kucuk tragedyalar - aleksandr puskin
DESCRIPTION
dsadqweTRANSCRIPT
-
www.iphonepub.com En geni TrkeiPhone ePub ierii.
EDEBYAT OYUN
Kk Tragedyalar
Aleksandr Pukin
Iindekiler
Ac Bir ngr / Tomris Uyar 9
Pinti valye 13
Mozart ve Salieri 37
Tatan Konuk 53
-
Veba Srasnda len 95
Notlar 107
ACI BR NGR
1799'da Moskova'da, soylu bir aileninolu olarak dnyaya gelmi AleksandrSergeyevi Pukin.
On iki yana kadar zel renimgrdkten sonra yalnzca soylu ailelerinyetenekli ocuklarna ak bir okulagitmi. Ksacas, o dnemin en elverilikoul arnda yetimi. Yaamnn sonunakadar bu inisiz-ksz izginin, burahatn srp gitmemesi iin bir nedenyok. Gelgeldim Pukin'de de btn hassanatlarda grdmz, aklamasn
-
yapmada glk ektiimiz o garip"huzursuzluk" varm ki, gen yandanbalayarak yaad toplumdakiaksaklklar, nelerin deitirilmesigerektii stne kafa yormu. Kendisibel i bir rgte girmese de, devrimci,zgrlk iirleriyle ann ilericikesimini derinden etkilemi ve (elbette)ar ynetiminin sakncal bulduu biraydn olarak Rusya'nn gneyinde almsoluu.
Pukin'in "Kk Tragedyalar"nIngilizceye eviren Antony Wood,*nsznde yle diyor:
"Ruslarn gznde Pukin bir tansktr.(...) O gnden bu yana salam ats hi
-
sal anmayan, ada bir rencinin, birofrn, bir yazarn ya da birmhendisin ayn kolaylkla benimsediibir dile son biimini vermitir. Romantiksanatla amz duyarl arasndakurulmu kusursuz bir denge; yaznsal'destekleyecek sonsuz bir biemeitlilii; en sradan gndelikkonumay
srekli
'Mozart ve, Salieri'yi evirirken. Rimsky- Korsakov'un hu yapla dayallibrettosunun (1898) Franszcaevirisiyle. Kay Borcnvsky'nin Almancaevirisinden de (Rodam, 1985)yararlanmaya altm. T. U.
-
l lolarak iirle besleyen ve byleliklenerdeyse gnlk yaam iir katnaykselten ycelten bir dil."
Pukin, Rus dilinin atsn hemen herdalda verdii rnlerle kurmu: Trajikve komik, ykl
uzun iirler, ksa iirler, iir kalbndamasal ar ve bir roman: uzun ve ksaykler; metinler, mektuplar, eletiriler,tarih yazlar...
Kk Tragedyalar, yazarn tiyatrosanatna zgn bir katks saylyor. Buoyunlar, yaamnn en verimli aysrasnda yazm Pukin; stelikokurlarnn ve kendisinin iirden okdzyazya nem verdii bir dnemde. Bu
-
oyunlarn Pukin'in temel zel iklerininhemen hepsini yanstt, yaygn bir kan.Mozart ve Salieri, airin yaarkensahneye konan tek oyunu. (Pinti valye,lm stne gsterimden kaldrlm.)Tatan Konuk'sa, bu drt oyun arasnda,yazarn yaad
srede yaymlanmam tek yapt olmazel iini tayor.
Pukin'in, ingiliz tiyatro geleneininbyk lde etkisi altnda kaldgrlyor. Boris Godunov tarihseltragedyasyla lkesinin tiyatrosunaShakespeare geleneini yerletirmeyiuman Pukin, 1829 ylnda BarryConwal 'un Dramatik Sahneler adl
-
yaptn okuyunca arplyor ve yl ardrbiriktirdii malzemeyi ilemeninyntemini bulduuna inanyor. Yaptnad nce "Dramatik Aratrmalar" olarakdnlm; Pukin'e gre bu oyunlar,"dramatik taslaklar, dramatikalmalar"... Edebiyat tarihisi Mirsky,"dramatik anlar bunlar," diyor, "hem deyle lmcl anlar ki 'sonra'lar nemsizkalyor," (...) "iirsel younlatrmaynteminin tiyatroya uygulanmas".
Pukin iirinden en yetkin rnekleri,Salieri'nin iki monologuyla, Pintivalye'deki Baron'un monologundabulabiliyoruz.
Tragedyalar, 1830 gznde, yazarn
-
kolera salgn knca kapand yenimaliknesinde
Boldino, Nizhny, Novgorodgzaltnda geirdii bir ksknlkdneminde yazlm. Onlar
Trkeye evirirken, nce seilenkahramanlar ve Pukin'in yaamndndm, aralarndaki ortak zel iklerisaptamaya altm. Yazar da katarsak,btn bu kahramanlar, kiisel zeliklerinden tr, yaadklar toplumungenel-geer deer llerine, ahlakanlayna ters den kiiler; belki ele oyzden kiisel tragedyalarn"gerekletirmek" zorunda kalyorlar.
rnekse: Mozart, dhilerin ktlk
-
yapamayaca inancn tadndan, DonJuan, evresindeki herkesi kandracak okvrak zekya sahip olmasna karn sonanda ak szl davranmay
setiinden; Albert, pinti bir babaya ruhcmertliiyle kar kan bir oulolduundan; enliin Efendisi, dinselbaskya boyun emeyecek bir ahlakanlayn savunduundan. Bu saptama,onlar konutururken nasl bir Trke kulanacam konusunda yol gsterdi.Pukin'in "bask
esi" olarak grd kahramanlar,olduka adal bir dil e konutular ama umarm Pukin gibi bir dil ustasnnyaptndaki dil-btnln
-
zedelemeyecek lde Mozart, DonJuan, Albert, enliin Efendisi iseTrke konuurken resmi olmayangndelik bir dil setiler. Bylelikle enazndan yazarn amacna, yani iirsel dile gnlk konumay badatrma ilkesinebal kalm
oldum, oyun dilinin "hafif biryapaylk"tan bir iirsel ik kazanacailkesine de. Bu ilkelere bal
kaldm iin, zel ikle ll-uyaklblmlerde ok zorlandm. nkTrkede zengin uyaklar, kul anla kulanla, bir arm yaratmayacak kadarbeyliklemi, bir iir tad yaratamayacakkadar yoksul amalard, ister istemez
-
yarm-uyaklara arlk verdim;yapaylkla doal
dengelemeye altm.
Bu yapttaki btn oyunlar bir tr delo'ya dayal, Sovyet air AnnaAkhmatova, 1958'de yaymlanan biryazsnda Tatan Konuk'taki zyaamelere dikkati ekmi. Veba ile kolerakoutluunu dnrsek, Pukin'in buoyunlarda zyaamn bolca kul andnvarsayabiliriz. F.F.
Seeley, yle bir yorum getiriyor. "Odnemde Pukin evliliineiindeyken bir cden korkmaktadr:Kendisi o ana kadar Don Juan rolnstlenmitir, ama bundan byle Don
-
Alvaro rolne girmek, yani gen vegzel karsnn onurunu, onundeneyimsizliine ve karsnakabilecek Don Juanlara12
kar savunmak zorundadr. KarsNatalya, tpk Dona Anna gibi, annesininisteiyle sevmedii bir erkekleevlenmitir. "Bu tragedyada kendinicezalandrmaktadr Pukin." Gerekyaamda yapt gibi.
Bir ngr bu, ac bir ngr, I937'dear'n bir komplosu sonucu, karsnnonurunu korumak adna ldrlenPukin, bir gn ldrleceini miseziyordu, yoksa del oda ldrlebilirkiiliklerin yaamlarn drstlk,
-
cesaret ve atakla dayandranlarnyazglarn paylamak myd istei?
Shakespeare'in kahramanlar gibi farkl"bir tek zaaflarndan trtragedyalarna srklenen kiilerbulmayacaksnz bu yaptta. Yazarlargibi onlarn da tek zaaflar ortak:Erdemleri.
Mozart'n "Don Juan" operasn dadnrsek... Bu ac ngr amzakadar uzanmyor mu?
. TOMRISUYA'R
Pinti valyeSAHNE i
Bir kulenin ii. Alberl ile Ivan.
-
ALBERT
Bugnk Turnuvaya katlmalym, Nepahasna olursa olsun. Miferim, Ivan.
Delinmi
Ivan, miferi ona uzatr.
iyice. Nasl takarm bunu imdi? Yenibir tane gerek. Lanet Delorges!
1VAN
Ama siz
Bunu dettiniz ona! Atndan birsavurdunuz, Btn gn yar-l yatt-sonra da Kendini toparlayamad bir
-
daha.
ALBERT
Yine de miferi sapasalam; Venedik iigsl de hasar grmedi; Gsnegelince, orada bir syrk yok-Bir yenisinialmak zorunda deil. Neden miferinyknden kurtarmadm ki onu?
istesem ekiverirdim bandan, utandm
Dk'n, soylu hanmlarn huzurunda.Lanet Delorges!Keke beynimi delseydimzrayla. stelik Giysi de bulmamgerek. Geen arda, valyeler ipeekadifeye brnmken, yalnz benZrhmla boy gsterdim Dk'n lensofrasnda. Bilmiyordum, ylesine
-
geldim demitim. Peki imdi nediyeceim? Ah u yoksul uk! Nasleziyor insann iini! - O anda,Delorges'in kunt mzra miferimideldiinde Ve ben bam plak, dnpmahmuzladmda Emir'im kasrga gibidp peine Onu atndan savurduundayirmi adm teye Yeri ptrdndeona; btn soylu hanmlar Ayn andayerlerinden frladlar ya, dnClothilda bile tutamad lna, yzn
rtt; ,:
Btn borazanlar atama alk tutarken-Neydi bu cesur davrann altnda yatanacaba, Byle mthi g grlm eydeildi canm! Oysa Delinen bir mifere
-
duyulan fkeydi - o kadarckt
O iri vglere yol aan; pintilikti...Benimki gibi bir babayla ayn ataltndaysan, Pislik bulayor isteristemez. Nasl zaval Emir?
[VAN Aksyor hl. Binilecek durumdadeil.
ALBERT
Ne yapalm., peki. O doru at almakzorundaym. Fazla etmez.
IVAN Fazla m etmez? Meteliimiz yokki! ALBERT
Bizim hayrsz Salamon ne diyor bu ie?
-
IVAN
Gvence gstermezsek be kuruvermezmi artk.
ALBERT Gvence ha! Hay aksi,gvence nerde?
IVAN Ben de yle dedim kendisine.
ALBERT IVAN
Ve-?
Kemkm etti ite.
- ALBERT
Babam onun kadar zengin, syledin mi
-
Bir gn o mirasn bana kalacan?
- IVAN
Syledim tabi .
ALBERT Ne dedi peki?
IVAN Kemkm etti yine.
ALBERT
Hey tanrlar!
IVAN Gelip grecekmi sizinle18
ALBERT
Bak bu fena haber deil. Alkoyann onu
-
- fidye demek zorunda kalr.
Kap tklatlr. -Kim o? Bezirgan girer .
BEZRGAN
Hizmetkrnz efendim.
ALBERT
Sevgili dostum benim!
Kahrolas Bezirgan - Saygdeer bykSalamon-Gir ltfen; nedir u kulamaalnan-Verilen sze gvenmiyormusungya?
BEZRGAN
-
Soylu valye,
inann, nasl isterdim... Ama arelerkesik. Nereden bulurum o paray?valyelere hizmet Zaten bkt belimi.Hibiri demiyor. Diyecektim ki ilktaksiti alabilseydim, belki...
ALBERT
Soyguncu!
param olsa, yzne bakar mydm hi? :inad bir yana brak, Salamon; kar ualtnlar. Say yz altn da
Adamlara aratmayaym stn.
BEZRGAN
-
Keke o kadar olsayd cebimde!
Yz altn ha!
ALBERT
Baksana-Eski dostlar nasl eli bodndrrsn?
BEZRGAN inann ki...
ALBERT
Kes. Demek gvence istiyorsun? Ne gibibir gvence verebilirim sana-Domuzderisi mi? Rehin verilecek eyim olsaoktan vermitim zaten. eref szm,valye sz yetmiyor mu sana, kpek?
-
BEZRGAN '
Sznz, sayn efendim, siz saken, okdeerli: Felemenk hazinesini aanbyl bir anahtar.
Ama benim gibilerin elinetututurduunuzda, (Tanr esirgesin)lecek olsanz- o sz Denizde yitmi birsandn anahtar kadar Yarar iimeyarasa yarasa.
ALBERT
Babamdan fazla yaamayacak mymyani!
BEZRGAN
-
Kimbilir Kim hesaplayabilir mrn?Bugn krpe tomurcuktur, yarn topraakarr. ihtiyar omuzlarda tanrmezarna. Baron zinde bir adam:Tanrnn izniyle On yl da yaar daha,yirmi, belki de otuz.
ALBERT Sama! Otuz yl sonra ben elime basarm, Bezirgan20
O zaman - ne yapaym ki paray?
BEZRGAN
Para m?-.
Her yata ie yarar para:
Gen adam, evik bir uak arar onda,
-
Drt dnp buyruklarn yerinegetirecek; Ihtiyarsa, sadk bir dost buluronda . Ve gznn bebei gibi kol ar.
ALBERT
Babama gre ne dost ne de uaktr o,Efendisidir -Doulu bir kle gibihizmetindedir,Zincirli bir kpek gibi.Batakta debelenir,
Ate yakmaz, kuru ekmekle su o kadar;
Gece uyku girmez gzne, dolanr,havlar-
Ml ml uyuyansa, altndr. Yeterama! Bir gn ben olacam o altnnefendisi: O gn uyku girmeyecek altnn
-
gzne.
BEZRGAN
Evet, oras doru,
Baron'un cenazesinde, kukusuz, paraakacak Gzyandan ok. Dilerimcmert Tanr sizi Bir an ncekavutursun hak ettiiniz mirasa.
ALBERT
BEZRGAN Bence siz imdilik...
ALBERT
:Amin!
-
imdilik ne?
BEZRGAN
Bir are dndm de
ALBERT
are mi?
BEZRGAN
Yal bir eczac tanrm;- ' Yoksul birYahudi...
ALBERT
Tefeci yani Senin gibi-ola ki dahanamuslu, ha?
-
BEZRGAN
Hayr efendim, ihtiyar Tovy'nin ii bakaiksirler... Mthi etkili hepsi.
ALBERT
BEZRGAN
Bir bardak suya damla -ne rengi varne tad-Ne karn asrisi, ne bulant...lp gidiyorsunuz.
ALBERT Kaak zehirci desene!
BEZRGAN
ALBERT
-
Ne demek bu? altn yerine, bilmemkaie
Zehirle mi borlandryorsun beni?22
BEZRGAN
Gln isterseniz. Ama dndm deBelki gn dolmutur Baron'un...
ALBERT
Neler duyuyorum? Bir babay z oluzehirlesin ha! Ne cesaret... van, tutunu! Bezirgan kpek-
Ylan Bezirgan! u diree astracamseni!
-
BEZRGAN
aka etmitim, balayn!
ALBERT
Ivan, bir ip getir hadi!
BEZRGAN akayd- aka gerekten!Size para getirmitim.
ALBERT Defol, gzm grmesin seni!
Bezirgan kar
Babamn para hrs-: Bak neler atbama! u alak Bezirgan, Necesaretle... Bir bardak arap getir, Elimkolum tutmuyor... Ivan, nasl da gerekli o
-
para: Ko ardndan, al gel u altnlar!abuk hokkam ver. O dolandrcya Birsenet yazaym. Gzme grnmesin birdaha. Kal e... Altnlar da zehir kokacaktpk Atasndan kalan gmler gibi...
arap istemitim!
IVAN
Damlas kalmad.
Ya ispanya'dan
ALBERT Gnderilen armaan?
IVAN :.
Dn gece hasta nalbanta Vermitik
-
dibinde kalan.
ALBERT
Sahi... Su getir yleyse Rezil ik!Kararm verdim, Dk'e kacamHakkm arayacam: onun zoruyla,babam Bir oula yarar bir yaamsunacak bana, Mahzendeki fareyeyaraan
deil.SAHNE
Bir mahzen
BARON
Gen bir hovardann nasl ii giderseBir yosmayla bulumann ncesinde Ya
-
da el-dememi bir kzcazla, ben deSaatlerce bekledim seyredeceim u an24 Gzden uzak, mahzenimde, demirkasalarm.
krler olsun! Altnc kasaya, bugn,Ki henz tepeleme dolmad, bir avuDaha atacam yeni altnlarmdan. Azgibi geliyor, ama servet dediin Azarazar birikir: Okumutum, bir zamanarn biri, avu avu. toprak ylsnbuyurmu Da, ok gemeden bir tepeykseltmi ban, '
Anlalan, gz zevkini okuyormu arnOradan bakmas kl adrlar giymivadiye. Telal
gemilerle kpr kpr denize.
-
Ben de avu avu tadm bu mahzeneTopladm vergiyi, burada ykselttimtepemi-Ve bakyorum zengin lkeme. Nekald Buyruuma girmeyen, demirpenemin altna?. Canm ekerse,saraylar ykselir bir anda: Ormanperileri dans eder esiz bahelerimde;ilham perileri gzme girmeyarndadr
Deha, cayar zgrlnden,buyruumdadr, Namus ile durmakbilmeyen emek, bzlp keye, dlendirilmeyi beklerler. Bir slmlaKana bulanm su, rkeke sokularakyanma, Elimi yalayacak, gzlerimebakacak.
-
Gnlmden geeni sezmek iin, biripucu yeter. Benim buyruumda hepsi,bense hibirinin; Hrslar oktan atm:barm kendimle; Gcm biliyorum -bu da yetiyor bana...
Altnlarna bakar.
Az gibi geliyor... insan kayglardenince-Gzyalar, ihanetler, lanetler,yakarlar-neyin Ar bedeli olabilir bu?Dulun biri u eski ispanyol altnylaborcunu dedi bugn... Yl ar ncekihali gzlerimin nnde, Pencereminaltna dizst kp gn boyu Alamt,eteklerinde yavrusu.
Yamur yamt bir ara, kesildi, yinebalad-Bizimki kprdamad bile
-
yerinden; istesem kovdurturdum, ama hernaslsa Kocasnn bir borcu olduuiime dodu, O yzden hapse tklmakistemiyordu. Bu altn- aylak birserseriden. O herif Nasl ele geirebilirbunu?
alarak tabi , Issz bir yolda gecesoygunu, ormanda... Burada birikmi uservet uruna Dklen onca ya; ter vekan
Fkracak olsayd toprak altndan-ikinci Tufan'la ben de boulurdumSrvermez mahzenlerimin dibinde. Vakittamam.
Kasalardan birini amaya davranr. Nezaman altnlarmn nnde durup 25Bir
-
kasa aacak olsam ter basar byle...sanmam- . Korku olsun nedeni (kimdenkorkacam? , Klcm dayanmda: busadk yardmcm Altnmn hesabnvermeye hazr) -
Benliim Adsz duygularla sarslr...Hekimler ' , ldrmekten haz duyduunusylyor kimilerinin ; Anahtar kilidesokup, haneri saplayann Duyduklar buolsa gerek diyorum: hem sevin Hemdehet, ikisi iice.
Kasay aar.
Dnya cenneti burada ite! :
Kasaya birka avu altn atar.
-
Bundan byle,
Yeter ihtiyar, dnyay arnladn, yeter.Verdiin hizmet, insanlar hrslardoyurmak adna.
Burada egemenlik ve huzur uykusunadalacaksn. Cennetteki tanrlara zg ouykuya... Bugn bayram: mumlardikilecek bir bir
Alan her dopdolu kasann nnde,
Ben de seyre duracam ltlservetimi.
Mumlan yakar, kasalar birer bireramaya balar.
-
ite kral m nmde... Gz kamatrc!
Gc tartlmaz bir lke, ve benimbuyruumda; .
Mutluluum, erefim anm benim!
Kral m... Gelgeldim kim -bendensonra-
Sahip olacak btn bunlara? Kimolacak, olum! ' : : : Olum dediim birbaltaya sap olmam budala. .:Serserilerle gnn gn eden olum!
Gzlerimi yumduum an -u lekesiz, saf
Kemerlerden girecek, evresinde . ..
-
O a gzl asalaklar ordusuyla-uanahtarlar alacak cansz bedenimden,Her kasay anda kahkahalar atacak,Delik, atlas ceplerden dklecekaltnlarm; O, ineyip geecekhazinelerimi, Toz-topra kutsal yalasvayacak... Ne hakk var? Bu servetiansa m borluyum ben Zar sal aypadam ten bir kumarbaz gibi? Kimhesaplayabilir, ekilen yoksunluklar,Bastrlm
tutkular, onca lp bime, Onca uyankgn, uykusuz gece karl, altnmnKaa patladn
bana? Yoksa olum, tutkudan Habersizmi sayacak yosun tutmu yreimi,
-
Vicdann iliimi hi
kemirmediini, vicdan ki Yree geirirsivri penelerini, vicdan arlmayankonuktur, istenmeyen arkada, Zorbaalacakl-geceyi karartan, kahredipmezar ly skp alan o cadlarcads... Hi mi?.. Ey! Sen, servetininyolu. Aclardan geen, gel de gr kanlakazanlm u iler acs, bo serveti.Elimden gelseydi Deerbilmezgzlerden gzlerdim bu mahzeni.Kalkacak gcm olsayd mezardan,keke dnp Buraya, kasaya oturtulmunbeti bir ruh olup insanlardankoruyabilseydim onu imdiki gibi.
27SAHNE II l l
-
Dkn atosu. Albert; Dk
ALBERT
Sefaletin utanc, sayn efendim,
Yakam brakmyor uzun sredir, inannYoksa huzurunuza kmazdm asla.
28 DK
Biliyorum, doru sylyorsun: soylu birvalye
Babasn sulayacak kadar alalmazd
Konu can alc olmasa.
Kayglanma sakn; bu konuma sr
-
kalacak,
Benle babann vicdan arasnda.
arttm kendisini. Ne ok olmugrmeyeli!
Dedemin en yakn dostlarndand.
ocukken atna bindirirdi beni
Koca miferini de bama tutard
Dev bir an gibi.
Pencereden dar bakar
u gelen o mu?
-
ALBERT Evet. sayn efendimiz.
DK
eri ge. arrm seni.
Albert. kar. Baron odaya girer.
Baron,
ok sevindim sizi byle salklgrdme.
BARON
Ne mutlu, elim ayam tutuyor daBuyruunuza uyabiliyorum hl.
DK
-
Ne kadar oldu sahi
Grmeyeli? Beni anmsyor musunuz?
BARON
Anlarda u anki kadar canl yznz,Ne yaman ocuktunuz efendim. DedenizDk: 'Philip' Derdi bana: (hep Philipdiye seslenirdi) 'Yirmi yl sonra, senleben iki bunak olacaz u ocuunyannda'. Siz...
DK
Gelin tazeleyelim; Dostluumuzu.Sarayma uzak kaldnz.
BARON
-
ihtiyarladm, sayn efendini: ne yerimOlabilir saraylarda? Siz gensiniz,sevdiiniz Turnuvalar, lenler banagre deil. Ama Tanr'nn emriyle savakarsa, szlayan Kemiklerimle yineatlarm ata, u titrek kol Urunuza klekecek gc bulur. DK
Yurtseverliinizi, Baron, yakndanbiliyoruz; Dedemle dosttunuz; babam,ok sayard sizi, Benim gzmde hepcesur, gerek bir valyesiniz-Geelimyle. ocuklarnz var m?
BARON Sadece bir oul.
DK
Peki neden hi grmedim yzn?
-
Saraym Size uygun olmasa da - ya vekonumu gerei Tpatp uygun ona.
BARON
Olum dnyadan kaar; Vahidir, huysuzbir yaps vardr.
Yaban geyii gibi ormanda dolanr.
DK
Bu tr zgrln
Yarar dokunmaz olunuza. Eitimdengemeli: Saray elenceleri, lenler,danslar. Onu bana gnderin.- ayrcakonumuna Uygun bir yaam salayn...
-
Kalarnz attnz, yol yorgunluugaliba.
BARON
Yorgunluk deil efendim; utan bu.
Olumdan sz etmeye zorluyorsunuzbeni. Bilmenizi asla istemediim birkonu Olum sizin ltfunuza layk deil,lordum,
ilginize de: genliini heba ediyor,
Gnah batanda...
DK
ok yalnz kalm; genlere Aylaklk da
-
yaramaz, yalnzlk da. Bize gnderin:ok gemez, unutacaktr Toplum dalkanlklarn.
BARON
Sylemek zorundaym, efendimiz,balayn-Aslnda katlamyorumdediklerinize...
DK
BARON ihtiyar, kalkyor izninizle...
DK renmeliyim nce. ,
Neden peki?-
Nedenleri
-
BARON
DK
BARON Ar bir su...
Sdm olumdan.
Ne oldu da?
DK
Ne yapt bu oul?
BARON Efendimiz, yalvarrm...
31DK
Utanyor musunuz ondan?
-
ok garip-
BARON
Dorusu evet, efendim.
DK Ne yaptn syleyin bana.
Beni
BARON
DK
ldrmek istedi
Sizi ldrmek ha! Mahkemede hesabnverir Bu akl almaz alakln.
-
BARON
Soylu efendim-
Delil sunacak deilim, apak olsa da
lmemi istedii - apak kalktysa da.Beni...
DK
Sizine?
BARON Beni soymaya!'
Albert odaya dalar
ALBERT
-
Yalan sylyorsunuz efendim!
DK
(Albert'e dnerek)
Ne cesaretle?
BARON
Buradasn ha! Ne cesaret... bir babaylabyle konumak! Yalan sylyormuum!Hem de Efendimizin huzurunda! valyedeil miyim ben?
ALBERT
BARON
-
Sen yalancsn dpedz!
Yldrm ilk defa dyor Bamzasanki! Adil Tanr - hakemimiz klolacak.
Eldivenini frlatr; olu, hemen alryerden.
ALBERT
Teekkr ederim verdiin ilk armaana.
DK
Bakyorum ki
Zaval ihtiyar babann del o arsn
-
Kabul ediyor oul! Byle bir dnemdedk olmak!
lgn - seni kan kaynayan kaplan!
(Oula)
Ver o eldiveni bana.
Eldiveni Albert'in elinden alr. ALBERT(bir kede kendi bana) Korkun.
3334
DK
Ne derine sapland penelerin! Vahihayvan Defol! Bir daha da huzurumakma sakn Ben arncaya kadar.
-
AJbert kar.
Yazklar olsun sana ihtiyar.
BARON
Balayn efendim... Dizlerim titriyor...Dizlerim Duramyorum... Tkanyorum...Anahtarlarm!
Anahtarlarm nerede?..
DK
ld! Ne kt bir dnem!Ne kt biryrek!
Mozart ve SalieriSAHNE
-
Bir oda
SALIERI :Yeryznde adalet yokturderler, Ahrette de olmayacak adalet:Kolayca zdm basit bir ses dizgesi.Sanat akyla domuum, ocukken Asilorg sesini duyduumda, Haz yalarboanrd gzmden. Kk yatareddettim kof zevkleri; Mzie uzakilerden tiksindim, Kmsedim hepsini,elimin tersiyle ittim. Yalnzca mzieverdim kendimi. Geri zordu ilk atlanadmlar, ilk yol tekdzeydi, Amamanleri amay baardm. Zenaat Sanatantnn kaidesi bel edim. Usta olarakyetitirdim kendimi, kupkuru Uysal birhner kattm parmaklarma, Kulamaamazlk; sesi ldren, mzii Kadavra
-
gibi kesip bien. Ahengimi Cebirevurdum. Ve neden sonra, Teoriyiavucumun iine alnca, Yaratma hazznabraktm benliimi Besteler yapmayabaladm; gizlice, Zaferi hayal etmedim.Nice zaman, 3738
Hcremin sessizliine kapandktan sonraiki gn, a susuz, belki daha fazlailhamn ac-tatl
leninden pay alp Yaktm eserimi,ftursuzca baktm Dncelerimin,yarattm seslerin Bir bir dumanhalkalarnda eriyiine. Ama bundan nekar? Dev sanat Gluck Bize oyepyeni, srlarn
atnda da, Btn bildiklerimi byle
-
silmemi miydim, Sevdiim, gnldeninandm ne varsa?
Onun gsterdii yoldan gitmemimiydim, Yolda rastlat birinin izdiiyne Gz kapal atlan bir yolcutezliiyle? evk ykl, ylmak bilmezbir alma hrsyla nemsizsaylamayacak bir yer edindim Sanatnebediliinde. hret yzme gld;Grdm, insanlarn kalpleri ahenkiindeydi Yarattklarmla. Mutluluutattm; Emeimi, baarm, zaferimikutladm Huzurla - baarsn ann
da Mziin asil iinde birletiimdostlarn. Kskanlk nedir bilmedim -asla!- Iphigenia'nn Al
-
blmn ilk dinlediimde, PicciniParisli kulaklar ehliletirdiinde. ,Gzn kin brm, ezilip tozabelenmi Can ekien bir ylan - kimdiyebilir bunlar Marur ve hr ruhluSalieri'ye? Hi kimse!.. Gelgr bensylyorum imdi Nasl kskanyorum -nasl. Tanrm!
Nerde adalet, eer kutsal yetenek,lmsz deha, bunca didinmeyi, kleliiMkafatlandrmyorsa - tam tersineUar bir serserinin beynindeyeeriyorsa Sorarm nerde adalet? AhMozart. Mozart!
Mozart, girer.
MOZART
-
Grdn beni ha! Th! aka yapacaktm-artacaktm seni.
SALIERI
Buradaydn demek...
MOZART
Yaa,
Sana bir ey gsterecektim; yolda
Bir handan geiyordum, bir keman sesiduydum...
Bu kadar garip ses duymamsndrSalieri-
-
Kr bir meyhane kemancsndan "Voiche sapete!"
ne dersin
Mthi! Kendimi tutamadm, getirdimonu
Elendirsin seni hneriyle. Gel ieri!
Kemanyla ihtiyar bir kr girerMozart'tan bir ey alsana.
ihtiyar, Don Giovanni'den bir arya alar.Mozart, glmekten krlmaktadr.
39
SALIERI
-
Nasl glebiliyorsun byle?
MOZART Sen nasl glmeyebiliyorsun?tlahi Salieri!
SALIERI
Asla:
iren bir ressam bozuntusunun banaRaphael'den bir Madonna yutturmayakalkmasna,Dante'nin kemikleriniszlatan taklitilerin"! arlatanlklarnanasl glmezsem. Hadi yoluna ihtiyar.
MOZART
Dur bir dakika - sununla salma i.
-
ihtiyar kar.
Bugn havanda deilsin anlalan,Salieri. N'apalm. Baka zaman urarm.
SALIERI
Ne getirmitin bana?
MOZART
nemli deil canm. Geen geceuykusuzluk
Yakam brakmad yine, bir eyler geldiaklma,
uraya iziktirdim. Dncenisoracaktm... Galiba bana ayracak
-
vaktin yok.
SALIERI
mrsn Mozart! Benim-Sana ayracakvaktim yok ha? Otur; dinliyorum.
MOZART
Piyanonun bana gemitir.
Bak imdi,
Gznn nne getir... Kimi mi? -Beni,az daha gencini; Ve m - ok deil,yle hafiften; Gzel bir kz var yanmdaya da dost - ne dersen -Mutluyum...Derken bir mezar beliriyor, Ya daanszn ken karanlk, yle bir ey.
-
Dinle.
alar.
SALIERI
Bana bir eseri getirirken, yolda durupBir meyhane kemancsn dinledin ha!Mozart, Kendine yaramyorsun sen.
MOZART
Beendin mi?
SALIERI
Ne incelik! Ne derinlik - ne cesur birasalet!
-
Sen bir tanrsn, Mozart; farkndadeilsin,
Bense farkndaym, hem de nasl.
MOZART
Sama! Belki de... kimbilir?
Ama alktan geberiyorum, tanrlmkatnda.
SALIERI
Birlikte yemee Altn Aslan'a gidelim-hadi.
MOZART
-
Sa ol. Ama karma haber vereyim nce:Yemee gelmeyeceimi.
kar.
SALIERI
Szn unutma...
Kaderin akn deitiremem geri-
Ama bana dt grev, onu hemendurdurmalym, Yoksa hepimizin felaketiolacak, Btn mzikilerin, mzikmezlerinin,
Yalnz ben gibi vasat bir hretin olsaneyseHem, Mozart yaayp yenidoruklara trmansa Ne kar? Mzik mi
-
geliir? Hayr asla:
Yine d kaydeder, onun varisi yok ki.
Peki yarar ne bize? Olsa olsa bir meleksaflyla
arklar serpiyor gkten, biz zaval dnyal
Kul arda kanatsz bir tutku uyansn diye
Uup gidiveriyor sonra... Brak usunyleyse!
Ne kadar tez kanatlansa o kadar iyi.
ite zehir, sora'mn lm armaan,
-
Onsekiz yldr cebimde-hayatn sk sk
Zonklayan bir yaraya, dnd yl arda,sk sk
Safdil bir dmanla birlikteyken bile
Kulak vermemitim eytann sesine,
Oysa korkak deilim, hakszlk tayreime
ilemise de, snmse de yaamaevkim.
lm susuzluu ilk bastrdnda,bekledim
Dndm: Neden lecek misim ki?
-
Belki hayat
Yeni, beklenmedik armaanlar sunacak;
Belki o byk haz alacak kapm,
ilham perileriyle yaratclk geceleri:
Belki byk eserler doacak yeni birHaydn'dan
Sevineceim... nefret ettiklerimlebabaayken
Dndm: ola ki, daha beter bir hasmkar karma, Belki daha beter birhakszlk gelir bama
insafsz gkler katndan- o zaman
-
biliyorum,
Isora'nn deerli armaan, yayabrakmaz beni.
Haklymm ite! Sonunda gerekhasmm buldum:
ikinci bir Haydn hazla dolduruyor iimi!
Vakteriti. Ey akn kutsal armaan,
Dostluk ksesi seninle dolacak bugn!
SAHNE II
Bir hann zel blmesi. Bir piyano.Mozart ile Salieri bir masayaoturmulardr.
-
SALIER1
Karamsarlk akyor stnden.
MOZART
Benim mi? Boversene.
SALIERI
Mozart - daha nce byle dalgngrmedim seni: Birinci snf bir yemek,nefis bir arap-Susup ka
atyorsun.
MOZART
Requiem'im... ona takld kafam.
-
SALIERI Requiem mi? Ne zamanbaladn?
MOZART
ey
hafta oluyor. ok garip bir olay...Sylemedim miydi sana?SALIERI 44
Hayr.
MOZART
Dinle yleyse.
hafta nce, eve gee dnmtm.Biri arayp beni sormu - her ne iinse.Btn gece dndm - Kimdi? Ne alp
-
verecei var benimle? Ertesi gn Aynadam ben yokken gelmi yine.
Bir gn sonra olumla oynarken-ardlar: karalar giymi biri nmdeeildi, Bir Requiem smarlaypkayplara kart. Hemen koyuldum ie.O gnden bu yana Karalar giyen adambir daha grnmedi; Sevindim dorusu -Requiem bitti bitmesine De ayrlmakistemezdim ondan. Ne var ki...
SALIERI
MOZART Utanyorum sylemeye...
SALIERI
Evet neyi?
-
MOZART
Her yerde, gece gndz, o karal adamGlgem gibi izliyor beni. u andaYanmzda oturuyor sanki.
Evet?
SALIERI
Yeter!
Ne ocuksu korkular bunlar?Beaumarchais- ' Derdi ki bana: "AzizimSalieri, Yeise kaplmak istemiyorsan: YaHas zmden bir ampanya atr Ya dayeniden oku Figaro'yu!"
MOZART
-
Sahi, Beaumarchais;
Senin dostundu zamannda, biliyorum.Tarare'ni ona adamtn-mthi bir ey;yle bir ezgi
-mutluyken hep mrldannm-La la la la...Salieri, syle doru mu? Gerek miBeaumarchais'nin birini zehirledii?
SALIERI
Kabna smaz neesi Kaldrmazd o trbir hileyi.
MOZART
O da bir dhi demek,
-
Senle ben gibi. Dehayla fesat
Elele gitmez. Deil mi?
SALIERI yle mi sence?
(Kendi kendine) imdi...
Zehri Mozart'n bardana boaltr.ielim hadi.
MOZART
Salna, dostum:46
Bizi birletiren baa-Mozart veSalieri'ye Uyumdan doma kardelere.
ier. SALIERI
-
Kaldrmadm kadehimi.
Dur-dur bir dakika... Daha ben
Dinle, Salieri,
MOZART (Peetesini masaya atarak)
Yeter - tamam. Piyanoya doru gider.
ite bizim Requiem.
(alar.) Alyor musun yoksa?
SALIERI
Bu gzyalarn
Tatmamtm nceden: sevin ve ac
-
kaplyor iimi, Sanki zc bir grevitamamlamm Sanki ondurucu bir baktemizlemi kknden Yangs azm birbaca. Mozart dostum, Aldrma bu gzyalarna... Dahas, yalvarrm sana,Srdr almay u an, mzikle dolduriimi...
MOZART
Keke herkes bylesine alglasaydUyumun gcn! Ama yoo nk ozaman dnya Bana msn demezdi temelgereksinimlere; Sanat zgrlnnardna derdi herkes Biz mutlu sekinaylaklar bir avucuz iyi ki, Yararkmseyen, kibirli gzel ik keileri Dimi? -keyifsizim biraz- gidip yataym.
-
iyi geceler sana!
SALIERI
iyi geceler.
(Tek basnadr)
Bundan byle uzun uyuyacaksn Mozart!
Hakl m acaba? Deha ile fesat Elelegitmezmi gya; Dahi deilim ben...Doru deil. Buonarotti desek szgelimi;Basit bir mahal e dedikodusu muydu-yoksa Vatikan' yaratan da bir katil deilmiydi?Tatan Konuk
LEPORELLO: O statua gentilissima Delgran' Commendatore!.. ...Al, Padrone!
-
Don Giovanni
SAHNE
Don Juan ile Leporel o
DONJUAN
Hava kararmadan mola verelim.Madrid'teyiz, sonunda! Yaknda busokaklarda gezineceim yine.
apkam kalarma devirip, bympelerine gizleyip. Ne dersin? Bir tanyankar m beni?
LEPORELLO
Kolay i deil Don Juan' tanmak!
-
Ynla benzeri dolayor ortalkta!
DONJUAN Peki kim tanyabilir sence?
Sahi mi?
LEPORELLO
Rastladmz ilk beki, Sarho kemanc,sokaktaki ingene kz-Sizin gibipervasz bir valye belki, Kl tuttuukolu ustalkla gizleyen.
DON JUAN
Tannsam da byk dert deil. Kral akarlamayaym yeter-yoksa52
l
-
Korktuum kimse yok Madrid'te.
LEPORELLO
Bakn- Kral naslsa renecek yarn DonJuan'n izinsiz dndn: Ne yapacak ozaman?
DON JUAN
Geri yol ar yine.
Kafamn uurulacan hi sanmam.Devlet'e ihanetle sulanmyorum: Kral,srgne gnderirken de seviyordu beni-Yalnzca lnn ailesinden kurtarmakistedi.
LEPORELLO
-
iyi ya, siz de gveni semeliydiniz!
DON JUAN
Yapma,
Skntdan patlyordum orada. Ne halkama-Ne tatil beldesi! Gk desen- srfduman! Hele kadnlar! Yoo budalaLeporel o, leceimi bilsem, en irkinEndls kylsn Deimem orannbtn dilberlerine. Bata Gzmboyadlar - derin mavi gzleri, solgunTenleri, uysal klar -
akas, farkllklaryla. krler olsun,abuk kavradm, metelik etmezler-Ruhsuz yaratklar, ta
-
bebekler, Sra bizim dilberlerde!..Buray tandn m?
LEPORELLO
Tabi - Aziz Antoin manastr, sk skUrardnz: nasl unutabilirim ki?Korudaki atlarla uramak bana derdi,
Nankr bir i, inann, siz ok daha Hovakit geirirdiniz benden.
DON JUAN
(dnceli)
Zaval Inez!
Yaamyor artk... Nasl severdim onu!
-
LEPORELLO
Evet,
Kara gzl Inez, anmsyorum. aySrmt- klpay syrtmtnz beladan!
DON JUAN
Ah o Temmuz akamlan... Garip birbiimde ekerdi beni, hznl gzleri,solgun dudaklar Sen pek gzelbulmazdn onu galiba. Ne tuhaf...Gerekten de gzel denemezdi Ona, hemde hi.
Yalnz gzleri. O gzler. Ah, onun bakgibi bir bak Grmemitim daha nce.Bir de sesi, Bir hastann sesi gibi titrek
-
ve zayf Kocas da alan, zorbanntekiymi, rendiimde i itengemiti... Zaval Inez!
LEPORELLO Ne yani? Baka kadnlaroldu ondan sonra.
DONJUAN
LEPORELLO Yaadmz srece dahabakalar da54
Olacak doru.
Laura!
DONJUAN
LEPORELLO Madrid'te olduumuza
-
gre - kim imdi?
DON JUAN
Hemen arayacam onu.
LEPORELLO
Ha yle!
DONJUAN Kimse varsa- dorupencereye.
LEPORELLO
Size yakan da bu. Keyfimize bakalm.Unutalm lleri. Bakn, biri geliyorkardan.
-
Bir rahip girer. RAHP
Onun gelme saati. Kim var orada? DonaAnna ailesinden misiniz?
LEPORELLO Yok canm, biz yryekmtk da.
DON JUAN Kim bu beklediiniz?RAHP
Syleyin bize-
Dona Anna tabi ; Kocasnn mezarurackta.
DON JUAN
Dona Anna
-
De Solva olmasn? Komutan'n kars,Kim ldrmt onu... karamyorumimdi., RAHP
Tanr tanmaz, kan bozuun biri, DonJuan.
LEPORELLO
Demek yle! Don Juan'n nManastrlar bile tutmu anlalan-Dinadamlar vgler dzyor ona.
Utan bilmez,
RAHP
Tanr msnz onu?
-
LEPORELLO
Yzn bile grmedim. Neredeymiimdi?
RAHP
Srgnde.
LEPORELLO
Tanr'ya kr. Ne kadar uzakta olsa, okadar iyi. Hovardann gznn yanabakmayacaksn!
Asacaksn!
DON JUAN Ne biim kara alma
-
LEPORELLO
5556
Susun! zel ikle yle syledim...
DONJUAN Demek- Komutan buradagml?
RAHP : Ne yazk ki. Dul karsnnyaptrd u antn altnda yatyor;kars, her gn Gelip yas tutar, dua ederkocasnn ruhuna.
DON JUAN Bir duldan beklenmez ya!Gzel kadn m bari?
RAHP
-
Kadn ekicilii ilgilendirmemen birrahibi,
Ama yalan sylemek de gnah; onungzel ii karsnda Bir aziz bile elpenedurur.
DONJUAN
Komutan'n kskanl bouna deilmi.Dona Anna'sn kilit altnda tutard,Hibirimiz gremezdik yzn. Nelerverirdim. iki ift laf edebilmek urunaonunla...
RAHP
Sakn, Dona Anna erkeklerle aslakonumaz.
-
DON JUAN Ya sizinle- peder?
RAHP
O baka: Rahibim ben.
Ah, geldi ite.
Dona Anna girer. DONA ANNA izinverin gireyim, sayn peder.
RAHP Derhal Senora: sizibekliyordum.
Dona Anna, rahibi izler LEPORELLO
Nasl bir kadn sizce?
Evet?
-
DON JUAN
Gremedim allar arasnda- yalnzcaminik bir topuk .
LEPORELLO
Sizin iin yeterli. Hzl dgcnz,Sanatnn kaleminden ustadr, tamamlarresmi; Nereden baladnz nemlideildir: Ayak da olabilir ka da.
DON JUAN
Dinle, Leporel o Onu tanmaktakararlym.
LEPORELLO
-
Evet- kocay kesip bier ki dulun
Gzyalarn grsn. Byledir benimefendim! Utan nedir bilmez!
DONJUAN
Hava karard. Ay domadan,
Glgeleri a bomadan Madrid'evarm oluruz.
57LEPORELLO
Bir ispanyol soylusu
Hrsz gibi beklesin geceyi aydankorksun! Ne boktan hayat bu! Bktmusandm, Tanrm, ne zaman
-
kurtulacam?
58
SAHNE II
Laura'nn evinde akam yemei.
BRNC KONUK
Hi byle kusursuz sylememitin,Laura, Parann hakkn verdin dorusu!
KNC KONUK Sanat diye buna derler!
NC KONUK
. ; Ne glyd yorumun!
-
LAURA
Evet iyiydim, her szckte, herdavranta, Kendimi esine braktmbugn, bel eimin tutsa
Deildi dudaklarmdan kanlar,yrektendi...
BiRiNCi KONUK
u anda gzlerin l l, yanaklarnParlyor, tutku daha yerli yerinde-Durduk yerde soumasn, Laura: Hadi,bir eyler syle bize.
59
LAURA
-
Gitarm verin.ark syler.
BTN KONUKLAR Bravo! Bravo!Mthi! Olaanst!
BRNC KONUK
Gzel byc, aldn kalplerimiziYaamn tadlar denince, mziiYalnzca ak aabilir; o da ezgidir ya...Senin somurtkan Carlos bile canland-Bak.
iKiNCi KONUK Ne gzel ark!Kiminmi szleri?
LAURA
Don Juan'n.
-
DON CARLOS Don Juan'n ha!
LAURA
Evet bir sre nce yazmt bunlarSadk dostum benim, hercai sevgilim.
DON CARLOS
Rezilin biridir Don Juan tepeden trnaa,Sen de-srlsklam budalasn.
LAURA
Ne o, ldrdn m?
araym da gr adamlarm, imdi,Uursunlar beyzade ispanyol kafan
-
DON CARLOS
(Ayaa kalkar.) ar tabi , cannistiyorsa.
BiRiNCi KONUK ' Ltfen Laura-Kzmayn Don Carlos. Unuttu bir an-
LAURA
Juan'n del oda, hakkyla defterinidurduunu' M kardeinin? Nesi ayptbunun Carlos?
DON CARLOS Parlamakla aptal kettim.
LAURA
-
Ya! Azyla sylyor. Baracazdemek.
DON CARLOS Bala beni Laura-anlaana ;Bu ad huylandryor beni.
LAURA
Peki benim ne suum var, sorarm, O addilime ara sra taklyorsa?
KONUKLAR
fkeni kantlaman gerekmiyor, Laura,Bir ark daha syle bize.
LAURA
Peki,
-
iyi geceler niyetine. Hava karard bile.Hangi ark olsun?.. Bir dakika.l(arky syler) BR AIZDAN
" Nefis! Harika!
62
LAURA
iyi geceler, beyler
KONUKLAR
iyi geceler, sevgili Laura.
Konuklar giderler. Laura, Don Carlos'udurdurur.
-
Hrn Carlos! Kal benimle!holanyorum senden; SvglerinleJuan' anmsattn bana, Dilerinigcdatnla.
DON CARLOS
Don Juan... Tanrnn ansl kulu, oksevmitin onu.
LAURA
ok hem de.
DON CARLOS
Ya imdi?
LAURA
-
u anda m? Yoo iki kiiyi birdensevemem. imdi seni.
DON CARLOS
Sylesene Laura-ka yandasn? .
LAURA
On sekiz.
DON CARLOS
Gensin... be alt yl srer bu genlik.Bir alt yl daha erkekler revrene; ver, okar armaana boarlarseni, Gnln elmeye alrlarserenadlarla, Gece kuytuda birbirlerinihaklarlar uruna. Ama genlik bitti mi,
-
ukura kaacak gzlerin, Kracak ugzkapaklar, u saa ak decek;htiyarladn grdklerinde- ya ozaman?
LAURA
O zaman ne?
Neler sylyorsun? Nerden kt imdi?
Hep bunlar m dyor aklna?
Balkona kalm hadi. Gkyz
Prl prl; hava yumuak, durgun- akam
Limonla defnenin kokusunu getiriyor-,
-
Ay, yla ykyor kopkoyu laciverdi-
Beki haykryor uzaktan: 'Sakin birgece!'
Oysa ta kuzeyde bir yerde -Paris'te-
Belki frtna bulutlaryla kapldr gk.
Yamur yanyordur, sert bir rzgr...Bize ne?
Hadi sevgili Carlos'um, emrediyorum-glmse!
DON CARLOS Tatl eytan seni!
Kap vurulur. DON JUAN
-
Laura! Gelsene!
63(arky syler) biR AIZDAN
Nefis! Harika!
62
LAURA
iyi geceler, beyler
KONUKLAR
iyi geceler, sevgili Laura.
Konuklar giderler. Laura, Don Carlos'udurdurur.
-
Hrn Carlos! Kal benimle!holanyorum senden; SvglerinleJuan' anmsattn bana, Dilerinigcdatnla. DON CARLOS
Don Juan... Tanrnn ansl kulu, oksevmitin onu.
LAURA
ok hem de.
DON CARLOS
Ya imdi?
LAURA
u anda m? Yoo iki kiiyi birden
-
sevemem. imdi seni.
DON CARLOS.
Sylesene Laura-ka yandasn?
LAURA
On sekiz.
DON CARLOS
Gensin... be alt yl srer bu genlik.Bir alt yl daha erkekler revrene; ver, okar armaana boarlarseni, Gnln elmeye alrlarserenadlarla, Gece kuytuda birbirlerinihaklarlar uruna. Ama genlik bitti mi,ukura kaacak gzlerin, Kracak u
-
gzkapaklar, u saa ak decek;htiyarladn grdklerinde- ya ozaman?
LAURA
O zaman ne?
Neler sylyorsun? Nerden kt imdi?
Hep bunlar m dyor aklna?
Balkona kalm hadi. Gkyz
Prl prl; hava yumuak, durgun- akam
Limonla defnenin kokusunu getiriyor-,
Ay, yla ykyor kopkoyu laciverdi-
-
Beki haykryor uzaktan: 'Sakin birgece!'
Oysa ta kuzeyde bir yerde -Paris'te-
Belki frtna bulutlaryla kapldr gk.
Yamur yayordur, sert bir rzgr...Bize ne?
Hadi sevgili Carlos'um, emrediyorum-glmse!
DON CARLOS Tatl eytan seni!
Kap vurulur. DON JUAN
Laura! Gelsene!
-
6366
Yerde yatan gvdeyi inceler. Yayorha!.. Klc kalbine saplamsn, lanet,olsun! Ta dibine kadar-
u gen yara da kanamyor. Solukalmyor artk. Buna ne diyeceksin?
DON JUAN Belay kendi arad.
LAURA
Ayn hikye.
Tam benim Don Juan'm: hep muzrlkpeinde Ama bi sulu deil... Ne zamangeldin?
-
DON JUAN Bu akam, gizlice -Dahaaffedilmedim.
LAURA
Madrid'e gelir gelmez Laura'y zledinha? ok dokunakl dorusu. Yalan atma!Geerken Evi grdn, tandn, o kadar.
DON JUAN
Sevgili Laura,
Leporel o'ya sor istersen.
Kent dnda kalyorum- felaket birhan... Madrid'teysem, Laura uruna.
Laura'y per.
-
LAURA
Canm benim!.. Dur. bir dakika -ceset!Ceset ne olacak?
Pelerinime sarp gtrrm
Bir kavaa atveririm onu.
LAURA
ok dikkatli ol Kimse grmesin. Biraznce Gelmedin iyi ki! DostlarnYemekteydiler burada
-demin Gittiler, O srada gelseydin!
oktandr ak msn ona?
-
LAURA Kimi soruyorsun? Ne hakla!
DON JUAN
Konu bakalm-
Aklna esip ka kere aldattn
Srgne gnderilmi sevgilini?
LAURA
Ya sen, pis hovarda?
DON JUAN Anlat... Neyse, sonrakonuuruz bunu.
67
-
DON JUAN imdilik dursun. TanaarmadanSAHNE III
Komutan 'n mezar
DON JUAN iler yolunda. Don Carlos'uldrmek Bahtszlndan sonra, rahipkimliiyle Sndm bu manastrda, hergn grebiliyorum Alml dulu, bunakarlk o da 68
Sanrm varlmn farknda. imdiyekadar
Beylik nezaket. Yetti artk: BugnKonumay deneyeceim onunla, Szenasl girsem? 'Cretimi balayn'...'Ltfen, Senora'... Amma sama! Negeerse -iimden, onu sylerim, bir ak
-
arks
Yaratrm annda. Nerdeyse gelir.Komutan. Onsuz sklyor anladmkadaryla. Heykele bakarsan, adam birdev! Ne omuzlar! Herkl sanki! Oysasaken Ufak tefek bir adamd rahmetli;
Parmak ucunda eriemezdi u heykelinburnuna. Escorial'n arkasndabulutuumuz gn Bana bir saldrd,klcma bir hamle, derken
ivilenmi yusufuk gibi akld,
Cesurdu yine de, gururlu, kararl... Ah!ite bizimki geliyor.
DonaAnna girer
-
DONA ANNA
Rahip buradaym. Peder, Korkarmbldm dncelerinizi-zr dilerim.
DON JUAN
Asl ben zr dilemeliyim SizdenSenora. Korkarm, engel iyorum,Acnzn da vurulmasn
aka.
DONA ANNA
Hayr,
Benim acm derinlerde, sizin yannzdaancak Cennete eriebilir duacklarm-
-
Peder, Yalvarrm sesinizle katlim bana.
DON JUAN
Ben... mi dua edeceim Dona Anna'ylabirlikte! Ne haddime! Lekeli dudaklarmnasl mrldanr O
saf dualarnz- Bana den, saygylagzlemek Banz hafife eip. simsiyahsalarnz
Karbeyaz mermere dknz- o anBir melek gizlice geliyor bu mezara. Veben coup kabaran yreimde Duabulamaynca, dnyorum, neyamanm. Buz gibi mermeri cennetinsoluuyla Bylesine lnan, akngzyalaryla Bylesine ykanan o kulun
-
talihi...
69
DONA ANNA
Ne tuhaf
eyler sylyorsunuz!70
DON JUAN
Senora?
DONA ANNA
Unuttunuz galiba.
DON JUAN
-
Neyi?
Gnahkr l buraya yakmayanZaval bir rahip olduumu mu?
DONA ANNA
ey ben... Anlamamm...
DON JUAN
Biliyorsunuz pekl!
Biliyorsunuz,
DONA ANNA
Neyi?
-
DON JUAN
Rahip falan olmadm-
Dizlerinize kapanyorum, balayn.
DONA ANNA Tanrm, bala! Kalkn,yalvarrm... Kimsiniz?
DON JUAN
Uursuz bir tutkunun umutsuz kurban.
DONA ANNA Tanrm! stelik mezarbanda ediyorsunuz bu szleri!
Gidin burdan.
DON JUAN
-
Bir dakikanz alacam. Dona Anna.
DONA ANNA
Ya bir gelen olursa!
DON JUAN
Kaplar kapand. Bir dakikack!
DONA ANNA Peki- ne istiyorsunuzbenden?
DON JUAN
Brakn da leyim .:
u an dizlerinizin dibinde- brakn da
-
Kutsal saydnz topraa karmasntopram, -tede yataym -kapdakikemerin altnda-Geerken. naslsatama deer usul admlarnz Giysini?,belki, bu soylu mezara geldiinizdeSalarnz dkp yas tutmaya.
DONA ANNA
Delisini?, siz!
DON JUAN
lm dilemek mi delilik, Dona Anna?Deli olsaydm, yaama tutunmaydilerdim, Akn merhemini srmek iinyreinize; Deli olsaydm, pencerenizinaltnda beklerdim Gecelerce,seranaddan uyku girmezdi gznze;..
-
Deli olsaydm, nnze atardmkendimi-Gizlenip sessizce acekmezdim... . . '72
DONA ANNA
Sessizce dediiniz
Bu mu?
DON JUAN
nann, Dona Anna, yazgnn oyununakp geldim snamdan- yoksarenemeyecektiniz ackl srrm.
DONA ANNA oktandr k msnzbana?
-
DON JUAN
oktan m. yenilerde mi-Bilemem. Amabu ak balad balyal Geen her armdeerini rendim, Mutluluk deneninanlamn da.
DONA ANNA Gz-kara birisiniz...Gidin.
DON JUAN
Gz -kafa m?
DONA ANNA
Korkuyorum.
Sylediklerinizden.
-
DON JUAN
Susarm yleyse: ltfen kovmayn
Sizi grmekten baka mutluluktanmayan.
Byk umutlar beslemiyorum, hibir ey
istemiyorum, ama il e de yaayacaksam
Grmeliyim sizi.
- DONA ANNA
Gidin-yeri deil buras Bu trkonumalarn. Evime gelin Yarn akam.Sz verin, saygl
-
olacaksnz, Bekleyeceim sizi; okerken gelmeyin. Kapm alan pek yokda Dul kalalberi...
DON JUAN
Aziz Dona Anna!
Dilerim, cmert Tanr yreinize suserper, Sizin u zaval yreeserptiiniz gibi.
DONA ANNA
Hadi artk.
DON JUAN
Bir dakikack daha -yalvarrm.
-
Anlalan
Ben gideceim... dua etmeyecek kadarKart kafam uar szlerinizle;Nicedir, nicedir unutmutum bunlar-Yarn, bekleyeceim sizi.
DON JUAN
Olamaz, inanamam, Bahtm birdenyzme glecek ha!.. Yarn sizigreceim: Hem de gizlisiz saklsz,Baka bir yerde!
7374
DONA ANNA Yarn, yarn evet, Adnzneydi?
-
DON JUAN
Diego de Calvado.
DONA ANNA Grrz, Don Diego.
kar.
DON JUAN
Leporel o!
Leporel o girer,
LEPORELLO
Buyurun efendim?
DON JUAN
-
Ah sevgili Leporel o!
Kabma samyorum! 'Yarn akam'Yarn, LeporeJlo! 'ok erkengelmeyin... Git. hazrlan hadi...
LEPORELLO
Demek Dona Anna'yla konutunuz? Ognlnz ald... siz onu kutsadnz?
DON JUAN
Hayr Leporel o -bir ar aldm!
Dn-ondan bir ar!
LEPORELLO
-
ar ha!
Dul deil mi! Hepsi birbirinin ei.
DON JUAN
Ah mutluluk! akmak geliyor iimden,dnyay kucaklamak!
LEPORELLO Peki, Komutan ne diyecekbu ie?
DON JUAN
Kskanr m sence? Hi sanmam; lncedurulmutur delimenlii, LEPORELLOO kadarn bilemem: heykeline bakn.
DON JUAN
-
Ne varm?:
LEPORELLO
Sanki fkeyle szyor sizi.
DON JUAN
Git de rica et, Leporel o, Yarn akambana bir urasn-Yani Dona Anna'ya.
LEPORELLO
Heykele rica m!
Niyeymi o?
DON JUAN
-
Laf olsun diye deil herhalde-76
Sor bakalm, yarn akam gelebilirmiymi Dona Anna'nn evine -ama okerken olmasn-Nbet tutabilir miymikapnn dnda?
LEPORELLO Dikkat edin bence!
DoN JUAN
Sen git sor.
Kimle akalatgnza.
LEPORELLO
ey ben...
-
DON JUAN
Hadisene.
LEPORELLO Ey kusursuz, grkemliheykel, size Naizane soruyorefendim Don Juan, Gelebilir miydiniz...Yoo dm kopuyor!
DON JUAN
dlek! Azck beklesene...
LEPORELLO
Yoo olmaz imdi soracam.
Efendim Don Juan, gelebilir misinizdiyor
-
Yarn akam dul einizin evine,
Ayrca dikilip kapnn nnde... falan...
Heykel, bayla evet der.
DON JUAN
Ne oluyor?
LEPORELLO Sonumuz geldi!
DON JUAN
Bir ey mi var?
LEPORELLO (Ban sal ayarak)
DON JUAN Neden sal yorsun bam?
-
ey... heykel!
LEPORELLO
DON JUAN
Heykel sal ad da!
Sersem!
LEPORELLO Siz konusanz onunla.
DON JUAN
Beni izle, tabansz.
(Heykele bakarak)
Sayn Komutanm, yarn akam
-
buyurunuz Dul einizin evine oradaolacam Kapnn dnda nbet tutarmsnz? Geleceksiniz, deil mi?
(Heykel, yine ban sal ar.)
Ban sal yor bu heykel!
77LEPORELLO
DON JUAN
Grdnz...
Tyelim!
78
SAHNE IV
-
Dona Atina'nn evinde bir oda. Don Juanile Dona Anna girerler.
DONAANNA
Sizi arlamaya hazrm. Don Diego;Ama korkarm, bir dulun kasvetlikonumas Skacak sizi.
Yas atamadm; Nisan gibi Yalarlaglckler iice. Neden susuyorsunuz?
DON JUAN
Sevinten dilim baland sanrm; DonaAnna'yla babaaym, burada. Talihlilnn mezarnda deil Sizi ilkgrm bu, diz kmemi olarakMermerden einizin nnde.
-
DONA ANNA
Demek kskanlk Mezarda dabrakmyor kocamn peini, Don Diego?
DON JUAN
Kskanmak bana dmez. Onu sizsetiniz.
79
Hayr,80
Don Alvaro'ya annem verdi beni. Zenginbir adamd Alvaro.
DON JUAN
-
Ayrca talihli!
Bombo hazineler am bir tanrannnne. Bu yzden de Cennet keyfisryor hl! Ah tik ben grseydim sizi ne byk zevkle nm, servetimi,her eyimi sererdim Ayaklarnza, tatl
bir bak uruna; Bam stne olurdukutsal emriniz, Bir bakta okurdumesintilerinizi.
Hepsini nceden sezerdim, yeter kiKesintisiz, byl bir an olsunyaamnz... Ama Ne yazk ki, tamtersiymi yazgm!
DONAANNA
-
Susun ltfen; gnah iliyorum DnDiego, Szlerinizi dinlemekle aslasevemem sizi. Bir dul, lene kadarsadk kalmal eine. Bilseydiniz, naslseverdi beni Alvaro! Yoo, Alvaro olsa,kulan
tkard kukusuz Bir kadnn akitiraflarna Karsnn lmnden sonra:sonuna kadar Bal
kalrd evlilik yeminine.
DON JUAN
Ac ektirmeyin bana Kocanzdan szederek, Dona Anna. Yeterinceektirdiniz zaten, bu cezay
-
Kendim isledim belki de.
DONA ANNA
Nasl olur?
Sizin kutsal balarnz yok anlalan;drst Bir ak besliyorsunuz bana.Cennet katnda
DON JUAN
Size kar drst m! Hey Tanrm!
Beni kandrdnz dnemiyorum-
Ne tuhaf.Don Diego;
DONA ANNA . Yanl m
-
DON JUAN
Bir ey diyemem.
DONA ANNA Ama aklamnzistiyorum,
DON JUAN
Hayr, yapamam.
DONA ANNA
isteime boyun emek bu mu! Nedemitiniz? Klem olacaktnzszmona! Kzdryorsunuz beni.
Diego aklayn; Neler evirdinizarkamdan?
-
DON JUAN
Syleseydim,
lnceye kadar benden nefret ederdiniz.
DONA ANNA
Etmeyeceim
Hemen, u an balayacam sizi bilmem Gerekiyor nk.
81
82
DON JUAN - .
-
Ama bylesine kara. lmcl bir srrrenmemeniz bence en iyisi.
DONA ANNA
Ac ektiriyorsunuz bana. Kara velmcl bir sr m? Neymi o? NeZararnz dokunabilir bana?
Sizi tanmam Dmanlarn da yok...Bir kii dnda: Kocam ldren adam.
DON JUAN
(Kendi kendine)
att aydnlanma an! (Dona Anna ya)
Syleyin bana: u zaval , bahtsz Don
-
Juan Herhalde tanyordunuz onu?
DONA ANNA
Yzn hi grmedim.
DON JUAN
Kin mi besliyorsunuz ona?
DONA ANNA
Tanr bilir ya, Don Diego. sanrmUnutturmaya alyorsunuzsorumu..Emrediyorum.
DON JUAN u anda karnzaksayd...
-
DONA ANNA
Hanerimi ekip
Saplardm hainin yreine.
ekin hanerinizi hadi
Yreim emrinizde.
DONA ANNA
Don Diego!
DON JUAN .
Don Juan'm ben.
Kocanz ldrdm evet, hi De piman
-
deilim.
Neler duyuyorum?
DONA ANNA Yalan sylyorsunuz.
DON JUAN
DONA ANNA Olamaz, hayr, hayr!
DON JUAN Ben Don Juan'm ve sizeam.
DONA ANNA
(Yere ylr) ey... Bam dnyor...Neredeyim?
DON JUAN
-
Dona Anna!
Neyiniz var? Kalkn toparlann Don Diego Kleniz, ayaklarnzakapanyor bakn.DONA ANNA
(Bitkin bir sesle) Can dmanndnzbenim Elimden aldnz.., Brakn beniltfen!
neyim varsa
DON JUAN
Esiz yaratk! Bedelini demeyehazrm: urada Dizlerinin dibindeykenver kararn Senin iin yaayaym m,leyim mi...
-
DONA ANNA
Bu, Don Juan ite.
DON JUAN
Don Juan' size. hi kukusuz, acmaszBir canavar olarak tantmlar DonaAnna. Belki, hepten yalan deildirdedikleri;
Belki, zorlanp yorgun dm birvicdanda Ktlk ar basar az da olsa.Uzun bir sre, rnek bir meziydimSefahat'in: Ah, Dona Anna. sizigreliberi iliklerime kadar deitim size duyduum akla Erdeme ak oldumve neden sonra Titreyen dizlerimleeiliyorum nnde.
-
DONA ANNA
Don Juan'n gzel konutuu bilinir;ayrca Hnzr bir ayartcym. duyduumkadaryla. Amansz bir apknm eytann ta kendisi. Ka zaval kadndrdnz anza?
DON JUAN ' imdiye kadar hibirinisevmedim ki.
DONA ANNA
Sevdii ilk kadn mym sizce? Bendeyeni bir kurban aramyor mu?
Yani Don Juan'n
DON JUAN . -
-
Aklmdan sizi kandrmak geseydi,Aka kar mydm karnza, hele sizAdm duymaya katlanamazken? Bu muhile?
DONA ANNA
Kim tanr sizi - kimbilir?.. Ne cesaretleGeldiniz buraya? Biri tana lmkesin.
DON JUAN
lm ne ki? Sizinle geecek tatl birsaate Yksnmeden verirdim mrm.
DONAANNA
Her eyi Gze almsnz nasl
-
kacaksnz grnmeden?
DON JUAN
(Onun el erim perek)
Demek zaval Don Juan'n yaamumrunuzda! Demek Dona Anna'nn kutsalruhu, kin Filan beslemiyor bana?
Keke besleyebilseydim!
Ayrlmalyz artk.86
Bilemem:
DON JUAN Bir daha ne zamanbuluuruz?
-
DONAANNA
DON JUAN Yarn m desek?
DONA ANNA
Nerede?
DON JUAN
Bu evde
DONAANNA Yufka yrekliyim, okhem.
DON JUAN
Bir af pc.
-
DONA ANNA Buradan gitmeniz gerek.
DON JUAN
yle serin, souk birpck..
DONA ANNA
Naslda steliyorsunuz! Peki, peki.Kapy alan kim?.. Saklan, Don Juan.
DON JUAN Elveda sevgilim.
kar, koarak geri dner. Ah!
DONAANNA
O da ne? Ah!..
-
Komutann heykeli girer. Dona Annabaylr.
HEYKEL arnza uyup geldim.
DON JUAN .
Tanrm, ban eksik etme stmzden!
HEYKEL Tiril tiril titriyor Don Juan.
Rahat brak onu. Her ey bitti.
87
DON JUAN
Yoo geldiinize sevindim.
-
HEYKEL Elini ver bana.
DON JUAN
Ta el. nasl da kenetleniyor avucuma!Brak beni, koyver brak elimi...lyorum Sonum geldi Ah DonaAnna!
Don Juan ile Heykel, belirsizliegmlrler.Veba Srasnda len Wilson'un tragedyas Veba Kenti'den
Bir sokak, Bardaklarla tepeleme dolubir sofra. Kadnl erkekli ienlerkalabal.
DELKANLI
-
imdi, hepimizin tand birini anmakiin kalkyorum ayaa, soylu Efendim, Oki kvrak zeks, nkleleriyle,akacl, derin gzlemleriyle(Canevinden vururdu bizi)
Nasl enlendirirdi soframz,imdilerde
En parlak aydnlara ken karanlnKonuumuz Veba'nn. kovardyreklerden. Daha iki gn nce,yklerine alk tutarken Olur mu buelenti srasnda Jackson' anmamak!iskemlesi urackta Bombo duruyor,dnmesini bekliyor sanki, Cokun haz adamnn, oysa o Yeraltnn soukdnyasnda yatyor imdi... Bundan
-
byle parlak szleri, llerin
Toprana seslense de, oumuz sazdaha, Gerek yok karalar balamamza;yleyse nlayan kadehlerle, neeyle,Hep birlikte ielim ansnaAramzdaym gibi.
ENLN EFENDS ilk len oyduiimizden. Hayr, sessizce ielimansna.
DELKANLI
Peki yleyse, sessizce!
Sessizce kadeh kaldrrlar
91ENLN EFENDS
-
Sesin, sevgili Mary, sizin trklerinYabanl kusursuzluunu iletiyor bize; Birark syle, hznl, usul olsun, sonra .enlie doru ko. doludizgin,Dlerden gnlk dnyaya geercesine,MARY
(arksn syler)
Bu lkede bir zamanlar
Ne verimliymi toprak;
O gnlerde Pazarlar
Dolarm kutsal tapnak;
Kalabalk dersliklerde
-
Geilmezmi cvltdan,
Parldarm tarlalarda
ilek orak, ilek trpan.
imdiyse bombo kilise;
Dersliklere yok urayan;
Karanlk koru pssz;
Rzgra savrulmu rn;
Kl olmu yaplar gibi
uursuz sokaklar, tek tek;
Her ey sessiz, her ey suskun
-
Obur tabutu saymazsak Omuzlarda, hepller; Ya salarn lklar; Huzuriinde yatsnlar Bunu ok grmesinTanr. Kalmyor ki gmecek yer; Gnntaze lleri Saflar sklatryorrktlm sr gibi. .
Baharda, kara topraa
Gen yata girmekse yazgm
Unutma, tek sevincimdin.
Bir zamanlarki sevgilim,
Yaknma gelme n'olur,
Dokunma Jenny'ne sakn,
-
pme l dudaklar,Beni uurla uzaktan.
Sonra ek git buralardan;Arayan snakbulur,
Bakarsn ektiin ac Zaman getikeazalr.
Ama Veba biter bitmez
Bul mezarmn yerini;
Cennetin kaplarnda Tutacak sznJenny.
ENLN EFENDS TeekkrlerMary, bu ackl ark iin! Anlalan,ok eskiden yoklam Veba Sizin ilindan - tepesini, bugn O yaban
-
cennette alayan rmaklardan Ac atsesleri ykselir olmu; Cesuru ve gzelialp gtren O yldan kalan tek silik an.u yaln, Ac-tatl trklerde... Bu ezgiYree iliyor dpedz- baka hibirey Bylesine aulayamaz bir enlii!
MARY
Keke kimseler duynasayd sesimiYoksul evimdeki ana -babamdan baka!
93Baylrlard Mary'ciin arklarna;
Seslin, sanki bizim eikten eriiyorimdi-0 kzn sesi ok daha tatlyd; safBir yrein sesi...
LOuISA
-
Modas gemi bir trk! Ama bazsafdil er gnmzde de, ar duyarlKadnn ya dkmesine, gelsin desteksizvgler! Kz, yal gzlerini dayanlmazsanyor Besbel i -ama tam u andaGlmek gelseydi aklna, glcklersaard. Walsingham. ili kuzeydilberlerini vyor ya-Bir at tutturuyorhemen. Nefret ediyorum u sar isko,salarndan!
ENLN EFENDS
Durun! Bir dakika-Tekerlek sesleriduyuyorum.
Bir Zenci'nin srd, ceset yl biraraba geer.
-
Louise - baylm ha -
Konumasn duyan, erkek ruhlu sanrdonu. Sertler, uysal ardan daha zayfoluyor anlalan, Rezil korkunun yuvasda tutkulu yreklerde! Mary, yznebiraz su serp onun.
MARY
Gel tasamn, utancmn kardei,
yle yaslan gsme.
LOuISA (aylarak)
Kara yzl, ak gzl bir ifrit Arabadanel etti bana. cesetler ststeydi, Dili,tylerimi rpetti... Bir d myd?
-
l arabas gerekten geti mi?
DELKANLI
Kendine gel, Louisa!
Her ne kadar yalnz bizimse de bu sokak.lmn trpanndan kap sndmz,Kaygszca yeyip itiimiz - o arabageecek Ne zaman isterse, brakacazgesin! Hadi Walsingham, kavgalara sonvermek adna. Ayrca kadn -baylmalarna- bir ark, n'olur! ylegr, canl bir ark syle ltfen, Mzmzisko hzn yetti artk-Gmbr gmbrbir Baks arks olsun Fkrsnkadehlerin kpnden.
ENLN EFENDS
-
O arklar bilmem;
Veba'y kutlayan bir ark syleyeceim-Dn yazdm, ayrldmzda. Uyaklyazmaya can atyordum nedense, Dahance tadmadm bir duygu! Dinleyin:arkya nasl uygun dyor bouksesim.
BiR AIZDAN
Veba'y kutlayan bir ark ha!Dinleyelim! Veba'y kutlayan ark!Aferin!
ENLN EFENDS
(arky syler) Koca K bir davranpda
-
stmze savurursa
ilkel silahlarn, tipi, kar, buz-
Onu enlikle esrik karlarz.
9596
Ordusuyla kara Ece
vnyor gndz gece,
ald llerden gelip aka... Ne gelirelden yakarmaktan baka?
; Dnsn Veba kapmzdan,
K da umut kessin bizden!
-
Hep ielim, kadehlerimiz kalksn
Kesin egemenliine Veba'nn.
Kekre, yrtc bir tad var
Kztnda dmanlar,
Uurum, sularn kara fkesi, Kasrga,Veba'nn keskin kokusu.
Bizleri sindiren neyse lmlsn diyediye,
Bir kavrayabilsek onun zn- ;; Sevincibuluruz, lmszl!
Gelsin Veba'ya vgler-Gzdana kimaldrr!
-
Hep ielim, tasn kadehlerimiz, Ttsnbuusuyla Gl gzeli Kz!
ihtiyar bir rahip girer.
len deil kfr bu! Tanr'dankorkmazlar! Ne hakla bozarsnz lmnyayd sessizlii enlikle, arklarla!Yaknlarn yitirenlerin, sapsar Yzleriatlar arasnda Tanr'ya yakarrkenben- ! Mezarln huzurunu karyorgrlt-patrtnz,
Sarslyor kefensiz llere serpilentoprak!
Dualaryla kutsamasayd ihtiyarlar okoskoca Toplu mezar, bir eytan srsgelmi derdim, Yakalam bir kafirin
-
ruhunu, ta derinine
itmi kara topran, alayl kahkahalarla.
SESLER
Ne ustaca anlatyor bize cehennemi!Yoluna ihtiyar, yoluna hadi!
RAHP
Kesin, yalvarrm,
Bizim iin can veren Isa adna;
Dnn bu gnah yolundan, bir gn
Kavumay umuyorsanz cennetteyaknlarnza-Evlerinize daln!
-
ENLN EFENDS
Evlerimiz ok gaml-Genlik neeyisever oysa!
RAHP,
Ey Walsingham... hafta ncepmtn annenin cesedinin Atyakarak kapanmtn stne...
Cennette gzya dkmyor diyemezsinOlunun dzenledii bu kfr enliine,lgnca arklarla ykselen sesine, ekileri arasnda inanmlarn? . Gelbenimle!
ENLN EFENDS
-
Neden son vereceksin ki lenimize?Seninle gelemem: beni burada tutan,Umutsuzluk, gemiin korkun anlar,Yasa-tanmazlmn bilinci, Ve eviminkaranlndan duyduum rk-Elegememi nazlarn zgnl, upleri (Tanr balasn) o yitik Ama ogzel yaratn...
Hayr, anamn ruhu Beni kprdatamazyerimden -ok ge-aran sesiniduyuyorum, beni kurtulua... Sanateekkr borluyum... Gle gle, ihtiyar;Ardndan gelecek varsa, lanet olsun ona!
SESLER
Aferin, bravo soylu Efendimize! BakPeder, vaaz buna derler. Yoluna!
-
Matilda'nn aziz ruhu aryor seni!
ENLN EFENDS
(Kalkarak)
Andi bakalm, u buruuk elini kaldrpO suskun adn, sonsuza kadar, yattyerde Kalacana!
Keke gizleyebilseydim BU gsteriyionun lmsz gzlerinden Beni saf,gururlu, zgr sanrd, cenneti Bulurdukol armda... Neyim ben imdi? Sen eyn kutsal ocuu, gryorum, tahtnDknlmn ulaamayaca telerde
KADIN SES lgn m ne! lmkarsn sayklyor!
-
ENLN EFENDS
Peder, Tanr akna, brak beni!
RAHP
Yce Tanr, balasn seni Elvedaolum.
Rahip kar. len srmektedir. enliinEfendisi, derin dncelere dalmtrNOTLAR
100
Sayfa 13: Pinti valye. Bitirili tarihi:23 Ekim 1830. Sayfa 37: Mozart veSalieri. Bitirili tarihi: 26
-
Ekim 1830. Sayfa 45: alteri: "Kabnasmaz neesi kaldrmazd/0 tr bir hile"Sevil Berberi ile Figaro'nun Dn'nnyaratcs-nn siyasal yaam okkarmakt. Louis XV ve Louis XVI'yagizli hizmetlerde bulundu. Devrimsrasnda, Ulu-sal Gvenlik rgtadna alt. Srekli saf degite-rerekcann kurtard.
Sayfa 47: Salieri: "... Buonarotti..."Michelangelo'nun "armba-Gcrili"iyaratrken, daha gereki olabilme adnamodelini ldrd yolundakisylentiye bir gnderme. Sayfa 49:Tatan Konuk.
Bitirili tarihi: 4 Kasm 1830 Sayfa 60:
-
Birinci Konuk: "Yaamn tadlardenince, mzii/Yalnzca ak aabilir: oda ezgidir ya..." Pukin'in, 1828'de.Polon-yal piyanist Szymanowska'nn biralbmne yazd dizeler.
Sayfa 72: Don Juan: "oktan m,yenilerde mi/Bilemem..." F.F. Seeley,Don Juan'n bu szlerinin, DonaAnna'yla geen sahne boyunca sylediien iten szler olduunu belirtiyor. "Oana kadar sylediklerinden ok dahainandrc; bir
yalnla varma abas. Sayfa 89: VebaSrasnda len. Pukin, Wilson'danyapt eviriyi Kasm 1830'datamamlamt.
-
Sayfa 99: "Rahip, keder iindeuzaklar." Wilson'un zgn metni 90dize daha sryor, sonunda Walsingham,fahie Ma-ry'ye yle sesleniyor: "...dingin, bilinli bir ruhla/And iiyorum,seveceim seni!" Pukin'in zgnmerinde yapt deiiklikler, kendiyorumlarn getirmek amacn ta-EDEBYAT OYUN
Kk Tragedyalar
Aleksandr Pukinindekiler
Ac Bir ngr / Tomris Uyar 9
Pinti valye 13
Mozart ve Salieri 37
-
Tatan Konuk 53
Veba Srasnda len 95
Notlar 107
nACI BR NGR
// l 799'da Moskova'da, soylu bir aileninolu olarak dnyaya gelmi AleksandrSergeyevi Pukin.
On iki yana kadar zel renimgrdkten sonra yalnzca soylu ailelerinyetenekli ocuklarna ak bir okulagitmi. Ksacas, o dnemin en elverilikoul arnda yetimi. Yaamnn sonunakadar bu inisiz-ksz izginin, burahatn srp gitmemesi iin bir neden
-
yok. Gelgeldim Pukin'de de btn hassanatlarda grdmz, aklamasnyapmada glk ektiimiz o garip"huzursuzluk" varm ki, gen yandanbalayarak yaad toplumdakiaksaklklar, nelerin deitirilmesigerektii stne kafa yormu. Kendisibel i bir rgte girmese de, devrimci,zgrlk iirleriyle ann ilericikesimini derinden etkilemi ve (elbette)ar ynetiminin sakncal bulduu biraydn olarak Rusya'nn gneyinde almsoluu.
Pukin'in "Kk Tragedyalar"nIngilizceye eviren Antony Wood,*nsznde yle diyor:
-
"Ruslarn gznde Pukin bir tansktr.(...) O gnden bu yana salam ats hisal anmayan, ada bir rencinin, birofrn, bir yazarn ya da birmhendisin ayn kolaylkla benimsediibir dile son biimini vermitir. Romantiksanatla amz duyarl arasndakurulmu kusursuz bir denge; yaznsal'destekleyecek sonsuz bir biemeitlilii; en sradan gndelikkonumay
srekli
'Mozart ve, Salieri'yi evirirken. Rimsky- Korsakov'un hu yapla dayallibrettosunun (1898) Franszcaevirisiyle. Kay Borcnvsky'nin Almanca
-
evirisinden de (Rodam, 1985)yararlanmaya altm. T. U.
l lolarak iirle besleyen ve byleliklenerdeyse gnlk yaam iir katnaykselten ycelten bir dil."
Pukin, Rus dilinin atsn hemen herdalda verdii rnlerle kurmu: Trajikve komik, ykl
uzun iirler, ksa iirler, iir kalbndamasal ar ve bir roman: uzun ve ksaykler; metinler, mektuplar, eletiriler,tarih yazlar...
Kk Tragedyalar, yazarn tiyatrosanatna zgn bir katks saylyor. Buoyunlar, yaamnn en verimli ay
-
srasnda yazm Pukin; stelikokurlarnn ve kendisinin iirden okdzyazya nem verdii bir dnemde. Buoyunlarn Pukin'in temel zel iklerininhemen hepsini yanstt, yaygn bir kan.Mozart ve Salieri, airin yaarkensahneye konan tek oyunu. (Pinti valye,lm stne gsterimden kaldrlm.)Tatan Konuk'sa, bu drt oyun arasnda,yazarn yaad
srede yaymlanmam tek yapt olmazel iini tayor.
Pukin'in, ingiliz tiyatro geleneininbyk lde etkisi altnda kaldgrlyor. Boris Godunov tarihseltragedyasyla lkesinin tiyatrosuna
-
Shakespeare geleneini yerletirmeyiuman Pukin, 1829 ylnda BarryConwal 'un Dramatik Sahneler adlyaptn okuyunca arplyor ve yl ardrbiriktirdii malzemeyi ilemeninyntemini bulduuna inanyor. Yaptnad nce "Dramatik Aratrmalar" olarakdnlm; Pukin'e gre bu oyunlar,"dramatik taslaklar, dramatikalmalar"... Edebiyat tarihisi Mirsky,"dramatik anlar bunlar," diyor, "hem deyle lmcl anlar ki 'sonra'lar nemsizkalyor," (...) "iirsel younlatrmaynteminin tiyatroya uygulanmas".
Pukin iirinden en yetkin rnekleri,Salieri'nin iki monologuyla, Pintivalye'deki Baron'un monologunda
-
bulabiliyoruz.
Tragedyalar, 1830 gznde, yazarnkolera salgn knca kapand yenimaliknesinde
Boldino, Nizhny, Novgorodgzaltnda geirdii bir ksknlkdneminde yazlm. Onlar
Trkeye evirirken, nce seilenkahramanlar ve Pukin'in yaamndndm, aralarndaki ortak zel iklerisaptamaya altm. Yazar da katarsak,btn bu kahramanlar, kiisel zeliklerinden tr, yaadklar toplumungenel-geer deer llerine, ahlakanlayna ters den kiiler; belki ele oyzden kiisel tragedyalarn
-
"gerekletirmek" zorunda kalyorlar.rnekse: Mozart, dhilerin ktlkyapamayaca inancn
tadndan-, Don Juan, evresindekiherkesi kandracak o kvrak zekya sahipolmasna karn son anda ak szldavranmay setiinden; Albert, pinti birbabaya ruh cmert-liiyle kar kan biroul olduundan; enliin Efendisi,dinsel baskya boyun emeyecek birahlak anlayn
savunduundan. Bu saptama, onlarkonutururken nasl bir Trke kulanacam konusunda yol gsterdi.Pukin'in "bask esi" olarak grdkahramanlar, olduka adal bir dil e
-
konutular
ama umarm Pukin gibi bir dilustasnn yaptndaki dil-btnlnzedelemeyecek lde
Mozart, Don Juan, Albert, enliinEfendisi ise Trke konuurken resmiolmayan gndelik bir dil setiler.Bylelikle en azndan yazarn amacna,yani iirsel dil e gnlk konumaybadatrma ilkesine bal kalmoldum, oyun dilinin "hafif biryapaylk"tan bir iirsel ik kazanacailkesine de.
Bu ilkelere bal kaldm iin, zel iklell-uyakl blmlerde okzorlandm. nk Trkede zengin
-
uyaklar, kul anla kul anla, bir armyaratmayacak kadar beyliklemi, biriir tad
yaratamayacak kadar yoksul amalard,ister istemez yanm-uyaklara arlkverdim; yapaylkla doal
dengelemeye altm.
Bu yapttaki btn oyunlar bir tr delo'ya dayal, Sovyet air AnnaAkhmatova, 1958'de yaymlanan biryazsnda Tatan Konuk'taki zyaamelere dikkati ekmi. Veba ile kolerakoutluunu dnrsek, Pukin'in buoyunlarda zyaamn bolca kul andnvarsayabiliriz. F.F.
-
Seeley, yle bir yorum getiriyor-. "Odnemde Pukin evliliineiindeyken bir cden korkmaktadr:Kendisi o ana kadar Don Juan rolnstlenmitir, ama bundan byle DonAlvaro rolne girmek, yani gen vegzel karsnn onurunu, onundeneyimsizliine ve karsnakabilecek Don Juanlara12
kar savunmak zorundadr. KarsNatalya, tpk Dona Anna gibi, annesininisteiyle sevmedii bir erkekleevlenmitir. "Bu tragedyada kendinicezalandrmaktadr Pukin." Gerekyaamda yapt gibi.
Bir ngr bu, ac bir ngr, I937'de
-
ar'n bir komplosu sonucu, karsnnonurunu korumak adna ldrlenPukin, bir gn ldrleceini miseziyordu, yoksa del oda ldrlebilirkiiliklerin yaamlarn drstlk,cesaret ve atakla dayandranlarnyazglarn paylamak myd istei?
Shakespeare'in kahramanlar gibi farkl"bir tek zaaflarndan trtragedyalarna srklenen kiilerbulmayacaksnz bu yaptta. Yazarlargibi onlarn da tek zaaflar ortak:Erdemleri.
Mozart'n "Don Juan" operasn dadnrsek... Bu ac ngr amzakadar uzanmyor mu?
-
. TOMRISUYA'R
Pinti valyeSAHNE i
Bir kulenin ii. Alberl ile Ivan.
ALBERT
Bugnk Turnuvaya katlmalym, Nepahasna olursa olsun. Miferim, Ivan.
Delinmi
Ivan, miferi ona uzatr.
iyice. Nasl takarm bunu imdi? Yenibir tane gerek. Lanet Delorges!
1VAN
-
Ama siz
Bunu dettiniz ona! Atndan birsavurdunuz, Btn gn yar-l yatt-sonra da Kendini toparlayamad birdaha.
ALBERT
Yine de miferi sapasalam; Venedik iigsl de hasar grmedi; Gsnegelince, orada bir syrk yok-Bir yenisinialmak zorunda deil. Neden miferinyknden kurtarmadm ki onu?
istesem ekiverirdim bandan, utandm
Dk'n, soylu hanmlarn huzurunda.Lanet Delorges!Keke beynimi delseydi
-
mzrayla. stelik Giysi de bulmamgerek. Geen arda, valyeler ipeekadifeye brnmken, yalnz benZrhmla boy gsterdim Dk'n lensofrasnda. Bilmiyordum, ylesinegeldim demitim. Peki imdi nediyeceim? Ah u yoksul uk! Nasleziyor insann iini! - O anda,Delorges'in kunt mzra miferimideldiinde Ve ben bam plak, dnpmahmuzladmda Emir'im kasrga gibidp peine Onu atndan savurduundayirmi adm teye Yeri ptrdndeona; btn soylu hanmlar Ayn andayerlerinden frladlar ya, dnClothilda bile tutamad lna, yzn
rtt; ,:
-
Btn borazanlar atama alk tutarken-Neydi bu cesur davrann altnda yatanacaba, Byle mthi g grlm eydeildi canm! Oysa Delinen bir mifereduyulan fkeydi - o kadarckt
O iri vglere yol aan; pintilikti...Benimki gibi bir babayla ayn ataltndaysan, Pislik bulayor isteristemez. Nasl zaval Emir?
[VAN Aksyor hl. Binilecek durumdadeil.
ALBERT
Ne yapalm., peki. O doru at almakzorundaym. Fazla etmez.
-
IVAN Fazla m etmez? Meteliimiz yokki! ALBERT
Bizim hayrsz Salamon ne diyor bu ie?
IVAN
Gvence gstermezsek be kuruvermezmi artk.
ALBERT Gvence ha! Hay aksi,gvence nerde?
IVAN Ben de yle dedim kendisine.
ALBERT IVAN
Ve-?
-
Kemkm etti ite.
- ALBERT
Babam onun kadar zengin, syledin miBir gn o mirasn bana kalacan?
- IVAN
Syledim tabi .
ALBERT Ne dedi peki?
IVAN Kemkm etti yine.
ALBERT
Hey tanrlar!
-
IVAN Gelip grecekmi sizinle18
ALBERT
Bak bu fena haber deil. Alkoyann onu- fidye demek zorunda kalr.
Kap tklatlr. -Kim o? Bezirgan girer .
BEZRGAN
Hizmetkrnz efendim.
ALBERT
Sevgili dostum benim!
Kahrolas Bezirgan - Saygdeer bykSalamon-Gir ltfen; nedir u kulama
-
alnan-Verilen sze gvenmiyormusungya?
BEZRGAN
Soylu valye,
inann, nasl isterdim... Ama arelerkesik. Nereden bulurum o paray?valyelere hizmet Zaten bkt belimi.Hibiri demiyor. Diyecektim ki ilktaksiti alabilseydim, belki...
ALBERT
Soyguncu!
param olsa, yzne bakar mydm hi? :inad bir yana brak, Salamon; kar u
-
altnlar. Say yz altn da
Adamlara aratmayaym stn.
BEZRGAN
Keke o kadar olsayd cebimde!
Yz altn ha!
ALBERT
Baksana-Eski dostlar nasl eli bodndrrsn?
BEZRGAN inann ki...
ALBERT
-
Kes. Demek gvence istiyorsun? Ne gibibir gvence verebilirim sana-Domuzderisi mi? Rehin verilecek eyim olsaoktan vermitim zaten. eref szm,valye sz yetmiyor mu sana, kpek?
BEZRGAN '
Sznz, sayn efendim, siz saken, okdeerli: Felemenk hazinesini aanbyl bir anahtar.
Ama benim gibilerin elinetututurduunuzda, (Tanr esirgesin)lecek olsanz- o sz Denizde yitmi birsandn anahtar kadar Yarar iimeyarasa yarasa.
ALBERT
-
Babamdan fazla yaamayacak mymyani!
BEZRGAN
Kimbilir Kim hesaplayabilir mrn?Bugn krpe tomurcuktur, yarn topraakarr. ihtiyar omuzlarda tanrmezarna. Baron zinde bir adam:Tanrnn izniyle On yl da yaar daha,yirmi, belki de otuz.
ALBERT Sama! Otuz yl sonra ben elime basarm, Bezirgan20
O zaman - ne yapaym ki paray?
BEZRGAN
-
Para m?-.
Her yata ie yarar para:
Gen adam, evik bir uak arar onda,Drt dnp buyruklarn yerinegetirecek; Ihtiyarsa, sadk bir dost buluronda . Ve gznn bebei gibi kol ar.
ALBERT
Babama gre ne dost ne de uaktr o,Efendisidir -Doulu bir kle gibihizmetindedir,Zincirli bir kpek gibi.Batakta debelenir,
Ate yakmaz, kuru ekmekle su o kadar;
Gece uyku girmez gzne, dolanr,
-
havlar-
Ml ml uyuyansa, altndr. Yeterama! Bir gn ben olacam o altnnefendisi: O gn uyku girmeyecek altnngzne.
BEZRGAN
Evet, oras doru,
Baron'un cenazesinde, kukusuz, paraakacak Gzyandan ok. Dilerimcmert Tanr sizi Bir an ncekavutursun hak ettiiniz mirasa.
ALBERT
BEZRGAN Bence siz imdilik...
-
ALBERT
:Amin!
imdilik ne?
BEZRGAN
Bir are dndm de
ALBERT
are mi?
BEZRGAN
Yal bir eczac tanrm;- ' Yoksul birYahudi...
-
ALBERT
Tefeci yani Senin gibi-ola ki dahanamuslu, ha?
BEZRGAN
Hayr efendim, ihtiyar Tovy'nin ii bakaiksirler... Mthi etkili hepsi.
ALBERT
BEZRGAN
Bir bardak suya damla -ne rengi varne tad-Ne karn asrisi, ne bulant...lp gidiyorsunuz.
ALBERT Kaak zehirci desene!
-
BEZRGAN
ALBERT
Ne demek bu? altn yerine, bilmemkaie
Zehirle mi borlandryorsun beni?22
BEZRGAN
Gln isterseniz. Ama dndm deBelki gn dolmutur Baron'un...
ALBERT
Neler duyuyorum? Bir babay z oluzehirlesin ha! Ne cesaret... van, tutunu! Bezirgan kpek-Ylan Bezirgan!
-
u diree astracam seni!
BEZRGAN
aka etmitim, balayn!
ALBERT
Ivan, bir ip getir hadi!
BEZRGAN akayd- aka gerekten!Size para getirmitim.
ALBERT Defol, gzm grmesin seni!
Bezirgan kar
Babamn para hrs-: Bak neler atbama! u alak Bezirgan, Ne
-
cesaretle... Bir bardak arap getir, Elimkolum tutmuyor... Ivan, nasl da gerekli opara: Ko ardndan, al gel u altnlar!abuk hokkam ver. O dolandrcya Birsenet yazaym. Gzme grnmesin birdaha. Kal e... Altnlar da zehir kokacaktpk Atasndan kalan gmler gibi...
arap istemitim!
IVAN
Damlas kalmad.
Ya ispanya'dan
ALBERT Gnderilen armaan?
IVAN :.
-
Dn gece hasta nalbanta Vermitikdibinde kalan.
ALBERT
Sahi... Su getir yleyse Rezil ik!Kararm verdim, Dk'e kacamHakkm arayacam: onun zoruyla,babam Bir oula yarar bir yaamsunacak bana, Mahzendeki fareyeyaraan
deil.SAHNE
Bir mahzen
BARON
Gen bir hovardann nasl ii giderse
-
Bir yosmayla bulumann ncesinde Yada el-dememi bir kzcazla, ben deSaatlerce bekledim seyredeceim u an24 Gzden uzak, mahzenimde, demirkasalarm.
krler olsun! Altnc kasaya, bugn,Ki henz tepeleme dolmad, bir avuDaha atacam yeni altnlarmdan. Azgibi geliyor, ama servet dediin Azarazar birikir: Okumutum, bir zamanarn biri, avu avu. toprak ylsnbuyurmu Da, ok gemeden bir tepeykseltmi ban, '
Anlalan, gz zevkini okuyormu arnOradan bakmas kl adrlar giymivadiye. Telal
-
gemilerle kpr kpr denize.
Ben de avu avu tadm bu mahzeneTopladm vergiyi, burada ykselttimtepemi-Ve bakyorum zengin lkeme. Nekald Buyruuma girmeyen, demirpenemin altna?. Canm ekerse,saraylar ykselir bir anda: Ormanperileri dans eder esiz bahelerimde;ilham perileri gzme girmeyarndadr
Deha, cayar zgrlnden,buyruumdadr, Namus ile durmakbilmeyen emek, bzlp keye, dlendirilmeyi beklerler. Bir slmlaKana bulanm su, rkeke sokularakyanma, Elimi yalayacak, gzlerime
-
bakacak.
Gnlmden geeni sezmek iin, biripucu yeter. Benim buyruumda hepsi,bense hibirinin; Hrslar oktan atm:barm kendimle; Gcm biliyorum -bu da yetiyor bana...
Altnlarna bakar.
Az gibi geliyor... insan kayglardenince-Gzyalar, ihanetler, lanetler,yakarlar-neyin Ar bedeli olabilir bu?Dulun biri u eski ispanyol altnylaborcunu dedi bugn... Yl ar ncekihali gzlerimin nnde, Pencereminaltna dizst kp gn boyu Alamt,eteklerinde yavrusu.
-
Yamur yamt bir ara, kesildi, yinebalad-Bizimki kprdamad bileyerinden; istesem kovdurturdum, ama hernaslsa Kocasnn bir borcu olduuiime dodu, O yzden hapse tklmakistemiyordu. Bu altn- aylak birserseriden. O herif Nasl ele geirebilirbunu?
alarak tabi , Issz bir yolda gecesoygunu, ormanda... Burada birikmi uservet uruna Dklen onca ya; ter vekan
Fkracak olsayd toprak altndan-ikinci Tufan'la ben de boulurdumSrvermez mahzenlerimin dibinde. Vakittamam.
-
Kasalardan birini amaya davranr. Nezaman altnlarmn nnde durup 25Birkasa aacak olsam ter basar byle...sanmam- . Korku olsun nedeni (kimdenkorkacam? , Klcm dayanmda: busadk yardmcm Altnmn hesabnvermeye hazr) -
Benliim Adsz duygularla sarslr...Hekimler ' , ldrmekten haz duyduunusylyor kimilerinin ; Anahtar kilidesokup, haneri saplayann Duyduklar buolsa gerek diyorum: hem sevin Hemdehet, ikisi iice.
Kasay aar.
Dnya cenneti burada ite! :
-
Kasaya birka avu altn atar.
Bundan byle,
Yeter ihtiyar, dnyay arnladn, yeter.Verdiin hizmet, insanlar hrslardoyurmak adna.
Burada egemenlik ve huzur uykusunadalacaksn. Cennetteki tanrlara zg ouykuya... Bugn bayram: mumlardikilecek bir bir
Alan her dopdolu kasann nnde,
Ben de seyre duracam ltlservetimi.
Mumlan yakar, kasalar birer birer
-
amaya balar.
ite kral m nmde... Gz kamatrc!
Gc tartlmaz bir lke, ve benimbuyruumda; .
Mutluluum, erefim anm benim!
Kral m... Gelgeldim kim -bendensonra-
Sahip olacak btn bunlara? Kimolacak, olum! ' : : : Olum dediim birbaltaya sap olmam budala. .:Serserilerle gnn gn eden olum!
Gzlerimi yumduum an -u lekesiz, saf
-
Kemerlerden girecek, evresinde . ..
O a gzl asalaklar ordusuyla-uanahtarlar alacak cansz bedenimden,Her kasay anda kahkahalar atacak,Delik, atlas ceplerden dklecekaltnlarm; O, ineyip geecekhazinelerimi, Toz-topra kutsal yalasvayacak... Ne hakk var? Bu servetiansa m borluyum ben Zar sal aypadam ten bir kumarbaz gibi? Kimhesaplayabilir, ekilen yoksunluklar,Bastrlm
tutkular, onca lp bime, Onca uyankgn, uykusuz gece karl, altnmnKaa patladn
bana? Yoksa olum, tutkudan Habersiz
-
mi sayacak yosun tutmu yreimi,Vicdann iliimi hi
kemirmediini, vicdan ki Yree geirirsivri penelerini, vicdan arlmayankonuktur, istenmeyen arkada, Zorbaalacakl-geceyi karartan, kahredipmezar ly skp alan o cadlarcads... Hi mi?.. Ey! Sen, servetininyolu. Aclardan geen, gel de gr kanlakazanlm u iler acs, bo serveti.Elimden gelseydi Deerbilmezgzlerden gzlerdim bu mahzeni.Kalkacak gcm olsayd mezardan,keke dnp Buraya, kasaya oturtulmunbeti bir ruh olup insanlardankoruyabilseydim onu imdiki gibi.
-
27SAHNE II l l
Dkn atosu. Albert; Dk
ALBERT
Sefaletin utanc, sayn efendim,
Yakam brakmyor uzun sredir, inannYoksa huzurunuza kmazdm asla.
28 DK
Biliyorum, doru sylyorsun: soylu birvalye
Babasn sulayacak kadar alalmazd
Konu can alc olmasa.
-
Kayglanma sakn; bu konuma srkalacak,
Benle babann vicdan arasnda.
arttm kendisini. Ne ok olmugrmeyeli!
Dedemin en yakn dostlarndand.
ocukken atna bindirirdi beni
Koca miferini de bama tutard
Dev bir an gibi.
Pencereden dar bakar
u gelen o mu?
-
ALBERT Evet. sayn efendimiz.
DK
eri ge. arrm seni.
Albert. kar. Baron odaya girer.
Baron,
ok sevindim sizi byle salklgrdme.
BARON
Ne mutlu, elim ayam tutuyor daBuyruunuza uyabiliyorum hl.
DK
-
Ne kadar oldu sahi
Grmeyeli? Beni anmsyor musunuz?
BARON
Anlarda u anki kadar canl yznz,Ne yaman ocuktunuz efendim. DedenizDk: 'Philip' Derdi bana: (hep Philipdiye seslenirdi) 'Yirmi yl sonra, senleben iki bunak olacaz u ocuunyannda'. Siz...
DK
Gelin tazeleyelim; Dostluumuzu.Sarayma uzak kaldnz.
BARON
-
ihtiyarladm, sayn efendini: ne yerimOlabilir saraylarda? Siz gensiniz,sevdiiniz Turnuvalar, lenler banagre deil. Ama Tanr'nn emriyle savakarsa, szlayan Kemiklerimle yineatlarm ata, u titrek kol Urunuza klekecek gc bulur. DK
Yurtseverliinizi, Baron, yakndanbiliyoruz; Dedemle dosttunuz; babam,ok sayard sizi, Benim gzmde hepcesur, gerek bir valyesiniz-Geelimyle. ocuklarnz var m?
BARON Sadece bir oul.
DK
Peki neden hi grmedim yzn?
-
Saraym Size uygun olmasa da - ya vekonumu gerei Tpatp uygun ona.
BARON
Olum dnyadan kaar; Vahidir, huysuzbir yaps vardr.
Yaban geyii gibi ormanda dolanr.
DK
Bu tr zgrln
Yarar dokunmaz olunuza. Eitimdengemeli: Saray elenceleri, lenler,danslar. Onu bana gnderin.- ayrcakonumuna Uygun bir yaam salayn...
-
Kalarnz attnz, yol yorgunluugaliba.
BARON
Yorgunluk deil efendim; utan bu.
Olumdan sz etmeye zorluyorsunuzbeni. Bilmenizi asla istemediim birkonu Olum sizin ltfunuza layk deil,lordum,
ilginize de: genliini heba ediyor,
Gnah batanda...
DK
ok yalnz kalm; genlere Aylaklk da
-
yaramaz, yalnzlk da. Bize gnderin:ok gemez, unutacaktr Toplum dalkanlklarn.
BARON
Sylemek zorundaym, efendimiz,balayn-Aslnda katlamyorumdediklerinize...
DK
BARON ihtiyar, kalkyor izninizle...
DK renmeliyim nce. ,
Neden peki?-
Nedenleri
-
BARON
DK
BARON Ar bir su...
Sdm olumdan.
Ne oldu da?
DK
Ne yapt bu oul?
BARON Efendimiz, yalvarrm...
31DK
Utanyor musunuz ondan?
-
ok garip-
BARON
Dorusu evet, efendim.
DK Ne yaptn syleyin bana.
Beni
BARON
DK
ldrmek istedi
Sizi ldrmek ha! Mahkemede hesabnverir Bu akl almaz alakln.
-
BARON
Soylu efendim-
Delil sunacak deilim, apak olsa da
lmemi istedii - apak kalktysa da.Beni...
DK
Sizine?
BARON Beni soymaya!'
Albert odaya dalar
ALBERT
-
Yalan sylyorsunuz efendim!
DK
(Albert'e dnerek)
Ne cesaretle?
BARON
Buradasn ha! Ne cesaret... bir babaylabyle konumak! Yalan sylyormuum!Hem de Efendimizin huzurunda! valyedeil miyim ben?
ALBERT
BARON
-
Sen yalancsn dpedz!
Yldrm ilk defa dyor Bamzasanki! Adil Tanr - hakemimiz klolacak.
Eldivenini frlatr; olu, hemen alryerden.
ALBERT
Teekkr ederim verdiin ilk armaana.
DK
Bakyorum ki
Zaval ihtiyar babann del o arsn
-
Kabul ediyor oul! Byle bir dnemdedk olmak!
lgn - seni kan kaynayan kaplan!
(Oula)
Ver o eldiveni bana.
Eldiveni Albert'in elinden alr. ALBERT(bir kede kendi bana) Korkun.
3334
DK
Ne derine sapland penelerin! Vahihayvan Defol! Bir daha da huzurumakma sakn Ben arncaya kadar.
-
AJbert kar.
Yazklar olsun sana ihtiyar.
BARON
Balayn efendim... Dizlerim titriyor...Dizlerim Duramyorum... Tkanyorum...Anahtarlarm!
Anahtarlarm nerede?..
DK
ld! Ne kt bir dnem!Ne kt biryrek!
Mozart ve SalieriSAHNE
-
Bir oda
SALIERI :Yeryznde adalet yokturderler, Ahrette de olmayacak adalet:Kolayca zdm basit bir ses dizgesi.Sanat akyla domuum, ocukken Asilorg sesini duyduumda, Haz yalarboanrd gzmden. Kk yatareddettim kof zevkleri; Mzie uzakilerden tiksindim, Kmsedim hepsini,elimin tersiyle ittim. Yalnzca mzieverdim kendimi. Geri zordu ilk atlanadmlar, ilk yol tekdzeydi, Amamanleri amay baardm. Zenaat Sanatantnn kaidesi bel edim. Usta olarakyetitirdim kendimi, kupkuru Uysal birhner kattm parmaklarma, Kulamaamazlk; sesi ldren, mzii Kadavra
-
gibi kesip bien. Ahengimi Cebirevurdum. Ve neden sonra, Teoriyiavucumun iine alnca, Yaratma hazznabraktm benliimi Besteler yapmayabaladm; gizlice, Zaferi hayal etmedim.Nice zaman, 3738
Hcremin sessizliine kapandktan sonraiki gn, a susuz, belki daha fazlailhamn ac-tatl
leninden pay alp Yaktm eserimi,ftursuzca baktm Dncelerimin,yarattm seslerin Bir bir dumanhalkalarnda eriyiine. Ama bundan nekar? Dev sanat Gluck Bize oyepyeni, srlarn
atnda da, Btn bildiklerimi byle
-
silmemi miydim, Sevdiim, gnldeninandm ne varsa?
Onun gsterdii yoldan gitmemimiydim, Yolda rastlat birinin izdiiyne Gz kapal atlan bir yolcutezliiyle? evk ykl, ylmak bilmezbir alma hrsyla nemsizsaylamayacak bir yer edindim Sanatnebediliinde. hret yzme gld;Grdm, insanlarn kalpleri ahenkiindeydi Yarattklarmla. Mutluluutattm; Emeimi, baarm, zaferimikutladm Huzurla - baarsn ann
da Mziin asil iinde birletiimdostlarn. Kskanlk nedir bilmedim -asla!- Iphigenia'nn Al
-
blmn ilk dinlediimde, PicciniParisli kulaklar ehliletirdiinde. ,Gzn kin brm, ezilip tozabelenmi Can ekien bir ylan - kimdiyebilir bunlar Marur ve hr ruhluSalieri'ye? Hi kimse!.. Gelgr bensylyorum imdi Nasl kskanyorum -nasl. Tanrm!
Nerde adalet, eer kutsal yetenek,lmsz deha, bunca didinmeyi, kleliiMkafatlandrmyorsa - tam tersineUar bir serserinin beynindeyeeriyorsa Sorarm nerde adalet? AhMozart. Mozart!
Mozart, girer.
MOZART
-
Grdn beni ha! Th! aka yapacaktm-artacaktm seni.
SALIERI
Buradaydn demek...
MOZART
Yaa,
Sana bir ey gsterecektim; yolda
Bir handan geiyordum, bir keman sesiduydum...
Bu kadar garip ses duymamsndrSalieri-
-
Kr bir meyhane kemancsndan "Voiche sapete!"
ne dersin
Mthi! Kendimi tutamadm, getirdimonu
Elendirsin seni hneriyle. Gel ieri!
Kemanyla ihtiyar bir kr girerMozart'tan bir ey alsana.
ihtiyar, Don Giovanni'den bir arya alar.Mozart, glmekten krlmaktadr.
39
SALIERI
-
Nasl glebiliyorsun byle?
MOZART Sen nasl glmeyebiliyorsun?tlahi Salieri!
SALIERI
Asla:
iren bir ressam bozuntusunun banaRaphael'den bir Madonna yutturmayakalkmasna,Dante'nin kemikleriniszlatan taklitilerin"! arlatanlklarnanasl glmezsem. Hadi yoluna ihtiyar.
MOZART
Dur bir dakika - sununla salma i.
-
ihtiyar kar.
Bugn havanda deilsin anlalan,Salieri. N'apalm. Baka zaman urarm.
SALIERI
Ne getirmitin bana?
MOZART
nemli deil canm. Geen geceuykusuzluk
Yakam brakmad yine, bir eyler geldiaklma,
uraya iziktirdim. Dncenisoracaktm... Galiba bana ayracak
-
vaktin yok.
SALIERI
mrsn Mozart! Benim-Sana ayracakvaktim yok ha? Otur; dinliyorum.
MOZART
Piyanonun bana gemitir.
Bak imdi,
Gznn nne getir... Kimi mi? -Beni,az daha gencini; Ve m - ok deil,yle hafiften; Gzel bir kz var yanmdaya da dost - ne dersen -Mutluyum...Derken bir mezar beliriyor, Ya daanszn ken karanlk, yle bir ey.
-
Dinle.
alar.
SALIERI
Bana bir eseri getirirken, yolda durupBir meyhane kemancsn dinledin ha!Mozart, Kendine yaramyorsun sen.
MOZART
Beendin mi?
SALIERI
Ne incelik! Ne derinlik - ne cesur birasalet!
-
Sen bir tanrsn, Mozart; farkndadeilsin,
Bense farkndaym, hem de nasl.
MOZART
Sama! Belki de... kimbilir?
Ama alktan geberiyorum, tanrlmkatnda.
SALIERI
Birlikte yemee Altn Aslan'a gidelim-hadi.
MOZART
-
Sa ol. Ama karma haber vereyim nce:Yemee gelmeyeceimi.
kar.
SALIERI
Szn unutma...
Kaderin akn deitiremem geri-
Ama bana dt grev, onu hemendurdurmalym, Yoksa hepimizin felaketiolacak, Btn mzikilerin, mzikmezlerinin,
Yalnz ben gibi vasat bir hretin olsaneyseHem, Mozart yaayp yenidoruklara trmansa Ne kar? Mzik mi
-
geliir? Hayr asla:
Yine d kaydeder, onun varisi yok ki.
Peki yarar ne bize? Olsa olsa bir meleksaflyla
arklar serpiyor gkten, biz zaval dnyal
Kul arda kanatsz bir tutku uyansn diye
Uup gidiveriyor sonra... Brak usunyleyse!
Ne kadar tez kanatlansa o kadar iyi.
ite zehir, sora'mn lm armaan,
-
Onsekiz yldr cebimde-hayatn sk sk
Zonklayan bir yaraya, dnd yl arda,sk sk
Safdil bir dmanla birlikteyken bile
Kulak vermemitim eytann sesine,
Oysa korkak deilim, hakszlk tayreime
ilemise de, snmse de yaamaevkim.
lm susuzluu ilk bastrdnda,bekledim
Dndm: Neden lecek misim ki?
-
Belki hayat
Yeni, beklenmedik armaanlar sunacak;
Belki o byk haz alacak kapm,
ilham perileriyle yaratclk geceleri:
Belki byk eserler doacak yeni birHaydn'dan
Sevineceim... nefret ettiklerimlebabaayken
Dndm: ola ki, daha beter bir hasmkar karma, Belki daha beter birhakszlk gelir bama
insafsz gkler katndan- o zaman
-
biliyorum,
Isora'nn deerli armaan, yayabrakmaz beni.
Haklymm ite! Sonunda gerekhasmm buldum:
ikinci bir Haydn hazla dolduruyor iimi!
Vakteriti. Ey akn kutsal armaan,
Dostluk ksesi seninle dolacak bugn!
SAHNE II
Bir hann zel blmesi. Bir piyano.Mozart ile Salieri bir masayaoturmulardr.
-
SALIER1
Karamsarlk akyor stnden.
MOZART
Benim mi? Boversene.
SALIERI