langer thuis wonen in binnenstad - s-hertogenbosch...geen sprake van vergrijzing, in absolute...
TRANSCRIPT
Langer thuis wonen in Binnenstad Verpleging en Verzorging
Afdeling O&S Gemeente ’s-Hertogenbosch
Afdeling Onderzoek & Statistiek
Oktober 2014
2
3
Samenvatting
De landelijke overheid hervormt de langdurige zorg. Onderdeel van deze hervorming is de maatregel
‘Langer thuis wonen’. Alleen mensen met een hoge zorgzwaarte krijgen hun zorg voortaan gekoppeld
aan verblijf in een instelling. Door de maatregel zullen mensen langer thuis blijven wonen. In dit
onderzoek worden – op basis van een aantal aannames – de effecten van de maatregel ‘Langer thuis
wonen’ op het gebied van voorzieningen, zorg en wonen gekwantificeerd voor de Binnenstad. We
focussen daarbij alleen op de sector Verpleging en Verzorging.
Geen sprake van vergrijzing, in absolute aantallen bijna 20% meer 75-plussers in 2024 in Binnenstad
Ouderen leven gemiddeld steeds langer. Daardoor neemt én het aantal ouderen (75-plussers) én het
aantal ‘oude’ ouderen (90-plussers) toe. De komende tien jaar neemt het aantal 75-plussers in de
Binnenstad met bijna 20% toe. Toch blijft in vergelijking met het stedelijk gemiddelde de Binnenstad
een jonge wijk.
Ouderen wonen langer thuis
Daar waar voorheen mensen met een middelzware zorg vraag instroomden in een intramurale
instelling, zullen zij nu langer thuis wonen.
Geen opgave Binnenstad voorzieningen
Beide ontwikkelingen dragen bij aan een grotere vraag naar zorg en ondersteuning. De toename van
het aantal ouderen is echter beperkt, zeker in vergelijking met het stedelijk gemiddelde. Bovendien is
er in de Binnenstad een ruim aanbod aan zorg- en welzijnsvoorzieningen voor ouderen. De
basiszorginfrastructuur biedt een goede basis om te voldoen aan de toenemende vraag naar zorg en
ondersteuning.
Aanname: de helft van alle 75-plussers heeft behoefte aan enige vorm van zorg en ondersteuning in 2024 gaat
het om ongeveer 550 ouderen.
Tabel 1: Opgave Langer thuis wonen in Binnenstad: geen opgave op gebied voorzieningen
# 75-plussers 2014
# 75-plussers 2024
Vraag 2024 Opgave
Zorg en ondersteuning 925 1.100 (+19%) 550 75-plussers
Minder aanbod aan beschermd wonen als gevolg van de extramuralisering
Alleen ouderen met een hoge zorgzwaarte hebben in de toekomst recht op zorg met verblijf. Daardoor
zal de instroom in intramurale instellingen de komende jaren afnemen.
Aanname: over tien jaar vervallen alle plaatsen met ZZP1 en 2 en de helft van ZZP 3 en 4 (conform landelijke
richtlijn) . Daardoor zal het aanbod aan beschermd (intramuraal) wonen voor ouderen van 140 plaatsen in 2014
naar 80 plaatsen in 2024
(-43%).
Toename aanbod geclusterd wonen
Geclusterd wonen gaat om zelfstandig wonen waarbij de bewoner gebruik kan maken van zorg van
een nabijgelegen zorgsteunpunt. Het aantal geclusterde woningen zal toenemen. Deze groei komt
doordat de vrijvallende intramurale capaciteit zal worden ingezet als geclusterd wonen.
Aanname: alle vrijvallende intramurale capaciteit komt in de categorie geclusterd wonen. Het aanbod aan
geclusterd wonen voor ouderen neemt toe van 250 woningen in 2014 naar 310 in 2024 (+25%).
4
Toename aanbod nultreden woningen door geplande nieuwbouw
Door geplande nieuwbouw zal het aanbod aan nultreden woningen de komende tien jaar toenemen,
van 670 in 2014 naar 870 in 2024.
Aanname: We gaan er van uit dat in 2024 een gelijk aandeel nultreden woningen beschikbaar is voor ouderen. In
2014 wordt 8% van alle nultreden woningen bewoond door 75-plussers. Daarmee ligt het potentiële aanbod in
2024 dat beschikbaar is voor de doelgroep ouderen op ongeveer 70 nultreden woningen.
Meeste vraag naar geclusterd wonen
Op basis van de huishoudensontwikkeling is een raming gemaakt van de toekomstige vraag naar
beschermd, geclusterd en nultreden woningen. De verwachting is dat de vraag naar wonen met zorg
het grootste zal zijn voor de categorie geclusterd wonen. De woonsituatie in de Binnenstad is wel een
bijzondere. Van alle ouderen die in de Binnenstad wonen, woont de helft in een reguliere woning. Nog
eens 40% woont in een van de geclusterde woningen. Daarmee blijft er dus een laag aandeel
ouderen over dat woont in een nultreden woning. Als de huidige woonvoorkeuren niet veranderen
zullen ook over tien jaar ouderen vooral in een reguliere woning wonen, of in een geclusterde woning.
Aanname:
124 op de 1.000 80-plussers hebben behoefte aan beschermd wonen. In 2024 zullen er ongeveer 610 80-plussers in de Binnenstad wonen. De behoefte aan beschermd wonen ligt dan op 75;
75% van alleenstaande huishoudens met een zorgvraag heeft behoefte aan geclusterd wonen, 25% aan een nultreden woning;
50% van de paren van 75 jaar en ouder met een zorgvraag heeft behoefte aan geclusterd wonen, 50% aan een nultreden woning.
Geen opgave voor wonen met zorg in Binnenstad
Op basis van deze aannames zou over tien jaar het aanbod aan wonen met zorg iets hoger zijn dan
de verwachte vraag. Alleen bezien vanuit de bevolking van de Binnenstad zal het aanbod voldoen aan
de vraag.
Tabel 2: Opgave Langer thuis wonen in Binnenstad: voldoende aanbod aan wonen met zorg
Vraag 2024 Aanbod 2024 Opgave
Beschermd wonen 75 80
Geclusterd wonen 235 310
Nultreden woningen 125 70
Totaal 435 460
5
Inhoudsopgave
Samenvatting ........................................................................................................................................... 3
Inhoudsopgave ........................................................................................................................................ 5
1. Inleiding ............................................................................................................................................ 6
1.1 Aanleiding: hervorming langdurige zorg .................................................................................. 6
1.2 Doel onderzoek ....................................................................................................................... 6
1.3 Uitgangspunten onderzoek Langer thuis wonen ..................................................................... 6
1.4 Definities .................................................................................................................................. 7
1.5 Leeswijzer ................................................................................................................................ 8
2. Huidige en toekomstige situatie in Binnenstad ................................................................................ 9
2.1 Bevolking ................................................................................................................................. 9
2.2 Voorzieningen ........................................................................................................................ 13
2.3 Zorg ....................................................................................................................................... 15
2.4 Wonen ................................................................................................................................... 16
2.4.1 Aanbod beschermd, geclusterd en nultreden woningen in 2014 ...................................... 16
2.4.2 Ontwikkelingen aanbod beschermd, geclusterd en nultreden woningen 2014-2024 ........ 19
2.4.3 Ontwikkelingen vraag beschermd, geclusterd en nultreden woningen 2014-2024 ........... 21
3. Opgave Langer thuis wonen Binnenstad ....................................................................................... 23
Bijlage 1: Basistabellen bevolking en zorggebruik ................................................................................ 25
Bijlage 2: Literatuur ................................................................................................................................ 26
6
1. Inleiding
1.1 Aanleiding: hervorming langdurige zorg
De landelijke overheid hervormt de langdurige zorg. Onderdeel van deze hervorming is de maatregel
‘Langer thuis wonen’. Alleen mensen met een hoge zorgzwaarte krijgen hun zorg voortaan gekoppeld
aan verblijf in een instelling. Door de maatregel zullen mensen langer thuis blijven wonen.
De maatregel ‘Langer thuis wonen’ zal de komende jaren de nodige gevolgen hebben voor inwoners
van ’s-Hertogenbosch, de gemeente en zorginstellingen. Daarom wil de gemeente ’s-Hertogenbosch
inzicht krijgen in de aanwezigheid en spreiding van vormen van wonen met zorg en welzijn en
zorgvoorzieningen in wijken.
1.2 Doel onderzoek
Het doel van dit onderzoek is het in kaart brengen van kenmerken van de woningvoorraad,
zorgvastgoed, collectieve zorgvoorzieningen en sociaal-demografische kenmerken van bewoners op
stedelijk en wijkniveau. Daarnaast maken we ook een doorkijk naar 2024. Hoe ontwikkelt de bevolking
zich en welke gevolgen heeft dat voor de vraag naar wonen met zorg en welzijn? Tot slot
onderzoeken we in hoeverre het toekomstige aanbod aansluit bij de vraag. Aan de hand van deze
vragen worden de effecten van de maatregel ‘Langer thuis wonen’ op het gebied van voorzieningen,
zorg en wonen gekwantificeerd.
In 2013 is de pilot voor het onderzoek Langer thuis wonen Zuidoost uitgevoerd. De in deze pilot
ontwikkelde aanpak bleek een goed hulpmiddel voor het matchen van vraag en aanbod op het gebied
van wonen en zorg. Daarom is in 2014 besloten om voor iedere wijk in ‘s-Hertogenbosch een
vergelijkbaar onderzoek uit te voeren. Dit is het rapport van de Binnenstad.
1.3 Uitgangspunten onderzoek Langer thuis wonen
Kern van de maatregel ‘Langer thuis wonen’ is dat mensen met een lichtere zorgzwaarte geen
indicatie meer krijgen voor verblijf in een zorginstelling. Deze paragraaf beschrijft de belangrijkste
definities en uitgangspunten van het onderzoek.
Indicaties en zorgzwaartepakketten
Om zorg in combinatie met verblijf in een instelling te krijgen, heeft iemand een indicatie nodig. Het
Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ) bepaalt of iemand een indicatie krijgt. Het zorgzwaartepakket
(ZZP) beschrijft welke ondersteuning of zorg iemand nodig heeft. Hoe hoger de ZZP hoe intensiever
de zorgvraag. Met ingang van 2014 zijn de ZZP1 tot en met 3 komen te vervallen. Mensen die een
nieuwe indicatie krijgen met een dergelijke zorgzwaarte hebben geen recht meer op zorg gekoppeld
aan verblijf in een instelling. Met andere woorden, zij hebben geen recht meer op een plaats in een
verzorgingshuis of verpleeghuis.
7
Zorggebruik en persoonskenmerken
TNO heeft onderzocht welke relaties er bestaan tussen persoonskenmerken, gezondheid en het
gebruik van zorg en ondersteuning. Persoonskenmerken die vooral bepalend zijn voor het gebruik van
zorg zijn:
hoe ouder men is, hoe vaker men zorg gebruikt;
alleenstaanden hebben vaker te maken met beperkingen dan mensen die samenwonen;
huishoudens met een hoger inkomen of eigenaar-bewoners maken vaker gebruik van
particuliere zorg;
vanaf het 70ste
levensjaar neemt het eigenwoningbezit af;
thuiszorg is het voornaamste zorgproduct;
op hogere leeftijd wil men liever niet verhuizen;
als men toch verhuist hangt dit mogelijk samen met het huidige of verwachte zorggebruik en
de behoefte aan meer voorzieningen in de nabijheid (Post et al, 2012).
1.4 Definities
In deze paragraaf staan de belangrijkste definities die gebruikt zijn in het onderzoek Langer thuis wonen: Wetten en beleid
AWBZ
Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten betaalt de langdurige zorg voor ouderen, chronisch
zieken en gehandicapten.
Wmo
Wet Maatschappelijke Ondersteuning regelt dat mensen met een beperking ondersteuning
kunnen krijgen. De gemeente voert de Wmo uit.
Langer thuis wonen
Dit is een maatregel van de landelijke overheid. Alleen mensen met een hoge zorgzwaarte
krijgen hun zorg gekoppeld aan verblijf in een instelling. Dat betekent dat de bewoner één
rekening krijgt, waarin geen onderscheid te maken is tussen de kosten voor de woning en de
kosten voor de zorg.
ZZP
Een zorgzwaartepakket beschrijft welke ondersteuning of zorg iemand nodig heeft. Hoe hoger
de ZZP, hoe intensiever de zorgvraag.
Woonvormen (vastgoed)
Beschermd wonen (intramuraal wonen)
Betreft wonen in een instelling. Hier is 24 uur per dag zorg aanwezig. Voorbeelden zijn
verpleeghuizen of kleinschalige woonprojecten voor dementerende ouderen. Beschermd
wonen wordt gefinancierd vanuit de AWBZ.
Geclusterd wonen (extramuraal wonen met zorg op afroep)
Dit zijn zelfstandige woningen waarbij de bewoner gebruik kan maken van verpleging of
verzorging van een nabijgelegen zorgsteunpunt. Voorbeelden zijn seniorenplus woningen,
aanleunwoningen, inleunwoningen en zorgwoningen.
Nultreden woningen
Dit zijn zelfstandige woningen die vanwege diverse kenmerken beter geschikt zijn voor
ouderen dan reguliere woningen. De voordeur is zonder trap bereikbaar. In de woning zijn de
hoofdvertrekken (woonkamer, slaapkamer, douche/wc en keuken) zonder traplopen te
bereiken. Voorbeelden zijn galerijflats met lift, bungalows of ingrijpend aangepaste woningen.
8
Overige definities
Vergrijzing
Is een maat waarin het aantal 65-plussers wordt afgezet tegen de ‘productieve bevolking’ (20-
64 jarigen). In een gebied waar de vergrijzing hoog is, zijn er veel 65-plussers in vergelijking
tot het aantal 20-64 jarigen.
Basiszorginfrastructuur
Alle gebouwen waarin zorg en welzijnsdiensten worden geleverd door organisaties én die
toegankelijk zijn voor bewoners uit de wijk / stad. Het gebouw moet een ontmoetingsfunctie
hebben en er moet enige vorm van zorg of welzijnsdienst worden verleend. Bijvoorbeeld een
wijkplein waar bewoners samen koffie kunnen drinken en waar de Wmo-consulent spreekuur
houdt.
Zorg en ondersteuning
Alle mogelijke vormen van zorg en ondersteuning die geleverd worden aan inwoners van ’s-
Hertogenbosch die hulp nodig hebben om zelfstandig te kunnen wonen. Dit kan variëren van
verpleegzorg, budgetbegeleiding tot het halen van een boodschap. Door de bezuinigingen zal
er deels een verschuiving plaats vinden van hulp door professionals naar hulp door
vrijwilligers en mantelzorgers.
1.5 Leeswijzer
Hoofdstuk twee schetst de huidige stand van zaken in de Binnenstad op het gebied van de bevolking,
voorzieningen, zorg(gebruik) en wonen. Daarnaast worden de verwachte ontwikkelingen voor de
komende 10 jaar beschreven. Het laatste hoofdstuk kijkt in hoeverre toekomstige vraag en aanbod
overeenkomen.
9
2. Huidige en toekomstige situatie in Binnenstad
Dit hoofdstuk beschrijft de ontwikkelingen op het gebied van bevolking, voorzieningen, zorggebruik en
wonen. Het gaat om de ontwikkeling op wijkniveau. Daar waar grote afwijkingen zijn per buurt, worden
die toegelicht.
2.1 Bevolking
Geen sprake van vergrijzing, in absolute aantallen bijna 20% meer 75-plussers in 2024 in de Binnenstad
In de wijk Binnenstad is 7% van alle inwoners 75 jaar of ouder. Dat is gelijk aan het stedelijk
gemiddelde. De komende jaren zal op verschillende locaties worden bijgebouwd. Daardoor groeit de
totale bevolking, zowel jong als oud. Daarnaast verwachten we dat de Binnenstad zijn
aantrekkingskracht op jongeren blijft houden. Er is nauwelijks sprake van vergrijzing. Daarbij moet wel
een kanttekening worden geplaatst. Het absolute aantal 75-plussers zal de komende tien jaar met
19% toenemen (van 925 in 2014 naar 1.100 in 2024)1. De toename van het aantal 75-plussers is
lager dan de toename op gemeenteniveau. In de gemeente ’s-Hertogenbosch neemt het aantal 75-
plussers de komende tien jaar met 29% toe.
Binnenstad oost hoogste aandeel alleenstaande 75-plussers
In de Binnenstad wonen in vergelijking met andere wijken van ’s-Hertogenbosch veel alleenstaanden.
55% van alle huishoudens in de Binnenstad bestaat uit één persoon. Voor heel ’s-Hertogenbosch ligt
dit aandeel op 35%. Het is dan ook niet verwonderlijk dat in alle buurten van de Binnenstad ook het
aandeel oudere alleenstaanden hoger ligt dan het stedelijke gemiddelde.
In de buurt Binnenstad oost wonen de meeste alleenstaande 75-plussers. Daar staat het
woonzorgcomplex Antoniegaarde.
In bijlage 1 zijn extra tabellen opgenomen over de bevolkingssamenstelling in de Binnenstad.
Aantal inwoners van Binnenstad groeit, zowel jong als oud
1 Bron: Bevolkingsprognose gemeente ’s-Hertogenbosch 2013-2030
1.200 1.000 800 600 400 200 0 200 400 600 800 1.000 1.200
0 - 4
5 - 9
10 - 14
15 - 19
20 - 24
25 - 29
30 - 34
35 - 39
40 - 44
45 - 49
50 - 54
55 - 59
60 - 64
65 - 69
70 - 74
75 - 79
80 - 84
85 eo
Mannen Vrouwen
2014
2024
leeftijd
10
In de Binnenstad aantal eenpersoonshuishoudens constant
In ’s-Hertogenbosch neemt het aantal eenpersoons huishoudens de komende jaren verder toe. In de
Binnenstad wonen al relatief veel eenpersoonshuishoudens (55%). De komende tien jaar zal zowel
het aantal een- als meerpersoonshuishoudens in de stad toenemen. Over tien jaar bestaat 56% van
alle huishoudens in de Binnenstad uit een persoon.
Het totale aantal huishoudens van 75 jaar en ouder in de Binnenstad zal met 18% toenemen. Door de
toegenomen levensverwachting zullen er relatief meer paren van 75 jaar en ouder zijn. Bij ouderen
neemt verhoudingsgewijs het aantal oudere paren sterker toe (+27%), dan het aantal alleenstaande
75-plussers (+13%).
Aandeel eenpersoonshuishoudens constant in Binnenstad, wel steeds meer oudere paren
Uitgangspunt Langer thuis wonen:
hoe ouder men is, hoe vaker men zorg gebruikt;
alleenstaanden hebben vaker te maken met beperkingen dan mensen die samenwonen;
Het aantal 75-plussers neemt de komende tien jaar met 19% toe. Dat is minder dan het
stedelijke gemiddeld van 29%.
Het aantal 75-plus paren neemt met 27% toe, het aantal alleenstaande 75-plussers met 13%.
Beide ontwikkelingen zullen bijdragen aan een hoger zorggebruik over tien jaar.
280
510
3.140
3.770
220
450
2.920
3.420
0 500 1.000 1.500 2.000 2.500 3.000 3.500 4.000
meerpersoons
eenpersoons
meerpersoons
eenpersoons
75 ja
ar
of
ou
der
jon
ge
r d
an 7
5 ja
ar
2014
2024
11
In Binnenstad centrum wonen veel ouderen in een koopwoning
De buurt Binnenstad noord heeft de meeste huurwoningen, 71% van alle woningen is een
huurwoning. In de buurt Binnenstad centrum staan de minste huurwoningen. Hier is 46% van alle
woningen een huurwoning.
In 2014 woont gemiddeld 33% van alle 75-plussers in een koopwoning. In buurten met een hoog
aanbod aan huurwoning zal het aandeel ouderen in een koopwoning lager liggen.
De komende tien jaar zal het aandeel ouderen in een koopwoning wat verder oplopen. We schatten in
dat van de groep 65-74 jarigen in 2024 58% eigenaar-bewoner zal zijn. Voor de groep van 75 jaar en
ouder schatten we dit aandeel in op 38%. Dat is wat lager dan het stedelijke gemiddeld van 45%.
In 2024 woont 38% van alle 75-plussers in een koopwoning in de Binnenstad
Uitgangspunt onderzoek Langer thuis wonen:
vanaf het 70ste
levensjaar neemt het eigenwoningbezit af;
op hogere leeftijd wil men liever niet verhuizen;
als men toch verhuist hangt dit mogelijk samen met het huidige of verwachte
zorggebruik en de behoefte aan meer voorzieningen in de nabijheid
Een meerderheid (67%) van de 75-plussers woont in een huurwoning, ook over tien jaar. In
2024 zal ongeveer 38% van alle 75-plussers in de Binnenstad in een koopwoning wonen en
daar tot op hoge leeftijd willen blijven wonen. In buurten met vooral koopwoningen, zoals
Binnenstad centrum, zal dat aandeel wat hoger liggen. De verwachting is dat zij alleen zullen
verhuizen als hun gezondheid zo slecht is dat zij zich thuis niet meer kunnen redden.
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70%
55-64 jaar
65-74 jaar
75 jaar e.o.
2024
2014
2004
percentage eigenaar-bewoners
12
Vughterpoort een bijzondere buurt in de wijk Binnenstad
In de buurten Het Zand en De Hofstad wonen de meeste huishoudens met een laag inkomen.
Ongeveer één op de zeven huishoudens in deze buurten heeft een laag inkomen. Dat is bijna
tweemaal zo hoog als het stedelijk gemiddelde (8,5%). Vughterpoort neemt een bijzondere positie in,
in de wijk Binnenstad. Er wonen géén huishoudens met een laag inkomen.
Huishoudens naar inkomen per buurt (2011)
% huishoudens met een
laag inkomen gem. gestandaardiseerd hh
inkomen
Binnenstad centrum 9,9% € 27.400
Binnenstad oost 11,8% € 25.500
De Hofstad 15,5% € 23.100
Binnenstad noord 12,7% € 21.200
Het Zand 15,9% € 23.400
Vughterpoort 0,0% € 40.100
Binnenstad 11,8% €25.700
's-Hertogenbosch 8,5% €24.600
Bron: RIO 2011
Uitgangspunt onderzoek Langer thuis wonen:
huishoudens met een hoger inkomen of eigenaar-bewoners maken vaker gebruik van
particuliere zorg
Eén op de acht huishoudens in de Binnenstad is een minima huishouden. Vughterpoort neemt
een uitzonderlijke positie in. Daar wonen geen huishoudens met een laag inkomen.
Huishoudens met een laag inkomen zullen vaker een beroep doen op zorg en ondersteuning
van de gemeente.
13
2.2 Voorzieningen
De basiszorginfrastructuur in de Binnenstad is gevarieerd. Aan de Zuid Willemsvaart liggen
woonzorgcentrum Nieuwenhagen en woonzorgcomplex Antoniegaarde. Nieuwenhagen is van
BrabantZorg/Nieuwenhagen en Antoniegaarde van Van Neynsel. Bureau hulpverlening aan dak- en
thuislozen biedt naast opvang ook psychosociale hulpverlening.
Basiszorginfrastructuur in Binnenstad (2014)
organisatie dagbesteding
Antoniegaarde Van Neynsel dagbesteding en steunpunt
Nieuwenhagen BrabantZorg dagbesteding, revalidatie en psychogeriatrische behandeling
Opvang dak- en thuislozen Bureau hulpverlening dak- en thuislozen opvang dak- en thuislozen
De kaart op de volgende pagina geeft een overzicht van waar in 2014 de meeste 75-plussers wonen
(hoe roder, hoe hoger de concentratie van 75-plussers). De rode kruisjes op de kaart staan symbool
voor de intramurale instellingen, de groene kruisjes voor de basiszorginfrastructuur.
14
15
2.3 Zorg
De cijfers in deze paragraaf gaan over gebruik van zorg door ouderen, maar ook door overige
doelgroepen. Er zijn geen cijfers beschikbaar over het gebruik van de Wmo en extramurale AWBZ
waarin onderscheid gemaakt kan worden tussen ouderen en overige doelgroepen.
In de Binnenstad maken in vergelijking met het stedelijk gemiddelde evenveel mensen gebruik van de
Wmo en wat meer mensen krijgen ondersteuning vanuit de AWBZ. Dit hoge percentage hangt
mogelijk samen met het hoge aantal seniorenplus woningen (ruim 300) in de wijk Binnenstad.
Aandeel bewoners dat zorg ontvangt (2013)
Door toename ouderen, ook toename vraag zorg en ondersteuning
Hoe ouder men wordt, hoe vaker men een beroep doet op zorg en ondersteuning. Dat is ook terug te
zien in het huidige Wmo gebruik. Nu maakt 5% van alle inwoners in de Binnenstad gebruik van een of
meerdere Wmo voorzieningen. Van deze groep is twee derde 75 jaar of ouder. Dit is in lijn met
landelijk onderzoek. Dat laat zien dat het zorggebruik vanaf het 80-ste levensjaar flink toeneemt. Van
de groep 90-plus maakt bijna iedereen gebruik van zorg (Post et al, 2012). Dat zal naar verwachting
zo blijven. Doordat de komende tien jaar het aantal ouderen toeneemt, in het bijzonder ‘oude’
ouderen, zal ook de vraag naar zorg en ondersteuning toenemen.
0% 2% 4% 6% 8% 10%
Engelen
Empel
De Groote Wielen
Maaspoort
Rosmalen noord
Muntel / Vliert
Graafsepoort
Binnenstad
West
Noord
Rosmalen zuid
Zuidoost
's-Hertogenbosch
Wmo
AWBZ
% bewoners dat gebruik maakt van Wmo en/of AWBZ (2013)
16
2.4 Wonen
2.4.1 Aanbod beschermd, geclusterd en nultreden woningen in 2014
In de Binnenstad staan twee beschermde woonvoorziening voor ouderen, de intramurale instelling
Nieuwenhagen en Antoniegaarde. Nieuwenhagen biedt zorg aan mensen met zowel een lichte
zorgzwaarte (ZZP 1 en 2), middelzware (ZZP 3 en 4) en zware zorg (ZZP5+). In Antoniegaarde licht
de nadruk op mensen met een lichte en middelzware zorgzwaarte. In de Binnenstad zijn er ongeveer
140 plaatsen voor beschermd wonen voor ouderen.
Beschermd (intramuraal) wonen in Binnenstad (2014)
250 geclusterde woningen in de Binnenstad
In de Binnenstad staan vier complexen met geclusterde woningen. De grootste is Antoniegaarde.
Antoniegaarde bevat 130 zorgappartementen. Vanuit het woonzorgcomplex Nieuwenhagen levert
BrabantZorg/Nieuwebrug zorg aan de seniorenplus woningen in Walstede, Nieuwenhagen en De
Gouden Regen. In totaal gaat het om ongeveer 120 woningen.
Na Zuidoost, heeft de Binnenstad het meeste aanbod aan geclusterd wonen.
0 50 100 150 200 250 300
Muntel/Vliert
Rosmalen noord
De Groote Wielen
Empel
Engelen
Maaspoort
Graafsepoort
West
Binnenstad
Rosmalen zuid
Noord
Zuidoost
ZZP1+2 ZZP3+4 ZZP5+ intramurale capaciteit 2014
17
Geclusterd wonen in Binnenstad (2014)
In de Binnenstad is 9% van alle woningen een nultreden woning. Het gaat om 670 woningen. Dat is
wat lager dan het stedelijke gemiddelde van 12%.
Aandeel nultreden woningen in Binnenstad (2014)
0 50 100 150 200 250 300 350
Muntel/Vliert
Empel
Engelen
Maaspoort
Graafsepoort
De Groote Wielen
Rosmalen noord
Rosmalen zuid
West
Noord
Binnenstad
Zuidoost
geclusterd wonen 2014
0% 5% 10% 15% 20% 25% 30%
Empel
Rosmalen noord
Noord
Rosmalen zuid
Muntel/Vliert
Maaspoort
Binnenstad
Zuidoost
De Groote Wielen
Engelen
Graafsepoort
West
's-Hertogenbosch
aandeel nultreden woningen 2014
18
Relatief weinig 75-plussers in nultreden woningen in Binnenstad
Doordat er een ruim aanbod aan geclusterd wonen voor ouderen is in de Binnenstad, is het
percentage 75-plussers in een geclusterde woning erg hoog, ruim 80%. Het aandeel 75-plussres in
nultreden woningen is juist relatief laag, slechts 8%. Het stedelijk gemiddelde ligt op 18%. In de
Binnenstad wonen juist relatief veel jongeren (<30 jaar) in nultreden woningen.
Relatief weinig 75-plussers in nultreden woningen in Binnenstad
21%
17%
3%
47%
44%
3%
16%
13%
5%
10%
18%
7%
6%
8%
82%
0% 20% 40% 60% 80% 100%
overig
nultreden
geclusterd
tot 30 jr
30-54 jr
55-64 jr
65-74 jr
75 jr e.o.
19
2.4.2 Ontwikkelingen aanbod beschermd, geclusterd en nultreden woningen 2014-2024
Door de maatregel ‘Langer thuis wonen’ wordt de instroom voor mensen met een lage zorgzwaarte in
een instelling beperkt. In dit onderzoek gaan we er van uit dat (conform de landelijke richtlijn) over tien
jaar alle plaatsen met ZZP 1 en 2 en de helft van ZZP 3 en 4 vervalt. Daardoor verdwijnen er
ongeveer 60 intramurale plaatsen in de Binnenstad.
Aanname: alle ZZP VV01 en 02 en de helft van ZZP VV03 en 04 worden geëxtramuraliseerd.
Effect: In totaal zal de intramurale capaciteit voor de sector verpleging en verzorging in de Binnenstad afnemen
van 140 plaatsen in 2014 naar 80 plaatsen in 2024 (-43%).
Deze ontwikkeling is gebaseerd op een aanname. Zorgorganisaties zijn druk doende om te kijken op
welke manier zij hun vrijvallende capaciteit gaan inzetten. Een deel zal mogelijk toch ingezet worden
voor beschermd (intramuraal) wonen.
Ontwikkeling aanbod beschermd wonen in de Binnenstad
Wijk 2014* 2024 Ontwikkeling
Binnenstad Nieuwenhagen 70 50 -20 (extramuralisering)
Antoniegaarde 70 30 -40 (extramuralisering)
Totaal 140 80 -60
*aantallen afgerond op 10-tallen, daardoor totaal niet gelijk aan som
Bron: SO/WGZ (2014)
Aanname: alle vrijvallende intramurale capaciteit komt in de categorie geclusterd wonen.
Effect: Het aantal geclusterde woningen gaat toenemen. Deze groei komt volledig doordat de vrijvallende
intramurale capaciteit zal worden ingezet als geclusterd wonen. Het gaat om ongeveer 60 woningen. Er is geen
geplande nieuwbouw van geclusterde woningen.
Als gevolg van de extramuralisering zal het aanbod aan geclusterd wonen voor ouderen toenemen
van 240 woningen in 2014 naar 310 in 2024.
Ontwikkeling aanbod geclusterd wonen in de Binnenstad
Wijk 2014 2024 Ontwikkeling
Binnenstad Walstede 50 50 0
Nieuwenhagen 40 60
+20 (extramuralisering)
De Gouden Regen 20 20 0
Antoniegaarde 130 170
+40 (extramuralisering)
Totaal 250 310 +60
Door geplande nieuwbouw in de Binnenstad zal het aanbod aan nultreden woningen de komende tien
jaar toenemen, van 670 in 2014 naar 870 in 2024.
In 2014 wordt 8% van alle nultreden woningen in de Binnenstad bewoond door 75-plussers. In totaal
zullen er in 2024 ongeveer 870 nultreden woningen zijn.
Aanname: We gaan er van uit dat in 2024 een gelijk aandeel nultreden woningen beschikbaar is voor ouderen.
Effect: Daarmee ligt het potentiële aanbod in 2024 dat beschikbaar is voor de doelgroep ouderen op ongeveer 70
nultreden woningen.
20
Onderstaande tabel geeft een samenvatting van het potentiële aanbod aan beschermd, geclusterd en
nultreden woningen in 2024. Het gaat om ongeveer 460 woningen.
Potentiële aanbod aan beschermd, geclusterd en nultreden woningen
2014 2024
Beschermd 140 80
Geclusterd 250 310
Nultreden totaal 670 870
Nultreden beschikbaar 75-plus 50 70
Totaal 440 460
21
2.4.3 Ontwikkelingen vraag beschermd, geclusterd en nultreden woningen 2014-2024
Om een schatting te maken van de toekomstige vraag naar wonen met zorg, maken we gebruik van
de huishoudensontwikkeling.
Aanname: Voor de behoefte aan beschermd wonen maken we gebruik van de raming van het zorgkantoor. Het
zorgkantoor gaat er van uit dat 124 op de 1.000 80-plussers behoefte hebben aan beschermd wonen.
Effect: In 2024 zullen er ongeveer 610 80-plussers in de Binnenstad wonen. De behoefte aan beschermd wonen
ligt dan op 75.
Aanname:
1) de helft van de resterende huishoudens van 75 jaar en ouder maakt gebruik van zorg. Zij hebben
behoefte aan zorg in combinatie met wonen. Zij zullen behoefte hebben aan een geclusterde of
nultreden woning.
2) Alleenstaanden maken vaker gebruik van zorg dan oudere paren. Daarom gaan we er van uit dat 25%
van alleenstaande huishoudens met zorgvraag behoefte heeft aan een nultreden woning en 75%
behoefte heeft aan een geclusterde woning. Bij oudere paren ligt deze verdeling anders: 50% heeft
behoefte aan een nultreden woning en 50% aan een geclusterde woning. Deze verdeling is een globale
vertaling van de resultaten van het onderzoek van TNO (Post et al, 2012).
De onderstaande figuur laat zien op welke manier de toekomstige vraag naar geclusterde en
nultreden woningen is bepaald.
Schatting toekomstige behoefte aan geclusterde en nultreden woningen in Binnenstad
Huishoudens van 75 jaar en ouder
(790 in 2024)
36% meerpersoons-
huishouden (280)
64% eenpersoons-
huishouden (510)
50% behoefte aan zorg
Huishoudens van 75 jaar en ouder
Behoefte aan extramurale zorg
(360 in 2024)
36% meerpersoons-
huishouden (130)
64% eenpersoons-
huishouden (230)
75% geclusterd
wonen (170)
25% nultreden
woningen (60)
50% geclusterd
wonen (65)
50% nultreden
woningen (65)
beschermd wonen:
124 van de 1.000 80-
plussers (75)
22
Effect: Op basis van deze aannames zullen in 2024 ongeveer 75 ouderen behoefte hebben aan beschermd
wonen, 235 ouderen aan geclusterd wonen en zal er een vraag zijn naar 125 nultreden woningen voor ouderen.
Potentiële vraag van ouderen naar beschermd, geclusterd en nultreden woningen
2024
Beschermd 75 Geclusterd 235 Nultreden 125 Totaal 435
23
3. Opgave Langer thuis wonen Binnenstad
In dit laatste hoofdstuk vatten we de belangrijkste effecten van de maatregel ‘Langer thuis wonen’ in
de Binnenstad samen. Daarbij schetsen we een beeld van de opgave waar bewoners, gemeente en
zorgpartijen in de Binnenstad de komende 10 jaar voor komen te staan. We focussen daarbij alleen
op de sector Verpleging en Verzorging. De opgave voor de geestelijke gezondheidszorg en de zorg
voor mensen met een verstandelijke en/of lichamelijke beperking komt in een afzonderlijk stedelijk
rapport aan bod.
Tabellen 3.1 en 3.2 geven een samenvatting van de opgave voor de Binnenstad. Een groene arcering
betekent dat er geen grote opgave zal zijn. Oranje staat voor een middelgrote opgave en rood voor
een grote opgave.
Geen sprake van vergrijzing, in absolute aantallen bijna 20% meer 75-plussers in 2024 in de
Binnenstad
Ouderen leven gemiddeld steeds langer. Daardoor neemt én het aantal ouderen (75-plussers) én het
aantal ‘oude’ ouderen (90-plussers) toe. De komende tien jaar neemt het aantal 75-plussers in de
Binnenstad met bijna 20% toe. Toch blijft in vergelijking met het stedelijk gemiddelde de Binnenstad
een relatief jonge wijk. In ’s-Hertogenbosch neemt het aantal ouderen met 29% toe.
Ouderen wonen langer thuis
Daar waar voorheen mensen met een middelzware zorg vraag instroomden in een intramurale
instelling, zullen zij nu langer thuis wonen.
Geen opgave Binnenstad voorzieningen
Beide ontwikkelingen dragen bij aan een grotere vraag naar zorg en ondersteuning. De toename van
het aantal ouderen is echter beperkt, zeker in vergelijking met het stedelijk gemiddelde. Bovendien is
er in de Binnenstad een ruim aanbod aan zorg- en welzijnsvoorzieningen voor ouderen. De
basiszorginfrastructuur biedt een goede basis om te voldoen aan de toenemende vraag naar zorg en
ondersteuning.
Aanname: de helft van alle 75-plussers heeft behoefte aan enige vorm van zorg en ondersteuning in 2024 gaat
het om ongeveer 550 ouderen.
Tabel 3.1: Opgave Langer thuis wonen in Binnenstad: geen opgave op gebied voorzieningen
# 75-plussers 2014
# 75-plussers 2024
Vraag 2024 Opgave
Zorg en ondersteuning 925 1.100 (+19%) 550 75-plussers
Minder aanbod aan beschermd wonen als gevolg van de extramuralisering
Alleen ouderen met een hoge zorgzwaarte hebben in de toekomst recht op zorg met verblijf. Daardoor
zal de instroom in intramurale instellingen de komende jaren afnemen.
Aanname: over tien jaar vervallen alle plaatsen met ZZP1 en 2 en de helft van ZZP 3 en 4. Daardoor zal het
aanbod aan beschermd (intramuraal) wonen voor ouderen van 140 plaatsen in 2014 afnemen naar 80 plaatsen in
2024 (-43%).
24
Toename aanbod geclusterd wonen
Het aantal geclusterde woningen zal toenemen. Deze groei komt doordat (een deel) van de
vrijvallende intramurale capaciteit zal worden ingezet als geclusterd wonen.
Aanname: alle vrijvallende intramurale capaciteit komt in de categorie geclusterd wonen. Het aanbod aan
geclusterd wonen voor ouderen neemt toe van 250 woningen in 2014 naar 310 in 2024 (+25%).
Toename aanbod nultreden woningen door geplande nieuwbouw
Door geplande nieuwbouw zal het aanbod aan nultreden woningen de komende tien jaar toenemen,
van 670 in 2014 naar 870 in 2024.
Aanname: We gaan er van uit dat in 2024 een gelijk aandeel nultreden woningen beschikbaar is voor ouderen. In
2014 wordt 8% van alle nultreden woningen bewoond door 75-plussers. Daarmee ligt het potentiële aanbod in
2024 dat beschikbaar is voor de doelgroep ouderen op ongeveer 70 nultreden woningen.
Meeste vraag naar geclusterd wonen
Op basis van de huishoudensontwikkeling is een raming gemaakt van de toekomstige vraag naar
beschermd, geclusterd en nultreden woningen. De verwachting is dat de vraag naar wonen met zorg
het grootste zal zijn voor de categorie geclusterd wonen. De woonsituatie in de Binnenstad is wel een
bijzondere. Van alle ouderen die in de Binnenstad wonen, woont de helft in een reguliere woning. Nog
eens 40% woont in een van de geclusterde woningen. Daarmee blijft er dus een laag aandeel over
voor nultreden woningen. Als de huidige woonvoorkeuren niet veranderen zullen ook over tien jaar
ouderen vooral in een reguliere woning wonen, of in een geclusterde woning.
Aanname:
124 op de 1.000 80-plussers hebben behoefte aan beschermd wonen. In 2024 zullen er ongeveer 610 80-plussers in Binnenstad wonen. De behoefte aan beschermd wonen ligt dan op 75;
75% van alleenstaande huishoudens met een zorgvraag heeft behoefte aan geclusterd wonen, 25% aan een nultreden woning;
50% van de paren van 75 jaar en ouder met een zorgvraag heeft behoefte aan geclusterd wonen, 50% aan een nultreden woning.
Geen opgave voor wonen met zorg in Binnenstad
Op basis van deze aannames zou over tien jaar het aanbod aan wonen met zorg iets hoger zijn dan
de verwachte vraag. Alleen bezien vanuit de bevolking van de Binnenstad zal het aanbod voldoen aan
de vraag.
Tabel 3.2: Opgave Langer thuis wonen in Binnenstad: voldoende aanbod aan wonen met zorg
Vraag 2024 Aanbod 2024 Opgave
Beschermd wonen 75 80 Geclusterd wonen 235 310 Nultreden woningen 125 70 Totaal 435 460
25
Bijlage 1: Basistabellen bevolking en zorggebruik
Tabel B.1: Aandeel alleenstaande huishoudens van 65 jaar en ouder (2014)
# huishoudens
65-74 jaar waarvan
alleenstaand % # huishoudens
75+ waarvan
alleenstaand % Totaal aantal huishoudens
Binnenstad centrum 350 44% 209 60% 3.390
Binnenstad oost 121 46% 247 77% 1.082
De Hofstad 48 13 600
Binnenstad noord 82 76% 141 68% 584
Het Zand 101 46% 48 56% 1.225
Vughterpoort 29 13 129
Binnenstad 731 47% 671 67% 7.010
’s-Hertogenbosch 8.645 37% 7.038 60% 63.589
Bron: GBA 2014, bewerking O&S
Tabel B.2: Aandeel huishoudens van 65 jaar en ouder in een huurwoning (2014)
# huishoudens 65-
74 jaar waarvan in een huurwoning %
# huishoudens 75+ waarvan in een huurwoning %
Binnenstad centrum 350 39% 209 46%
Binnenstad oost 121 25% 247 80%
De Hofstad 48 13
Binnenstad noord 82 88% 141 90%
Het Zand 101 50% 48 48%
Vughterpoort 29 13
Binnenstad 731 45% 671 67%
’s-Hertogenbosch 8.645 47% 7.038 59%
Bron: databank regionale woningmarktmonitor 2014, bewerking O&S
Tabel B.3: Percentage huishoudens met één of meerdere Wmo-voorzieningen per buurt (2013)
3%
17%
6%
22%
3%
5%
7%
0% 10% 20% 30% 40%
Binnenstad centrum
Binnenstad oost
De Hofstad
Binnenstad Noord
Het Zand
Vughterpoort
Binnenstadstedelijk gemiddelde 10%
26
Bijlage 2: Literatuur
Rapporten:
Rossum, van Froukje, Leidelmeijer, Kees, Wever, Thierry, Ham, van den Marijke (2014),
Randvoorwaarden voor extramuraal wonen bij ZZP’s VV 01 t/m 04, RIGO Research, Amsterdam
Post, Harry, Poulus, Co, Galen, van Jaap, Staalduinen, van Willeke (2012), Wonen, zorggebruik en
verhuisgedrag van ouderen, Een kwantitatieve analyse, TNO, Soesterberg
Overige bronnen:
Bevolkingsprognose gemeente ’s-Hertogenbosch 2013-2030, FIB, Onderzoek & Statistiek
Gebruik Wmo in 2013, WeenerXL, informatie management
Gebruik AWBZ in 2013, HHM, Impact analyse maatregelen AWBZ gemeente ’s-Hertogenbosch
(oktober 2013)