekniko. Tiu nova teknika

malpli ŝarĝas la vivmedion ol

la antaŭa kemia metodo kaj

estas pli facila kaj pli agrabla

parla grafikistoj, Kroma

avantaĝo ĝia estas, ke ĝi

ebligas al la eldonejo sen

multaj ekstraj kostoj presi

planko/orajn fotajn. Ke tiun

novan econ de sia revuo la

legantoj aprezas, montras la

gratuloj kiuj alvenis kaj alve-

nas en la eldonejo. lu] eĉ

demandis, kial la tuta MONA-

TO nun ne estas plenkolora.

Nu. teknike tio estus perfekte

ebla sed la nuna laborkapaCilo

de niaj aĥcisloj ne permesas

tion, Por realigi tion, ni bezo—

nus pli da homoj, kaj por dungi

pliajn necesas mona Kaj

por ke estu pli da mono, estas

bezonataj pli da abonantoj.

Jam dejaro] MONATO stre—

bas al tiu magia cifero de 2000

abonantoj. Ĉu en lajaro 2000

ni atingos ĝin?

Sincere via, Paul Peeraerts

MONATO — novembro 7999

Enhovo

leteroj..

el mia vidpunkto

— Morala aŭ hipokrita?

politiko .......

- NORD-IRLAND01CU polica plano helica?

- INTERNACIAJ RILATOJ: Politika tenremc

- KOLONIISMO: Insulo hejmeniras >

- BRITIO: Ĉefo ĉefurba

— ORIENTA TIMORO: Solidarece kun opresatoj '—

- Notoj: Eŭropa Parlemento

ekonomio ......

- AŬSTRIO: Oktobro 1999: interesa Jublleo

- CINIO: Falsaj monbiletoj plioftiĝas

- Notoj: - La internacia armiI-komercado

moderna vivo

- KINARTO: Profesia Furoamaior >

- KULTURO: Granda festo

de malgranda homo

— JAPANIO: Maljuna problemo

- CINIO:Kostoj studataj

- Galo gaela

- KONTRABANDO: Temra trafiko

- Notoj: - Novan rekordon

de la Ali-jaraĝa ultratriatlonisto.

Vidmanlas urbonas

- Opinio.--Laktoj de l'bienisra akademio

spirita vivo.

— VIVO KAJ MORT Cu postmorta vwado? (Kovrllo)

lingvo .......

— GERMANAJ LANDOJ: Pseŭda angla

- Reagu: - Ĉu la esperanta aliabeio estas unika monstraĵo? - ree

— Supersignilaj literoj

novelo 17

informoj de I' MONATO

ŝerco 8. satiro ..

ENHA VO 3

leteroj

Malfrua reago

Kun granda intereso mi legis la ar-

tikolon ,,La merkato de lingvoj" en la

novembra MONATO de 1997. La aŭto-

ro opinias ke la internacia lingvo simas

en iu merkata niĉo, kaj mi plene kon-

sentas. Lingvo estas nur ilo. Kaj ĝi va-

loras tiom, kiom diversaj estas la pro-

duktoj per ĝi proponataj, sed fakte ĝi

ne proponas multon. Ĝi agas forte en

turismo, sed iom kaose kaj ne enke.

Aliaj ofertoj de Esperanto estas

monelspezaj. Aliaj. tiel nomataj inter-

naciaj lingvoj, proponas ankaŭ eblojn

gajni monon. Car 80 % dela homoj nur

serĉas vivrimedojn, estas kompren—

eble, ke Esperanto proponas tro mal—

multe por ke restu la lingvo-uzantoj. Tial

la Esperanto-movado devas gajni pli

da influo inter ŝtataj decidantoj kaj stre-

bi al ekonomiaj kunligoj inter la uzantoj

de la lingvo.

Aleksander ZDECHLIK, Pollando

Prononci kiel la plimulto

Laŭ la redakcio (MONATO 1999/7,

p. 4) la prononco dela nomo Pinochet

estas franclingveca [pinoŝe], kvankam

ĝi estas de normala ĉilia familio. Mi ne

komprenas kial MONATO decidas tion,

ĉar en la tuta hlspanparolanta mondo

— escepte de Ĉilio — ni diras [pinoĉet]

kaj [pinoĉetista] kaj ne bezonas la

franclingvecan prononcadon. Tiu mon-

do atingas pli—malpli 400 milionojn kon-

traŭ nur malpli ol 20 milionoj el Ĉilio.

Do, Jorge Camacho certe pravas, kiam

li rimarkas tion. kio al ni sonas tre

strange: t.e.. diri laŭ la redakcio

[pinoŝe]. Same ni ne kutimas diri en la

hispana Hitler laŭ la germana pronon-

ĉo (finante kun a) kaj ne prononcas

Bonaparte laŭfrance (kaj francoj ne

prononcas ĝin [buonaparte] ital-

lingvece). Kiam familia nomo

enradikiĝas en alia lando, supozeble

ĝi estas absorbita en la lokan lingvon,

krom se ĝi ne estas prononcebla en la

loka. La kazo de tiu krimulo kontraŭ

homaj rajtoj ne gravas en ĉi tiu lingva

afero.

Johano NEGRETE, Venezuelo

Delicaĵo

Ĉar la lernemulo (MONATO, 1999!

6, p. 23) similas min multflanke, mi

decidis iri al la drinkejo de Mustaĉo.

Kun granda miro mi legis la etan pa-

peron sur la enireja pordo: ..Tie ĉi oni

parolas esperante". Peĉ! qulanke tiu

4 LETEROJ

novaĵo ĝenis min, ĉar mi volis aŭdi

Mustaĉon paroli franclingve kun sia

aparta akĉento. sia maniero manĝi la

vortojn; sed aliflanke mi ne povis ellasi

tiun okazon paroli nialingve. Do mi es-

perante mendis kokakolon. Li mire ri-

gardis min, kaj foriris. Post kvaronhoro

li revenis kun telero, sur kiu estis koka

kolo scioplene kuirita kun frititaj terpo-

moj. ,.Mi aldonis terpomojn, ĉar unu

koka kolo ne plenigas stomakon." Nu

mi estis gustumanta tiun delican kaj

neatenditan manĝaĵon, "Ĉu vi volas

kun tio trinki ion?" Kokan kolon aŭ

kokakolon?

Jacques FERROUL, Francio

Rukta furzo

La aŭtoro de la bona rukto (MONA—

TD. 1999/5, p. 5) maltrafis du bazajn

punktojn. Unue. la ekscesa kvanto de

CO2 kiun parte produktas bova rukto

en Brazilo ĉefe estas ,,heredaĵo" de

ekscesa] industrioj de la sep granduloj.

(Ĉu la brazila popolo manĝas bilstekon

de tiuj bovoj aŭ ĉu oni eksponas la pli-

multon de ĝi por repagi la ŝuldon al

IMF?) Due. la nunaj 6 miliardoj de loĝ-

antoj ankaŭ estas grandparte rezulto

de monopolo dela plimulto] (80 %) de

mond-riĉajoj fare de la okcidento, kiu

konsistas el nur 20% de la monda loĝ-

antaro. Senhavaj homoj en la t.n. ,,tria

mondo" emas kredi ke pli da infanoj

povus kompense helpi al ili saviĝi de

la trio: malscio, malsano, malriĉeco. En

eseo en usona gazeto Time. antaŭ

kelkaj jaroj oni legis ke .La tria mondo

estas vermo en la pomo, kaj por savi

la pomon oni devas mortigi la vermon."

Ne multe gravas tio, kion oni diras aŭ

skribas. se tio kio efektive okazas

surkampe montras ke la kaŝita tagor-

do de la okcidenta mondo fakte estas

laŭ ĉia ebla maniero malhelpi la cete-

ran mondon kreski aŭ prosperi. La

mondo bezonas sanan globan ekono-

mion anstataŭe de la nuna malsaniga

kapitalisma “libera merkato".

AL AMILY, Britio

Funebro sen dio

Kun granda intereso mi legis la ar-

tikolon ,,Funebro sen dio“ (MONATO.

1999/5, p. 22). Antaŭ nelonge ankaŭ

mia edzino kaj mi ĉeestis tian lunebron

de longtempa amiko. Ĉar ni ne sciis,

ke li aŭ/kaj lia edlino estas humanistoj,

la alero estis granda surprizo. Ĝi dis-

volviĝis same kiel priskribis tion s-ro

Simĉock. Ni sentis. kela adiaŭo al nia

amiko estis malplena kaj iamaniere

senemoci Supozeble estis kelkaj ĉe-

estantoj, kiuj opinias. ke ne nur la ĉerko

ne enhavas la animon de la mortinto,

sed ke tio entute ne ekzistas kaj lia

,,memo" malaperis kiam liaj cerbo kaj

korpo ĉesis funkcii. Tamen mi ne. Se

oni kredas je dio, parto de funebrado

estas dankesprimo al dio pro la faritaĵoj

de la mortinto kaj peto por konsolado

por la restantaj familio kaj geamikoj.

Oni petas akcepton de la spirito de la

mortinto en alian mondon, Se oni es-

tas kredanto, eĉ agnostikulo, kiu ne

scias pri kreanto. oni povus preĝi al la

sciata aŭ nesciata dio dum humanisma

funebro, sed la etoso estas malamika

al tio. La afero estas interesa, ĉar mi

sentas, ke kelkaj kultejoj, eĉ belegaj,

estas sen sento de adorado, dum aliaj

reflektas la daŭran adoradon de la ŭ-

deluloj de la koncerna religio. Tie oni

povus silente aldoni siajn preĝojn al sia

dio flanke de tiuj de la fideluloj de la

koncerna religio.

Henry PALMER, Britio

Deklaro

En la jaro 1986 MONATO aperigis

artikol—serion de Stefan Maul kiu, jaron

poste, aperis kiel represo en broŝuro

titolita Pri kelkaj problemoj de !' Esper-

anto-movado. Pri la ekzisto de ĉi bro-

Ŝuro mi eksciis en junio 1999 per he-

redo de postlasaĵo. Je mia miro mi tro-

vas tie (p. 24—25) reprodukton de mia

letero de leganto al MONATO (7,

1986:11, p. 7). Ĉi represo okazis sen

mia scio kaj sen mia konsento. Sekve

temas pri nelegala represo. pri lezo de

aŭtoraj rajtoj kaj do pri delikto. Restas

enigmo, kiel Stefan Maul konformigas

ĉi agon al la principoj de ĵurnalisma

etiko kiujn li liel ŝatas akcenti.

Reinhard HAUPENTHAL. Germanio

Pri la enhavo de leteroj respond—

ecas la aŭtoro] mem. La redakcio ha-

vas || mian mationglgl Hamm kaj

datigi la stilon (mnhofal). Reagoj

al artikoloj miras prioritaton. Skribu

al:

FLANDRA ESPERANTO-LIGO

MONATO (Land)

Frankrijklei 140

HowWomen

Belgio

Retadreso:

guldoĝfolxopcuntobe

novembro1999 — MONATO

t

El mia vidpunkto

Morala aŭ hipokrita?

Inter Vatikano kaj la germana katolika eklezio

furoras disputo pri abortigo. Por kompreni la

komplikan aferon, necesas du konstatoj:

1. Laŭ hodiaŭa biologio, feto ekde la komenco

estas homa estaĵo kun ĉiaj elementoj de la naskota

individuo. Evidente do abortigo estas mortigo de

homo. Pro tio ekzemple kristanaj eklezioj kondam-

nas abortigon kiel malmoralan agon.

2. Tamen, ankaŭ en landoj kun kristanaj socioj.

kutime abortigo estas nepunata fare de la ŝtato,

aŭ tute ne aŭ ne dum unuaj monatoj de graved—

eco. Ordinare en tiuj landoj virinaj rajtas mem

decidi pri abortigo laŭ leĝa preskribo; ili devas

pravigi sian agon al neniu.

Komplika leĝaro

En Germanio la legaro estas multe pli komplika.

Principe ankaŭ en tiu ĉi lando abortigo estas ne

punata, se ĝi okazas dum la unuaj monatoj de

gravedeco. Tamen virino ne povas sole decidi. Ŝi

devas antaŭe konsulti specialan konsilejon por

klarigi, kial ŝi volas abortigi. La konsilantoj atestas

skribe, ke ŝi konsultis ilin. Nur kun tiu ĉi konsil-

atesta ŝi povas iri al kuracisto, kaj kuracistoj

rajtas abortigi nur post prezento de tia atesto. Kaj

gravedulina kaj kuracisto estas minacataj per

puno, se abortigo okazas sen aresto.

La alo de tiu ĉi preskribo estas, laŭeble evitigi

abortigo/'n. La konsilantoj do esploras motivojn kaj

kialojn de virino, la personan situacion, la proble-

mojn; kaj ili klarigas, kiujn eblajn helpojn oni

povas disponigi por solvi eventualajn problemojn

post nasko. La koncerna leĝo garantias sufiĉan

reton de konsilejoj laŭ diversaj ideologioj; do estas

tiel nomataj neŭtralaj konsilejoj, ekzemple ŝtataj,

sed ankaŭ religiaj, precipe tiuj de la du grandaj

kristanaj eklezioj en Germanio, protestantaj kaj

katolikaj. Ĉiu virino povu elekti konsilejon laŭ sia

propra prefero.

6000 vivoj savatai

Ĉirkaŭ 10 el cent abortigemaj virinoj venas al

katolikaj konsilejoj Tiuj ĉi aparte zorgeme provas

konvinki gravedulinojn, ke ili ne devas abortigi.

kaj oni proponas al ili diversajn, ankaŭ

materialajn helpojn. Laŭ la statistiko, la katolikaj

konsilejoj tiel savas ĉ. 6000 infanojn jare. Prob—

able katolikajn konsilejojn konsultas precipe

virinoj, kiuj ja intencas abortigi sed havas fortajn

skrupulojn fari tion. La katolikajn konsilejojn

financas la diocezoj (da la episkopoj).

La sistemo dum jaroj funkciis bone, ĝis antaŭ

kelka tempo subite kelkaj tre konservativaj germa-

naj episkopoj ekhavis skrupulojn kaj demandis la

papon pri konsilo. Tiu, subtenata precipe de treege

konservativa {germana) kardinala kaj kuriano

Joseph Ratzinger Uosef racingr], skribis ke ne

kongruas kun la katolika doktrino, se — en la nomo

de episkopoj — katolikaj konsilejoj per atesto donas

permeson por abortigo, La episkopoj longe

MONATO —— novembro 1999

diskutadis kaj fine trovis solvon: sur la konsilatesto

oni nun skribas, ke tiu ĉi formularo ne rajtigas je

abortigo. Vatikano aprobis tion.

Kompromiso nekonvinka

Tamen estas klare, ke tia kompromiso estas ne

nur ambigua, sedja vere hipokrito. Supozeble

Vatikano atendis, ke la ŝtataj instancoj en Ger-

manio ne akceptas tian ateston kiel validan. Sed la

ŝtato deklaris, ke tiu ĉi katolika piednoto nenion

ŝanĝas: la gravedulino ja spite al tio havas ateston

pri konsilado kaj do rajtas je abortigo. En somero

1999 la konservativa kardinalo de Kolonjo skribis

denove al la papo deklarante, ke la aferon ne

eltenas lia konscienco. Ekestis novaj disputoj kaj

novaj intertraktoj, sed fine la papa definitive

malpermesis al germanaj episkopoj tian

arestadon. Ili do devas fermi la konsilejojn.

Nun oni demandas en Germanio. kial la papo \

aplikas sian severan moralan ĝuste kontraŭ leĝa, '

kiu - unike en la mondo — enhavas rimedojn por

malhelpi abortigon, kaj kial li malpermesas al

episkopoj savi vivojn. Oni povas diri ankaŭ inv

verse: pro tiu ĉi severa moralo la papa akceptas

mortigon de fetoj, kiun li severe kondamnas. Ĉu

tio estas morala aŭ ne pli ĝuste hipokrita? Kial la

Vatikano batalas kontraŭ la germana sistemo, sed

ne kontraŭ tiuj de aliaj ŝtatoj, kiuj simple perme-

sas abortigon?

Per sia decido la papa metis Germanion en

konflikton, kies sekvojn oni ankoraŭ ne povas

plene ko ' Li ofendis la konsilantojn kaj fendis la

katolikojn; la konservativaj aplaŭdas, la liberalaj

forturnas sin de eklezio, kiu laŭ ili estas malhuma—

na. Li krome estigis konflikton inter eklezio kaj

ŝtato, kiu nun estas en embaraso. se elfalas la

katolikaj konsilejoj, ĉar oni devas ŝtopi la truojn

en la reto. Precipe kristanaj politikistoj estas

furiozaj, ĉar ili engaĝis sin en tia leĝdonado ĝuste

pro kaj por la katolika moralo, Jam ekis diskuto

pri disdivido de eklezio kaj ŝtato kaj forigo de

ekleziaj impostoj. kiujn peras la ŝtato. La ĝis nun,

spite al iuj problemoj, kutime bona kunlaborado

de eklezio kaj ŝtato. je utila por ambaŭ flankoj.

endanĝerigis.

Absurda konflikto

Intertempe katolikaj laikoj fondis asocion

Donum Vita: (donaco de la vivo) kun la celo,

starigi konsilejojn kiuj estas katolikaj sed sende—

pendaj de la episkopoj, kiujn do papo ne povus

malpermesi. Ĉu tio funkcios, ne estas klare, ĉar

oni devos solvi komplikajn juraer kaj financajn

problemojn.

Ne malofte oni riproĉas al religioj hipokritecon.

Jen do klara ekzempla, kiu pravigas tian riproĉon,

ĉar fundamentisma moralo kulpas pri malmorala

ago. Kaj sekve de tio germanaj katolikoj suferas

ne nur paradoksan sed vere absurdan konflikton.

Kiel la papa konscienco eltenas tion.7 Stefan MAUL

EL MlA VIDPUNKTO 5

__poliliko

NORD-IRLANDO

Ĉu polica plano nelica?

a polico en Nord-Irlando dum jaroj

bone protektas la publikon kaj es-

tas ofte laŭdata, Dum la longaj jaroj de

malpaco en la teritorio multaj policanoj

estis vunditaj kaj mortigitaj, sed mal-

graŭ tio granda parto de la katolika-

respublikana loĝantaro malŝatas aŭ

almenaŭ malfidas la policon. Ofte ka-

tolikoj preferas toleri krimojn kontraŭ si

mem ol turni sin al la oficiala polico.

La kialoj estas diversaj. La polico

estas ĝenerale rigardata kiel protest-

Pafton: racia plano por Irlando

anta korpuso por defendi protestantajn

uniistojn. Nur 8% de la polico estas

katolikoj, kvankam ĉ. 45% de la

nordirlanda loĝantaro apartenas al tiu

konfesio. Malkiel Garda (civila polico)

en Irlanda Respubliko. la nordirlanda

polico portas armilojn kaj havas kva-

zaŭ armean strukturon.

Harpo kaj krono

Ĝia insigno konsistas el irlanda

harpo sub brita reĝa krono. Ties sim-

bola signifo estas evidenta Plie la bri-

ta flago konstante flirtas super

nordirlandaj policejoj, kiuj (ne surprize.

pro la antaŭe oftaj atenooj) pli similas

al fortikaĵoj ol al normalaj policejo], |n-

tense incitas la respublikanojn la onci-

ala nomo de la korpuso: Reĝa Ulstera

Konstablaro. Respublikanoj taksas la

nomon imperiisma kaj diskriminacia. lli

argumentas, ke triono de la provinco

Ulstera troviĝas en la Respubliko; plie,

neniu alia polica instanco en teritorio

sub brita regado nomas sin ,,reĝa".

6 POLITIKO

Rekoninte tiujn obstaklojn al univer—

sala akcepto dela ekzistanta polico, la

laborista registaro en Britio komisiis al

Chris [kris] Patton. eksguberniestro de

Honkongo. esplori la nordirlandan po-

lican strukturon kaj eventuale proponi

reformon. Lastatempe Patton kaj lia

komitato prezentis sian planon, kiu al

senpartia observanto ŝajnas racia kaj

konsiderinda, Inter rekomendoj, la pla-

no antaŭvidas nom-ŝanĝon al

,,Nordirlanda Polica Aŭtoritato", elekton

de nova insigno, forigon dela brita fla-

go de super policejo], forigon dela pos-

tulo, ke policanoj Ĵuru lojalecon al la

brita reĝ(in)o, provon varbi 50% de la

membraro el la katolika loĝantaro, kaj

INTERNACIAJ RILATOJ

Politika tertremo

' ':' ,

Post la fizika tertremo, pro kiu 15 000 homoj pereis en kaj ĉirkaŭ la turka

starigon de polica komisiono inkludanta

du anojn de respublikana frakcio.

Hezitema reago

La plej granda respublikana kaj plej-

parte katolika partio, la modera SDLP

(Social-Demokrata Laborista Partio).

esenoe bonvenigas la Patton—planon.

La ĝisnuna reago de la irlandnaciista

partio Sinn Fein [ŝin fejn] estis hezit—

ema, ĉar ĝiaj membroj postulas tute

novan policon, supozeble similan alla

sud—irlanda Garda.

Tamen la porbritaj uniistoj kaj

Iojalistoj furioze reagis. La ĉefo de la

Ulstera Uniisla Partio kaj unua minis-

tro (= ĉefministro) de la nova

nordirtanda asembleo, David Trimble

[dejvid trimbl], taksas la planon

,senkaŭza insulto al la Reĝa Ulstera

Konstablaro kaj plej strasa laboraĉo".

Ju pli la situacio en Nord—Irlando san-

ĝiĝas, des pli ĝi restas la sama. IRL.

urbo Izmit en aŭgusto. okazis ankaŭ politika: la malamikoj Turkio kaj Grekio

almenaŭ parte paciĝis, Tuj post la tertremo vizitis la detruitan regionon la

urbestro de Ateno, Dimitris Avramopulos, kiu promesis sendi al Turkio vo-

lontulojn por helpi elruinigi viktimojn. Greka helikoptero helpis estingi incen—

dion en la petrolraflnejo Tupras ĉe Izmit.

Diris la urbestro: ,.Ni sentas nin tre malĝoja] pro tio, kio okazis. Estis ja la

koro, kiu venigis nin ĉi tien." Ankaŭ grekaj ĵurnaloj esprimis solidarecon kun

la suferantaj: ,,Cluj ni estas ja turkoj." Pro la novaj rilato“ inter Grekio kaj

Turkio oni nun parolas pri rekonsidero de turkaj petoj aliĝi al Eŭropa Unio.

Vera, laŭproverbe: Amikon montras malfeliĉo. Iliriana MEZINI / PG

novsmbro1999 — MONATO

l

KOLONIISMO

Insulo

hejmeniras "

a 20an de decembro 1999 insulo,

kiu antaŭ pli ol 400 jaroj "forlasis“

la patrujon, tiniine hejmeniros, Temas

pri Makao, ĉina teritorio sub portugala

administrado. kiu fariĝos denove par-

to de Ĉinio kaj ekde tiam estos konata

laŭ sia ĉina nomo, Aŭmen.

Laŭdire, en la 16a jarcento, portu-

galoj ŝipe venis al Aŭmen kaj volis scii

la nomon de la insulo. Lokano, ne

scipovante la portugalan, miskompre—

nis la demandon kaj kredis, ke la

ŝipanoj scivolas la nomon de la lem-

plo Mazu, kiu tie staras. La ĉino res-

pondis ,.mage" laŭ loka pronono-mani-

ero, kaj pro tio la teritorio - parenteze

nur 23 km2 kun 410 000 loĝantoj — aki-

ris la nomon Makao (portugale: Maoau

[maka'ŭ]).

Komerco

En 1557 Portugalio luprenis la in-

sulon. kiu graviĝis por komerco ne nur

inter Ĉinio kaj Portugalio, sed ankaŭ

inter Ĉinio kaj aliaj eŭropaj landoj. Ta-

men meze de la 19a jarcento la rolo

de la insulo ŝrumpis pro la apuda brita

kolonio Honkongo. Nuntempe la insu—

Io estas notinda pro vetludado.

Cina kaj okcidenta kulturoj bone

harmonias en Aŭmen: aŭmenanoj pa—

rolas la ĉinan, la portugalan kaj la an—

glan; floras diversaj religioj (ĉinoj inkli-

Strato en Makao, baldaŭ Aŭmen.

nas al taoismo kaj budhismo, okci-

dentanoj al kristanismo); plue. moder—

naj konstruaĵoj troviĝas apud antikvaj

//W

onnlm

(Ohia) (Ĥ,/'

Enmeju m la

Pana Rvurn

mm MONATO — novambm1999

Makaaj infanoj: baldaŭ al Ĉinio,

ĉinaj loĝdomoj. Surstrate oni sentas sin

jen en Ĉinio. jen en Eŭropo.

Laŭ sociologoj, Aŭmen modele

montras, kiel loĝantoj kun malsamaj

civilizacioj kaj tradicioj povas harmo-

nie kunvivi. Tamen nun aŭmenanoj an-

taŭĝuas sian revenon ,,hejmen" kej es-

peras pri pli bona kaj prospera estont—

ECO.

XU Jinming

POLITIKO 7

Ĉefo

ĉefurbaP or la unua fojo loĝantoj de la brita

ĉefurbo, Londono, elektos en la

jaro 2000 urbestron. Pro malcentraliza

politiko de la registaro de Tony Blair

[teŭni blea], kiu jam starigis apartajn

parlamentojn en Skotlando kaj Kimrio,

ankaŭ la ĉefurbo akiros rajton pri mem-

regado.

Antaŭ pluraj jaroj, la tiama ĉelml-

nistro Margaret Thatcher [faĉe], timante

la povon de londonaj maldekstruloj,

aboliciis la tiel nomatan Londonan Kon—

silantaron, kiu tiam respondecis pri la

ĉelurbo, Ŝi dividis la taskojn dela konu

silantaro inter la diversaj urbo}. el kiuj

konsistas la londona metropolo. Tio

signifis, ke ne unu sed multaj instancoj

kunrespondecis pri la ĉefurbo, kiu kon-

dukis el politika inercio.

Populara kandidato

lronie estas. ke unu el la ĉefaj kan-

didatoj por la nova urbestra posteno

ORIENTA TIMORO

Solidarece

kun

opresatoj

Apud la usona am- '

basadorejo en Dublino, , '

Irlando. 1000 homoj

montris komence de

septembro solidarecon

kun la popolo de Orien—

ta Timoro, Manifesta-

ciantoj protestis kontraŭ

la neagemo de Usono,

Britio, Unuiĝintaj Nacioj

kaj aliaj potencoj konoerne la protektadon de la senarmila loĝantaro. Krome

ili protestis kontraŭ la vendado de armiloj al lndonezio, Partoprenis ankaŭ

orienttimora] rifuĝintoj kune kun reprezentantoj de ĉiuj politikaj partioj kaj

multaj organizaĵoj. Tio estis nur unu el multaj similaj manifestacioj en Irlando.

o ....c' - €!“

Timoro: kiu opresas kiun?

estas iama ĉefo de la aboliciita konsil-

antaro, s-ro Ken Livingstone

[livinsteŭn], mem maldekstrulo kaj pro

tio ne lavorata de la laŭnome social-

ista sed praktike dekstrema ĉefminis-

Germanio

Flnnlanrlo —

Irlando

Luksemburgo muw Eŭropa Parlamento

Eŭropa Parlamento

GUElNGL

VlAl—E FPE Eŭropa Popol-Partio

[Eŭropa] Demokratoj

PSE Partio de Eŭropaj

Soc|al|stnj

ELDR Eŭropa L|berala,

Demokrata ka]

Reforma Pama

V/ALE Verdulo] !

Libera Eŭropa Alianco

GUElNGL Eŭropa

Unuiĝinta Maldekstro

! Nordia Verda

Maldekstro

UEN Unuiĝo por

Eŭropo de Nacio)

EDD Eŭropo de

Demokratia] ka] Dilerenoor

TDI Teknika Grupo de

UEN Sendependa] Membro|

ml

mw luli: lass

La unuan fojon post 20jaroj la konssn/ativaj kaj kŭslandemokrataj partioj

ala'n's plimulton en la Eŭropa Pedamenlo. kiun antaŭe tenis socialistoj kaj

socialdemokratoj. Tamen. en la pli multaj el la 15 EU—landoj regas socialistoj

kaj socialdemokratan". Krome dum la elektoj enjunio lemre malmultaj civitanoj

Iris alla voddon—budoj, kio estas iom paradoksa. Ĉar kaj pro la kontakto de

Maastricht [mastriHU kaj pro propraj inio/alo] la panamenlo akin's pli multajn

rajtojn. Kaj estis la parlamento, kiu sukcesis pern'velado de korupteco Iorbalai

la antaŭan EU-komislanon. Cetere, la nombroj de deputitoj en unuopaj frakcioj

povas ŝanĝiĝi, ekzemple ĉariuj sendependa] membroj aliĝas al panioj.

B POL/TIKO

IRL.

tro Blair. Interese estos, se Livingstone

— populara kaj konata kandidato —

detios la ĉefministron kaj sendepende

kandidatiĝos,

Jam anonciĝis aliaj kandidatoj. in-

kluzive de eksministroĵ, aktorino kaj

romanisto. Kiu ajn venkos, tiu estros

{ J,. !' .

urbon kun ekonomio pligranda ol Pol-

lando, duoble pli granda ol Grekio, kaj

kun 200 lingvoj kaj multaj transmaraj

komunumo], inkluzive de afrik—kariba.

azia kaj ĉina. La urbestra baloto oka—

zos en majo 2000: oni devos ĝis tiam

atendi por ekscii, kiu estonte gvidos la

novan civiton.

W.H.SIMCOCK / PG

novembro 1999 — MONATO

_ekonomio

AŬSTRIO

ĥbro 1999:

interesa jubileo

a 4an de oktobro festis la 180an

datrevenon de sia fondiĝo la Unua

Aŭstria Ŝparkaso (Erste Oster-

relohische Sparacasse). La iniciatinto

estis la katolika pastro Johann Baptist

Weber el la viena urboparto Sankta

Leopoldo.

Ĝin tondis la supera socia klaso por

helpi la malriĉulojn kaj mizerulojn. Do,

ĝi estis unualinie socia instanco. Ta-

men ĝia ĉefa celo estis ne la prizorg-

ado de mizeruloj (tio estis flanka aga-

do), sed la helpo al malriĉuloj por fari

el ilia monata salajro ioman kapitalon.

Tiutempe kreskis la nombro de labor-

istoj, kiuj memkompreneble venis el la

malriĉa tavolo de la loĝantaro.

La Unua Aŭstria Ŝparkaso estis eĉ

en Eŭropo la unua kaj pro tio ĝi grave

karakterizis la evoluon de la ŝparkasa

sistemo tutkontinente. Krome. en 1825

fondis la unuan privatan socialan ase-

kuron en Mezeŭropo la nur B-jaraĝa

Ŝparkaso. Por nnanci mezgrandajn

ekonomiajn unuojn en 1873 ĝi fondis

kredit-asocion.

Malgraŭ la granda premo, en 1938

la Unua Aŭstria Ŝparkaso kapablis gar-

di en sia nomo la vorton ,.Aŭstria".

Kiel la plej grava aŭstria kredit—' -

stanco ĝi havis en 1994 jam 230 Hliojn

tutaŭstrie. Ankaŭ la eksterlandaj filioj

kreskas kaj fortiĝas, ekzemple en

Bruselo, Madrido, Viĉenzo kaj

Londono.

Katinjo FETES-TOSEGI

MONATO — novembro 1999

ĈINIO

Falsaj monbiletoj plioftiĝas

nla ĉina ĉefurbo Pekino cirkulas

pli kaj pli da falsaj ĉinaj mon-

biletoj. Antaŭ nelonge respondeculo

de la Publiksekureca Buroo de la

urbo konfesis al gazetara rondo, ke

de 1994 ĝis 1997 la nombro de tiaj

aferoj ne superis 100, sed ke en 1998

la buroojam juĝis 151 kazojn, kiuj ri—

latis al farado kaj vendado de falsaj

biletoj. Nur en la unuaj kvar monatoj

de 1999 eĉ 70 aferoj estis traktitaj.

Dum unu jaro la buroo konfiskis

monbiletojn je valoro de pli ol 10 mi-

lionoj da juanoj.

La kazoj havis du karakterizojn.

Unue, krimuloj plejparte venis de di-

versaj provincoj al la ĉefurbo En la

lastaj kvin jaroj 80 % de la arestitoj

estis alilokanoj. Due, estas tenden-

00 al vendado de biletoj kun malgran-

da valoro. Antaŭ kelkaj jaroj falsa]

malgrandvaloraj biletoj videblis mal-

ofte, sed nun preskaŭ ĉiuj lalsistoj

portas ilin. En 1998 la ĉefurbaj polic-

anoj sume ricevis pli ol 18 000 falsajn

monbiletojn, kies valoro estis nur 5-

juana. (Nun la plej granda nominala

valoro estas 100 juanoj.)

La falsaj biletoj ĉete venis de la

apudmaraj regionoj en suda Ĉinio.

Do. estas klare ke — krom senindul-

ge puni falsistojn — oni devas inter-

rompi transportadon de talsaj biletoj.

Por tio oni severe kontrolas

pasaĝertrajnojn enirontajn en

Pekinon. Ankaŭ la urbanoj en ĉiuta-

ga laboro kaj vivo lernu distingi ve-

rajn disde falsaj biletoj, estu

singardeme] kaj ne donu ŝancon al

krimuloj.

La agado eŭkas. En 1998 pli ol

duono de la solvitaj kazoj estis trov-

itaj de civiluloj en la urbo.

MU Binghua

eksporta“ * ,1

Ruslando _tm

Francio _lo.6

Britio _“

Germanio -7,2

Ĉinio I2,B

Nederlando I 2,3

Italio ! 1,7

Ukrainio l1,5

Kanado lu

Hispanio li,: '

Israelo |1,0

Ĉeĥio l0,7

La malvarma milito li

La internacia armiI-komercado

de konvenciaj gmndaj batalilo] 1994—1998 en miliardoj da usonaj dolaroj

Usono_53,9 und. : 13.

'!_ Saudi—Ara ()

5,6. Turkio%

5.9. Egipiq'r'.ir)“ ,

5,2 Sudkoreio

o :Grekio

|,]. Barato

Mi Japanlo

3,3. Emirlandoj

3.1. Tajlando

3,0. Kuvajto

2,6l Malajzio

2,5l Pakistano

tanto

SlFRl

ĝis, sed tute ne komercado de armiloj. Kiel montras

la statistiko de Stokholma Instituto pri Esplorado de Paco (SIPRl), la plej

granda potenco, Usono, daŭre eksportas plej multajn batalilojn. Rusio en tiu

ĉi negocado intertempe ludas nur malgrandan rolon kaj vendas ne multe pli

ol ekzemple Francio. Plej multajn armilojn aĉetis Tajvano, kiu timas atakon

de Ĉina Popola Respubliko.

EKONOMIO 9

'}|

__moderno vivo

KINARTO

Profesia FotoamatorPri la holokaŭsto oni produktis dekojn da filmoj: famaj

estas Shoah de Lanzmann kaj Listo de Schindler de

Spielberg. Tamen en 1998 estis produktita filmo, kiu per aŭ-

tentaj lumbildoj interplektitaj de arkiva materialo kaj

komentario de atestanto vere kaptas la esencon dela okaz-

intaĵoj.

A io komenciĝis en la lodza getto,

kien venis en 1940 Walter

Genewein — aŭstro — por tie labori kiel

librotenisto, Krom esti patrioto, kiu klo-

podis akiri en la getto plej altan profl-

ton por sia patrujo (li eĉ kalkulis, ke viv-

teni unu laboriston kostas 29 pfenigojn,

dum la valoro de ties laboro egalas al

kvin markoj), Genewein estis ankaŭ

fervora fotoamatoro.

Tiu pasio fontis certagrade de lia

patriotismo. Li ne konsentis, kela getto

estas koncentrejo, kaj do per siaj fotoj

li celis montri ja elektitajn, parte

reĝisoritajn scenojn el la vivo dela getto

Du bildoj el Fotoamator: Infanoj atendantaj

— ne batadon, pafmortigadon, laboron

super fortoj aŭ malsatmorton, sed

ridetantajn infanojn atendantajn en vico

por ricevi iom da supo (infanojn, kiuj

kelkajn semajnojn post la fotado grand-

parte ne plu vivis) aŭ homojn ĉela ba-

ZafD.

Koloraj lumbildoj

Genewein restis en la getto ĝis

1944 kaj post la milito revenis al Salz-

burg. Li mortis en 1974. En 1987, en

viena brokantejo, ektroviĝis kelkcento

da koloraj lumbildoj. Post esplorado oni

(meze). prelidanto de Judenrat kun liaj kunlaborantoj.

10 MODERNA VIVO

por ricevi supon, iom antaŭ la gesumado. (Supra foto) Chaim Rumkowski

%

Juna reĝisoro kaj film-produktanta,

Darius: Jabloriski, trovis kata/agon kiu

inspiris la filmon Fotoamator.

novembro 7999 — MONATO

konkludis, ke ili prezentas bildojn dela

lodza getto, kaj ke Genewein estis la

fotisto. En 1990 la Juda Muzeo en

Frankfurt. kiu fariĝis posedanto de la

kolekto, kataloge prezentis la bildojn.

Juna reĝisoro kaj film-produktanto,

Dariusz Jablonski [dariuŝ jabŭonjski],

trovis la katalogon ĉe iu Arnold

Mostowicz [mostoviĉ]. iama getta ku-

racisto: la katalogo inspiris la filmon

Fotoamator.

Mostowicz transvivis la nnon de la

getto sed ne revenis al sia profesio. Li

ekverkis librojn, kelkajn el la ĝenro de

sciencŭkcio. Li fariĝis ĉefkomentisto en

la nimo. Jablor'iski, diplomita en 1990

en la Ŝtata Altlernejo pri Filmo, Televi-

do kaj Teatro en

Lodzo, celas en

siaj filmoj relie—

Ggi moralajn kaj

p 5 i k o - k o n -

sciencajn pro—

* blemojn. La ka—

talogo kaj amik-

iĝo kun ne tro-

taksebla atest-

anto de la even-

' toj en la lodza

getto instigis lin

produkti la lil-

mon. La laboro

pri ĝi daŭris ses

jarojn kaj el c.

400 fotoj la reĝi-

soro uzis 120.

Komputilaj efektoj

La lumbildoj de Genewein miksiĝas

kun nigra-blanka aŭtenta materialo.

kun komputilaj efektoj kaj kun aliaj

atestaĵoj legitaj de aktoroj. Ekzistas du

versioj de la poI-germana produkto: 90-

minuta fllma versio kaj 77-minuta tele-

vida. La muzikon komponis Michal

[mihaŭ] Loreno kaj la bildojn Tomasz

Michatowski [miĥaŭovski]. La filmo tu-

ŝas ĉiun. kiu ĝin spektas. Laŭ la reĝi—

soro, homoj ne tre volonte okupiĝas pri

la holokaŭsto, ĉar ili konsciiĝas. ke en

ĉiu el ni kaŭras bruto, kiu ekmontriĝas

en apartaj situacioj.

..Fotoamator" ricevis kelkajn presti-

ĝajn premiojn dum festivaloj kaj aliaj

film-trarigardo] en 1998. Pri ĝi resumis

la organizantoj de Prix Europa:

,,Korskua kaj tre kortuŝa maniero pre-

zenti historion. plurfoje jam rakontitan.

Bazita sur ekzakta dokumentaro kun

sugesta strukturo de rakontado kaj

rannita uzo de nlmaj esprim—rimedoj, la

filmo allogas la spektanton kaj vekas

profundajn emociojn."

Zona BANEFFORNALOWA

MONATO — novembro 1999

KULTURO

Granda festo de malgranda homo

kde 1994 okazas en Var-

sovio arta kaj scienca fes-

tivalo por infanoj kaj junuloj,

kiu laŭ la organizantoj estas: \

Granda Festo de Malgranda Il

Homo. La festivalo ,Korczak '

Hodiaŭ" honoras d-ron Janusz

Korczak (1878 aŭ 1879—1942),

kiu dediĉis sian vivon al inta-

noj. Li estis ankaŭ eminenta

verkisto, homo de riĉa fanta— _

zio. kiu alte taksis teatron kiel i *

edukejon en vasta senco. Li “ \ “'

mem verkis teatraĵojn, ĉefe

por siaj edukitoj, sed lia J

Senato de frenezuloj, el la jaro

1931, en kiu li antaŭvidis bal- “

daŭan katastrofon en Eŭropo,

estis enscenigita an avangar-

da varsovia teatro.

Tial la festivalo entenas ne

nur sciencajn seminariojn sed

ankaŭ premiadon de junaj

dramistoj kaj sesiojn pri dram— >

kreado por infanoj kaj junuloj.

Krome okazas ekspozicioj de

koncerna Ilteratu ro kaj Halina Machulska, direktorino de la festivaloj

trarigardo] de filmoj sub sloga—Korczak Hadlĉŭ"

no: Infanoj en Kino. Tiel oni

atentigas pri infanoj kaj pri ties rajto

al amo, estimo. justo, kaj traktado

akorde al Konvencio pri Rajtoj de ln-

fanoj kaj pli ĝenerale pri la loko de

infanoj en socio. Tiamaniere la festi-

valo kongruas kun la filozoĥo de

Korczak. ke evoluigo de fantazio,

sentigo pri gravaj problemoj,

esperigo pri pli bela mondo gravas

en la formado de plenvaloraj homoj.

Pupteatro]

La programo de la festivalo, sub-

tenata i.a. de pola sekcio de Interna-

cia Asocio de Teatroj por Infanoj kaj

Junulara, fondita por eduki per tea-

tm por teatro. havas ampleksan kaj

riĉan programon. Ĝi inkluzivas kla-

sikaĵojn kaj modernajn teatraĵojn.

profesiajn kaj amatorajn grupojn, kaj

pupteatrojn. Dum la dua festivalo, en

1996, oni prezentis pli da spektaldoj

bazitaj sur la verkaro de Korczak. ln-

tereson vekis la adaptita romano

.Reĝo Maĉjo la Unua", ludita ankaŭ

dum Esperanto-aranĝoj. ekz.

Pupteatraj Festivaloj en Zagrebo.

Pro financaj malfacilaĵoj ne par-

toprenis la trian festivalon tiom da

profesiaj teatro-trupoj. sed okazis

Korczaka Scienca Seminario pri la

temo: ,lnfano: viktimo de perforto kaj

kaŭzanto de perforto — kiel kun ĝi la-

bori". Estis disdonitaj premioj en la

konkurso "Ni serĉas polan

Ŝekspiron': ne mankis intereso, kaj

la organizintoj ricevis de junaj verk—

intoj 700 konkursajojn. Samfestivale

prezentis la 14-jaraĝa violonistino

Barbara Kaszuba sian sonato" "Re—

memoro pri Janusz Korczak“.

Pasintjare oni notis la 1203n

naskiĝdatrevenon de Korczak. Cioj

kio okazas en la mondo rilato infa-

nojn. montras. ke liaj saĝeco kaj ide—

aro estas daŭre bezonataj, Plen—

kreskuloj formas la mondon kaj foje

alportas kruelecon al tiuj, kiuj neniel

povas influi ĝin. La 4a festivalo oka-

zos en septembro 2000. Valoras pri-

pensi, ĉu Esperanto-artistoj povus

kontribui al tlu aranĝo. Prezenti pro-

funde humanismain ideojn de

Korczak perintemacia lingvo— port-

anto de la samaj ecoj —- estus inda

afero.

Zona BANET—FORNALOWA

MODERNA VIVO 11

JAPANIO

Maljuna problemoli kaj pli graviĝas en la japana so-

cio la maljunula problemo. Aktua-

le 16,6 % de la loĝantaro estas mal-

junuloj (t.e. pli ol 65-jaraĝaj). En 1950

estis nur 5 %. en 1980 10 %, kaj oni

prognozas, ke en 2050 lrionc de la

popolo estas maljuna,

Maljuneco kaŭzas diversajn san—

problemojn, sed plejparte,]apanaj pen-

siuloj estas viglaj kaj aktivaj. Multaj

' kiam prosperis la japana

i do ĝuas sufiĉe grandajn

pensiojn. Kiel ili laboris, tiel ili pasigas

siajn restantajn jarojn: diligente kaj

energie.

Monto-grimpado

Laŭ statistikoj, la nombro de vojaĝ-

antoj pli aĝaj ol 60 kreskis ekde 1993

je 50 %. Duono de lajapana pensiularo

spertis eksterlandan vojaĝon en la |as-

iaj kvinjaroj. Maljunuloj ne vizitas Uso-

,,

non aŭ Havajon — ŝatataj turismoceloj

de junuloj — sed Svision, Francion kaj

Kanadon. Luksaj vojaĝoj plaĉas: 20 %

de la pronto] de la plej granda japana

turismo—agentejo. JTB, devenas de

pensiuloj. Tiuj vojaĝas ankaŭ en Japan-

io: populara distraĵo estas monto-

grimpado. '

Sed la dorsa flanko de la maljunula

La japana industrio bezonas la fortojn de popolo maljuniĝanta.

medalo montras alian bildon: al la ja-

panaj socio kaj industrio mankas jun-

uloj. Male tamen prosperas industrioj

por maljunuloj, kaj la japana socio de-

vas fronti la fakton. ke ĝi devos iel util—

igi la fortojn de sia maljuna loĝantaro.

Intertempe pensiuloj klopodas longe

kaj sane vivi por ne tro ŝarĝi siajn fa-

miliojn. HORI Jasuo

l'll ekspluatas?

aĵojn nur el la planta regno — bienistoj

respondas per mnsogoj,

Ili kredigas, ke nepras melki bov-

inojn. Sed bovinoj laktss pornutrl siajn

idojn. nehomajn. Porgsrantii lakto-pro—

duktadon, bienistoj devas certigi, kela

idojn dum kontmŭnature mallongigita

vivo (bovino vivas normale 20—25 ja-

rojn. sed post kvin jaroj oni buĉas _ko—

msrcan“ beston).

Hormonoj

Naskinte. bovino ripozas nur ke!-

gravediglta. Parenteze, meile/lo] estas,

laŭ veterinaro, ,konatanta fonto de

mamo-vundoj'. Kelkfoje la lakto — mal-

tas .pula nutraĵc'— estas infektita pro

lasskigajholmonoj donitaj alla bovina/.

EI Britio dum pasintaj jardekoj malaperas

malgrandaj bienoj. Anstataŭe estas starigitaj

__ grandaj entreprenoj: al bieno fariĝas fabriko. 778 bovinoj

loĝas en tenejoj, grandaj barakoj, kaj estas konsiderataj

nuraj Iaktiloj. Al veganoj klitika]- veganojkonsumas nutr-

kajn monatojn antaŭ ol denove esti '

greŭ mensogo da bienistoj, ke lakto es- '

Laktoj de I' bienista akademio

En MONATO 1999/5 Gilbert Ledon prave

atentigas pri la problemojde granda bovina .Ioĝ-

antaro'. Tamen ide! homoj traktas bestojn. kiujn

bovinoj gravedas. Tiuj naskas ĝis ses ' _. ,

La brita registarojus malkaŝis, ke dum la fruaj 19808]

jaroj, pro sekretaj eksperimentoj ĉe 38 bienoj, okazis kan-

cero-risko. Tiam oni celis per aldonita hormono grandigi

je 10 % la lakto—produktadon. Senaverte oni vendis tiun

lakton al la publiko. Alia problemo koncernas starken: por

produkti lakton, bovino eliminas tage 55 kg de sterko. kiu

eniras lagojn kaj riverojn kaj tinĥne trinkakvon.

W,H.SIMCOCK

12 MODERNA VIVO

novembro 1999 — MONATO

ĈINIO

Kostoj studataj

onstemiĝas multaj familioj en Ĉin-

Kio pro altiĝantaj studkostoj. kiuj

validos ekde la venonta studjaro. Koti-

zoj ĉe universitatoj en Ĉinio kreskosje

inter 20 kaj 30 elcentoj. Ĉe Ĉina Popo-

la Universitato, ekzemple, leviĝos

studkostoj de 2500 juanoj ĝis 3200

juanoj. Estro dela universitato klarigis.

ke la kotizoj estas altigotaj laŭ ordonoj

de supera instanco.

Samtempe la ĉina registaro postu—

las. ke universitatoj pliigu la nombron

de studentoj. La universitatoj diversmaa

niere reagis. Kelkaj universitatoj en

Guangdong-provinco, en suda Ĉinio,

plurobligis la kotizojn: aliaj universita-

...

toj, ekzemple en Ŝanhajo, Changsa,

Tianjin kaj aliaj urboj. plejparte ignoris

la registaran dekreton. Kelkaj tamen

altigis la kotizojn de la plej popularaj

fakoj. ekzemple komputila sciencoI

medicino, ŭnanco kaj la angla lingvo.

En Ĉinio la mezumajara salajro de

ordinara laboristo atingas ĉ. 6000

juanojn. Universitataj kotizoj ege

ŝargas familiojn. Malgraŭ tio,

familiestro] provas subteni siajn gefr-

lojn ĉe la universitato. Dume ili insis-

tas ke, se la registaro volas pli da stu-

dentoj. la nivelo de instruado restu kon-

tentiga. Ili volas, ke la ministrejo pri

edukado zorge kontrolu la novajn aran—

ĝojn. MU Binghua

Galo gaela

La irlanda (gaela) lingvo kaj ir—

landaj studoj ne plu estos akcept-

ataj kiel studobjektoj por akiri di-

plomon kun honoroj. Tiel decidis

la senato de la bellesta Oueen's

University (Universitato de la

Reĝino). Oni anticipas fortajn pro-

testojn inter studentoj kaj en Nord-

lrlando kaj en la Respubliko,

IRL

MONATO — novembro 1999

A Triatlonisto Vidmantas Urbonas

en la 460km longa akvodistanco.

{ La itinero daŭris dela limo de

Litovio ĝis la maro.

An'ngis nova/| rekordon la 41-

jaraĝe uliratriatlonisto (naĝado,

biciklado kai kurado} Vidmanfas

Urbonas: dum unu semajno li naĝis 460 km laŭ rivero Nemunas, po pli ol dek

horojn kaj 4570 km (age, La evento entenis ne nur sportan sed ankaŭ

ekologian valoron: Urbonas naĝis en poluciile akvo kaj survoje li admonis

apudriverajn loĝantojn zorgi pri la pureco de la rivero. Dum li naĝis. lia edzino

Rita manĝigis lin perfagopira aŭ n'za kaĉo, perkrakeno aŭ peceto de doko/ado,

leo aŭ buljono. Ĉiutage Urbonas surhavis ĉapeleton alikolaran. .,Se

gant/amano] ĉiutage ŝanĝas siajn kravalojn, mi ŝanĝos almenaŭ miajn

ĉapelalojn", li diris.

KONTRABANDO

LAST/PG

Terura trafikoentoj da ĉinoj pene savis sin sur

Cneloĝata kanada insuleto, kiam

sinkis la ŝipo, per kiu ili kontraŭleĝe

veturis. Membroj de la kanada

mararmea gardistaro. kontrolinte la

ŝipon kune kun aliaj. sur kiuj troviĝis

po ĝis 190 ĉinoj, sukcese elinsuligis la

ĉinojn.

Ŝajnas, ke hem-kontrabandistoj

persvadas ĉinajn kamparanojn el la

provinco Fuĝjan (Fujian) pagi grandan

monsumon por vojaĝi (aŭ vojaĝigi fa-

milianon, eĉ inlanon 8-18-jaran) al

Nord-Ameriko aŭ Aŭstralio, Paginte

parton de la sumo, homoj per boato

forlasas Ĉinion renkonte al ĝis tiam

nevidita kaduka ŝipaĉo, per kiu dum

kelkaj semajnoj ili subferdeke veturas

kiel brutoj.

Evidentiĝis, ke ŝipoj tiaj jam en Ka—

nado surterigis homojn, kiujn oni se-

krete transportis al Usono. Tie la

ŝuldantoj estas devigataj sklave, eĉ

prostituite, labori por liveri al krimuloj

la promesitan sumon. Kanado estas

nur portempa haltejo: je ties sovaĝa

marbordo oni facile povas kaŝe enirigi

homojn. Plue oni taksas tiurilatajn ka—

nadajn leĝojn ,,molaj".

Bona traktado

La novalvenintoj vole—nevole larlĝis

kontraŭleĝaj enmigrintoj al Kanado. kiu

jam akceptas ĉiujare 25 000 laŭleĝajn

rifuĝintojn, La ĉinojn oni bone traktis:

ĉiuj ricevis vestaĵojn, manĝaĵojn, loĝ-

lokon kaj subvencion. Tri kvaronoj pe-

tis azilon en Kanado, sed kelkaj mal-

aperis. Oni timas, ke la kontrabandistoj

kaptis ilin por havigi al si la promesitan

monon, La ŝipanojn oni enkarcerigis.

Abundas demandoj. Ĉu oni kompa-

te traktu la enmigrintojn, kaj permesu

al ili ekloĝi en Kanado? Ĉu oni elpelu

ilin? Alvenos pli da tiaj homplena]

ŝipaĉoj pro tio, ke la kontrabandistoj

disaŭdigis onidiron. ke en la nova jar-

milo la koncernaj registaroj amnestios

kontraŭleĝajn enmigrintojn. JES/ PG

MODERNA VIVO 13

—spiriio vivo

V—IVOKAJ MORTO

.lk

)

H. (Bill) Simcock foje skri-

bas al MONATO pri ,,human

ismo kaj ateismo, per fortaj

esprimoj. Mi konetas Bill. jam de pluraj

jaroj, kaj multe konsentas pri la temoj,

Nur ke mi preferas ne tro forte kritiki la

religiulojn kaj di-kredantojn, kiel faras

Bill. Mi opinias, ke religio estas tro inti-

ma 1aceto de la homa strukturo. kaj ni

devas toleri tion, eĉ se mi kaj Bill iom

kompatas homojn ,afliktatajn" de reli—

giaj kredoj.

Ĉu aŭ ne ekzistas ia _dio" (aŭ Dio

kun majusklo), mi (orte dubas. Mi vi-

das nenian pruvon por aŭ kontraŭ la

supozo.

Se kredado donas kontenton al iuj

homoj, tiel estu. Nur ke ili netrudu siajn

supozojn al mi kaj aliaj homoj. Kaj ili

ne konsideru sin superecaj homoj pro

la kredo alia Dio (aŭ dio minuskla). Se

tiuj personoj estas konvinkitaj, ke post

la morto ili renkontos siajn parencojn

antaŭe mortintajn, kaj daŭre vivos en

alia formo, kun amikoj inter la anĝeloj

kaj sanktuloj, tiel ili kredu. Mi konside-

ru ilin naivaj, tamen feliĉaj.

Kial mi ne kredas pri ,.postviva

vivo"? Ĉar mi provis dum pluraj jaroj

trovi ian signon de pruveto. Mi kaj mia

iama edzino pasigisjarojn en vana es-

plorado de la temo. Mi rakontu la even-

tojn kaj la fonajn kaŭzojn de nia esplor-

ado.

Kun pluraj inteligentaj amikoj mi fa-

ris kontrakton: ,Kiam mi mortos, mi pro—

mesas — se tio eblos — reveni al miaj

geamikoj kaj raporti, ke ekzistas vivo

post la tera morto. Ili ne timu min, se

mi aperos apude. se ili aŭdos mian

voĉon, se mi manifestos mian ekzis—

ton denove en la tera vivo."

Mia edzino estis Myrtle Green (kon-

ata kiel Mirto Verda en pluraj landoj,

ĉar ŝi estis bonega esperantisto). Ŝi

estis populara ĉarsi estis bela, vigla

kaj inteligenta.

Ŝia famil e. geonkloj kaj geavoj

tiam vivantaj. nombris ĉirkaŭ 20. La

onklinaro estis preskaŭ senescepte

spiritistoj. Per tio mi volas diri: ili estis

membroj de Spiritisma Kredo kaj prak—

tikis ties morojn kaj kulturon. Fidele. Mi

14 SPIRITA VIVO

LJ oos-ril'lOfiĵl v

diris ,,preskaŭ senescepte", ĉar la sola

escepto estis mia bopatrino, la patrino

de Myrtle. Kompreneble multaj gekuzoj

sekvis la ritojn de Spiritismo; Myrtle ne.

Jam antaŭe mi estis skeptikulo, kaj

Myrtle tuj aliĝis al mi. Pluraj geamikoj

niaj same sekvis Spiritistan formularon,

inkluzive de Harry kaj Norah Holmes,

Li estis prezidanto de la iama Londona

Esperanto-Klubo. Li foje prelegis tie pri

siaj kredoj. kaj prezentis iujn seancojn,

krome invitis al sia hejmo por sperti la

spiritan etoson. Ili volis konvinki nin.

Sed vane. Nenio. kion ili diris aŭ

faris, eĉ iomete persvadis nin kredi tion,

kion ili asertis.

KONTRASTE:

Pri unu reformita sinteno antaŭ la morto

En Nederlando, kiel certe plurlo—

ke tra la mondo, estas kutimo. ke

post la morto de kara persono, ape-

ras en taggazeto ĉu tutlanda ĉu regi-

ona iu anonoeto pri la forpaso, Se oni

komparas tiajn anoncetojn de antaŭ

jarcento, antaŭ 50 aŭ eĉ nuraj 20 ja-

roj kun la nuntempaj. certe rimar-

keblas evoluo plumivela. Unue mal-

pli ol antaŭe oni parolas pri dio, kvan-

kam tio ankoraŭ regule troveblas, eĉ

en la formo ,.Hodiaŭ la ĉiela Patro

prenis al si nian karan '. Krome,

kontraste kun antaŭe, nuntempe foje

eĉ menciiĝas memmortigo — kio an-

taŭe estis rekta tabuo.

En reformita revuo antaŭ nelon-

ge priparolis tre detale siajn konsta-

tojn certa pastoro, kiu dum pluraj

monatoj atente legadis tiajn

mortanonoetojn. Unu gravega aspek-

to estas, kiuj informas pri la ..nova"

morto. Fariĝas ĉiam pli kutime en

certaj rondoj, ke kiel "subskribintoj"

aperas plurajjam mortintaj parencoj:

antaŭe mortinta filo aŭ filino, jam

forpasintaj gefratoj, eo gepatroj. La

pastoro tion akre kritikas: ,Kiuj antaŭ-

iris nin en la morton". kompreneble

ne plu rajtas informi pri kio ajn; mort-

inta ja estas mortinta — tiuj homoj ne

plu kapablas transiri la ja absolutan

limon inter vivo kaj postmorto. "Ĉu

oni vere ne plu komprenas, kio es-

tas morto?. li demandas iom patose.

Kompreneble, nenio estas kontraŭ

anonceto, en kiu la postvivantoj —

ekzemple post unujaro — memorigas

la mortinton. Sed inverse?! Ho vel

Dum sia feriado en italio, kie ..pli se-

rioza gazeto' nederlandlingva ne

troveblis, li estis devigita legi De

Telegraaf, kaj en ĝi li renkontis _Ia

spiriton ĉi-mondan. kio por kristano

foje povas efrki bone". En tiu gazeto,

laŭdire, li renkontis la "imagon dela

morto sen eĉ spureto de I' evangelio".

Precipe la funebraj anoncoj lin trafis

malagrable: en ili la morton ofte oni

..neas", oni ,,klopodas senigi la mor-

ton de ĝia terura kaj malnobla aspek-

to". Ekzemple, se pri mortinto oni

asertas, ke ,,si promesis el pli supraj

sferoj plu rilati al ni'. Tiaj homoj,

ŝajne, ne komprenas la ,.veran natu—

ron“ de la morto. Almenaŭ laŭ tiu re-

formita pastoro.

Mi scivolas, ĉu 540 Green kom—

prenus tian sintenon?

Gerrit BERVELING

novembro 1999 — MONATO

kapablon kiel eble'gej—prdwdnn esplo-

ron. Ni decidis dediĉi min" meunu ple—

nan jaron al divers-faka enketado,

vizitado, invitado, pago k.s. por eltrovi,

ĉu io estas kredinda en la spiritisma

aserto. ke oni povas kontakti la mort-

intojn aŭ ricevi mesaĝojn de la karaj

forpasintoj. Ni konsentis esti, se tio

eblus, senpartiaj kaj honestaj, kaj ak-

cepti klarigojn, kaj formeti niajn antaŭ-

juĝojn. Dum tiu jaro ni vizitis dekojn da

seancoj, foje kune. foje unuope kaj foje

samtempe sed aparte, ignorante unu la

alian. Neniam ni ricevis ,,mesaĝon" sam-

tempe, de sama antaŭulo. Ni invitis plu-

rajn spiritistojn seanci en nia hejmo, foje

kun aliaj vizitantoj kaj foje nur ni du. Ni

preĝis, ni himnis, ni sidis en mallumo.

en plena lumo, |dis silentaj, atendis

pacience aŭ vokis niajn mortintajn ami-

kojn voĉe, laŭpete. Ni provis la

,.planĉeton" — 'o estas sistemo de mov-

ebla tableto. kiu indikas literojn por for—

mi nomojn kaj mesaĝojn. Ni provis ho-

mojn, kiuj asertas, ke moviĝanta tablo

estas movata de spirito. Ni kolektis ..ra-

portojn" pri strangaj fenomenoj, sed

neniun fenomenon mem spertis, Ĉiu ra-

porto rakontis. ke ,tio fakte okazis al

amiko de mia amikino, kiu estas ja tid-

inda", Neniam al la raportanto mem.

MONATO — novembro 1999

Por la publikaj seancoj ni devis pagi.

Al la mediumoj, kiuj vizitis nian hejmon

aŭ de ni aranĝit'ajn kunsidojn, ni devis

pagi.

Spiritistoj diversaj provis montri

apartajn lertojn. Kelkaj karesis objek—

ton de nekonata ĉeestanto aŭ

neĉeestanto kaj donis .,mesaĝon" el la

buŝo de mortinto. Kelkaj parolis dum—

trance en strangaj voĉoj (de siaj spiri-

taj gvidantoj). Antaŭ la invento de

tesaketoj oni trinkis teon infuzitan en

la taso, forverŝis la te-restajojn kaj ri-

gardis al la formitaj bildoj en la lokigo

de la tefolietoj. Aliaj rigardis al la zo—

diako kaj aligis al ni simbolojn. Aliaj

deklaris sin kapablaj kuraci malsanojn.

Konkludo

Fine. post iom pli ol jaro ni rigardis

unu al la alia kaj konsentis. ke absolu-

te nenio donas la plej malgrandan raj-

ton deklari. ke ili prezentis al ni kon-

takton kunla spirita — t.e, la mortinta —

mondo. Absolute nenio. eĉ ne plej eta

ero da vero troviĝas en la multaj sper-

toj, kiujn ni travivis.

Mi ne akuzas ĉiujn, ke ili estas

fitrompistoj, kvankam sendube iuj es-

tas tiaj. Aliaj estas kompatindaj

sintrompantoj.

Nu, Myrtle mortis.

Laŭ nia kontrakto si iam venos kaj

informos min pri la stato de aferoj rila-

te al la postviva mondo. Mi atendas

ankoraŭ post kvar jaroj, vane. Mi en-

koraŭ amas ŝin. kaj ofte ,,parolas al si"

en mia koro. Mi foje petas, ke ŝi helpu

min kun problemo, kiu malfaciligas

mian vivon. Ĉu ŝi helpis. se mia pro-

blemo solviĝas?

Nenion mi spertis. kio kredigas al

mi, ke ŝi estas apud mi, ke ŝi ankoraŭ

iel vivas,

Pluraj aliaj devos iam plenumi tiun

kontrakton. Iam ankaŭ mi. Kaj mi pro-

mesas publike jam nun ĉitie, ke mi in-

formos legantojn de MONATO pri la sta-

to de aferoj. Se mi povos!

Mijam iniormis 'ajn geamikojn, ke

oni nepre ne malĝoje ploru, oni nepre

ne kantu himnojn nek preĝu, ke oni

nepre kaj certege ne impliku pastron

aŭ religiulojn en la enteriga afero. Mi

promesas, ke se oni ne konformas al

miaj deziroj jene deklarataj, kaj se

postvivo ekzistas, mi hantos senskru-

pule ĉiun, kiu partoprenis religian ce—

remonion.

Do. redaktoroj de MONATO notu: se

vi hazarde aŭdos pri mia morto, sim—

ple anoncu en MONATO: ,.Mortis Will

Green, samtempe V. Verda.“

Will GREEN

Anna Lŭwenstein

La ŝtona “e:—a;

urbo LA Srem URBO

Anna Lŭwenstein m

Ampleksa historia romano. Juna

keltino enla unua jarcento de nia epo-

ko estas portita al Romo kiel sklavo.

La ŝtona urbo esploras ŝian penan luk—

ton por adaptiĝi al la vivo en pli ,.pro-

gresinta' socio _kvankam, kiel oni mal—

kovras, la kelta civilizacio ne estis tiel

primitiva. kiel oni nuntempe emas su-

pozi. En Romo ŝi ekkonas la fruajn

kristanojn, kiuj estas ne sanktuloj sed

aktivuloj en nova movado ofte dividita

pro kvereloj kaj polemikoj.

La rigore kontrolita lingvoprovizo de la

romano konsistas nur el fundamentaj

kaj oficialaj radikoj.

Paĝoj: 356; 21 cm; giue bindita; 1999.

Serio Stafetom-ro 23;lSBN 80 71205 77 0.

Prezo: 24.00 EUR

Konta

de I' vivo

Paul Gubbins

Kolekto de kvar teatraĵoj, du el kiuj akl-

ris resp. la unuan kaj duan premion en

la Belartaj Konkursoj. Ingrediencoj de

la enhavo estas starpunktoj pri sociaj

temoj kaj spritaĵoj.

Paul Gubbins estas konata i.a. kiel

scenarism de la vidbenda kurso Pas-

porto alla tuta mondo, redaktoro de la

magazino Monato, premiito en la Bel-

artaj Konkursoj kaj aktivulo de iLEI. En

la pedagogia kampo ll cetere jam dis-

konigis sian nomon, i.a. instruante en

la somedamejo en Barlaston, Britio kaj

aliloke, kaj verkante la premiiten ler-

nolibron Kunvojaĝu.

Paĝoj: 140; 21 cm; kudrs bindita: 1999.

Serio Stafefum-ro 22;ISEN 90 71205 75 2.

Prezo: 13,50 EUR

SPIRITA VIVO 15

_lingvof

GERMANAJ LANDOJ

Pseŭda angla

n la germana estas ne nur multe

da anglaj tremdvortoj, sed ankaŭ

vortoj, kiuj aspektas angle, tamen ne

ekzistas en tiu lingvo. Unu el tiuj tanta-

ziajoj estas dressman, do ,,vest—viro",

vira manekeno, kiu montras novajn

vestojn.

Handy, de la angla hand (= mano),

signifas radi-telefonon aŭ porteblan te-

lefonon sen kablo (poŝtelefono), kio

nun furoras ankaŭ en germanaj landoj,

Tiun ĉien moveblan telefonon oni te—

nas per mano —sed ankaŭ la ĝisnunan

kablan telefonon. La (ne nur aŭstria)

pejzaĝo estas ornamitaj per antena]

mastoj, kiujn oni nomas Handy-Masi!

Tria por angloj nekomprenebla vor-

to disvastiĝas nun en porturismaj

prospektoj: wel/ness. Verŝajne oni vo-

las esprimi la bonfartan senton en luk—

saj turismaj ejoj, kie oni manĝas Musik-

Brunch, do manĝon inter maten— kaj

tag-manĝo. kies digestado estas

plifaciligata de muziko.

Walter KLAG

Mi ricevis plurajn leterojn, kiuj

eĥis al mia artikolo Ĉu la esperanta

alfabeto estas unika monstraĵo?

(MONATO 19995, p. 23). Eble mine

estis sutiĉe klara, ĉar pluraj

komprenis. ke mi volis demonstri, ke

la Zamenhofa alfabeto estas same

monstra, kiel la aliaj alfabetoj. Tute

ne: mi intencis demonstri, ke la

esperanta alfabeto (la normala. la

Fundamenta) ne estas monstraĵu,

ĉar'se ĝi estus tia, tiam preskaŭ ĉiuj

alfabeto] en la mondo estus

monstrajoj, eĉ pli monstraj ol la nia.

Sed evidente, ili ne estas tiaj: ĉiuj

skribaĵoj en la mondo estas

respektindaj.

Mi supozas, ke la hungaroj ne

suferas pro la ekzisto de la 6, 6, u, (1.

ktp. La poloj ne sentas kapdoloron,

kiam ili skribas a, n. l. 2. ktp. nek la

danoj ee la skribado de la o kaj de la

a Neniu franco sentas sin en la fundo

de l' mizero, kiam ili devas skribi a.

6,1, ŭ, :, a. ktp.

Do mi denove faras la demandon:

Pro kiu diabla kaŭzo la afero estus

malsama en Esperanto? Kial nur la

Esperanto-uzantoj devus ŝanĝi sian

skribmanieron? Kial la Hungara

Akademio (ekzemple) ne decidas, ke

la li estas en la estonteco skribita uh.

Ĉu la esperanta alfabeto estas unika monstraĵo? - ree

aŭ ux, aŭ mi ne scias kio,

pretekste, ke la usona alfabeto ne

konas tiun signon?

Mi akceptus ŝanĝon de nia

alfabeto nur ĉe tiu kondiĉo: ke la

poloj. hungaroj, ĉeĥoj, litovoj,

vjetnamaj. islandanoj, francoj,

germanoj ktp, decidus similan

ŝanĝon en siaj respektivaj alfabetoj.

Sed ĝis tio efektiviĝos, ni povas

atendi tute trankvile kaj pace ankoraŭ

longajn jardekojn.

La diversaj proponoj, kiujn mi

havis sub la okuloj, por krei

reformitan alfabeton, estas eble 10,

eble eĉ pli multaj. Ni imagu, ke ĉiu el

ili estus akceptita de suŭĉe granda

parto de la esperantistaro. Tiam ni

havus esperantajn literaturaĵojn laŭ

10 diversaj ortogratioj, esperantajn

gazetojn laŭ 10 ortografioj, privatajn

leterojn laŭ 10 diversaj ortograŭoj.

Unuvorte. Esperanto ne plu ekzistus.

Ĝi disfalus en la saman ridindecon.

kiel Volapuko, pro la sama kaŭzo: la

reformata malsanego. Nuntempe, la

plej granda danĝero, kiu ŝvebas

super niaj kapoj. estas ĝuste tiu. Pro

tio, mi luktas por savi tion, kio estas

ankoraŭ savebla.

Andrĉ CHERPILLOD

Supersignitaj literoj

Interesa estis la artikolo de

Andre Cherpillod (MONATO.1999/5

pri la nombro de supersignitaj lite-

roj en diversaj lingvoj. Por progra-

mo de Optika Katalan-Rekono mi

devas listigi la supersignojn por ĝia]

114 subtenataj lingvoj, inter kiuj Es—

peranto. Mi konstatas. ke niej es—

ploroj malakordas pri pli ol duono

da la lingvoj aperigitaj en la listo de

Cherpillod! Ni taksas la anglan

sensupersigna, eĉ se en ĝi abun—

das alprenitaj fremdvortoj. Tiu pro—

blemo koncernas ne nur la anglan:

por testi OKRAproduktojn pri la

germana, mi arigis tekstetojn

(sume 6. 2000 vortojn), kaj jam ri—

koltis pli ol dek ne—gerrnanajn su—

persignojn: aviadilo al sao Paulo,

Cafe Berlin, ktp.

La statistiko de averaĝe po 12

supersignoj por ĉiu lingvo estas

misgvida, ĉar mezuritaj estis nur

lingvoj kun pli da supersignoj ol Es-

peranto, de nature tiu averaĝo

plias! Ni esploru 103 lingvojn (t.e.

114 minus la greka kaj 10 cirilaj

lingvoj).

oo \ 2: 45 : rsiiomzmusmwm

El la 34 sensupersigna] lingvoj

(en la propra alfabeto) la ĉefaj es-

tas la angla, indonezia, tagaloga,

visajana kaj svahila. Plej super—

signitaj lingvoj: latva, kasuba (po

12), franca, ĉeha (po 15), slovaka

(17), portugala (18). La sola kon-

ata signifa latin-alfabeta lingvo ne

inkluzivita estas la vjetnama (kiu ja

altigus la averaĝon signifel). Tiu

averaĝa nombro de supersignoj

por unu lingvo estas ĉ. 3,9. Se el-

lasi lingvojn kun malpli ol cent mil

parolantoj (tipe sensupersignaj) la

averaĝo atingas e. 4.1.

Do, Esperanto kun 6 troviĝas

nur eta super tiu averaĝo; kiel

pretendita, ĝi estas en bona lingva

kompanio: la plimulto de latin—

alfabetaj lingvo] uzas supersignojn.

Stefan MACGlLL

16 LINGVO novembro 1999 — MONATO

=—nove|o

de Dmitrij Cibulevskij

pri la problemo sinjoro

.;an Sergeo"!

Sergeo komence eĉ ne komprenis,

ke temas ĝuste pri li. Sidante en an-

gulo malproksime de la unuaj vicoj,

li denove rememoradis la pasintan

nokton, plenan de amuzi“o. drinkado

kaj amo. La kompanio estis amika, la

etoso frateca, Poste. kiam li restis du-

ope kun Maria, jam ne estis eĉ penso

pri dormado. AH, nu, kial ŝi estas jam

edziniĝinta!

La prezidanto de la

kunveno rigardis al lia

direkto. Liaj okulvitroj

kun liameleonaj lensoj

ne permesadis diveni,

kiam li rigardas vin.

Tamen, alia Sergeo ne

estas partoprenanta kaj

krome ankoraŭ kelkaj

samkunvenantoj rigar-

dis lin, evidente pens-

ante, kial tiom longas la

paŭzo.

Sergeo leviĝiskaj dl-

ris sian numeron. An-

stataŭ sekretariado oni

bone inventis registri

ĉies parolojn kaj 3391“

poste seri hastad n

Protokoli. ;

- La parolantoj an-

taŭe al mi ŝajnas sufi—

ĉe vaste prezentiĝi

problemon kaj propo—

nis tre interesajn

alternativojn porĝin

solvi

Kompreneble, Sergeo '“

tute ne memoris la

kunvenan tagordon. :

Same li ne memoris pri

kiu problemo temis. Li. sidante en l

malproksima angulo kaj rememorante

la ĵus pasintan nokton, pensis ne pri

iuj neklaraj problemoj, sed pri alme—

naŭ 2-3-hora dormado. Lia kapo do-

loris pro la drinkitaj brando, vino,

Ĉampano. Nu, kial li denove ĉion mik—

sis? .

— Ne ĉiu el la proponita estas ak-

ceptebla, - daŭrigis Sergeo. - Ni pro-

vu fosi pli profunden

Hazarde en lian kapon venis re-

memoroj pri la iam pasigita ekzame-

no. Li prenis bileton pri demando kiun

li tute ne sciis respondi. Kaj li komen-

cis paroli pri historio kaj evoluo de

la scienco. La profesoro, al kiu eble

“g:: ble. ni aŭskultu, kion opinias

m

MONATO — novembro 1999

i.,"

..L.....-.

ote-t'a

TJRNJĴ;tedis aŭskulti ne nur lin persone, sed

ekzameni ankaŭ ĉiujn ceteraj , halt—

igis lin kaj sen kromaj ĝustigaj de-

mandoj metis bonan poenton.

- Zamenhof, proponinte sian ling—

von, ne pensis pri glorigo de sia

nomo, nek pri ia prestiĝo aŭ

monakiro. Kiel ni scias, li estis tre

malriĉa, preskaŭ mizera

Ripeti bone konatajn momentojn

el la vivo de Zamenhof Sergeo ne tre

volis, Sed li devis iel koncentriĝi. Lia

.=;

kaj V ĉiujn limn

pensi.Setiu 0 estus sola!

Kial degli warszawa hieraŭ ebl—

econ 2-3 horojn domi akceptis pro4

ponon de sia malnova amiko viziti

basenon kun posta bierumado? Ne,

sufiĉas! Hodiaŭ li nepre dormu anv

stataŭ partopreni laboron de tiuj sek—

cioj Sama babilado sen ajnaj rezul-

toj

- Eĉ sian unuan lernolibron li sub—

skribis ne per sia vera nom Kion

celis li unuavice? - Sergeo s am

ajn oni parolu pri la paco; la temo

kutime estas trafa.

- Loĝanta en la urbo multnacia. kie

oftis kvereloj kaj eĉ interbatiĝoj de

(*J

J

diversnacianoj. li inventis sian ling—

von unuavice por iel pacigi la homojn,

opiniante, ke la multlingveco ege fa-

voras al la malpacemo

Ankaŭ tiun vastan temon eblus

larĝi i. Sed li ne intencis fari tion. Mal—

g'raŭ ĉio. necesas iel iinparoli — li ja

ne estas ekzamenata, kaj ne ekzistas

ĉi tie profesoro, kiu haltigus lin. Kaj

la regularo. ĝi ne estas atentata.

— Revenante alla problemo, mi de-

nove volas ripeti, ke kelkaj propon-

itaj alternativoj estas vere interesaj.

Kaj pridiskutendaj

Li eksidis. Laŭ viza-

ĝoj de aŭskultintoj li vi-

dis, ke multaj ne kom-

prenis lian parolon.

Certe tio estis mem-

komprenebla. Eble, se li

nun aŭdus la

parolinton, ankaŭ li ne-

nion komprenus.

Kompatinda sekre-

tario! Poste, kiam li (aŭ

ŝi) aŭskultos la kase-

n lia babilado, li

(a ne povos deĉifri

esp mitan de li pen—

son Simple ĝi. .man-

, en la kapon ve-

' arememoro. pli

eY _ rolo kun ami—

' olao.Ĉi-fojeli ial

tis la kunvenon

kaj eĉ ne partoprenis la

aranĝon.

Do, Nikolao rakon-

tis, ke daŭre li plen-

rs'inas devojn de

_.kA-umsomola

koinitatsekretario ĉe iu

institucio aŭ uzino. Kai

li devis elpensadl pro-

tokolojn de umonate ne okazigataj

komsomolkimsidoj. verki parolojn de

reale ekzistantaj komsomolanoj, kiuj,

certe, neniam tiujn parolojn faris;

verki decidojn kun posta ,.kontrolo"

de ties plenumo. Li diras, ke tiujn pro—

tokolojn neniam iu legas. Eĉ eventu—

ale venanta kontrolante rigardis nur

datojn en tiuj protokoloj por certiĝi.

ke la kunvenoj vere okazadis ĉiumo-

nate! Eble ankaŭ la kompatinda se—

kretario devos ion elpensi por lia ,,pa—

rolo". Tamen. gravas. ke li eltumiĝis.

Li faris la parolon kaj nun trankvile

povas atendi baldaŭan finon de la

kunsido kaj tuj post tagmanĝo kapti

la okazon dormi .

NOVELO 17

lllbroi

Honorinda literatura nivelo

Unue oni eksciu, ke tiu Luĉifero de

la rumanoj tute ne similas Luciferon de

Okcidento. Ĝi ne estas Satano. sed,

laŭ la etimologio, Lumponanto, nome

la planedo Venuso aŭ la stelo

Hiperiono.

Tion notinte, kaj se oni

preterindulgas la lingvajn erarojn — iom

tro videblajn — dela ,kopirajt—paĝo" kaj

de la dorskovrilo, oni povas legi lon-

gan romantikan poemon (preskaŭ

kvarcent versoj) pri la ..malfelica geni—

ulo por kiu la surtera vivo ŝajnas

Omni-OCF

MIHAI EMINESCU

malŝatinda". Oni tion povus resumi per

la iama verso de Baŭdelaire en ,.La

Albatroso": Ĝiaj giganl-flugiloj malhel-

pas lin por paŝi.

Ni do vidos tiun supernaturan

Lumportanton enamiĝi al princino, kiu,

siaflanke. ne estas sensema antaŭ la

friponeta paĝio Kaj tio malbone nn-

iĝos: la Lumponanto rezignos je sur-

tera amo.

Sed kio pri la teksto mem? Ĝi es-

tas traduko, Kaj oni scias. ke traduki

poemon estas tasko nekredeble mal-

iacila kaj plejofte ne tute kontentiga. Kaj

plie, traduki strofojn el kvar versoj tre

mallongaj (sep— aŭ ok-silabaj) kaj kru-

ce rimita] similas al riskoplena cirka

irapezludo.

Kial? Teknike, kiel respekti la sen-

con, la poeziajn bildojn, obeante Ia

metrikon, la ritmon kaj la rimojn? Plie,

estas certe. ke la aŭtoro, eĉ se genie

inspirila. kiam li verkis sian poemon,

ludis en liaj versoj ne nur per la senco

de siaj vortoj sed ankaŭ per ties sono

kaj rimkapablo. Nu. ĝuste tio en la tra-

duko perdiĝas.

La rezulto? La gramatiko iom sufe-

ras ,,por gajni kelkajn silabojn", la tra-

dukinto videble "streĉiĝis al la rimo" kaj

18 LlEROJ

tial ne mankas adasismoj: leĝecY

elernec'; naskiĝos/ liberiĝos kaj aliaj.

Krome, eĉ se mi ne konas la

rumanan. mi ,,lrasentas" la originalon.

kiu estas en latinida lingvo. kun ĉiuj

insidoj de latinida lingvo: falsaj amikoj

oferi por ,,donaci". amoro por ,.amo".

same kiel farus franco, italo aŭ hispa-

"0.

Tial ni trovas ,doloro" rimiĝanlan

kun _amoro" kaj ,,pudor'" kun ,amor'",

kiuj ja tre verŝajne rimiĝas en la

rumana. sed en Esperanto pruvas mis-

komprenon de la vorto ,,amoro".

Sed mi ripetas: temas pri trapez-

akrobataĵo. Tie oni vivas en daŭra

vivdanĝero.

Tamen restas. apud la belaj

lignogravurajoj. ankaŭ kelkaj poeziaj

bildoj. Oni, spite la evidentajn mankojn.

trasentas la poezion de la originalo. Oni

trasentas la romantikan blovon de la

rumana poeto.

Balado por nia epoko

Idilio inversigiiajen temo triste te—

nera de Balado pri la luno kaj la

cen/o. La intrigo de tiu ĉi naŭpaĝa

drameto ege simplas: cervo ĉasata

priskribas al la luno la buĉadon de

sia amatino: .,Okuloj ŝiaj ] larmis, l la

ĉielajn nubojn / celis / Vundita ĉe

la koro estis ŝi" (p. 10).

Pura priskribo malalte sursceneje

sukcesas: tiel la dramo, la konllikto,

estas preterpasata. ne vidata sed vid—

ila, ne spenata sed spertita. Mankas

tujeoo, apudeco; substrekatas la

historio, ne la hAStorio. Tamen

tensio en Balado pn' la luno kaj la

cervo devenas de la koruso, kiu

memorigadas la elĉerpiian cervon pri

la proksimiĝanta] basistoj, Tiel

LjubomirTrifonĉovski lerte as-igas la

priskribon kaj pelas la intrigon ĝis

fatala lino: "La ĉasistoj iras. / Hundoj

bojas. / Korno] vokas. / Mateno as-

tas" (p. 13).

Kvankam la balado unue aperis

en 1992, la nuna versio eldoniĝis en

1998 okaze de PEN-kongreso en

Helsinki. Kaj, legante ĝin en majo,

1999, oni ne povas ne plore pensi

pri eventoj en Kosovo, kie homaj

cervoj same suferas: ,,Oni volis an-

Cetere ni devas agnoski la eminen-

tan rolon de Esperanto kiel traduk-ling-

vo: ĝi ebligas al ni ekkoni literaturojn

,,minoritatajn". kiujn oni plejofte ne tra-

dukas — aŭ fuŝtradukas A en la ..gran-

dajn kulturlingvojn".

P 'e. kaj eĉ precipe, mi konstatas,

ke ĉi tiu traduko, malgraŭ siaj mankoj,

tamen atingas honorindan literaturan

nivelon. dum la franclingva traduka,

kiun oni transdonis al mi komparcele,

estas tute simple nelegebla lingvaĵo,

apenaŭ komprenebla. Kaj lamen oni

presis lion!

Fine ni devas danki interalie al Giĝi

Harabagiu, kiu tiel klopodis montri al

la Esperanto-publiko tiun bedaŭrinde

ne tre konatan verkon de la rumana

poeto.

Georges LAGRANGE

Mihai Eminescu: Luĉifem. El la rumana

tradukis Jozefo Petrin, Eld. California Pub-

lishing Company. San Francisoo.1998.49

paĝoj. Kun lignogravuraĵoj. ISBN 0940471-

59-0. Prezo ĉe FEL: 4.80 eŭroj + alranko.

Ljubomir

Trifonĉovski

pri la iam

.,- la (awo

a., ke. 11va

BAMBUK

kaŭ min mortigi! ! Cu necesis? Ĉu

necesas?" (p. 12).

Samvolurnete aperas kun la Es-

peranta originalo tradukoj en la fin-

na, la sveda. la angla kaj la itala. Se

ĉiuj tradukoj same elegantas, same

fluas kiel la angla versio de Krys

Bottrill, tiel estos kaptitaj la poezio.

la ĉarmo kaj samtempe la fatalismo

de tiu ĉi balado por nia epoko,

Paul GUBBlNS

Ljubomir Trifonĉovski: Balado pri la luno

kaj“ la cervo. En kvin lingvoj. Eld. Bambuk.

Varna, 1995. 52 pagoj. Prezo ĉe FEL:

4,50 eŭro] + afranko.

novsmbro1999 — MONATO

Planebla? Eble

nurteorle

Ĉu Esperanto estas lingvo

planebla? Evidente Umberto

Broccatelli pensas tiel, ĉar li verkis kaj

eldonigis tiun ĉi studon, Konstatinte la

problemon, ke _kelkfoje la lingvaj re-

guloj eltiritaj el la Fundamento estas

nesufiĉaj aŭ kontraŭdiraj", li proponas

korekti tion per .starigo de “lingvaj kon-

vencioj', kiuj ne koniraŭstaru la funda-

mentajn regulojn, sed kompletigu ilin,

ekspluatante la latentajn eblecojn de

la lingvo." Iuj el la koncernaj demandoj

estas laŭ li nur ,atentindaj", dum aliaj

estas ja ,,urĝe solvendaj".

Broccatelli komencas ĉe la pasivaj

verboformoj, aldonante ankoraŭ alian

eron al la ĉiama diskuto pri -ala kaj -

ita. Li tamen prenas nek la atisman nek

la itisman flankon, sed konvinke argu-

mentas ke .,ambaŭ teorioj estas

nekontentigaj", ĉar neniu el la du ebl-

igas plenan paralelecon inter la aktivaj

kaj pasivaj formoj. Ce ambaŭ skoloj

restas la problemo. ke mankas simplaj

pasivaj formoj paralelaj al la aktivaj -is,

-as kaj -os. Broccatelli proponas ŝtopi

tiun breĉon perla sistema uzo de -at—

kiel pasiviga sufikso, konforme kun

nova konvencio pri la respektiva uzo

de verboformoj analizaj (ekz. estis

fermita) kaj sintezaj (ekz. fermatis). Lia

propono fakte estas brila. sed

Broccatelli diluas ĝin poste per la al-

dono de du alternativaj proponoj por

solvi la problemon, neniu el kiuj estas

same interesa.

Simile, en la sekva ĉapitro aperas

kvin malsamaj sistemoj de

sensupersigna alfabeto, kun la agnos-

ko dela aŭtoro, ke neniu el ili — eĉ lia

propra — estas plene kontentiga. Kaj

same ne konvinkas iuj el liaj ceteraj

proponoj tra la verko, pri propraj no—

moi, karesaj sufiksoj. neologismoj,

verbigo de substantivaj radikoj. kaj pre-

pozicioj/subjunkcio]. Sed ĉio havas la

indan celon servi kiel ,,stimulo al deba-

to inter la esperantistoj kaj al

progresado de la internacia lingvo", kaj

kredeble ĉiu progresema interlingvisto

trovos la provon aplaŭdinda. Restas

vidote. tamen, ĉu Esperanto estas

planebla en iu praktika senco, aŭ nur

teorie. Espereble, laŭ mi, almenaŭ unu

el la proponoj de Broccatelli

akoeptatos. Roy MCCOY

Umberto Broocatelli: Esperanto, lingvo

planebla. Eld. Cooperativa Editoriale Espe-

ranto, Milano. eldonjaro ne menciita. 19

paĝoj vinktitajtaj. ISBN 3-906595—10—2.

Prezo ĉe FEL: 5,40 eŭroj + afranko.

MONATO — novembro 1999

Pri gramatiko nekutime

Nekutime estas recenzi anglan li-

bron en esperanta revuo. Tamen la

titolo — ,,The Grammar of Esperanto"

— evidente liveras la klarigon. Sed

ĝuste tiu ĉi titolo ,,La gramatiko de

Esperanto" estos en niaj rondoj eble

iugrade misgvida.

La celo de la aŭtoro estas ne in—

strui Esperanton, sed doni al lingv-

istoj panoptikon de Esperanto. Tio

tuŝu ne nur la gramatikon, sed an-

kaŭ ĉiujn aliajn aspektojn dela ling-

vo. kaj jam la ĉapitraj titoloj — nionajo".

,,fonetiko kaj fonologio". .,morfologio",

,,sintakso'. ,frazeologio" — malse-

kretas, kien la libro kondukas onin.

Gramatikajoj interplektiĝas preskaŭ

ĉie, sed evidente ne temas pri tradi-

cia gramatiko, per kiu ekzemple an-

gloj povus lerni Esperanton.

Aldone, epoke de la fama

venergrena PMEG1 estas malfacile

publikigi ion ajn pri la esperanta gra—

matiko sen riski tujan komparon — ĉu

konvene, ĉu malkonvene. Okaze de

la recenzataĵo certe ne temas pri

verko samkalibra kiel PMEG, eĉ ne

laŭamplekse.

,,La gramatiko de Esperanto" es—

tas scienca verko. per kiu lin visto

priskribas Esperanton por aliaj lingv-

istoj Ĉi-cele tre ofte ekestas la dan-

ĝero. ke aŭtoro de tia verko

eksterproporcie prezentas

akumulitaĵon de Esperantlingvaj

strangaĵoj, Ja por lingvisto ĝuste

strangaĵoj estas pli interesaj, allogaj

kaj sensaciaj, ol normalaj ĉiutageoaj

lingvaj formuloj. Tiu aŭtoro iugrade

protektas sin kontraŭ tia mispaŝo,

bazante sian libron sur SOOOOO—Vor-

la specimeno de tipaj esperantaj tek—

stoj, kaj ĝuste laŭ tiu ĉi lingvaĵa

korpuso li kalkulas kelkajn interesajn

statistikaĵojn pri la probablo de spe-

cifaj vortoj. vortkombino], famuloj kaj

stilaj trajtoj. Fine de la libro li eĉ

kontrastigas Ia vortuzon de Soveta

Esperantisto kun la cetero de sia

specimeno. Pri tiu specimena

korpuso aludas la subtitolo de la li-

bro — ,,korpusobazata priskri bo'! Be-

daŭrinde. tiu fundamentanta tekstaro

ne tre detale priskribiĝas. kaj kom—

preneble ĝi ne akompanas la libron.

Ene de la rubrikoj, difinitaj de la

ĉapitronomoj, iomete erece la aŭto-

ro prezentas ankaŭ la esencan es-

perantan gramatikon, En kelkaj lokoj

la informo estas maltroa: ekzemple.

ĉe la klarigo de la afikso .,-iĝ" li ne

mencias la eblon uzi ĝin kun substan-

tivaj radikoj, kiel ĉe ,,doktorigi". En

kelkaj aliaj lokoj la informo estas mal-

maltroa aŭ eĉ misa — ekzemple,

_pluvoza" certe ne signifas ..full of

dust". Civrilate la vorteto ,,mal-

maltroa" signifu, ke tro da spaoo es-

tas malŝparata por prezenti

lingvajerojn, kiuj praktike estas ape—

naŭ uzataj aŭ gramatike eĉ dubaj —

kiel ,,aliel". ,.alies". ..manko da(?)",

..po(?) 4 fojojn", ,,malferma (=neferm-

ita?) letero", ktp. La recenzanto ek-

sentis tre fortajn spasmojn en la dek—

stra mano. tentate tuj kapti sian ru-

ĝan skribilon por adekvate dekori la

enhavon de la verkobaza tekst-

korpuso per kelkaj korektajoj. Kiel

dirite. la korpuso malĉeestas kaj pro

tio povis resti netuŝata. Plene

eksterkorpe la aŭtoro prezentas

strangaĵojn kiel ,drugo" (kunulo).

,,kasao" (loĝejo) kaj ..kaputa" (difekt-

ita). kaj ĉe tio kuraĝe asertas, ke al-

menaŭ lege tiuj vortoj estas ĝenerale

konataj. Entute la iam kaj iam

strangeta bildo iomete pli strangiĝas

pro kelkaj personaj tezoj kaj subjek-

tivaj opinioj de la aŭtoro, kiuj sendube

ne por ĉiu intima scianto de Esper-

anto sen misglutoj estos gluteblaj.

Lingvisto ricevos sufiĉe bonan

imagon pri Esperanto — inkluzive la

ata/ita-konflikton. Tamen eble laŭ

gradon tro priskribema naturisma

vidpunkto. Vere malmulte la aŭtoro

akcentas la preskriban flankon de la

planlingvo, peketo, pri kiu li eĉ kon-

fesas en la nna ĉapitro, Aliflanke,

kelkej atentigoj dela aŭtoro estas tre

interesaj — ekzemple, pri la rapido de

stabiligo de aŭtentaj etnolingve sen-

dependaj esperantaj lingvajeroj aŭ

pri la ĝenerala pristudindeco de nes-

kemecaj elementoj en Esperanto.

Sed, ho vi karaj membroj de tiu

ĉi uzmedio, ne pretervidu. ke

bezoniĝos perfekta scio de la angla

por legi tiun iomete sekan sciencan

libreton, PEJNO Simono

1, _Plena Manlibro de Esperanto" de

Bertilo Wennergren, interrete havebla ĉe

“http:l/purl.oclc.org/NET/pmeg".

Christopher Gledhill. The GrammarolEs-

peranto. A Corpus-based description, Eld.

Lincom Europa, Mŭncrien/Newoastle,

1993. 104 paĝoj glue binditaj. ISBN 3-

89586—217-7. Prezo ĉe FEL: 33.30 eŭroj

+ afranko.

LIBROJ 1 9

ll

!

,Jĥobio

LIBROKOLEKTADO

elektado de libroj

estas fascina kaj

' ne ĉiam multekos— ,

ta hobio. Ofte, veraj valor-

aĵoj povas esti aĉetitaj en

aŭkcioj kaj brokantejoj.

Kompreneble, kelkaj nĉaj

kolektantoj pretas pagi alt—

egan sumon por havigi al

si unuan eldonon de rara

literaturaĵo, sed eĉ homoj

kun modesta] financaj ri-

medoj povas havigi al si

sufiĉe bonan kolekton. sen

elspezi tro multe da mono.

Estas evidente, ke la

nombro de eldonitaj libroj

kaj ties diverseco laŭ

temo. lingvo kaj dato es-

tas tiom ampleksa, ke se—

rioza koleldanto devas lim-

igi sin je iu specifa kampo

aŭ epoko.

Kiam mi komencis

mian personan biblio—

teketon, mi ankoraŭ ne

estis esperantisto, de mia

esperanta libraro ne estas

granda, nek unika. Nia fa—

milia lingvo estas la

skotgaela, unu el la mal-

plej disvastigitaj keltaj dtaA

Iekioj. Mi konstatis, ke dum

longa tempo (nome, ekde

la jaro 1567. kiam aperis ' ,

la unua presita libro en tatskotgaela,

ĝis la kvindekaj jaroj de la 20a jarcen-

te), la kvanto de eldonitaj ventoj estis

rimarkinde malgrande, kio igis tiujn, 'uj

ja ekzistis, aparte raraj kaj koishindaj.

Ekde proksimume la jam 19501e nom—

bro de verkoj publikigitaj en la gaela

lingvo pligrandiĝis, kaj ĝis hodiaŭ kon-

stante kreskadas ne nur la kvanto de

eldonaĵoj, sed ankaŭ la diverseco de

iibrospecoj kaj temoj. Ĝis tiam, ne

abundis noveloj kaj romanoj, kaj en pli

fruaj jarcentoj, la plimulto de la libroj

temis pri religio. poezio kaj kantoj,

Dum jaroj mi sukcesis kolekti ek-

zempleron el sufiĉe granda parto dela

libroj listigitaj en bibliografia verko

nEldonaĵoj de la dudeka jarcento en la

skotgaela". publikigita de Skota Aka-

demia Presejo. Plie, mi trovis ekzem-

plerojn de libroj presitaj en la jaroj 1844-

20 HOBIO

1899. La plej antikvan el mia kolekto

(muzikologia verko eldonita en 1844).

mi trovis en nekredebla loko. nome en

la blbilotsko de la skota preĝejo en

anos—Nreso. Argentino. kieoni afa-

ble donacis ĝin al mi.

Alian malavaran donacon mi rice-

vis de mia gastiganto post tranokto en

gastejo en okcident-Skotlando. Temas

pri ekzemplero el la unua eldono

(1899) de malofta kolekto de skribaĵoj

de unu el la plej iamaj gaelaj verkistoj

de la 19a jarcento. La valoro de la li-

bro estis sendube multe pli ol la mo-

desta sumo, kiun mi pagis al li por la

tranokto kaj matenmanĝo.

Sed mia plej granda senpaga akir-

aĵo okazis, kiam al mi estis montrita

ŝranko, entenanta malnovajn gaelajn

librojn en ne plu uzata biblioteko sur

forega insuleto el la Ŝetland-insularo

La insulano antaŭe respond-

eca pri la biblioteko donis al

mi la tutan kolekton de

gaelaj verkoj, restintan post

la foriro de la lasta gael-

Iingva iumtur—gardisto deĵor-

inta en tiu parte skandinav—

devena komunumo. La ver-

koj inkluzivis raran kvar-

voluman kolekton de tradi-

ciaj nordskotlandaj rakontoj.

La libroj estis en tre malbo-

na stato pro la humideco,

sed mi sukcesis sekigi kaj

rebindi ilin.

Iam. kiam mi estis pres—

kaŭ senmona studento kun

edzino kaj du filoj, ni ricevis

informon, ke prestiĝa

librovendejo en Oksfordo.

Anglio, havas por vendi la

unuan kaj duan volumojn

de Carmina Gadslica,

rarega antologio de gaelaj

tradicioj kaj kutimoj. dum-

vive kolektitaj fare de

ununura viro, el kiuj nur 300

ekzempleroj estis presitaj

en la jaro 1900 kaj sub-

skribitaj de la kolektanto-

kompilanto. Kvankam mal—

riĉaj, ni elspezis la tiam (por

ni) grandan sumon de 9

pundoj, kristnaskan dona—

con de mia bopatro — ho—

diaŭ ridinde malgranda prezo por akiri

tian valorajon. ili estas belegaj volumoj.

ilustritaj per keltaj desegnaĵoj. presitaj

sur altkvalita manfarita, netondlta pa—

pero, kaj binditaj. La lasta volumo (la

sepa) de tiu grandioza kolekto aperis

en la jaro 1971; do la publikigo de la

tuta antologio daŭris ne malpli ol 71

jarojn! Poste ni aĉetis la ceterajn kvar

volumojn, sed en malpli luksa eldono

kaj malpli ,.multekoste".

Kolektanto] de maloftaj, antikvaj,

klasikaj kaj nerepresotaj libroj - preci-

pe en malpli disvastigitaj kaj endanĝer-

igitaj lingvoj — kaj parenteze, en Esper-

anto, ne nur praktikas interesegan sat-

okupon, sed ankaŭ faras gravan ser-

von al la homara kultum, savante lite—

raturajn trezorojn de detruo fare de

homoj, kiuj ne rekonas aŭ aprezas ilian

valoron. Garbhan MacAoIDH

novembro 7999 — MONATO

MONATO, internacia revuo senda—

penda pri politiko, ekonomio kaj kul-

turo; monata revuo en la internacla

lingvo Esperanto; legantoj en 65 ian—

doj; fondinto: Stefan Maul; 203 jarko—

lekto: aperas principe la 1an de ĉiu

monato; abontariro varias laŭlande

(petu ĝin de la eldonejo)

Eldonejo: Flandra Esperanto—Ligo,

Frankrijklei 140, B-ZOOO Antwerpen,

Belgio; telefono +32 3 234 34 00,

telekopiilo: +32 3 233 54 33,

retpoŝto: monaioĝfelesperamobe

Tl'r:hitp:I/monato.esperanin.be

Valida anonctariro: n-ro 9, kompostita

kaj presita en la eldonejo

ĉefredaktoro: Slefan Maul. Prerseer

Sims, D—86150 Augsburg.

Retpoŝto: maulĝnewsfectorynet

Redakcla sekretario: P. Peeraerts.

Revlzianlw]: Renato Corsetti. lan Fan-

iom, Edmund Grimley-Evans. Alex

Humei. Jens S. Larsen, Brian Moon.

Goncaio Neves, Izebel C. Oliveira

Santiago, Mark Rison, Alexander

Smyerer. Katalin Smideliusz.

Krome elsarkas erarojn Ie kontrolilo de

la iekstprilaborilo Capelilo 2.1 .

Korekhnto: Izabel C. Oliveira San—

tiago

Grafiko: Guido Baeyens, Eriko

D'Hendt. Hugo Fontyn. Guido Van

Damme,

100 konstantaj kunlaboranto] kaj ke-

respondanto] en 45 landoj; aperas nur

originale en Esperanto verkitaj artiko—

loj; represoj kaj tradukoj el MONATO

nur kun indiko de la fonto; kopl-rajto

ĉe la eldonejo; ekzistas kaseda ver—

sio de MONATO por blinduloj, menciu

ĝin pagante 9,08 EUR al UEA, konto

robm—b; la enhavo de la artikolaj ne

nepre kongruas kun la opinio de l' el—

donejo.

Veranrw, uitgever: Paul Peeraerts.

Frankrijklei 140, 2000 Antwerpen

“vi“;

MONA TO — novembro 1999

MONATO - redaktoroj

Arto:

Ekonomio:

El mia vidpunkto:

Enigmoj:

Eseoj:

Hnblo:

Komputado:

Letero]:

Libro]:

Lingvo:

Medio:

Modema vivo:

Noveloj kaj Poezio:

Politiko:

Scienco:

Spirita vivo:

Ŝerca kaj satiro:

Turismo:

Grigorij i.. Amsjev, ab/ja 31, Rus-117o71 Moskva. Ruslando.

Reta adreso: erosJ-vgfnmaiieem

Roland Rotsaert. Visspaensir. 97, 8000 Brugge, Belgia.

Reta adreso: rotsaenĝesperantehe (nur askia] dosieroj!)

Kompulilai detaloj: WordPerrect 5.1 kaj e. Word 6. Capeiilo, ASCII.

sleran Maul. PrerseerStr. 15, 86150 Augsburg, Germanio.

Reta adreso: maulĝnewslacterymet

Jean Pierre VandenDaele. Hisseisgasse 59, 4700 Eupen. Belgia.

Rela adreso: ipgidiesperanmbe

Komputila] detaloj: Capeiiio, Word 97.

Sendu al la koncerna redaktan), depende de la temo.

Evgeni Georgiev, Auslandspresse, Bankgasse e, 1010 Wien. Aŭstrio.

Reta adreso: a9308197ĝunet.unlvla.zc.al

Edmund Grimley Evans. 20 Stone Street, Cambridge, Britia CBi 2PL.

Rela adreso: edmundegranedemoneeuk

Guido Van Damme, Frankrijklei 140, 2000 Antwerpen, Belgio.

Rela adreso: guldoĝlelmsperanmba

Boris Kolker, 1300 superior Avenue 32109, Cleveland, OH 44114, Usono.

Reta adreso: kulkergslralosml

Komputllaj detalo]: Ĉapeliio.

Noto: leroncenzojn oni ne sendu al la redaklnro propra eiaie. i.a

kunlaboranto] ricevas la llbrojn kaj la recenxopelnjn de la eldonejo.

YAMASAKI Seikŭ. Higasi Kuigakubo 3—1 8-12 Kukubunzi-si. 185-0014

Tokio, Japanio.

Reta adreso: syamaĝdokkyoacjp

Kompuiilaj detaloj: Dos - WordPerlect 5.1: Mac - MS Word; sed per rel-

poŝto, bv. ciam sendi DDS—iekstodosiaron!

Claude Rouget. Nedre Markv, 27. N-9011 Tromsa,

Reta adreso: ciaudeĝlrleliamn

Paul Gubbins, 3 Arden Court Mossley. CWiZ BJH Congieton, Cheshire.

Britio,

Reta adreso: 100103.3317ĝcompuserve.com

Komputila] deialoj: Preieras reie senditajn anikuiojn. sed povas akeepli

surdiske preskaŭ ĉiun: ĝenerale uzas WordPerfect 51 aŭ 6; Capelilo 2.1.

Geraldo Mattos. R. Juĝo Matter 98. BR—81210-250 Curitiba, PR Brazilo.

Rela adreso; mattosĝsupemmmhr

Paul Gubbins. 3 Arden Court Mossley, CW12 3JH Congleton. Cheshire.

Briiio.

Reta adreso: 100101331 7ĝcompuserve.cnm

Komputila] detalo). Freferas rele senditajn artikolojn. sed povas akeepli

surdiske preskaŭ ĉion; ĝenerale uzas WordPerrect 5.1 aŭ 6; Capelilo 2.1.

Harri Laine, Karnuniirynlie 17. PIM—02810 Espda, Finnlando.

Reia adreso: ondOĜI nn

Gerril Berveling, Mussenhage a, NL-8011 EH Zwolle. Nederlando.

Rata adreso: gberveiinggfreeieml

Stefan Maul, Pierseer sn. 15. amsoAugshurg, Germanio.

Rela adreso: maulĝnewslactorymet

Komputila] deraioj: Capeiilo kaj Calamus perwlndows.

Evgeni Georgiev, Auslandspresss. Bankgasse e. 1010 Wien. Aŭstrio.

Reia adreso: 393081s7ĝunet.unlvle.ac.at

Se la temo de artikolo, kiun vi Verkis aŭ intencas verki, ne imi/iĝas en la supra Iisio. tiam ne sendu la

tekstan al MONAYO.

INFORMOJ DE L' MONATO 21

__ŝerco 8 soiiro

Nefinita simfonieto

(Libertempa kroniko de televid-

programo)

Iam, sur feria insulo estis du

belulinoj: Liliana el Luiziano kaj Luiza

el Honoluluo. La unua estis muta, kaj

la dua surda.

Ion komunan ili havis: ambaŭ estis

koketulinoj. Kvazaŭ hazarde ili renkon—

te pasis du turistojn drivaniajn en la

insula paradizo: unu estis unuokululo

el Hongkongo kaj alia konga

unukrurulo. Tuj la ĉarmulinoj insiste

okulumis kaj palpebrumis al la du tu-

ristoj kaj tiel senhonte lulis la koksojn,

ke la haŭtharoj de la ensorĉitaj

aventuruloj senprokraste hiriiĝis.

Kiam la fiulinoj sin preparis por ke-

resi ilin senkompate, tiam ne nur rekt—

iĝis la haroj de la fascinataj ĉino kaj

kongano, sed ankaŭ !

(Sekvis implodo de la televidilo. Pri

la daŭrigo dela rakonto oni konsultu la

redakcion de MONATO.)

Frederik VANDEN BRANDE

Sukcesa mensogo

Unu el miaj one iomete mirigaj ami-

koj fariĝis fanatikulo. Tia homa speci-

meno estas tre danĝera kaj respond-

ecas ja pri la plejparto de homaraj ka-

tastrofoj. Konversacia li konsentas kun

mi pri tio. Tamen li obstine asertas, ke

nobla celo pravigas rimedojn, kiuj alie

estus kondamnindaj pro la potenciale

detrua] konsekvencoj. Kvankam mi

principe ne konsentas kun li pri \ia ris-

ka opinio, mi ne kontestas certan mian

simpation por liaj procedoj, Ĉar li es-

tas malgraŭ ĉio ĝisfunda esperantisto,

eĉ esperantistego. Do, li verŝas sian

sovaĝan fanatikemon en tiu direkto.

Antaŭ nelonge li publikigis en gran-

da ĵurnalo mensogan anoncon kiu

ŝajnas al mi ne-morala:

,,Kvardekjara usonana milionulo

serĉas kunulinon kun edziniĝaj inten-

coj. Bona rego de la internacia lingvo

Esperanto estas nepra antaŭkondiĉo."

Post kelkaj semajnoj. mia amiko

komunikis al mi, ke 333 el la miloj da

kandidatino] lernis Esperanton danke

al lia anonco. Unu el ili estis eĉ tiel ĉar-

ma. ke li preskaŭ estis viktimiĝinta per

sia propra ruzo. Nur la fakto, ke li ne-

niel estas milionulo. lin savis.

Renervo DAŜO

22 ŜERCO 8. SAT/RO

Ŝercoj

,Du demandoj kostas 100 eŭ—

rojn" klarigas la orakolino.

,.Ĉu tio ne estas tre multekos-

!37"

.,Jes. Kaj kiu estas via dua de—

mando?"

Instruisto: ,.Antaŭ ol skribi la re—

zulton, prefere adiciu dufoje. por

kontroli!"

Post kelka tempo la lernanto di-

ras: "Mi kalkulis ne nur du sed ses

fojojn!“

..Kej kiun rezulton vi havas?"

,.Vidu mem: estas ses rezultoj ."

..Kiu estas via nomo?"

..Nor-nor—berto."

,,Cu vi estas balbutulo?"

,.Ne mi, sed mia patro."

Instmisto: "Kial vi venis tiel mal-

frue?"

Lernanto: ,En la strato estas afi—

ŝo: MALRAPlDU! LERNEJA

ZONO."

Kuracisto: “Ĉu vi glutis la

medikamenton?"

Paciento: ,Ne. Sur la etikedo de

la bataleto oni postulas: Konservi

ĉiam bone fermita!"

Kuracisto: ,.Mi ne povas trovi la

kaŭzon de via malsano. Eble kul-

pas la alkoholo."

Paciento: "Ne gravas. Mi reve—

nos kiam vi ne plu estos ebria."

Vizitanlo trovas sian amikon en

la kuirejo. Iavantan amason da

manĝiloj. ,.Cu vi ne dungis sinjorA

inon por tiuj ĉi laboroj?

,,Jes, sed ni geedziĝis..."

Limeriko}

Promeni en bela somer'

Ja estas tre plaĉa afef

Se nur I' amikin'

Promenus sen vin“

Kpntenta pri lreŝs aer

Will GREEN

En Ulm kuŝis viro trs magra

sur Iit' kun mieno vinagra

kun vosto avida

kaj daŭre rigida

pro troa glutad' de Viagra.

DWLH , KATO

novembro1999 — MONATO

_ononceioi_

Irana esperantisto (27 j.) deziras kores-

pondi kun Usona fraulino (17-26 ]) edz-

iĝcele. Akbar Fekn, zag/ij Benbaste Va—

zirii K:Sadat. Kh:Medi, Meydan Vahdal

Eslami, IR7H958 Tehran, Irano

Esperantujo—Tendumejo. La loko kie oni

kuraĝigas la komencantojn kaj forpelas la

krokodilojn Tiele ĉe: Hans Kŝslll, Esper-

amo—Tendumejo. Brendenslrasse lli CH—

9424 Rheineck. Ebleco lu-preni Ĉambron.

loĝvagononi kabanon. Por unuopulaj ebl-

eco perlabori sian restadon

Poŝtmarkoj — interŝanĝo Francio/tuta

mondo, Mi sendos 50/80 lrancajn uzitajn

aŭ pli kontraŭ sama kvanto en via lando.

Ebleco postaj inierrllaloj. Fouconnier —

FR-80330 Longueau

FERIEJO— Esperante—kooperativo dispon-

igas spacon por lrankvila restado apud

rivero en la centro de Portugalio. Petu ln—

larmojn al Kooperativo Saluton. Rua Mira-

douro, 12. 2735 Cacem — Portugalio.

Omaĝe de 100iarajubileo de plejaĝaeen-

monde vivanla olimpiko Leon ŝiukeij. slo-

vena poŝlo eldonis serion de 3 poŝtmarkoj.

Rica/eblaj kontraŭ 5 respondkuponoj Por

la registrita resendu 6 lrk Mendu ĉe. Fer-

voiisia Esperanto—Societo, pl BZS-SI—ZOOl

MARIBOR, Slovenlo.

Urbo Larochelle (Francio) serĉas tulmona

dela homajn (iies genlojn ĝis foraj pasie-

uloj). kiuj vivis aŭ naskiĝis tie. B.v. kontakti

“Esperanto 179. 4 rue Sophie Armanl,

17000 Larochelle aŭ wwwvilleviarccheiie.

ir. Retpoŝto. diaspnraĝvilie-iamcheiie.fr.

Veraj iravivaĵaĵ

en la brazlla

Originala

Skribu Naksu: Ani.-tri: Esp-nntn-Mot/ldn, AT—1050 Wien.

Msrgarelengunel IDO / 11 12, Aŭslrio. (143 - 1 > 545 61 44)

interesaj ideoj

de eminenluloj =--— ĵ—gĝĵĥr:

pri Esperanto."* — '

250 “ĝui

nwx AKTOJEURO nc

17,50 mil.—uma staru stumm

nuiwem im . JAM'

63"Wolf" Wa,... a

Kreu vian prupran Iibrokatalogonl Perla

komputila programo dela Retbutiko (http:

l/www.esperani0.beireibunko> vi povas

krei librolistojn laŭ via propra deziro' Cu vi

deziras librolislcn pri romanoj. aŭ pri poezio

aŭ pri novaĵo]? Aŭ eu vi preferas liston de

diiinita aŭtoro, ekzemple de Ĉiuj haveblaj

libroj de Marjorie Boulton aŭ de Nemere?

Eble vi nur volas scii, kiu estas la aŭtorino

de La ŝtona urbo aŭ kiu estas la eldonjaro

de Murdo en Esperantujo? Ĉio tio eblas en

la Retbutiko en momento kiu plaĉas al vi.

senpage Vizitu ĝin Vi estas bonvena!

Baldaŭ reaperDSZSS aŭskultas la anima.

grandioza lraduko de la majstroverko de

unu ella plej renomaj ilandraj poemj: Guido

Gezelle Vi povas jam nun aniaŭmendl la

verkon Ĉe la eldonejo: Flandra Esper-

anlo-Ligo, Frankrijklei 140, B-2000 Antwer—

pen ((ekse + 32 3 233 54 33 - rete

rarbuiikoĝfelesperamo he) aŭ per TTT ĉe

http:/[www.espemuralis/retbutiko

Baldaŭ aperos: de nginio Garcia: Kap-

iumaj, La feliĉa nova mondo post 1984...

jen taŭga priskribo de tiu ĈI novelaro. Esiras

Ĉion la granda UZlnurbo. Se vi havas lokon

en ĝi, via vivo estas senproblema kaj luksa.

Se iamaniere vi difektiĝas kaj vi ne plu po-

vas plenumi vian taskon. Uzlnurbe simple

vin lor'etas. Jam nun aniaŭmendu la ver—

kon: Iandra Esperanieugo, Frankrijklei

140. B—ZDOO Anlwerpen fakse + 32 3 233

54 33 — rete: reblnlhlka Iel esyernniche)

aŭ ĉe http:/[www.esperaniche retbutiko.

Prezo por anoncataj (nur teksto, sen

rotoj, desegnaĵoj aŭ kadroj): 1 eŭro-

por unu linio. Sama anoncelo kvln-

foje: triobla larifo. Sama anoncata

ankaŭ en Interreto: duobla lari . Mi-

nimuma faktursumo: 12 EUR'. Por

pli grandaj anoncoj petu la tarlfcm

de la eldonejo, Flandra Esperanto-

Ligo, Frankrijklei 140, B-ZOUO

Antwerpen.

'Par Eŭrop: Unind zi -/. AVI.

Kolekiu viCljn valorajn ekzemplerojn de MONATO en

praktiko plasta kolektilo!

En unu kolektilo vi povas mem facile bindi 12 numerojn.

Mendu ĉe Flandra Esperanto-Ligo, Frankrijklei 140, B-ZOOO Antwerpen, Belgio.

Prezo 8,95 EUR (plus ofrunko). Se vi mendas 3 ekzemplerojn, vi ricevos kvaran senpage!

Nova sistemo por instrui la

internacia

VlDBENDA KURSO

POR msTRUl GvoN

LA \NTERNAClA" “"

mankuA

peranto—Ligopm Norda

rn 1995 ES

n lingvon

Mendu la PAL-version ĉe:

Flandra Esperanto-Ligo

Frankrijklei 140

B-2000 Antwerpen

Tel:+32 3 234 34 00

Reto: butikoĝfelesperantobe

Prezo de lecionoj 1 ĝis 4:

81 EUR + afranko

Prezo de lecionoj 5 ĝis 8:

81 EUR + afranko

EŜPERANTO PASPORTO AL LA TUTA MONDO

Ĉu tute nova sistemo por instrui la internacian

lingvon? Efektive. Vi ja estas preta ekaventuri

en la lernadon de Esperanto. Tamen, ne domaĝu

kelkajn minutojn por rigardi la mapon. Tiel vi kom-

prenos la vojon kiun sekvos via lernado kaj kiel

vi laŭiros ĝin.

Jam de la komenco vi plene trempiĝos en la

lingvo. Ne timu, tamen, vi ne dronos! Cio subte-

nos vian komprenon dum vi konatiĝos kun la

sono kaj uzado de la lingvo. Esperanto havas

apartajn avantaĝojn kompare kun la tasko kiu

frontas lernantojn de aliaj lingvoj. Ĉar ne ekzis-

tas neregulaj formoj kaj esceptoj, tiuj ne brem—

sas la disvolvon de lingvaj intuicioj. Dum vi rigar—

dos la lecionojn, vi ekhavos ĉiam pli kaj pli da

memfido pri tio kion vi lernas . Ĉiufoje vi kompre—

nos pli el la kunteksto de la materialo prezentita.

Memom ke plej gravas lasi la materialon enflui

sen ĉagreniĝo pro tio ke vi ne tuj komprenas la

tuton. Vi konstatos la rezultojn kiam vi donos al

vi okazojn por praktiki kaj uzi la lingvon, Ni nun

vidu kiel kaj kial ĝi funkcios por vi...

Prof. Duncan Charters

Prezidinto de Internacia Ligo de Esperantistaj ln-

struistoj