lec esiin butets
TRANSCRIPT
![Page 1: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/1.jpg)
Ургамал амьтны эсийн бүтэц, ялгаа ба адил төст шинжүүд, эрхтэнцрүүд,
тэдгээрийн гүйцэтгэх үүрэг
ЭМШУИС-ийн БиоАнагаахын сургууль Биологи-Гистологийн тэнхим
Багш доктор Ц.Цогтхишиг
![Page 2: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/2.jpg)
Прокариот эсийн бүтэц
![Page 3: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/3.jpg)
Эукариот эс
• Эукариот эст бие махбодид ургамал, мөөг, амьтны аймаг хамаарна.
• Эукариот эсийн бүтэц - плазман мембран- цитозоль- эрхтэнцрүүд- оршихуун хэмээн нэрлэгдэх хэсгийг
агуулна
![Page 4: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/4.jpg)
Эукариот эсийн бүтэц• Плазман мембран –
эсийг хүрээлж орчноос хамгаалах, тусгаарлах үүрэгтэй
• Цитозоль – Эсийн доторх хагас шингэн орчин. Цитозоль, түүнд тодор байгаа эрхтэнцрүүд, оршихууныг нийтэд нь цитоплазм гэнэ.
• Эрхтэнцрүүд –эсийн тодорхой үйл ажиллагааг хариуцсан нарийн зохион байгуулалттай бүтцүүд.
• Оршихуун – Эсийн хүнсний нөөц болон шүүрлээс тогтсон түр зуурын бүтэц.
![Page 5: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/5.jpg)
Ургамлын эсийн бүтцийн бүдүүвч
![Page 6: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/6.jpg)
![Page 7: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/7.jpg)
• Бөөм нь 2-3 –аас 500 мкм (бэлгийн эс) хүртэл хэмжээтэй байна. Тусгай будгаар будаагүй тохиолдолд тод харагдахгүй. Бөөрөнхий буюу эллипс хэлбэртэй. Залуу эсэд гол төлөв төв хэсэгт байрласан бол яваандаа томорч буй хоосовчийн нөлөөнд эсийн зах руу шахагддаг.
• Хромосом агуулж байна.• Байцаа - 20, төмс – 48, буудай – 42,
сонгино -16, хус мод - 84 хромосомтой / ХҮН – 46 хромосомтой/
![Page 8: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/8.jpg)
Бөөм нь
• Бөөмийн хоёр давхар мембранан бүрхүүлтэй,
• Бөөмийн шингэн -кариоплазмтай, • Бөөмхөн / 1-2/• Бөөмийн олон тооны сүвтэй• Удмын мэдээлэл хадгалсан хромосом
агуулж байдаг
![Page 9: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/9.jpg)
• Хоосовч – вакуоль нь эсийн 70-90 хувийг эзлэх, эсийн шингэнээр дүүрсэн эрхтэнцэр юм. Хоосовч томрох, өсөх явцад ургамлын эсийн хэмжээ тэлж том болохын зэрэгцээ эс дотор даралт /тургор/ үүсч ургамалын босоо байдлыг хангадаг.
• Үүрэг нь: органик ба органик бус бодисыг өөрдөө шингээж агуулах
• Хоол тэжээлийн бодисыг хадгалах• Бодисын солилцооны задралын
бүтээгдэхүүнийг уусгаж үгүй болгох
![Page 10: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/10.jpg)
• Пластид - Хлоропласт- ногоон өнгөтэй /навч/ - Хромопласт – шар, улаан, улбар шар өнгөтэй / цэцэг, жимс, лууван/ - лейкопласт – өнгөгүй /ургамлын үндэс/• Хлоропластын хэмжээ 4-10 мкм урттай байх
ба өөрийн гэсэн ДНХ-тэй байна. • Дээд ургамлын эс 40-60 хлоропласт агуулж
байдаг.
![Page 11: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/11.jpg)
Хлоропластын бүтэц.• Давхар мембрантай: гадна ба дотор мембран• Доторх мембраны
хөндийг Стром гэнэ. Энд рибосом ба фермент агуулагддаг
• Дугуй шиг хэлбэртэй дотроо хөндий эдийг тилакоид гэнэ.
Энд хлорофилл байршина.
• Давхарлагдсан тилакоидууд нь грана үүсгэнэ
• Хлоропластын гол үүрэг бол фотосинтез
![Page 12: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/12.jpg)
Амьтны эсийн бүтэц
![Page 13: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/13.jpg)
![Page 14: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/14.jpg)
Nucleus TEM
![Page 15: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/15.jpg)
![Page 16: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/16.jpg)
![Page 17: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/17.jpg)
Бөөм• Давхар мембрантай. Гадна ба дотор талын
мембраны дунд хөндий байх бөгөөд түүнийг перинуклеарын хөндий гэнэ.
• Давхар мембраныг нэвт сүлбэсэн 80-90 нм өргөнтэй бөөмийн сүв олноор байдаг.
• Бөөмийн гадна талын мембран барзгар эндоплазмын тор болж үргэлжилсэн бүтэц үүсгэнэ.
• Бөөм нь хроматин, бөөмхөн, бөөмийн шингэнийг агуулна.
• Бөөмхөнд рибосомын РНХ нийлэгжинэ.
![Page 18: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/18.jpg)
Мембрант бүтэцтэй эрхтэнцрүүдийг
дотор нь 2 ангилж болох юм.• Давхар мембрант бүтэцтэйд
бөөм, митохондри орно• Дан мембрант бүтэцтэй эрхтэнцрүүдэд
- эндоплазмын тор / барзгар, гөлгөр /,
- Гольджийн бүрдэл
-лизосом
-пероксисом багтана
![Page 19: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/19.jpg)
![Page 20: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/20.jpg)
Эндоплазмын тор• Барзгар - БЭТ• Гөлгөр - ГЭТ• БЭТ нь мембранаас бүтсэн олон давхар
нугласан бүтэц. Нуглаас нь дундаа хөндий үүсгэх ба түүнийг цистерн гэж нэрлэнэ.
• Рецептор молекулын тусламжтай рибосомууд БЭТ дээр бэхлэгдэж уургийн нийлэгжлийг хангадаг. Нийлэгжсэн уураг БЭТ хөндийд хуримтлагдан мөхлөгт савлагдаж зөөвөрлөгддөг .
![Page 21: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/21.jpg)
![Page 22: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/22.jpg)
Рибосом• рРНХ ба уургуудас тогтсон 20 нм хэмжээтэй
том, жижиг хэсгээс тогтсон жижиг үрлэн эрхтэнцэр
• рРНХ бөөмхөнд нийлэгжинэ• Рибосомын бүтцэнд орох уургууд цитоплазмд
нийлэгжиж бөөмрүү ороод рРНХ-тэй нийлж рибосомын том жижиг хэсгийг үүсгэдэг
• Хэсэг тус бүр бөөмхөнд үүсээд бөөмийн нүхээр гарч цитоплазмд хоёул нийлж рибосом болдог
• Рибосом эсийн цитоплазмд чөлөөт ба бэхлэгдсэн хэлбэрээр оршдог
![Page 23: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/23.jpg)
![Page 24: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/24.jpg)
![Page 25: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/25.jpg)
• Гөлгөр эндоплазмын тор
БЭТ-ны мембрант бүтэц үргэлжилсээр ГЭТ болно. Тал бүр салаалсан нарийн суваг буюу уутан хэлбэртэй.
ГЭТ-д өөхний хүчил, фосфолипид, стероид нийлэгждэг.
ГЭТ сүлжээ элэгний эсүүдэд, ургамлын үрийн эсүүдэд давамгайлж байдаг.
![Page 26: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/26.jpg)
![Page 27: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/27.jpg)
Гольджийн бүрдэл• Бие бие дээрээ давхарлаж байрласан олон
уутанцар, төвдөө хавчгар хэлбэртэй, 5-10 мкм хэмжээтэй эрхтэнцэр.
• ЭТ-д нийлэгжсэн уураг, липид нь мөхлөгт савлагдан Гольджийн бүрдэлд хүрэлцэн ирж мембранаараа нийлж холбогдоно.
• Үүрэг нь: уураг, липидүүдийг ангилж савлан, бүтцийн өөрчлөлтөнд оруулж плазман мембран руу зөөвөрлөх.
• Лизосом, шүүрлийг мөхлөгүүдийг үүсгэнэ. • Зах буюу төгсгөл талаас жижиг ургацаг үүсэн
салж байдаг.
![Page 28: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/28.jpg)
Лизосом
• Мембран бүрхүүлтэй 0,2-0,5 µм хэмжээтэй мөхлөг.
• Протеаз, нуклеаз, липаз, хүчиллэг фосфотаз зэрэг 40 нэр төрлийн фермент агуулдаг. Эдгээр нь төрөл бүрийн молекулыг боловсруулах, задлах чадвартай.
• Дөнгөж үүссэн лизосомыг -Анхдагч лизосом гэнэ.
• Эндоцитозын замаар эсэд орж ирсэн цэврүүнүүдтэй холбогдсон лизосомыг - Хоёрдогч лизосом гэнэ.
• Үүрэг: эсэд хэрэггүй болсон зүйлийг энгийн молекул болгож задлах
![Page 29: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/29.jpg)
Пероксисом
• 0,3-1.5 мкм хэмжээтэй ЛИЗОСОМТОЙ төстэй эрхтэнцэр.
• Каталаза фермент нь Н2О2 / ус төрөгчийн хэт исэл/-ийг ус, хүчилтөрөгч болгон задалдаг.
• Пероксисомын бусад ферментүүд, фенол, шорголзсны хүчил,, формальдегид,, алкоголь болон бусад бодисуудыг исэлдүүлэхэд оролцдог.
![Page 30: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/30.jpg)
Митохондри- Эсийн энергийн станц
гэж нэрлэдэг. Хэмжээ нь
- 0,5 мкм өргөнтэй
- 7-10 мкм урттай
- 1 эсэд 1000 орчим
митохондри оршиндог
- хувилан хуваагддаг
- Өөрийн ДНХ-г агуулдаг
- Олон рибосомтой
- Эхийн талын
удамшилтай
•
![Page 31: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/31.jpg)
Mitochondrion, Electron Micrograph
![Page 32: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/32.jpg)
Митохондри- Гадна талын мембран нь гөлгөр
- Дотор талын мембран нь олон
нугалаастай, түүнийг крист гэж нэрлэнэ
- Дунд нь орших шингэнийг матрикс
гэнэ.• Эрчим хүч ихээр шаардагдах эсийн дотор
митохондри олноор оршино. Жишээ нь: элэгний эс, эр бэлгийн эс их агуулж байдаг.
![Page 33: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/33.jpg)
Плазман мембран• Эсийн плазман мембран нь уураг буюу
липидээс тогтсон эсийг гадна орчноос тусгаарлах, хамгаалах, бодисын солилцоонд оролцож эсийн тогтвортой байдлыг хангах үүрэгтэй эрхтэнцэр юм.
• 1935 онд Davson, Danielli нар эсийн мембран уураг+ липид+ уураг гэсэн давхаргаас тогтдог гэсэн загвар дэвшүүлсэн.
• 1972 онд Singer, Nicolson нар “шингэн мозаикан загвар” дэвшүүлж өмнөх загварыг шинэчлэж баяжуулсан
![Page 34: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/34.jpg)
![Page 35: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/35.jpg)
Липидын үе
• Мембраны липидын үеийг фосфолипид, гликолипид, стерол бүрдүүлдэгээс ихэнх хувийг фосфолипид эзлэдэг.
• Фосфолипид нь цэнэгтэй толгой, цэнэггүй сүүл хоёроос тогтоно.
• Цэнэгтэй толгой гадагш харж /гидрофиль-усанд дуртай /, цэнэггүй сүүл /гидрофоб- усанд дургуй/ бие биерүүгээ харсан байна.
![Page 36: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/36.jpg)
![Page 37: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/37.jpg)
![Page 38: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/38.jpg)
Липидын үе
• Фосфолипидын сүүл тосны ханасан хүчлээс бүрдсэн байх тохиолдолд липидүүд хоорондоо нягтарсан, зуурамтгай, хатуу хэлбэрт орсон байдаг.
• Фосфолипидын сүүл тосны ханаагүй хүчлээс тогтож байвал липид хөдөлгөөнтэй, урсамтгай шинж чанартай болдог.
• Липидын үе урсамтгай байх тутам мембраны нэвтрүүлэх чадвар дээшилж физиологийн идэвхит байдалд шилжиж, агуулагдах уургийн хэмжээ ихэсдэг байна.
![Page 39: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/39.jpg)
![Page 40: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/40.jpg)
Мембраны уургууд• Мембраны уургийг далайд хөвж яваа
мөсөн уултай зүйрлэх ба мембран дээр байрласан уургийг 2 ангилдаг:
• Интеграл уургууд – липидын давхаргыг нэвт сүлбэсэн байна
• Захын уургууд - липидын гадна , дотор талд байрласан байна.
![Page 41: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/41.jpg)
![Page 42: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/42.jpg)
Мембраны уургийн үүрэг
• К, Na, CI - ион зөөвөрлөхөд сүв болж оролцоно
• Ионудыг сонгоно нэвтрүүлэнэ • Макромолекул тээвэрлэж мотор уураг болно• Дохио, мэдээллийн молекулыг эс рүү
нэвтрүүлнэ / гормон, химийн бодис/• Ферментийн үүргийг гүйцэтгэнэ• Эсийн тулгуур хөдөлгөөний системийн
утаслагуудыг мембранд бэхэлж өгнө• Эсийн таних тэмдэг болж, эс хоорондын
холбоос үүсгэнэ
![Page 43: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/43.jpg)
![Page 44: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/44.jpg)
Phagocytosis
![Page 45: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/45.jpg)
Фагоцитоз
• Плазман мембран том молекул, нян, хоол тэжээлийн хэсгийг залгих замаар эс рүү оруулдаг.
• Хуурамч хөл үүсч орох зүйлийг хүрээлж авна
• Фагосом үүсч анхдагч лизосомтой нийлж фаголизосом үүсгэнэ
• Фаголизосомд задрал явагдаж эс шим тэжэлээ авна.
• Хэрэгцээгүй зүйлийг гадагш гаргана
![Page 46: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/46.jpg)
Receptor Mediated Endocytosis
![Page 47: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/47.jpg)
Receptor Mediated Endocytosis EM
![Page 48: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/48.jpg)
Exocytosis - Экзоцитоз
• Eliminating or secreting material from cell and replacement of plasma membrane
![Page 49: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/49.jpg)
Exocytosis EM
![Page 50: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/50.jpg)
Эсийн тулгуур хөдөлгөөний систем
![Page 51: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/51.jpg)
![Page 52: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/52.jpg)
Эсийн тулгуур хөдөлгөөний систем
• Микрофиламент / актины филамент/• Завсрын филамент• Бичил гуурс• Гурван утаслаг нийлж эс дотор торон
сүлжээ үүсгэн эсийн хөдөлгөөнийг хангах, хэлбэр хэмжээг тодорхойлох үүрэг гүйцэтгэдэг.
![Page 53: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/53.jpg)
• Микрофиламент : 5-7 нм голчтой янз бүрийн урттай, савх хэлбэртэй, актины бөмбөлөг уургаас тогтсон нарийн утаслаг
• Завсрын филамент: 8-10 нм голчтой утаслаг хэлбэрийн уургаас бүрдсэн эсийн тулгуур болж, эсийн хэлбэрийг тогтооход оролцдог
• Бичил гуурс: 24 нм голчтой альфа, бетта тубулин бөмбөлөг уургаас тогтсон, нэмэх, хасах төгсгөлтэй, уртын хэмжээ нь байнга өөрчлөгдсөн утаслаг юм.
• Бичил гуурс нь эсийн төв болоод шилбүүр сормусын бүтцэнд оролцдог
![Page 54: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/54.jpg)
![Page 55: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/55.jpg)
• Микрофиламентын байршил: эсийн зах хязгаарт байрласан байна
• Завсрын филамент: эсээр тархсан байх ба эс хоорондын холбоос үүсэхэд оролцоно.
• Бичил гуурс: Эсийн төв центриоль-ийг бүрхсэн уургийн нягтарсан үеийг центросом гэнэ. Центросомоос бичил гуурс эхлэлээ авч цацраг хэлбэрээр цитоплазмаар тархан байрлана.
![Page 56: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/56.jpg)
![Page 57: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/57.jpg)
Эсийн төв центриоль.
![Page 58: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/58.jpg)
Эсийн төв центриоль.
• Бие биедээ тэгш өнцөг үүсгэж байрласан хоёр богино бортгонцор,
• 0,3-0.5 мкм урттай, 0,2 мкм голчтой гурав гурваараа хосолсон 9 багц бичил гуурсаас тогтоно. Дундаа хөндий зайтай.
• Центриолийг хүрээлсэн уургийн нягтарсан үе байх ба түүнийг центросом гэж нэрлэнэ.
• Центриолийн нийлэгжил эсийн хуваагдлыг S шатын өмнөхөн эхэлж G2 –ийн төгсгөлд дуусаж 2 хос болох ба профазын шатанд эсийн хоёр туйл руу салж, хуваагдлыг ээрүүлийн утаслагийг үүсгэнэ.
![Page 59: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/59.jpg)
![Page 60: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/60.jpg)
Ургамал амьтны эсийн ялгаа
Ялгаат байдал Амьтан Ургамал
Вакуоль бага, байнга байдаггүй том, удаан байдаг
Пластид байхгүй байна
Центриоль байна байхгүй
Эсийн хана байхгүй бий
Нүүрс ус гликоген крахмал
Хооллолт гетеротроф автотроф
Хөдөлгөөн хөдөлгөөнтэй хөдөлгөөнгүй
Цочролын хариу ТМС ба шүүрлээр зохицуулагдана, мэдрэг ба хариу үйлдэл түргэн
ТМС үгүй, шүүрлээр зохицуулагдана, хариу үйлдэл нь удаан
Өсөлт Бүх биеэр Хязгаарлагдмал, тодорхой хэсэг нь өснө
![Page 61: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/61.jpg)
Structure Typical Plant Eukaryotic Cell
Typical Animal Eukaryotic Cell
Cell Wall Yes NoCentrioles No YesChromosomes Many Many
Cilia or Flagella Some present Yes, complex
Endoplasmic Reticulum Yes (some exceptions) Yes (some exceptions)
Golgi Complex Yes Yes
Lysosomes No Common
Mitochondria Yes Yes
Nucleus Yes YesPeroxisomes Common Common
Plasma Membrane Yes Yes
Ribosomes Yes Yes
![Page 62: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/62.jpg)
Eukaryotic and Prokaryotic Cell StructureCell Structure Prokaryotic Cell Typical Animal Eukaryotic
Cell
Cell Wall Yes No
Centrioles No Yes
Chromosomes One long DNA strand Many
Cilia or Flagella Yes, simple Yes, complex
Endoplasmic Reticulum
No Yes (some exceptions)
Golgi Complex No Yes
Lysosomes No Common
Mitochondria No Yes
Nucleus No Yes
Peroxisomes No Common
Cell Membrane Yes YesRibosomes Yes Yes
![Page 63: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/63.jpg)
![Page 64: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/64.jpg)
![Page 65: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/65.jpg)
![Page 66: Lec esiin butets](https://reader033.vdocuments.pub/reader033/viewer/2022061519/558a8168d8b42ad5278b457e/html5/thumbnails/66.jpg)