kpss lise ve Önlisans türkçe konu anlatımlı 2016 - 288 sayfa
TRANSCRIPT
TÜRKÇE
KPSS2016
KPSSGenel YetenekGenel Kültür
konu anlatımlıpratik bilgiler
sınavlara en yakın
özgün sorular ve açıklamaları
çıkmış sorular ve açıklamaları
29.Eğitimde
yıl
Lise ve Ön Lisans Adayları İçin
Pegem AkademiSınav Komisyonu;
2014 KPSS’yePegem Yayınları
ile hazırlanan adayların,100'ün üzerinde soruyu
kolaylıklaçözebildiğini
açıkladı.
Editör: Savaş DOĞANYazar: Komisyon
KPSS TÜRKÇE KONU ANLATIMLI
ISBN 978-605-318-169-9
Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir.
© Pegem AkademiBu kitabın basım, yayın ve satış hakları
Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir.Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıtya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.
Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında
yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınlarısatın almamasını diliyoruz.
“Bu kitapta yer alan geçmiş yıllarda ÖSYM'nin yapmış olduğu sınavlardaki ÇIKMIŞ SORULAR'ın her hakkı ÖSYM'ye aittir. Hangi amaçla olursa olsun, tamamının veya bir kısmının kopya edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması ya da kullanılması, yayımlanması ÖSYM'nin yazılı izni olmadan yapılamaz. Pegem Akademi Yayıncılık telif ücreti ödeyerek bu izni almıştır.”
1. Baskı: Ağustos 2015, AnkaraYayın-Proje Yönetmeni: Ayşegül Eroğlu
Dizgi-Grafik Tasarım: Gülnur ÖcalanKapak Tasarımı: Gürsel Avcı
Baskı: Ayrıntı Basım Yayın ve Matbaacılık Ltd. Ştiİvedik Organize Sanayi 28. Cadde 770. Sokak No: 105/A
Yenimahalle/ANKARA(0312 394 55 90)
Yayıncı Sertifika No: 14749Matbaa Sertifika No: 13987
İletişim
Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARAYayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51
Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08
Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60
İnternet: www.pegem.netE-ileti: [email protected]
Değerli Adaylar;
Bu kitap; Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Genel Yetenek Testinde önemli bir ağırlığı bulunan Sözel Akıl Yürütme, Dil Bilgisi ve Yazım Kuralları kapsamındaki 30 sorunun pratik ve hatasız bir şekilde çözümü hedeflenerek hazırlanmıştır.
Kitap, sorulmuş ve sorulması olası soruların titizlikle incelenmesiyle hazırlanmış olup;
Sözel Akıl Yürütme kapsamındaki;■ Sözcükte Anlam,■ Cümlede Anlam,■ Paragraf ve Anlatım Biçimleri,■ Sözel Mantık,
Dil Bilgisi kapsamındaki;■ Ses Bilgisi,■ Yapı Bilgisi,■ Sözcük Bilgisi,■ Cümle Bilgisi,■ Anlatım Bozuklukları ve
Yazım Kuralları kapsamındaki■ Noktalama İşaretleri,■ Yazım Kuralları
bölümlerinden oluşmaktadır.
Konuların sınav formatına uygun ve soru çözümünü kolaylaştıracak bir şekilde, açık ve anlaşılır bir dille ifade edilmesine; bilgilerin resim, şekil, şema, kavram haritaları, tablo, grafik ve etkinliklerle somutlaştırılmasına özen gösterilmiştir.
Her ünitenin sonunda;■ bulmaca, ■ çözümlü testler,■ cevaplı testler ve■ çıkmış sorularayer verilmiştir.
Bu kitabın hazırlanmasında yardım, destek ve katkılarını esirgemeyen meslektaşlarıma, PEGEM AKADEMİ yayınevi ve dershanesi çalışanlarına ve öğrencilerime teşekkürü bir borç bilirim.
Bu kitap, uzun bir birikimin ve yoğun bir emeğin ürünüdür. Kitapla ilgili görüş ve önerileriniz bu ürünün niteliğini daha da arttıracaktır. Değerli görüş ve önerilerinizi lütfen bizimle [email protected] aracılığıyla paylaşınız.
Kitabın çalışmalarınızda yararlı olmasını temenni eder, KPSS’de ve meslek hayatınızda başarılar dilerim.
Savaş Doğan
SUNU
İÇİNDEKİLER
1. BÖLÜM Sözcükte Anlam
Sözcüğün Anlam Özellikleri ......................................................................................... 3
Gerçek Anlam ......................................................................................................... 3
Mecaz Anlam .......................................................................................................... 4
Terimsel Anlam ....................................................................................................... 5
Mecaza Dayalı Söz Sanatları ...................................................................................... 6
Benzetme (Teşbih) .................................................................................................. 6
Eğretileme (İstiare) .................................................................................................. 6
Kişileştirme (Teşhis) ................................................................................................ 7
Kinaye (Değinmece) ............................................................................................... 8
Mecazımürsel (Ad Aktarması) ................................................................................. 8
Dokundurma (Tariz) ................................................................................................ 9
Mübalağa (Abartma) ............................................................................................... 9
Dolaylama ............................................................................................................... 9
Güzel Adlandırma ................................................................................................. 10
Sözcükler Arasındaki Anlam İlişkileri ......................................................................... 10
Eş - Yakın Anlamlı Sözcükler ................................................................................ 10
Karşıt (Zıt) Anlamlı Sözcükler ............................................................................... 11
Eş Sesli (Sesteş) Sözcükler .................................................................................. 11
Somut - Soyut Anlamlı Sözcükler ......................................................................... 12
Nitel-Nicel Anlamlı Sözcükler ................................................................................ 12
Genel-Özel İlişkili Sözcükler ................................................................................. 12
Yansıma Sözcükler ............................................................................................... 13
Kalıplaşmış Söz Öbekleri .......................................................................................... 13
İkilemeler ............................................................................................................... 13
Pekiştirmeler ......................................................................................................... 14
Deyimler ................................................................................................................ 14
Atasözleri .............................................................................................................. 15
Kalıplaşmamış Söz Öbekleri ..................................................................................... 17
Bulmaca..................................................................................................................... 19
Çözümlü Test ............................................................................................................. 20
Cevaplı Test ............................................................................................................... 25
Çıkmış Sorular ........................................................................................................... 28
vi
2. BÖLÜM Cümlede Anlam
Cümlenin Yorumu .......................................................................................................37Cümlenin İletisi .......................................................................................................37Cümleden Çıkarılacak Kesin Yargı ........................................................................38Cümlede Vurgu ......................................................................................................38Eş - Yakın Anlamlı Cümleler ..................................................................................38Anlamca Çelişen Cümleler .....................................................................................39
Anlamlarına Göre Cümleler ........................................................................................39Olumlu Cümleler ....................................................................................................39Olumsuz Cümleler .................................................................................................39Soru Cümleleri .......................................................................................................40Ünlem Cümleleri ....................................................................................................40Emir Cümleleri .......................................................................................................40
İçerdiği Duygu, Düşünce ve Duruma Göre Cümleler .................................................41Çıkarım ..................................................................................................................41Kanıksama .............................................................................................................41Saptama .................................................................................................................41Değerlendirme .......................................................................................................42Yakınma (Şikayet) - Sitem ....................................................................................42Pişmanlık - Hayıflanma ..........................................................................................43Ön Yargı .................................................................................................................43Olasılık ...................................................................................................................43Varsayım ................................................................................................................44Tahmin ...................................................................................................................44Şaşırma ..................................................................................................................44Kuşku .....................................................................................................................45Uyarı ......................................................................................................................45Öneri ......................................................................................................................45
Anlam İlişkilerine Göre Cümleler ................................................................................46Neden - Sonuç İlişkisi ............................................................................................46Amaç - Sonuç İlişkisi ..............................................................................................46Gerekçeli Yargı Bildiren Cümleler ..........................................................................46Koşul (Şart) Cümleleri ............................................................................................47
Anlatım Özelliklerine Göre Cümleler ..........................................................................47Öznel ve Nesnel Anlatım .......................................................................................47Tanım Cümleleri .....................................................................................................48Karşılaştırma Cümleleri ..........................................................................................49İçerik ve Üslup (Biçem) Bildiren Cümleler ..............................................................49Doğrudan Anlatım (Aktarma) Cümleleri .................................................................49Dolaylı Anlatım (Aktarma) Cümleleri ......................................................................50Cümle Analizi (Cümle Değerlendirme) ...................................................................50
Cümlenin Yapısı .........................................................................................................51Cümle Tamamlama ................................................................................................51Cümle Oluşturma ...................................................................................................52
Bulmaca......................................................................................................................53Çözümlü Test ..............................................................................................................54Cevaplı Test ................................................................................................................59Çıkmış Sorular ............................................................................................................62
vii
3. BÖLÜM Paragrafta Anlam
Paragraf Sorularının Genel Özellikleri ve Soru Çözümünde Dikkat Edilecek Hususlar ...................................................................................... 69
Paragrafın Yapısı ....................................................................................................... 69
Paragrafın Bölümleri ............................................................................................. 69
Düşüncenin Akışını Bozan Cümleler .................................................................... 70
Paragrafı İkiye Bölme ............................................................................................ 71
Paragraf Oluşturma ................................................................................................71
Paragrafta Yer Değiştirme ......................................................................................72
Paragrafın İçeriği ....................................................................................................... 73
Konu ...................................................................................................................... 73
Ana Düşünce ........................................................................................................ 73
Yardımcı Düşünceler ............................................................................................. 74
Paragrafta Anlatım Biçimleri ...................................................................................... 74
Açıklayıcı Anlatım ............................................................................................. 74
Tartışmacı Anlatım ............................................................................................ 74
Öyküleyici Anlatım ............................................................................................ 75
Betimleyici Anlatım ........................................................................................... 75
Düşünceyi Geliştirme Yolları ...................................................................................... 76
Tanımlama ............................................................................................................ 76
Karşılaştırma ......................................................................................................... 76
Örnekleme ............................................................................................................ 77
Tanık Gösterme (Alıntılama) ................................................................................. 77
Soru Sorma ........................................................................................................... 77
Sayısal Verilerden Yararlanma .............................................................................. 77
Duyulardan Yararlanma ........................................................................................ 77
Kişileştirme ............................................................................................................ 77
Benzetme .............................................................................................................. 78
Parçaya Dayalı Sorular.............................................................................................. 79
Anlatım Nitelikleri ....................................................................................................... 81
Özgünlük ............................................................................................................... 81
Özlülük (Yoğunluk) ................................................................................................ 81
Yalınlık (Sadelik) ................................................................................................... 81
Akıcılık .................................................................................................................. 81
Sürükleyicilik ......................................................................................................... 81
Açıklık ................................................................................................................... 81
Duruluk .................................................................................................................. 81
Tutarlılık ................................................................................................................ 81
Bulmaca..................................................................................................................... 82
Çözümlü Test ............................................................................................................. 83
Cevaplı Test ............................................................................................................... 89
Çıkmış Sorular ........................................................................................................... 93
viii
4. BÖLÜM Ses Bilgisi
Sesler .......................................................................................................................111
Ünlü Sesler ve Ünlü Uyumları ..............................................................................111
Ünsüz Sesler ....................................................................................................... 112
Ses Olayları ............................................................................................................. 112
Ünsüz Değişimi - Yumuşama .............................................................................. 112
Ünsüz Benzeşmesi (Sertleşme) .......................................................................... 112
Ses Düşmesi ....................................................................................................... 113
Ses Türemesi ...................................................................................................... 114
Ulama .................................................................................................................. 115
Dudak Ünsüzlerinin Benzeşmesi ........................................................................ 115
Ünlü Daralması ................................................................................................... 115
Kökte Ünlü Değişimi ............................................................................................ 116
Yardımcı Sesler ................................................................................................... 116
Bulmaca................................................................................................................... 117
Çözümlü Test ........................................................................................................... 118
Cevaplı Test ............................................................................................................. 123
5. BÖLÜM Yapı Bilgisi
Kök ve Gövde ...........................................................................................................129
Ekler .........................................................................................................................129
Yapım Ekleri .........................................................................................................129
Çekim Ekleri .........................................................................................................130
Yapılarına Göre Sözcükler ........................................................................................132
Yapılarına Göre Bileşik Kelimeler .............................................................................132
Bulmaca ..................................................................................................................................134
Çözümlü Test ............................................................................................................135
Cevaplı Test ..............................................................................................................139
Çıkmış Sorular ..........................................................................................................142
ix
6. BÖLÜM Sözcük Bilgisi
İsim (Ad) .................................................................................................................. 145
Varlıkların Türüne Göre İsimler ........................................................................... 145
Varlıkların Sayılarına Göre İsimler ...................................................................... 145
İsmin Hâlleri ........................................................................................................ 145
İsim Tamlamaları ................................................................................................. 146
Zamir (Adıl) .............................................................................................................. 147
Kişi Zamirleri ....................................................................................................... 148
İşaret Zamirleri .................................................................................................... 148
Belgisiz Zamirler ................................................................................................. 148
Soru Zamirleri ..................................................................................................... 148
İlgi Zamiri (Aitlik Eki) ........................................................................................... 148
Sıfat (Ön Ad)............................................................................................................ 149
Niteleme Sıfatları ................................................................................................ 149
Belirtme Sıfatları ................................................................................................. 149
Adlaşmış Sıfatlar ................................................................................................. 149
Zarf (Belirteç) ........................................................................................................... 150
Durum Zarfları ..................................................................................................... 150
Yer-Yön Zarfları ................................................................................................... 150
Zaman Zarfları .................................................................................................... 150
Ölçü-Miktar Zarfları ............................................................................................. 151
Soru Zarfları ........................................................................................................ 151
Edat (İlgeç) .............................................................................................................. 151
Bağlaç...................................................................................................................... 153
Ünlem ...................................................................................................................... 153
Fiil (Eylem) ............................................................................................................... 154
İş (Kılış) Fiilleri .....................................................................................................154
Oluş Fiileri ............................................................................................................154
Durum Fiileri .........................................................................................................154
Fiillerde Kip ..........................................................................................................154
Fiillerde Kişi ..........................................................................................................157
Fiillerde Olumsuzluk .............................................................................................157
Fiillerde Anlam (Zaman) Kayması ........................................................................157
Fiillerde Çatı .........................................................................................................158
Fiilimsiler ...................................................................................................................161
Fiilimsi Grupları ....................................................................................................162
Yardımcı Fiiller ..........................................................................................................163
Ek Fiil (Ek-Eylem) .....................................................................................................163
Bulmaca....................................................................................................................165
Çözümlü Test ............................................................................................................166
Cevaplı Test ..............................................................................................................171
Çıkmış Sorular ..........................................................................................................174
x
7. BÖLÜM Cümle Bilgisi
Cümle Türleri ........................................................................................................... 179
Yüklemlerine Göre Cümleler ............................................................................... 179
Öge Dizilişine Göre Cümleler .............................................................................. 179
Yapılarına Göre Cümleler ................................................................................... 180
Cümlenin Ögeleri ..................................................................................................... 181
Yüklem ................................................................................................................ 181
Özne ................................................................................................................... 182
Nesne .................................................................................................................. 183
Dolaylı Tümleç .................................................................................................... 183
Zarf Tümleci ........................................................................................................ 184
Edat Tümleci ....................................................................................................... 184
Bulmaca................................................................................................................... 185
Çözümlü Test ........................................................................................................... 186
Cevaplı Test ............................................................................................................. 191
Çıkmış Sorular ......................................................................................................... 194
8. BÖLÜM Yazım Kuralları
Büyük Harflerin Kullanıldığı Yerler ...........................................................................199
Kısaltmaların Yazımı .................................................................................................202
Sayıların Yazımı .......................................................................................................203
Deyimlerin ve İkilemelerin Yazımı .............................................................................203
Birleşik Kelimelerin Yazımı .......................................................................................204
Bitişik Yazılan Birleşik Kelimeler ..........................................................................204
Ayrı Yazılan Birleşik Kelimeler .............................................................................205
Yabancı Özel Adların Yazımı ....................................................................................209
Ses Olaylarıyla İlgili Yazım Kuralları .........................................................................209
Bulmaca....................................................................................................................212
Çözümlü Test ............................................................................................................213
Cevaplı Test ..............................................................................................................218
Çıkmış Sorular ..........................................................................................................221
xi
9. BÖLÜM Noktalama İşaretleri
Nokta ( . ) .................................................................................................................225
Virgül ( , ) .................................................................................................................225
Noktalı Virgül ( ; ) ......................................................................................................227
İki Nokta ( : ) .............................................................................................................228
Üç Nokta ( ... ) ..........................................................................................................228
Soru İşareti ( ? ) ........................................................................................................229
Ünlem İşareti ( ! ) ......................................................................................................229
Kısa Çizgi ( - ) ...........................................................................................................229
Uzun Çizgi (–) ...........................................................................................................230
Tırnak İşareti ( “ ” ) ....................................................................................................230
Parantez ( ) ...............................................................................................................231
Kesme İşareti ( ’ ) .....................................................................................................231
Bulmaca....................................................................................................................234
Çözümlü Test ............................................................................................................235
Cevaplı Test ..............................................................................................................240
Çıkmış Sorular ..........................................................................................................243
10. BÖLÜM Anlatım Bozuklukları
Anlama Dayalı Anlatım Bozuklukları ........................................................................247
Gereksiz Ek ve Sözcük Kullanımı ........................................................................247
Çelişen Sözcüklerin Bir Arada Kullanımı .............................................................248
Yanlış Ek ve Sözcük Kullanımı ............................................................................248
Sözcüğün Yanlış Yerde Kullanımı ........................................................................248
Deyim-Atasözü Yanlışları .....................................................................................249
Anlam Belirsizliği ..................................................................................................249
Mantık Hataları .....................................................................................................250
Dil Bilgisine Dayalı Anlatım Bozuklukları ..................................................................250
Fiil ve Yüklem Yanlışları .......................................................................................250
Özne - Yüklem Uyuşmazlığı ................................................................................251
Özne Eksikliği ......................................................................................................251
Çatı Uyuşmazlığı ..................................................................................................252
Nesne Eksikliği .....................................................................................................252
Dolaylı Tümleç Eksikliği .......................................................................................253
Zarf ve Edat Tümleci Eksikliği ..............................................................................253
Tamlama Yanlışları ...............................................................................................253
Bulmaca....................................................................................................................255
Çözümlü Test ............................................................................................................256
Cevaplı Test ..............................................................................................................261
Çıkmış Sorular ..........................................................................................................264
Bulmaca Çözümleri .................................................................................................267
12
2014
PEGEM AKADEMİ YAYINLARI'NDA YER ALAN 2014 - KPSS BENZER SORULAR
1. Yalnızca bir şair olarak değil, bir aydın olarak da hem kendini hem de şiirimizi ileriye götürmüştür. Şiirimize yeni konular, görüşler, biçimler getirmiştir. Şiir diline, konuşma dilinin canlılığını, genişliğini aşılamıştır. Bunu yaparken de sadelik içinde, en az sözcükle derinliğe varmanın yolunu bulmuştur.
Bu parçadaki “en az sözcükle derinliğe varmak” sözüyle anlatılmak istenen aşağıdakilerden han-gisidir?
A) Yoğun bir anlatım biçimi kullanma
B) Geniş kitlelere seslenme
C) Yeni ve değişik ürünlerle şiiri geliştirme
D) Alışılmış deyişleri bir yana bırakma
E) Şiire yeni duygu ve düşünceler katma
Önlisans Mezunları İçin Konu Anlatımlı KitapSayfa 53 / 23. Soru
Ör. “Ben bir çırağım, sadece ustamın yaptığı heykelleri parlatıyorum.” diyen bir yazarın asıl anlatmak iste-diği aşağıdakilerden hangisidir?
A) Özgün eserler meydana getirdiği
B) Mevcut eserler üzerine çalıştığı
C) Kalıcı eserler verdiği
D) Kendinden öncekileri beğenmediği
E) Eserlerinin teknik yönden kusursuz olduğu
Önlisans Mezunları İçin Konu Anlatımlı KitapSayfa 45 / Örnek Soru
2.
I. Türklerde minyatür geleneğinin, Orta Asya’da Uygurlar Dönemi’nde ortaya çıktığı anlaşılmak-tadır.
II. Alman araştırmacı A. Von Le Coq’un Haço’da yaptığı kazılar sırasında bulunan minyatürlü Ma-niheist yazma yaprakları, bugün Berlin Devlet Müzeleri Koleksiyonu’nda korunmaktadır.
III. Günümüze uluşan bazı minyatür parçaları, bu dönem kitap resminin şekillenişinde Maniheizmin etkili olduğunu gösterir.
IV. 8. ve 9. yüzyıllara ait Uygurca yazılmış bu Mani-heist yazma yaprak parçalarının ikisinin üzerine yapılan minyatürler, konu ve kompozisyon bakı-mından dikkat çekici özelliklere sahiptir.
V. Bu minyatür parçalarında bir Uygur hakanının Mani dinini kabul edişi, beyaz giysileriyle dinsel metinleri kopya eden Maniheist Uygur kâtipleri ve Mani anısına yapılan ayinsel kutlamaya katılan Uygur rahipleri betimlenmiştir.
Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin anlamlı bir bütün oluşturabilmesi için hangileri yer değiştirmelidir?
A) I ve IV B) II ve III C) II ve V
D) III ve IV E) IV ve V
Genel Yetenek Genel Kültür Yaprak TestTest 7 / 2. Soru
3. Müzik, ---- bağımlıdır ancak bu gerekli koşuldur ve hiçbir zaman yeterli değildir. Doğru seslendirme ya da doğru yorum ancak kuramın iyi kavranmış olması ile olasıdır. Bestecinin, yapıtını oluştururken kullandığı müzik etkenleri ne kadar iyi anlaşılmış ve ---- ise icra-cının yorumu da o oranda başarılı ve ---- olur.
Bu parçada boş bırakılan yere sırasıyla aşağıdakilerden hangileri getirilmelidir?
A) birikime – yorumlanmış – sıradan
B) yeteneğe – özümsenmiş – doyurucu
C) çalışmaya – kavranmış – itici
D) özveriye – vurgulanmış – niteliksiz
E) duygusallığa – pekiştirilmiş – sarsıcı
Genel Yetenek Genel Kültür Yaprak TestTest 2 / 10. Soru
13
2014
PEGEM AKADEMİ YAYINLARI'NDA YER ALAN 2014 - KPSS BENZER SORULAR
4. "Şöyle dikkatlice bakarsan bir şeye benzetemezsin. Kısacık, incecik, koca kafalı, yirmi yaşında gösteren, hep düşünceli duran bir çocuktur." diye tanıttığı fakat âleme hayat veren yiğitliği ve atıcılığıyla efsane hâline koyduğu İnce Memed, yazarının göze çarpmayan fakat kendisinde üstünlükler sezen kişiliğini düşün-dürmektedir. Yazarın erken yaşta yitirdiği babası da "Akçasaz'ın Ağaları"nda Yusufcuk Yusuf olarak yaşamaktadır.
Bu parçadan hareketle aşağıdakilerden hangisine ulaşılabilir?
A) Edebî eserler yaratıcılarının hayatından bazı izler taşır.
B) Yazarların kendilerinde bazı üstünlükler görmesi doğal bir tutumdur.
C) Edebî eserleri anlamak, yazarının hayatını da bilmekle mümkündür.
D) Yazarların yazmaktaki amacı, kendilerini anlat-mak istemeleridir.
E) Bir eserde yazarın ayak izlerini aramak boşuna bir çabadır.
Önlisans Genel Yetenek Genel Kültür Türkiye Geneli 4 16. Soru
5. Ulusal bir hastalığımızın “aydın üretmemek” olduğu-nu düşünürsek ve bunun tarihsel nedenleri arasında aydın üretiminin kitap üretiminin bir türevi olduğunu ve esas burada başarısız kaldığımızı düşünürsek bu yayın çabaların değeri anlaşılacaktır.
Bu parçaya göre ülkemizde aydın yetişmemesi aşağıdakilerden hangisiyle açıklanmaktadır?
A) Bilimsel çalışmaların yetersizliği
B) Aydınlara önem verilmemesi
C) Yayın alanındaki yetersizlik
D) Millî eğitim politikaları
E) Bilime olan saygının azalması
Önlisans Genel Yetenek Genel Kültür Türkiye Geneli 9 17. Soru
6.
I. Bu denemede ateşle oynamayı seven bir Çinli çocuğun rastlantı sonucu kızarmış domuz etini tadan ilk insan olduğu mizah yollu anlatılıyordu.
II. Bu türün en önemli özelliği belki de konu sınırla-maması olmamasıdır.
III. Edebiyat, sanat, insanlar, gelenekler hatta gü-lünç olaylar gibi değişik konular ele alınabilir.
IV. Deneme, yazarın belli bir konuda görüşlerini kısa biçimde anlattığı edebiyat türüdür.
V. Örneğin İngiliz yazar Charles Lamb 19. yüzyılın başlarında, "Domuz Rostosu Üzerine" adlı bir de-neme yazmıştı.
Yukarıdaki numaralanmış cümleler anlamlı bir bütün oluşturacak biçimde sıralandığında hangisi baştan dördüncü olur?A) I B) II C) III D) IV E) V
Önlisans Genel Yetenek Genel Kültür Türkiye Geneli 10 3. Soru
7. İznik 14. yüzyılın ortalarından 17. yüzyılın sonlarına I
değin Osmanlı Çiniciliğinin merkeziydi. Romalılar II III IV
zamanından kalma 1 metre yüksekliğindeki surlarıyla
bu kent, bir açık hava müzesine benziyor. Kente
girmek için hâlâ sağlam olan İnegöl Kapısı’nı V
kullanabilirsiniz.
Bu cümledeki numaralanmış sözcüklerin hangi-sinde büyük harflerin kullanımıyla ilgili bir yanlış-lık yapılmıştır?A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.
Genel Yetenek Genel Kültür 30 DenemeDeneme 9 / 11. Soru
14
2014
PEGEM AKADEMİ YAYINLARI'NDA YER ALAN 2014 - KPSS BENZER SORULAR
8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı yapılmamıştır?
A) Dinsel ve siyasal otoriteler arasındaki savaş batıda yüzyıllarca sürmüştür.
B) Bilge Karasu’nun “beyoğlu” kitabı, meraklıları için, çok geç buldukları bir define gibi.
C) Uzakdoğu’da ipek üretimi ve pamuk lifi kullanımı ise MÖ 2500’lü yıllarda başlamıştır.
D) Ona, Murat beyin yanında nasıl davranması gerektiğini anlatacağım.
E) Orhan Veli’nin ilk şiirleri 1 Aralık 1936 tarihinde Varlık adlı dergide yayımlandı.
Önlisans Mezunları İçin Tamamı Çözümlü Soru Ban-kası Sayfa 225 / 18. Soru
9. Son romanı Pembe Otobüs’le Yunus Nadi Roman I IIÖdülü’nü kazanan Yazar Mehmet Anıl’ın yeni kitabın- IIIda sıra dışı bir hırsızlık öyküsü anlatılıyor. Buca’da
Forbes caddesinde bulunan Güneş apartmanında IV Vbüyük bir hırsızlık yaşanır. Hırsız bütün katları dolaş-
mış, altı eve girmiştir. Polisin bütün çabalarına rağmen
suçlular bulunamaz, dosya kapatılır ve aradan yıllar
geçer.
Bu parçadaki numaralanmış sözlerin hangilerinde yazım yanlışı vardır?
A) I ve III B) I ve V C) II ve V
D) III ve V E) IV ve V
Önlisans Mezunları İçin Tamamı Çözümlü Soru Ban-kası Sayfa 228 / 4. Soru
10. Lefkoşa Atatürk meydanındaki Venedik sütunu I IIVenedikliler tarafından 1550’de dikildi. Bu granit III IVsütunun, Salamis’teki bir mabetten getirildiği sanılıyor.
Lefkoşa, uzaklarda ise Beşparmak Dağları’nı Vseyrediyor.
Bu parçadaki altı çizili sözlerden hangilerinin yazımı yanlıştır?A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) III ve IV E) IV ve V
5000 Genel Yetenek Genel Kültür Soru BankasıSayfa 87 / 14. Soru
11. Son bir iki yıldır 70’li, 80’li yılları anlatan güzel romanlar I IIve anı kitapları yayımlandı, şimdi kırk elli yaşlarına III giren yazarlar o dönemi, bugüne nasıl gelindiğini, IVgençlik yıllarını anlatma gereği duydular. V
Bu cümledeki numaralı sözlerden hangileri farklı türde bir tamlamadır?
A) I ve II B) I ve III C) II ve V
D) III ve V E) IV ve V
Önlisans Genel Yetenek Genel Kültür Türkiye Geneli 6 / 13. Soru
15
2014
PEGEM AKADEMİ YAYINLARI'NDA YER ALAN 2014 - KPSS BENZER SORULAR
12. Aşağıdaki cümlelerden hangisi sıralı bir cümle-dir?
A) Baktığı antika aynada, gülüşünün ışıltısıyla yüzünün çizgileri de kayboluyordu.
B) Her fırtınadan sonra gemilerin daha çok yaşlan-dığını anlatan bir şarkı söylüyordu.
C) Gözlerim uzaklara, ta uzaklara denizin maviliği-ne takılıvermişti.
D) Çocuk sonsuz bir mavide yitip giden şarkıyı söylerken gözümün önünde büyüyordu.
E) Kızağını arkadaşlarına bırakmış, kardan adamın gövdesini şişmanlatıyordu ağır ağır karla.
Genel Yetenek Genel Kültür Yaprak TestTest 26 / 8. Soru
13. Avrupalılar çok eskiden beri doğudan gelen ipek, porselen ve baharat gibi mallara çok ilgi göstermiş-lerdir. Ancak o zaman dünyanın en büyük ticaret yolları sayılan “İpek” ve “Baharat” yollarının denetimi Müslümanların denetiminde bulunuyordu. Bazı Avru-palılar, bu Müslüman ülkelerine giderek zengin olmak istiyorlardı.
Parçadaki altı çizili sözlerden hangisi, aşağıdaki sözcük türlerinden birine örnek oluşturmaz?
A) Edat B) Bağlaç C) Sıfat
D) Zamir E) Fiilimsi
Önlisans Genel Yetenek Genel Kültür Türkiye Geneli 7 / 16. Soru
14. Aşağıdakilerin hangisinde dolaylı tümleç açıklayı-cıyla birlikte verilmiştir?
A) Genç yazarlar, eline kalemi yeni alanlar, hemen ödül peşindeler.
B) İstanbul’a, gençliğimin geçtiği şehre, her yıl gidiyorum.
C) Bütün şehir, eğlencelerin başlamasını dört gözle bekliyor.
D) Yazarın son eseri, iki farklı dalda ödül aldı.
E) Tatil beldeleri, özellikle de Bodrum, dolup taşı-yor.
Önlisans Mezunları İçin Tamamı Çözümlü Soru Ban-kası Sayfa 184 / 16. Soru
15. Aşağıdakilerin hangisinde ara söz farklı bir öge-nin açıklayısıdır?
A) Son işlediğimiz konuyu, birleşik fiilleri, pek anlamadım.
B) İşte ben tam da bu saatleri, akşam saatlerini, seviyorum.
C) Beni serinleten doğa olayını, yağmuru, özledim.
D) Bir zamanlar, bundan on yıl önce, sahalarda fırtına gibiydim.
E) Doğduğum ayı, martı, üç gün sonra geride bırakacağım.
Önlisans Genel Yetenek Genel Kültür Türkiye Geneli 1012. Soru
16. (I) Belki de şanslıyımdır; dün hafif bir yağmur eşli-ğinde karanlık bastırdıktan sonra buraya vardım ve sonra yağmur seli bütün gece durmadan boşaldı. (II) Ama bu sabah kahvaltıdan sonra yağmur dindi ve gün ışığı fırtına bulutlarının katmanları arasından parça parça açtı. (III) Nedense böyle havalar bana ayrı bir keyif vermiştir çocukluğumdan beri. (IV) Bu yüzden şimdi bulutların kenarları parlak ışıklar saçar-ken deniz görkemli bir gümüş parlaklığıyla ışıldıyor. (V) Kasvetli bulut kümesinde verilmiş şanslı bir ara mı, yoksa tatilim için gümüşten ince bir astar mı?
Bu parçada numaralı cümlelerden hangisi parça-nın anlam bütünlüğünü bozmaktadır?A) I B) II C) III D) IV E) V
Önlisans Mezunları İçin Tamamı Çözümlü Soru Ban-kası Sayfa 134 / 9. Soru
16
2014
PEGEM AKADEMİ YAYINLARI'NDA YER ALAN 2014 - KPSS BENZER SORULAR
17. Felaketlere uğruyoruz, bu doğru; ama Avrupa’da ve Rusya’nın batısında 1914-1945 arasında ölen 100 milyon kişiden sonra, asıl tuhaf olan bizim oturup hâlâ insan öldürme adına teknoloji geliştirmemiz. Neden acaba bilimde ve teknolojide olağanüstü bir hız geliştiren beynimiz ahlaksal düzlemde o kadar yavaş ilerliyor? Winston Churchill, kariyerinin başında bir savaşta yalın kılıç bir süvari birliğinin başına geçmiştir. Yaşamının sonunda, hidrojen bombasının kullanılmasına ilişkin bir belge imzaladı. Aynı adam… Kusursuz bir gelişim… Ne yazık ki yalnızca silahlar ve iletişim için.
Bu parçada yakınılan durum aşağıdakilerden hangisidir?
A) Teknolojinin baş döndürücü bir hızla ilerlemesi
B) Teknolojinin yalnızca Batı’da görülmesi
C) İnsanlığı felaketlere sürükleyecek çalışmaların yapılması
D) Barış içinde yaşamak dururken savaş çığırtkan-lığı yapılması
E) İnsanların her türlü gelişmeye tepkisiz kalması
Önlisans Mezunları İçin Tamamı Çözümlü Soru Ban-kası Sayfa 102 / 10. Soru
18. (I) Teknoloji nano ölçeğe doğru ilerledikçe, üreti-len elektronik cihazlar da gittikçe küçülüyor. (II) Bu cihazlar o kadar küçüldü ki artık insanların üzerlerine giydikleri kıyafetlerle veya aksesuarlarla bütünleşik hâle geldiler. (III) Bu bilimsel ve teknolojik gelişme giyilebilen teknoloji olarak biliniyor. (IV) Çoğunuz Demir Adam filmini izlemişsinizdir. (V) Demir zırhla kaplanmış bu giysinin silah gibi atış yapabilme ve bilgisayar gibi kullanılabilme özelliklerinin olması ve bu giysiyi giyen kişinin uçabilmesi hayal gücümüzün sınırlarını zorluyor.
Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisinden sonra “Peki, bu giyilebilen teknoloji ne kadar ileri gidebi-lir?” cümlesi getirilebilir?
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.
Genel Yetenek Genel Kültür Yaprak TestTest 7 / 1. Soru
19. - 20. soruları aşağıdaki parçaya göre cevaplayınız.
Yirmi yıl önce kim derdi ki şu bildiğimiz edebiyat der-gilerinin yahut elimize alıp kokladığımız kitapların dı-şında, başka bir âlem ortaya çıkacak ve orada insan-lar gönüllerince yazılar yazacak, alabildiğine özgür bir alanda yayınevine, editöre, kağıda, baskıya takılma-dan edebiyatın dünyasına giriverecek! Şimdi böyle uçsuz bucaksız bir âlemin tanığıyız. Sanal ortamda edebiyat ya da e-edebiyat diyebileceğimiz bu sınırsız yazı alanı, düşüncenin özgür bir ifade ortamı bulması adına sevindirici bir durum ama bunca üretim, bazı soruları da sormayı gerekli kılıyor. Yayınevlerinin ince eleklerinden geçemeyen yazar ve şairler için internet bir imkân olabilir mi? Sanal ortamdaki bu edebî üretim ne kadar gerçeklik taşıyor? Burada yazıp çizen herke-se yazar, şair diyecek miyiz? Bu âlemin başıboşluğu giderek bir yazı çöplüğüne mi dönüşecek? Buradan gerçek bir edebiyat çıkabilir mi?
19. Bu parçaya göre aşağıdakilerden hangisi sanal ortamın edebiyat üzerinde yarattığı olumsuzluk-lardan biri değildir?
A) Nitelikli eserlerin ayırt edilememesi
B) Yazar, şair ölçütünün belirsizleşmesi
C) Her türlü yazının kontrolsüzce yayımlanması
D) Eserlerin eleştiri süzgecinden geçirilememesi
E) Herkesin düşüncelerini ifade edebilmesi
20. Bu parçada geçen “ince eleklerinden geçemeyen” sözüyle anlatılmak istenen aşağıdakilerden han-gisidir?
A) Eleştiri aşamasından olumsuz sonuç alma
B) Her türlü yayının sergilenebilmesi
C) Sanatçıların kendini özgür hissetmesi
D) Sınırsız bir yazı alanının oluşması
E) Sanatçı üzerinde hiçbir baskının olmaması
Önlisans Genel Yetenek Genel Kültür Türkiye Geneli 1 / 24 ve 25. Sorular
17
2014
PEGEM AKADEMİ YAYINLARI'NDA YER ALAN 2014 - KPSS BENZER SORULAR
21. - 23. soruları aşağıdaki bilgilere göre cevaplayınız.
(I) Üniversiteler, birçok işlevinin yanında, ulusal bilincin diri kalması yolunda yararlı faaliyetler ger-çekleştiren kurumların başında gelir. (II) Onca emek ve zahmet sonucu ortaya konan etkinlikler, ne yazık ki çoğu zaman görmezden gelinir, hafife alınır ya da medyanın popüler tutkusuna malzeme olmadığı için gözlerden nihan kalır. (III) Geçtiğimiz günlerde Erciyes Üniversitesi'nce gerçekleştirilen "Ölümünün 85. Yılında Ömer Seyfettin'i Anma Toplantısı", takip edebildiğim kadarıyla edebiyat ortamlarının dahi ilgi-sine mazhar olmadı. (IV) Uzun süren bir araştırma ve büyük bir emek sonucu Ömer Seyfettin'in hikâyelerini, mektuplarını, hatıralarını, şiirlerini ve diğer yazılarını büyük ölçüde tamamlayarak yedi kitap hâlinde yayıma hazırlayan Hülya Argunşah'ın gayretleriyle gerçek-leştirilen toplantının başlığı "Ömer Seyfettin'i Yeni-den Okumak"tı. (V) Çeşitli üniversitelerden sahanın uzmanı olan akademisyenler, gün boyu bildiriler sunup Türk hikâyeciliğinin bu genç kalemini tanıttılar. (VI) Toplantıya iştirak edenler, Ömer Seyfettin ve eserleri üzerinde yeniden düşünmeyi ya da onun yazdıklarını yeniden okumayı gerekli görmüş olabilirler.
21. Bu parçanın anlatımı için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Sayıp dökmelere yer verilmiştir.
B) Deyimler kullanılmıştır.
C) Tanık göstermeye yer verilmiştir.
D) Anlatıcının yorumlarına yer verilmiştir.
E) Bir konudaki eleştiriler, bir örnekle pekiştirilmiştir.
22. Bu parça iki paragrafa ayrılmak istenirse ikinci paragraf numaralı cümlelerin hangisiyle başlar?A) II B) III C) IV D) V E) VI
23. Bu parçadaki numaralı cümlelerin hangisinde karşılaştırma yapılmıştır?
A) I ve II B) I ve III C) II ve V
D) III ve V E) V ve VI
Önlisans Genel Yetenek Genel Kültür Türkiye Geneli 6 / 24 - 26. Sorular
24 - 26. soruları aşağıdaki bilgilere göre cevaplayınız.
Tarih boyunca birkaçı hariç bütün toplumlar coğrafi açıdan diğerlerine yakın olduklarından, birbirleriyle iliş-kide bulunmuşlardır. Komşu toplumlar arası ilişkilerin ara ara ya da daima düşmanca olduğu görülmüştür. Bir toplum gücünü koruyabildiği sürece ve çevresel zarar dâhil herhangi bir nedenden ötürü zayıflayana kadar düşmanlarını uzak tutmakta başarılı olabilir. Böylesi durumlarda çöküşün doğrudan nedeni, askerî fetihlerdir. Ancak altta yatan temel unsur, toplumun zayıflamasına neden olan genel süreçtir. Buna göre ekolojik, toplumsal veya başka nedenlerden ötürü meydana gelen çöküşler, sıklıkla askerî hezimetler olarak maskelenmiştir. Buna verilebilecek en iyi örnek, Batı Roma İmparatorluğu’nun çöküşüdür. Roma, bin yıl boyunca sınırlarını kuşatmış olan Kuzey Avrupa ve Orta Asya’da yaşayan kavimleri başarılı bir biçimde defetmeyi bilmiştir. Fakat en sonunda savaşı kazanan-lar Romalılar değil, karşı taraf olmuştur. Orta Asya'dan gelen kavimler, nüfusları arttıkça daha iyi silahlar, atlar edinip daha iyi örgütlenmiş, diğer kavimlerin geçirdiği değişimden veya Orta Asya’daki steplerin iklim değişi-minden olumlu etkilenmiş ve başarılı olmuşlardır.
24. Bu parçadan aşağıdakilerden hangisi çıkarılabilir?
A) Askerî yönden güçlü olan topluluklar diğer toplu-lukları hakimiyeti altına almaktadır.
B) Bazı imparatorluklar ayaklanmalar sonucu tarih sahnesinden silinmiştir.
C) Dünya tarihinde yıkılmayan imparatorluk yoktur.
D) Siyasi gelişmeler; toplumsal yapı ve doğadan bağımsız değildir.
E) Kuraklık ve savaşlar tarihin her döneminde görülmüştür.
25. Bu parçaya göre Orta Asya’dan gelen kavimlerin başarılı olmasında;
I. çok sık savaşmaları,
II. silah güçlerinin iyi olması,
III. örgütlenmelerinin kuvvetli olması,
IV. doğa olaylarıyla mücadele etmeleri
etkenlerinden hangileri rol oynamamıştır?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III
D) I ve IV E) II ve IV
18
2014
PEGEM AKADEMİ YAYINLARI'NDA YER ALAN 2014 - KPSS BENZER SORULAR
26. Bu parçanın anlatımıyla ilgili olarak aşağıda veri-lenlerden hangisi yanlıştır?
A) Konunun somutlanması için örneklere başvurul-muştur.
B) Bilgi verme amacı güdülmüştür.
C) Bazı yargılar gerekçesiyle verilmiştir.
D) Öznel ifadelere yer verilmiştir.
E) Tanımlamalara yer verilmiştir.
Önlisans Genel Yetenek Genel Kültür Türkiye Geneli 3 / 25 - 27. Sorular
27. - 29. soruları aşağıdaki bilgilere göre birbirinden bağımsız olarak cevaplayınız.
Bir restoranda öğle yemeği yiyen Ahmet, Belgin, Ce-mil ve Deniz’in yedikleri ile ilgili şunlar bilinmektedir:• Herkes en az iki, en fazla üç parça sipariş
vermiştir. • Bir kişi çorba, bir kişi meyve, iki kişi içecek ve iki
kişi tatlı almamıştır.• Cemil sadece içecek almamıştır. • İçecek alanlardan biri meyve almamıştır. • Ahmet meyve almamıştır.• Çorba alanlardan bir kişi meyve almamıştır.
• • •
27. Deniz çorba ve meyve siparişi verdiyse aşağıdakilerden hangisi kesinlikle doğrudur?
A) Belgin çorba almamıştır.
B) Ahmet meyve almıştır.
C) Belgin tatlı almıştır.
D) Deniz içecek almıştır.
E) Deniz tatlı almıştır.
28.
I. Belgin’in içecek aldığına
II. Çorba alanlardan birinin içecek aldığına
III. İçecek alanlardan birinin çorba almadığına
Bu bilgilere göre yukarıdakilerden hangilerine kesinlikle ulaşılabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) II ve III
29. Tatlı alanlardan biri meyve almadıysa aşağıdakilerden hangisi kesinlikle doğrudur?
A) Ahmet tatlı almıştır.
B) Belgin tatlı almıştır.
C) Deniz meyve almamıştır.
D) Ahmet çorba almamıştır.
E) Belgin çorba almamıştır.
Genel Yetenek Genel Kültür Yaprak TestTest 30 / 8 - 10. Sorular
20142
20123
20104
20083
20066
20142
20124
20104
20085
20063
SÖZCÜKTE ANLAM
Sözcüğün Anlam Özellikleri
Mecaza Dayalı Söz Sanatları
Sözcükler Arasındaki Anlam İlişkileri
Kalıplaşmış Söz Öbekleri
4 İkileme
4 Pekiştirme
4 Deyimler
4 Atasözleri
Kalıplaşmamış Söz Öbekleri
"Dilimin sınırları, dünyamın sınırlarıdır."
LUDWING WITTGENSTEIN
"Dilimin sınırları, dünyamın sınırlarıdır."
LUDWING WITTGENSTEIN
SÖZCÜKTE ANLAM
SÖZCÜĞÜN ANLAM ÖZELLİKLERİ
Başlarken...
Bu üniteden KPSS’de yoruma dayalı olarak her yıl ortalama 2-3 soru gelmektedir.
Sözcükte Anlam ünitesi, gelen soru sayısından ziyade, cümle ve paragrafların tam olarak anlaşılmasında bir te-mel olması açısından çok önemlidir.
Anlamı olan ya da anlamı olmadığı halde cümle kuru-luşunda görev üstlenen ses birliklerine sözcük denir.
Zengin bir söz dağarcığına sahip dilimizde bazı söz-cükler tek bir kavramı karşılarken bazıları birden çok kavramı karşılamaktadır.
Tek anlamlı sözcükler: Sadece bir kavramı karşıla-yan sözcüklerdir:
Örneğin, aşağıdaki sözcüklerin başka anlamlara ge-lebilecek kullanımı yoktur.
kaldırım: Yollarda taşlarla yapılan döşeme:Araba bozuk kaldırımların üstünde sallanıyor, devrilecek gibi oluyordu.
testere: Ağaç, demir vb. şeyleri kesmeye yara-yan, genellikle üçgen biçiminde dişleri olan, dar ve uzunca çelik araç:Ağaç testeresiyle koca kütükleri doğradı tek başına.
Çok anlamlı sözcükler: Kullanıldığı yere ve duruma göre birden çok anlam kazanabilen sözcüklerdir.
Örneğin, “düşmek” sözcüğü kullanıldığı cümleye göre farklı anlamlar kazanabilir:
düşmek:1. Yer çekiminin etkisiyle boşlukta, yukarıdan aşağı-
ya inmek:Havada uçan kuş vurulmuş gibi birdenbire sokağa düşüyor.
2. Bulunduğu yerden ayrılarak veya dengesini yitire-rek yukarıdan aşağıya inmek:Çocukken ağaçtan düşüp ayağım kırılmıştı da ağlayamamıştım.
3. Yere devrilmek, yere serilmek:Çocuk koşarken yere düştü.
1. BÖLÜM
4. Yağmak:Dağlara kar düştü.
5. Vurmak, değmek, rastlamak:İnce uzun dallı badem ağaçlarının alaca gölgeleri sahile inen keçi yoluna düşüyordu.
Dilimizdeki sözcüklerin büyük bir bölümü çok anlam-lıdır, yani temel anlamı dışında kullanılmaya uygun-dur. Dilimizde sözcüklerin kullanıldıkları cümleye göre kazandıkları bu farklı anlamlara da yan anlam ya da mecaz anlam denir.
Gerçek Anlam
Temel Anlam
Bir sözcüğün, akla gelen ilk anlamına temel anlam denir. Bir sözcük tek başına duyulduğunda ya da okunduğunda o sözcüğün temel anlamı akla gelir.
ağız: Sindirim sisteminin başlangıcı olan, üst ve alt çene arasındaki boşluk:
Ağzındaki lokmayı bir türlü yutamıyordu.
boyun: Gövdenin başla omuz arasında kalan kısmı: Sabaha kadar boynum ağrıdı.
durmak: Hareketsiz kalmak, kımıldamamak: Babası odanın ortasında durup biraz düşündü.
Yukarıdaki cümlelerde ağız, boyun, durmak sözcük-leri akla gelen ilk anlamlarıyla kullanılmıştır.
Yan Anlam
Bir sözcüğün ancak temel anlamıyla ilişkili olarak ka-zandığı yeni anlamlardır.
Dilberin başında siyah saç olur. (temel anlam)
Baş sözcüğünün temel anlamı, “insan ve hayvan be-denlerinin en yukarı, en önemli kısmı”dır. Dolayısıyla sözcük, yukarıdaki cümlede temel (ilk) anlamıyla kul-lanılmıştır.
4
Baş sözcüğünün, temel anlamıyla bağlantılı olarak kazandığı yeni anlamlar, yani yan anlamlar ise aşa-ğıda verilmiştir:
Bir şeyin en yukarısı, en yüksek noktası: Çıkam dağlar başına, vatana doğru bakam.
Bir şeyin başladığı, çıkıp yayıldığı yer, kaynak: Bu sonbahar başında bir gün onunla Beykoz çayı-
rına gittik.
Bir şeyin yanı, yakını, çevresi: Fakat nedendir Ya Rab bu susuzluğumuz
Suyu gürül gürül akan çeşme başında.
Yukarıya, üste gelen yön: Yatağın başında oturmuş, durmadan ağlıyordu.
Mecaz AnlamBir sözcüğün gerçek anlamından tamamen sıyrılarak kazandığı yeni anlamlara mecaz anlam denir.
Sıcak sobanın yanında uzun uzun sohbet ettiler.(Gerçek anlam: Yakmayacak derecede ısı veren, üşümeyi önleyecek kadar ısıtan)
Müdür, öğrencilerini çok sıcak karşıladı.(Mecaz anlam: Dostça olan, sevgiyle dolu olan, şefkatli)
Örneklerde görüldüğü gibi mecaz anlamlı kullanımlar-da, sözcük farklı bir anlama geçmiştir.
Pür
D kkatSomut anlamlı sözcüklerin soyut anlama ge-lecek şekilde kullanılması mecaz anlamlı sözcükleri oluşturur.
Gülen gözlerinin manası pek derin.(“Derin” sözcüğü, “anlaşılması, kavranılması zor” anla-mında kullanılmış.)
Bu sözlerinle hepimizi çok kırdın.(“Kırmak” sözcüğü “gücendirmek, üzmek, incitmek” anlamında kullanılmış.)
Aldanma cahilin kuru sözüne.(“Kuru” sözcüğü “soğuk, sevimsiz, hissiz” anlamında kullanılmış.)
C Ona gerçekleri anlata anlata dilimde tüy bitti.C C C
Not
ÖSYM’nin yaptığı sınavlarda “gerçek anlam” ve “mecaz anlam” ayrımı sorulduğunda se-çenekler arasında yan anlamda kullanılmış sözcük de verilebileceği için dikkatli olun-
malıdır. Yan anlam, temel anlamla bir şekilde ilişkilidir ve gerçek anlam başlığında ele alınır oysa mecaz anlam ta-mamen düşsel, gerçek dışı bir anlamdır.
Pür
D kkat
5. Güçlü olduğunubelli etmek, tehdit etmek(diş göstermek)
6. Kötülük yapmakiçin fırsat beklemek (diş bilemek)
7. Zorla veya inatlaistediğini yaptırmak (diş geçirmek)
Sözcük
1. Çene kemiklerininüstüne dizili, ısırıp koparmaya veçiğnemeye yarayan sert, beyaz organlar-dan her biri
2. Çark, testere, tarak,vb. çentikli şeylerdeki çıkıntılardan her biri
3. Sarımsak dilimi, karanfil vb.nde dişe benzetilen tane
4. Bazı dantel veişlemelerin kenarla-rındaki yuvarlak sivri bölüm
Temel Anlam Yan Anlam
Mecaz AnlamGerçek Anlam
“Diş” sözcüğünün anlamları (tdk.gov.tr)
5
ÖSYM’nin son yıllarda sıkça sormaya baş-ladığı “düşsel öge” kavramı da mecazla aynı doğrultudadır. “Mecaz”da da “düşsel ögeler”de de gerçek dışı unsurlara yer verilir.
Aşağıdaki cümlelerdeki altı çizili sözcüklerden hangisi temel anlamda kullanılmıştır?
A) Çevresindekilerin sevgisini kazanan mükem-mel bir insandı babam.
B) Onu, herkese örnek olan olgun tavırları ile ta-nıdık hepimiz.
C) Güneş doğmadan bir saat kadar önce yola çıktık.
D) Bu sevimli, küçük çocuğa kanım hemen de nasıl kaynadı.
E) Dalları çıplak ağaçların arasında bir süre otur-duk.
B seçeneğinde “tavır” sözcüğü “davranış, vaziyet, hâl” anlamlarında, yani temel anlamıyla kullanılmıştır. Diğer seçeneklerdeki sözcükler mecaz ve yan anlamda kulla-nılmıştır.
Cevap B
Aşağıdaki cümlelerde verilen altı çizili sözcükler-den hangisi yan anlamda kullanılmıştır?
A) Acıyla zevki kullanmayı öğrenirsek başarılı oluruz.
B) Araştırmacılar tarafından incelenen hayvanlar serbest bırakıldı.
C) Alabildiğince yeşilliğin uzandığı güzel bir köy-dü burası.
D) Aynı zamanda güzel kumaştan bir boyun atkı-sı vardı.
E) Bilgi edinme yollarını öğrenmeyen insan genel-likle hazır bilgiyi tercih eder.
C seçeneğindeki “uzanmak” sözcüğünün temel anlamı “boylu boyunca yatmak” tır. Verilen cümlede ise “bir alana yayılmak” anlamında, yani yan anlamda (temel anlamla ilişkili) kullanılmıştır. Diğer cümlelerdeki sözcükler temel anlamlarıyla (ilk anlamlarıyla) kullanılmıştır.
Cevap C
Pür
D kkat “Kaçmak” sözcüğü aşağıdakilerden hangisinde temel anlamda kullanılmıştır?A) Sana yeni aldığım bu kazak sanki biraz yeşile
kaçıyor.B) Bir tehlike sezdiğin anda hemen eve kaçar
bizi ararsın.C) Bir aydır alacaklılardan kaçıyor dükkân sahibi.D) Bütün gün havuzdan çıkmayınca kulağına kirli
su kaçmış.E) Odanın halısı biraz sağa kaçmış, sen ne dü-
şünüyorsun?
“Kaçmak” sözcüğünün temel anlamı “hızla koşup bir yere saklanmak”tır. Bu anlam da B seçeneğinde kullanılmıştır.
Cevap B
Aşağıdaki cümlelerin hangisindeki altı çizili sözcük mecaz anlamıyla kullanılmıştır?
A) Gelecek hafta bugün yine buluşalım, dedi bü-yük bir sevinçle.
B) Beyaz at üstünde gelin görününce büyük bir düğün başladı.
C) Çocuğu uyutmak için odaya götürdü yaşlı dadı.
D) Onun bu boş sözlerini dinlemekten artık bık-mıştık hepimiz.
E) Akrabalarını görmek, onlarla konuşmak, has-ret gidermek istiyordu.
A, B, C ve E seçeneklerindeki altı çizili sözcükler gerçek anlamlarıyla kullanılmıştır. “Boş” sözcüğünün gerçek an-lamı “içinde bir şey olmayan”dır. Bu sözcük, D seçeneğin-deki cümlede, gerçek anlamının dışında “değersiz, bir işe yaramayan” anlamında kullanıldığı için mecaz anlamdadır.
Cevap D
Terimsel AnlamBir bilim, sanat, spor ve meslek dalıyla ilgili özel ve belirli bir kavramı karşılayan sözcüklere terim anlamlı sözcükler denir.
Öğretmenimiz bu hafta açıları anlattı. (matematik terimi)
Güreşçilerimiz minderde başarılı olamadılar. (spor terimi)
Sanatçı tiz sesiyle izleyenleri büyüledi (müzik terimi)