Megareportage: Plastic tot in de krochten van de voedselketen

Plastic Fantastic in Afrika: Rondvliegende toiletten, ‘trashy bags’ en meer

PLASTIC

NIEUWS / CULTUUR / BEAUTY / MODE / WONEN / VOEDING / NATUUR EN MILEU / DUURZAAM ONDERNEMEN / REIZEN

Uitgave van de StichtingDag van de Aarde

www.earthday.netwww.krantvandeaarde.nlwww.dagvandeaarde.nl

GRATIS

Megareportage: Plastic tot in de krochten van de voedselketen

Plastic Fantastic in Afrika: Rondvliegende toiletten, ‘trashy bags’ en meer

Mes en vork• Eet niet wat je oma niet kent!• Heerlijke streekproducten van

het eiland Curaçao

Catwalk• Eindelijk. Groene mode is mainstream geworden• Feelgood mode: een fijn gevoel voor koper én maker

Groene Horizon• Luxe kamperen met een groen tintje:

het kan in Engeland en Frankrijk

Mooiste plekjes• In een nieuw jasje:

uitleg over de mooiste plekken door Stichting Landschapsbeheer

DUURZAMEVOORDELEN Zie pagina 24

Jaargang 7, #1februari / maart 2012

Meer comfort en lagere stookkosten met vloer-isolatie van TONZONVeel beganegrondvloeren in Nederland zijn onaan-genaam koud. Dit probleem blijkt eenvoudig te verhelpen met TONZON Thermoskussens. Ook bij vloeren die al met andere isolatiematerialen zijn geïsoleerd, kunt u met deze een unieke Nederlandse uitvinding uw vloer extra isoleren en genieten van een nog fi jner binnenklimaat.

Extra kostenbesparend Een van de bijzondere eigenschappen van het Thermos kussen is dat de vloer nog warmer wordt dan de lucht erboven. Het systeem bespaart mede daarom veel meer energie dan een gewone vloer-isolatie. Bij de bepaling van het energielabel telt het

met Rc=3,8 m²K/W zeer hoog mee. Deze waarde is fors hoger dan van bijvoorbeeld 15 cm PUR-schuim of van de dikke pakken EPS die in de nieuwbouw worden gebruikt.

Gezondheid binnenmilieu De warmere vloer en de droge kruipruimte heeft een positief effect op de gezondheid van het binnen-milieu, dat in veel woningen nog zeer te wensen overlaat. Dat bleek onlangs weer in het programma Apotheek en Gezondheid TV-Magazine van RTL4. Voor een samenvatting van enkele afl everingen kijk op www.TONZON.nl/tv.

Direct zien hoe het werkt? Scan de code en bekijk de fi lmpjes.

TONZON isolatie, isoleren als een Thermosfl esTONZON produceert opvouwbaar isolatiemateriaal dat is gebaseerd op het thermosfl esprincipe. U kunt met TONZON zeer hoge isolatiewaardes halen. Bestaande vloeren worden nog warmer dan in de nieuwbouw en ook een ‘TONZON‘ zolder blijft in de zomer koeler dan een zolder in een standaard nieuwbouwhuis. Omdat u lucht gebruikt die overal gratis aanwezig is, is het volume zeer beperkt. Het TONZON principe is van toepassing op vloeren, muren (voorzetwanden), daken, radiatoren, verwarmingsbuizen, baden, sauna’s, woonboten, chalets en zomerhuisjes.

TONZON BV • Enschede • T: 053 - 433 23 91 • E: info@tonzon.nl • www.tonzon.nl • YouTube: TONZONHR

Radiatorfolie doet onzichtbaar zijn werkEen radiator straalt nu nog naar twee kanten. Niet alleen naar de kamer maar ook naar de muur daar achter. Dat laatste is jammer, want veel warmte gaat zo onbenut verloren. TONZON heeft een nieuw concept ontwikkeld om dit probleem op een slimme en elegante manier te lossen. Niet zoals vroeger met een folie op de muur, maar met een folie die op de achterkant van de radiator zelf wordt aangebracht. Bekijk het fi lmpje op onze website www.tonzon.nl en zie hoe eenvoudig het aanbrengen gaat.

Snel terugverdienen met radiatorfolieTONZON radiatorfolie is de makkelijkste manier om energie te besparen en voor het milieu de meest effectieve. De energie die nodig is voor de grondstoffen, de productie, het transport en de montage bedraagt circa 0,1 m3 gas. Maar u bespaart jaarlijks een veelvoud.

Nu online te bestellen in onze webshop via www.tonzon.nl. De radiatorfolie wordt u per post toegestuurd, het past door de brievenbus.

TONZON voor comfortabel, energiezuinig en gezond wonen met slimme oplossingen voor o.a. koude vloeren en radiatoren

“Het verschil is direct merkbaar. Hadden we dat maar eerder gedaan.”

met slimme oplossingen voor o.a. koude vloeren en radiatoren

“Een prima besteding van spaargeld. Onder de vloer heeft het meer rendement en je krijgt

een prettiger huis op de koop toe.”

Hier doet TonZon

radiatorfolie

onzichtba

ar zijn werk

Wilt u meer weten over Tonzon isolaties? Bezoek onze website www.tonzon.nl en bekijk de video’s op YouTube kanaal TONZONHR.Voor onafhankelijke klantreacties, kijk op onze website www.tonzon.nl > klantreacties.

Voor Koud en klam Na Warm en droog

Infraroodfoto van jaren 30 woning met erker.

Waarom zouden we buiten-muren zo intensief opwarmen?

ADVERTENTIE

3

REDACTIE

INHOUD/REDACTIE

De schaamtasINHOUD

“Mijn huisgenoot draaft wel érg door”, mopperde een journalistenvriendje ooit tijdens een avondje doorzakken. “Zijn nieuwe vriendin is zo’n duurzaamheids-freak. En nu scheidt hij dus maniakaal zijn afval. Tot en met het kleinste flintertje plastic. Hij gaat zelfs met blote handen de vuilnisbak in als ik daar een boterhamzakje in heb gegooid!”

Ik scheid mijn afval ook en moet altijd met een glimlach aan dat gemopper denken wanneer ik thuis een piepklein stukje plastic in mijn verzamelzak gooi. Sinds deze Krant van de Aarde weet

ik dat ik daarmee goed doe. Want lees maar in het – extra lange - hoofdartikel over plastic: de minuscule stukjes plastic in zee gaan een grotere ramp veroor-zaken dan welke olieramp dan ook.

Toch moet ik mij vaak genoeg scha-men. Wanneer ik in de supermarkt sta. Zonder duurzame boodschappentas. Met allemaal plastic verpakkingen (hoe ging dat in het pre-plastic tijdperk eigenlijk?) in mijn winkelmandje. En dat ik dan te lui ben om met die losse boodschappen één voor één mijn hippe stadsfiets met fietstassen en krat voorop in en uit te ruimen. En dan maar weer een plastic tas vraag aan de kassa. Zo’n schaamtas. Ik zie bewuste klanten kijken. Niet boos maar verdrietig.

Gelukkig, bij mij in de buurt loopt een proef met oranje containers voor plastic-inname. De proef is wat mij betreft nu al geslaagd: schuldbewust kan ik mijn schaamtassen kwijt. Oefff. Dat lucht op.

Veel leesplezier gewenst.Afran Groenewoudhoofdredacteur

Jaargang 7 #1 februari/maart

05 Gadget top 5 06 Opinie: Gezond binnen- en buitenklimaat

07 Nieuws op z’n Frans

Mes en Vork

08 Serie streekproducten: Dushi! Lekker eten op Curacao

10 Eet niet wat je oma niet kent

11 Column: TINKEBELL 13 Demeter: De wereld voeden

Wereldwijd

14 Plastic Fantastic in Africa

Special: PLASTIC

16 Megareportage: Plastic tot in de krochten van de voedselketen

Groene Horizon

19 Kamperen met een groen tintje in Frankrijk en Engeland

22 CO2 compensatie: Een Nederlands bos in Turkije

23 Achter de groene horizon 25 De Cultuurpagina Catwalk

26 Frisgroen: Feelgoed mode door jonge ontwerpers

28 Wordt groene mode al mainstream?

29 Mooiste plekjes nieuwe stijl30 Column: Aaltje 31 Op de agenda

Foto: Babette Elise

Foto: Babette Elise

AARDEN (EARTHING)De belangrijkste ontdekking op het gebied van gezondheid?

Verminder op natuurlijke wijze ontstekingen, pijn, stress, slapeloosheid, snurken, hoofdpijn en verbeter het immuunsysteem, het energieniveau en het herstel na ziekte.

CONTACT MET DE AARDENatuurvolkeren hechten grote waarde aan het fysieke contact met de aarde. Dit is voor hen net zo belangrijk als zonlicht, lucht, water en voeding. Uit wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat het directe contact van de huid met de aarde een helendeffect op ons lichaam heeft. Maar wanneer loop jenog op blote voeten buiten?

AARDEN IS DE MANIERom op een natuurlijke manier klachten te vermin-deren. Het is heel eenvoudig en veilig. Maak met je blote voeten contact met de aarde en het helings-proces komt vanzelf op gang. In onze moderne tijd, waarin we op schoenen lopen, onze huizen geïsoleerd hebben en niet meer op de grond slapen, is dit proces verstoord.

PRODUCTENIn Amerika is er een manier ontdekt waarbij je opeenvoudige wijze jezelf met de aarde kunt verbinden, terwijl je binnenshuis bent en tijdens je slaap. Er zijn verschillende producten ontwikkeld die simpel en doeltreffend aarden, onder meer een laken voor op bed, een mat voor op het bureau of op de grond en een muismat.

AARDEN• vermindert de oorzaak van ontstekingen en

vermindert of elimineert de symptomen van veel ontstekingsgerelateerde kwalen en ziekten

• vermindert of elimineert chronische pijn• verbetert je slaap• verhoogt het energieniveau• vermindert spanning en stress in het lichaam

door het tot rust brengen van het zenuwstelsel en de stress hormonen

• verbetert het immuunsysteem• verdunt bloed en verbetert de bloeddruk en de

doorstroming• verlicht spierpijn en hoofdpijn• versnelt het helingsproces bij ziekte• versnelt herstel na intensieve sport en bij

sportblessures• beschermt het lichaam tegen mogelijke

gezondheidsproblemen door elektromagnetische straling, zoals door tv en computer

• normaliseert het bioritme van het lichaam• verlicht de symptomen rondom menstruatie en de

overgang• vertraagt het verouderingsproces

ADVERTENTIE

Earthing Nederland

Aarden (Earthing)

De belangrijkste ontdekkingop het gebied van gezondheid?

Voor meer informatie en/of het bestellen van producten kunt u de website van Earthing Nederland bezoeken: www.earthingnederland.nl Ook kunt u bellen met 0516-471888.

5Gadgets

Gadget Top 5 1 2Op nr.

Elastieken balDeze elastieken bal wordt geproduceerd door vrouwen op Sri Lanka, die na de Tsunami hiermee een klein inkomen verdienen. Een bolletje bevat ongeveer 180 biologisch afbreekbare elastiekjes.

Elastieken bal. Prijs € 64,50. Via www.bureaubewust.nl

Waarom onze nummer 1?

Heel eenvoudig gezegd is deze elastieken bal hét voorbeeld van hoe het kan: duurzaam en eerlijk geproduceerd, kansen biedend aan mensen die het minder makkelijk hebben, biologisch afbreekbaar. Een nummer 1 met een gouden randje.

Kerkkaarsen‘Gewone’ kaarsen worden

gemaakt van aardolie. Niet zo milieuvriendelijk. Een goed alternatief

zijn de prachtige designkaarsen van Atelier Ozo. Ze worden gemaakt van restjes kaarsen afkomstig uit Rooms

Katholieke kerken. En ze staan voor geloof, hoop en liefde.

Prijs € 29,-. Via www.atelier-ozo.nl

Tijd op waterAltijd de juiste tijd zonder netstroom of batterijen, dat kan met de Hydro Power Clock. De klok heeft drie buisjes, die gevuld worden met kraanwater.

Het water wordt omgezet in elektriciteit en de tijd verschijnt in het LCD-schermpje. Pure waterkracht!

Prijs € 7,95. Via www.klokken-expert.nl

Adembenemend Madagascar op DVDDe documentaires van BBC Earth over de aarde en haar bewoners blijven onovertroffen. De bijzondere locaties, de indrukwekkende

landschappen en de diversiteit aan dieren en planten doen woorden tekort schieten. In drie afleveringen van in totaal ruim drie uur gaan de makers van MADAGASCAR op zoek naar buitengewone planten en

dieren die leven op dit prachtige Afrikaanse eiland. Sommige dieren worden zelfs voor het eerst gefilmd.

Madagascar. Gepresenteerd door Richard Attenborough. Adviesprijs DVD €19,99. Adviesprijs Blu-ray €22,99.

Hart voor de wijnkurkBij Mezcla Tulp’s Touch worden champagne- en wijnkurken ingezameld om te bewerken tot prachtige sieraden. Zoals deze Heart 4 Yu-hanger. Het rode huayrurozaadje brengt geluk. Aanvankelijk leek het erop dat alleen nog de synthetische wijnkurk grootschalig werd gebruikt, maar gelukkig keren veel wijnhuizen terug naar de echte natuurkurk. Heart 4 Yu-hanger.

Prijs € 9,95. Via www.mezcla-tulp.com Meer weten? Download de i-nigma QR scanner en scan met je smartphone deze QR-codes!

Op nr.

4Op nr.

Op nr.

3

5Op nr.

6

Gezonde longen hebben baat bij een schoon binnen- én buitenklimaat Stichtingen, wetenschappers, leveranciers van isolatiematerialen en – uiteindelijk – ook de overheid lijken elkaar gevonden te hebben waar het gaat om onze longen. De algemene stellingname is inmiddels dat een slecht bin-nen- en buitenklimaat negatieve effecten heeft op de luchtwegen. Inmiddels zijn door de wetenschap ook de grootste boosdoeners in kaart gebracht. Waar het buitenklimaat voornamelijk te lijden heeft onder luchtvervuiling en zaken als fijnstof en smog, is het binnenshuis voornamelijk de ongebreidelde groei van huisstofmijten die kan leiden tot allerlei vervelende aandoeningen aan longen en slijmvliezen.

BuitenshuisOnze luchtwegen kunnen last ondervinden van bijvoorbeeld hooikoorts en andere allergieën. En door het veranderende klimaat, met planten – en dus pollen – uit warmere streken die nu in het opwarmende Nederland kunnen aarden, kan het zijn dat we meer of andere longgerelateerde klachten ondervinden. Toch blijft de grote veroorzaker van klachten aan het ademhalingsapparaat de luchtvervuiling (‘smog’, fijnstof) die steeds grotere vormen aanneemt. Luchtverontreiniging is een internationaal probleem. De Nederlandse overheid wil de schadelijke stoffen in de lucht beperken. Zij doet dat door normen te stellen voor schone lucht en door eisen te stellen aan de gassen die worden uitgestoten. Tevens probeert zij invloed uit te oefenen op internationale regelgeving op het gebied van milieu en milieunormen. De gewone burger heeft hier weinig directe invloed op, maar kan zijn of haar eigen gezondheid bewaken met handige tips en voorlichtingsmateriaal die bijvoorbeeld

het Astmafonds biedt. Bovendien lobbyt deze voorvechter van gezonde én zieke longen met campagnes als ‘Vieze lucht verziekt je longen’ bij burgers en overheidsinstellingen voor een beter milieubewustzijn.

BinnenshuisVan invloed op het klimaat binnenshuis zijn onder andere:• vocht - Elke dag produceren bewoners, huisdieren en

planten ongeveer 10 liter vocht in een woning; - uit de bodem komt via de kruipruimte ook

vocht de woning binnen, soms wel tot 10 liter per dag

• afvalstoffen van brandende apparaten zoals een geiser, cv, kachel of gasfornuis;

• kookluchtjes; • rook; • radongas• chemische stoffen uit bouwmaterialen en consu-

mentenproducten, zoals vluchtige organische stoffen, formaldehyde, asbest en radon

• huisstofmijt • schimmels; • fijnstof; • inpandige garages, waardoor benzeendampen

in de woning kunnen komen; • uitstoot van schadelijke stoffen door bedrijven

onder, naast of boven de woning, zoals stomerijen en garagebedrijven.

Kou en vocht zijn een ideale voedingsbodem voor schimmels en huisstofmijt. Deze kunnen dus het best bestreden worden door vocht te beperken en het leefgebied van huisstofmijten warmer te maken. De toetreding van vocht uit de bodem kan eenvoudig tot nul worden gereduceerd met een stevige bodemfolie. Er zijn folies op de markt die ook de toetreding van het radioactieve radongas remmen. De praktijk lijkt aan te tonen dat vloerisolatie met thermoskussens de vloer het warmst maakt, ook onder de meubels en zelfs langs de randen van de vloer. Pur-schuim maakt de randen kouder ipv warmer en wordt in het algemeen lang niet dik genoeg gespoten om een substantieel warmere vloer te krijgen. Dat is wel belangrijk want een warmere oppervlak gaat gepaard met een lagere luchtvochtigheid in het leefgebied van huisstofmijten. Dit vermindert de aanwezig-heid van deze organismen en daarmee de klachten die zij kunnen veroorzaken. Iets waar het Astmafonds het mee eens is. De overheid heeft maar weinig aandacht in regel-geving en voorlichting voor het vocht uit de kruipruimte en de huisstofmijtproblematiek. Uit onderzoek blijkt dat het vervangen van enkelglas door dubbelglas een forse stijging van de allergeenconcentratie in de vloerbedekking met zich meebrengt wanneer de vloer niet is geïsoleerd. Hierdoor zijn mogelijk tienduizenden mensen chronisch ziek geworden. Het RTL4-programma Apotheek en gezondheid heeft op haar website www.aeng.tv een meldpunt geopend waar mensen met hun ervaringen terecht kunnen.

Albert Poutsma is voorzitter van stichting Dag van de Aarde. Hij schrijft hier op persoonlijke titel.

Opinie

7

JE EET 522 DIEREN Als je straks dood gaat heb je 522 dieren verorberd. Dat heeft de Nederlandse Vegetariërsbond berekend. Dat zijn 490 kippen, 27 varkens, 3 runderen en 2.5 lammetjes. Bij elkaar opgeteld komt dit neer op gemiddeld 3200 kilo vlees in een mensenleven, ofwel veertig kilo per jaar.

Volgens de bond betekent een vleesloze dag per week al 74 dieren per mensenleven. Een onderzoek van Natuur & Milieu leert dat slechts twee van de elf hoofdgerechten in restaurant vegetarisch is. Er is ook goed nieuws: de flexitariër is in opkomst. Dat zijn mensen die eens per week vlees vervangen door een vegetarisch alternatief. Slecht dertien procent van de Nederlanders eet nog iedere dag vlees. We gaan de goede kant op.

Nieuws op z’n FransRedacteur Frans van der Beek geeft zijn visie op wereldwijd duurzaam nieuws.

Groenezoekmachines? Lekker makkelijk om altijd Google te gebruiken als je iets zoekt. Als je met vinden een bijdrage wilt leveren aan een betere wereld kun je terecht bij de volgende zoekmachines, waarbij gebruikers geld doneren aan natuur- en klimaatprojecten:• www.ecosia.org• nl.forestle.org (redde al meer dan 10.319.493,0 m²

regenwoud)• www.ecocho.nl• www.treehoo.com• www.ecosearch.org• www.goodsearch.com.

Zoekmachines die stroom besparen dankzij een zwarte achtergrond:• www.blackle.com• www.earthle.com.En als je louter groene resultaten wilt:• www.greenmaven.com• www.menta.nl• www.ecoseek.net• www.ecoearth.info• www.greenlinkcentral.com

Ik zeg: doen!

GROEN DOE JE MET MARIE-CLAIRE

Journaliste Marie-Claire van den Berg schreef een boek voor mensen met een druk leven die geen tijd hebben om tuin of balkon te transformeren tot een groen paradijs met eetbare groenten en vruchten. “Groen Doen” (ISBN 978904720204) geeft je de inspiratie. Marie-Claire doet verslag van haar zoektocht naar een klimaatvriendelijk bestaan. Ze laat je weten hoe je biologisch boodschappen kunt doen zonder duurder uit te zijn. Of wat het precies betekent als een keurmerk beweert dat vis duurzaam is gevangen. Ook controleert ze de cosmeticamerk-en op hun groene claims. Handig en leerzaam en het geeft je dat weldadige groene gevoel.

WAT KRIOELT DAAR?Beestjes in en rondom het huis ontdekken. Is dat leuk? Ja, dat is leuk met de Dierenzoeker, een web-site die is gelanceerd door Het Klokhuis en museum Naturalis. Er staan nu 110 dieren en beestjes in de database, zoals stadsvogels, spinnen, duizendpoten, vlinders, rupsen, torren en slakken. Daar komen dit jaar nog vierhonderd soorten bij. Je kunt zelf kleur, vorm en bijvoorbeeld het aantal poten invullen in de zoekmachine en zo kom je stap voor stap achter de naam, het uiterlijk en het gedrag van het krioelende, kruipende, vliegende of spartelende beest. De natuur is dichterbij dan je denkt. Ook in de slaapkamer? Jazeker, www.dierenzoeker.nl laat weten welke.

Nieuws

VUILE BLACKBERRYHet zit Blackberry niet mee. Enkele maanden geleden was het netwerk enkele dagen ‘uit de lucht’, waardoor gebruikers verstoken waren van email en internet. Nu maakt Greenpeace bekend dat dit merk het meest vervuilende mobieltje op de markt brengt.

De smartphone staat helemaal onderaan de lijst van groene elektronicafabrikanten. HP staat bovenaan (gefeliciteerd!), op afstand gevolgd door Dell, Nokia, Apple en Philips. Greenpeace controleerde op CO2 uitstoot, gifstoffen, recyclebaarheid, energieverbruik en verpakking. Blackberry krijgt strafpunten.

O, DIE PROPERE FRIEZEN

Eind maart krijgt Friesland een aanval van proper-heid. Dan is het ‘Himmeldei’, ofwel schoonmaak-dag. In veel gemeenten deelt de gemeente hand-schoenen, prikstokken en vuilniszakken uit en gaat vooral de jeugd op zoek naar de rotzooi die asociale types met een IQ van tussen de veertig en de vijftig op straat en in de natuur hebben geflikkerd. Mensen met verstand en goede smaak gaan er dan op uit om de troep op te ruimen. Een prima initiatief. Neder-land volgt met Clean Up Day, een beweging van wereldformaat en dat is nodig ook, want er zwerft honderd miljoen ton (!) rommel op deze planeet. Kijk maar eens op cleanuptheworld.org als je mee wilt doen.

8

Deel 6: Dushi!Lekker eten op Curaçao

Serie: StreekproductenDoor Renske de Zwart

Mes en VorkScherpe en prikkelende artikelen in het katern over eerlijk en gezond eten.

Een kleine wandeling door Willemstad is al een culinaire ontdekkingsreis; op vele plekken staan bijzondere straatventers die smakelijke snacks verkopen. Maar ook de drijvende markt met de vissersboten die direct van zee hun dagvangst verkopen, en de aangrenzende markt met een overdaad aan exotische groenten, fruit en kruiden bepalen de sfeer en geur in Willemstad.Met haar mengeling van vele culturen en nationaliteiten is de Curaçaose keuken net zo gevarieerd als haar inwoners. Soms vindt je in één gerecht invloeden uit de inheemse, Spaanse, Nederlandse en Creoolse keuken. Er is niet één Curaçaose keuken, het is een samengaan van uiteenlopende smaken en invloeden. Natuurlijk zijn er wel ingrediënten en gerechten die specifiek bij Curaçao horen zoals cactussoep, gestoofde leguaan of zout vlees. Maar die vind je gerust op een menukaart naast nasi goreng, gegrilde dorade met pepers of een kaaskroket.

Marshe BieuwDe plek waar je kennis kunt maken met de authentieke keuken is de beroemde overdekte markt in Willemstad: Marshe Bieuw. Daar eten is een belevenis. De markt bestaat voor de ene helft uit een lange balie met enorme fornuizen die op houtskool worden gestookt. Daarachter staan verschillende koks die hun eigen keuken bestieren, geholpen door familie en vrienden. Je kunt niet reserveren maar moet plaatsnemen op lange tafels die tegenover de balie staan. De koks staan in de kokende hitte boven het gloeiende houtskool vissen te bakken of stapels pannenkoeken met pompoen en rozijnen. Ook roeren grote armen met nog grotere pollepels in enorme pannen met soep en stoofpotten. Waar het het lekkerst ruikt ga je in de rij staan en laat je je bord volscheppen.Op een steenworp afstand is vervolgens de overdekte markt waar je eten kunt kopen: de ronde markt van Punda. Hier kun je eindeloos rondjes

lopen langs kraampjes met eten, kleding , potten en pannen. In de binnenbocht huizen voornamelijk de slagers in kleine winkeltjes. Hier liggen varkensneuzen in de vitrine naast stapels gedroogd vlees, of hangt een gevilde geit aan een grote haak. De buitenring bestaat uit losse stalletjes waar je kokosnoten laat openhakken om ze leeg te drinken en je de geurigste kruiden, gekke souvenirs en kleurige kleding vindt.

DushiOf heb je trek in iets zoets? Dan loop je verder, naar buiten waar elke dag op de brug een kraampje staat waar de versgebakken zoetigheden je toelachen, zoals panseiku (gebrande pinda’s in een knapperig laagje gekarameliseerde bruine suiker) of kokada (taartjes van geschaafde verse kokos met gekleurde suikersiroop in uitbundige kleuren). Lekker, smakelijk, zacht; dushi in het papiaments. Het geldt voor al het lekkers dat je er kunt kopen.

Zuurzak

De warme zon schijnt op de pastelkleurige huizen van Willemstad. Mensen lopen af en aan over de brug die het oude en het nieuwe deel van de stad met elkaar verbindt. Het water van de rivier klotst tegen de kade en de zeelucht vermengt zich met de geur van gefrituurde pasteitjes die op de hoek van de straat worden verkocht. Even verderop prijst een man zijn gekookte pinda’s en hartige cakejes gemaakt van witte bonen aan. Als je dorst hebt kun je terecht bij kleine stalletjes op straat waar ze verse fruitshakes voor je maken. En niet in de smaken aardbei of vanille, maar er is keuze tussen inheemse vriuchten zoals zuurzak of mispel.

9

Weet of maak jij nog een bijzonder streek-gerecht of -product? Laat het ons weten en misschien neemt Renske de Zwart het mee

in haar Ronde van Nederland. Tips kun je sturen naar

renske.de.zwart@krantvandeaarde.nl

Mes en Vork

Jaanchie’sMaar ook elders op het eiland kan de culinaire ontdekkingsreis worden voortgezet. Zo moet elke bezoeker van het eiland toch eenmaal bij Jaanchie’s gaan eten. Jaanchie’s is de vrolijke en gastvrije ‘godfather’ van de Curaçaose keuken die als enige nog leguaan op de menukaart mag hebben staan. Wat eens volkseten was (“als je honger had ving je een leguaan en vroeg je je moeder om er soep van te koken”, vertelt een oude inwoner van het eiland) is nu een schaars goed. De leguaan is bedreigd en mag niet meer worden gevangen en gegeten. Nog zo’n lokaal gerecht dat aan populariteit ten ondergaat is de koningsschelp, oftewel conch . De grote prachtige roze schelp die men ooit zo uit de branding pakte is ernstig overbevist. Hij staat nog steeds op vele menukaarten maar wordt tegenwoordig diepgevroren ingevlogen uit de Filippijnen.

Snèk Waar je ook gaat op het eiland, als je honger hebt biedt de ‘snèk’ uitkomst. Elk moment van de dag kun je daar aankloppen voor een snelle hap, koffie of een ijskoud biertje. Je kunt er ontbijten of de dag afsluiten. De snèk is een soort afhaalbalie met tralies er voor waar je staand een kroket of pasteitje eet , maar bij een aantal kun je ook grotere maaltijden krijgen, of zelfs kleine boodschappen doen. Groot of klein, ze zitten op bijna elke hoek van de straat. Je herkent ze aan de vele brommertjes en auto’s die er geparkeerd staan en de mensen die er voor op een bankje zitten of gebroederlijk naast elkaar aan de balie hangen. Hier neemt men het nieuws van de dag door, en ontmoet men elkaar. De snèk is onlosmakelijk verbonden met het dagelijks leven op Curaçao.

’s Avonds na het uitgaan wordt de Truki Pan van stal gehaald. Rond middernacht staan deze vrachtauto’s, of caravans langs de hoofdwegen in de buurt van uitgaansgelegenheden. Ze zijn ingericht als afhaal grillbar en bij de bekende staan mensen rijen dik te wachten voor broodjes barbecue steak of karbonade. Lekker met veel (pinda)saus en je hebt je bodem voor de volgende ochtend weer gelegd. Zo ben je op Curaçao de hele dag, van vroeg tot laat verzekerd van lekker eten. Dushi!

Typisch Curaçaose gerechten zijn:

• Yuana-gestoofde leguaan, smaakt als kip. Of probeer de leguanensoep (sopi Yuana). Alleen te eten bij Jaanchie’s die ze als enige kok op het eiland mag fokken voor consumptie.

• Kabritu - gestoofde geit. Stoofpotten (stoba) zijn het basiseten van de Curaçaose keuken. Ze zijn er in alle soorten en smaken. Geit is specifiek voor het eiland.

• Kadushi – cactussoep. Basic food voor arme mensen. Je kunt het puur eten, of in combinatie met allerlei vlees, kip en groenten. Hoe rijker je bent, hoe meer gevuld je soep is.

• Conch of wel koningsschelp. Wordt verwerkt in stoofschotels, kroketten, soepen.

• Keshi Yena- een gevulde kaas (een kleine ronde Edammer). Dit eet je vooral thuis bij feestelijke gelegenheiden. Het meest beroemde gerecht van Curaçao, samen met de:

• Bolo Pretu, een donkere, machtige fruittaart die doet denken aan de Engelse Christmas Pudding. Dit is de taart die gegeten wordt bij feestelijke momenten zoals doopfeesten en trouwerijen. Niet bij de bakker te krijgen.

Weet of maak jij nog een bijzonder streek-gerecht of -product? Laat het ons weten en misschien neemt Renske de Zwart het mee

in haar Ronde van Nederland. Tips kun je sturen naar

renske.de.zwart@krantvandeaarde.nl

10 Mes en Vork

Amerikanen eten niet meer, beweert Pollan, maar nemen eetbare voedselachtige substanties tot zich. Dat doen zij meestal voor de TV of in de auto en vaak alleen. Tegelijkertijd is de Amerikaan voortdurend bezig met voeding, diëten en het idee van gezond eten. De voedingsindustrie speelt daar op in door voortdurend nieuwe ‘gezonde’ voed-selproducten op de markt te brengen. Suiker wordt vervangen door zoetstoffen, vet wordt geweerd. Maar nergens ter wereld is er zoveel obesitas en suikerziekte als in Amerika. En dat noemt Pollan de ‘Amerikaanse paradox’: een opvallend ongezonde bevolking die voortdurend bezig is met gezonde voedingsproducten en diëten. Maar deze nieuwe producten en eetpatronen werken juist averechts.Om dit tij te keren (want ook de Europeanen nemen deze slechte gewoontes meer en meer over) houdt Pollan in zijn boek een pleidooi voor écht eten, niet teveel en vooral plantaardig. Daarnaast wil hij de bijbehorende eetcultuur waarbij er met elkaar aan tafel wordt gegeten weer in ere herstellen.

Om dit te bereiken geeft Pollan de volgende tips: koop geen voedingsmiddelen met onbekende of niet uit te spreken ingrediënten, met meer dan vijf ingrediënten of fructoserijke maïsstroop. Mijd voedingsproducten met gezondheidsclaims. Winkel niet in het midden van de supermarkt, maar in de periferie, waar de verse producten staan. Of beter nog: blijf liever helemaal weg uit de supermarkt en koop je eten op de markt of bij de lokale groente-boer, bakker en slager.

Om zijn stellingen te onderschrijven is hier een ouderwets en verrukkelijk recept van stoofvlees met appelstroop zoals oma het maakte. De ingrediënten zijn allemaal bij natuurvoedingswinkels en de biologische slager te vinden. Als je ook nog bood-schappen doet zoals oma het deed; met een mand aan de arm, zonder plastic verpakkingen alles los er in kieperen dan ben je helemaal goed bezig!

Eet niet wat je oma niet kentAls je overgrootmoeder een pakje gedroogde groentesoep in handen zou krijgen zou ze de lijst met ingrediënten niet herkennen. Wat je eet als je deze soep maakt is geen echt voedsel maar een optelsom van geproduceerde voedingsstoffen. “Hoe meer je aan voedsel gaat sleutelen, hoe minder het echt eten is”, betoogt Amerikaans schrijver en journalist Michael Pollan. Volgens hem moeten we terug naar de voedselcultuur van onze (over)grootouders. “Eet niet wat je oma niet zou herkennen als voedsel”, beweert hij in zijn boek ‘Een pleidooi voor echt eten. Manifest van een eter’.

Oma’s stoofvlees met appelstroopIngrediënten voor 4 personen:4 uien, fijngesneden100 gr roomboter3 el. appelstroop5 laurierblaadjes5 kruidnagelen7,5 liter (rundvlees)bouillon600 gr. sukadelappen (draadjesvlees), in grote dobbelstenen gesnedenzout en peper

Braad in een braadpan de uien in de helft van de boter zo’n 5 tot 6 minuten zonder ze bruin te laten worden. Voeg de appelstroop, laurier en kruidnagel toe, bak dit even mee en schenk de bouillon er bij. Braad in een andere pan de stukken vlees met zout en peper bestrooid, aan in de overige boter. Niet te heet, maar wel tot er een mooi bruin randje aan zit. Leg ze daarna in de bouillonjus bij de uien. Het vlees moet net onder staan. Voeg evt. nog wat water toe. Stoof het vlees op een heel laag pitje gaar in 2.5 à 3 uur. Je kunt het vlees afdekken met vetvrij papier met een gaatje er in om te zorgen dat het water langzaam verdampt.Je kunt ook de braadpan met deksel (zonder plastic handvaten natuurlijk!) in de oven zetten op 180 graden. Breng op smaak met zout en peper en eet er aardappelpuree bij en ouderwetse (beetgaar) gekookte spruitjes met een klontje boter en nootmuskaat.

Mic

hael

Pol

lan,

Een

ple

idoo

i voo

r ech

t ete

n. M

anife

st

van

een

eter

, De

Arb

eide

rspe

rs, 2

011

Door Renske de Zwart

???stabilisatoren

E415smaakversterkers

E621

E627

geleermiddelen

emulgatoren

verdikkingsmiddelen

11

Rot op met je berg!

Column

Afgelopen maand opende een tentoonstelling met mijn werk in Ljubljana, Slovenië. Het is raar, want ik heb aardig veel gereisd, maar deze omgeving was vol-strekt nieuw voor mij. Ik had ge-luk: de lucht was redelijk helder op het moment dat ik aan kwam vliegen en het uitzicht vanuit de lucht op de bergen en het land-schap was overweldigend. Ook tijdens de rit met de taxi vanaf het vliegveld naar de stad Ljubljana keek ik mijn ogen uit naar al het groen en weer die prachtige ber-gen in de -niet zo verre- verte. Het deed mij ergens ook denken aan vakanties die ik ooit met een ex-geliefde doorbracht aan het meer van Geneve. Die hoogte, dat uit-zicht gaf mij altijd het ultieme gevoel van rust. Een heerlijk gevoel van niet thuis zijn.

Nu loopt er hier in ons lage, vlakke Nederland een knakker rond, zo’n journalistje met ‘eigen ideetjes’, laten we hem voor de grap “Thijs Zonneveld” noemen, die het hele concept van reizen - dat je dan eens iets anders ziet

en echt ervaart dat je in een an-der land bent en dat dat heel erg fijn kan zijn,- niet helemaal heeft begrepen.

Thijs Zonneveld heeft een plan bedacht dat zelfs (letterlijk) van de grond lijkt te gaan komen. Thijs Zonneveld gaat een berg bouwen. Althans, dat zegt hij zelf: www.diebergkomter.nl

Kijk, hij heeft dan wel terecht geconcludeerd dat ons land erg plat is, maar even over het hoofd gezien dat dat misschien wel een eigenschap is die op zijn minst zeer bijzonder te noemen is.

Dus ik ben tegen. “Verhuis lek-ker naar Ljubljana”, zou ik tegen Thijs Zonneveld willen zeggen. Nederland is niet voor niets zoals het is. Blijf met je poten van het ontwerp af . Home sweet home - Laagland.

Looove TINKEBELL

www.odin.nl

Elke week een tasmet biologische

groenten en fruitvan het seizoen

ADVERTENTIE

Column: Tinkebell

Biologische kwaliteit van oudsher!De zuivelfabriek in Limmen was de eerste verwerker van biologische melk in Nederland. Vanaf de oprichting van de fabriek in 1905 is er een rijke zuivelkennis opgebouwd. Die proeft u sinds 1980 in de beste kwaliteit biologische en biologisch-dynamische zuivel. 130 veehou-ders leveren dagelijks hun verse melk voor Zuiver Zuivel producten. Via de houdbaarheidsdatum op de verpakking kunt u terugvinden van welke veehouders de melk in uw product onder andere afkomstig is.Kijk voor meer info op www.zuiverzuivel.nl.

Demeter is het keurmerk voor productenvan biologisch-dynamische bedrijven.

Biologisch-dynamisch werkende boeren en tuinders vormen de bron waaruit ‘biologisch’ is ontstaan. Het Demeter keurmerk stamt al uit 1928!Maar Demeter gaat verder dan EKO. Er zijn hogere eisen voor het sluiten van kringlopen van mest en voer op het eigen bedrijf, voor dierenwelzijn,maar ook in de verwerking die zo puur mogelijk is. En dat proef je!Meer info: www.stichtingdemeter.nl

Gezonde bodem, gezonde planten, gezonde dieren, gezonde mensen, gezonde aarde.

(actie is geldig bij alle Estafette-winkels t/m 31 maart 2012, max. 1 bon per klant)

Demeter is het keurmerk voor producten uit de biologisch-dynamische landbouw. www.demeter-bd.nl

Tegen inlevering van deze bon ontvangt u 10% kassakorting op 1 Demeter-artikel naar keuze

bij Estafette de biologische eetwinkel.

Ontdek ons!www.estafettewinkel.nl

ADVERTENTIE

Granen van Europese bodemLunaeTerra, hét merk voor biologisch-dynamische (BD) voeding, heeft een breed assortiment rijst, granen, melen en bakmixen en pasta’s. Afkomstig van kleinschalige Europese BD-boerderijen. Zo rijpt de zilvervliesrijst op de Italiaanse Povlakte en komen de gerst, spelt en tarwe van Duitse akkers.

Volwaardig is waardevolWe zijn er trots op dat onze BD-boeren geweldige producten voortbrengen zónder kunstmest, chemie en mestoverschotten. Als de rijst en granen geoogst worden, zijn ze sterk, vitaal en volrijp. We verwerken de graankorrels zo heel mogelijk, omdat de voedingswaarde én vitaliteit dan zoveel mogelijk behouden blijven.

Onze boer denkt in cirkeltjesGraan is een sleutelgewas in de biologisch-dynamische landbouw. Het stro, dat overblijft na het dorsen, is een warm en zacht ligbed voor de koeien, varkens en kippen. In de stal vermengt de dierlijke mest zich met het stro en dát gaat terug op het land en is de beste basis voor vitale akkers. Akkers die een belangrijke functie hebben als groeiplaats van zeldzame kruiden en broed- en voedselplaats voor vlinders, vogels en andere dieren. Wij vinden het heel logisch dat onze boer in cirkeltjes denkt!

LunaeTerra heeft zo’n 20 producten op basis van granen. Verkrijgbaar bij de Natuurwinkel, GooodyFooods en andere natuurvoedingswinkels.www.luna-e-terra.nl

ADVERTORIAL

13Demeter

De wereld voedenDe vraag klinkt herhaaldelijk op discussie-platforms; kan biologische landbouw de wereld voeden? En meestal wordt daar direct ontkennend op geantwoord. Zeker niet met de huidige 7 miljard bewoners, laat staan met de verwachte 9 miljard wereldburgers in de toekomst, die ook nog eens steeds meer vlees willen eten. Conclusie: biologisch is leuk als kleine nichemarkt, maar daarnaast hebben we het serieuze werk nodig met kunstmest, chemie en genetische manipulatie.

Deze discussie wordt gevoerd vanuit de gedachte dat de opbrengst per hectare almaar omhoog moet. Maar onderbelicht blijft de vraag wat het betekent voor de bodemvruchtbaarheid wanneer we steeds meer eisen van de bodem, zeker wanneer men vooral monoculturen teelt. Dat vraagt nu al om steeds meer kunst(mest) en vliegwerk. Wereldwijd raakt steeds meer landbouwgrond onbruikbaar door uitputting van de bodem, overbemesting en gebruik van bestrijdingsmiddelen. Dat enorme verlies aan productiecapaciteit wordt in discussies gemakshalve nogal eens over het hoofd gezien. Bovendien zijn voor de productie van kunstmest grote hoeveelheden fossiele brandstoffen nodig. Grootschalige landbouw betekent ook een aanslag op de biodiversiteit (red.: dat zijn alle planten- en dierensoorten op aarde die de natuur in balans houden). Is productieverhoging dan wel het antwoord? En als we meer produceren, voor wie doen we dat dan? Soja voor varkensmagen, maïs voor autobrandstof? Zou vlees niet een veel hogere prijs moeten hebben, de werkelijke prijs, met daarin alle nadelen voor ons milieu verdisconteerd?

Juist de biologisch en biologisch-dynamisch bedrijven werken aan het behoud van de vitaliteit en veerkracht van de bodem. De mest op de BD-bedrijven komt van het eigen vee (gesloten kringloop). Biologische boeren halen de (natuurlijke) mest, indien nodig, elders. Door meerdere gewassen te telen en aandacht te besteden aan de natuur op het bedrijf leveren deze boerderijen juist een positieve bijdrage aan de instandhouding van de biodiversiteit. En verlies aan biodiversiteit is volgens de VN voedsel en landbouworganisatie FAO de belangrijkste bedreiging van onze voedselzekerheid.

Bovendien blijkt biologische landbouw door de betere bodemstructuur vaak beter bestand tegen droogtes en extreme regenval. Dat is voor de voedselzekerheid op langere termijn een groot voordeel. De discussie over voedselzekerheid is ingewikkeld en wordt vaak misbruikt vanuit economische belangen. Behalve bovengenoemde punten speelt er nog meer. Het is bovenal een verdelingsvraagstuk. Dat wereldwijd ongeveer evenveel mensen lijden aan ondervoeding als aan vetzucht geeft al veel stof tot nadenken.Voor het behoud van de aarde en onze capaciteit om voldoende voedsel te produceren is een open en op feiten gebaseerde dialoog nodig. Zeker is dat alleen een energie- en waterzuinige landbouw die de ecologische draagkracht van de directe leefomgeving als uitgangspunt neemt, de problemen op een structureel niveau kan oplossen. En op dat terrein heeft vooral de biologisch-dynamische landbouw ons veel te leren.

Bert van Ruitenbeek , directeur Stichting Demeter

De winnaar van de Demeter-actie uit de vorige

krant van de aarde is:

Toos Kluijtmans uit Heeze

Dit was haar slagzin:Demeter is voor mij… een begrip

van waarde. Met Demeter verbeter ikmezelf en de aarde.

Het Salamita-pakket is haar inmiddels toegestuurd.

14 WereldwijdHet katern over internationale samenwerking. Over mensen, ontwikkelingen, grote én kleine initiatieven.

Plastic Fantastic in AfrikaVan rondvliegende toiletten van afbreekbare plastic zakjes tot immense plastic kunstwerken van weggegooide plastic flesjes. Afrika-correspon-dent Marlies Pilon duikt in de fascinerende levensloop van plastic afval op het Afrikaanse continent.

Door onze Afrika-correspondent Marlies Pilon

Plastic is alom vertegenwoordigd in het straatbeeld van stedelijk Afrika. Weggegooide tasjes slingeren op straat, verstoppen het riool. Flesjes dwarrelen verloren rond. Een prullenbak? Die is er zelden. Laat staan een vuilnisman of groene biobak. Dus wordt plastic vaak weggegooid, of verbrand. Als je op straat een mango of banaan koopt, gaat die al snel van hand tot hand in niet één, maar vaak twee plastic tasjes. En als de banaan op is? Dan ligt het plastic alweer op straat. Toch is deze houding stilaan aan het veranderen. Want plastic kan ook geld opleveren, kunst zijn, of veranderen in een modieuze tas. In supermarkten duiken herbruikbare rieten manden en tassen op en inwoners van grote steden kunnen wat bijverdienen met het verzamelen van ronddwalend plastic dat naar de recyclefabriek gaat. Hieronder volgen vier voorbeelden van projecten in Afrikaanse landen die oude plastic troep een nieuwe rol toebedelen.

Oeganda: “Je kunt afval schoonheid geven”Hoewel in Oeganda het besef doordringt dat oud plastic geld kan opleveren – via recycling bijvoorbeeld - zien veel mensen het voornamelijk als troep. Het straatbeeld wordt voor een groot deel ingekleurd door plastic. Kleine zwarte goedkope plastic tasjes, aka ‘cavellas’, verstoppen open riolen en dwarrelen overal op straat. Een plastic flesje doet er gemiddeld 1000 jaar over om af te breken, en aangezien veel plastic flesjes in Oeganda niet recyclebaar zijn, slingeren ze lukraak door de stad.Een groep jonge Oegandese kunstenaars besloot daarom de Oegandese blik op ‘afval’ te verruimen. Ze verzamelen troep van vuilnisbelten, riolen en sloppenwijken, en geven het verloren afval een nieuwe functie. “Afval bestaat niet”, vertelt Bruno Ruganzu, één van de initiatiefnemers van het Eco-Art project. “We willen de bewoners van Kampala uitdagen om op een andere manier naar afval te kijken. Want, met zorg en creativiteit kun je ook afval schoonheid geven”. De groep maakt van het verzamelde afval de meest waanzinnige bouwwerken. Zoals bijvoorbeeld ‘De Hand’, een bouwwerk van maar liefst vier meter hoog, bestaande uit 18.437 plastic flesjes. Het kunstwerk biedt ruimte aan 16 personen, een televisie, ijskast en minibar. In het futuristisch uitziende kunstwerk kunnen mensen reflecteren op de rol en (her)-bruikbaarheid van plastic.

Rwanda: Plastic no moreIn tegenstelling tot veel andere hoofdsteden in Afrika, ligt Kigali, de hoofdstad van Rwanda, er keurig bij. De Rwandese overheid staat erom bekend niet van halve maatregelen te houden, en besloot in 2008 tot een algemeen verbod op plastic tassen. “Plastic afval is naast vervuilend voor het milieu ook vervuilend voor de ogen, voor het visuele landschap”, aldus dr. Rose Mukankomje, directeur van Rwanda’s Milieu Autoriteit. In 2005 zag de eerste ‘Umuganda’, of ‘nationale opruimdag’ het licht. Duizenden burgers hielpen mee de plastic rotzooi uit het straatbeeld te verwijderen. De dag was een enorm succes en leidde uiteindelijk tot het besef dat plastic tassen in het geheel verbannen moeten worden.

Plasticloos betekent in Rwanda ook echt plasticloos. Als toerist wordt je bij de Rwandese grens grondig gefouilleerd op het beheren van alles dat ook maar iets met plastic te maken heeft. Alle plastic tassen worden in beslag genomen, en vervangen door papieren zakjes. Hoewel sommige bewoners klagen over de onhandigheid van deze maatregel (verse vis in een papieren zak vervoeren bijvoorbeeld), is het verbod op plastic over het algemeen goed ontvangen en behoort Rwanda tot een van de schoonste landen van Afrika, en de wereld.

Kenia: Vliegende toiletten van recyclebaar plasticWie wel eens in een Afrikaanse sloppenwijk is geweest, kent wellicht het concept van het ‘flying toilet’. Bij gebrek aan sanitaire voorzieningen poepen mensen in een plastic zakje, en gooien dit lukraak uit het raam, of in ieder geval zo ver mogelijk van zichzelf vandaan. Enorm onhygiënisch, omdat zowel poep als plastic zakje ook neus en straatbeeld vervuilen. Sloppenwijkbewoners zijn het er mee eens dat andere oplossingen wenselijk zijn, maar missen vaak de financiële middelen om naar de betaalde, publieke wc’s te gaan. In Kenia’s grootste slum Kibera leven mensen dicht op elkaar in kleine, in elkaar geflanste krotten van hout en afval. Om een idee te geven, in Kibera wonen gemiddeld dertig

De vliegende toiletten vliegen je er letterlijk om de oren

Foto: Chrissy Eastwood

Een jongetje in Kibera met zijn alternatief op de flying toilet, de PeePoo. Foto: PeePoo

Een jongetje in Zuid- Afrika loopt langs een enorme berg plastic. Foto: Flickr CC

15

Plastic Fantastic in Afrikakeer zoveel mensen per vierkante meter als in Manhattan, het drukste gedeelte van New York. De vliegende toiletten vliegen je er letterlijk om de oren.

En die plastic zakjes met poep zorgen voor stank, overlast en ziektes. Een bedrijf is daarom op de proppen gekomen met de ‘PeePoo’, een biologisch afbreekbaar plastic zakje. Een bepaald poeder in het plastic neutraliseert de geur van de uitwerpselen en doodt daarnaast bacteriën. Het PeePoo-plastic breekt schadelijke chemische stoffen af, en verandert het afbreekbare plastic en de poep in waardevolle kunstmest. Maar er is ook kritiek op de PeePoo. Consumenten betalen meer voor het product dan voor een normaal plastic tasje, en hoewel het voor het straatbeeld een verbetering kan zijn, blijven sanitaire problemen als gebrek aan wc-papier en de mogelijkheid handen te wassen voortbestaan.

Ghana: Modieus met je Trashy BagNet als bijna alle andere Afrikaanse hoofdsteden, kan de Ghanese hoofdstad Accra de hoeveelheid plastic op straat nauwelijks aan. Naar schatting belandt in het West-Afrikaanse land per dag 270 ton plastic afval op straat, waarvan slechts 2% gerecycled wordt. De voornaamste bron van plastic afval zijn de kleine zakjes met drinkwater, die bewoners moeten kopen omdat water uit de kraan niet drinkbaar is. Meteen na consumptie worden die zakjes op straat gegooid. Een paar knappe koppen zagen een gat in de markt, en besloten een bedrijfje te beginnen dat modieuze tassen, kleding en sieraden maakt van de aan elkaar genaaide plastic zakjes; Trashy Bag.

Het is nu superhip en fashionable om in Ghana met een Trashy Bag rond te lopen

De Verenigde Naties schatten dat er rond de 1 triljoen plastic tassen per jaar worden gebruikt. Daarvan wordt minder dan 1% gerecycled

Foto: Paula Barron voor Trashy Bag

Wereldwijd

Trashy BagIn de afgelopen vier jaar zijn door Trashy Bag naar schatting al 15 miljoen plastic zakjes van straat geplukt en in een fancy design verwerkt. Bewoners kunnen de weggegooide zakjes verzamelen en ontvangen ongeveer 15 eurocent per 100 zakjes die ze inleveren (ijs- en melkzakjes leveren meer op dan de waterzakjes). Vervolgens worden de zakjes gesorteerd, gewassen en gedroogd, en aan elkaar genaaid. Het is nu superhip en fashionable om in Ghana met een Trashy Bag rond te lopen. En een teken aan de wand dat de houding en het bewustzijn over afval aan het veranderen is.

Meer weten?www.trashybags.org

Foto: Tomasso Galli voor Trashy Bag

Foto: Tomasso Galli voor Trashy Bag

Recyclede-fair-trade-plastic-tas-kip.www.wow-imports.com

Foto: Arjen Pieter Troost voor Trashy Bag

16

op straat dat richting zee waait.’De opruimactie begon met een persoonlijk inzicht van beroepsfotograaf Smith: (k)lagen (l)oont (e)cht (a)bsoluut (n)iet. Hij richtte de Stichting Klean op en kwam er gaandeweg achter dat ook zwerfvuil iets is dat je beter zelf kunt aanpakken dan erover zeuren. ‘Als ik naar de bakker moet, langs een vriend rijd en een brief moet posten heb ik moeiteloos mijn bak weer vol. Ik hoef er niks voor te doen, maar laat wel iedere dag de wereld een stukje mooier achter.’

‘Van mij hoef je geen grootschalige actie te verwachten. Zwerfvuil oprapen is niet eenmalig, maar moet juist een gewoonte worden.’ Met filmpjes op YouTube wil Smith op een leuke en luchtige manier mensen aansporen. ‘Eerst lijkt het geen zin te hebben, maar als iedereen in Nederland één keer per week iets van de straat opraapt zijn we er grotendeels vanaf!’

Plastic tot in de krochten van de voedselketenDoor Moniek Verstegen en Tom van der Beek

Al fietsend baant hij zich een schone weg door Amsterdam-Noord. Met een grijper aan een stok vist hij al het plastic van de weg, verzamelt het in een bak aan zijn stuur en geeft het mee aan de vuilnisman. Het is een curieus gezicht en hij trekt heel wat bekijks. Peter Smith heeft daar al lang geen last meer van: ‘Eerst doe je zoiets niet; je wil je conformeren. Maar daar heb ik me van losgemaakt en nu voel ik me vrijer dan ooit.’

Het lijkt er sterk op, maar dit is niet per se een algehele levensles. Smith wil mensen aansporen hetzelfde te doen. Niet alleen omdat je er gelukkiger van wordt – al is het wel een punt dat hij wil maken – maar vooral omdat zwerfvuil een van de belangrijkste veroorzakers is van de plastic soep: de minuscule deeltjes die het water op aarde alsmaar verder vervuilen. ‘Met de geschatte honderd miljard kilo aan plastic in de oceanen wordt de voedselketen van alle levende wezens vergiftigd: vogels en vissen eten het plastic, gifstoffen dringen hun lichaam binnen en andere dieren eten hen weer. Uiteindelijk belandt het op het bord van onze kinderen met alle gevolgen van dien. Bij de Inuït – die sowieso veel uit de zee eten – is al een daling van het IQ geconstateerd en is de kans op kanker vele malen groter. Moeders wordt sterk afgeraden borstvoeding te geven. De oorzaak van dit alles is simpel: het probleem is plasticvervuiling, onder andere plastic

Plastic in zee is een groeiend probleem. Scenario’s van een vernietigende ‘plastic soep’ duiken op in de media. Maar hoe groot is de ramp nu werkelijk? En wat kunnen we zelf tegen de vervuiling van de wereldzeeën doen? De Krant van de Aarde brengt het probleem in kaart en geeft het woord aan idealisten die hun handen laten wapperen, een zeebioloog die pleit voor actie en een staatssecretaris die weigert stevige maatregelen te nemen.

Als iedereen in Nederland één keer per week iets van de straat opraapt zijn we er grotendeels vanaf!

Peter Smith in actie

Special

‘Sinds ik zwerfafval oppak ben ik gelukkiger’

Grijp zelf een grijperWil je net als Peter Smith je straat schoonhouden? Gemeentes geven vaak gratis grijpers weg: ga langs bij de plaatselijke afvaldienst en je krijgt er zo een mee. Op die manier hoef je andermans afval niet met je blote handen aan te raken en kun je net als Peter al fietsend het zwerfvuil te lijf gaan.

Kijk op www.kleanworldwide.nl voor meer opruiminspiratie.

17

Lees verder op volgende pagina

De term ‘plastic soep’ gonst al een tijdje door de publieke sfeer: het klinkt pakkend en zorgwekkend tegelijkertijd. Maar wat wordt er nu precies mee bedoeld? Hoe groot is die soep? En wat zit er precies in? Is die soep aan het groeien?

MisverstandHet idee dat er ergens in de Stille Oceaan een gigantisch eiland van plastic voorwerpen drijft is een misverstand. De werkelijkheid is misschien nog wel erger: de term ‘plastic soep’ verwijst naar de aanwezigheid van minuscule plastic deeltjes in nagenoeg alle wateren ter wereld. Deze plastic deeltjes zijn de overblijfselen van alle flesjes, zakjes, tonnetjes, tasjes en andere plastic voorwerpen die ooit in het water terecht zijn gekomen. Je vindt ze in het grachtenwater van Amsterdam, de Hofvijver van Den Haag, maar ook in de Noordzee en alle oceanen. In sommige gebieden – de vijf gyres genoemd - is de stroming zodanig dat het de stukjes bij elkaar veegt. Hier is de concentratie het hoogst: soms is er meer plastic dan plankton.

MonstersHoewel we al decennia lang plastic in zee dumpen werd de soep pas halverwege de jaren negentig opgemerkt. De Amerikaanse kapitein Charles Moore kwam tijdens een van zijn tochten zwervende plastic voorwerpen tegen. Hij besloot monsters te nemen van het water en detecteerde de minuscule deeltjes. Eind november was Moore in Nederland en vertelde hij over de laatste onderzoeksresultaten: in alle monsters die onderzoeksteams hebben genomen van de vijf zogenoemde gyres werden plastic deeltjes aangetroffen. In de buurt van Paaseiland in de Grote Oceaan werd de hoogste concentratie gedetecteerd: 420.000 deeltjes per vierkante kilometer.

Plastic tsunamiEen van de meest tastbare voorbeelden van plastic soep is wel de rotzooi die is ontstaan toen de tsunami in Japan hele dorpen de oceaan in sloeg. Dit front passeerde onlangs de Midway eilanden en bereikt volgens berekeningen binnen twee jaar Hawaï. Volgens Moore gaat het afval hier een grotere ramp veroorzaken dan welke olieramp ook en daarbij vermeldt hij dat er geen preventieve maatregelen worden genomen. In mei van dit jaar vertrekt er een expeditie van wetenschappers naar het drijvende front om uit te zoeken wat de eigenschappen zijn van de rommel. Het is belangrijk inzicht te verwerven in de ellende die het front op het eiland met haar nu nog weelderige stranden teweeg zal brengen.

Strandvuil op TexelFoto: J.A. van Franeker

Rechts: Zeebioloog Jan Andries van Franeker pleit voor hardere maatregelen om plastic in zee tegen te gaan. ‘Van de vogels die ik heb

onderzocht, heeft gemiddeld 60 procent meer dan 0.1 gram plastic in de maag. Daar is dus nog

heel veel werk aan de winkel.’

De gemiddelde hoeveelheid plastic in de maag van een Noordse Stormvogel (links) omgerekend

naar de hoeveelheid plastic die een maag van een volwassen mens van 60 à 70 kilo zou bevatten.

Verstrikking in een ballonsliert is deze vogel waarschijnlijk fataal geworden.

Industrie wil alleen makkelijke plastics recyclenVan Franeker heeft kritiek op de aanpak van het bekendste inzamelprogramma voor plastic dat veel consumenten zullen kennen van de opvallende oranje bakken, Plastic Heroes. ‘Ik erger me aan het feit dat Plastic Heroes wordt gebruikt als legitimatie voor eenmalig gebruik, terwijl slechts een gemengde afval-stroom wordt gecreëerd waaruit een lage kwaliteit plastic wordt teruggewonnen. Ik vind het ook kwalijk dat de industrie alleen makkelijke plastics wil recy-clen. De moeilijke plastics zoals pvc en piepschuim mogen we niet bij het Plastic Hero afval stoppen. Men roffelt zich al snel op de borst maar moet beseffen dat het veel beter kan’, vertelt Van Franeker. Ook schort het volgens Van Franeker bij de aanpak van plastic in zee aan politieke daadkracht. ‘Verschillende ministers van landen aan de Noordzee hebben gezamenlijk de volgende doelstelling geformuleerd. Zij achten het acceptabel als 10 procent van de stormvogels meer dan 0.1 gram plastic in de maag heeft. Ter vergeli-jking, van de vogels die ik heb onderzocht, heeft gemiddeld 60 procent meer dan 0.1 gram plastic in de maag. Daar is dus nog heel veel werk aan de winkel. Het is natuurlijk wenselijk dat de maaginhoud van stormvogels helemaal geen plastic meer bevat. Maar helaas is dat niet haalbaar.’ Toch zijn er ook maatrege-len genomen die wel hebben geleid tot een meetbare vermindering van plastic afval in zee. ‘Afspraken en maatregelen hebben ervoor gezorgd dat het verlies van industrieel plastic granulaat, sinds de jaren tachtig is gehalveerd. Dat is zichtbaar in de maaginhoud van vogels uit zowel de Noordzee als bijvoorbeeld uit de Stille Oceaan. Helaas wordt die afname overschadu-wd door een toename van plastic gebruiksafval’, aldus Van Franeker.

Overal soep

Foto: J.A. van Franeker

Foto: J.A. van Franeker

18

7 Miljoen hits op GoogleHoe serieus het probleem ook is, de plastic soep lijkt nog niet erg te leven in Nederland. Daarom is twee jaar geleden de Plastic Soup Foundation opgericht en sinds een half jaar is zij echt actief. Tijdens een driedaagse afgelopen november heeft de stichting geprobeerd bewustwording van het probleem te creëren binnen de Nederlandse samen-leving: van wetenschap tot industrie tot politiek. Campagneleidster Maria Westerbos is tevreden

met het verloop. ‘Voor de driedaagse hadden we dertigduizend hits op Google. Na de driedaagse ruim zeven miljoen.’ Patrick Neumann, woordvo-erder van de stichting, is ook tevreden, al vindt hij het jammer dat de politiek het probleem nauwelijks lijkt te erkennen: ‘Ze vinden het niet belangrijk genoeg’.Doel van het bewustwordingsproces is niet dat de soep wordt opgeruimd, want dat kan volgens

Neumann helemaal niet: ‘Daar zijn de deeltjes veel te klein voor; bovendien heeft Moore in het boek Plastic Soep van Jesse Goossens aangegeven dat de oceanen zichzelf geleidelijk aan reinigen. Het is daarbij wel heel belangrijk dat er niet nog meer afval bijkomt.’ Volgens deze kenners is het dus van groot belang dat we het fenomeen niet verergeren, door ervoor te zorgen dat de plastic soep almaar meer ballen krijgt!

De fanatieke strijd van de Plastic Soup Foundation heeft weinig weerklank gevonden in de Tweede Kamer. In 2011 werden slechts eenmaal Kamervragen gesteld over het groeiende probleem van plastic in zee. PVV-Kamerlid Richard de Mos pleitte voor een ommezwaai in het beleid van staatssecretaris Joop Atsma (Infrastructuur en Milieu). De Mos vroeg Atsma op 3 mei 2011 wat

de staatssecretaris onderneemt om de ‘plastic soep’ nationaal en internationaal te bestrijden.Staatssecretaris Atsma antwoordde een onderzoek te laten uitvoeren naar de omvang en mogelijke gevolgen van microplastics in de Noordzee. Vervolgens kwam Atsma met een opsomming van bijeenkomsten, afspraken en richtlijnen in Europees en mondiaal verband uit het verleden. Ondanks de

goede intenties van staatssecretaris Atsma valt op dat hij op korte termijn geen daadkrachtige of stringente maatregelen zal doorvoeren die de vervuiler direct zullen raken.

Als onderzoeker en zeebioloog krijgt Van Franeker vaak de vraag of een kleine hoeveelheid plastic in de maag van een vogel, werkelijk kwaad kan en tot de dood leidt? ‘Ik probeer het probleem te visualiseren. In de zuidelijkste delen van de Noordzee hebben stormvogels gemiddeld 0.6 gram plastic in de maag. Dat lijkt misschien weinig, maar als je dat omrekent naar het formaat van een volwassen mens van 60 à

70 kilo, dan kom je uit op 60 gram. Dat betekent dus, gemiddeld, dat je een lunchtrommel vol met schade-lijke stoffen in de maag hebt. Het is heel moeilijk om getalsmatig bewijs te leveren en wetenschappelijk vast te stellen hoe vaak plastic de directe of indirecte doodsoorzaak is bij Noordse Stormvogels. Dan vraag je bijna het onmogelijke van biologen. Wel kunnen wij aantonen dat vogels eerder sterven door

consumptie van plastic. Omdat opgehoopte plastics een vogel de suggestie geven dat de maag gevuld is, krijgt het dier minder snel vanuit de hersenen de prikkel dat het moet eten. Dit heeft een minder goede conditie van het dier tot gevolg. Daarnaast zorgt plastic in de maag natuurlijk voor een stroom aan toxische stoffen in het lichaam.’ www.imares.wur.nl/NL/onderzoek/dossiers/plasticafval

Zeebioloog Jan Andries van Franeker ziet als geen ander hoeveel schade plastic aanricht in zee. Hij onderzoekt de maaginhoud van Noordse Stormvogels die langs de kust van de Noordzee zijn gestorven. Zijn meest recente rapportage over de in de maag aangetroffen hoeveelheid plastic verscheen in 2011. In de periode van 2005- 2009 onderzocht Van Franeker ongeveer 1300 magen. De gedreven zeebioloog werkt namens IMARES (Institute for

Marine Resources and Ecosystem Studies) aan een doorlopend onderzoek dat sinds de jaren tachtig wordt uitgevoerd.Om de grote hoeveelheden plastic in zee aan te pakken, zijn volgens Van Franeker stevige maatregelen nodig. ‘Vooral het terugdringen van gebruiksafval moet naar een hoger niveau worden getild. Ik pleit dan ook voor hoge statiegelden op plastic verpakkingen en plastic producten. De

ellende en de schade die plastic aan het eind van de keten aanricht, moet aan het begin, dus bij de aanschaf worden betaald.’ Ook het eenmalige en verspillende gebruik van plastics moet volgens Van Franeker worden aangepakt. ‘Statiegeld is een goede manier om eenmalig gebruik terug te dringen en om zuivere afvalstromen te krijgen die volwaardige recycling mogelijk maken.’

Plastic soep geen issue in Den Haag

‘Plastic in het mariene milieu is een wereldwijd probleem dat om een gezamenlijke oplossing vraagt. Daarom heeft Nederland het probleem van plastic soep en microplastics geagendeerd in Europees en mondiaal verband’, aldus Atsma. Tijdens de Europese Workshop Marine Litter op

8 november 2010 heeft Nederland volgens de staatssecretaris het belang van internationale inzet naar voren gebracht. De Europese Commissie werkt aan een actieplan. In april 2011 verscheen het final report ‘Plastic waste in the environment’ van de commissie. Hierin staan richtlijnen voor

duurzame verpakkingen, recycling en preventie. Ook is er aandacht voor onderzoek naar innovatieve oplossingen.

Ook nationaal heeft Nederland zich de afgelopen jaren volgens Atsma ingezet om het probleem van zwerfafval en afval op zee tegen te gaan. In de periode 2007–2009 is het impulsprogramma zwerfafval uitgevoerd. Eén van de acties betrof de

‘schoonste strand competitie.’ Samen met KIMO (een internationale organisatie van kustgemeenten) is het Fishing for Litter programma uitgevoerd, waarbij vissers opgevist afval gratis kunnen inleveren voor verwerking. Met Stichting de

Noordzee, KIMO en vele kustgemeenten wordt daarnaast het programma ‘Zwervend langs Zee’ uitgevoerd. Dit project richt zich op bewustwording van strandtoeristen omtrent zwerfvuil.

Veel actieplannen en richtlijnen

Strandtoeristen aanspreken

Lunchtrommel vol schadelijke stoffen in maag

Consument moet betalen voor ellende die plastic aanricht

Special

19

Luxe kamperen met een groen tintje

Verscholen tussen glooiende heuvels en groene bossen bevinden zich de terreinen van Het Betere BoerenBed ofwel Feather Down

Farm Days in Engeland, Un Lit au Pré in Frankrijk of Wiessenbett in Duitsland. Historische boerderijen, kenmerkend voor de

streek of regio, met een (kleinschalig) agrarisch bedrijf in een landelijke en rustige omgeving. Waar de boer en de boerin graag

de deur openzetten voor campinggasten die geïnteresseerd zijn in verantwoord en bewust leven. Terug naar het eerlijke landleven van vroeger, maar wel het comfort van een goed bed, een eigen toilet en stromend water in het eigen keukentje: een eigenwijze

mix tussen authentiek en comfortabel.

Door Petra van der Veer en Moniek Verstegen

Groene HorizonGroene Horizon biedt een inzicht in het bewuste reizen

Wij mensen zullen altijd willen reizen. Met Groene Horizon onderzoekt de Krant van de Aarde de mogelijkheden om

de mooiste plekken op aarde zo duurzaam mogelijk en ecologisch bewust te bezoeken. Wat zijn initiatieven op

de plekken van bestemming? Hoe wordt de impact van toerisme zo minimaal mogelijk gehouden? Hoe profiteren de lokale bewoners? Wat zijn de toekomstperspectieven

van ecotoerisme? We zijn niet roomser dan de Paus – soms vliegen we bijvoorbeeld – maar Groene Horizon biedt een

inzicht in de wereld van het bewuste reizen.

20 Groene Horizon

Nieuwsgierig naar de drive van de boeren en boerinnen en de beweegredenen van de vakantievierders toog de Krant van de Aarde naar Mt Pleasant, middenin de brede Blackmore Vale vallei in Engeland en Ferme du Moncel in de Picardie, Frankrijk en genoot daar van de gastvrijheid die er zo hoog in het vaandel staat.

Op weg naar de bestemmingen ontvouwt zich een prachtig landschap. De indrukwekkende schoonheid van de omgeving van Mt Pleasant en Ferme du Moncel is het best te beschrijven als een optelsom van fenomenale uitzichten, ruïnes, kastelen, bossen, heuvels, smalle kronkelweggetjes langs hagen en kliffen. De vakantie is begonnen…

Even slikkenRondom de boerderij staan de grote vakantietenten. Deze ‘bungalows gemaakt van tentdoek’ hebben geen elektriciteit en zijn uitgerust met een houtoven. En, dat was even slikken, als ijskast fungeert een houten kist met bevroren kruiken. Dit doet vermoeden dat je hier niets in moet bewaren wanneer de buitentemperatuur zomers wordt. Toch is deze vorm van kamperen luxueuzer dan het verblijf in menig koepeltentje of vouwwagen. Elke tent heeft een oppervlakte van minstens dertig vierkante meter, echte bedden, een houten vloer, een goed uitgeruste keuken en een toilet. Douchen is een ander verhaal: hiervoor moet je enkele (of meer….) meters door het hoge en soms natte gras afleggen.

De tent is met de houtoven heerlijk warm te stoken: geen overbodige luxe in een typisch Engelse zomer waarbij gezegd moet worden dat ook de Franse ervaring deze keer gekenmerkt werd door regen, regen en… regen.

Die houtoven is overigens een verhaal apart: het zetten van een kopje thee duurt, als het vuur nog aangestoken moet worden, minstens een uur; het bereiden van een complete maaltijd inclusief het koken van afwaswater minstens drie. Maar ach….. het is vakantie!

Proeven van de natuurBij aankomst op Mt Pleasant is Jacky, de all-round hulp, bezig de tenten op het veld naast de boerderij schoon te maken. Terwijl ze de bagage met een bolderkar richting de tent rijdt –auto’s mogen het veld niet op zodat ze de sfeer en het uitzicht niet kunnen verpesten- legt ze het een en ander uit over het verblijf. ‘We hebben het campinggedeelte nu voor het derde seizoen.’ Ook de Franse Michèle en Sylvain zijn nog niet zo lang geleden begonnen. Bij hen is het hoogseizoen en alle tenten zijn bezet. Deze week allemaal stadse gezinnen met jonge kinderen, op weg naar het zuiden, die hun kinderen even van de natuur willen laten proeven.

Danni MinogueFranse Michèle en Engelse Mike kennen elkaar niet maar hebben veel gemeen: allebei even hartelijk, gastvrij en enthousiast over hun bedrijf. Beiden geven nieuwe gasten graag een toer over hun terrein. Michèle doet dat vol enthousiasme in een mengeling van Frans en Engels. Zelfs de jonge kinderen luisteren. Iedereen steekt er wat van op!Mike introduceert liefdevol zijn twee geiten Danni Minogue en Sheryl Cole, Burger de pony, Spook de hond, vier zojuist ter wereld gekomen

“Kijk die 2 varkens, van de ene maak ik worstjes en van de andere spek.”

Ook de kinderen voelen zich op deze

camping als een kleine god in Frankrijk

Foto’s Moniek Verstegen

Foto: Petra van der Veer

Groene Horizon biedt een inzicht in het bewuste reizen

Foto: Petra van der Veer

21Groene Horizon

Mount Pleasant Farm, Dorset, Woolland, Blandford Forum. Een auto is noodzakelijk om er te komen; 300 kilometer ten westen van Dover waar je met de ferry vanuit Dunkerque in België in minder dan twee uur bent. Reserveren via de website: www.featherdown.co.uk.

Ferme du Moncel, Fay, Orne, Pays d’Ouche (Picardie). Een auto is noodzakelijk om er te komen; 175 km ten westen van Parijs. Vanaf Utrecht 635 km; reistijd rond de 6 uur en 45 minuten. Reserveren via de website:www.unlitaupre.com of telefonisch (Nederland): 0528-229440.

gedeeltelijk biologischMt Pleasant is ‘slechts’ gedeeltelijk biologisch en hoewel bij Featherdown duurzaamheid hoog in het vaan-del staat hoeven de boerderijen niet volledig aan de standaarden te voldoen. Zo hebben de varkens veel be-wegingsruimte en doet niets denken aan massaproductie, maar het voer is niet biologisch. Reden? Te duur en het zou geen winst genereren. Het land is wel biologisch: er komt geen bestrijdingsmiddel aan te pas.

nog naamloze puppies, varkens, koeien met hun kalveren, lammetjes en ongeveer duizend schapen. De kinderen kunnen hun geluk niet op in de beestenboel en terwijl ze Sheryl en Danni de fles geven zegt Mike: ‘Kijk die twee varkens daar, ik denk dat ik van de ene worstjes maak en van de andere spek.’ Confronterend maar wel eerlijk. Want zo gaan die dingen ten slotte.

De boerderijen hebben hun eigen ‘Larder’, een winkeltje met diverse producten en een grote vriezer. In die vriezer zit het vlees van de dieren die ooit in deze stallen rondliepen. De gasten kopen er hun barbecuepakket. ‘Nu weet je tenminste precies waar je worstjes vandaan komen’, zegt Mike en vertelt dat de varkens zo’n zesentwintig weken bij hem zijn voordat ze naar het slachthuis gaan. De opbrengst van de producten is niet voldoende om van te kunnen leven. Maar dat de boerderij in de eerste plaats een bedrijf is moge duidelijk zijn, de camping is er bij om extra inkomsten te genereren.

Gedwongen afremmenSoms verrassen de gasten de boerderijeigenaren: op een dag liet iemand pizza’s bezorgen tot aan de tent. ‘Een pizzakoerier past niet binnen dit concept’. Na een midweek Featherdown of Un Lit au Pré realiseer je je waarom: het gebrek aan elektriciteit vergt geduld, maar dwingt je af te remmen. Na een dag of twee begint de rust te wennen… En als je niet meer bij elk koeiengeloei in de verte denkt dat je telefoon vibreert, kom je langzaam los van de alledaagse drukte. Al wat rest zijn de heerlijke eerlijke worstjes, de tientallen kaarsjes, de pikzwarte nacht en de oorverdovende stilte.

RondscharrelenWie zijn nu de gasten en wat zoeken zij hier? Veelal ouders met (jonge) kinderen ‘uit de grote stad’ die genieten van de ontspannen sfeer en de bedrijvigheid op en rond de boerderij. Verder natuurlijk het hele dagen buiten zijn en de kinderen die overal vrij kunnen rondscharrelen. “ Ik kan me voorstellen dat oudere kinderen zich hier sneller gaan vervelen, maar die kleintjes vinden de ruimte en de dieren geweldig.”, aldus Mike.

Vraag de kinderen wat ze hier zo leuk vinden en ze roepen …… ‘de dieren’ en dan met name de pony’s. Verzorgen, rijden, weer verzorgen, weer rijden…. En dat met soms wel 12 kinderen

tegelijkertijd. Gelukkig laten de vele de pony’s zich de aandacht heerlijk welgevallen. En nog iets waar de kinderen elkaar vinden: elke morgen vroeg op zoek naar verse eieren. Welke ouder wil dat nu niet?Maar voorop staat voor de meeste gasten toch wel het bewuster leven en het omgaan met de natuur. Het kamperen op zich is niet wat zij zoeken maar wel de rust en de ruimte in een landelijke omgeving, en de privacy. Duurzaamheid is voor de meeste gasten niet per se een selectiecriterium, maar wel belangrijk. Eén van de gasten verwoordde het als volgt: “Het is hier niet nadrukkelijk duurzaam terwijl het dat onnadrukkelijk wel is”.

De kinderen kunnen hun geluk niet op in de beestenboel

In de Larder schrijf je zelf op wat je meeneemt: een echte eerlijke winkel dus.

22

‘Het getal 400.000 is niet zomaar gekozen’, zegt Ahmet Taskan, voorzitter van de Corendon Foundation. ‘We vieren dit jaar namelijk 400 jaar handelsbetrekkingen tussen Nederland en Turkije.’ Op een stoffige heuvel in Denizli, vlakbij de toeristische trekpleister Pamukkale pakt Taskan een schep ter hand om samen met Corendon-directeur Yildiray Karaer symbolisch de eerste boom te planten. ‘De eerste mijlpaal is bereikt’, stelt Taskan tevreden vast. Inmiddels zijn ruim 100.000 bomen verkocht. Reizigers krijgen bij aankoop van een vliegticket de mogelijkheid om voor 2.50 euro een boom te kopen en daarmee de CO2-uitstoot van hun vlucht te compenseren. Ongeveer de helft van de reizigers maakt gebruik van deze regeling. Een retourvlucht Schiphol- Antalya is volgens Corendon met de aanschaf van twee bomen gecompenseerd.

Van woestijnlandschap naar bos‘De bomen rijken nu nog tot kniehoogte maar als ze verder gegroeid zijn, zal hier een ecologische zone verschijnen’, vertelt Hank Curfs, bedrijfsjurist en manager duurzaamheid van Corendon. De bomen

moeten bodemerosie tegengaan op de heuvels waar de wind in lange slierten het stuifzand overheen waait. ‘Turkije heeft de bomen hard nodig. Als we niets doen, waaien hele stukken land weg’, waarschuwt Curfs. Om van een woestijnlandschap een bos te maken, moet hard worden gewerkt. Op de stoffige heuvels rond Denizli werkt een groep Turkse vrouwen zich in het zweet. Met schoffels en andere werktuigen maken zij de rotsachtige bodem plantrijp om vervolgens een kluit in de grond te steken. Uit navraag bij de groep vrouwen blijkt dat zij gemiddeld 100 bomen per dag planten en daarvoor een loon van 20 lira, omgerekend zo’n acht euro per dag ontvangen. Maar de dames hebben lol in hun werk, tijdens het graven en schoffelen wordt gekletst en gelachen.

‘Mensen uit de omgeving zijn in de toekomst ook verantwoordelijk voor het onderhoud van het bos’, vertelt Curfs. Hij inspecteert regelmatig de voortgang op beide locaties bij Denizli en Antalya, waar bomen geplant worden. De keuze is op Denizli en Antalya gevallen omdat beide

Nederlands bos in Turkije moet CO2-uitstoot compenseren

Door Tom van der Beek

Vliegen is slecht voor het milieu. Om de schadelijke gevolgen van CO2-uitstoot tegen te gaan, zetten steeds meer vliegmaatschappijen en tour operators zich in voor duurzaam toerisme. Een beproefd middel is het planten van bomen om CO2-uitstoot te compenseren. De Krant van de Aarde bezocht een grootschalig project in Turkije waar dit jaar volgens planning 400.000 bomen worden geplant. Initiatiefnemer Corendon is ambitieus, binnen vijf jaar wil deze tour operator één miljoen bomen in de grond hebben.

Samenwerking metde lokale bevolkingNurgül Kasikci is de oprichtster van het interactieve weblog duurzaamheidskompas.nl. Hier wordt vanuit het consument-enperspectief informatie gegeven over ontwikkelingen en trends op het gebied van duurzaamheid. Op haar weblog legt Kasikci milieuvriendelijke en ecologisch verantwoorde producten en diensten langs de duurzame meetlat. Op verzoek kijkt ze kritisch naar het bomenproject van Corendon. ‘Als tour operator of vliegmaatschappij moet je niet zomaar bomen planten in verre landen om zo van je schuldgevoel af te komen. Samenwerking met de lokale bevolking is belangrijk. Het project moet voorzien in een behoefte die ook ter plekke van belang is. Zo wordt bij het Corendon-project afgestemd op de behoefte van de lokale bevolking, door bodemerosie tegen te gaan. Dat klinkt als een goed begin.’ Volgens Kasikci laten steeds meer consumenten zich leiden door maatschappelijk verantwoord ondernemen en duurzaam toerisme, ‘maar ook hier geldt: het succes van een initiatief hangt af van de laagdrempeligheid voor de consument. De mogelijkheid om tijdens het aanschafproces van een vliegticket een boom te kopen, is een goed voorbeeld. De wereld wordt niet slechter van het planten van bomen.’

steden bekend zijn bij de Nederlandse toerist. Curfs heeft hoge verwachtingen van het project. ‘Ik verwacht dat wij binnen vijf jaar een miljoen bomen kunnen realiseren.’ Curfs wil benadrukken dat de bomen absoluut niet bestemd zijn voor de houtindustrie. ‘Er heeft zich een Utrechts bedrijf uit de houtindustrie bij mij gemeld. Zij dachten zaken te kunnen doen op het moment dat de bomen rijp zijn voor kap. Ik heb ze uitgelegd dat de bossen absoluut niet bestemd zijn voor productie en heb ze vriendelijk de deur gewezen.’

Groene HorizonGroene Horizon biedt een inzicht in het bewuste reizen

De bomenplantsters ontvangen ongeveer acht euro per dag en hebben veel lol

23

2x Amsterdamse bosEind dit jaar moeten er volgens planning van de Corendon Foundation 400.000 bomen in de grond staan. Om een voorstelling van de omvang van de projecten te maken, volgt hier een vergelijking met het Amsterdamse Bos en andere bekende parken. Het Amsterdamse Bos herbergt 200.000 bomen en 3500 solitaire- en laanbomen, die met elkaar 530ton aan CO2 verwerken. Het Amsterdamse Bos is 22x het Vondelpark en 3x Central Park.

Groene Horizon

Achter de groene horizon

Plastic…we kunnen niet meer zonder. Sinds kort merk ik hoe veel van ons afval plastic is (heel veel!). En hoe licht plastic eigenlijk is. Sinds een paar maanden woon ik namelijk in een ge-meente waar je naast papier en glas ook plastic kunt scheiden en inleveren bij een inzamelpunt van Plastic Heroes. Zij ver-werken het plastic vervolgens in nieuwe producten, zoals fleecekleding, tennisbal-len, enzovoorts. Zo wordt voorkomen dat plastic eeuwig blijft rondzwerven (op het land, maar ook in de zee) of wordt verbrand (wat veel CO2 veroorzaakt). Een win-win situatie dus.

Plastic en toerisme, is ook niet altijd een goede combi. In veel ontwikke-lingslanden bijvoorbeeld bestaan geen afvalverwerkingsystemen, waardoor er veel plastic zwerfafval is. En omdat het zo licht van gewicht is, zwerft het plastic afval echt overal naartoe. Op mijn reizen door Afrika en India zag het wit van alle plastic tasjes. Dat doet afbreuk aan de prachtige natuur en vaak bijzondere omgeving. Plastic Heroes goes Africa, perhaps?Las Vegas daarentegen is helemaal a plastic world. Een bruisende stad vol glitter & glamour in het midden van de woestijn. Ik mocht er afgelopen novem-ber een paar dagen vertoeven. Het con-trast kon niet groter zijn met de nabijgel-egen Nationale Parken Zion en Bryce. Daar kwamen we helemaal tot rust en kregen we weer hernieuwde energie. Dat doet de natuur met je, hè! Beide parken zijn erg actief op het gebied van duur-

zaamheid. Zo heeft Zion National Park sinds vorig jaar een volunteer program, waarbij locals & toeristen wekelijks samenkomen om onder andere afval op te ruimen. Het bezoekerscentrum heeft zogeheten cooling towers, waardoor er in de zomer geen airconditioning en in de winter geen verwarming nodig is. Ook betrekken ze er het naastgelegen dorpje Springdale bij, waar wij logeerden bij de mensen thuis in een bed & breakfast. Zo heeft Springdale een succesvol recycling programma en zijn ze de trotse sponsor van Earth Day, de internationale variant van de Dag van de Aarde, de uitgever van deze krant. It’s a small world.

Om nog even terug te komen op plastic: Zion National Park heeft een bottle fill-ing station, waar je je herbruikbare wa-terflesje kunt bijvullen met Zion spring water. Zo roepen ze op om geen plastic flesjes weg te gooien. En dat is hard nodig, gezien de aantallen die ze noe-men: zo gebruikt elke Amerikaan 167 plastic flesjes per jaar! Het gros daarvan komt terecht op vuilnisbelten. Om al deze flesjes te maken, is extreem veel olie nodig en komt er ook nog eens heel veel CO2 vrij. Voor mij onbegrijpelijk dat elke Amerikaan 167 plastic flesjes per jaar koopt. Ik hergebruik namelijk mijn waterflesje veelvuldig. En daarna doneer ik hem aan Plastic Heroes, om er mooie dingen mee te maken.

Directeur van Stichting Fair Tourism Charlotte Vogels gaat voor de Krant van de Aarde dieper in op de vele aspecten van duurzaam toerisme.

Verschil in bedragenNaast Corendon houden meer bedrijven zich bezig met het planten van bomen om CO2-uitstoot te compenseren. Het bedrag voor klimaatcompensatie van dezelfde vliegreis kan nogal verschillen. Neem het voorbeeld van Trees for Travel. Zij realiseren duurzame bos- en energieprojecten in ontwikkelingslanden. Vorig jaar hebben ruim 2000 particulieren via Trees for Travel hun vlucht gecompenseerd.Volgens de klimaatcalculator op www.treesfortravel.nl is een retourvlucht Nederland – Turkije voor 13.50 euro te compenseren. Dit bedrag is beduidend hoger dan compensatie via Corendon voor slechts 5 euro. ‘Het bedrag van 13.50 euro is opgebouwd uit de kosten voor het planten, het lesgeven aan lokale boeren en het onderhoud van het bos. Het bedrag wordt niet direct gebruikt voor een bepaald aantal bomen’, vertelt marketing manager Janjoris van Diepen. Trees for travel heeft verschillende projecten waaruit donateurs kunnen kiezen. ‘In Mali planten wij bijvoorbeeld struiken om bodemerosie tegen te gaan. Aan deze struiken groeit een noot. Deze noten worden door de lokale bevolking verkocht aan biodieselfabriekjes. De boeren hebben door de notenverkoop hun inkomsten met een kwart zien toenemen. Hierdoor steunt de donateur ook nog eens de plaatselijke economie’, aldus Van Diepen.

Om de CO2-uitstoot van een retourvlucht Nederland - Turkije te compenseren, moet een boom (in de tropen) volgens de klimaatcalculator, 132.5 jaar groeien. Van Diepen geeft hiervoor de volgende verklaring: ‘We berekenen hoeveel CO2 er in de lucht komt bij een retourvlucht. Deze hoeveelheid zetten we af tegen de hoeveelheid CO2 die een groeiende boom in de tropen gedurende een jaar uit de atmosfeer kan halen.’Van Diepen reageert op de bewering van Corendon dat een vlucht Schiphol - Antalya met de aanschaf van twee bomen (totaalprijs 5 euro) te compenseren is. ‘Ik kan niet met zekerheid zeggen of dat zo is. Dat hangt af van de certificering en de duur van het project. CO2-opname is afhankelijk van verschillende factoren zoals het type boom, de locatie en de bodemsoort.’ Op de vraag waarom het CO2-compensatie programma van Corendon veel goedkoper uitvalt, antwoordt Van Diepen: ‘Hier kan ik geen pasklaar antwoord op geven. Ik denk dat het met de certificering van het project te maken heeft. Bij Trees for Travel hebben wij een project op de Filipijnen dat goedkoper uitkomt omdat de CO2-uitstoot niet gecertificeerd is.’

24

1+1 gratis

1.25

Lezersaanbiedingen en tips

Plaats hier de barcode

Plaats hier het artwork van de film

Geeft uitsluitend recht op één gratis bioscoopkaartje voor de film:

Geldig in alle bioscopen en theaters zolang de film wordt vertoond.Geldig voor 2D óf 3D. Niet geldig voor Imax. Inclusief bruikleen van 3D bril. Geen restitutie bij 2D.

Niet geldig i.c.m. met andere acties, kortingen en/of speciale events en is niet inwisselbaar voor geld en ook niet verhandelbaar.Svp bij de kassa melden dat u gebruik maakt van deze bon.

€ 10,00

< logo filmtitel>

Dit is een uitgave van de Nederlandse Vereniging van Bioscoopexploitanten

Deze filmbon is inwisselbaar voor één gratis bioscoopkaartje

van de makers van VERSCHRIKKELIJKE IKKE

11 apRIL In dE bIoSCoopooK In 3d!WWW.LORAXFILM.NL

Plaats hier de barcode

Plaats hier het artwork van de film

Geeft uitsluitend recht op één gratis bioscoopkaartje voor de film:

Geldig in alle bioscopen en theaters

zolang de film wordt vertoond.

Geldig voor 2D óf 3D. Niet geldig voor

Imax. Inclusief bruikleen van 3D bril.

Geen restitutie bij 2D.

Niet geldig i.c.m. met andere acties,

kortingen en/of speciale events en is

niet inwisselbaar voor geld en ook

niet verhandelbaar.

Svp bij de kassa melden dat u gebruik

maakt van deze bon.

€ 10,00

< logo filmtitel>

Dit is een uitgave van de Nederlandse Vereniging van Bioscoopexploitanten

Deze filmbon is inwisselbaar voor één gratis bioscoopkaartje

van de makers van

VERSCHRIKKELIJKE IKKE

11 apRIL In dE bIoSCoopooK In 3d!

WWW.LORAXFILM.NL

25

Kunst, cultuur & designDoor Frans van der Beek

Cultuur

A(RT)FVAL

LAMPEN UIT LOMPENElze van den Akker had opeens oog voor lege verpakkingen. In haar ogen bestaat afval niet, maar materiaal wel. Ze maakte van melkjerrycans de ‘Raw Cut Jerry’, een plafondlamp met aan elkaar geregen stukken plastic. Voor ‘Limonadethingie’ gebruikte ze oude bussen limonadepoeder. Of een schitterend collier. Het resultaat is verrassend. “Ik werk veel met technieken uit de leer- en textiel-industrie,” vertelt Elze de KvdA. “Ik naai, rijg of borduur het.” Haar creaties zijn te zien op www.pou-belle-design.nl. Elze verscheen in het ondernemersprogramma ‘Ik begin’ op Net 5 en ze exposeert nu in de Pop-Up Galerie in Utrecht. Deze dame is goed bezig!

HIP

TWEEDE LEVEN VOOR ZONNEBRILHet zal wel aan mij liggen, maar ik vind zonnebrillenmode stupide. Ieder jaar nieuwe modellen en als je die niet koopt, ben je kennelijk niemand. Dan beteken je helemaal niets in deze wereld. Wat een onzin. Daarom ben ik blij met beeldend kunstenaar Jorien Röling die creatief gepimpte en hergebruikte zonnebrillen verkoopt voor de vaste vijftig euro. “De zonnebril is min of meer een wegwerpartikel geworden, omdat zonnebrillen zo modegevoelig zijn,” legt ze de KvdA uit. “Maar ik fleur ze op en gebruik daarbij vrijwel geen nieuw materiaal. Alle versierspullen zijn tweedehands.” De bril kan gewoon worden gebruikt, maar ook als kunstvoorwerp aan de muur hangen. De uitbundige brillen bieden een vrolijke kijk op een wereld in crisistijd. Vergaap je aan de excentrieke modellen op www.hippe-brillen.nl.

ZEILWIJNTAS

ARTISTIEK HERGEBRUIKKunstenaars en architecten die hun ideeën en hergebruikte creaties aan het publiek willen tonen, doen dat op www.superuse.org. Je kijkt er je ogen uit. Wat te denken van een vloer van oude broekriemen of een muur die is behangen met de toetsen van een toetsenbord. Een bijzondere digitale etalage, maar je kunt ook terecht bij Studio Hergebruik in Rotterdam (www.studiohergebruik.nl). Dat is een atelier en galerie voor kunstenaars die materiaal of concepten een nieuw bestaan gunnen. Je treft er meubels van resthout, cadeautasjes voor wijnflessen gemaakt van vrachtwagenzeil, fietsen met tig zadels en beschilderde serviezen. Al was het alleen maar om zelf te bedenken wat je nog kunt doen met iets dat je kwijt wilt.

2012ARCHITECTEN

HOE DICHTER BIJ DORDT…Waarom weet ik niet, maar er is een gezegde: hoe dichter bij Dordt, hoe rotter het wordt. (Misschien omdat je Rotterdam nadert?) Dat wil ik graag veranderen in: hoe dichter bij Dordt, hoe mooier het wordt. Met dank aan 2012architecten uit de havenstad die zich specialiseren in bouwen met afgedankte materialen. Een speeltuin van oude windmolenwieken, een etalage van gebruikte raamkozijnen of een espressobar van wasmachines, deze ontwerpers maken het mogelijk. In Scheveningen richtten ze een schoenenzaak zo in dat schoenen worden uitgestald op schappen van autoruiten en de klanten testen hun aankoop op een loopband, gemaakt van een band van een supermarktkassa. Zeer origineel! Nu legt het architectenbureau de laatste hand aan de transformatie van een oude Dordtse scheepswerf in een kunsthal. Daarbij gebruiken ze oude expositiepanelen van de Kunsthal in Rotterdam. Deze ‘DordtYart’ wordt dit voorjaar geopend. En daar gaan we straks allemaal naar toe!

PLASTIC EILAND

WONEN OP DE SOEPTROEPArchitect Ramon Knoester van WHIM Architecten heeft een wel heel wild en bijzonder plan, waarvoor hij alle waardering verdient. Hij wil een eiland in de Grote Oceaan aanleggen dat wordt gemaakt van de ongeveer 102 miljoen kilo plastic rotzooi die daar drijft. Knoester wil het afval omvormen tot nieuw bouwmateriaal. Zie www.recycledisland.com. Zo ontstaat een eiland van plastic met een afmeting van tienduizend vierkante kilometer waarop een zelfvoorzienende samenleving van een half miljoen mensen kan leven. Knoester beseft dat het veel technische hoofdbrekens kost, maar hij denkt dat het kan. Een prachtplan dat getuigt van groot denken en vooral: lef!

MUURSTICKERS

NOOIT MEER LICHT LATEN BRANDENEen fraai staaltje van functioneel ecodesign is de muursticker die je rondom het lichtknopje kunt plakken. Altijd het licht uit doen maakt de aarde weer een stukje koeler en daar helpt dit geheugensteuntje bij. Op de sticker zie je hoe energie wordt geproduceerd en wat de gevolgen van lichtverbruik zijn. Bij de materiaalkeuze is rekening gehouden met het milieu, want de verpakking is van gerecycled papier en het inkt op de sticker is plantaardig. De sticker van vinyl is eveneens recyclebaar. Zo maak je van een doodgewone lichtschakelaar een zinvol ornament. Kies uit diverse ontwerpen. De webwinkel www.ecoreminders.nl is mogelijk nu niet bereikbaar, maar blijf het proberen.

26

Oorbellen van Het Huis van de Vlinders

die gemaakt worden van restpartijen en biologische materialen, kunnen zich wentelen in het aangename gevoel een goede daad te verrichten door niet de kas van een internationaal miljoenenbedrijf te spekken, maar een vrouw in Nederland een kans te geven op een welverdiende plek op de arbeidsmarkt.

CoachingFeelgoodmode gaat dus verder dan fair trade. Natuurlijk zijn eerlijke lonen, fatsoenlijke werktijden, gezonde arbeidsomstandigheden en respect voor werknemersrechten ook bij de bedrijven achter feelgoodmode een must. Maar de werkgevers doen meer dan dat. Ze geven mensen een kans om zich persoonlijk te ontwikkelen en bijvoorbeeld hun positie op de arbeidsmarkt te verbeteren. Het Arnhemse Mode met een Missie laat collecties bijvoorbeeld maken door vrouwen uit de psychiatrie en verslavingszorg. En met de inhuur van sociale werkplaatsen geven jonge merken zoals reWrap (laptoptassen), Ellen Willink (slow fashion) en Chatoui (sieraden en accessoires van gerecyclede materialen) hun producten net dat beetje extra.Een nieuw merk dat past in dit rijtje is het Huis van de Vlinders, dat in oktober de deuren opende in Utrecht. Het Huis van de Vlinders ontwerpt, produceert en verkoopt mode- en woonaccessoires van resttextiel. Alle oorbellen, I-padsleeves en heuptasjes zijn met de hand gemaakt, en

Mode met net dat beetje meer

Het trendy katern vol scoops en diepgang in de jungle van groene mode

Nieuwe Serie: Frisgroen | Aflevering 2: feelgoodmode

Door Lynsey Dubbeld

Het wordt ook wel feelgoodmode genoemd: kleding waarmee de maker én koper de wereld een beetje beter maken. Het slow fashion label i-did, dat in 2010 werd opgericht, heeft dit principe tot de kern van zijn bedrijfsvoering gemaakt. In het Utrechtse naaiatelier zijn vrouwen aan het werk die, bijvoorbeeld door een taalachterstand, moeilijk toegang krijgen tot de arbeidsmarkt. Hun werk voor i-did levert hen een coupeuseopleiding op, en praktijkervaring in de mode-industrie. Een goed gevoel krijgen de naaisters van de ervaring dat ze geen radertje in een fabriek zijn, maar elk limited edition kledingstuk van begin tot einde zelf maken. De kopers van de kledingstukken,

De jeugd heeft de toekomst, zo luidt een tegeltjeswijsheid. En dat geldt zeker in de hedendaagse modewereld. Daar werpen jonge honden zich met grenzeloos enthousiasme en een flinke dosis creativiteit op de uitdagingen van onder andere recycling, fair trade en slow fashion. In de nieuwe serie Frisgroen zet de Krant van de Aarde startende ontwerpers en jonge merken in de schijnwerpers.

In deze tweede aflevering: feelgoodmode.

Feelgoodmode is kleding waarmee maker én koper de wereld een beetje beter maken

T-shirt van Kids Rights in samenwerking met watLief

Catwalk

door het gebruik van tweedehands materialen is elk exemplaar uniek. In het naaiatelier, de winkel en het open atelier van het Huis van de Vlinders werken kwetsbare vrouwen die verwijderd zijn geraakt van werk en samenleving door persoonlijke omstandigheden, zoals een vluchtelingenachtergrond, fysieke handicap, chronische ziekte of laaggeletterdheid. Ze krijgen een op maat gemaakt coachingstraject zodat ze stappen kunnen zetten naar de reguliere arbeidsmarkt.

Zij een toekomstOok andere maatschappelijk betrokken mode-ondernemers zijn druk bezig ons een goed gevoel te

27

Nieuw in NederlandSinds kort is Tom Shoes ook in Nl. verkrijgbaar.. Dit Amerikaanse schoenenmerk werd in 2006 opgericht door Blake Mycoskie, die tijdens een reis in Argentinië merkte dat veel kinderen zonder schoenen door het leven gaan. En dat terwijl het land ook bekend staat om zijn klassieke alpargata, een comfortabele instapper van canvas die lokaal geproduceerd wordt. Terug in California startte Mycoskie Toms Shoes vanuit het principe dat voor elk verkocht paar schoenen, een paar wordt weggegeven aan een kind in een achterstandspositie. Inmiddels zijn twee miljoen paar schoenen uitgedeeld in 26 landen over de hele wereld. Naast variaties op de klassieke alpargata, die in allerlei kleuren wordt uitgevoerd in bijvoorbeeld jute en mandweefsels, bestaat de collectie van Toms ook uit ballerina’s, sleehakken, herenboots en kinderschoenen.

Met breien kun je dieren reddenZelf aan de slag als maker van feelgood-mode? Brei dan truitjes voor babypinguïns. Toen in 2011 een olieramp plaatsvond voor de kust van Nieuw Zeeland, haalden honderden burgers de breipennen van zolder. Met behulp van op maat gemaakte patronen breien zij wollen sweaters voor kleine pinguïns. Daarmee worden de kleintjes warm gehouden terwijl ze wachten op de hulpdiensten die hen schoon en droog maken.

Nieuwe collectie Toms Shoes

Catwalk

gunnen. Beadies4Life, dat in 2010 werd opgericht door de Nederlandse onderneemster Malou Tichelaar, helpt makers van sieraden in Afrika om hun afzetmarkt te vergroten. Door de sieraden uit Oeganda, Ghana en Kenia in Nederland te verkopen, kunnen de producenten beschikken over een buitenlands verkooppunt en worden ze gestimuleerd om nieuwe items ontwikkelen. ‘Jij een sieraad, zij een toekomst’, is de slogan. Van de winst die het bedrijf elk jaar maakt, wordt 5 procent geschonken aan de school ‘Soldiers of Christ’ in het noorden van Oeganda.

We Beat the Mountain werkt sinds 2011 samen met Dance4Life, de organisatie die zich – met steun van ambassadeurs zoals Doutzen Kroes – inzet om de verspreiding van hiv en aids tegen te gaan. We Beat the Mountain, een wereldwijde beweging van mensen en organisaties die de afvalberg willen bestrijden door bijvoorbeeld het produceren van gerecyclede producten, doneert voor elke verkoop van zijn smartphone covers een geldbedrag aan Dance4Life. De smartphone cover is gemaakt van recyclebaar materiaal en is dankzij het strakke design geschikt voor heren én dames. Doordat de telefoonhoesjes zijn voorzien van het logo van Dance4Life, dragen kopers bij aan de bekendheid van het goede doel.

Indonesische basisscholenHet Nederlandse t-shirtlabel Face This, dat betaalbare t-shirts maakt voor dames en heren, heeft een bijzondere band met Indonesische basisscholen.

Op de trendy shirts zijn tekeningen afgebeeld die zijn gemaakt door kinderen van basisscholen op de Indonesische eilanden Lombok en Flores. Een deel van de verkoopopbrengst van de shirts wordt gedoneerd aan deze scholen, die behoefte hebben aan lesmateriaal en geld voor renovatie van het lesgebouw. Communicatiespecialist Jos van der Hoek en onderwijzeres Jelka Priem, die Face This in 2009 oprichtten, brengen regelmatig een bezoek aan de scholen die zij met hun bedrijf steunen. Op de website Facethis.nl doen zij verslag van de ontwikkelingen in Indonesië, en kunnen dragers van de shirts meteen zien welke vorderingen er – mede dankzij hun aankoop – worden gemaakt.

KinderrechtenOok voor kinderen is er feelgoodmode op de markt. Webwinkel watLief ontwierp in samenwerking met KidsRights een t-shirt voor jongens en meisjes in de leeftijd van 8 tot en met 12 jaar. Met het shirt, dat voorzien is van de opdruk ‘I care so should you’, kunnen ze laten zien dat ze KidsRights steunen, een goededoelenorganisatie die opkomt voor kinderrechten en voor de positie van kwetsbare kinderen. Een deel van de verkoopopbrengsten van het t-shirt wordt gedoneerd aan KidsRights.

Het KidsRights t-shirt van watLief is trouwens niet alleen maatschappelijk verantwoord, maar ook fair trade geproduceerd, gemaakt van 100% biologisch katoen en bedrukt met milieuvriendelijke inkt. De print van het blauwe shirt is ontworpen door Eline Bochem en Serge Bottse.

Behoud van onze oceanenHeb je in deze wintermaanden geen zin in een luchtig t-shirt? Het stoere Nederlandse modelabel Hoodlamb, dat gespecialiseerd is in kleding van hennep, steunt al een aantal jaar de goededoelenorganisatie Sea Shepherd. Deze winter lanceerde Hoodlamb een water- en windproof jack gemaakt van hennep en biokatoen. De jas is voorzien van het logo van Sea Shephard en een print van kunstenaar Majo. Een deel van de verkoopprijs wordt geschonken aan Sea Shepherd, een stichting die zich inzet voor het behoud van onze oceanen.

Je kunt er zeker van zijn dat je er in de Sea Shephard x Hoodlamb producten warmpjes bij zit, want de jacks worden ook gedragen door kapitein Paul Watson en zijn crew als zij ten strijde trekken tegen bijvoorbeeld illegale walvisvaarders in Japan.

T-shirts van Face This

28

Inkopers verleidenWordt groene mode al mainstream?

Tekst en foto’s door Lynsey Dubbeld

Het wordt voor de retailsector steeds moeilijker om forward fashion over het hoofd te zien

De inkopers van modewinkels en retailketens bepalen in belangrijke mate wat wij dragen. Zij kiezen de merken en collecties die in de winkels komen te hangen. De Krant van de Aarde nam een kijkje bij de Nederlandse modebeurs voor inkopers. Zijn retailers al druk bezig de winkels vol te hangen met duurzame kleding, schoenen, tassen en sieraden?

Catwalk

‘We zochten een naam die een ervaring oproept, die fris en fashionable is.’ Daarom gaven Willa Stoutenbeek en Marieke Eyskoot hun beurs met duurzame mode de naam MINT. ‘We vermijden nadrukkelijk een naam met termen erin zoals fair, eco of groen, want daar hebben veel inkopers vooroordelen over. En we willen die buyers juist verleiden om voor duurzame mode te kiezen,’ vertelt Marieke Eyskoot. MINT maakt deel uit van de Amsterdamse beurs Modefabriek. Zo’n 19.000 retailers, journalisten en fashion influencers bezoeken de Modefabriek twee keer per jaar om kennis te maken met de nieuwe collecties van de merken die verkocht kunnen worden in de winkels in ons land.

Forward fashionHet MINT evenement dat plaatsvond tijdens de Modefabriek in januari 2012, presenteerde ruim twintig voorbeelden van wat de organisatoren ‘forward fashion’ noemen: mode met stijl, die wordt gemaakt met respect voor mensen en onze omgeving. Deze groene kleding, schoenen, tassen en accessoires moeten inkopers ervan overtuigen dat de Nederlandse consument klaar is voor mode die, zoals Stoutenbeek en Eyskoot het noemen, ‘happening & harmless’ is.

Vele schakeringen‘We zochten merken die fashionable zijn en goede kwaliteit leveren. We keken daarbij naar een balans tussen verschillende soorten kleding: van streetwear tot high fashion’, vertelt Marieke Eyskoot, die actrice Halina Reijn als ambassadeur voor MINT strikte. ‘Daarnaast hebben we merken getoetst op een aantal criteria van forward fashion. We hebben ze een vragenlijst laten invullen over hun duurzaamheidbeleid.’ De vragenlijst had betrekking op sociale aspecten (zoals behoorlijke arbeidsomstandigheden, fair trade en transparantie van productieprocessen) en op milieuaspecten (waaronder gebruik van ecologische stoffen, hergebruik van materialen en afvalbeheer).Onder de deelnemers aan de tweede editie van MINT bevonden zich zowel Nederlandse merken (waaronder Elsien Gringhuis, die in 2010 The Green Fashion Competition won) als internationale labels (bijvoorbeeld People Tree, dat door actrice Emma

Watson wordt gepromoot). Het evenement laat zien hoe veelzijdig duurzame mode anno 2012 is. Er zijn bijvoorbeeld verantwoord gemaakte jeans (Monkee Genes), sportieve schoenen (Oat Shoes) en praktische poncho’s (Traced Good). Maar ook voor luxe jurken (Studio Jux), elegante pumps (OlsenHaus), verleidelijke lingerie (In Bloom Londen) en sieraden met een hoge bling factor (Fortblink) zijn tegenwoordig groene opties.

Wat betreft duurzaamheid toont de Modefabriek een al even gevarieerd aanbod aan initiatieven. Sommige merken benadrukken fair trade, anderen richten zich op de biologische afbreekbaarheid van de producten, de diervriendelijkheid van de materialen of het tijdloze design. Bij ecofashion kent groen duidelijk vele schakeringen.

Voor massaIn de aanloop naar de Modefabriek besteedden Nederlandse media, waaronder RTL Boulevard en De Volkskrant, uitgebreid aandacht aan fair fashion. ‘Groene mode voor massa’, kopte De Pers. Toch is het aandeel sustainable brands binnen de Modefabriek nog altijd uiterst beperkt: van de ongeveer 600 deelnemende merken zijn er zo’n dertig groen te noemen. En een groot deel van de maatschappelijk verantwoorde ondernemers die te zien waren bij MINT richten zich op consumenten die bereid zijn een redelijk bedrag voor een kledingstuk neer te tellen (de zogenoemde ‘midden en hoge segmenten’). Confectiebedrijven zoals C&A en V&D hebben dus nog geen stevige groene concurrentie.

‘Duurzame mode is nog niet mainstream’, geeft Marieke Eyskoot toe. ‘Maar MINT is een eerste stap daar naar toe. De Modefabriek zet ons niet voor niets op een opvallende plek, direct bij de ingang van de beurs. We zijn dus geen niche, maar maken echt deel uit van de beurs voor mainstream mode. We wilden nadrukkelijk niet een apart evenement zijn, waar alleen mensen komen die al geïnteresseerd zijn in duurzaamheid.’

Hoopgevend is dat er in Berlijn, Parijs en Barcelona ook al modebeurzen zijn met speciale platforms voor fair fashion. Op die manier wordt het voor de retailsector steeds moeilijker om forward fashion over het hoofd te zien. En dat vergroot de kans dat wij straks volop verantwoorde kleding in de winkels tegenkomen.

Sieraden van Fortblink

Schoenen van Oat Shoes

29

Landschapsbeheer Nederland en de Krant van de Aarde gaan samenwerken!

Mooiste plekjes

We zien op de winnende foto, genomen door Alphons van Dijk nabij Zeist, de icoon van het Nederlandse cultuurlandschap: de Knotboom, in dit geval een knotwilg. Een knotboom ontstaat als de ‘pruik’ van de boom elke drie tot vijf jaar op dezelfde plek wordt gesnoeid. De pruik loopt vanzelf weer uit en zo ontstaat de karakteristieke vorm. Boeren gebruikten het hout voor bijvoorbeeld hekken, takkenrillen, gereedschap en manden. Wilgen zijn bij uitstek geschikt als knotboom omdat de takken heel buigzaam zijn. Daarnaast gedijt een wilg goed in natte gebieden. De hoge waterstand in de sloot laat zien dat we in een laag en nat gebied zitten. Op de achtergrond zien we het bos van het landgoed Oostbroek. ‘Broek’ betekent laag gelegen, nat

gebied. Oostbroek is eigendom van het Utrechts Landschap. Landschapsbeheer Nederland houdt er kantoor. De bomen op de foto zijn al lang niet meer geknot, meestal omdat ze hun praktisch nut verloren hebben en door de eigenaar niet meer worden onderhouden. Wat rest is dan een overigens zeer sfeervol plaatje. De keerzijde is dat het risico bestaat dat de bomen omvallen. Vrijwilligers die hier aan de slag willen gaan, zijn van harte welkom. Overleg wel met de eigenaar!

Tenslotte: voor bewoners van Zeist is het niet mogelijk om in dit gebied te wandelen. Een eenvoudig wandelpaadje zou een uitkomst zijn.

Winnaar Mooiste plekjes

Winnende foto: Alphons van Dijk

De Krant van de Aarde staat voor een duurzame omgang met onze planeet. Landschapsbeheer Nederland onderschrijft dit van harte.

Wij zijn als samenwerkingsverband van 12 provinciale organisaties Landschaps-beheer samen met 35 duizend vrijwilligers begaan met het Nederlandse landschap in de breedste zin van het woord: mooi en toegankelijk voor iedereen met optimale kansen voor plant en dier. Ons motto luidt ‘Samen voor ons landschap’.

De Rubriek ‘Mooiste Plekjes’ in de Krant van de Aarde verwoordt in dat opzicht precies waar wij voor staan. Daarom stelt Landschapsbeheer Nederland voor elke geplaatste foto in deze rubriek een exemplaar ter beschikking van het boek ‘Leestekens van het landschap, 188 kleine landschapselementen in kort bestek’ (winkelwaarde €17,50). De mooiste inzending van 2012 krijgt een exemplaar van het Handboek Cultuurhistorisch Beheer (winkelwaarde €35,-).

Ook winnen? Stuur een foto van een mooie plek met vermelding waar deze is genomen naar

redactie@krantvandeaarde.nl

30

Column: AaltjeKropjesdag

Freelance journalist Annemarie Geleijnse schrijft als Aaltje columns voor de Krant van de Aarde. Meer smakelijke verhalen op www.delaatstepaling.nl

Of het een groot gat in de ‘plastic soep’ heeft geslagen is te betwijfelen, maar een subtiele bijdrage aan het terugdringen van de berg plastic afval moet de actie van Neerlands eetschrijvers wel hebben geleverd. Antipaktivist Karin Luiten (schrijfster van Koken met Karin zonder pakjes & zakjes) riep 4 december uit tot Nationale Antipakjesavond en de media stonden vol met recepten met echt eten: eten dat niet uit een zakje of pakje komt dus.

Ook ik vind mezelf op haastige dagen soms terug voor de kassa met een pakje voorgewassen en gesneden sla of andijvie. Oerstom natuurlijk, want ik ben daarmee dief van mijn eigen portemonnee (voor de prijs van die paar voorverpakte sliertjes had ik twee hele kroppen kunnen kopen), dief van de oceaan (daar stikt weer een visje in mijn slazakje), dief van mijn gezondheid (vitamines en voedingsstoffen zijn verdwenen uit de in chloor gewassen en in ‘gemodificeerde atmosfeerverpakkingen’ verpakte sla) en dief van mijn eigen smaak.Ik kan eigenlijk niet geloven dat er mensen zijn die gebakken fabrieksaardappeltjes uit een zakje echt lekkerder vinden dan het echte werk. Die liever een voorgebakken pannenkoek uit de magnetron eten dan eentje die oma met een zwiep vanuit de pan op je bord gooit. Of die de smakeloze gele reepjes die net zo plastic ogen als hun verpakking, écht verkiezen boven een stuk boven je bord dwarrelende vers geraspte Parmezaan.

Ik stel voor dat we straks van Rokjesdag Kropjesdag maken waarop we de sla zelf wassen en snijden of breken. Gevolgd door een Nationale Stukjesdag waarop we een stuk kaas raspen voor over de pasta en schaven voor op brood. Een Nationale Schildag; knapperige gebakken aardappels, huisgemaakte friet, vers geraspte worteltjes. Een nationale Pel&Kraakdag waarop we mandarijnen, garnalen, walnoten, lychees en wat nog meer in een velletje, vliesje of schilletje zit, zelf tevoorschijn toveren. Met als afsluiter een Nationale Trekdag waarop onze huizen zich vullen met de gelukzalige geur van een trekkende, verse bouillon en de poeders en blokjes zich zachtjes gaan zitten schamen in hun zakjes en pakjes.

Een week moet genoeg zijn. Wie nog maar een fractie van smaakpapillen over heeft, wil niet meer terug naar de zakjes en pakjes. Wedden?

Column

ADVERTENTIE

Uitgeverij De Toorts Haarlem

VOOR MEER INFORMATIE: www.toorts.nlOok verkrijgbaar bij de boekhandel

Pia de BlokOnbeperkt

ontspannenvoor jongeren

Ruim 140 korte en langeontspanningsoefeningen

voor in de klasPrijs: a 24,-

ISBN 978 90 6020 836 6

Hoewel het boek zich vooral richtop oefeningen voor jongeren van11 tot 21 jaar, zijn de oefeningenook zeer geschikt voor individueelgebruik op welke leeftijd ook,of bij gebruik in groepen voorvolwassenen.

OOK VOORINDIVIDUEEL

GEBRUIK

Zeker ook in klassen of groepenvan jongeren is er rust nodig ombezig te kunnen zijn met het doelvan die klas of groep.Dit boek biedt leerkrachten enbegeleiders of coaches van groepenruim 140 korte en lange oefeningendie kunnen worden gebruikt omindividuele jongeren klassikaal voorof tijdens stresssituaties (zoalstoetsen en examens) te ontspannenen weer bij zichzelf terug te brengen.Het zijn praktische oefeningendie het beste van de westerse ende oosterse benaderingencombineren. Er is bijvoorbeeldeen 8-weken-module, te gebruikenals examenstressreductietraining.Het boek biedt duidelijke aan-wijzingen voor het introduceren enopstarten van deze aanpak.

Adv. Krant van de Aarde-nov.2011:- 19-11-2011 10:17 Pagina 1

Panir, een heerlijke vleesvervanger nu ook van schapenmelk!

Panir de perfecte vleesvervanger:• is een unieke kaassoort

gemaakt van biologische melk en citroenzuur.

• smelt niet en kan worden gebakken, gefrituurd of gegrild.

• heeft een romige en neutrale smaak, kinderen zijn er gek op.

• is zuiver, voedzaam en makkelijk te bereiden.

Te koop bij uw natuurvoedingswinkel.Zie ook www.panir.nl voor recepten.

Heilige SchaapHeilige Schaap

Heilige KoeHeilige Koepanir van koemelk

panir van schapenmelk

ADVERTENTIE

ADVERTENTIE

31

COLOFONDe Krant van de Aarde is een uitgave van de Stichting Dag van de Aarde. De Stichting wil samen met partners uit de natuurvoedingsbranche mensen aanzetten tot een gezonde en duurzame leefwijze. Verder werkt de Stichting samen met universiteiten, (semi)overheden en goede doelen.

© 2012 Krant van de Aarde | ISSN 1872-5104

Stichting Dag van de AardeGerestein 1, 4158 GB DEILinfo@dagvandeaarde.nlM: 06-53332980

BestuurAlbert Poutsma, voorzitter, uitgeverJos Huijser, penningmeesterFrans van der Beek, secretaris

RedactieAfran Groenewoud, hoofdredacteurafran.groenewoud@krantvandeaarde.nlM: 06-53345880

Frans van der Beek, Tom van der Beek, Lynsey Dubbeld,Moniek Verstegen, Diewke de Haan, Renske de Zwartcorrespondent Afrika: Marlies Piloncorrespondent Latijns-Amerika: Jan-Albert Hootsen

Eindredactie: Petra van der VeerContact redactie: redactie@krantvandeaarde.nl

ColumnistenTinkebell, Annemarie Geleijnse

Aan dit nummer werkten meeBen Deiman, Lindy Janssen, Fair Tourism, Skoon Ecodesign

Rectificatie: per abuis is in nummer 2011-5 bij het artikel ‘Over smaak valt te twisten’ bij een tweetal foto’s van Maaike ter Brugge haar blog niet vermeld. Deze fotoblog is te vinden onder http://missgefreubel.wordpress.com

Foto cover: Babette Elise

Redactionele partnersStichting Demeter, Greenpeace, Lanschapsbeheer Nederland

DistributiepartnersUdea BV, EkoPlaza Groep BV, Natudis Nederland BV, Estafette Associatie CV.

Vormgeving & Opmaak: www.insight-design.nl | Celina Koekenbier

AdvertentieverkoopBureau Sjoerdsma, Peter SjoerdsmaW.A. Scholtenlaan 47, 6865 VV DoorwerthT: 026-3817658, info@bureau-sjoerdsma.nl

Distributie: Via de natuurvoedingswinkels. Naar abonnees / leden van de stichting. Naar (semi) overheden en overige partners. Oplage 50.000.

Abonnementen: Je kunt de Krant vd Aarde thuis ontvangen door lid te worden. Maak € 19,95 over op rekening nr. 61 77 36 146 van de Stichting Dag van de Aarde onder vermelding ‘abonnement’. Je ontvangt dan ook onze voordeelkaart thuis. Met de voordeelkaart krijg je 25% korting bij meer dan 1000

restaurants en vele andere kortingen zoals duurzame mode en groene stroom.

www.krantvandeaarde.nl

IN DE VOLGENDE

Thema: ZUINIG. Niet negatief, juist heel sociaal.• De Over-datum Eetclub.

Smullen van afgeschreven voedsel• Als we dan toch zuinig moeten zijn: kliekjes. Wat kun je ermee?

• Cradle to cradle. Hergebruik van materialen om mooie nieuwe dingen te maken

• Zuinig: hoe zit dat in Latijns-Amerika?

En verder: • Boos over Bont: kan bont dragen echt weer?• Groene Horizon in Zwitserland: genieten in Graubünden• Catwalk: eerlijke t-shirts zijn top

OP DE AGENDA

Op de agenda

Zadenbeurs 2012Op 11 en 12 maart vindt in Amsterdam de zadenbeurs plaats. Een evenement waar tuinders en belangstellenden zaden kunnen ruilen. Het evenement wordt opgeluisterd met workshops, eten, muziekoptredens en films. De organisatie streeft naar het in stand houden van soortendiversiteit in de land- en tuinbouw.Zadenbeurs 2012. Meer info op www.reclaimtheseeds.nl

Onkruidbeurs:gezondheid en zingeving in HoutenDe Onkruidbeurs is met circa tweehonderd standhouders en meer dan veertig lezingen verreweg het grootste spirituele evenement in Nederland. Op 18 maart kunnen belangstellenden naar hét ideale evenement voor oriëntatie op het gebied van alternatieve geneeswijzen, spiritualiteit, persoonlijke ontwikkeling en gezondheid. De Krant van de Aarde is ook aanwezig!

Onkruidbeurs. 18 maart in Houten. Entree €12,-. Meer info op www.onkruidbeurs.nl

Zien wij nooit meer sneeuw?De witte vlaktes van de Noordpool zijn een prachtig voorbeeld van de schoonheid van ongerepte natuur. Een uitgestrekt ‘niets’ waar slechts weinig mensen of dieren weten te overleven. Maar de Inuit-gemeenschap die er al eeuwen leeft, wordt bedreigd door stille moordenaars. Onafbreekbare bestrijdingsmiddelen die hen vergiftigen. De opwarming van de aarde. Het steeds dunner wordende ijs...

We volgen onder andere Pipaluk, een jonge Inuit, op zoek naar de oorzaken van de vervuiling van haar land. Ze reist naar Afrika, Zuid-Amerika en Azië, waar ze geconfronteerd wordt met de tegenstrijdige belangen tussen korte termijn winst en duurzame oplossingen op het gebied van landbouw, industrie en gezondheidszorg. Zo wordt DDT in Afrika, ondanks de schadelijke effecten, nog steeds gebruikt in de strijd tegen malaria.Deze documentaire moet iedereen zien.Silent Snow. Zondag 18 maart, 14.00u op Nederland 2. Herhaling op 24 maart om 9.30u.

It’s food, stupid!Waarom eten wij zo weinig vers voedsel? En wat zijn daarvan de consequenties? Op deze vragen probeert men op 3 april tijdens een debatavond een antwoord te

formuleren. Met onder andere Gary Taubes, Amerikaans voedingswetenschapper en auteur van ‘The Big Fat Lie’ en Jac Stroeken van het GroentenFruit Bureau.

It’s food, stupid! 3 april in De Rode Hoed, Amsterdam. Toegang €10,-. Studenten betalen €6,-. Meer info op www.rodehoed.nl

Na tien jaar eindelijk terug: de FloriadeVanaf 5 april tot en met 7 oktober vindt de Floriade 2012 plaats in Venlo. Deze Wereld Tuinbouw Expo, die iedere tien jaar plaatsvindt, biedt bezoekers schitterende planten- en bloementuinen in vijf thema’s. Daarnaast heeft de Floriade een uitgebreid internationaal cultuurprogramma met onder andere dans, mode en een avondshow.Floriade 2012. 5 april tot en met 7 oktober. Zie www.floriade.nl

Meer informatie over deze activiteiten? Scan de QR-codes met je mobiele telefoon en ga direct naar de website.

ook te gebruiken tervervanging van boter

en niet te

vergeten BRADEN

geen zwart vet in de

pan, oxideert niet

rijk aan laurinezuurgoed voor de cholesterol

Een gouden resultaat, frituur j e

eer

ste

gezo

nd

e fri

tes

en niet te

en niet te

vergeten BRADEN

vergeten BRADEN

vergeten BRADEN

geen zwart vet in de

geen zwart vet in de

geen zwart vet in de

geen zwart vet in de

pan, oxideert niet

pan, oxideert niet

minder calorieen,

licht verteerbaar en

zonder transvetzuren.

Enjoy life, stay healthy!

Royal Green Odourless en Extra Virgin Coconut Cooking Cream

Royal Green viert feest met de komst van onze premium Extra Virgin 100%

koudgeperste en gecertifi ceerd biologische kokosolie. Proef de smaak van

heerlijke kokos! Of kies voor de Royal Green 100% geurloze kokosolie van

gecertifi ceerd biologische teelt.

Bakken, braden, wokken en frituren is nog nooit zo gezond geweest. Ook te

gebruiken ter vervanging van boter. Rijk aan laurinezuur, goed voor de cho-

lesterolspiegel. De gecertifi ceerd biologische kokosolie van Royal Green is een

zeer gezonde olie die al haar goede eigenschappen behoudt bij verhitting.

Ideaal ter vervanging van onder andere olijfolie. Tijdens het braden, wokken,

bakken of frituren is er geen vorming van schadelijke stoffen of vrije radi-

calen. Licht verteerbaar en zonder transvetzuren.

Royal Green gebruikt absoluut geen chemicaliën, con-

serveringsmiddelen, synthetische zoet- of smaakstoffen

en is 100% vegeta risch. Ervaar het verschil nu.

Meer informatie: Frenchtop Natural Care Products BV. • Tel: 0226-364400 • www.royal-green.eu

ROYAL GREEN AANBIEDING

2500ml 500ml 250ml19,95 4,95 2,9524,95 6,95 3,95

325ml6,957,95

Skal 025099

038P_adv_rg_kokos_virgin_krnt_aarde.indd 1 03-02-12 10:05

ADVERTENTIE