Non Soâng � 1

Laù Thö Thaùng Saùu Thöïc HieänKhoái Baùo Chí THSVVN/Nam Cali

Ban Bieân TaäpLeâ Taïo, Quoác Duõng,

Tí Tieàu Tuïy, Troïng Dung, NQ,Keû Lang Thang, Nga My, Theá Thuûy

Ban Kyõ ThuaätMai Ngoïc, Ñan Taâm, Tieán Ñaït,

Tieán Duõng, Thaønh Nguyeãn,Jonathan Vu

Phaùt HaønhHuyønh Kim Thuûy, Nguyeät Haïnh,

Laâm Huy Vuõ

Ñoùng GoùpGS. Phaïm Hueâ, TD, Tuù Truøm,Traàn Vaên Phaåm, TL Möïc Tím,

Buøi Nghò, Loäc Quy, Kim Nguyeãn,Troïng Dung, Nguyeân Thanh, PT2,

Tieáng Leâ, Vuõ Chöông

Ñaïi Dieän Non SoângUC LA ............. Nguyeãn Khaùnh ÑaêngUC Irvine ................Ñoã Khaùnh ÑaêngUC San Diego Ñoaøn T Hoaøn NguyeänUC Santa Barbara ................ Leâ HieànUC Riverside......... Nguyeãn Kim AnhCalPoly, Pomona .. Nguyeãn Traàn ÑaïtCalPoly, SLO ...........Ñoã Khaéc QuangCSU Fullerton ............ Leâ Vaên ThaønhCSU Los Angeles ...... Traàøn Ngoïc YeánCSU Long Beach Nguyeãn Song ChinhGolden West College ........ Thaùi HoøaOrange Coast College... Laâm Huy VuõLong Beach CC..... Ñoaøn Taâm ThuaänLACC ................................. Nhö LanValley College ........... Nguyeãn NgaânChaffrey College .......... Nguyeãn VaânSan Jose SU ...... Haø Taán Quyønh GiaoSan Diego State U Toáng Minh ÑöôøngSan Diego City ColTröông Böûu ThònhMesa College ..... Nguyeãn AÙnh TuyeátMoorpark College ......... Buøi Toá TaâmUT Arlington ....... Trònh Quang HieáuTexas Tech U........... Ngoâ Phöôùc TaøiPhiladelphia, PA ... Nguyeãn Loäc Quy

Soá 73 ñeán vôùi baïn vaøo nhöõng ngaøy ñaàu thaùng Saùu, ñaùnh daáu 7 naêm NonSoâng khoâng ngöøng coá gaéng mang laïi moät nhòp caàu tri aâm, trao cho nhau taâm tìnhcuûa ngöôøi treû Vieät tha höông treân ñaát laï xöù ngöôøi, vaø 20 naêm buoàn nhôù khoângqueân moät ngöôøi yeâu suoát ñôøi: Vieät Nam.

Xin möôïn trang thö ngoû naøy ñeå nhôù laïi nhöõng kyû nieäm khoâng queân cuûa NonSoâng tôùi caùc baïn treû khaép boán phöông trôøi qua Ñeâm Tình Ca Non Soâng, Traïi HeøTaây Baéc Seattle, Keát Thaân vôùi Nhoùm Sinh Hoaït Theá Heä - Houston, Noái Voøng TayLôùn tôùi anh chò em sinh vieân Toronto - Canada, Traïi Heø Veà Vôùi Non Soâng, vaøkhoâng bao giôø queân ñöôïc nhöõng ñeâm tham döï sinh hoaït vaên ngheä boû tuùi cuûacaùc hoäi sinh vieân UCI - Cafe Nhôù, UCLA - Cafeù AÁm, CSUN - Cafe Höôùng Döông,OCC - Cafeù Ñaéng, CSULA - Quaùn Nhoû, CSUF - Quaùn Mô...

Baïn thaân,

Non Soâng hoâm nay tieáp tuïc traùch nhieäm ñöôïc giao phoù töø Toång Hoäi SinhVieân Vieät Nam mieàn Nam California ñeå laø nôi cho chuùng ta coù cô hoäi gôûi gaám traonhau nhöõng taâm tình tuoåi treû, noùi cho nhau bieát veà öu tö hoaøi baõo cuûa mình veà choqueâ höông vaø cuøng nhau ñoùng goùp hoïc hoûi nhöõng kinh nghieäm hay ñeïp taïi xöùngöôøi. Non Soâng coá gaéng vaø nguyeän seõ coá gaéng khoâng ngöøng ñeå khoâng phuïloøng thöông yeâu cuûa baïn ñoïc töø hình thöùc cho tôùi noäi dung.

Baïn meán,

Non Soâng ngaøy mai seõ coå ñoäng vaø keâu goïi caùc baïn ñoùng goùp moät tay vôùiNon Soâng ñeå naâng cao töø phaåm tôùi löôïng tôùi ñoäc giaû. Vôùi 477 ñoäc giaû daøi haïnyeåm trôï töø nhieàu naêm qua, Non Soâng muoán ñaït ñöôïc con soá 1.000 vaøo cuoái naêmvaø moãi soá ra seõ coù theâm nhieàu saùng taùc, tin töùc, phoùng söï gaàn guõi lieân quan ñeánñôøi soáng vaø taâm tö cuûa tuoåi treû chuùng ta nhieàu hôn. Maët khaùc, ñeå phoå bieán NonSoâng roäng raõi treân theá giôùi, ban kyõ thuaät ñaõ nghieân cöùu vaø thöïc haønh thaønh coângvieäc ñöa Non Soâng leân Internet � World Wide Web (maïng löôùi lieân laïc theágiôùi). Nhieàu baïn ñoïc töø Ñoâng AÂu, Nga, UÙc ñaõ ñoïc ñöôïc Non Soâng vaø in ñöôïc baøiñeå chuyeån cho ngöôøi thaân. Raát vui vaø raát mong ñöôïc söï leân ñöôøng chung cuøngvôùi caùc baïn cho ngaøy mai Non Soâng vöõng maïnh vaø tìm ñöôïc haïnh phuùc cuûa mình� gaëp laïi ngöôøi yeâu teân laø Vieät Nam.

Raát thaân meán

Non Soâng � 2

em sinh vieân Vieät Nam chuùng toâi taïiñaïi hoïc Houston, Texas toå chöùc nhöõngbuoåi gaây quyõ, laïc quyeân giuùp ñoàngbaøo mình. Nhöng chaúng ñöôïc bao laâu,chöøng thaùng sau laø maát taát caû, queâhöông ñaõ maát. Anh chò em sinh vieânchuùng toâi luùc ñoù nhö raén maát ñaàu, maátheát lieân laïc vôùi gia ñình. Vôùi tö caùchlaø sinh vieân du hoïc, khoâng ai coù ñuûñieàu kieän ñeå baûo laõnh cho gia ñìnhneân ñaønh buoâng theo soá phaän. Coùnhöõng ngöôøi may maén thì gia ñình rakhoûi Vieät Nam trong thôøi gian 30thaùng Tö. Moät soá raát ñoâng coøn laïi, coùtheå haøng naêm sau môùi baét ñaàu lieânlaïc ñöôïc vôùi gia ñình. Tuy nhieân, caùcsinh vieân Vieät Nam phaàn ñoâng vaãntieáp tuïc vieäc hoïc cuûa mình. Luùc naøy,chuùng toâi ñaõ ñöôïc chuyeån töø tö caùchsinh vieân ngoaïi quoác sang tö caùchsinh vieân tò naïn chính trò, vaø nhö theávaán ñeà xin vieäc laøm cuûa chuùng toâicuõng ñöôïc côûi môû, deã daøng hôn. Cuõngtrong thôøi gian naøy, sinh vieân VieätNam taïi caùc ñaïi hoïc cuõng taêng leân gaápboäi. Ñaây laø lôùp sinh vieân tò naïn ñaàutieân ghi danh hoïc taïi caùc ñaïi hoïc HoaKyø. Thöôøng thöôøng ñaây laø nhöõng sinhvieân öu tuù, hoï ñaõ coù moät hoïc trìnhvöõng vaøng khi sang tôùi Hoa Kyø. Voánlieáng Anh Ngöõ cuûa hoï cuõng khaù ñaàyñuû. Neáu hoï laø nhöõng hoïc sinh ñaõ toátnghieäp trung hoïc taïi Vieät Nam, maøsinh ngöõ chính cuûa hoï laø Anh Vaên, thìcoù theå theo hoïc chöông trình ñaïi hoïctaïi Hoa Kyø maø khoâng bò gaëp laém trôûngaïi. Haàu heát hoï ñaõ thaønh coâng trongvieäc hoïc. Moät soá ñoâng ñaõ hoïc raát ñeàu,toát nghieäp ñaïi hoïc trong voøng 4 hoaëclaø 5 naêm. Moät soá khaùc tieáp tuïc hoïcleân caùc ngaønh chuyeân moân, hoaëc laøleân baäc cao hoïc.

Cuõng trong thôøi gian naøy, soángöôøi Vieät Nam vöôït bieân caøng ngaøycaøng ñoâng. Keát quaû cuûa chuû nghóa xaõhoäi, söï ñaøn aùp cuûa coäng saûn taïi VieätNam laø nhöõng laøn soùng ngöôøi Vieätvöôït bieån baèng ñöôøng boä vaø ñöôøngbieån. Nhöõng traïi tò naïn ñöôïc lieân tieáplaäp leân taïi caùc nöôùc Ñoâng Nam AÙ nhöThaùi Lan, Phi Luaät Taân, Hoàng Koâng,Maõ Lai AÙ, Nam Döông... Haèng ngaøycaùc sinh vieân Vieät Nam nghe, thaáy,

Nhìn Laïi DoøngSinh Hoaït 20 naêmqua cuûa Sinh VieânVieät Namtaïi caùc tröôøngñaïi hoïc Hoa Kyø

� Giaùo Sö Phaïm Hueâ

soá ñoâng caùc sinh vieân Vieät Nam duhoïc, vaø haàu nhö caùc ñaïi hoïc cuõng ñeàucoù caùc hoäi sinh vieân Vieät Nam. Sinhhoaït taäp theå cuûa sinh vieân Vieät Namtrong thôøi gian ñoù treân toaøn quoác HoaKyø phaûi keå tôùi sinh hoaït cuûa Hoäi SinhVieân Coâng Giaùo Vieät Nam taïi Myõ.Hoäi ñaõ toå chöùc ñöôïc nhöõng ñaïi hoäiHeø, ñaïi hoäi Giaùng Sinh haèng naêm taïicaùc thaønh phoá nhö Chicago, NewYork, Buffalo, Washington, D.C.Nhöõng ñaïi hoäi naøy thöôøng ñöôïc söïtham gia cuûa raát nhieàu anh chò em sinhvieân Vieät Nam, nhaát laø nhöõng vuøngñoâng baéc, trung taây Hoa Kyø. Cuõngnhôø nhöõng ñaïi hoäi naøy maø coù bieát baocaùc caëp uyeân öông, nhöõng moái tình�ñaïi hoäi� trôû thaønh neân duyeân vôïchoàng. Ñaây cuõng laø moät hình thöùc ñeåbaûo toàn noøi gioáng, trong khi caùc sinhvieân Vieät Nam ñang löu laïc, du hoïctaïi xöù ngöôøi. Cô quan ngoân luaän cuûaHoäi Sinh Vieân Coâng Giaùo Vieät Namtaïi Myõ luùc ñoù laø Ñaëc San ChuoângVieät, ñaõ laø moät moùn aên tinh thaàn boåích, moät moái giaây lieân laïc chaët cheõgiöõa caùc anh chò em sinh vieân VieätNam, khoâng phaân bieät toân giaùo.

Theá roài, nhöõng thay ñoåi doàn daäpveà chính trò taïi queâ nhaø, sau cuøng daãntôùi bieán coá 30 thaùng Tö, 1975. Khichuùng toâi theo doõi tin töùc qua baùo chívaø truyeàn hình veà tình traïng VieätNam, nhaát laø caûnh ñoàng baøo mieànTrung luõ löôït keùo nhau veà baèngñöôøng boä, ñöôøng bieån xuoáng caùc tænhmieàn Nam, thì cuõng laø luùc caùc anh chò

Nhìn laïi sinh hoaït cuûa caùc hoäisinh vieân Vieät Nam taïi caùc ñaïi hoïcHoa Kyø, chuùng ta coù theå noùi moät caùchtoång quaùt laø caùc sinh hoaït ñoù vaãn coønsoáng ñoäng. Haàu nhö taát caû caùc ñaïi hoïcHoa Kyø, nhöõng ñaïi hoïc 4 naêm, hoaëclaø nhöõng ñaïi hoïc coäng ñoàng, ñeàu coùsöï hieän dieän cuûa caùc hoäi sinh vieânVieät Nam. Coù theå vì nhu caàu töôngthaân, töông aùi, vì nhu caàu caàn ngoàilaïi vôùi nhau ñeå ít nhaát laø coù theå laømñöôïc moät caùi gì ñoù cho taäp theå sinhvieân Vieät Nam. Ñuùng laø moät nhu caàumaø theo nhö nhaø taâm lyù hoïc AbrahamMaslow ñaõ noùi, laø sau giai ñoaïn maøcon ngöôøi ñaõ oån ñònh veà vaán ñeà ancö, hoïc laïc, thì nhu caàu keá tieáp laø conngöôøi caàn tìm tôùigaàn nhau, caûm thaáynhö coù moät söï caàn thieát ñeå mình coùtheå goïi laø thuoäc vaøo �belong to�, coùnhöõng caù tính chung, ñeå coù theå thuoäcveà moät taäp theå naøo ñoù. Chính nhu caàutaâm lyù naøy, ñaõ laø ñoäng löïc thuùc ñaåycaùc anh chò em sinh vieân laäp thaønhcaùc hoäi sinh vieân Vieät Nam taïi caùc ñaïihoïc Hoa Kyø.

Ñeå cho nhöõng sinh hoaït naøy coùtheå hieåu moät caùch deã daøng hôn, hôïpvôùi tính caùch thôøi cuoäc, chuùng toâi xintaïm chia nhöõng sinh hoaït naøy thaønhba giai ñoaïn. Giai ñoaïn thaäp nieân 70,thaäp nieân 80, vaø thaäp nieân 90 coønñang dieãn tieán. Giai ñoaïn 70, khoângnhaát thieát laø phaûi baét ñaàu töø thôøi ñieåm1975, bôûi vì tröôùc naêm 1975, taïi moätsoá lôùn caùc ñaïi hoïc Hoa Kyø ñaõ coù moät

Non Soâng � 3

hieåu ñöôïc nhöõng thaûm traïng naøy quatin töùc cuûa gia ñình, hoaëc laø baø conbaïn beø. Coù theå noùi ñöôïc raèng, nhöõngsinh hoaït cuûa caùc hoäi sinh vieân VieätNam luùc naøy, ngoaøi nhu caàu laø töôngthaân töông aùi trong vaán ñeà hoïc haønh,thì cuõng ñaõ baét ñaàu chuyeån quanhöõng chöông trình giuùp ñôõ ñoàng baøotrong caùc traïi tò naïn. Tuy nhieân, nhöõngsinh vieân chính coù theå noùi ñöôïc laø quytuï trong caùc chöông trình sau:

Baûo toàn vaø phaùt huy vaên hoùaVieät Nam: Nhöõng sinh hoaït naøy coùtheå laø nhöõng sinh hoaït vaên ngheä goàmcoù ca, vuõ, nhaïc, kòch. Coù theå chæ laønhöõng buoåi vaên ngheä thaät ñôn sô docaùc anh chò em sinh vieân taäp döôït laáy.Thænh thoaûng coù nhöõng buoåi ñaïi nhaïchoäi vôùi söï goùp maët cuûa caùc ca só tònaïn teân tuoåi goùp maët. Nhöõng naêm 76-78 thì soá ca nhaïc só tò naïn teân tuoåi coønraát ít, neân khi toå chöùc nhöõng buoåi ñaïinhaïc hoäi, kieám ca só noåi tieáng raát laøkhoù. Nhöõng buoåi trình dieãn naøythöôøng ñöôïc ñoàng baøo uûng hoä raátñoâng. Döôøng nhö nhu caàu vaên hoùa,theøm nghe tieáng haùt lôøi ca tieáng meïluùc ñoù thaät laø caàn thieát. Caùc anh chòem sinh vieân cuõng baét ñaàu taäp hoïpnhau, ca haùt chung, hoaëc laø taäp laïi chocaùc em, coøn baäc tieåu hoïc, trung hoïcnhöõng baøi haùt daân ca, nhöõng ñieäu vuõdaân toäc. Ngöôøi sinh vieân Vieät luùc naøycaûm thaáy nhö mình phaûi coá gaéng laømmoät caùi gì ñoù, ñeå níu keùo laïi, ñeå laømcho taêng tieán theâm nhöõng caùi hay cuûavaên hoùa mình, bôûi vì nhöõng gì mìnhyeâu quyù nhaát baây giôø ñaõ xa maát roài.Coù nhöõng ngaøy hoäi quoác teá trong ñaïihoïc, ngöôøi sinh vieân Vieät ñaõ caûm thaáyphaàn naøo thieáu thoán, maát maùt, khichuùng ta khoâng coøn coù nhöõng ñoàduøng quen thuoäc, nhöõng hình aûnhñeïp cuûa vaên hoùa Vieät ñeå trình laøng.Khi nhìn quanh nhöõng ngöôøi baïnThaùi, Taøu, Nhaät, Ñaïi Haøn, hoï coù theåmöôïn ñöôïc ôû toøa ñaïi söù cuûa hoï nhöõngñoà söù, nhöõng böùc tranh thaät yù nghóa,thaät loäng laãy... coøn ngöôøi sinh vieânVieät Nam, moät vaøi caùi aùo daøi, moät vaøicaùi noùn laù ñôn sô... thaät laø maát maùt.Daàu vaäy tinh thaàn sinh vieân Vieät Namkhoâng maát. Coù theå con ngöôøi sinh

vieân Vieät Nam ñaõ ra khoûi nöôùc Vieät,nhöng khoâng ai coù theå taùch rôøi doøngmaùu Vieät, taâm tình Vieät ra khoûi ngöôøisinh vieân tha höông Vieät Nam taïi caùcñaò hoïc Hoa Kyø, vì vaäy maø sinh hoaïtcuûa sinh vieân Vieät Nam vaãn toàn taïi.

Thoâng tin vaø Baùo Chí: Haàu heátcaùc hoäi sinh vieân taïi caùc ñaïi hoïc ñeàucoù moät ban baùo chí. Caùc ñaïi hoïc daãulôùn hay nhoû ñeàu ñaõ moät laàn ra moät

vaøi ñaëc san, hoaëc tôø thoâng tin. Tröôøngnaøo nhieàu nhaân löïc, nhieàu taøi nguyeânthì coù theå ra baùo haøng thaùng, tröôøngnaøo teä laém thì cuõng lai rai ñöôïc moätvaøi tôø baùo Xuaân, baùo Heø. Ñaây cuõnglaø dòp ñeå caùc sinh vieân coù cô hoäi gôûigaám nhöõng taâm tình tuoåi treû cuûa mình.Gôûi gaám nhöõng öu tö cuûa mình veà ñaátnöôùc. Trao ñoåi cho nhau nhöõng kinhnghieäm hoïc hoûi taïi xöù ngöôøi.Thôøi kyø sinh hoaït thaäp nieân 80:

Coù theå noùi ñaây laø thôøi kyø sinhhoaït maïnh meõ vaø ña daïng cuûa caùc hoäisinh vieân Vieät Nam. Ñaây cuõng laø thôøikyø, maø moät soá caùc sinh vieân Vieät Namñaõ toát nghieäp, ñi laøm, nhöng tuoåi treûcoøn ñaày nhieät huyeát neân hoï khoânghaún laø ñaõ xa lìa nhöõng sinh hoaït cuûahoïc ñöôøng. Vôùi soá sinh vieân ñoâng ñaûotaïi caùc ñaïi hoïc, nhöõng sinh vieân naøy,moät phaàn do söï chuyeån tieáp töø caùctröôøng trung hoïc Hoa Kyø hoïc leân, moätphaàn laø caùc sinh vieân tieáp tuïc tò naïn.Sinh hoaït cuûa caùc tröôøng luùc naøy ñaëtnhieàu noã löïc vaøo vieäc thaønh laäp

nhöõng uûy ban, nhöõng chöông trìnhgaây quyõ cho traïi tò naïn, nhaát laø caùcem beù moà coâi maø moät soá raát ñoâng caùctreû em Vieät Nam vöôït bieân, hoaëc laømoät mình, hoaëc laø cha meï ñaõ maát treânñöôøng vöôït bieân. Moät soá raát ñoângsinh vieân Vieät Nam ñaõ töøng laø naïnnhaân cuûa nhöõng söï ñau khoå taïi VieätNam, hay laø taïi caùc traïi tò naïn, vaø hoïñaõ coá gaéng khôi leân moät ngoïn gioù,

moät hy voïng, moät tình thöông cho caùcñoàng baøo xaáu soá. Ñieån hình cho caùccoâng vieäc töø thieän cao quyù naøy laøchöông trình Vaên Ngheä Queâ Höôngvaø Tình Thöông taïi ñaïi hoïc OrangeCoast, chöông trình Project Ngoïc taïiñaïi hoïc UC Irvine. Nhöõng chöôngtrình naøy ñaõ ñöôïc söï tham gia khoângchæ taïi ñaïi hoïc nôi toå chöùc, maø coøntôùi taát caû caùc tröôøng baïn vaø laøm neânmoät phong traøo vaên ngheä gaây quyõ cuûangöôøi ñeán tröôùc giuùp keû coøn keït beâncaùc traïi tò naïn.

Vieäc phaùt huy vaên hoùa: Trongthôøi gian naøy ñaõ ñöa tôùi moät hình thöùckhaùc, cuï theå hôn ñoù laø chöông trìnhphaùt huy tieáng Vieät. Caùc sinh vieân ñaõtoå chöùc nhöng giaûi thi khuyeán hoïc,caùc chöông trình gaây quyõ cho caùctrung taâm vieät ngöõ. Moät soá raát ñoângcaùc sinh vieân cuõng tình nguyeän trôûthaønh caùc thaày giaùo, coâ giaùo ñeå höôùngdaãn caùc em nhoû hoïc tieáng Vieät moãicuoái tuaàn. Sinh hoaït lieân tröôøng trôûneân khôûi saéc hôn, vôùi söï ra ñôøi cuûa

Non Soâng � 4

Toång Hoäi Sinh Vieân Vieät Nam mieànNam California. Nhôø coù Toång Hoäi,nhöõng sinh hoaït coù tính chaát quy moâvaø lieân tuïc ñaõ ñöôïc khôûi xöôùng vaøvaãn coøn tieáp tuïc haøng naêm. Sinh hoaïtnoåi baät nhaát phaûi laø Hoäi Xuaân haøngnaêm do Toång Hoäi toå chöùc taïi thuû ñoâtò naïn. Roài nhöõng traïi Heø Veà Vôùi NonSoâng haøng naêm. Chuùng ta cuõngkhoâng theå queân ñöôïc nhöõng sinh hoaïttheå thao lieân tröôøng, keát noái tình thaângiöõa caùc baïn treû. Toång Hoäi Sinh VieânVieät Nam mieàn Nam California phaûikeå laø moät toå chöùc coù quy cuû, voâ vò lôïivaø ñaõ ñöôïc söï uûng hoä cuûa sinh vieânlieân tröôøng, cuõng nhö cuûa ñoàng baøoVieät Nam. Cô quan ngoân luaän cuûaToång Hoäi laø nguyeät san Non Soâng,moät nguyeät san cuûa sinh vieân nhöngcoù nhöõng baøi vieát baèng song ngöõ raátcoù giaù trò cho caùc sinh hoaït, hoïc sinhVieät Nam. Toång Hoäi Sinh Vieân chínhlaø moät tieáp noái cho caùc anh chò emnaøo coøn muoán tieáp tuïc sinh hoaït, ngaycaû khi ñaõ coù theâ nhi ñaày ñaøn. Moät sinhhoaït nöõa cuõng raát ñöôïc khen ngôïi vaømang moät saéc thaùi vaên hoùa trong thôøikyø tò naïn xa queâ höông laø phaûi keå ñeánÑaïi Hoäi Hoa Haäu AÙo Daøi cuûa HSVVNCSU Long Beach haèng naêm. Hìnhaûnh chieác aùo daøi Vieät Nam, moät ñaëcthuø vaên hoùa thaät ñeïp ñaõ ñöôïc nhaécnhôû tôùi nhieàu.Sinh hoaït cuûa sinh vieân thaäp nieân 90:

Thôøi gian vaø hoaøn caûnh thay ñoåi,nhöõng sinh hoaït cuûa con ngöôøi chaécchaén cuõng theo ñònh luaät naøy maø thayñoåi theo. Trong caùc ñaïi hoïc, chuùng tanhaän thaáy thaønh phaàn sinh vieân VieätNam ñaõ thay ñoåi. Thôøi kyø naøy, moätsoá raát ñoâng caùc em sinh vieân VieätNam ñaõ sinh soáng taïi Myõ, ñaõ baét ñaàuhoïc taïi caùc tröôøng Myõ keå nhö töø luùccoøn taám beù. Nhieàu em noùi tieáng Vieätchæ coøn baäp beï. Khaû naêng ñoïc vaø vieáttieáng Vieät coù theå noùi laø raát ít. Caùc emcoù theå soáng nhö baát cöù moät em beùMyõ naøo, tuy em coù caùi nhìn hoaøn toaønVieät Nam. Caùc em coù theå coù moät tinhthaàn Vieät Nam raát cao, em cuõng coùtheå laø muoán bieát nhieàu, muoán sinhhoaït vôùi coäng ñoàng Vieät nam. Coùnhöõng em ñaõ ra tranh cöû trong caùc

sinh hoaït cuûa hoäi sinh vieân Myõ. Emcoù theå raát gioûi trong vaán ñeà laõnh ñaïo,nhöng em gaëp moät vaøi trôû ngaïi trongvieäc ñöùng ñaàu moät hoäi sinh vieân VieätNam. Tuy nhieân, chuùng toâi nhaän thaáysoá caùc em sinh vieân naøy, laïi coù moättinh thaàn hoïc hoûi raát cao, raát thaúngthaén, vaø raát côûi môû. Caùc em muoán gì,thì caùc em noùi, vaø caùc em seõ laøm.Khoâng gioáng nhö nhöõng anh chò emthôøi gian tröôùc. Neáu caùc em sinh vieânVieät Nam naøy ñöôïc chia seû, ñöôïchöôùng daãn thì sau naøy caùc em coù theåtrôû thaønh nhöõng phaàn töû hôïp taùc ñaéclöïc cho coäng ñoàng. Sinh hoaït cuûa caùchoäi sinh vieân Vieät Nam taïi caùc ñaïi hoïctrong thaäp nieân naøy coù nhöõng saéc thaùimôùi. Saéc thaùi naøy phaûi keå ñeán nhucaàu tìm hieåu con ngöôøi sinh vieân VieätNam. Nhöõng buoåi hoäi thaûo taïi caùc ñaïihoïc UCLA, UCI vaøo naêm 92, 93, vaø94 vöøa qua vôùi nhöõng ñeà taøi nhö: �Toâilaø ai? Vieät hay Myõ?� hoaëc nhöõng ñeàtaøi veà nhöõng va chaïm vaên hoùa, veàñöôøng loái giaùo duïc gia ñình, ñaõ noùileân phaàn naøo nhöõng khaéc khoaûi cuûangöôøi sinh vieân treû trong thaäp nieân90. Nhöng khoâng phaûi vì vaäy, maø hoïhoaøn toaøn queân coäi nguoàn. Nhöõngchöông trình vaên ngheä coù tính caùchvaên hoùa daân toäc vaãn ñöôïc phaùt huy.Theâm vaøo ñoù, nhöõng khaû naêng môùi,nhöõng kyõ thuaät môùi veà ñieän toaùn,ñieän aûnh, vaø veà ngheä thuaät ñaõ ñöôïcaùp duïng, laøm cho chöông trình vaênngheä caøng môùi meû, vaø quy moâ hôn.

Coù theå cuõng chính trong caùi tinhthaàn hoïc hoûi naøy, caùc sinh vieân VieätNam cuõng coù theå aùp duïng vaøo vieäctieán thaân trong sinh hoaït vôùi ngöôøibaûn xöù. Hy voïng raèng ñaây laø moät thaäpnieân maø caùc hoäi sinh vieân Vieät Namcoù theå môû roäng taàm tay sinh hoaït cuûamình. Laøm sao ñeå cho vaên hoùa cuûaVieät vang löøng hôn trong caùc ñaïi hoïcMyõ, cuõng nhö coù nhieàu sinh vieân VieätNam tham gia trong caùc sinh hoaït cuûanhöõng hoäi sinh vieân coù gioøng sinhhoaït chính. Caùc sinh vieân Vieät Namcaàn coù maët trong caùc vai troø laõnh ñaïocuûa nhöõng moâi tröôøng sinh hoaït khaùcngoaøi moâi tröôøng coäng ñoàng Vieät.

Ñeå keát luaän, sau 20 naêm sinh hoaïttrong giôùi sinh vieân, cuõng nhö giöõ vaitroø giaùo sö coá vaán cho nhieàu hoäi sinhvieân, cuõng nhö moät thôøi gian choToång Hoäi Sinh Vieân mieàn Nam Cali-fornia, toâi nhaän thaáy söï hieän dieän cuûacaùc hoäi sinh vieân Vieät Nam taïi caùc ñaïihoïc Hoa Kyø laø caàn thieát. Söï coù maëtcuûa hoï ñaõ noái keát ñöôïc tinh thaàn giöõacaùc sinh vieân, ñaõ laø nhöõng vieân gaïchñaàu tieân xaây neân toå chöùc cuûa ToångHoäi. Ñaây cuõng laø moâi tröôøng giuùp chocaùc sinh vieân thöïc hieän khaû naêng laõnhñaïo cuûa mình. Söùc maïnh cuûa thanhthieáu nieân ñaõ ñöôïc tuï laïi, ñaõ ñöôïctuyeån loïc ñeå sau naøy coù theå caùc emseõ duøng chính nhöõng khaû naêng naøyñeå giuùp ích cho coäng ñoàng Vieät Namchuùng ta ôû ñaây noùi rieâng vaø queâhöông Vieät Nam. Vôùi vai troø cuûa moätngöôøi ñi tröôùc, toâi mong muoán raèngcaùc sinh vieân Vieät Nam vaãn haêng saysinh hoaït trong tinh thaàn töông thaân,töông aùi, trong tinh thaàn baûo toàn vaøphaùt huy vaên hoùa Vieät. r

Traïi Heø �Veà Vôùi Non Soâng� kyø 6vôùi chuû ñeà: Tuoåi Treû: Hoâm Nay vaøNgaøy Mai seõ ñöôïc toå chöùc vaøo cuoáithaùng 7. Vôùi soá löôïng traïi sinh giôùihaïn 200 ngöôøi �nhöng naêm naøo cuõnghôn 250 ngöôøi!�, caùc baïn naøo muoántham döï theo phaùi ñoaøn hay caùnhaân, xin lieân laïc veà anh HoaøngQuoác Khaùnh (714) 773-2334.

Giaûi thi veõ huy hieäu cho traïi Heø vaøaùo löu nieäm ñöôïc baét ñaàu töø ngaøy 1thaùng 6 cho ñeán ngaøy 8 thaùng 7 vôùichuû ñeà: Tuoåi Treû � Hoâm Nay vaøNgaøy Mai. Baïn naøo truùng giaûi seõcoù moät moùn quaø ñaëc bieät.

Non Soâng � 5

Coù quan nieäm cho raèng, toát nhaátlaø lao ñaàu vaøo vieäc hoïc tröôùc ñaõ. Saukhi ñaõ thaønh taøi thì söï ñoùng goùp môùihöõu hieäu hôn cho queâ höông ñaát nöôùc.Moät quan nieäm khaùc laïi nghó raèng, tuoåitreû laø tuoåi cuûa haêng say, ñaày nhieät huyeátvaø daán thaân, tích cöïc nhaát laø phaûi thamgia moät ñoaøn theå, moät toå chöùc ñaáu tranhchính trò haàu coù cô hoäi ñoùng goùp khaûnaêng cuûa mình vaøo coâng cuoäc quangphuïc ñaát nöôùc. Nhöõng ngöôøi theo quannieäm naøy cuõng lo sôï raèng neáu moät maithaønh taøi roài seõ bò raøng buoäc bôûi coângaên vieäc laøm, gia ñình vôï con. Vaø xa hônnöõa, hoï luoân khaéc khoaûi raèng neáu chôømoät ngaøy thì ôû queâ nhaø ñoàng baøo ta seõtheâm moät ngaøy ñau khoå.

Caû hai quan nieäm treân xeùt ra ñeàuraát coù lyù, vaø ít nhaát cuõng toát hôn moätsoá thanh nieân, sinh vieân hoïc sinh khoângheà coù moät suy tö naøo cho queâ höôngdaân toäc � chæ bieát vui chôi nhö caùnhböôùm vôøn hoa, tieâu phí thôøi giôø chonhöõng cuoäc aên chôi, nhôûn nhô quay löngtreân noãi ñau khoå cuûa ñoàng baøo nôi goângcuøm Coäng Saûn.

Tröôùc heát, haõy xeùt laïi quan nieämcho raèng phaûi hoïc tröôùc ñaõ, sau khithaønh coâng roài haõy tính sau. Quan nieämnaøy ñuùng hay sai? Ñoàng yù raèng chuùngra ñeàu coù muïc ñích nhö nhau � ñeántröôøng laø ñeå hoïc. Hoïc cho thaät gioûi, ratröôøng caøng coù khaû naêng, coù ñòa vò caothì söï ñoùng goùp caøng coù hieäu quaû. Vieächoïc laø caàn thieát nhöng khoâng phaûi laøñieàu toaøn veïn. Neáu ai cuõng nghó raèngmình neân lo cho mình tröôùc ñaõ thì ai laøngöôøi ñöùng ra vaùc traùch nhieäm naëng neàcuûa ngöôøi treû hoâm nay? Con thuyeàn saépñaém, neáu moïi ngöôøi chung söùc cöùu, thì

may ra taøu thoaùt naïn; khi ñaõ chìm roàithì maïng coù coøn ñeå thi thoá taøi naêngchaêng? Chöa keå trong töông lai, sau khiñaït ñöôïc muïc ñích trong vieäc hoïc, coângaên vieäc laøm vöõng chaéc, gia ñình beà boän,lieäu chuùng ta coù ñuû can ñaûm ñeå thoaùtkhoûi nhöõng raøng buoäc ñeå daán thaânkhoâng? Hay luùc ñoù chuùng ta laïi coù baonhieâu lyù luaän ñeå bieän minh cho haønhñoäng cuûa mình? Ñoái vôùi quan nieäm thöùhai cho raèng tuoåi treû phaûi daán thaân, baéttay laøm vieäc khoâng chaàn chôø, khoâng engaïi. Quan nieäm naøy toát hay khoâng?Chaéc chaén raèng moïi tích cöïc daán thaânñeàu toát ñeïp caû. Nôi ñaâu cuõng caàn baøntay ñoùng goùp cuûa tuoåi treû. Nhöng laømsao ñeå söï daán thaân ñoù mang laïi hieäuquaû toát ñeïp, vaø xöùng ñaùng vôùi thôøi giôøchuùng ta ñaõ boû ra. Ñoàng thôøi, chuùng tacuõng ñaït ñöôïc thaønh coâng trong vieächoïc maø vaãn tieáp tuïc goùp tay vaøo coângvieäc chung. Muoán ñaït ñöôïc nhöõng yeâucaàu treân, tröôùc nhaát phaûi laäp ra moätchöông trình laøm vieäc cho chuùng ta.Nhieàu anh chò em ñaõ boû ra raát nhieàuthôøi giôø cho caùc toå chöùc, hoäi ñoaøn,nhöng xeùt kyõ laïi thì thôøi gian thaät söïhöõu ích thì raát ít. Laøm vieäc 1 giôø thìheát 9 giôø ngoài tuï hoïp noùi chuyeän doângdaøi. Coù laøm suoát ngaøy nhöng khoângxong coâng vieäc, trong khi nhieàu ngöôøingöôïc laïi khoâng coù vieäc laøm. Cuoái cuøngngöôøi laøm nhieàu quaù boû beâ vieäc hoïc,

ngöôøi khoâng coù vieäc thì chaùn naûn. Phaûicoù ñöôøng loái laøm vieäc thì söï daán thaânmôùi beàn bæ laâu daøi chôù khoâng phaûi chælaø moät tình caûm boàng boät nhaát thôøi böøngleân nhöng sôùm taøn khi gaëp nhöõng khoùkhaên, baát traéc. Caàn phaûi thaän troïng tìmhieåu toå chöùc mình ñònh tham gia. Saukhi xem xeùt kyõ caøng, chuùng ta seõ daánthaân vôùi taâm traïng cuûa moät ngöôøi nhaäpcuoäc coù yù thöùc. Chöù khoâng phaûi a duanhaát thôøi. Coù nhö vaäy chuùng ta seõ khoângbò naûn chí khi gaëp trôû ngaïi.

Toùm laïi, ngöôøi treû hoâm nay phaûilaø ngöôøi ñöôïc phaùt huy veà moïi giaù trònhaân baûn, goàm ñôøi soáng caù nhaân vaø yùthöùc coäng ñoàng, xaõ hoäi. Tuoåi treû ñangmang traùch nhieäm naëng neà cho vieäctröôøng toàn moät daân toäc treân vai: vöøachu toaøn boån phaän cuûa ngöôøi sinh vieânhoïc sinh, vöøa phaûi trôû neân moät thaønhvieân hoaït ñoäng trong coäng ñoàng ñeåchung tay goùp phaàn giaûi phoùng ñaátnöôùc. Tuoåi treû coù ñöôïc nhö vaäy thì môùimong taïo ñöôïc moät theá heä ñem laïinguoàn tin vaø hy voïng cho töông lai cuûaqueâ höông daân toäc. r

Mang naëng moät suy tö choqueâ höông ñaát nöôùc ñang bòñoïa ñaøy töøng ngaøy trong nguïctuø Coäng Saûn, chuùng ta töøngtranh luaän nhieàu laàn, nhieàuvaán ñeà � neân hay khoâng neândaán thaân trong thôøi gian ñangôû hoïc ñöôøng. Kyû nieäm ngaøy30/4 naêm nay, thieát töôûngchuùng ta cuõng neân ñaët vaánñeà naøy laïi ñeå cuøng nhau moåxeû.

Hoaøi höôngQueâ höông ôi, bieát bao giôø trôû laïi?

Thaân löu vong ñaõ möôøi maáy naêm daøiSoáng linh hoàn cuûa nöûa kieáp tænh sayHoaøi coá quoác böôùc laïc loaøi vieãn xöù

Khoâng nuoái tieác nhöõng thaùng ngaøyquaù khöù

Chæ mong veà soáng laïi giöõa queâ höôngÔÛ nôi ñaây duø röïc rôõ thieân ñöôøng

Nhöng ta vaãn chaùn chöôøngñôøi vong quoác

Coù nhieàu ñeâm suy tö roài baät khoùcMæm moâi cöôøi nuoát voäi leä treû con

Nhôù thöông queâ xô xaùc caû linh hoànSoáng oaèn naëng trong vui buoàn

baát chôït...

Ta khoâng mô laøm anh huøng baát khuaátCuõng chaúng maøng nhöõng vaät chaát

xa hoaTa chæ mô soáng döôùi moät maùi nhaø

Toûa khoùi nheï, aám tình queâmuoân thuôû....

TL Möïc Tím

TUOÅI TREÛ vaø YÙ THÖÙCDAÁN THAÂN

° Vuõ Chöông(ÑS Hoaøi Höông, UCSB)

Non Soâng � 6

Soùng ñaäp nheï vaøo maïn thuyeàn;aùnh ñeøn leo leùt ñong ñöa töø haàmmaùy; khoâng khí trong loøng taøu laïnh,hoâi toät ñoä muøi daàu, nöôùc bieån, nöôùctieåu, noân möûa, vaø hôi ngöôøi. Toâi ñöamaét nhìn qua cöûa soå: Bieån veà ñeâmthaät bình laëng, thaät eâm ñeàm nhö ñeåyeân nguû sau moät ngaøy gioâng toá. Toâingöôùc leân troâng qua cöûa haàm taøu:Trôøi ñaày sao trong khoaûng khoânggian nhoû heïp ñoù. Toâi nghieâng ñaàunhaåm ñeám. Nhieàu quaù! Khoâng saoñeám ñöôïc!

Boãng coù tieáng xoân xao treânboong: �Coù taøu ñaèng kia kìa.� Toâinhoi ngöôøi leân � soáng löng keâuraêng raéc vì naèm laâu quaù � coá ngoùcñaàu leân coi. AÙnh ñeøn cuûa chieác taøuñaèng xa saùng leân moät vuøng nhoûtrong ñeâm toái meânh moâng. Maáyngöôøi naèm ôû muõi ghe gom voäi laïimoät vaøi caây cuûi, duøng gieû raùch ñoátlöûa leân laøm aùm hieäu; anh taøi coângtìm trong cabin moät khaåu suùng ngaén,baén leân moät caây le. Moät loaït chaámlöûa loùe taét trong baàu trôøi ñeâm, chæñeå laïi moät vuøng saùng lô löûng giöõakhoâng trung. Vuøng saùng ñoù töø töø rôixuoáng, laäp loøe roài taét ngaám tröôùckhi chìm vaøo ñaïi döông. Khoâng chôøñôïi vuøng saùng ñoù chaïm bieån, banchæ huy baén theâm moät caây le nöõa....

Nhöng taát caû moïi haønh ñoängkeâu cöùu ñeàu voâ hieäu! Con taøu vaãn

laïnh luøng ñi xa, duø moïi ngöôøi laâmraâm khaán nguyeän, caàu Phaät-Chuùa-Trôøi, ñuû caû. Coù ngöôøi coøn ñoát buøanöõa chöù. Moïi ngöôøi nhìn theo, noãithaát voïng ngaäp loøng. Toâi nhìn quanh,treân trôøi thì ñaày aùnh sao maø bieånthì ñen voâ cuøng taän, coøn aùnh saùngcuûa vaøi con taøu nöõa nhöng raát xa;khoâng coøn hy voïng gì nöõa, toâi ngaõxuoáng meâ ñi.

Khoâng hieåu nhöõng lôøi khaån caàucoù linh öùng khoâng maø saùng hoâm sautoâi thaáy moät luùc ba chieác taøu lôùnchaïy raát gaàn. Taøi coâng boû höôùng,nhaém ñaïi con taøu naøo gaàn nhaát maøröôït theo. Khoaûng caùch ngaén daànngaén daàn nhöng roài laïi töø töø caùchxa � chaúng thaáy con taøu döøng laïi.Moïi ngöôøi chöûi um leân: �Ñoà khoánnaïn�, �Voâ nhaân ñaïo�,...

Khi ñaõ bieát nhöõng chieác taøu saétböï khoång loà kia seõ chaúng bao giôøtieáp cöùu, moïi ngöôøi chaùn naûn, meätnhoaøi, naèm laên treân boong taøu. Banchæ huy ñi kieåm ñieåm laïi soá löôïngxaêng daàu vaø nöôùc ngoït thì khaùm phaùra nhieàu thuøng queân laáy nöôùc khi racöûa bieån. Soá löôïng coøn laïi chæ ñuûcho hai, ba ngaøy ñi nöõa thoâi. Thaätlaø nguy kòch! Hoâm tröôùc toâi thaáy coùmaáy ngöôøi ngu xuaån ñeán ñoä laáynöôùc ngoït ra röûa maët vaø giaët khaên.Nhöõng ngaøy ñaàu vì coøn meät moûi,khoâng coù ai ñöùng ra kieåm soaùt, neân

môùi ñeå nöôùc laõng phí cheát ngöôøi nhövaäy. Ngay tröa hoâm ñoù, leänh phaânphoái tieát kieäm nöôùc ñöôïc ban ra.Moãi ngaøy moãi ngöôøi chæ ñöôïc hainaép nöôùc nhoû, saùng chieàu. Tìnhtraïng phaân phoái caøng laøm moïi ngöôøikieät queä theâm.

Naèm trong taøu, toâi thaáy thaätngoäp thôû. Coù baø muï ngöôøi Taøu naèmmeù beân kia, tieåu tieän ngay taïi choãnaèm ñaõ maáy ngaøy neân muøi khaikhoâng chòu noåi. Con gaùi baû, môùikhoaûng möôøi tuoåi, cöù daønh choã ñaïplaán ñoâi chaân teâ daïi cuûa toâi. Trôøi,môùi baây lôùn maø con nhoû döõ quaùkhoâng bieát! Chò baïn ñi chung naèmcaïnh toâi khoùc thuùt thít nhö ñöùa treû,thænh thoaûng laïi keâu �meï, meï�.Chaéc chò aáy nhôù nhaø vaø thaáy khoåquaù neân môùi khoùc nhö vaäy. Toâi ñoängloøng cho möôïn oáng xòt mieäng muøibaïc haø xòt cho deã thôû roài traán an chælaø saép tôùi bôø töï do roài. Noùi an uûivaäy chöù toâi cuõng chaúng bieát cuoächaønh trình naøy bieát bao giôø môùichaám döùt.

Ñeâm xuoáng thaät nhanh vaø laïnh.Bieån ñoäng maïnh, soùng ñaäp döõ doäivaøo thaân taøu. Naèm trong loøng taøu,toâi cöù nhìn ñaêm ñaêm maáy mieáng goãñoùng thaønh muõi chieác ghe haàu xemnoù coøn chòu ñöïng ñöôïc bao laâu nöõa.Chieác ghe baàu khoâng caét soùng ñöôïc,cöù tung leân saäp xuoáng sau moãi laànñaäp soùng. Maø heát ñôït soùng naøy ñeánñôït soùng khaùc. Toâi nghó ñeán chuyeänkinh khuûng nhaát coù theå xaûy ra: Neáunoù vôõ thì khoâng bieát mình coù soángñöôïc khoâng? Bôi laøm theá naøo trongnhöõng ngoïn soùng cao phuû ñaàu naøyñeå soáng ñaây?

Trong thuyeàn vaêng vaúng tieángnaác than. Coù caùnh tay ai ñöa chieácvoõng ñu ñöa haét boùng chaäp chôøn leânthaønh taøu. Toâi coá nguû vuøi nhöng laïithöùc giaác moãi khi coù côn soùng maïnhñaùnh laéc lö con taøu. Nöôùc ñaõ vaøokhoang ngaäp khoaûng moät taác, vaøcoøn leân nöõa, nghieâng qua soùc laïi

HÖÔNG TÖÏ DO

Non Soâng � 7

laøm öôùt heát löng toâi moãi khi con taøulaéc maïnh. Vaø cöù nhö vaäy maõi choñeán khi meät quaù toâi thieáp ñi.

Toâi thöùc giaác vaøo taùm giôø saùng. Contaøu vaãn chaïy ñeàu, thuaän buoàm xuoâigioù. Côn khaùt vaãn aùm aûnh toâi. Nhôùtoái hoâm qua toâi phaûi doã thaèng beùngoài beân caïnh ñoåi nöûa traùi quyùt laáynöûa naép nöôùc. Maáy ngaøy ñaàu, aênquyùt cho ñôõ khaùt, hoâm qua thì toâiaên heát noåi vì chaát chua laøm coàn caøoboùp xoùt bao töû. Toâi phaûi noùi thaàmthì duï noù ñoåi laáy naép nöôùc vì sôïngöôøi nhaø cuûa thaèng beù khoâng cho.Duø ñaõ ñoåi nöûa quaû quyùt nhöng saunaøy khi bình an leân bôø, toâi vaãn thaáymaëc caûm toäi loãi nhö laø ñaõ duï doã,gaït ñöùa beù. Treân bieån, nöôùc quyù hônvaøng maø nhaát laø trong luùc toâi saépcheát khaùt ñoù.

Ñeán chín giôø thì treân boong taøucoù ngöôøi theùt leân: �Ñaûo, coù ñaûokìa!� Baø con nhao nhao leân: �Ñaâuñaâu?� Toâi chaân muoán xuïi nhöngnghe tin laø nhaûy voäi leân boong, nhìnveà phía ñoâng thaáy xa xa nhö coù moätñaùm maây ñen môø. Khoâng phaûi, ñíchthò laø ñaûo roài! Dieãn, anh taøi coângmôùi 17 tuoåi, quan saùt hoài laâu roài ñoåihöôùng, tröïc chæ chieác ghe veà höôùngchieác ñaûo maø luùc ñoù nhö moät chieácphao hoài sinh nieàm ham soáng cuûataát caû moïi ngöôøi.

Caùi ñaûo caøng luùc caøng thaáy roõhôn, nhöng khoâng hieåu sao maõi ñeángaàn tröa ghe môùi ñeán gaàn ñöôïc.Xung quanh ñaûo laø voøng ñai san hoâ.Toâi thaáy coù moät chieác taøu saét lôùnmaøu cam bò ñaém saâu gaàn bôø. Ñaùmthanh nieân quay ra noùi giôõn vôùinhau: �Chieác taøu hoâm qua ñoù. Taïinoù khoâng cöùu mình neân môùi bò baõoñaùnh voâ troûng.� Toâi thaáy treân ñaûocoù nhieàu caây coái. Moïi ngöôøi ñeàuthaéc maéc khoâng hieåu coù nöôùckhoâng? Sau khi löôïn moät voøngquanh ñaûo ñeå quan saùt ñòa theá vaøtìm loái vaøo, Dieãn khoù khaên laém môùiñieàu khieån chieác ghe laùch qua nhöõng

taûng san hoâ ngaàm, phaûi coù moätngöôøi choáng saøo xuoáng nöôùc ñeå xemñoä saâu vaø baùo hieäu cho Dieãn leøolaùi. Cuoái cuøng ghe vaøo ñöôïc beântrong vaø neo laïi caùch bôø khoaûng moättraêm thöôùc. Nöôùc bieån trong suoát,thaáy taän ñaùy toaøn caùt, saâu chöønghai ba thöôùc.

Trong khi ban chæ huy duøng oángnhoøm xem xeùt ñaûo vôùi döï tính ñoåboä thì coù moät chieác thuyeàn ñaùnh caùnhoû hôn ghe toâi moät chuùt xuaát hieän.Treân thuyeàn coù daêm ba ngöôøi ngoaïiquoác, da ñen saïm. Hoï caäp vaøo ghetoâi roài hoûi moät traøng tieáng raát laï.Toâi chuù yù ñeán laù côø ôû buoàng laùi cuûahoï: ñoû traéng. �Höøm, côø ai vaäy ta?�Toâi töï hoûi. Sau khi coá gaéng noùichuyeän baèng ngoân ngöõ ñoù, anh tañoåi sang moät thöù tieáng khaùc nghetöïa tieáng Taøu. Ghe toâi cöû ra moät vaøingöôøi Hoa ñeå noùi chuyeän, nhöng vaãnkhoâng hieåu. Maõi sau, ngöôøi treân ghevöøa chæ troû giô tay, vöøa noùi chuyeänbaèng tieáng Taøu laãn tieáng Anh thì môùihieåu mang maùng ñöôïc moät chuùt,nhöng cuõng khoâng roõ raøng laém.Chuùng toâi coá gaéng hoûi ñaûo naøy cuûanöôùc naøo, anh ngoaïi quoác kia môùinoùi �Indonesia�. Theá laø caû ghe oàleân, möøng rôõ vì bieát mình ñaõ ñeánñuùng beán an toaøn, chöù khoâng phaûilaïc sang Thaùi Lan hay Maõ Lai ñeåbò keùo trôû laïi ra bieån hay loït vaøo tayboïn haûi taëc taøn baïo.

Höøng chí, chuùng toâi döï tính ñinöõa, ñi thaúng tôùi Jarkata. Chuùng toâihoûi mua nöôùc töø taøu Nam Döông.Sau khi thöông thuyeát moät hoài, ghetoâi cöû maáy ngöôøi theo hoï cheøo moätxuoàng nhoû leân ñaûo ñeå mua nöôùc.Moät soá thanh nieân nam nöõ, sau boánngaøy vöôït bieån meät moûi dô baån, ñaõnhaûy xuoáng bieån taém loäi thaät thoaûimaùi � toâi cuõng muoán xuoáng nhöngvì bôi khoâng raønh neân thoâi. Moïingöôøi khaùc thì vì sôï bò trôû maët, neâncaûnh giaùc, saün saøng nhoå neo chaïy.Moät laùt sau chieác xuoàng trôû laïi, laàn

naøy mang theâm moät oâng caûnh saùt,tay oâm moät khaåu tieåu lieân cuõ kyõ.Sau khi noùi chuyeän moät hoài, oâng tathuyeát phuïc chuùng toâi ñöøng tieáp tuïcñi nöõa, maø haõy leân bôø vì gaàn ñoù coùtruï sôû haønh chaùnh vaø chôø Lieân HieäpQuoác tôùi. Phaàn vì ñöôøng ñi Jarkatacoøn raát xa, phaàn vì ñaõ meät moûi sauboán ngaøy ñöôøng, chuùng toâi chaápnhaän ôû laïi.

Chuùng toâi neo taøu ñeán ba giôømôùi khôûi haønh. Taøu Indo ñi tröôùc,ghe toâi theo sau. Moät soá ngöôøichuùng toâi sang bôùt beân kia. Ghe nheïhaún, löôùt phaêng phaêng treân ngoïnsoùng. Hai chieác chaïy quanh maáyhoøn ñaûo. Soùng ñaùnh leân trieàn nuùi,boït traéng xoùa. Nhöõng caây döøa thaätcao, ñoû vaøng. Thænh thoaûng vaøi concaù löôùt bay treân maët bieån.

Chieàu xuoáng. Gioù bieån maùt röôïi.Maët trôøi to vaøng töø töø laën ôû chaântrôøi. Toâi chöa bao giôø thaáy caûnhhoaøng hoân ñeïp nhö vaäy. Bieån thaäteâm nhö maët thaûm, khoâng moät gôïnsoùng nhoû naøo. AÙnh saùng maët trôøitraûi daøi, lung linh treân maët nöôùc. Toâingaém maët trôøi laën, thôû khoâng khíbieån trong laønh maø caûm thaáy saûngkhoaùi voâ cuøng. Toâi hít saâu vaøo phoåicaùi höông thôm tuyeät vôøi ñoù. Toâiñöôïc töï do roài. �Boá Meï ôi, con ñaõñeán bôø töï do roài. Con ñaõ ñi ñöôïcroài. Con seõ laøm nhöõng gì boá meï daëntröôùc khi con ñi.�

Trong boùng chieàu taø, toâi nhìn veàphía xeá treân höôùng maët trôøi laën, phíamaø ban tröa ngöôøi thanh nieân Indocöôøi ra daáu chôù coù ñi veà: Queâ höôngVieät Nam cuûa toâi ôû ñoù. Moät chuùt gìboài hoài. Toâi thaàm nguyeän: Queâhöông ôi! Xin heïn moät ngaøy toâi trôûlaïi.

Truøng khôi thuyeàn toâi löôùt soùng.Nhôù Pulau Laut vaø con taøu Aprilflower

L14.4

° NQ (TTU)

Non Soâng � 8

Theo kinh dòch, vaïn vaät ñoàng nhaát theå, nhaáttheå sinh löôõng nghi, löôõng nghi sinh töù töôïng,töù töôïng sinh baùt quaùi. Hình ñoà baùt quaùi, ôû

chính giöõa ta thaáy coù moät voøng troøn töôïng tröng chonhaát theå. Coù moät ñöôøng raïch cong chia ñeàu voøngtroøn laøm hai phaàn, phaàn ñen vaø phaàn traéng ñoù laølöôõng nghi (löôõng cöïc). Maøu ñen töôïng tröng choAÂM, maøu traéng töôïng tröng cho DÖÔNG. Tuy laøAÂM DÖÔNG töông khaéc, nhöng cuõng hoøa ñoàng.AÂm thònh cuõng loaïn, maø Döông thònh cuõng loaïn.

Nguyeân lyù huyeàn dieäu cuûa löôõng nghi, töôngkhaéc töông ñoàng huyeàn bí voâ cuøng, toâi khoâng daùmlaïm baøn. Toâi chæ maïn pheùp ñöa ra ñeå cuï theå hoaùvaán ñeà veà vò trí traùch nhieäm cuûa thanh nieân trí thöùctrong ñòa baøn hoaït ñoäng ñaáu tranh choáng coäng hieäntaïi. Trong coäng ñoàng ngöôøi Vieät haûi ngoaïi, nhöõngngöôøi tham gia tích cöïc sinh hoaït chính trò ñeàu ñoàngmoät quan ñieåm laø choáng laïi cheá ñoä ñoäc taøi ñaûng tròcuûa ñaûng coäng saûn Vieät Nam. Duø raèng baát ñoàng veàsaùch löôïc, nhöng chuùng ta vaãn coù chung moät YÙ CHÍtöùc laø ñaõ ÑOÀNG NHAÁT THEÅ. Trong thaønh phaànchoáng coäng chuùng ta coù thaønh phaàn CÖÏU TRAØO vaøTAÂN TRAØO. Hoaëc noùi roõ ra laø LÔÙP GIAØ vaø LÔÙPTREÛ töùc laø caùi theá LÖÔÕNG NGHI. Bôûi soá thanhnieân trí thöùc khoâng tích cöïc tham gia vieäc nöôùc nhaø,neân theá LÖÔÕNG CÖÏC khoâng caân baèng. Do ñoù söùcmaïnh khoâng ñoàng nhaát. AÂm (lôùp giaø) maïnh hônDöông (lôùp treû), ñoù laø bieåu hieäu cuûa AÂm thònh,

Döông suy. Theo nguyeân lyù töông khaéc, töông sinhñoù, neáu thanh nieân trí thöùc chuùng ta haêng haùi, tíchcöïc daán thaân, laáp heát vaøo caùc choã troáng taïm goïi laøloã troáng �Chính Trò� giaønh laïi phaàn chuû ñoäng, vaølaõnh ñaïo maø boïn hoaït ñaàu chính trò ñaõ tieám ñoaït, thìtheá löôõng nghi hay löôõng cöïc môùi ñöôïc caân baèng vaøchuùng ta seõ coù moät söùc maïnh ñoàng nhaát. Leõ taát nhieâncaùc boïn hoaït ñaàu chính trò seõ khoâng coù choã ñöùng.Boïn hoaït ñaàu chính trò phaàn ñoâng laø boïn coù chuùttieáng taêm. Hoï khoâng phaûi laø nhöõng ngöôøi theo coängsaûn, nhöng vì hoï thieáu LAÄP TRÖÔØNG, ham nhaøn,sôï khoå, thích danh, tham lôïi. Hoï phuïc vuï cho keû thuøchæ vì tö lôïi maø queân haún laø mình ñang tieáp tay giuùpcho keû thuø choáng laïi toaøn daân.

Bôûi khoâng coù chaùnh vò neân môùi loaïn, neáu thanhnieân trí thöùc chuùng ta chòu gaùnh laáy traùch nhieämlaøm chuû vò trung öông, töùc nhieân loaïn seõ yeân. Chækhi naøo chuû löïc thanh nieân trí thöùc trong vaø ngoaøinöôùc vuøng leân tham gia vaøo coâng cuoäc laõnh ñaïoñaáu tranh choáng coäng, thì seõ bieán söï phaân hoùa thaønhhôïp nhaát. Chuû löïc thanh nieân trí thöùc keát hôïp vôùiLôùp Giaø thaønh moät khoái, thì nhöõng hö löïc seõ töï ñoängtan raõ nhöôøng choã cho chaùnh ñaïo, chaùnh danh. Traùchnhieäm laø ôû nôi chuùng ta, nhöõng thanh nieân yeâu nöôùccoù maïnh daïn daán thaân hay laø khoâng?

Thanh nieân trí thöùc Vieät Nam ôû haûi ngoaïi raátnhieàu, nhieàu nhö chöa töøng coù bao giôø trong lòch söûnöôùc ta, nhöng soá ngöôøi tham gia sinh hoaït chính tròchung raát ít, chöa ñuû söùc maïnh vöôn leân ñeå loaïi boûboïn hoaït ñaàu chính trò, vaø ñeå Lôùp Giaø an taâm nhöôøngböôùc. Trong thôøi gian hoaït ñoäng ñaáu tranh vôùi keûthuø daân toäc, chuùng ta thaáy Lôùp Giaø nhieàu hôn LôùpTreû, bôûi vì Lôùp Treû khoâng ñaùp öùng ñuùng nhu caàucaáp baùch vaø caàn thieát cuûa giai ñoaïn ñaáu tranh xaâydöïng daân chuû vaø kieán thieát quoác gia. Phaàn lôùn laø doLôùp Treû e deø khoâng daùm daán thaân gaùnh laáy traùchnhieäm ñaùng lyù ra laø vieäc cuûa mình.

Ngoïn soùng tröôøng gian lôùp sau ñuøn lôùp tröôùc,tre giaø thì maêng moïc, töông lai ñaát nöôùc quyeát ñònhôû söï daán thaân, gaùnh vaùc traùch nhieäm cuûa tuoåi treû.Doøng soâng khoâng coù soùng laø doøng soâng ñuïc vì dôbaån, tre khoâng coù maêng seõ caèn coãi. Caùi lyù taát nhieânai cuõng bieát, vaán ñeà ñöôïc ñaëc ra laø hieän taò, lôùpthanh nieân trí thöùc treû ñaõ maïnh daïn tieán leân ñeå LôùpGiaø an taâm nhöôøng böôùc hay chöa? Ñöøng laøm khaùchnhaøn du daïo chôi beân bôø soâng, roài cheâ nöôùc soâng

THANH NIEÂN VÔÙITRAÙCH NHIEÄM LAØMLÒCH SÖÛ

Tuy bieát raèng nhöõng lôøi noùi thöïc loøng, nhöõng yùkieán trung thöïc ñöôïc xeáp ngang cuøng loaïi vôùi söï cheâbai vaø khích baùc, nhöng toâi cöù vieát, vaø cöù noùi leân caùi yùkieán cuûa mình, coøn hôn laø phaûi im laëng laøm ngöôøi khoânngoan trong vieäc xöû theá. Caùi khoù laø vieát theá naøo ñeå noùileân ñöôïc nhöõng ñieàu mình muoán noùi maø khoâng laømhoang mang vaø buoàn loøng ngöôøi ñoïc. Baøi vieát coù vaøidanh töø chæ duøng ñeå cuï theå hoaù vaán ñeà, ngoaøi ra khoângcoù yù gì khaùc. Mong caùc baïn hieåu vaø thoâng caûm cho.

� Tieáng Leâ

Non Soâng � 9

vaãn ñuïc, maø haõy daán thaân laøm nhöõng ngoïn soùngtrieàu ñöa caën baõ chaûy xuoâi ñeå doøng soâng trong saïch,nhöõng maêng tre haõy vöôn cao ñeå ñaùm tre xanh theâmxanh ngaùt.

ÑÍCH daãu gaàn, neáu khoâng khôûi haønh seõ chaúngbao giôø ñeán. Khoâng ÑI laøm sao coù ñeán, ñöøng baogiôø e deø veà kinh nghieäm, kinh nghieäm seõ hoïc hoûi töøLôùp Giaø. Tröôøng ñôøi seõ daïy ta kinh nghieäm ñaáutranh. Nguyeãn Thaùi Hoïc thaønh laäp Vieät Nam QuoácDaân Ñaûng khi tuoåi môùi hai möôi, Lyù Ñoâng A vieátthuyeát Duy Daân khi coøn raát treû, Ñöùc Huyønh Phuù Soålaäp ñaïo Hoaø Haûo thuôû thanh xuaân. Xöa nay anhhuøng xuaát thieáu nieân. Thanh nieân trí thöùc Vieät Namnuoâi hoaøi baõo xaây döïng queâ höông, ñaát nöôùc, töùc laøphaûi laøm caùch maïng, laøm chính trò. Muïc tieâu hieännay laø laät ñoå cheá ñoä ñoäc taøi taïi Vieät Nam (coäng saûngiôø chæ coøn laø ñanh töø ñeå goïi maø thoâi), nhieân haäumôùi xaây döïng ñaát nöôùc, ngoaøi ra khoâng coù con ñöôøngnaøo khaùc.

Laøm caùch maïng töùc laø vaän ñoäng quaàn chuùngbaèng moïi öu theá Chính Trò, Vaên Hoaù, Quaân Söï, XaõHoäi, ñeå thay cuõ ñoåi môùi cho toát ñeïp hôn. Laøm caùchmaïng laø phaûi keát tuï löïc löôïng, ñoaøn nguõ hoaù ñoàngchí, v.v.... Khoâng theå ñôn ñoäc baèng lyù thuyeát maøphaûi thöïc haønh baèng CHÍ KHÍ cuûa moät thanh nieânVieät Nam. Tröôøng ñaïi hoïc AÂu Myõ khoâng daïy thanhnieân Vieät Nam chí khí. Chí khí chæ phaùt xuaát töø taámloøng yeâu nöôùc, baàu nhieät huyeát cuûa thanh nieân, vaøtaâm hoàn laø ngöôøi Vieät Nam. Baèng vaøo kieán thöùc, söïcaàu tieán, nhieät tình yeâu nöôùc, baèng vaøo söï quyeáttaâm cuûa tuoåi treû, keát hôïp caùc kinh nghieäm ñaáu tranhcuûa Cöïu Traøo (Lôùp Giaø), seõ naûy sinh Saùch Löôïc, LyùThuyeát, Laõnh Ñaïo vaø Laõnh Tuï.

Chuû löïc ñaáu tranh trieät tieâu cheá ñoä coäng saûnVieät Nam laø löïc löôïng thanh nieân trong vaø ngoaøinöôùc. Tinh hoa cuûa thanh nieân laø Trí Thöùc. Khoângtaïo ñöôïc chuû löïc ñeå laøm aùp löïc ñaáu tranh vôùi keûthuø, thì ñöøng mong bao giôø keû thuø thoái böôùc. TÖÏDO DAÂN CHUÛ khoâng phaûi laø caùi baùnh, neân khoângtheå ngoài yeân ñeå chôø ñôïi söï boá thí. Muoán coù Töï DoDaân Chuû chuùng ta phaûi ñaáu tranh, laøm caùch maïng.Khoâng theå chôø ñôïi söï thay ñoåi töø boïn caàm quyeàngiaø nua thuû cöïu (quaù khöù ñaõ cho thaáy ñieàu naøy).Caùch maïng laø taïo chuû löïc ñaáu tranh cho lyù töôûng,VÌ DAÂN, VÌ NÖÔÙC. Caùi theá nhaân daân seõ keát hôïpñöôïc nhôø bôûi coù moät chuû löïc maïnh vaø duy nhaát laø

thanh nieân trí thöùc. Toaøn daân tin töôûng vaøo söï saùngsuoát, chí khí vaø söï daán thaân cuûa nhöõng ngöôøi treûchuùng ta. Con ñöôøng chæ ñi thaúng, ñieàu quan troïnglaø chuùng ta ñaõ khôûi haønh hay coøn ñöùng yeân taïi choã.Chuùng ta haõy töï hoûi mình raèng: ta ñaõ khôûi haønh haychöa? Duø chæ moät böôùc thoâi, cuõng ñuû vui möøng. Chaécchaén raèng ñöôøng chuùng ta ñi seõ ñeán ñích, vì chuùngta ñang ñi treân chaùnh ñaïo.

Nhieät huyeát cuûa tuoåi treû, kieán thöùc cuûa nhöõngtinh hoa daân toäc, khí khaùi cuûa thanh nieân Vieät Namseõ giuùp chuùng ta thaønh coâng trong söù maïng laøm lòchsöû. Haõy mang leân vai haønh trang �TOÅ QUOÁC TREÂNHEÁT� vaø maïnh daïn khôûi haønh. r

AÁt Maõo naêm xöa Meï Vieät ôi!Thaäp Kyû Luïc Nieân ñaõ xa roàiBa möôi thaùng tö ngaøy quoác haänÑau thöông tang toùc haän nguùt trôøi.

Giaûi phoùng gì ñaâu luõ gieát ngöôøi?Nöôùc röôùi thay baèng chính maùu töôiCon Laïc chaùu Hoàng cuøng Meï VieätBöùc haïi muoân daân chuùng chæ cöôøi

Saøi-goøn vieân ngoïc cuûa AÙ ChaâuVoïng vang söû saùch ñaõ töø laâuTöï do maûnh ñaát mieàn yeâu daáuVì ai neân noãi caûnh oaùn saàu

Haøng trieäu con ngöôøi phaûi tha höôngLöu vong uaát haän khaép boán phöôngTan ñaøn xeû ngheù ngöôøi daân VieätTöû bieät sinh ly thaät chaùn chöôøng

Naøy naøy coäng saûn hôõi coù hayBa-lan, Gia-Lôïi ñaõ ñoåi thayVieät Nam seõ coù ngaøy thay ñoåiTraû laïi naêm xöa moùn nôï naøy

Vaàn thô töôûng nhôù taïi ñaát HöôngSaøi-goøn thaát thuû noãi ñau thöôngAÁp uû traùi tim thaân vieãn xöùChia seû cuøng nhau noãi ñoaïn tröôøng...

° Traàn Vaên Phaåm

Ngaøy Quoác Haän30-4-1975

Non Soâng � 10

Theo tin trong giôùi caàm buùt töø HaøNoäi cho bieát nhaø vaên Phuøng Quaùn,moät trong nhöõng coät truï cuûa nhoùmNhaân Vaên Giai Phaåm, ñaõ qua ñôøi vìbònh ung thö gan, taïi Haø Noäi luùc 4giôø 20 chieàu Chuû Nhaät, 22/1/95 vöøaqua, taïi bònh vieän Saint Paul. Nguoàntin cho bieát oâng vaøo bònh vieän chæ 2ngaøy sau thì maát. Thöù Ba 24/1, seõ cöûhaønh tang leã, taïi moät nghóa trang HaøNoäi.

Phuøng Quaùn chaúng nhöõng laø moätkhuoân maët lôùn trong giai ñoaïn vaênhoïc thaät ngaén nguûi maø nhoùm NhaânVaên ñaõ gioùng leân, oâng coøn laø moät kieäntöôùng khoâng meät moûi trong vieäc gìngiöõ nhaân caùch cuûa ngöôøi caàm buùttrong moät theå cheá chính trò maø ôû ñoùngöôøi caàm buùt chæ laø moät coâng cuïkhoâng hôn khoâng keùm cho cheá ñoä.OÂng noåi danh vôùi baøi thô �Lôøi MeïDaën� ñaêng trong Nhaân Vaên GiaiPhaåm Muøa Thu Taäp 11 thaùng 10-1956. Ñaây laø moät baøi thô khoâng chæphaûn aûnh taâm traïng cuûa chính PhuøngQuaùn, maø haàu nhö cuûa nhöõng ngöôøilaøm vaên ngheä vaø khoâng aên löông cuûacheá ñoä. Baøi thô keát thuùc baèng thaùi ñoähieân ngang cuûa ngöôøi caàm buùt ñíchthöïc:

Buùt giaáy toâi ai cöôùp giaät ñiToâi seõ duøng dao vieát vaên treân ñaù

Thô cuûa Traàn Daàn, Phuøng Quaùn,Hoaøng Caàm, Höõu Loan... coäng vôùivaên cuûa Phan Khoâi, lyù luaän cuûaNguyeãn Maïnh Töôøng, trieát hoïc cuûaTraàn Ñöùc Thaûo trong vaøi soá Nhaân Vaênñaõ laøm rung rinh cheá ñoä CS vaø aûnhhöôûng cuûa vuï aùn ñeán baây giôø chöahoaøn toaøn tan bieán.

Nhaø vaên Phuøng Quaùnñaõ qua ñôøi

° Kim Nguyeãn

Sau khi nhoùm Nhaân Vaên GiaiPhaåm bò Toá Höõu truø ñaäp vaø ñaøn aùp,Phuøng Quaùn bò ñuoåi khoûi Hoäi NhaøVaên Vieät Nam, maát nguoàn lôïi töùc duynhaát cuûa gia ñình oâng. Sau ñoù, PhuøngQuaùn phaûi laøm ñuû caùc ngheà tay chaânñeå soáng. Coù khi oâng ñi caâu caù chui,vì khoâng ñoùng tieàn leä phí cho chínhquyeàn Haø Noäi. OÂng cuõng vieát saùchnhi ñoàng vaø dòch saùch töø tieáng Phaùpnhöng duøng nhieàu teân giaû hoaëc chongöôøi khaùc kyù teân. Phu nhaân nhaø thôPhuøng Quaùn, baø Boäi Traâm, laø moät coâgiaùo ñaõ töøng daïy ôû tröôøng Chu VaênAn, Haø Noäi. Vì vaäy gia ñình oâng coùmoät caên nhaø ôû trong khuoân vieântröôøng Böôûi cuõ, troâng ra Hoà Taây.

Maáy naêm gaàn ñaây CS nôùi loûngsöï ñaøn aùp neân Phuøng Quaùn ñaõ ñöôïctrôû laïi Hoäi Nhaø Vaên. Cuoán saùch cuûaoâng ñöôïc xuaát baûn ôû Haø Noäi laø boäTuoåi Thô Döõ Doäi vieát veà lôùp thieáunieân ôû Hueá trong nhöõng ngaøy khaùngchieán buøng noå naêm 1945-1947.

Nhöng taäp thô Hoaøng Cung chæñöôïc xuaát baûn ôû California, Hoa Kyø.Phuøng Quaùn coøn noåi danh vôùi moättaùc phaåm khaùc laø Vöôït Coân Ñaûo. Taùcphaåm môùi nhaát cuûa oâng, TraêngHoaøng Cung, ñöôïc nhaø Thanh Vaênxuaát baûn naêm 1994 taïi Hoa Kyø laø moättaäp thô vaø vaên xuoâi. OÂng hieän ñangthöïc hieän moät soá baøi vieát lieân quanñeán caùc ngöôøi laøm vaên ngheä trongnöôùc, maø môùi ñaây taïp chí Vaên Hoïcñaõ ñaêng taûi baøi vieát cuûa oâng veà nhaøthô Ñoaøn Phuù Thöù, taùc giaû baøi thô�Maøu Thôøi Gian�, moät baøi thô noåidanh ñaõ ñöôïc nhieàu ngöôøi yeâu thôsao cheùp laïi.

Töôûng cuõng neân nhaéc laïi PhuøngQuaùn bò baïo bònh khaù laâu, oâng laøngöôøi coù baûn tính quaät cöôøng, baátkhuaát neân khoâng muoán toû loä nhöõngñau ñôùn theå xaùc. Trong thö vieát gôûimoät nhaø vaên ôû haûi ngoaïi, oâng vieát:

�... Khoaûng 20 ngaøy nay xaûy rasöï coá laø phaùt bònh sô gan coå tröôùngvaø coù daáu hieäu cuûa K (cancer). Keátquaû khaùm nghieäm chæ sô gan thoâi.Buïng mình to nhö buïng M roài, nhöngmaø to vì nhieàu nöôùc. Tuy nhieân trongcheát, ngöôøi vaãn cöôøi ngaïo ngheã.�

Cuøng trong laù thô gôûi ra ngoaøinaøy, oâng cho thaáy nhieàu daáu hieäu nhönhöõng lôøi troái traên, oâng toû yù muoánñöôïc cheát trong muøi thôm cuûa thoângNgöï Bình, oâng uûy thaùc cho moät nhaøvaên nhöõng gì oâng ñaõ vieát trong thôøigian gaàn ñaây.

Nhaø vaên Mai Kim Ngoïc khi ñöôïctin oâng ñau ñaõ coá gaéng lieân laïc ñieänthoaïi vôùi Phuøng Quaùn. OÂng vaãn noùicöôøi sang saûng vaø coù veû bình tónhtröôùc côn baïo bònh oâng mang trongngöôøi. Ñöôïc hoûi veà caùi cheát cuûaPhuøng Quaùn, baùc só Nguyeãn Maïnhcho bieát bònh sô gan seõ laøm cho bònhnhaân ñau ñôùn khuûng khieáp, neáu nhöPhuøng Quaùn vöôùng vaøo bònh naøy, baùcsó Nguyeãn Maïnh mong raèng oângkhoâng phaûi moøn moûi chòu ñöïng laâu.Baùc só Vuõ Ñình Minh vaø cuõng laø nhaøvaên Mai Kim Ngoïc cho bieát: �PhuøngQuaùn laø moät khuoân maët lôùn trong laøngvaên hoïc VN. Caùi cheát cuûa oâng ñeå laïicho chuùng ta moät loã hoång lôùn. Toâi raátbuoàn bôûi vì Phuøng Quaùn laø moät trongnhöõng ngöôøi caàm buùt coù tö caùch lôùn,taøi naêng lôùn, traàm tónh cuûa moät thôøi

Non Soâng � 11

khoaûng vaên hoïc ñaëc bieät. ÔÛ ñaâychuùng ta neân laøm moät sinh hoaït vaênhoïc cho Phuøng Quaùn. Moät ñeâm thô,moät buoåi töôûng nieäm, moät buoåi noùichuyeän hay moät soá baùo ñaëc bieät veàPhuøng Quaùn.�

Vaøo naêm 1957, moät thanh nieânngheøo, 25 tuoåi, teân Phuøng Quaùn ñaõtöøng ñöôïc giôùi thieäu veà tröôøng Döï BòÑaïi Hoïc, vaøo boä ñoäi vaø tieáp tuïc coângtaùc vaên ngheä ôû ñoù. Phuøng Quaùn vieátvaên theo loái hieän thöïc xaõ hoäi vaø ñöôïcgoïi laø �Trieäu Töû Long� trong nhoùmñoái laäp. Thô cuûa oâng ñöôïc coi laønhöõng traùi �bom nguyeân töû� noå trongloøng cheá ñoä CS. Phuøng Quaùn khoângñoøi hoûi gì hôn laø dieät tröø nhöõng caùixaáu trong xaõ hoäi, yeâu caàu nhaø vaênphaûi trung thaønh vôùi taâm hoàn vaø ñöøngvieát nhöõng gì mình thaáy khoâng ñuùng.Ñoù laø yù töù maø oâng gôûi gaám trong taùcphaåm �Lôøi Meï Daën� (yeâu ai cöù baûolaø yeâu; gheùt ai cöù baûo laø gheùt). Cheáñoä CS khoâng muoán coù nhöõng nhaø vaênloaïi naøy vaø hoï ñaõ khuûng boá oâng. OÂngbò loâi ñi chænh huaán vaø phaûi vieát baøithuù toäi. Trong baûn thuù toäi ñoù, nhaø vaêntreû tuoåi naøy ñaõ vieát laø sau khi nhoùmNhaân Vaên Giai Phaåm bò giaûi taùn thìsuoát ngaøy oâng chæ chôi vôùi moät conbuù duø. Ñöôïc hoûi taïi sao, oâng traû lôøi:�Chôi vôùi ngöôøi chaùn laém roài, thaønhphaûi chôi vôùi buù duø.�

Ñoù laø taâm traïng cuûa moät nhaø vaênsoáng trong xaõ hoäi CS mieàn Baéc.

Nhö ñaõ bieát, nhaø thô Phuøng Quaùnnoåi tieáng qua baøi thô �Lôøi Meï Daën�cuûa oâng. Baøi thô naøy ñaõ noùi leân phaànnaøo taâm traïng tröôùc caùch soáng giaû doáivì bò Ñaûng chi phoái khi phaûi soáng döôùicheá ñoä CS mieàn Baéc. Khoâng chæPhuøng Quaùn daùm noùi leân loái soáng ñoùmaø tröôùc kia nhaø vaên noåi tieáng cuûaLieân-xoâ, Boris Pasternak, cuõng ñaõtöøng moâ taû noù trong cuoán Baùc sóZhivago qua moät caâu nhö sau: �Muoánchieàu CS thì deã laém. Cöù noùi laø yeâucaùi mình gheùt, vaø cöù noùi laø gheùt caùimình yeâu.� Caùc baïn naøo ñaõ töøng soángdöôùi cheá ñoä naøy thì môùi thaám thía veàbaøi thô cuûa Phuøng Quaùn.

Lôøi Meï DaënToâi moà coâi cha naêm hai tuoåiMeï toâi thöông con khoâng laáy choàngTroàng daâu, nuoâi taèm, deät vaûiNuoâi toâi ñeán ngaøy lôùn khoân.Hai möôi naêm qua toâi vaãn nhôùNgaøy aáy toâi môùi leân naêmCoù laàn toâi noùi doái meïHoâm sau töôûng phaûi aên ñoøn.Nhöng khoâng, meï toâi chæ buoànOÂm toâi hoân leân maùi toùcCon ôi, tröôùc khi nhaém maétCha con daën con suoát ñôøiPhaûi laøm moät ngöôøi chaân thaätThaáy vui muoán cöôøi cöù cöôøiThaáy buoàn muoán khoùc laø khoùcYeâu ai cöù baûo laø yeâuGheùt ai cöù baûo laø gheùtDuø ai ngon ngoït nuoâng chieàuCuõng khoâng noùi yeâu thaønh gheùt.Duø ai caàm dao doïa gieátCuõng khoâng noùi gheùt thaønh yeâu.Töø ñaáy ngöôøi lôùn hoûi toâi:� Beù ôi, Beù yeâu ai nhaát?Nhôù lôøi meï toâi traû lôøi:� Beù yeâu nhöõng ngöôøi chaân thaät.Ngöôøi lôùn nhìn toâi khoâng tinCho toâi laø con veït nhoûNhöng khoâng! Nhöõng lôøi daën ñoùIn vaøo trí oùc cuûa toâiNhö trang giaáy traéng tuyeät vôøiIn leân veát son ñoû choùi.

Naêm nay toâi hai möôi laêm tuoåiÑöùa beù moà coâi thaønh nhaø vaênNhöng lôøi meï daën thuôû leân naêmVaãn nguyeân veïn maøu son choùi ñoû.

Ngöôøi laøm xieác ñi daây raát khoùNhöng chöa khoù baèng laøm nhaø vaênÑi troïn ñôøi treân con ñöôøng chaânthaät.

Yeâu ai cöù baûo laø yeâuGheùt ai cöù baûo laø gheùt

Duø ai ngon ngoït nuoâng chieàuCuõng khoâng noùi yeâu thaønh gheùtDuø ai caàm dao doïa gieát

Cuõng khoâng noùi gheùt thaønh yeâuToâi muoán laøm nhaø vaên chaân thaät,chaân thaät troïn ñôøiÑöôøng maät coâng danh khoâng laømngoït ñöôïc löôõi toâiSeùt noå treân ñaàu khoâng xoâ toâi ngaõBuùt giaáy toâi ai cöôùp giaät ñiToâi seõ duøng dao vieát vaên treân ñaù.

� Phuøng Quaùn, 1957

Taøi lieäu tham khaûo :

� Thôøi Baùo, 2/2/1995.

� Traêm Hoa Ñua Nôû Treân Ñaát Baéccuûa Hoaøng Vaên Chí; Sudasie, 4/1983.

Khoùc Phuøng QuaùnXuùc ñoäng nghe tin cuï khuaát traànNöôùc non giôø maát moät con daânNhaân Vaên Giai Phaåm coøn vang voïngVieät toäc danh nhaân heát nôï naànSó khí tieàn nhaân luoân caát giöõUy danh haäu theá maõi vang ngaânBaïo quyeàn khoù caûn ñöôøng uy vuõPhuøng Quaùn loøng son töïa baûo traân

Traêm naêm trong coõi nôï naànCon tim Yeâu Gheùt chaúng caàn Ñaûng loCuõng vì yeâu chöõ Töï DoTuoåi thô vuøi choán hoûa loø nguïc laoMaëc xöông traéng, maëc maùu ñaøoNhaân Vaên Giai Phaåm phaát cao ngoïn côøÑaáu tranh choáng nhöõng bôïn nhôÑaáu tranh choáng nhöõng con côø ngoaïi laiTrung trinh suoát ñoaïn ñöôøng daøiLoøng mô ñaát Vieät thôùi lai an hoøaGiôø ñaây Cuï ñaõ khuaát xa�Khaéc Thô Leân Ñaù� tinh hoa Laïc HoàngTrôøi seõ saùng sau baõo gioângSöû sanh seõ cheùp nhöõng coâng traïng naøyDaân gian maõi maõi töø ñaâyHaùt ca Phuøng Quaùn vôùi ñaày kính yeâuNôi mieàn cöïc laïc tieâu dieâuAnh linh Phuøng Quaùn ñoä sieâu sôn haø

° Tuù Truøm

Non Soâng � 12

� Nhaõ, Nhaõ ôi.

� Daï chò.

� Daäy ñi hoïc.

� Daï, daï.

Tieáng �daï� cöù bò keùo daøi theonhöõng caùi laên qua laên laïi. Thaèng beù5 tuoåi taïm do ngöôøi chò hoï saên soùc vìmeï sanh em beù, ba ñi coâng taùc xa.Saùng naøo cuõng vaäy, töø naên næ tôùi hoøheùt baét cu caäu ñi maãu giaùo. Sau maønngaùi nguû, tôùi maøn tænh taùo, suït suøinöôùc maét töø nhaø ra xe, töø xe tôùitröôøng. Chaøng sôï ñi hoïc. Möôøi laànnhö moät, cöù níu tay chò tröôùc cöûa lôùp,nöôùc maét khoanh troøng.

� Chöøng naøo chò ñoùn Nhaõ?

� Tröa.

Tröa naøo maø tôùi treã chaéc chaén chòlaïi gaëp caùi maët phuùng phính ñaày nöôùcmaét, chaïy luùp xuùp theo sau caèn nhaèn:

� Chò queân Nhaõ haû?

Sôï caùi maøn nöôùc maét traàn ai naàyquaù. Chò �binh� ñöôøng khaùc. Daãn tayNhaõ ñi hoïc, gaàn tôùi lôùp chò run run:

� Chò sôï quaù, chò khoâng bieát noùitieáng Myõ. Chò muoán khoùc neø, Nhaõñöøng khoùc. Nhaõ giuùp chò noùi chuyeänvôùi coâ giaùo ñi.

Ñuùng laø duï töôùng khoângbaèng...nhuùt nhaùt tröôùc maët töôùng. Hítmaïnh, maët maøy khoâ raùo ra veû namnhi chi chí:

� Chò sôï haû chò?

Töø phaûi xoâng pha noùi chuyeänbaèng tieáng Myõ ñeå baûo veä chò daãn ñeánmeâ lôùp, meâ baïn, ñi hoïc vui veû, noùinaêng hoaït baùt, veà nhaø bi boâ ñuûchuyeän. Nhieàu laàn chò tôùi ñoùn khoângcoøn thaáy boùng daùng troøn quay ngoàichôø saün. Ngöôïc laïi, chò phaûi ngoài chôø

cu caäu dôû dang troø chôi vôùi baïn. Ñoâiluùc böïc mình, chò ñi ra tröôùc:

� Chò veà ñaây, Nhaõ coù veà thì theochò.

Laïi chaïy luùp xuùp theo sau, la ôiôùi:

� Chò ôi, chôø Nhaõ.

Laâu laâu laøm bieáng ñi boä:

� Nhaõ muoán aüm.

� Nhaõ böï vaäy chò aüm ñaâu noåinöõa.

� Vaäy haû chò?

� ÔØ.

� Böï baèng Billy khoâng chò.

� Côõ ñoù.

Billy thaèng beù haøng xoùm toùcvaøng, maét xanh, hoïc hôn Nhaõ moät lôùp,hay qua chôi. Hoâm tröôùc chôi nhaumích loøng, hai caäu chæ choû cheâ nhaubaèng tieáng boài.

� You are too many fat!

� So do you.

Nghæ chôi ñoái phöông, Nhaõ coønchí tình daën doø:

� Mai moát maày kieám baïn môùi,nhôù kieám ñöùa naøo toùc ñen teân ThanhNha nhö tao vaäy nha.

Chò nghe, baät cöôøi, nhöng suynghó hoaøi, caùi yù thöùc heä chuûng toäc ñoùai daïy Nhaõ, chaéc treân ñôøi naày chæ coùmoät ñöùa toùc ñen teân Thanh Nha neânchaúng bao laâu Billy vaùc suùng giaû,kieám giaû qua cuøng Nhaõ la heùt, chôitraän.

� Chò, sao ñaàu goái chò bò vaù vaäy?

Chò maëc caùi quaàn Jean, baét chöôùcbaïn, ñaäp moät mieáng vaûi khaùc maøu vaøochoã ñaàu goái cho vui. Nhaõ thaéc maéchoûi hoaøi. Ngaây thô lo laéng khi nghechò traû lôøi, chò coøn keøm theo tieáng thôûdaøi y nhö thaät:

� Taïi chò ngheøo neân chò maëc ñoà vaù.

....

Ñoù laø chuyeän ñaõ 5 naêm veà tröôùc.

Nhaõ 10 tuoåi, heát baùm theo chò nhöcoøn nhoû. Baét ñaàu bieát cheâ maùi toùc�muûng döøa� chò hay caét:

� Maáy baïn noùi Nhaõ gioáng congaùi.

� Baïn gaùi noùi haû?

� Sao chò bieát hay vaäy, con gaùiloän xoän haù chò.

Bò chò baét beû :

� Nhaõ cheâ chò loän xoän haû, chòcuõng laø con gaùi.

Chaïy tôùi beân chò cöôøi beõn leõnnhaän toäi loá lôøi, hoái loä chò baèng caùinaém tay lay lay:

� Nhaõ ñaâu phaûi noùi chò.

Duï doã moät hoài, chò chòu daãn Nhaõra tieäm hôùt toùc. Veà nhaø töï ñöùng tröôùcgöông chaûi toùc teùm 7/3. Roài töï nhieânkhen mình :

� UÛa, sao Nhaõ ñeïp trai hôn vaäy,chò thaáy khoâng?

� Nhöng chò thích toùc Nhaõ�muûng döøa� hôn.

� Muûng döøa gioáng ñaàu Nhaõthieät haû?

� ÖØ, queâ mình nhieàu döøa laém,Nhaõ veà thaêm Noäi seõ ñöôïc aên döøa, thaáymuûng döøa thaät.

Vaø ba meï Nhaõ ñaõ ñöa Nhaõ veàthaêm queâ höông thaät. Khoù maø hìnhdung ra Nhaõ theá naøo ôû maûnh ñaát thaânthöông ñoù. Chò chôø Nhaõ veà, noân naoôû phi tröôøng oâm thaèng beù khi ñi traéngtreûo, khi veà ñen thui nhö moät nhoâ conMeã Taây Cô.

� Chò, queâ mình coù nhieàu ngöôøingheøo laém.

� Sao Nhaõ bieát hoï ngheøo?

� Taïi hoï maëc ñoà vaù gioáng chò,maø vaù nhieàu choã laém chò.

Chò buøi nguøi muoán khoùc.

° Loäc Quy

Queâ Mình

Non Soâng � 13

Vieát ñeå töôûng nhôù nhöõngngöôøi thaân vaø nhôù nhöõng thaùngngaøy nhoïc nhaèn, naëng tróu thaûmcaûnh.

° Nguyeân Thanh� Doøng Soâng Xanh (1995)

Cha Tieán qua ñôøi khiTieán coøn trong buïng meï.Cha noù bò cheát khi ñang chæhuy binh lính moät ñoàn ôû BìnhLong naêm 1970. Coù ngöôøingôø raèng chính ngöôøi línhhaàu caän ñaõ ñaåy cha noùxuoáng soâng cho cheát vì haénlaø VC naèm vuøng, vì haén laøngöôøi bieát roõ cha Tieán khoângbieát bôi. Chính haén ta ñaõ trihoâ leân khi thuyeàn ra khoûi khuùc soâng ñoù, haén noùi, �Ñaïiuùy bò caønh caây gaït vaêng xuoáng soâng!� Moïi ngöôøi nghicho lính haàu caän, vì taïi sao haén ta keà caän saùt cha Tieánmaø laïi khoâng bieát rôùt luùc naøo vaø rôùt ôû khuùc naøo?

Binh lính cuûa cha Tieán coù nhieàu ngöôøi ñaõ nhaûyxuoáng ngay choã haén ta tri hoâ ñeå tìm cha noù; hoï coøn moødoïc theo khuùc soâng ñoù cho duø ñaïn noå ñang reàn vangboán phía. Nhöng voâ ích, hoï vaãn khoâng cöùu ñöôïc chaTieán. Phaûi ba ngaøy sau, xaùc cha Tieán môùi töø töø noåi leântrong tö theá cheát ngoài vôùi chieác ba loâ naëng tróu saulöng!

Meï Tieán ñaõ khoùc ngaát leân ngaát xuoáng khi nghecha Tieán töû traän. Vì meï Tieán quaù ñau buoàn neân khiTieán ra ñôøi, ñaõ ñeå Tieán cho baø ngoaïi noù chaêm soùc, buùmôùm. Tieán nhö chuù meøo con oám yeáu, khoùc nheøo nheïosuoát ngaøy ñeâm. Nhaø Tieán luùc ñoù thaät aûm ñaïm � toaønnhöõng tieáng khoùc: meï Tieán töùc töôûi khoùc khi nhìn hìnhchoàng treân baøn thôø, Tieán khoùc vì khoâng aên vaø nguûñöôïc. Duy nhaát chæ coù anh hai cuûa Tieán, Thaønh vöøatroøn hai tuoåi, laø khoâng khoùc loùc. Thaønh vaãn bình tónh,ngô ngaùc, giöông maét nhìn ñôøi.

Tieán keùn aên, ít nguû neân oám nhom oám nhaùch, vaäymaø noù vaãn töø töø lôùn leân trong söï chaêm soùc cuûa baøngoaïi vaø meï noù. Roài thôøi gian ñaõ choân daàn noãi ñaucuûa meï Tieán sau caùi cheát cuûa cha noù. Ngöôøi quaû phuïluùc ñoù môùi vöøa troøn ba möôi tuoåi. Tuoåi ba möôi maø ñaõmaát choàng, cuøng hai ñöùa con maát cha.

Tieán chaäp chöõng ñi döôùi ñoâi maét trìu meán, yeâuthöông cuûa caùc baùc, caäu, dì. Nhaø Tieán goàm hai caênphoøng trong building do chính oâng ngoaïi noù veõ thieát

keá, vaø cho ngöôøi xaây caát töønaêm 1965�1966 ôû gaàn goùcñöôøng Hoà Bieåu Chaùnh vaøThieäu Trò. Caùi building thaânthuoäc naèm lui saâu voâ so vôùileà ñöôøng Hoà Bieåu Chaùnh, keánhaø oâng só quan Traàn VaênThöùc � ngöôøi coù baø vôï ñaùnhghen taït acid ca só CaåmNhung.

Thaûm traïng chieán tranhvaãn khoâng muoán rôøi ñôøiTieán. Khi Tieán ñöôïc hai tuoåithì vò hoân phu cuûa dì noù bò töûtraän chæ moät tuaàn tröôùc khilaøm ñaùm cöôùi. Cheát vì rôùtmaùy bay, nhaûy duø xuoángnhöng duø khoâng môû, rôùt

xuoáng soâng cuõng cheát trong tö theá ngoài vaø chieác ba loânaëng tróu sau löng gioáng cha cuûa Tieán. Roài nhöõng caùitang lieân tieáp cuûa caùc caäu cuûa Tieán bò cheát traän. Tieángiôø khoâng coù chuùt aán töôïng gì veà caùc caäu aáy caû. Tronggia ñình hoï haøng nhaø Tieán, vaøo naêm 1972, ñaõ cheát boánngöôøi � khoâng, neáu keå luoân vò hoân phu cuûa dì noù nöõalaø naêm.

Baø ngoaïi cuûa Tieán töôûng cuõng cheát ñi vaøo nhöõngnaêm ñoù, nhöng khoâng, baø vaãn soáng ñeå toùc baïc khoùctoùc ñen nhôù nhung trieàn mieân maõi. Coù leõ vì khoùc vaøbuoàn nhieàu quaù neân baø ngoaïi Tieán giôø bò tension, hôilaãn vaø vì �ngöôøi giaø thöôøng soáng vôùi dó vaõng� neân daïonaøy baø hay nhaéc tôùi chuyeän caùc caäu cuûa Tieán ñaõ cheát,nhaéc chuyeän maáy caäu aáy luùc nhoû chôi ñuøa nghòch ngôïmra laøm sao.

Ngöôøi dì cuûa Tieán ñeïp laém, chaû theá maø quen vôùiñaïi uùy phi coâng sao. Soá dì noù laän ñaän coøn hôn meï noùcho neân vò hoân phu môùi cheát ngay maáy ngaøy tröôùc khiñaùm cöôùi. Töø sau caùi tang cuûa ngöôøi choàng chöa cöôùi,khoâng ai daùm gaû con cho dì aáy vì hoï sôï dì Tieán coù soásaùt phu. Cho maõi ñeán hai möôi naêm sau dì Tieán môùilaáy choàng, moät ngöôøi maø Tieán gheùt cay gheùt ñaéng.

Tieán gheùt oâng ta vì oâng ta laø moät ngöôøi voâ tích söï,khoâng bieát laøm gì ngoaøi tính nhoû moïn, xoi moùi thíchpheâ bình, chæ tay caû möôøi ngoùn vaø noùi quaù nhieàu! OÂngta laïi xaáu ñau xaáu ñôùn: raêng thì hoâ, caùi chóa trong chóangoaøi thaûm haïi � caùi haøm raêng maø Tieán vaø caùc anhchò em hoï leùn cheá nhaïo sau löng laø �Baøn naïo döøaquoác doanh�, �haøm raêng ñi tìm töï do�. Ngoaøi hoâ coønbò saâu, chaû theá laâu laâu laïi bò ñau raêng khoâng laøm vieäc

Truyeän Thaèng Tieán

Non Soâng � 14

ñöôïc; duø khoâng laøm ñöôïc gì, nhöng mieäng vaãn aên vaøvaãn noùi choùt cheùt. Ñaõ theá laõo ta coøn ôû baån, hình nhöTieán ñeå yù thaáy moät tuaàn laõo taém coù hai laàn. Ngöôøi laõota luùc naøo cuõng coù muøi chua chua nhö yaourt. Mieänglaõo ta hoâi khoâng bieát vì saâu raêng, vì khoâng chòu ñaùnhraêng hay laø bò ñau bao töû. Vaäy maø khoâng hieåu sao dìnoù laïi meâ roài laáy môùi oaùi oaêm chôù! Tieán thaáy thöôngdì noù cao soá quaù neân phaûi chòu khoå vôùi caùi laõo kia.

Qua bao naêm nöôùc maét vì nhöõng caùi tang cuûa gioønghoï ngoaïi vaø gia ñình, tieáp ñeán laø thaûm caûnh thaùng töñen naêm 1975, luùc ñoù Tieán chæ laø ñöùa beù boán tuoåi hôn,bieát gì ñaâu! Meï Tieán ñaùng lyù ra coù theå cuøng vôùi anhem noù, baø ngoaïi, vaø oâng ngoaïi noù ñi töø naêm 1975,nhöng vì khoâng nôõ rôøi moä phaàn cuûa cha noù sôï raèng seõkhoâng ai chaêm soùc.

Khi aáy meï Tieán laø thö kyù ñaùnh maùy ôû Nha Haøng

Vaø nhöõng em khoå sôû neám ñaéng cayThieáu cheùn côm manh aùo aám haøng ngaøyAi baét em phaûi sa suùt ñoïa ñaøy?Ngaøy quaàn quaät, chöa ñuû, ñeâm möa maây...

Em beù nhoû, hoàn nhieân ñaâu taát caû?Maët xanh xao maét thoaùng nhöõng xoùt xaTuoåi cuûa em phaûi ñöôïc ñi hoïc maø!Em khoâng bieát �a, b� laø chi caû.

Naëng khoâng em? Gaùnh than oaèn vai nhoûÑoùi khoâng em? Beù baùn thuoác leà ñöôøngLaïnh khoâng em? Ñang gaùnh nöôùc leä tuoân...Ñau khoâng em? Nhöõng ñeâm tröôøng tuûi nhuïc...

�Meï em ñaâu?� �Maát roài!� Em laëng leõCha em thì... tuø toäi ôû nôi xaToäi gì khoâng bieát, chaúng luùc ñöôïc tha�Anh em ñaâu?� �Cheát roài, trong chieán dòch...�

�Nhaø em ñaâu?� Chæ tay vaøo xoù laùchNôi em mong xua heát nhöõng nhoïc nhaèn.Möôøi hai tuoåi ñaõ ñöôïm moái baên khoaênOÂi, em nhoû, em toâi, vaøn khoán khoå!

Em gaùnh nöôùc, naáu côm, vaø ñoán cuûiÑoåi naém côm pha nöôùc maét ngaäm nguøiTrung Thu ñoù, naèm mô ñi daïo phoáChieác loàng ñeøn, bieán maát! Chæ laø mô!

Ngöôùc maét nhìn, nöôùc traøn khuoân maët khoå�Taïi sao em?� Beù baét ñaàu thoå loä,�Baïn em kìa, noù coøn khoå hôn em.�Theá nhaân ôi! Queâ toâi! Em gaùi nhoû!

� Ngoïc Taâm

Nhôù khoâng em nhöõng buoåi chieàu gioù buïiÑaát coãi caèn thaám ñaãm nhöõng chaâu saNhöõng caùnh ñoàng luùa daøi vöôn coá soángNhöõng heùo hon soát saéng moái thöông ñau

Em coù bieát, queâ ta quaõng ñöôøng daøiLuõy tre laøng taû tôi trong naéng gaétBoùng cuï giaø heùo haét naáu côm ngoâDaùng tieàu tuïy em thô ñang gaùnh nöôùc

Queâ em ñoù, em vaãn haèng mô öôùcNhöõng dieäu kyø ñoåi ngöôïc cuoäc ñôøi ñauNhöõng côn möa chaúng thaám gioït leä saàuChæ ñaãm theâm löng coøng, ñoâi vai nhoû

Em NhoûGöûi taëng nhöõng em beù taïi queâ nhaø

Non Soâng � 15

Khoâng Daân Söï. Nha naèm treân ñöôøng Coâng Lyù, khuùcgaàn coång xe löûa soá 7 vaø gaàn tröôøng Quoác Anh. Nhöõngngaøy cuoái thaùng tö ñoù thaät nhoán nhaùo loän xoän. Sôû meïnoù cho ngöôøi nhaø nhaân vieân ñi tröôùc, coøn nhaân vieânphaûi ôû laïi tôùi giôø phuùt cuoái cuøng.

Meï Tieán ñaõ quyeát ñònh khoâng ñi vì caùc baùc reå,döôïng, caäu noù noùi, �Ñi laøm gì qua xöù ngöôøi laï nöôùc laïcaùi; daãu sao coäng saûn cuõng laø ngöôøi Vieät Nam. Coängsaûn VN cuûa 30 naêm sau taân tieán hôn nhieàu!� Hoï choraèng gia ñình gioøng hoï ñaõ moät laàn chaïy coäng saûn töøBaéc vaøo Nam, chaïy coäng saûn cuûa nhöõng naêm 1945-1954. Luùc naøy laø naêm 1975 thì coäng saûn VN haún tieánboä hôn.

Meï Tieán phaàn vì khoâng muoán rôøi moä phaàn choàng,phaàn vì nghó maáy baùc, döôïng, caäu noù noùi nghe coù lyùneân ôû laïi. Nhöõng ngöôøi ñoù ñuû caû vôï laãn choàng maø hoïcoøn khoâng ñi, huoáng chi mình phaän goùa con coâi thì quaMyõ ñeå laøm gì?

Cuõng bôûi caùc baùc, döôïng cuûa Tieán nghó sai laàm veàCSVN cho neân hoï ñaõ phaûi traûi qua bao ngaøy thaùngtrong caùc nhaø tuø caûi taïo ñeå hieåu theâm veà ngöôøi CSVNba möôi naêm sau ñaõ tieán boä nhö theá naøo!

Khoâng phaûi moät mình caùc baùc, döôïng vaø caäu cuûaTieán bò khoå thoâi, maø haäu quaû coøn lieân heä tôùi caùc baùcgaùi, caùc dì, caùc môï chòu cöïc goàng gaùnh thaêm nuoâi.Con caùi hoï cuõng bò hoïa laây, phaûi chaäm treã vieäc hoïchaønh cuõng nhö töông lai, phaûi nhaém maét lieàu giao mìnhcho bieån caû meânh moâng tìm ñöôøng vöôït bieân sau naøy.Caùc baùc, döôïng vaø caäu Tieán luùc naøy chaéc ñaõ hieåu roõCSVN tôùi taän xöông tuûy, vaø maáy oâng aáy haún maõi daènvaët vì tính toaùn sai laàm trong quaù khöù laøm cho khoângnhöõng chính baûn thaân mình phaûi laõnh chòu maø vôï vaøcaùc con cuõng chia cuøng.

Tuy vaäy caùc baùc gaùi, dì, môï Tieán vaø caùc con chaùuluoân kính troïng vaø traùnh khoâng bao giôø nhaéc hay toû yùoaùn traùch sai laàm naøy. Moïi ngöôøi ai cuõng khoå nhieàuroài, thì taïi sao laïi khoâng coi mình seõ laøm ñöôïc chi ôûtöông lai, maø nhaéc maõi tôùi chuyeän quaù khöù ñeå daøy voønhau chôù coù ích lôïi gì ñaâu. Thaät thaûm cho caùc baùc,döôïng, caäu cuûa Tieán, nhöng caøng thaûm hôn cho nhöõngngöôøi coøn ôû laïi VN maø vaãn coøn keït trong caùc nhaø tuøcaûi taïo.

Ñaõ heát ñaâu, Tieán coøn coù baø baùc hoï xa tin lôøi CS duïdoã ñi veà vuøng kinh teá môùi, chòu hieán nhaø cho chuùng roàichuùng seõ cho baùc trai veà sôùm. Baø baùc aáy phaûi khoå sôûcuøng con caùi chaân laám tay buøn döïng leàu ôû vaø troàngthôm � trong khi khoâng coù gaïo thoåi côm. Keát quaû laø

nhaø maát, choàng vaãn khoâng ñöôïc veà sôùm, con caùi bò soátreùt, thaát hoïc. Nhöõng baát coâng ñoù khoâng ai thaáu, chæñaønh teâ taùi vôùi nhau maø thoâi.

Caû moät söï löøa bòp traéng trôïn cuûa boïn caàm quyeànkia, ai seõ xöû boïn chuùng? Chuùng ñang naém quyeàn sinhsaùt trong tay roài chuùng ñi xöû chính chuùng sao? Nöïccöôøi! Khoâng bieát coøn coù bao nhieâu ngöôøi ñaõ bò löøa nhöbaø baùc hoï cuûa Tieán, Tieán khoâng bieát ñöôïc con soá chínhxaùc nhöng chaéc chaén con soá ñoù khoâng nhoû.

Tieán daàn lôùn leân, luùc naøo noù cuõng nhö giaûi khoailang, khoai mì maø moïi ngöôøi �sung söôùng� xeáp haøngmua veà aên. Noù töø töø lôùn leân trong söï �ñoái ñaõi taän tình,chu ñaùo� cuûa bo bo, baùnh mì cöùng, cuûa gaïo moác... ñaëcaân cuûa xaõ hoäi do daân laøm chuû, nhaø nöôùc quaûn lyù, cuûaxaõ hoäi �xeáp haøng caû ngaøy�, hay �xuoáng hoá caû nuùt�.

Tieán ñi hoïc tröôøng Quoác Anh (nay ñoåi laïi laø tröôøngKhôûi Nghóa) treân ñöôøng Coâng Lyù, keá coång xe löûa soá 7.Tuy Tieán gaày oám, maûnh khaûnh, nhöng noù maïnh laém,baèng chöùng laø noù raát ít khi bò bònh. Khoâng bieát hieäntöôïng naøy coù phaûi laø �Trôøi sanh voi sanh coû� khoâng?Giaû tyû noù bò bònh hoaøi thì qua heä thoáng phuïc vuï theoquaän, phöôøng noù ñaõ cheát töø laâu. Khi bònh hay ngay caûkhi gaëp tai naïn giao thoâng, ngöôøi thuoäc quaän Taân Bình� thí duï � chæ coù nhaø thöông thuoäc quaän Taân Bìnhmôùi chòu caáp cöùu ngay, coøn khoâng phaûi naèm thaát theåungoaøi haønh lang cho ruoài bu kieán ñaäu, ngay caû maùume chaûy cuõng khoâng ai ñoaùi hoaøi tôùi! Caùc baùc só, y taùchæ chòu phaù luaät naøy khi bònh nhaân coù ngöôøi quen laømtrong nhaø thöông ñoù.

Tieán nhôù khi baùc Hai noù bò bònh maát, hai baø dì noùñoùn xích loâ ñi phuùng ñieáu vaø bò xe taûi ñuïng. Moät baø bòñöùt tay nhöng coøn tænh taùo, coøn moät baø bò caøng xe xíchloâ ñaäp voâ ñaàu maùu ra tuøm lum vaø ngaát xæu taïi choã. Baøbò ñöùt tay beøn töùc toác keâu xe xích loâ chôû voâ bònh vieänChôï Raãy gaàn choã xaûy ra tai naïn � moät bònh vieän lôùnôû quaän 5. Hai baø dì naøy, moät tænh moät meâ man, ñaõ keûnaèm ngöôøi ngoài vaát vöôûng hai tieáng ñoàng hoà ngoaøihaønh lang bònh vieän vì nhaø hoï ôû quaän Phuù Nhuaän, chôøcho tôùi khi baø khoâng ngaát ñieän thoaïi cho moät baø dìkhaùc, ngöôøi maø coù baïn laø baùc só trong bònh vieän canthieäp ñeå xem xeùt bònh tình cho baø bò ngaát, baêng boù veátthöông cho baø khoâng ngaát.

Ba naêm sau ngaøy �thoáng nhaát ñaát nöôùc�, naêm 1978,meï Tieán cuøng hoï haøng chung tieàn ñoùng taøu vöôït bieân.Treân taøu toaøn hoï haøng cuûa nhaø Tieán. Taøu xuaát phaùt töøCaø Mau, ñi khoaûng hai tieáng thì heát bò maéc löôùi giaêngtôùi bò keït coàn caùt, roài do trôøi saùng neân bò coâng an bieânphoøng baét vaø nhoát taát caû trong traïi caây Göøa (khoâng

Non Soâng � 16

bieát coù phaûi laø Döøa, nhöng do phaùt aâm ñòa phöôngthaønh Göøa khoâng?).

Ngaøy ñoù Tieán môùi 7 tuoåi vaø anh noù 9 tuoåi ñaõ bònhoát xa vôùi meï beân khu ñaøn oâng. Cuõng nhö soá phaäncuûa caùc baùc, caùc caäu noù, ñaàu Tieán bò caïo troïc loùc.Tröôùc ñaây Tieán coù moät boä toùc meàm naâu naâu gôïn loaênxoaên ñaõ vì vaäy maø maát ñi. Sau naøy khi toùc noù daøi ra,Tieán khoâng bao giôø coù laïi maùi toùc ñeïp ñoù.

Trong tuø, khu namkhu nöõ ñoái dieän vaø caùchnhau bôûi moät saân ximaêng. Moãi saùng, Tieán laïira ñöùng ngay song cöûasaét nhìn sang doõi tìm meïnoù roài noùi chuyeän baèngcaùch ra daáu hieäu tay vìtuïi coâng an caám hai khunoùi chuyeän vôùi nhau. Noãiaùm aûnh khoâng rôøi cuûaTieán trong nhöõng ngaøy bògiam laø ñoùi, luùc naøo cuõngñoùi. Moãi böõa chæ coù moätcheùn côm gaïo ñen thuûiñen thui vaø canh �toaønquoác� vôùi nöôùc maém laønöôùc muoái khuaáy vôùiñöôøng phi thì sao maø no.Neáu coù tieàn ñöa cho coângan ñi chôï mua theâm thöùcaên thì coøn khaù chuùt, nhöng khi bò baét, hoï ñaõ luïc xeùt laáyheát tieàn roài coøn ñaâu!

Khoaûng hai thaùng sau, nhöõng ngöôøi coù con nhoûñöôïc thaû veà; coøn nhöõng ngöôøi khaùc phaûi ñi lao ñoängñaøo möông, troàng khoai lang khoai mì. Saùng hoâm ñoùTieán ñang taém vôùi Thaønh ngoaøi ao rau muoáng cuûa traïithì meï Tieán hôùt haûi ñi tìm hai anh em noù hoái söûa soaïnra veà. Ra cöûa noù coøn quay laïi nhìn maõi daùng caùc baùc,caùc caäu noù vai oaèn xuoáng khoå aûi sau chaán song nhaø tuø.Maét noù cay cay vaø thaáy toäi nghieäp cho caùc baùc, caäunoù, heát bò tuø caûi taïo roài laïi tuø vöôït bieân. Tuy nhieân, sauñoù hai thaùng nhôø chaïy choït ñuùt loùt cho ñaùm coâng angiöõ tuø, caùc baùc vaø caäu noù cuõng ñöôïc thaû veà heát ñuùngmoät tuaàn tröôùc Teát.

Ñeå cho con ñöôïc tieáp tuïc ñi hoïc, meï Tieán phaûi khaidoái ôû tröôøng hoïc cuûa noù laø gia ñình veà queâ aên gioã roàiTieán maéc bònh soát xuaát huyeát neân leân khoâng kòp ñeå ñihoïc. Tuïi baïn lôùp noù bieát thöøa Tieán ñi vöôït bieân huït.Nöôùc da cuûa noù tröôùc traéng boùc, nay ñen thui; Tieán voán

dó ñaõ gaày nay laïi quaét ñi theâm thì ai naáy bieát toûng roài!Ngöôøi ta bieát, nhöng ngöôøi ta lôø ñi hay sao ñoù neân Tieánvaãn ñöôïc ñi hoïc laïi vaø cuoái naêm noù coøn ñöôïc laø hoïcsinh tieân tieán cuûa tröôøng nöõa.

Tuy meï Tieán caên daën khoâng ñöôïc keå ai vieäc ñivöôït bieân ôû tuø, nhöng noù cöù muoán chia xeû neân leùn heùcho hai thaèng baïn thaân nghe. Nghe chuyeän, hai baïncuûa noù maét trôïn troøn, mieäng haù hoác kinh sôï, nhaát laø tôùi

ñoaïn noù taû taøu maéc caïnbò coâng an bieân phoøngbaén buïp buïp vaøo thaønhtaøu baét moïi ngöôøi giô tayleân. Ai naáy ñeàu nhoánnhaùo, hoát hoaûng om xoøm,cuõng may luùc ñoù taøukhoâng bò laät chìm vaøkhoâng ngöôøi naøo bò truùngñaïn.

Sau khi caùc baùc, caäuTieán ñöôïc thaû ra, khoângcoøn ñuû tieàn ñeå ñoùng taøuñi cuøng vôùi nhau moät luùcnöõa neân phaûi tìm baét moáivaø chia ra ñi rieâng reõ.Baùc noù baét ñöôïc moät moáiñi baèng taøu ñaùnh caù quoácdoanh Phuù Quoác. Tieánñöôïc ñi cuøng vôùi haingöôøi anh chò hoï, coøn oâng

anh noù naêm ñoù maéc thi vaøo lôùp 10 neân meï Tieán khoângdaùm cho ñi vì sôï ñi khoâng loït veà seõ khoâng ñöôïc hoïcnöõa.

Nhöõng ngöôøi ñi chuyeán ñoù phaûi troán döôùi haàm ñaùöôùp caû. Tieán vaø nhöõng ngöôøi kia gaàn nhö bò ñoâng cöùngthaønh ñaù döôùi haàm taøu. Taøu ñi maát 3 ngaøy thì tuïi Tieánñöôïc thaû xuoáng moät baõi laày ôû Galang. Sau ñoù Tieán vaøhai anh chò hoï noù ñöôïc ñöa vaøo traïi ôû � naêm 1983.

Sau saùu thaùng ôû traïi Galang, Tieán ñöôïc ñònh cö ôûColorado do moät ngöôøi dì noù ñi töø naêm 1975 baûo laõnh.Hai anh chò hoï cuûa noù thì veà San Jose, California.

Tieán ñi hoïc high school vaø giôø ñaây noù hoïc ôû Uni-versity of Colorado at Denver. Meï Tieán ñaõ ñöôïc dì Tieánbaûo laõnh qua naêm 1991 vaø ôû cuøng vôùi Tieán. Chæ toäinhaát laø anh Thaønh cuûa Tieán phaûi bò keït ôû laïi VN cuøngvôùi baø ngoaïi. Anh Thaønh khoâng ñöôïc ñi vì luùc ñoù Myõra luaät khoâng cho nhöõng ngöôøi treân 21 tuoåi ñi, coøn baøngoaïi noù khoâng ñöôïc ñi laø taïi vì baø ñaõ lôùn tuoåi � 89tuoåi � vaø coøn bò aùp huyeát naëng.

Non Soâng � 17

Qua tôùi vuøng bình yeân, Tieáncaøng thaáy toäi nghieäp cho oâng anhhai cuûa Tieán bieát bao. Anh Thaønhnaøy ít noùi laém. Tieán noùi nhieàu laïilanh lôïi hôn aûnh neân meï vaø baø ngoaïiTieán cöng chieàu Tieán vaø hay lamaéng anh Thaønh. Giôø nghó laïi Tieánthaáy thöông anh Thaønh quaù, duø ngaøyxöa aûnh cöù khoâng cho noù cuøng chôibaén bi, ñaù deá, ñaù caàu, ñaùnh khaêng,boâng vuï, dích hình... vieän côù laø Tieáncon nít. Con nít gì, anh aáy chæ lôùnhôn Tieán coù 2 tuoåi chôù bao nhieâu!Luùc ñoù öùc khoâng ñöôïc chôi neân Tieáncöù ngang ngöôïc phaù choã anh Thaønhchôi, anh Thaønh coïc leân ñaùnh Tieánlaø Tieán chaïy veà buø lu buø loa meùcmeï, meùc baø ngoaïi laøm aûnh bò aênñoøn hoaøi vì toäi ñaùnh em.

Nghó laïi chuyeän xöa luùc coøn nhoûTieán thaáy caøng thöông anh Thaønhnay phaûi luûi thuûi ôû laïi vôùi baø ngoaïi.Meï Tieán ñang tieán haønh lo thuû tuïcbaûo laõnh, vaø hy voïng Thaønh seõ ñöôïcqua sôùm.

Meï Tieán moãi naêm laïi veà thaêmbaø ngoaïi noù hai laàn. Ngoaïi giôø giaølaém, ñaõ 91 tuoåi roài coøn gì nöõa! Ñaàunaêm 1994, meï noù khi khoâng bò nhöùcñaàu vaø ñoâi khi xæu baát chôït. Dì Tieánchôû meï noù ñi khaùm baùc só vaø ñöôïcbaùo tin trong ñaàu meï noù coù chôùmmôø moät cuïc böôùu. Chöa xaùc ñònhroõ raøng neân baùc só chæ keâ toa thuoáccho meï Tieán uoáng cuõng ñöôïc 5thaùng. Sau ñoù meï Tieán heát coøn bòxæu neân baø quyeát ñònh veà VN thaêmbaø ngoaïi. Baùc só heïn meï Tieán taùikhaùm vaøo ñaàu thaùng chaïp 1994.

Meï Tieán veà ôû VN töø thaùng 5, dónhieân baø ngoaïi vaø Thaønh möøng gheâlaém! Thaám thoaùt gaàn ngaøy taùi khaùmneân meï Tieán phaûi leân maùy bay trôûveà Myõ.

Maùy bay gheù laïi Los Angelesvaø meï Tieán tính ôû chôi nhaø baø conmaáy ngaøy. Laõnh ñoà ñaõ xong, ñanglaøm thuû tuïc giaáy tôø laàn choùt tröôùc

khi rôøi phi tröôøng thì meï Tieán ngaõlaên ra xæu. Ngöôøi ta hoâ haáp taïi phitröôøng vaãn khoâng tænh laïi, hoï goïi xecöùu thöông chôû meï Tieán voâ bònhvieän ñeå duøng maùy hoâ haáp. Nhönghôõi oâi, laàn naøy baø khoâng xæu bìnhthöôøng nhö nhöõng laàn tröôùc maø timbaø ñaõ ngöng ñaäp thaät roài! Baø ñaõ cheátkhoâng moät lôøi traên troái. Naêm möôimaáy tuoåi ñôøi vôùi chæ moät vaøi naêmcoù chuùt haïnh phuùc!

Töø Los Angeles ngöôøi ta goïiñieän thoaïi veà cho Tieán baùo tin naøy.Tieán vöøa nghe chöõ �Your mom diedat Los Angeles!�, noù ñaõ buoâng ñieänthoaïi, ngaõ ñuøng ra xæu luoân. Ngöôøita chôø laâu vaãn khoâng thaáy ñoäng tònhneân laïi goïi cho baø dì Tieán baùo tin.Baø dì noù khoùc naác leân baùo tin chobaø con gioøng hoï khaép nôi. Baø dì,oâng döôïng, caäu naøo cuõng khoâng tinlaø meï Tieán ñaõ maát thaät roài! Ngöôøinaøy cöù sôï ngöôøi kia khoùc nghe chaéckhoâng roõ, laàm laãn �ngaát xæu� vôùi�cheát thaät roài� neân cöù ñieän thoaïikieåm ñi kieåm laïi.

Meï Tieán ñaõ thaät söï cheát, cheáttröôùc baø ngoaïi 91 tuoåi cuûa Tieán, cheáttröôùc khi baûo laõnh ñöôïc Thaønh quaMyõ. Meï Tieán ñaõ quaù moûi meät vôùisöï ñi ñi veà veà VN thaêm meï, thaêmcon. Baø ñaõ khoâng ñöôïc thoaûi maùigì veà tinh thaàn vaø chaéc ñoù laø nguyeânnhaân chính xuaát hieän cuïc böôùu trongñaàu baø.

Laø con trai nhöng ai baûo khoângkhoùc bao giôø? Tieán ñaõ khoùc söngcaû maét. Hoâm sau voâ tröôøng gaëp thaàycoâ xin nghæ hoïc ñeå ñi Los Angeleslo tang chay cho meï, gaëp caùc baïn,tuïi noù hoûi Tieán coù chuyeän gì, chaéchaún tuïi haén thaáy saéc maët Tieán khoângbình thöôøng: maét söng moïng ñoû.Tieán noùi, �Man, my mom died.� Tuïinoù khoâng tin coøn raùng hoûi laïi, �Thieätkhoâng? Sao cheát?� Tieán xuùc ñoänglaïi chaûy nöôùc maét, �Tao cuõng khoângbieát taïi sao cheát!�

Moät ñeâm naèm nguû, Tieán môthaáy meï buoàn buoàn nhìn Tieán noùi,�Con gaày laém, con boû huùt thuoác ñiseõ maäp ra!� Tieán tính noùi �Daï!�,nhöng noù söïc nhôù meï noù ñaõ cheátroài, noù ngôù ngaån, �Meï cheát roài phaûikhoâng?� vaø roài noù khoùc, hình aûnhmeï noù daàn môø vaø bieán maát. Noù chôïttænh thaáy hai maét mình ñaàm ñìa nöôùcmaét: noù ñaõ khoùc trong mô! Tieán ñaõtraèn troïc vaø khoùc moät hoài nöõa môùinguû laïi ñöôïc vì nghó tôùi meï vaøthöông nhôù meï.

Duø Tieán khoâng ñöôïc gaëp meï laàncuoái, khoâng soáng gaàn meï 8 naêm trôøi,nhöng noù luoân thaàm caûm phuïc meïnoù ñaõ ôû vaäy nuoâi hai anh em noù baonhieâu naêm trôøi. Duø coù nhöõng ngöôøicuøng sôû meï Tieán thích baø vaø hoï ngoûlôøi, nhöng meï Tieán ñaõ vì lo cho haianh em Tieán maø töø choái taát caû. Tieánaân haän raèng luùc ñoù anh em Tieánkhoâng lôùn ngay mau ñi laøm baø baäntaâm nhieàu vaø queân ñi baûn thaân mình.Moãi laàn nghó tôùi meï, Tieán laïi ñauloøng voâ cuøng. Meï Tieán ñaõ khoângchôø ñöôïc cho tôùi naêm sau, laø luùc noùseõ toát nghieäp ñeå ñi döï leã ra tröôøngcuûa noù. Cuoäc ñôøi meï noù thaät nhieàuphieàn naõo, khoâng ñöôïc vui nhìn thaáyTieán tröôûng thaønh vaø tieán thaân trongxaõ hoäi.

Duø Tieán khoâng ñöôïc gaëp maëtcha moät laàn cuõng nhö maët cuûa caùccaäu, döôïng chæ coøn nhìn thaáy quahình treân baøn thôø, qua hình trongalbum, nhöng Tieán ñoan chaéc nhöõngngöôøi aáy thaät anh huøng, duõng caûm.

Tuy ñau khoå nhöng Tieán luoânhöôùng veà cuoäc soáng moät caùch töï tin,quaû caûm. Noù raùng soáng sao coù íchcho xaõ hoäi vaø phuïc vuï ñöôïc xaõ hoäinhö cha, caäu, döôïng cuûa noù. Noù raùngsoáng sao cho xöùng ñaùng vôùi loønghy sinh haïnh phuùc rieâng tö cao caûvaø saên soùc taän tuïy cuûa meï noù. ª

° Nguyeân Thanh

Non Soâng � 18

Thaønh Phoá Meán ThöôngSaigon yeâu daáu cuûa ta ôiTöø nay xa maõi hai phöông trôøiCoøn ñaâu nhöõng buoåi ta daïo phoáNgaém caûnh ñoâng vui, ngôïp boùng ngöôøi

Saigon ñoâng vui, ñuû loaïi xeHaøng hoaù baøy ra khaép væa heøNgöôøi ngöôøi qua laïi ñuû maøu saécTraû giaù, noùi, cöôøi,... taáp naäp gheâ...

Saigon deã thöông chæ naéng, möaHeát möa, ñeán naéng, roài laïi möaThöông sao nhöõng buoåi chieàu möa aáyNhôù maõi troø vui dang naéng tröa...

Saigon ban ñeâm ñeïp laøm saoPhoá phöôøng muoân neûo ngaäp ñeøn maøuNgöôøi, xe muoân ngaû ñeàu traøn ngaäpRoän raõ khaép nôi suoát ñeâm thaâu...

Saigon ñaùng yeâu cuûa ta ôiVôùi tröôøng trung hoïc nhôù ngaøn ñôøiVôùi bao kyû nieäm ngaøy môùi lôùnBao giôø gaëp em, Saigon ôi....

° TD (University of Toronto)

Neáu mai ñaây anh veà nôi xoùm nhoûMang hoä giuøm toâi nhöõng gioït leä aên naên

Leä ñaõ nôï cuûa nhöõng ngöôøi thaânCuûa daân toäc ñaø traêm laàn ñau khoå

Nôï cuûa queâ höông ngheøo naøn suy ñoåNôï Meï giaø caàu kinh khoå giöõa ñeâm khuya

Nôï ngöôøi cha leâ leát khaép væa heøGaäy haønh khaát doø ñôøi trong u toái

Queâ höông toâi giôø ñaây chöøng thay ñoåiÑieän ñoâ thaønh saùng röïc suoát ñeâm thaâuNgöôøi giaøu sang phoâ maõi söï sang giaøuKeû ñoùi khoå vaãn cheát daàn trong khoå ñoùi

Trong xoùm nhoû vaãn ñeøn daàu le loùiBöõa côm thöôøng vaãn khoai saén ñoän theâm

Tuoåi thô ngaây khoâng soáng giöõa eâm ñeàmCoù nhöõng beù gaùi tuoåi möôøi hai ñaõ bò ñem

trinh baùnOÂi phía sau nhöõng xa hoa haøo nhoaùng

Laø caû trôøi u toái bi thöôngXoùt thöông thay cho nhöõng giaác moäng thöôøng

Bò vuøi laáp giöõa ñoàng tieàn cheùn gaïoVaø sôï thay nhöõng loøng ngöôøi trô traùo

Tìm mua vui treân gioït leä muoân daânKhoâng xoùt thöông cuõng chaúng chuùt aân caàn

Giaãm böøa caû löông taâm tình daân toäc

Coù leõ toâi muoân ñôøi laïc loõngKhi vieát lôøi tuyeät voïng giöõa ñeâm khuya

° TL Möïc Tím

Gioït Leä AÊn Naên...

Non Soâng � 19

MOÁC THÔØI GIANÑAÙNG SUY GAÃM

° Tí Tieàu Tuïy

....

� Where are you from?

� I was born here, but my parents areJapaneses.

� Have you ever been there for a visit?

� Yes.

� Do you speak Japanese at home?

� No. I speak English. My childrenwere born here too.

OÂng giaø goác ngöôøi Nhaät, chuû tieämBeach Tires treân ñöôøng Beach, vöøa noùichuyeän vöøa tính tieàn. OÂng ta traïc 50 tuoåi,troâng raát hieàn laønh, ñieàm ñaïm. Thaèng concuûa oâng ta, côõ nöûa soá tuoåi oâng ta nhöng togaàn gaáp ñoâi boá noù, ñang thay baùnh xe choTí tui. Hai cha con môû moät tieäm söûa xe khaùlôùn vaø möôùn caû nhaân coâng Myõ.

� How did you feel when you wasthere?

� The people didn�t see me as a Japa-nese overthere.

� How about here, in America?

� They don�t see me as Americanneither.

Töï nhieân Tí tui thaáy laø laï. Nhaätkhoâng coâng nhaän oâng ta laø ngöôøiNhaät, coøn Myõ thì cuõng khoâng chòuoâng ta laø ngöôøi Myõ, vaäy oâng ta laøngöôøi gì? Tí tui khoâng daùm hoûi oâng

caâu ñoù nhöng boãng hôi giaät mình.Khoâng leõ 100 naêm nöõa, luùc ñoù mìnhleân tôùi chöùc oâng coá vaø ñaõ nhaém maétxuoâi tay, thì khoâng leõ seõ coù vaøi thaèngchaùu gioáng y chang oâng giaø goác Nhaätnaøy hay sao? Moät traêm naêm nöõa, luùcmaø baïn ñoïc cuøng Tí tui heát coøn ñi laøm,heát coøn ñi hoïc, heát coøn laõnh löônghöu, ruû nhau chui xuoáng ñaát... naèm,thì luùc ñoù khoâng bieát tuïi mình seõ vuihay buoàn? Buoàn vì thaáy nhöõng ñöùacon, thaèng chaùu maø mình thöông yeâu,lo laéng, hy voïng boãng trôû thaønhnhöõng ngöôøi khoâng coøn goác reã, hayvui vì nhöõng ñöùa beù ñoù ñaõ tìm veà vôùicoäi nguoàn vaø haõnh dieän laøm ngöôøiVieät nam.

Chuyeän moät traêm naêm noùi ra thìcoøn hôi xa nhöng chuyeän hai möôinaêm thì chuùng ta cuõng coù thaáy nhieàuñieàu buoàn vui. Trong sinh hoaït haøngngaøy chuùng ta ñaõ coù dòp tieáp xuùc vôùinhieàu ngöôøi treû Vieät nam. Coù nhieàungöôøi môùi qua chöa ñöôïc bao laâu ñaõtöø boû goác reã cuûa mình, vaø cuõng coùnhöõng baïn treû sinh ôû Myõ hoaëc quaMyõ töø beù nhöng vaãn yù thöùc ñöôïcnguoàn coäi cuûa hoï. Phaàn lôùn caùc baïntreû lôùn leân ôû ñaây thöôøng keùm tieángVieät veà caû noùi laãn vieát. Hôn nöõa vìsoáng ôû Myõ laâu neân caùch haønh xöû cuûahoï gioáng ngöôøi Myõ hôn laø ngöôøi VieätNam. Chính vì vaäy maø nhieàu ngöôøicho hoï laø nhöõng ngöôøi maát goác.Nhöng neáu ñeå yù kyõ thì chuùng ta seõthaáy raèng nhöõng baïn treû naøy caøng lôùnleân thì hoï laïi caøng thaân, gaàn guõi vôùinhöõng ngöôøi Vieät maø tröôùc ñaây hoïcaûm thaáy khoù �noùi chuyeän� vì söï khoùkhaên veà ngoân ngöõ, khaùc bieät veà loáisoáng vaø suy nghó. Ñieàu ñaùng ñöôïccoâng nhaän raèng nhöõng baïn treû quasau muoán hoøa vaøo �main stream� cuûangöôøi Myõ khaù khoù khaên trong khinhöõng baïn treû lôùn leân ôû ñaây hoøa vaøo�main stream� cuûa ngöôøi Vieät khaù deãdaøng.

Thaám thoaùt maø ñaõ hai möôi naêmtroâi qua. Ai trong chuùng ta cuõng bieátraèng trong hai möôi naêm aáy ñaát nöôùctuy coøn maø cuõng nhö maát, chaát xaùm

thaät nhieàu nhöng ñaõ bò phí phung,bieát bao nhieâu ñieàu voâ lyù maø chuùngta ñaõ caûm nhaän, thaáy ñöôïc.

Gaëp laïi moät ngöôøi quen cuõ, thaáylaïi moät taám hình xöa, nhôù laïi moät kyûnieäm saâu saéc, chuùng ta nhieàu luùc boãngthaáy nhö mình ñang soáng veà vôùi quaùkhöù. Baïn coù nhôù raèng ñaõ coù nhöõngluùc chuùng ta ñaõ quí töøng quyeån vôû coùgiaáy traéng, quí töøng caây vieát bic,nhöõng cuïc xaø boâng, vieân thuoác taây,thöôùc vaûi maø thaân nhaân ôû ngoaïi quoácgôûi veà. Roài coù nhöõng ngöôøi treû trongchuùng ta ñaõ phaûi boû hoïc ñeå ñi laømnuoâi gia ñình, vaùc thuøng baùn töøng caâycaø rem, töøng ñieáu thuoác laù. Coù leõchuùng ta cuõng khoâng theå queân ñöôïcnhöõng luùc caàm cuoác, caàm röïa ñi laoñoäng troàng mì, troàng khoai, chaët röøng,ñi löôïm nhöõng tôø giaáy, de chai noäpcho �keá hoaïch nhoû�, hay nhöõng luùcxeáp haøng daøi ñeå chæ ñöôïc mua moätbao thuoác laù, daêm ba thöôùc vaûi, vaøilít daàu löûa, vaøi caân caù soáng, vaøi chaimaém, bao gaïo.... Ngöôøi treû chuùngmình cuõng khoâng theå queân ñöôïcnhöõng ngaøy thaùng daøi khoâng thaáyñöôïc töông lai, vaø luùc ñoù ai trongchuùng ta cuõng öôùc ao ñöôïc ra nöôùcngoaøi. Moãi ngöôøi ñeàu coù thaät nhieàukyû nieäm, kyû nieäm cuûa nhöõng ngaøygiuùp meï ñi thaêm nuoâi boá ôû tuø caûi taïo,thay meï lo cho nhöõng ñöùa em tronggia ñình, kyû nieäm cuûa nhöõng cheùncôm ñoän ngoâ khoai, kyû nieäm cuûanhöõng ngaøy ñeâm luyeän thi ñaïi hoïcnhöng cuoái cuøng vaãn bò rôùt vì lyù lòch,kyû nieäm cuûa nhöõng khi tieàn maát taätmang, bò tuø ñaøy vì vöôït bieân, kyû nieämcuûa nhöõng ngaøy tuyeät voïng treân bieån,kyû nieäm cuûa nhöõng naêm thaùng daøiñaày thieáu thoán ôû traïi tò naïn, kyû nieämcuûa nhöõng bôõ ngôõ, khoù khaên ñaàu khiñaët chaân leân ñaát töï do....

Baây giôø nhieàu luùc chuùng ta ngoàilaïi vôùi nhau, cuøng vui, cuøng buoàn vôùinhöõng gì thaät ñaùng nhôù ôû quaù khöù,sau ñoù roài thoâi. Ít coù ai nhaéc ñeán laømsao ñeå daân mình khoâng bò khoán khoånöõa vì ñoù laø moät chuyeän �ñoäi ñaù vaùtrôøi�. Trong taâm tö ai cuõng coù nhöõng

201975 � 1995

NAÊM

Non Soâng � 20

öôùc mô thaät ñeïp cho queâ höông, cho daân mìnhnhöng thaáy... khoù noùi quaù. Roài thænh thoaûng ngöôøitreû chuùng ta ñöôïc bieát theâm tin töùc töø nhöõng ngöôøitrôû veà töø queâ nhaø. Chuùng ta cay ñaéng, ngaäm nguøicho bao nhieâu ngöôøi ôû laïi. Neáu baây giôø mình coønôû laïi nhö hoï thì soá phaän mình cuõng chaû khaùc gìhôn hoï. ÔÛ beân ñoù vaãn coøn nhöõng sinh vieân toátnghieäp ra tröôøng, roài ñöôïc boå duïng veà caùc cô quanlaøm vieäc, vì ñoàng löông cheát ñoùi neân hoï phaûi laïmduïng vò theá (tröôûng phoøng, thuû tröôûng, v.v...) ñeåbuoân laäu, aên hoái loä, boøn ruùt vaät lieäu ñeå baùn boû tieàntuùi. ÔÛ beân ñoù vaãn coøn nhöõng boïn quan quyeàn, coângan ñang ngaøy ñeâm laøm giaøu, truïc lôïi, baát keå moïithuû ñoaïn. ÔÛ beân ñoù Vieät kieàu bò laøm tieàn töø phitröôøng cho ñeán ñòa phöông. ÔÛ beân ñoù vaãn coøn haøngtraêm ngaøn treû em ñi aên xin, haøng trieäu ngöôøi ñoùikhoå, v.v.... Chuùng ta nghe, thaáy thaät nhieàu nhöngcaûm thaáy boù tay.

Hai möôi naêm ñaõ troâi qua. Ai trong chuùng tacuõng ñaõ traûi qua moät thôøi gian taêm toái, thôøi gianmaø mình ao öôùc ñöôïc böôùc ra vuøng aùnh saùng thìmình seõ laøm laïi töø ñaàu, seõ laøm laïi töø ñaàu cho cuoäcñôøi mình, cho gia ñình mình vaø seõ goùp phaàn nhoûbeù cuûa mình cho chuyeän xaây döïng laïi queâ höông.

Baây giôø, ngöôøi treû chuùng ta coù nhöõng haõnhdieän veà nhöõng thaønh coâng cuûa rieâng mình, cuûangöôøi mình. Trong caùc cao oác, cô quan quan troïngcuûa xöù ngöôøi, vaãn coù haøng chuïc ngaøn boä oùc Vieätnam ñang laøm vieäc ngaøy ñeâm, goùp phaàn cho xöù sôûngöôøi, cho nhaân loaïi. Trong caùc tröôøng hoïc töø nhieàunôi treân theá giôùi, haøng traêm ngaøn hoïc sinh, sinhvieân Vieät nam ñang mieät maøi vôùi ñeøn saùch chuaånbò cho töông lai. Trong caùc sinh hoaït cuûa ngöôøi Vieäthaûi ngoaïi, vaãn coù khoâng ít nhöõng traùi tim giaø treûñang aâm thaàm thaép leân nhöõng ngoïn ñuoác cho queâhöông vaø ñang caàn söï tieáp tay.

Vaø cuõng trong thôøi gian ñoù, bieát bao ngöôøi ñangtuyeät voïng nôi traïi tò naïn, haøng trieäu ngöôøi ñangkhoán khoå treân queâ höông nhö chuùng ta ñaõ töøngtraûi qua.

Moät naêm,... ba naêm,... baûy naêm,... troâi qua,nhieàu khi chuùng ta vì quaù baän ñeán hoïc haønh, cômaùo neân khoâng ñeå yù ñeán chung quanh. Baây giôø nhìnlaïi, hai möôi naêm ñaõ qua roài. Caùi moác thôøi giankhaù lôùn nhaéc nhôû ngöôøi treû chuùng ta neân nhìn laïibaûn thaân mình. Cha anh, nhöõng ngöôøi ñaõ töøng hysinh cho tuoåi treû chuùng ta, ngoaøi nhöõng öôùc voïngcho con chaùu mình thaønh ñaït veà hoïc vaán thì hoïvaãn kyø voïng ôû chuùng ta nhöõng vieäc maø töï chuùng taai cuõng hieåu. ª

Toâi ñaõ ra ñi, chöa heïn ngaøy trôû laïiQueâ höông buoàn vaãn ñôïi böôùc chaân toâiMöôøi maáy naêm qua bieàn bieät moät goùc trôøiChöa moät laàn gheù veà thaêm queâ cuõ?Queâ höông toâi, khi ñoâng veà möa luõReùt laïnh ngöôøi, côm aùo chaät aám noNhôù buoåi côm khoai chan doøng nöôùc maétCuûa meï cha ta chiu chaét töøng ngaøyNhôù ñeâm heø meï thöùc luoân tayCho xe quay theo ñeâm daøi öôùc voïngDeät vaûi naøy cha gôûi moät nieàm mongKhi ñoâng veà theâm aám loøng con treûQueâ höông toâi khi ñoâng veà möa luõNöôùc ngaäp quanh laøng xoùm nhoû queâ toâiNhôù queâ höông toâi boãng chôït boài hoàiNhö Traø Khuùc ñoâi doøng nöôùc chaûyChôû luyeán löu ñi, ñi maõi muoân ñôøiKìa ñuïc, trong chung doøng luoân vaãn ñôïiMang tình queâ höông chuùt vò ngoït ngaøoQueâ höông toâi coù con soâng nho nhoûAi ñeán queâ toâi qua moät beán ñoøBeán ñoø Moác chieàu chieàu mang nhung nhôùNhöõng boùng ngöôøi ñi bieàn bieät phöông naøo?Ôi! Hôõi ai coù gheù veà nôi aáyNhaém giuøm toâi ñoâi chuùt nhôù thöông naøyDuø ñi xa, duø chöa heïn ngaøy trôû laïiTrong loøng toâi vaãn nhôù khoâng phaiNhôù beán ñoø ñöa, nhôù doøng soâng nhoûNhôù ñeâm buoàn, ñoâng laïnh nhòp xa quayNhôù ruoäng ñoàng xöa ngaäp traøn nöôùc luõNhôù bôø tre laøng xoùm cuõ queâ toâiNhôù queâ höông toâi vaãn chôït boài hoàiNaêm thaùng daøi nhöng laøm sao queân ñöôïcQueâ höông ngheøo mang naëng nieàm thöông nhôùLaøng xoùm ñôn sô vöông ñaäm nghóa khoâng môø....

° PT2

Queâ Höông Toâi