Ta’ Kerċem - Għawdex A.D. 1997 VO 0402

Festa Madonna tas-Sokkors Lulju 2011 - Nru. 14

permezz ta’ skema ta’ rebate ġdida li ħierġa fuq il-pannelli fotovoltajiċi

– 1 –

flimkien mal-poplu kollu Ta’ Kerċem tiċċelebra l-Festa Kontitulari

tal-Madonna tas-Sokkors

filwaqt li tfakkaril-bidu taċ-Ċelebrazzjonijiet

tal-15-il Anniversarjumit-Twaqqif tagħha

u l-100 sena mill-Konsagrazzjoni

tal-Knisja ParrokkjaliTa’ Kerċem

fil-jiem ta’ Festa 30 ta’ Ġunju –

10 ta’ Lulju 2011

– 2 –

• Preżentazzjoni 1• Dedika/Werrej 2• Editorjal 3• Messaġġmill-President 5• Messaġġmis-SindkuTa’Kerċem 7• Messaġġmill-KappillanTa’Kerċem 9• RapportAmministrattivmis-Segretarju 11• Kumitat2010-2011 14• Messaġġmill-Prokuraturtal-Festa 17• Messaġġmill-GħaqdaKażinital-Banda 19• Servizzi2009/Banedmistiedna2009/BandistiĠodda 20• L-Istorjatal-ArtalMaġġur 22• Kelmabejntnejn-Intervista 29• Tislimalilżewġpersonalitajiet 34• NifirħulilKan.DunLinoVella 36• Intervistamas-SurmastJosephSammut 39• Lirikatal-OratorioOmmnatas-Sokkors 43• ĠemmellaġġBandistiku 48• Il-BandaSanGirgorfit-TeatruManoel 50• Intervistama’Mons.FranġiskDebrincat 53• Id-Dedikazzjonita’knisjaqabelit-riformiliturġiċi 57• Is-Sengħatal-insiġbin-newl 62• Festubru’10 64• Ġrajjietl-GħaqdaMużikaliSanGirgor 67• Il-VjatkuSolenni 72• It-Tkomplijatal-binital-Każin 79• StevenMead’simpressions 81• L-Identitàta’Poplu 83• Teodolinda-Reġinatal-Longobardi 86• Rasil-Wardija 89• ProgrammFesta2011 94• Kelmata’Ringrazzjament/Armarġdidgħall-festa 99

p. 39

p. 81

p. 22

p. 50

F’din il-ħarġa:

F’isem il-President u l-Kumitatnixtiequ niddedikaw

il-ħarġa ta’ dan il-magazin lill-

Kan. Dun Lino VeLLaDirettur Spiritwali tal-

Għaqda Mużikali S. Girgor, Kerċem,fl-okkażjoni tal-25 Anniversarju

mill-Ordinazzjoni Saċerdotali tiegħu.

DEDIKA

Intervistamas-SurmastJ. Sammut

Steven Mead’simpressions

L-Istorjatal-Artal Maġġur

Il-BandaSanGirgorfit-Teatru Manoel

p. 89

Ras il-Wardija

– 3 –

Bi pjaċir qed inwasslulkomdan is-Souvenier-Programme,maħruġmill-GħaqdaMużikali SanGirgor fl-okkażjoni tal-Festi Kontitulari f’ġieh il-Madonna tas-Sokkors, iċċelebrati fir-raħalTa’ Kerċem.Din hija l-14-iledizzjonita’dinil-pubblikazzjoniannwaliudanifisserlil-GħaqdaMużikaliSanGirgor,samill-bidunetttat-twaqqiftagħhalurafl-1997,ħassetil-bżonnul-importanzata’danl-organulipermezztiegħutidħolfid-djar,mhuxbisstal-Kerċminkollha,immatasalukollgħandelufoħralita’kullsenajitolbunakopjata’dinil-ħarġa.

Bħas-soltu din il-pubblikazzjoni tagħti ħarsa lejn l-attivitajiet u l-aġendaprinċipalilitkunikkaratterzzatis-senalitiġikonklużaf’dawnil-ġranettal-FestaTitulari.Kifsertinnutawil-ħajjafiħdanl-Għaqdatagħnahijakatinama’taqtaxejnta’ħidmaukordinamentbejnil-KumitatAmministrattivtal-Għaqda,s-Surmastul-Bandisti,il-Membriul-poplukolluta’Kerċem.Iżdabarraminnhekk ser issibuwkoll artikli nteressantimarbutamal-istorja,l-kulturaul-folklorta’raħalnauta’pajjiżna.

Bħalma’ għamilna dawn l-aħħar snin qiegħdin nerġgħu niffukawpartisostanzjalimill-materjalta’dinil-pubblikazzjonifuqxianniversarjupartikularilir-rikorrenzatagħhomtkunqedtiġiċċelebrataf’dikis-sena.Għaldaqstantf’din l-edizzjoni ħsibna li nfakkru l-25 anniversarju tal-OratorioMarjan‘Ommnatas-Sokkors’likienittella’mill-Parroċċatagħnafl-1986,udanqednagħmluhpermezz ta’żewġ intervistiesklussivimal-Ex-KappillanMons.FranġiskDebrincat umal-kompożiturMro. JospehSammut.Rikorrenzaoħra speċjali ħafnagħalinahija ċ-ċelebrazzjoni tal-25Anniversarjumill-OrdinazzjoniSaċerdotali tal-Kan.DunLinoVella, liapparti liattwalmenthuwad-DiretturSpiritwali tal-Għaqda tagħna, huwawieħedmill-membrifundaturita’dinl-Għaqdausamit-twaqqiftagħhakienugħaduqribħafnata’kullpasslidinl-Għaqdatieħu.F’isemil-Kumitatnawgurawlumill-qalbAd Multos Annos!

Filwaqt li nittamaw li ssibu dak kollu li ħejjejna għalikom interessanti,nappellawlkombiexl-ewwelnettfejntistgħutinqdewbis-servizziul-prodottitad-dittiul-anġenzijilijirreklamawf’dinil-publikazzjoni.It-tieninappellawlkombiextapprezzawdawnil-publikazzjonijiet,mhuxbissgħas-sagrifiċċjilijsiruminndawkkollhanvolutibiexdinil-publikazzjonitibqatoħroġb’danil-livellgħolikemmta’kontenutkifukollta’preżentazzjoni,immawkollgħaliexdawnil-publikazzjonijietjgħinumhuxftitfit-tiswirtal-identitául-kulturatagħnalkollujservuta’referenzagħalriċerkaminnstudentiupersunioħralijħobbul-istorjata’ġensna.

Grazziwkolllill-kontributuriul-artikulistikollhatal-impennul-koperazzjonitagħhom.

Kelmtejn mill-Editur

Din hija Publikazzjoni tal-Għaqda Mużikali San Girgor, Kerċem u toħroġ darba fis-sena fl-okkażjoni tal-Festa Kon-Titulari tal-Madonna tas-Sokkors.

Il-fehmiet espressi fl-artikli pubblikati mhumiex bilfors dawk tal-Bord Editorjali.

Indirizz Postali:“Leħen il-Banda San Girgor”, Pjazza orvieto, Kerċem KCM 1360 Għawdex.Tel: 21566162jew permezz ta’ l-email fuq:info@bandasangirgor.org

© Kull dritt miżmum 2011

EditurnoeL BoRG

Ritratti:aRKiVju BanDa San GiRGoRaRKiVju PaRRoĊĊa KeRĊeM

joSHua GReCHjoe GRiManoeL BoRG

MonS. KaRM BoRGKan. Lino VeLLaRaYMonD GReCH

joHn CoRDinaHeRiTaGe MaLTa

LeWiS GRiMaanGeLo VeLLaSTeVen MeaD

Kontributuri:MonS. iSQoF niKoL Ġ. CauCHi

MonS.KaRM BoRGKan. Lino VeLLa

aRĊ. Kan. ReuBen MiCaLLeFMiCHaeL GRiMajoSHua GReCH

KeiTH j. aTTaRDjoe GRiMa

KaPP. Kan. BRian MejLaKDun RoBeRTo GauCi

MRo. joSePH SaMMuTMonS. FRanGiSK DeBRinCaT

LeWiS GRiMaMonS. ĠWann DiMeCH

STeVen MeaDanTon F. aTTaRDHeRiTaGe MaLTa

Muntaġġ tal-Qoxra:Żewġ avvenimenti prinċipali:il-100 sena mid-dedikazzjoni

tal-Knisja Parrokkjaliu l-kunċert fit-Teatru Manoel

Reklami: iL-KuMiTaT

Stampar:GoZo PReSS

www.bandasangirgor.org

– 4 –

BOV INFO - Cheque no.79 for EUR 5,500 on account ending 7088 was paid on 27-01-2010.

BOV INFO - Term Deposit account number ending 6053 was renewed to mature on 30-04-2010.

BO

V 2

8585

BOV SMS NOTIFICATION SERVICE2131 2020 I bov.comIssued by Bank of Valletta p.l.c.58, Zachary StreetValletta VLT 1130 - Malta

Your success is our goal.

The SMS Notification service provides accurate updates of your account activities throughout the day wherever you are. To apply, log on to our BOV 24x7 Internet Banking, visit one of our branches or our website www.bov.com where you can view the complete list of services available.

Terms and conditions apply.

keeping in touch with your accounts

Advert A4.indd 1 2/2/11 11:19:01 AM

– 5 –

Il-bniedemhuwadifferentiminnkwalunkweħlejqaoħrapartikolarmentminħabbal-kwalitàunikatiegħuillikapaċijaħseb.Huwaannimalilliminkejjaligħandumoħħbħal kull kreaturaoħra, kapaċi juża l-ħsiebtiegħu sabiex jasal għal diversi riżultati.Minkejjadankollu,bniedemjiddistingwiruħuminnbniedemieħorbil-modillibihkapaċijaħseb.Il-persunalitieqaftanalizzasitwazzjonimingħajrmatasalgħalpossibilitàhuwabniedemlimhuxkapaċijutilizzar-riżorsitiegħubl-aħjarmodpossibbli.Meta bniedem jiltaqàma’problema,janaliżżaha,jarax’inhil-oriġinitagħha,ujistudjaha.Peròhuwameħtieġ illi jkunhemmpassulterjuri–daklikapaċijasalgħalsoluzzjoni.

Huwaaktarxfenomenukomuni limetabniedemjiltaqàma’ problema jeħelmagħhamingħajrmajipprovajfittexsoluzzjonilitaqilgħumill-istatusquo.Tistàtgħidlil-ħajjahijaġabrakontinwata’esperjenziuliħafnadrabidawnl-esperjenzijoriġinawminnxiformata’intoppjewproblema.Il-bniedemjitgħallemminndawnl-esperjenzibillijipprovajirbaħfuqhomu jasal għal soluzzjoni konkreta tant li jegħlebkwalunkweostakoluu jibqàmiexi ‘lquddiem.Iva,meta bniedem iħares lejn il-ħajja b’mod pożittivkapaċijasalgħalsoluzzjoniaktarmalajrumajaħlixħin imprezzabbli imma jmurdirettgħas-soluzzjonigħalġidtiegħunnifsuugħalġidkomuni.

B’dan il-ħsieb f’moħħi,waqt li nħares lejn senaoħra ta’ ħidma tal-GħaqdaMużikali SanGirgor,illumngħid illi l-ħajjatagħhahijapropjubħalħajjata’kullbniedem–dammata’ġrajjietuesperjenzili kullwaħdaminnhom tippreżentalna sfida. Iżdal-Għaqdamawaqfitxmal-problemaimmagħamletdakil-pass‘ilquddiemuħarġetbis-soluzzjonibiexb’hekk setgħet tkomplimiexja ‘l quddiem.Hekkkiberid-dinamiżmutal-Għaqdaf’daklimantrabtitx

mal-passatiżdadejjemħarsetkifsertoħloqxiħaġaġdida.

Kullġurnatafihaesperjenza–ġrajjiet limiġburaflimkien jibnu l-iStorja ta’ Għaqda li tul dawnl-erbatax-ilsenawrietlidaklinbedalurafl-1997kelluveramentskopġenwin,għaxlimakienxhekk,kiekul-Għaqdama ratx il-progress li għamlet tul dawnis-sninkollha.Tuldawnis-sninhijakellhax-xortiillitiltaqàma’diversiesperjenzi,peròfilwaqt liħadetiż-żmientixtarrhommawaqfitxhemm.Dejjemsabetis-soluzzjonit-tajbaudangħenhatkomplimiexja‘ilquddiem.Sforzdinil-ħidmaillumnistgħungħidulif’perjodu

relattivament qasir l-Għaqda rnexxielha tfassalisem,toħloqidentità,tbiddelidea,utagħmelpassiliżgurwieħedqattmakienjimmaġinahom.Illummanitkellmuxminnsempliċigħaqdabħall-oħrajnimmaentitàlitagħmelunurlilkullminisegwiha.Il-ħidmatagħhahijatassewmiraklu,bil-għajnunata’diversifatturilijimmaterjaliżżawruħhomujagħmluhafostl-aktarpromettentif’pajjiżna.Is-sigriet ta’ dan kollu jinġabar b’mod sempliċi

f’sentenzawaħda:tiftakarfil-passat,tgħixil-preżentutoħlomfil-futur.Filwaqtlititgħallemmill-esperjenzjili għaddietminnhom, taħdembiex tikseb l-aħjarriżultat,filwaqtlitħares‘ilquddiemb’ideatġoddauesperimentiinnovattivi.B’dawnl-erbàkelmietnixtieq inwassal l-awgurju

tiegħi f’isem l-GħaqdaMużikali San Girgor fl-okkażjoni tal-Festa tal-Madonna tas-Sokkors ufilwaqtlinħarsu‘lquddiemb’modpożittivnżommuf’moħħnaligħalkolloxhemmrimedju.Melaqumuegħelbukifdejjemgħamilts’issa.

Il-Festat-Tajbalilkulħadd.

messaġġ mill-President tal-Għaqda Mużikali San Girgor,Dr. Joshua Grech, B.A., LLD., A.T.E.M., M. Juris

... tiftakar fil-passat,tgħix il-preżent utoħlom fil-futur

– 6 –

BringingBrilliancetoyourhomeOn the way to Ta’ Pinu.

Tel:2155 9048Fax:2155 2737E-mail:gozo@forestals.com

– 7 –

Għeżieżmembrital-GħaqdaMużikaliSanGirgoruħutiKerċmin,

Għadhom jidwu f’widnejja n-noti armonjużi upreċiżiħierġamill-istrumentital-bandistital-GħaqdaMużikaliSanGirgorwaqtil-programm“SpectacularSpectacular” imtellgħa b’tant suċċess fit-TeatruManoelfiFrarligħadda.ImmexxijaminnSurmastenerġetiku u żagħżugħ, il-bandisti tagħnawrewil-kapaċita’ sħiħa tagħhomu komplewnaqqxub’ittritad-deħebil-paġniglorjużita’dinil-BandaKerċmija.

Il-kunċert tal-Manoelli l i jpoġġili quddiemgħa j ne j j a s t ampasabiħa. Is-suċċess linkiseb kien jirrifletti xiħaġamportantiferm–l-għaqdaul-impenntal-Kumitat,tas-Surmastutal-Bandisti li joħorġub l - unu r i k o l l h a uallura r-riżultat ikun liisem il-Banda tagħnaj i tqiegħed f l- istesslivell ma’ Baned oħra bil-wisq antiki u diġa stabilitif’MaltauGħawdex.

Dan l-għan, fl-opinjoni tiegħi ntlaħaq, għaxfejn ikun hemm rieda tajba tasal.U tajjeb kiekunapplikawdanis-suċċesslikellhal-Bandatagħnagħalkullħaġaoħra li ssirfiħdandin il-Komunita’Kerċmija.Kullgħaqda,gruppjewindividwugħandujkollhom l-impennu r-rieda tajbabiexkollox isirfispirtukomunitarjuujżommuquddiemgħajnejhoml-interesstal-lokalita’tagħna.

Minnnaħatagħna,bħalamembrital-KunsillLokali,qednagħmludakkollulinistgħubiexngħinukemmufejnnistgħulill-għaqdiettagħna.Humal-muturta’dakkollulijseħħfiħdandinil-Komunita’.Aħnanemmnubisħiħlidawkl-għaqdietli jaħdmub’riedatajbaufl-aħjar interess tar-raħal tagħnagħandu jkollhomdakl-appoġġli jistħoqqilhom.Humajistgħujservu

wkollta’mudellgħalKerċminoħra,liforsijħossuhombierdajewmajagħtuxwisqkażta’daklijkunqediseħħf’dinil-Komunita’.

Jiennimtelab’kuraġġkbirmetanaf li l-għaqdietewlenintagħnaqedjaħdmuqatigħ,kollhafil-kamprispettivtagħhom.Irridpermezzta’danil-messaġġtiegħi nqawwi qalb il-Kumitat tal-GħaqdaMużikaliSanGirgorgħall-proġettkbirħafnalideħlingħalih

–jiġifieridaktat-tkomplijatal-binjakbiratal-KażinfiPjazzaOrvieto.Wisqniddejjaqmeta

nisma b’ċerta burokrazija udiffikultajiet li jħabbatwiċċu magħhom i l -Kumitat minn ċertaentitajiet u awtoritajiet.Hija verament sfortunaliminkejjalijsirugħaddta’ riformi,xortawaħdajibqa’ l-fatt li għadhateżistiħafnaburokrazijali qed twassal għaldewmien esaġerat uħafna spejjeż żejdabiex il-pjanijiet tal-Kumitatjiġuattwati.

L-appell tiegħi huwawkoll lilkomgħeżież residenti.Naflil-ġenerożita’tagħkomhijawaħdakontinwa.Danjixhduħil-proġettiliqedisirukontinwament,kemmfis-Santwarjutal-Parroċċatagħnauankemill-għaqdiettagħna.Kiekumajkunxgħaldinil-ġenerożita’kbira,żgurlidawnil-proġettiqattmajsiru.Ugħalhekk,nerġanappellabiexf’daniż-żmienimportantigħall-Bandatagħna,lejletil-bidutal-bini tat-tieni fażi tal-Każin, nuru l-ġenerożita’tagħna,għaxdakliserisirserikunmonumentieħorlijagħmelunurlilnal-Kerċmin.

F’dawnil-ġranetsbieħliqedngħixufihom,jiġifieril-FestaKon-Titulari tal-Patruna tagħna l-Madonnatas-Sokkors,nixtieqinwassall-awgurisinċieratiegħililkomilkollulill-familjaritagħkom.Il-Madonnatas-SokkorsuSanGirgoril-Kbiriżommuħarsithomfuqil-Komunita’Parrokkjalitagħnaufuqnalkoll.

messaġġ mis-Sindku Ta’ Kerċemis-Sur Joe Grima

Is-suċċess jinkiseb b’rieda tajba

– 8 –

– 9 –

[ kuntatt ]

Il-leħen tal-banda fil-festi tagħna għandu sehemimportanti.Lanqasbissnimmaġinawfestamingħajrbanda! Pero biex jindaqqu dawk il-marċi, hemmħafnaenerġija.Minjafkemmsigħatta’preparazzjonijkun hemmbiex jindaqqmarċ fit-toroq tagħna fil-ġranettal-festa.

Peroejjewnimmaġinawlixibandistmajippreparax–ma jmurxgħall-provi.U joħroġ idoqqkif ifettillu.Żgur li l-effett ta’ dak in-nuqqas tiegħu jinħass fil-bandakollhakemmhi. Il-ħsarassirmhux lilubissimma lill-organizazzjoni kollha ta’ dik l-għaqdamużikali.

Ħsibt li naqsam dan il-messaġġ magħkomgħaliex, ħbieb tiegħi, l-istess jiġri fil-knisja ta’ĠesùKristulisuppostkollha nagħmlu partim i nnha . Naħsebl i taqblu miegħi l ipersentaġġ qawwital-poplu tagħna ġiemgħammed fil-KnisjaKat to l ika u a l lurajgħid li hu nisrani.Pero, nisrani mhuxmgħa l l em , huwabħal bandist mhuxpreparat.

U hawnhekk irridinrodd ħajr l i l Allagħal dawk kollha fil-parroċċa tagħna lijħossul-ħtieġalijfittxut-tagħlim.Għall-grazzjat’Allafil-parroċċatagħnagħandnagħaqdietutagħlimgħalkullkategorijaugħandnanumrusabiħta’ġenituri,tfal,żgħażagħ,anzjanilihumamembrita’xigħaqdafejn qed jiġu ffurmati biexma jkunux insara tar-reġistrutal-Magħmudijaimmajkununsaralijagħmluminnkolloxbiex jgħixu l-impenn tal-Magħmudija.Bħalmabandist li jkompli jfittex it-taħriġhuwa ta’ġidkbirgħall-bandakollhakemmhi,hekkkullkullnisranilijiffrekwentaxigħaqdahuwabarkagħall-parroċċakollha.

Din is-sena qed niċċelebraw il-mitt senamill-konsagrazzjoni tas-Santwarju li jżejjen din il-parroċċa.NitloblilOmmnatas-Sokkorsflimkienma’SanGirgor il-Kbirbiex ilkollkemmaħnanifhmulil-Knisjamhixil-Knisjasabiħaligħandna–il-Knisjahijaaħna–kullwieħedukullwaħdaminna.Uallural-Knisjaf’Ta’Kerċemtkunsabiħajekkkullwieħeduwaħdaminna,inkunusegwaċidenjita’ĠesùKristu.Ubiexnaslugħaldan,irridunħossul-bżonnlimangħejjewqattinfittxut-tagħlim.

Jekk inħarsu lejn il-Banda tagħnanarawkemmsuċċessigħamletmatuldinl-aħħarsena.Biżżejjedinsemmul-Kunċertgrandjużli ttella’b’suċċessfit-TeatruManoel. Is-suċċessi kollha tal-banda jiġu

għax dejjem ifittxuli jiskopru l-ġdid –ma jikkuntentawx lijagħmlu kif is-soltujsir.J’Allalkollkemmaħnanimxuwkollfuqdan il-prinċipju: in-nisranilihuwakuntentbil-ftit talb li jagħmel,bil-quddiesatal-Ħadduxidrawwietoħraujieqaf hemm huwa‘l bogħodmilli jilħaqis-suċċessi li kisbetil-bandatagħna!

U għalhekk dannixtieqlijkunl-appelltiegħi:jekkil-Bambin

iridwaral-mistrieħtal-vaganzitas-sajf,il-parroċċatagħna terġa tirranka b’diversi opportunitajiet ta’tagħlim.Ejjanfittxudawnil-mumentibiexil-Knisjatagħna li din is-senaqed tfakkar il-mitt sena tal-konsagrazzjoni tagħha tkun tista’ tkomplimiexja‘lquddiembis-sehemta’kullwieħedukullwaħdaminna.

Minnqalbinawguralill-membrikollhatal-GħaqdaMużikali San Girgor, lill-familji tagħhom u lill-parruċċanikollhatagħnal-Festat-Tajba.

messaġġ mill-Kappillan Ta’ KerċemKan. Dun Brian Mejlak

Leħen il-Banda

– 10 –

– 11 –

Iż-żmienjgħaddimingħajrmajistennalilħadd.Senaoħratgerbet limagħhaġġibħidmasħiħaminndawkkollhainvolutib’ximodjewieħorfl-istorjatal-GħaqdaMużikalitagħna.Għandna nħossuna ferm kburin illi l-Għaqdatagħna hija attiva kontinwamentmatul ix-xhur kollhatas-sena.Dansabiextkomplitkabbardejjemaktarl-artimużikaliuxxerredil-kulturamhuxbissfil-ħajjasoċjalita’raħalna iżdasaħansitrabarramir-raħal.Wasalna fejnwasalnagħaliextuldawnl-erbatax-ilsenaliilhamwaqqfadin l-GħaqdaMużikali, kulħadd xammar il-kmiem ub’determinazzjoni ħadem u stinka kemm felaħ, għaxfejnhemmir-riedahemmis-saħħaul-għaqda.L-istessgħadujagħmelkullkumitatAmministrattivliqedimexxi,għaxjemmenf’daklijagħmelulijsirjitwettaqgħall-ġidtal-istessGħaqdaMużikali,ta’raħalnaub’sodifazzjonta’kullwieħeduwaħdaminna.

Wieħedmill-akbar għanijiet tal-GħaqdaMużikali ta’kull senahubla dubju ta’ xejn l-impenn fil-qasam tal-mużika.Matulis-senal-attivita’fil-Każintkungħaddejjakontinwamentsabiexisirudiversipreparamentifit-tagħlimtal-aljieviul-bandistisabiexjittejjebdejjemaktaril-livellmużikali.L-għanta’kullBandaħajjahu lipermezztal-mużikatagħhatqanqaldiversiħsibijietfostdawklijkunuqed jisimgħuu japprezzaw il-mużika. Il-mużika kapaċitbiddelil-burdatatal-individwilijafujapprezzawil-ħsejjesta’ għadd ta’ strumentimagħquda flimkien li tissarraff’armonijasħiħa.Danjiġiriflessukollfl-unita’ul-armonijali s-soċjeta’ fejn ngħixu irid ikollha sabiex inkununieseżemplarigħall-ġenerazzjonijietliġejjin.Hekkkifstrumentmajżommxit-tempumajdoqqxin-notilisuppostidoqq,uallurajinstemastunatumajaqbilxmasħabu,l-istessjista’jiġrimetafis-soċjeta’manimxuxħabelwieħedujkun

hemmminjipprovajiżvijalill-kumplamenttas-soċjeta’biħsibijietlil-għantagħhommhuxlijsaħħaħiżdaxikultantlijkisser.Danmajfissirxlikullindidwum’għanduxikolluopinjonijewfehmadifferentiminnta’l-oħrajn,anzisoċjetab’saħħithahimetakullindividwujingħataċ-ċansjesprimil-opinjoni tiegħu, pero’ iridu jinżammu f’armonija sħiħabejniethom.Infattigħandnanagħmluħilitnasabiexħaddmajiġimwarrabfis-soċjeta’,anziimħeġġeġsabiexjagħtidaklijista’bil-mezzitiegħu.Ta’miniħeġġeġbis-sħiħlit-tfaltagħnasabiexminneta’żgħirajidħluf’xigruppbħalmahil-GħaqdaMużikaliSanGirgor,lijgħinhommhuxbissfil-kreattivita’ tagħhomfil-futur, iżdawkoll il-fatt li humajiffurmawpartiminn grupp u jitgħallmu kif jirrelatawujintegraw fis-soċjeta’.Kull individwu,mill-kbir saż-żgħirgħandu jsib ftit ċans sabiex jirrilassa ftit lilu nnifsu ujagħmel xi ħaġa utli u differentimix-xogħol l-ieħor ta’kuljum.

Matul is-senahumadiversi il-kunċertiu l-lezzjonijiet lijsiru sabiex jittellgħuprogrammimużikali u strumentali.Appuntamentpopolarissimuta’kullsenamal-popluKerċmihuwa l-ProgrammMużikaliuStrumentali illi jittellgħafil-ġimgħatal-FestaTitularital-Madonnatas-Sokkors.Tista’tgħidlisaravvenimentmistenniminnħafna,kemmbandistikifukollpoplu.Żgurlis-suċċesstas-senaligħaddietbl-isem ta’Tune ‘n Concertmasetax jintlaħaq jekkmhuxgħajrgħall-bandistitagħna,taħtid-direzzjonitas-SurmastbravissimuMro.MarkGauci u tal-għalliema l-oħra, liflimkienmal-amministrazzjoni tal-GħaqdaMużikali ttella’Programmb’mużikavarjatagħall-gostita’dawkpreżentiulita’kullsenajintlaħaqlivelldaqshekkgħoli.

Tanthuhekklifix-xaharta’Awwissu,l-GħaqdaMużikaliSanGirgorġietmistiednamill-KunsillLokalital-Florianasabiex jerġa’ jiġimtella’ dan il-ProgrammMużikali fil-Floriana.Fuqinizjattivatas-SindkuNigelHollandflimkienmal-KunsillLokaliFloriana,likienwieħedmill-mistiednadistinitiuwaral-wirjaimpekkablimill-Bandatagħnabdewisiru t-tentattivi flimkienmal-GħaqdaMużikali sabiexjerġa’ jittella’ fil-Floriana.Tune ‘n Concert Reloadedlaħaqgħaldarb’oħralivellieċċellentilil-Bandatagħnakienetkapaċitoffrilill-follaliattendiet.Danseta’jseħħsforzid-diversipreparamentiusfidisabiexikunjista’jsirKunċertta’danil-livellf’Malta.Waqtdanil-Programmġieikkonsolidatukollġemellaġġbandistikubejnl-GħaqdaMużikaliSanGirgorus-Soċjeta’FilarmonikaVilhena,tal-Floriana,lijkomplijsaħħaħir-relazzjonitajbata’bejniż-żewġGħaqdietkifukollfrottir-rapporttajjeblijeżistibejniż-żewġKunsilliLokali.

rapport amministrattiv mis-Segretarjuis-Sur KEITH ATTARD B. Sc (Hons)

Sena ta’ ħidma kontinwa...

– 12 –

Però din is-sena inħossni ferm aktar kburi għaxminbarradawniż-żewġProgrammiMużikaliud-diversiservizzimużikali kemm fir-raħal kif ukoll barramir-raħal, il-Kumitat ħabrieki flimkienmas-Surmast ħarġubil-propostaillijittella’ProgrammMużikaliieħorf’Maltafuq skala nazzjonali.Qed nirreferi bla dubju ta’ xejngħall-ProgrammMaestużSpectacular Spectacular illi ttella’ fit-Teatru Nazzjonali, t-TeatruManoel, fil-Belt Valletta. Kburi ngħid illi inizzjattiva bħal din ġietorganiżżataf’danit-Teatrumill-GħaqdaMużikalitagħnastess.Inizzjattivaillikompliettgħolli ferm‘il fuql-isemtal-Bandagħażiżatagħnakifukollta’raħalna.Intwerabiċ-ċar limhuxil-kobor jewiż-żmienli jagħmlekgħaniusinjuriżdakemmintkapaċitolqotl-għanligħalihqedteżistil-Banda.Idejaillibiharidnanagħtuwkolltogħmażgħira lill-bandisti tagħna ta’ x’jiġifieri tkunmużiċistprofessjonali, untwerawkoll il-koboru l-progressivitàta’ din il-bandażgħażugħa li tissorprendi kull darba litoħroġb’xiideakreattiva.Żgurlidinis-seratasertibqa’mnaqqxab’ittritad-dehebfl-istorjatal-GħaqdaMużikalitagħna.Makinitxsfidażgħiraperogħaxkulħaddkiendeterminatuħademsenza interessi,waraġimgħatsħaħta’preparazzjonidanis-suċċessintlaħaqbladubjuta’xejnużgurlikullminattendajixheddakkolluliqedngħid.Il-Bandatagħnataħtid-direzzjonital-Mro.MarkGauci,flimkienma’diversikantantiuartistioħratawspettakluta’mhuxanqasminnsagħtejnunofsta’mużika,kantukoreografijamataqta’xejn.Is-siltietmagħżulakienukollha esegwiti b’kapaċita straordinarjamill-Bandistital-GħaqdaMużikaliSanGirgorflimkienma’xibandistioħramistiednafosthomis-solistIngliżta’famadinjijafuql-Ewfonjuustrumentitar-ramoħra,StevenMeadlikienil-mistiedenspeċjalital-GħaqdaMużikaliSanGirgorgħaldinl-okkażjoni.Waqtil-mawratiegħuf’pajjiżna,il-bandistitagħnaumużiċistioħrakellhomiċ-ċansunikulijattendugħaldiversilezzjonijietindividwalilitafis-salatal-Każin.

Kifdiġaaċċennajtaktar‘ilfuql-impenjimużikalioħraikunu f’diversi episodji tal-ħajja soċjali u reliġjuża ta’raħalnauta’gżiritna.Nistgħunsemmuż-żewġservizzimużikalifil-FestaTitularita’SantaLuċijaV.M.,waqtil-Purċissjonibil-Bambintal-Milied,fil-Karnivalta’Kerċem

organizzatmill-Kunsill Lokali, l-organiżżazzjoni tal-Purċissjonianimatatad-Duluri,uservizzmużikaliieħorwaqt id-Dimostrazzjoni biKristuRxoxt.Danminbarral-għaddkbirta’marċiuProgrammiMużikaliillil-Bandatagħna tkunmistiedna tagħti f’festi Titulari f’Parroċċioħrabarramir-raħal.

L-GħaqdaMużikalitikkontribbwixximhuxftitsabiexil-FestaTitularital-Madonnatas-Sokkorstkunorganiżżatab’suċċess, uminbarra l-ProgrammMużikali fi PjazzaOrvieto, iddoqq fi tlett ijiem oħra tal-festa. Il-Ħamis,minkejjalima’ħadniexsehembil-Bandatagħnaudanissir bħala rispett lejn il-Bandisti tagħna sabiexhumaukolligawduftitmill-festa,l-GħaqdaMużikaliSanGirgorkienet strumentali sabiex ħadet sehemwara nuqqasta’ diversi snin il-BandaSanĠużepp t’Għajnsielem,l i f l imkien mal-Banda Santa Marija taż-Żebbugakkumpanjat l-Istatwa taż-Żewġ fid-Dimostrazzjonipopolari.It-tieniservizztal-Bandakienfid-Dimostrazzjonibl-Istatwata’barraminnTriqGħajnTutaflimkienmal-BandaLeonetal-BeltVictoria.L-għadal-Bandatagħnakienet impenjata fil-Marċ popolari ta’ Lejlet il-Festa litelaqminn ħdejn il-Każin fi PjazzaOrvieto uwara lingħaqadmal-BandaPrekursurtax-XewkijabaqasejjersaTriqil-Kalandrijietfejnimbagħadinħaraql-ispettaklutal-Loghob tan-Nar tal-Art.Naturalment il-BandaSanGirgor sellmet bl-Innu tal-Inkurunazzjoni l-ħruġ tal-Istatwatal-Madonnatas-Sokkorsmis-Santwarjutagħhauwaraesegwietl-Innul-kbirta’Mro.WillieAttardminnfuqil-Planċierartistikuuwaraakkumpanjatil-Purċissjonib’InnijietuMarċireliġjużi.Waqtil-purċissjoniingħaqdumal-BandatagħnatlietbandistiġoddaKirstinXuereb,JasminXuerebuFaustineSchembri.

Matul din is-sena l-organizzazzjoni tal-Festi esterniserjiġuorganiżżatigħall-ewweldarbab’kollaborazzjonisħiħa bejn l-GħaqdaMużikali SanGirgor, l-Għaqdatal-ArmarMadonnatas-Sokkors,il-GruppDilettantitan-Nar,ul-Grupptal-Armarta’GħajnTuta.Waralil-Eċċ.TiegħuMons.IsqofMarioGrechħatarlilDunRobertoGaucisabiex ikunresponsabblimill-organiżżazzjoniul-koordinazzjoni tas-sehem tal-Għaqdiet tal-Parroċċa,sarudiversi laqgħatta’diskussjoniuattivitajietsabiex

– 13 –

tiġiorganiżżatabisħiħil-Festaesterna.Ta’minisemmili fost l-attivitajiet organiżżati flimkien kellna l-Pranzutal-Festata’SanGirgoril-Kbirlisarpropjufils-Salatal-Każintal-BandaSanGirgor,il-FieraFestatal-Għadirau l-B.B.Q. illi ser jiġi organiżżat fil-ġimgħa tal-Festa.Danminbarral-ġabrietappostab’risqil-festa.Persważlibil-ħidmata’dawnl-għaqdietubil-għajnunatal-poplukolluKerċmi,serikollnafestadenjaukbiralitixraqlill-Patruna tagħnaOmmna tas-Sokkors u li tgħolli isemir-raħal tagħna ta’ Kerċem, bħalma dejjem għamilna.L-GħaqdaMużikali tagħna kienetminn dejjemminnta’qudiemnettsabiex jinstabusoluzzjonijietpaċifiċiużżommrelazzjonitajbamhuxbissmal-għaqdietkollhatar-raħal iżdasaħansitrama’għaqdietoħrabarramir-raħal,bħalmahumad-diversibanedGħawdxin,Maltin,kifukolloħrajnbarraminnxtutna.L-GħaqdaMużikalikienet mistiedna fost l-oħrajn għall-festa ta’ SantaĊeċilja organiżżatamill-GħaqdaKażini tal-Banda ta’Malta, fil-Parroċċa ta’ SanĠorġ, fir-RabatGħawdex.Ta’minjgħidillidinis-senasertiġiospitatafil-Parroċċatagħna.L-GħaqdaMużikalitagħnaflimkienma’għaddta’għaqdietvolontarjioħraħadetsehemfl-ewweledizzjonital-Gozo International VoluntaryDayEvent (G.I.V.E)li ġiet imtella’mill-Assoċċazzjoni tal-GħaqdietmhuxGovernattivita’Għawdex.L-Għaqdasetgħettesebixximaterjal relatatmal-ħidma sħiħa tagħha lill-pubblikuġeneraliwaqtdan l-avveniment liwerabiċ-ċar kemmil-volontarjat f’pajjiżna huwa importanti għall-ħajja ta’kuljum.Bla dubju l-Għaqda tagħna kienet, għadha utibqa’minn ta’ quddiem nett f’dan ir-rigward. Dawnl-okkażjonijietiservusabiexisemir-raħalta’Kerċemseta’jixxandarb’kullunurfejnweral-qalbkbirata’danil-poplu.

Il-ħidma fil-Każin nistgħu ngħidu lima taqta’ xejn.Minbarra l-attivita’mużikali, l-amministrazzjoni tkungħaddejja b’għadd ta’ laqgħat importanti kif ukollkorrispondenzama’ diversi għaqdiet u entitajiet oħra.Matul din is-sena ġew organiżżati diversi attivitajietsoċjaliukulturalibħalngħiduaħnaHigh TeasuCoffee Mornings, ġiti għal Malta,Weekend break, il-Partytal-Milied għat-tfal kollha tar-raħal. Din is-sena ġietorganiżżatawkollattivita’ta’ringrazzjamentgħall-aljieviu l-Bandisti tagħna bħala inkorraġġament tas-servizztagħhomfil-Banda.DanminbarrażewġWeekendBreaksoffruti lill-Bandisti tagħna bi ħlas insinifikanti. Dawnl-attivitajiet kollha jsiruwkoll flimkienmat-tħabrik tas-SezzjoniNisafiħdanl-Għaqdailliminbarral-għajnunaimprezzabbli tagħhomwaqt dawn l-attivitajiet, jgħinufiż-żammatal-Każinb’modġenerali.

Attivitàoħraliissadaħletsewfil-Kalendarjutal-attivitajietta’ raħalna u ta’ gżiritna huwa l-FestivalTradizzjonaliuKulturaliFestubru f’Wied il-Lunzjata.Nistgħungħiduli din it-tieni edizzjoni ta’ dan il-Festival irnexxiet ukollb’suċċesskbirminnkullaspettbħalta’qabilha.Festubruhuwasimbolutad-dinamiżmulibihhijamogħnijal-GħaqdaMużikaliSanGirgorlitipprestaruħhabħalata’quddiemnettfl-iżviluppkulturaliuintellettwali.Barraminnhekkturiwkollid-diversita’tal-istessGħaqdalitippreżentahabħalawaħdalikapaċitadattaruħhaf’kullqasamtal-ħajjasoċjalita’gżiritna.Festivalorganiżżatfuqfirxata’tlettijiemsħaħfil-Wiedpittoresktal-Lunzjata,illimijietta’Għawdxin,Maltinubarraninapprofittawminnġranetsbieħikkaratteriżżati

minn xemx sħunau bnazzi u rħewlha lejn dan il-postta’naturamill-isbaħsabiex igawdul-atmosferaunikaul-attrazzjonijietpartikulari liġeworganiżżatifl-okkażjonita’ dan il-festival annwali.M’hemmx dubju li ingħatatpromozzjonilil-lokalita’tagħna,b’modpartikularil-Wiedil-Lunzjata, immawkoll għamlet ġieħ lill-organiżżaturi:il-Kumitat tal-GħaqdaMużikaliSanGirgor ta’Kerċem,u l-KumitatOrganizzattiv fi ħdanu li kien responsabblimill-Festival Festubru. Ir-ringrazzjament imur ukoll lill-Ministeru għalGħawdex li emmen f’din l-inizzjattiva ujappoġġjaankefinanzjarjamentpartimill-organiżżazzjoni.Is-suċċessjitkellemwaħdu, il-konkorrenzanumerużaul-interesslitqanqalfil-wirtnaturali,storikuuambjentalita’dinl-attivita’jimlienabil-kuraġġsabiexinħarsul’quddiemlejnedizzjonijietoħrauoħrajnsimilib’determinazzjoniub’impennakbar.

L-GħaqdaMużikalitasalukollgħandil-poplupermezztad-diversipubblikazzjonijietillitoħroġmatulis-senakifukollpermezztas-sitelettronikuillijilħaqlilkullpersunaf’kull rokna tad-dinja. Il-Ktieb li joħroġmill-Għaqdafl-okkażjoni tal-Festa tal-Madonna tas-Sokkors jiġiippubblikatb’modprofessjonaliħafnaufihmhuxbissmessaġġimid-diversidiriġentital-Għaqdaimmaminjierata’ informazzjonikulturaliusoċjali ta’raħalna.Is-senaligħaddietkienjitrattab’modspeċjalil-25anniversarjutal-Inkurunazzjonital-Inkwadrutitutlarimeqjumfil-KnisjaParrokkjali tagħna.Żgur liwieħedmill-aktarmezzi ta’komunikazzjoni popolari huwa s-sit elettroniku li ilujoperagħalkważisentejnfejnjaġġornalill-poplukolluta’Kerċemkifukolldawkin-niesl-oħraf’MaltajewbarraminnMalta l-ħin kollu b’informazzjoni fuq dak li qediseħħf’raħalna.

Madanakollu, minkejja x-xogħol kollu li jsir matulis-senażgurillimawaqafxix-xogħolfuqil-proġetttat-tkomplijatad-dartagħna.Proġettambizjużta’monumentlimhux biss ser ikunmogħni fil-ġmiel illi kapaċi toffriil-ġebla Għawdxija, iżda bil-wisq aktar minn hekkl-għan ligħalihser ikun jista’ jservib’modaħjarbħalaĊentruKulturaligħall-poplukollu.Żgur illidan jinvolvispejjeż kbar pero’ bil-għajnuna ta’ kulħadd, kulħaddbil-limitazzjonijiet tiegħu, din il-ħolma tkun tista’ ssirtanġibli.Il-qalbġenerużatal-poplutagħnakienetminndejjemu ċert li ser tkompli tagħtina identita’ f’dan ir-rigward.Nistgħungħiduliserikollnapalazzillijixraqlildinl-Għaqdaulir-raħalna.

M’hemmxdubjuillil-volontarjatf’raħalnahuwata’minifaħħruujħeġġu.Danisirpermezztal-għajnunakontinwalil-għaqdietvolontarjibħalmahil-GħaqdaMużikaliSanGirgorissibmingħandil-poplukollu,libladubjujsirmill-qalbugħaxgħandnagħalqalbnadakkolluli jagħtinaidentita’ta’raħaldifferentiminnoħrajn.Fl-aħħarnettmanistaxmanurixsentimenti ta’ringrazzjamentisinċieralil dawk kollha involuti b’ximod jew ieħor fl-GħaqdaMużikali,minb’moddirettuminnb’modindirett.Peròkulltipta’għajnunahijaapprezzata.Żgurlil-ebdakliemmajista’jwassalil-veraringrazzjamentilildawnin-niesiżdalihuċerthulihuwaapprezzattimmensament.

Nixtieq lill-poplu kollu ta’ Kerċem Festamill-isbaħmimlijaferħupaċi.Vival-Ommtagħnatas-Sokkors!!

– 14 –

Kumitat Ċentrali tal-Għaqda Mużikali San Girgor

2010-2011 President DR. JoSHuA GREcH B.A.,LL.D.,Adv.Trib.Eccl.Melit.,M.Juris Segretarju KEITH J. ATTARDB.Sc.(Hons.) Kaxxier NoEL BoRG Viċi-President JoE GAucI Arkivista JASoN BoRG DiretturSpiritwali KAPP. EMERITuS KAN. LINo VELLA Membri RAyMoND AzzoPARDI, FRANcIS GREcH, JoEL GRIMA

LL.B. KonsulentLegali DR. ALFRED GREcH LL.D.M.Juris Perit EMMANuEL VELLAB.E.&A.(Hons.),A.&C.E. Awditur MIcHAEL GRIMAB.A.(Hons.),Dip.(A.Sc.) SurmastDirettur MRo. MARK GAucI L.L.C.M.,F.L.C.M.,A.Mus.,L.C.M. AssistentSurmast MARVIN GREcH Għalliemtal-Allievi(Qasba) MARVIN GREcH Għalliemtal-Allievi(Ram) GEoRGE cAMILLERI Għalliemtal-Allievi(Perkussjoni) MIcHAEL cAMILLERI Delegattal-Banda JoSEPH SPITERI Webmaster cHRISToPHER GREcH SezzjoniNisa M’GRAcE BuTTIGIEG, M’RoSE BoRG, MARIJA VELLA,

MARIJA ATTARD, cARMEN GREcH, MARy SPITERI, MARy MERcIEcA.

MembriOnorarji MoNS. GREGoRIo VELLA PEP, SuR ANGELo VELLA, SuR EMMANuEL GAMBIN, KAPP. EMERITuS KAN. LINo VELLA, ARċ. KAN. REuBEN MIcALLEF, SuR cARMELo VELLA.

Il-Kumitat tal-Għaqda Mużikali San Girgor mal-Ewfonista Steven Mead

– 15 –

– 16 –

NorganizzawfuneraliminnMaltagħalbarrauminnbarragħalMalta

– 17 –

Kmieni din is-sena ġejtmiltub li naqdilill-parroċċa tagħna bħala responsabblimill-attivitajietesternimarbutamal-Festatal-Madonna tas-Sokkors.Dan ix-xogħolli qednagħmel iqanqal fija ċerti ħsibijietu riflessjonijiet, li jiena nixtieq naqsammagħkompermezzta’dinil-paġna.

Il-festa hijamument ta’ ħajja u attivita’fil-komunitajiet tagħna.Dan l-aspett tal-ħajjasoċjalihumarbutman-nisġakulturalita’ġensna;kultura ligħandhagħeruqfil-kristjaneżmu li għal ħafna sekli sawwarl-identita’ tal-poplu tagħna. Il-festa, ankedikesternahijaespressjonital-ferħnisranili ma jibqaxmagħluq bejn il-ħitan tal-knisja,immajħossil-bżonnukolllijoħroġbarrafit-toroqul-pjazez,ujespriniruħuf’lingwaġġ ta’kulur,ħsejjesuġesti; ferħ lijmurfid-djartagħnaujsirtiżjin,ilbies,ikel....Il-fidi,propjugħaxmhixxiħaġaastratta,immaesperjenzaeżistenzjalital-bniedem,inevitabilmenttoħloqkultura,jewmodta’kif

wieħedjgħixujesprimiruħu.Il-festitagħnahumawkollpartiminndinil-kulturakristjanaligħandnauallurahumaf’ċertusensxhiedata’kristjaneżmuli (flimkienma’elementioħra)kienkapaċijsawwaridentita’ta’poplu.Illumaħnawerrietata’dinil-kultura.M’aħniexwerrietapassivi,

għaxankellumdinin-nisġatkomplitiżviluppaquddiemnaussibforomġoddata’espressjoni.Madanakollurridunammettuwkollliqedngħixuf’soċjeta’lihijaprofondamentsekularizzata–kulturalmentkristjanaveru, immawkoll fejnil-fidiqedtiġimeqjusa bħala relikwa tal-passat. Is-sinjali ta’madwarnahumaċari.Inħoss lidan is-short circuitbejnkulturakristjanauħajja

sekularizzatahuperikoluż.Danjista’ jkundożaqawwijata’aljenazzjonibiexfilwaqtlinkomplinirrepetu(jekkmhuxukollnonfħuunżidu)ir-ritwali,ninsewlifil-fattaħnaatei(mingħajrAlla).Sinċeramentinħosslil-festitagħna,flimkienma’ħafnaaffarijietoħrajistgħuikunuritwalvojtlitilefl-għalfejnjeżisti.Udanma’jgħoddxbissgħall-marċijiet,immawkollgħall-liturġijitagħna.Huwafaċliħafnalininqabduf’danil-mekkaniżmubiexnagħmluunorganizzaw,mekkaniżmulixidrabijsirsfrenat,mingħajrmanindunawlidankollujista’jkunbużżieqakbirausabieħalitagħtinaftitpjaċir,immalihijadestinatalitinfaqa’.Ngħiddan,għaxjienawkoll,lifilwaqtlinsibruħinonfoħdin

il-bużżieqa,mill-bandal-oħranħosslibħalaKnisjagħandnanieqfu u naħsbu ftit. Per eżempju...irridu naraw jekk ċertutradizzjonjiet(liforsidarbakienuvalidi)illumsaruxmażramasaqajnalixxekkilna.Jekkhemmxproporzjonġustta’użuta’riżorsi(flus,ħin,enerġija....)bejndaklihuessenzjaliudaklihuaċċessorju.Irridunarawjekkil-festitagħnahumiexespressjoniverata’daklingħixumatulis-sena(ankeb’modkomunitarju,umhuxbissstrettamentprivat),jewinkellahumiexmumentiżolat u skop fih innifsu. L-eżami tal-kuxjenza qattma hueżerċizzjufaċli,immahuwamportantigħaxipoġġikfir-realta’tiegħekinnifsek,ankejekkdinir-realta’mhuxdejjemtpaxxik.Jallajkollnal-kuraġġlinagħmludanl-eżerċizzju,mhuxbiexinqattgħuil-libsa,immabiexqabelnilbsul-libsaninħaslu.Għaliex qed nagħmlu festa?....għaxwasal Lulju?....biex

nagħmlubħalħaddieħor?...biexnieħdupawsaf’dinil-ħajjamonotona?...għaxgħandnaxiħaġalirriduniċċelebrawha?Il-festat-tajbalilkulħadd!

Għaliexqed nagħmlu festa?

rmessaġġ mill-Prokuratur tal-FestaDuN RoBERTo GAucI

L-Anġlilijidhrumat-titlita’dawnil-messaġġihumapitturi(2010)tal-artistManuelFarrugiaujinsabufil-penewijiettal-planċiertal-Banda.

– 18 –

Bags BagsJ. Buhagiar

Supplier of:Plain & Printed Paper & Degradable Plastic Bags

Refuse Bags, Freezer bags, Boutique Bags Etc.

“SantaMarija” No. 6Mikelang Sapiano Str.Zebbug Malta ZBG 05

Tel: 21468812 Mob: 9942 6129email: jbuh28@gmail.com

GaulosExclusive ArtRakkmu għall-Knejjes, Każini,kostumi ta’ personaġġi Bibliċi u minjaturi tal-mudelli tal-knejjesKull tip ta’ pitturaminn artisti bravi barranin.

9, Triq Sir Arturo Mercieca – Rabat, GħawdexTel: 21564401 / 27564401 Mob: 79564401e-mail: contact@eastermalta.org

– 19 –

Ninsabufistaġunieħortaċelebrazzjonijiettal-festi.Nawguraw li jkollna stagun tajjeb bħalma kellnas-sena li għaddiet, fejnwara li nifhmu li l-iskopprinċipalital-festahuwareliġjuż,immagħandujserviwkoll ta’okkażjoni ta’ ferħugħaqdafil-parroċċiul-komunitajiiettagħna.

Għaddejnasenatastennijadwaril-pubblikazzjonirivedutatad-dokumentdwariċ-ċelebrazzjonijiettal-festi esterni wara lisaretil-konsultazzjoniu diskussjonijietma’dawk kollha involutifil-festi kif ukollmal-pubbliku.Għalkemmma q b i l n i e x k i fk i e n p r e ż e n t a t ,imma d-dokumentserva biex nieqfu,neżaminawu narawfejnaħnasejrinwaqtiċ-ċelebrazzjonijiettal-festi.Opportunitáfejn il-mexxejja tal-Għaqda ke l l homdiversi laqgħatmal-awtoritajiet tal-Knisjauġiestabbilitdjaloguli għandu jawguratajjebgħalfutur.Nafuli dawk li għandhomveru l-festi għal qalbhomhumapreokkupati dwarċertamġieba li ma tixraqx f’ċerti mumenti taċ-ċelebrazzjonital-festa.

Ninsabu sodisfatti bil-mod kif tmexxew id-diskussjonijietfejnintwerasensta’responsabbiltáu rispettminn dawk kollha nvoluti. Sar qbil dwarħafnamill-puntiupropostilitressquf’diversilaqgħatġeneralilil-Għaqdasejħetappostadwarid-dokument.It-twaqqiftal-kumitatta’kordinamentf’kullparroċċasejjer jgħin biex jinqatgħu ħafna piki bejn gruppital-istess festa u jitwaqqaf djalogumal-Kappillan.Għadumasarxqbildwarl-operattal-KummissjoniFestaParrokkjali li sejra tissostitwixxi l-Kumitati

eżistentital-Festa.Filwaqtliaħnam’għandnaebdadrittnindaħlufl-istrutturi tal-Knisja, immagħandnakulldrittlinkununafufid-dettallkifdinil-Kummissjonisejratiffunzjonamal-entitajietl-oħrakonnessimaċ-ċelebrazzjonital-FestiEsterni,fosthommal-Każinital-Banda,u l-aktar f’dawk il-parroċċi fejn il-Każintal-Bandajorganiżżal-festakollhahuwa–il-Baned,l-Armarun-Nar.Puntimportantihuwal-KummissjoniFestax’sehemuawtoritásejjerikollhafil-Kumitat

ta’kordinament.Aħnaottimisti li bir-riedatajba ta’ kulħaddmandumux ma naslugħal ftehim aħħaria ċ ċ e t t a b l i g ħ a lkulħadd.

I r r i du nesp r imul - a p p r e z z am e n ttagħna għal ħidmablawaqfienimwettqam i l l - K a ż i n i t a l -banda f i l - gże j j e rMaltin b’risq il-festitradizzjonali tagħna.Il-festijirrikjeduħafnauħafnaxogħoltulis-sena kollha u li makienx għall-impennta’ ħafna voluntarjatmanafuxx’futur jistá

jkollhom il-festi.Ħafnahuma l-Każini tal-Banda liqedjiffaċċjawproblemita’sostennfinanzjarjubiexikomplujwettqudanix-xogħol.Għalpajjiżnal-festihuma industrija. Għalhekk hemm bżonn aktargħarfienugħajnunagħaldanmill-Istatuminndawkli l-festi għalihom huma okkażjoni biex iħaxxnubwiethomimmaqattmajagħmluxikontribut,udawnjinkludul-aġenzijilijorganiżżawżjaratfl-irħulagħat-turistibħalaattrazzjoniunikatradizzjonalital-Maltin.

L-GħaqdaKażini tal-Banda tieħu l-okkażjoni tal-Festa, fil-Parroċċa ta’ Kerċem f’gieh il-Madonnatas-Sokkorsbiex tawgura lir-residenti u lil dawk lijaħdmugħaliha–IL-FESTAT-TAJBA.

Messaġġfl-Okkażjoni tal-Festa mill-Għaqda Kazini tal-Banda

– 20 –

BANDISTA ĠDIDA GĦALL-FESTAFir-ritratttidherl-alljieval-ġdidaJoyce Xuerebflimkienmal-għalliem tas-sezzjoni tal-qasba uAss.SurmastMarvinGrech,dinsertoħroġiddoqqgħall-ewweldarbamal-BandaSanGirgorfl-okkażjonital-Festatal-Madonnatas-Sokkors2011.

2011

SERVIZZI LI ĦADET SEHEM FIHOMIL-BANDA SAN GIRGOR FL-2010

BANED LI ĦADU SEHEM FIL-FESTA TAL-MADONNA TAS-SOKKORS 2010BandaSan Girgor,Kerċem ProgrammMużikali“Tune’nConcert” Dimostrazzjoni tal-Ġimgħabl-istatwa tal-Madonna tas-

Sokkors Marċta’lejlietil-Festa Daqqtal-Innul-KbiruPurċissjoninharil-FestaBandaSanta Marija,Żebbuġ Dimostrazzjonital-Ħamisbl-istatwataż-ŻewġBandaSan Ġużepp,Għajnsielem Dimostrazzjonital-Ħamisbl-istatwataż-ŻewġBandaLeone,BeltVictoria Dimostrazzjoni tal-Ġimgħabl-istatwa tal-Madonna tas-

SokkorsBandaPrekursur,Xewkija Marċta’lejlietil-FestaBandaMaria Mater Gratiae,Ħaż-Żabbar Marċtal-ĦaddFilgħoduBandaMnarja,Nadur MarċuProgrammMużikalinharil-FestaBandaIte ad Josef,Qala Marċtal-aħħar

Data Post Okkażjoni Tipta’Servizz

16.02.2010 BeltVictoria Defilètal-Karnival Marċital-Karnival14.03.2010 Kerċem FestaTitularita’SanGirgor MarċiReliġjużi24.03.2010 Kerċem Programmta’MużikaSagra ProgrammMużikali26.03.2010 Kerċem Purċissjonitad-Duluri MarċiFunebri04.04.2010 Kerċem Purċissjonita’KristuRxoxt MarċiBrijużi30.05.2010 Kerċem AnniversarjuMons.GirgorGrech MarċiBrijużi26.06.2010 Xewkija FestaSanĠwannBattista MarċiBrijużi27.06.2010 Nadur FestaSanPietruuSanPawl Dimostrazzjoni07.07.2010 Kerċem Jumil-BandaSanGirgor ProgrammMużikali09.07.2010 Kerċem FestaMadonnatas-Sokkors Dimostrazzjoni10.07.2010 Kerċem FestaMadonnatas-Sokkors MarċiBrijużi11.07.2010 Kerċem FestaMadonnatas-Sokkors Innul-KbiruPurċissjoni01.08.2010 Qala FestaSanĠużepp MarċiBrijużi14.08.2010 BeltVictoria FestaSantaMarija MarċuProgrammMużikali19.08.2010 Floriana ĠemellaġġBandistiku ProgrammMużikali21.08.2010 Żebbuġ FestaSantaMarija,Żebbuġ MarċiBrijużi11.12.2010 SantaLuċija FestaSantaLuċija MarċiBrijużi13.12.2010 SantaLuċija FestaSantaLuċija MarċiBrijużi23.12.2010 Kerċem Purċissjonital-Bambin Għanjiettal-Milied

– 21 –

– 22 –

JiktebMons. carmelo BoRG, Cap.S.S.

FL-OKKAŻJONI TAT-30 SENA MID-DEDIKAZZJONI TAL-ARTAL MEJDA

L-ISTORJAtal-Artal Maġġur fis-

Santwarju Parrokkjali ta’ Kerċem

L-artal, li fih innifsu huwa simbolu ta’ Kristu,jikkostitwixxielementmill-aktarbażikuuċentrali lijinsabfil-qalbata’kullċelebrazzjoniliturġikalissirfil-knejjes tagħna l-insara. L-istorja tal-artal bħalapostfejnisiris-sagrifiċċjuhijaqadimadaqsl-istorjatal-bniedemprimittivlifittexjiltaqa’ujagħmelkuntattmad-divinità.

Fil-Patt il-Ġdidl-artalsaril-mejdatas-sagrifiċċju,fejnKristunnifsu joffri ruħu lilAllaMissieruhekkjiġġeddedkulldarbab’modmisterjużis-sagrifiċċjutal-Kalvarju.Lilnalinieħdusehemfiċ-ċelebrazzjoniEwkaristika,Kristujagħtinasehemminndinl-offertaqaddisakullmetaaħnanieħdusehemnamill-artalfit-tqarbin imqaddes.Difatti, fil-knisja tal-bidu kienemfasizzatdanl-aspettta’iklafiċ-ċelebrazzjonital-

i i

– 23 –

Ewkaristija.(1Kor10,21).Terminoloġijainqaskomunikienet dik li temfasizza l-aspett sagrifikali (Lhud13,10).Mal-medda taż-żmien,meta l-Ewkaristijabdiettkunseparatamill-kuntestta’ikla,l-Ewkaristijabħala “sagrifiċċju” bdiet tieħu iktar importanza.Uminnhawn ’ilquddiem l-insara tar-RitLatinbdewjitkellmumill-“altare”,(artal,fis-singular)b’differenzagħall-“altaria”,(artali,fil-plural)użatimill-pagani.

L-Artal Fil-Knisja Tal-Ewwel ŻminijietFl-ewwelżminijiettal-Knisja,l-artalkienmejdażgħiratal-injamlid-Djakniaktarxkienujieħduħsiebiġibuhaf’nofsil-ġemgħametajkunwasal il-waqttal-Liturġijatal-Ewkaristija,ufuqhakienujpoġġul-ħobżul-inbidgħas-sagrifiċċju.Għalkemml-artalital-injambaqgħuużatisas-sekluVIu forsiaktar tardukoll,mis-sekluIV ’il qudddiembdew jintużawartali tal-ġebla fissimal-paviment flok l-artali portabbli.Wara l-paċi ta’Kostantinu,metal-persekuzzjonijietgħaddewul-Knisjaħarġetmid-dlam tal-katakombi ubdew jinbnew il-knejjes insara, l-artal tal-ġeblafissbeda jieħu l-postċentralifil-postijietimqaddsadestinatigħall-kultdivin.

Il-kotra tal-artali fl-ewwel sekli tal-kristjaneżmukienuspeċita’mejdalitistrieħfuqkolonnawaħda,xidrabifuqtlietajewerba’kolonnili,fil-mensajeweżattament taħt l-artal, kienu jitpoġġewxi relikwijital-martri.Xidrabikienumibnijafuql-istessqabartal-martri. Kienu jkunu f’post ċentrali minn fejnl-insaramiġburakollhakienujistgħujaraw,uallurajipparteċipawb’modsħiħfis-sagrifiċċju.Biż-żmien,wara li l-artal tressaqmal-ħajt tal-abside, il-mejdaflokfuqerba’kolonnibdiettitkaħħalma’blokkikbartal-ġebel biex tidher qisha blokkawaħda.Aktartarddaħlet id-drawwali fuq l-artal iqiegħduxbihatta’Kristu,tal-Madonna,utal-Qaddisinb’xeniminnħajjithom, jewminsuġa fuq arazzi, jew skolpiti fl-injam,jewfl-irħam,jewsaħansitrafil-fiddajewfid-dehebmastizz,jewukollpitturaxidrabif’formata’trittikujewpolittiku.Metal-artalbedajitqiegħedmal-ħajttal-absidedawnix-xbihatallurasaruħaġawaħdamal-artal.Danġaral-iktarfiżmienir-rinaxximentul-barokkmetadaklifil-bidutqiegħedfuql-artaljewwaral-artalbħalatiżjin,sarħaġawaħdamal-artalu qisu parti importantiminnu.Maż-żmien żdiedukolll-iskannelufuqu,bdewjitpoġġewix-xemgħatlil-Akkoltikienujġorrufil-purċissjonital-introjtulifil-bidukienujitħallewfl-artmadwarl-artal,imbagħadbdewjitpoġġewfuql-artal,sakemmultimamentbdewjitħallewhemmankewaraliċ-ċelebrazzjonikienettintemm.Uminnhawnoriġinatid-drawwalifuql-artalikunhemmdakis-settgandlieribix-xemgħat.Maż-żmienf’xiokkażjonijietta’ċelebrazzjonijietsolenni,bħal ngħidu aħna l-Festi titulari u l-Kwaranturi,bdew jitpoġġew diversi settijiet ta’ gandlieri bix-xemgħat.Hekkwasalsażmiennal-artalmaġġurkifsal-ġurnatatal-lumgħadnanarawhf’xiknejjesfejn

ir-riformamitlubamill-KonċiljuVatikan IIgħadmaġietximplementatafis-sħuħijatagħha.

L-Ewwel Artal Fil-Knisja Ta’ San Girgor: Artal PrivileġġjatHekk kien preċiżament l-ewwel artalmaġġur fil-knisjata’SanGirgorlinbnietf’nofsis-sekludsatax.Kienartaltal-ġebelbiskannelantiktal-injamaħmar,skolpitundurat.Kienimressaqmal-ħajttal-absideeżattament taħt l-ikonaprezzjuża li tirrappreżental-qaddisin patruni ta’ dan ir-raħal: SanGirgor ul-Madonna tas-Sokkors.Nerġa’ ngħid, kien artaltal-ġebel,immamakienjonqsuxejn:“tuttogiusto,nuovo, ed a regola” .Hekk jiddeskrivih ir-rapporttal-VistaPastorali tal-IsqofMons.AntonioGrechDelicatalisaretfis-sena1869.

KienArtal Privileġġjat (Artale Privileggiato inPerpetuo),unurmogħtibiBreviPontifiċjutal-Papa(illum Beatu) Piju IX nhar it-28 ta’ Novembru,1862.Artalprivileġġjatkieniffisserxiħaġa!L-artaliprivileġġjati,limarbutamagħhomħafnadrabikienikun hemm indulġenzi speċjali, kont issibhom fiknejjes ubażiliċi kbar bħalSanPietru fil-Vatikan,f’Lourdes,ufiknejjesoħramagħrufabħalaċentrijewdestinazzjonita’pellegrinaġġi.Danżgurkienġiehkbirliingħatalill-knisjatagħnametakienetgħadhabissViċi-Parroċċa!…Niftehmu,kienhawnknejjesoħraf’pajjiżnalikienujgawdudanil-privileġġ.

Ta’minifakkarliPijuIXkienmhuxbisssuċċessurta’SanGirgor bħalaRagħaj universali tal-Knisja,

Beatu Papa Piju IX

– 24 –

– 25 –

immakienukollwieħedmill-Papietl-iktardevotital-Madonnatas-Sokkorslimatulil-pontifikattwiltiegħu(1846-1878), ippromwova bis-sħiħ id-devozzjonilejha.Umaninsewx:fuqdanl-artal,fil-partisuperjurital-kwadrutitulari,tiddominal-Ommtas-Sokkors,ir-ReġinaCoeli,ikonaprezzjużalitpittretfil-BeltEterna(1854),fiżmienil-pontifikatta’PijuIX.

It-Tieni Artal Maġġur – Illum It-“Turris Eucharistica”l-ewwelartalmaġġurlikienhawnfil-knisjata’SanGirgorbaqa’hemmsakemmtkabbretil-knisja(1907-1910),metaminn sempliċement navatawaħda litwassallejnl-absidelikienet tħaddan l-artalmaġġur bil-kwadrutitulari fuqu, ħadet il-formata’saliblatinkifnafuhallum.

Meta tkabbret i l-kn is ja par rokk ja l ita’ Kerċem, u alluranbena wkoll i l-kor,l-artal maġġur li fil-bidu kien eżattamenttaħt il-kwadru titulari,inqala ’ minn mal-absideu tpoġġabejnil-pilastrimaġġuriminnfejn il-kongregazzjonikollha (allura ankedawk li kienu jkunufil-kappelluni) setgħuisegwuujipparteċipawfiċ-ċelebrazzjonijietsagri.Fil-11ta’Marzu1910,metakienetġietinawgurata l-KnisjaParrokkjali li kienetgħadha kif tkabbret,kientbierekukolldanl-artal maġġur ġdid.Imbagħad kien ġieikkonsagratmill-IsqofMons.GiovanniMariaCamilleri meta saret id-Dedikazzjoni tal-KnisjaParrokkjalinharit-22ta’Ottubru1911,eżattamentmittsenailu.Danit-tieniartalmaġġurkiental-irħamuddekoratbil-bronż.Inħademmid-DittaSare`,ukiensewa£100.L-ispiżakollha tal-artalkienet tħallsetmill-familjaSaliba(ta’Gejzu).Danl-artallikonttitla’għalihb’żewġtarġietbaqa’f’postusas-sena1980meta,biextkunimplimentatar-riformamitlubamill-KonċiljuVatikanII,kientpoġġaf’postul-artalmejdatal-irħamlinarawllum.

Mill-1980 ’l hawn, dak it-tieni artalmaġġur (tal-irħam)waralisaruluxiadattamentiualterazzjonijiet,tpoġġafil-kortaħtil-kwadrutitulariusal-lumgħadujservibħalaTurrisEucharistica.Ix-xogħolfuqit-TurrisEucharistica kien tmexxaminnGirgorMercieca(tal-Bieba).

Wieħediridjgħidukollliwaral-Konċilju,b’inizjattivatal-KapppillanDunNikol Vella (1966-1973), kiensar provizorjament artal tal-injam portabbli litpoġġaquddieml-artalmaġġur.Danservagħalxisninmetal-quddiesakienetreġgħetbdietissirbil-qassisiħareslejnil-poplukifkienisirfl-ewwelseklital-Kristjaneżmu.Din ta’ artal quddiem l-ieħorma

kinitx xi ħaġa ideali.Fuq i l -presbi ter jugħandu jkun hemmbiss artal maġġurwieħed. Id-dehra ta’żewġ artali, wieħedquddiem l-ieħor, fuql-istess presbiterjuhijastonaturaliturġikamill-akbar!

I l l um f i l - k n i s j aparrokkjalita’Kerċem,l-artalmaġġur huwal -ar ta l mejda tar-rħam li tpoġġa f’postaktar ċentraliwara lifl-1980 kien tkabbaril-presbiterju.Hekkil-poplu jsegwi aħjar, ujistàjipparteċipaaktar.Kienet ideja tajba lil-artal ta’ qabel manqeridx għal kollox.Instabet soluzzjonibiex mingħajr maġie ssagr i f ikat i l -patrimonju artistikutal-knisja, (u hawngħandi f’moħħimhuxbiss l-artal innifsuimma wko l l t an t

oġġettiprezzjużioħralijintramawfuqubħalmahumaapparatta’rakkmufin,l-appostli,il-fjurettital-ganutelleċċ.), sar l-addattament neċessarju biex il-knisjaikkonformatruħhamar-riformamitlubamill-VatikanII.

It-Tielet Artal Maġġur : L-Artal MejdaIllumil-Knisjatridlil-artaljerġa’jkollus-surata’mejda,li fuqha ċ-ċelebrant joffri s-sagrifiċċju b’wiċċu lejnin-nieskifkienisirfil-knisjabikrija.Iżdagħalkemmnistgħungħidulif’kullknisjagħandnal-artalmejda,qalbħafna“dilettanti”għadhamarbutamal-artalta’

– 26 –

Il-fondgħall-artalil-ġdidinfetaħfl-1979.Il-KappillanDebrincat,kważikullġimgħa,kienjagħtirendikonttal-offertilikienujidħlu,un-niesbaqgħujikkontribwixxuġenerożamenttuldikis-sena,usaħansitrasasenawara-għallinqassas-27ta’Lulju1980-metal-artalkien diġa` tqiegħed fil-post. Fost dawk li għamlul-offertitagħhomkienhemmpersunalif’Mejju1980tatis-sommata’Lm145bil-għanspeċifikulijinxtaraċ-ċomblifuqukellujitpoġġal-artal.

Il-kuntratt tal-artalsarbejnAlfredZahra lidehergħal E. Theuma & Co. Ltd. u l-Kappillan DunFranġisk Debrincat għall-parroċċaTa’ Kerċem,preċiżamentnharleljetl-Imnarja,28ta’Ġunju1979.Ix-xogħolfl-irħaminħademmid-DittaCav.Tem.Sarti–Pietrasanta(Lu)fl-Italja.L-ornamentiul-aċċessorjital-bronż inħadmu fil-fonderija tad-DittaTommasiġewwaPietrasantafejnkiensarukollil-monumentta’KarmniGrima(ta’Pinu).Ta’minjgħidlikemmid-DittaSartikifukollid-DittaTommasita’Pietrasantaħadmubostaxogħlijietoħragħaldiversiknejjesf’Għawdex.

L-artalwasalGħawdexfil-bidu ta’ Lulju 1980, utoġġa f’postuminnufih biex kien lest għall-festatal-Madonnatas-Sokkorsta’dikis-sena.Ix-xogħoltat-tqegħid tal-artal tmexxamill-marmistaMarcoMontebello.L-artalmejdakiensewas-somma ta’Lm5152.

qabel il-Konċiljubit-tagħmirkollutiegħu,tant li f’xiknejjesl-artalmejdabaqa’ħaġaproviżorjalititneħħametatiġil-festapatronalibiexjitgawdal-artall-antikarmatsabiħ.Ikollingħidliankef’ta’Kerċemġielisarhekksametakiengħadhemml-artalportabbli,qabelmasarl-artalmejdafissligħandnallum.

Kienbl-inizjattivatal-eksKappillanil-Kanoniku(illumMonsinjur)FranġiskDebrincatli,fis-sena1980,sarl-artalmejdatal-irhamlijżejjenis-SantwarjuParrokkjalita’Kerċem.Waraliħal-paririmeħtieġa,is-SurToniSaliba (mill-BeltVictoria) kien ġie kkummissjunatbiexiħejjid-disinngħall-artal.Il-KappillanDebrincatimbagħadissottomettadanid-disinnlill-Kummissjonital-ArtiSagralisussegwentementtatl-approvazzjonitagħha.Mhuxsernitkellemfuqil-valurartistikuta’danl-artal.Mhuxkompitu tiegħi linagħmeldan.Anqassernoqgħod infisser id-diversi simboli ornamentalilijiddekorawħgħaxinkellaniġbedfit-tulħafna.Fuqkollox,anqashu l-iskop ta’dan l-artiklu.Hawnsernillimitaruħibiexb’modkonċiż,nagħtibissxitagħriflirnexxieliniġborbiexgħallinqasl-ewwelnetnikkorreġixiżbaljistoriċi liġie li ingħatawminnxiħaddieħorfl-imgħoddi, umhux inqas biex ilkoll kemmaħnanapprezzewaktarl-isforzius-sagrifiċċjilisaru,kemmmill-Kappillan li ħa l-inizjattivà u kemmmill-popluli għamel l-offerti tiegħu, biex saret din l-opra fis-SantwarjuParrokkjalitagħna.

Mons. Isqof Nikol Ġ. Cauchi jidlek biż-żejt tal-griżma l-wiċċ tal-artal il-ġdid

– 27 –

Issa li l-artal il-ġdidkien lest,kien imiss issir id-Dedikazzjonitiegħu.Għaldiniċ-ċerimonjasolenniġiemagħżulil-jumtas-Sibt3ta’Jannar1981.Biexil-poplu jitħejja għal dan ir-rit kellha ssir xi formata’ katekeżi preliminari.Għal dan il-għankienġiestampat fuljett: “Tberik uKonsagrazzjoni tal-Artalil-Ġdid”,litqassamfil-familjikollhatal-parroċċa.Il-KunsillParrokkjalikienniedawkoll“KompetizzjonidwarL-Artal”għall-istudenti.Għaldinil-kompetizzjonibil-miktub l-istudenti kellhom jistudjaw il-materjaldwar il-konsagrazzjoni tal-artal li kien hemmfil-fuljett imqassam fid-djar kollha tar-raħal. Dinl-attivitàkienettħallietf’idejnl-eksgħalliemaVitorjaAzzopardiuCarmenBuhagiar(illumit-tnejnmejtin),li minn għandhom setgħu jinkisbu l-formuli tal-applikazzjoni għal din il-kompetizzjoni bi premju.Ankedin l-inizjattivà b’ximod serviet għat-tħejjijatal-adoloxxentiutaż-żgħażagħ,għaldiniċ-ċerimonjamhuxtas-soltu.

Iż-żmienigerbeb,ukienugħaddewsittxhurminnmeta l-artal il-ġdid kien tpoġġa f’postu.Wasal il-Jum tad-Dedikazzjoni tal-Artal.Dak in-nhar tat-3ta’Jannar1981,kmienifilgħodu,fil-5.15,il-qniependaqqewmotasolennibiextfakkarlill-popluutistiednujieħusehemfil-funzjonijietta’dakil-jummemorabbli.Fis-5.45amsaret quddiesa kantata, u fis-6.10ambedajumadorazzjoni.Biexiqararil-poplukieninġabkonfessurMalti,PatriSamwelPowellKapuċċin, likiendispostjisma’l-qrarsamit-8.30am.Fil-5.00pm

saret siegħa adorazzjoni solenni li tmexxietmis-seminaristital-Parroċċa:MarioGrech(illuml-IsqofDjoċesan),FrankieSultana(illumRetturta’SantaLuċija), u LinoVella (eks-Kappillan tal-Fontana).Fis-6.00pm,L-IsqofDjoċesanMons.NikolĠ.Cauchiassistitmill-kappillan il-KanonikuDun FranġiskDebrincatuminnMons.GirgorVella,tabidugħar-rittad-Dedikazzjoni tal-Artalugħall-konċelebrazzjonisolenni li saretwara f’dik l-okkażjoni.Kienuħadusehemukollis-saċerdotital-parroċċa,fosthomjiena.Il-popluattendanumeruż…Għadniniftakarsewwa,il-knisjakienetmimlijadaqsbajda!

KonkluzjoniIssagħaddew160senaminnmetafl-1851tbierekl-ewwel artalmaġġur fil-KnisjaParrokkjali ta’SanGirgor;għaddew100senaminnmetaġiekkonsagratit-tieniartalfis-sena1911;għaddew30senaminnmetafl-1981saretid-Dedikazzjonital-ArtalMaġġurattwali (it-tieletwieħed) fis-SantwarjuParrokkjalitagħna…Storjatwilalitmurluratantsnintfakkarnif’mijietuelufta’Għawdxinantenatitagħna,limadwarl-artalta’SanGirgorf’danis-Santwarju,inġabruuġew f’pellegrinaġġiminn kull rokna tal-Gżira biexjagħmlu talb ta’ supplika u ta’ radd il-ħajr, ifittxufaraġujfissruferħ,waqtliċċelebrawis-Sagrifiċċjuewlienitar-Reliġjontagħna.Jalla,fuql-eżempjuta’missirijietna, nibqgħu ngħamlu hekk aħnawkoll,illum,ugħalliġej!

L-Għaqda MużikaliSan Girgor tifraħ lil…Nhar il-Ħamis, 23 ta’ Ġunju s-seminaristaDanielGrechmill-Parroċċa tagħnaġieordnatDjaknumill-Eċċ. TiegħuMons. IsqofMarioGrechfil-KnisjaKatidrali.Huwagħadukiftemmis-sittsenata’formazzjoniġewwas-SeminarjuMaġġurital-Qalbta’Ġesù,ir-Rabat.Il-ministerutad-Djakonathuwamogħtilis-seminaristabħalal-aħħartappaqabelmajiġiordnatsaċerdot.Fostil-ħidmaewlenijamarbutama’danil-ministeruhemm ix-xandir ta’ l-Evanġelju u l-għajnunalis-saċerdotfil-funżjonijietliturġiċiul-għotitas-sagramenti,ut-tqarbintal-morda.

– 28 –

– 29 –

1. Għidilna xi ħaġa dwarekGħandi 75 sena. Missieri kien Salvu tal-Gudbajbu, ommi Marija mill-Għasri għalhekk lilna kienu jsibuna bħala ta’ ‘Marija tal-Għasri’. Twelidt l-Għasri u ġejna noqgħodu ta’ Kerċem fl-1940. Bqajt ta’ Kerċem sa meta kelli 19-il sena meta tlaqt lejn l-Awstralja f’Mejju tal-1955, biex ningħaqad mal-familja tiegħi f’Melbourne. Ġejt lura Malta fi Frar tal-1960. Iżżewwiġt f’Ħal Luqa f’Novembru tal-1960 u bqajt noqgħod f’dan ir-raħal fejn rabbejt familja ta’ żewġ subien u tifla. Illum kollha miżżewġin u nannu ta’ ħamsa.

2. Kif tiddeskrivi tfulitek fir-raħal ta’ Kerċem?Niftakar, għalkemm ta’ eta’ żgħira, meta wasalna! Konna noqogħdu f’dar ta’ Wiġi ta’ Gona fi Triq Sarġ u wara morna noqogħdu f’dar ta’ Mawriz fi 15 Triq Sarġ. Attendejt bħat-tfal l-oħra fl-Iskola tal-gvern tar-raħal. Fil-gwerra konna nattendu għall-iskola f’xi djar għax fl-iskola kien hemm ir-refuġjati Maltin. Kont dħalt mal-Boy Scouts fir-raħal stess. Niftakar l-iScout Master kien Ġorġ Gatt (Tal-Farfett). Darba ġabuna Malta aktarx kienet St George’s Day u ġabru l-iScouts kollha ta’ Malta u Għawdex fix-Xgħajra tal-Furjana fejn kien ġie l-Gvernatur biex ingħata t-tislima. Wara lilna l-Għawdxin kienu ħaduna l-Head Quarters tal-iScouts, il-Furjana stess fejn tawna xi refreshments qabel tlaqna lura Għawdex. Wara kont dħalt abbati fejn domt sa meta kelli 17-il sena. Kont dejjem attiv fil-funzjonijiet tal-Knisja. Ngħin fil-Quddiesa tal-5.00am jew tas-6.00am. Konna nattendu għall-funerali li kienu jsiru fl-4.30am u

ngħinu fil-quddies. Kien ikun hemm ħafna mwiet ta’ trabi. Kien mietilna wieħed minn ħuti wkoll. Konna nerfgħuhom aħna t-tfal. Ilibbsuna l-libsa tal-Preċett, jgħamlulna faxxa minn fuq spallitna għal mal-ġenb u t-tfal kienu jkunu f’tebut abjad u nwassluhom mikxufin. Kienu jdoqqu l-glorja jew il-‘frejħa’ biex iħabbru l-mewt u l-glorja waqt il-funeral. Id-dfin kien għadu jsir kollu fil-kannerja taħt il-Knisja. Fil-funerali ġeneralment kien ikun hemm żewġ passati quddies (jiġifieri quddiesa fuq kull artal). L-ewwel kienu joħorġu kif jasal il-mejjet sakemm jitkanta il-matutin u mbagħad toħroġ il-quddiesa bil-ministri u kienet tkun kantata u quddiesa oħra f’kull artal. Il-Quddiesa kienet bil-Latin u allura n-nies kienu jduru mal-artal li jagħżlu biex jisimgħu dik il-waħda u waqt il-quddiesa kienu jgħidu r-Rużarju għax ħadd ma kien jifhem xejn. Meta kbirt il-Kappillan Dun Mikielanġ Grima kien dejjem jagħmilni ċerimonier. Kont ngħallem id-dutrina u kont nieħu ħsieb is-subien waqt il-quddiesa. Il-bniet kienu jieħdu ħsiebhom Miss Vitorja Azzopardi u Ġanna Borġ tal-Barun. Ir-raħal kien kwiet u n-nies kienu jinġiebu ħafna bejniethom. Kulħadd kien jgħin lil ta’ ma’ ġenbu kif jista. Niftakar li ommi kienet tibgħatna fuq l-għajn ta’ ħdejn l-iskola biex nimlewla l-ilma biex ikollha biex taħsel il-ħwejjeġ tagħna. Konna tmienja u dejjem kienet iżżommna nodfa pupilla. Konna mmorru jien u tnejn minn ħuti subien b’żewġ laned kbar (tax-xaħam) u bramel li meta kbirna konna nġorruhom bil-menza. Konna nagħmlu ħin twil biex nimlewhom għax mill-għajn kienu jinqdew Ta’ Pejpu u Triq Sarġ. Allura kien ikun hemm ħafna jistennew

Intervista ma’ Lewis Grima dwar il-memorji tiegħu fuq raħal twelidu – Ta’ Kerċem u l-festa tal-Madonna tas-Sokkors

LewisGrima

KELMA BEJN TNEJN

– 30 –

wara xulxin. Konna wkoll ngħinuha fit-trobbija tal-annimali, immorru naqtgħu il-ħaxix u neħduh id-dar għax missieri kien jaħdem f’Malta bħala naġġar u allura kien jiġi s-Sibt ma’ tas-siegħa u jitlaq it-Tnejn ma’ tal-ewwel. Bħala logħob konna nagħmlu ‘scooters’ bir-roti ta’ xi ‘push chair’ jew roti bil-ballrace u ntellqu bihom. Konna nilagħbu wkoll biċ-ċrieki, karti tal-pakketti tas-sigaretti u ‘toys’ oħra li konna nivvintaw. Mhux l-ewwel darba li konna naqgħu waqt li nkunu fuq l-iscooters għax it-toroq kienu bit-torba dak iż-żmien, fis-sajf mimlijin trab u fix-xitwa ilma u għadajjar. Konna ninżlu ħafna Wied Ħmar nirgħaw in-nagħaġ u l-mogħoż u fl-istess ħin noqogħdu nilagħbu bid-dgħajjes li konna nagħmlu mill-weraq ta’ dindja fl-għadajjar li kien ikun hemm. Fi żmien id-dris meta dak iż-żmien kienu għadhom jagħmlu il-qiegħa konna nieħdu pjaċir immorru fuq il-qiegħa nilagħbu bil-qasbija, ninħbew ġo fiha u f’xi ljieli meta kienet tkun ħafna sħana konna anke nitilgħu norqdu fuq it-tiben għall-frisk.

3. Tista ssemmielna xi Kappillani li tiftakar u xi Saċerdoti li ‘llum m’għadhomx magħna?L-iktar li niftakar hu l-Kappillan Grima li kien ġa Kappillan meta ġejna noqogħdu ta’ Kerċem u kien għadu meta sifirt. Hu kien il-mutur tar-raħal. Dejjem attiv u jieħu ħsieb ta’ kollox. Dan jixhduh l-opri li hemm fil-Knisja b’mod speċjali l-pittura. Dan, minħabba li kont abbati dejjem kien iqabbdna nagħmlu xi xogħol. Niftakar konna mmorru niġbru l-bajda għal-Knisja kull nhar ta’ Sibt. Jien kont immur ma’ Ġulinu Vella. Kellna

Ta’ Pejpu, fuq Għajn Tuta u fuq is-Sarġ. Konna nħabbtu bieb bieb u ngħidu ‘għal-knisja’. Matul is-sena kien jagħmel rakkolti skond l-istaġuni per eżempju tas-silla, kien ikun hemm irġiel bil-karettuni u l-bhejjem u n-nies titfa l-qatet minn fuq il-bejt. kien jiġbor il-qamħ li kien ikun midrus ukoll. Kien jagħmel ħafna lotteriji u anke jorganizza fieri. Kont ngħin billi npinġi kartellun kbir u nbiegħu l-biljetti bħal tas-sold xelin. Niftakar meta kelli xi 14-il sena konna bdejna nagħmlu l-funzjoni tal-Gimgħa l-Kbira (bil-priedka tat-tlett siegħat) u konna nniżżlu ‘l korp ta’ Kristu (dak li hemm fis-Sagristija ta’ fuq - għax dak għandu jdejh jistgħu jinżlu) mis-Salib marbut ma’ liżar abjad!

Ta’ 16-il sena kont dħalt il-Mużew (fir-Rabat). Kienu ġew jagħmlu Sajda Mużewmina ta’ Kerċem u bdejt nitla r-Rabat kulljum, inkluż is-Sibt u l-Ħadd. Ħadt formazzjoni tajba fis-sentejn li għamilt. Ippruvajt inħajjar żgħażagħ oħra biex jiġu iżda ħadd ma tħajjar. Nixtieq infakkar li għamilt żmien inniżżel Superjur li kien jiġi minn Malta biex jagħmel il-Qagħda, il-Ħadd filgħaxija. Fosthom kien jiġi s-Superjur Generali Ġeġe Borg (li għandu kawża tal-beatifikazzjoni miftuħa). Kont nakkumpanjahom bil-mixi mir-Rabat għal ta’ Kerċem u lura. Konna nagħmlu din il-laqgħa fir-remissa ta’ Marinton tal-Klierja u li għaliha kienu jattendu xi rġiel anzjani. Ħaġa oħra li xtaqt nsemmi hi li fil-Mużew kont ngħallem tifel biex jagħmel il-Prietka tal-Milied waqt il-Purċissjoni tal-Bambin madwar ir-Rabat u kont tlabt lil Kappillan biex ngħallimha lil Girgor Grech (illum Monsinjur) u wara li raha tani l-permess. Tant kien mar tajjeb li qala’ ċapċipa kbira u x’ħin resaq ħdejn il-Kappillan feraħlu u qallu “il-lejla erġa’ pprietka int” u hekk kien

– 31 –

għamel. Esperjenza oħra fil-Mużew kienet li fl-1953 meta kienu ħaduna ġurnata Malta fl-Iskola ‘Saint Michael’ u hemm ġie jkellimna Dun Gorġ Preca (illum San Gorġ Preca). Konna smajnieh b’attenzjoni kbira għax b’dak li kien jgħid kien jiġbdek, għadda minn magħna u x’ħin wasal ħdejja qabadli x-xagħar ta’ fuq moħħi u qalli ‘dan xagħrek żgħażugħ!’ u baqa’ għaddej. Ma kontx għoġobtu għax kont kandidat u xagħri ma kienx maqtugħ qasir biżżejjed.

Saċerdoti oħra li niftakar kienu Monsinjur Emmanuel Grech. L-iktar li niftakru jqarar fis-sagristija t’isfel kull nhar ta’ Sibt u niftakar meta ħassu ħażin u miet. Konna attendejna għal Vjatku u kif għamillu l-Griżma tal-morda ngħaqad mal-Mulej. Kien hemm Dun Salv Vella li mingħalija minn barra l-quddiesa kien iservi l-Katidral, Dun Mikielanġ Grech li kien sagristan il-Katidral, Dun Gużepp tal-Qasam li kien l-organista u Dun Anton Grima li kien jattendi għall-funzjonijiet kollha fil-Knisja u kien rettur tal-Knisja ta’ Santa Luċija.

Qrib il-Festa ta’ San Girgor u wara għall-Festa tas-Sokkors kien jiġi għal xi jiem Patri Xmun Portelli O.Carm (Ta’ Bastjan) Kien joqgħod fi-post tagħhom f’Ta Pejpu. Kien anzjan; fil-fatt kien iċċelebra s-60 sena mill-ordinazzjoni saċerotali tiegħu. Kont nitla l-Knisja miegħu u ngħinu fil-quddiesa. Kien iqaddes fuq l-artal tal-Karmnu.

4. Tista tgħidilna xi ħaġa fuq il-Purċissjoni ta’ San Girgor li kienet issir bis-sehem tal-Parroċċi kollha ta’ Għawdex?Niftakar ta’ eta’ żgħira kont nitla maz-ziju Karmnu jew iz-ziju Pawlu għax kienu fratelli, sal-Katidral u lura, nżomm mal-kurdun tagħhom. Meta kont abbati konna nieħdu sehem fiha bħala abbatini flimkien mal-fratelli u l-kleru tar-raħal. Niftakar aħna u neżlin mill-Katidral konna nkantaw il-litanija tal-Qaddisin u aħna il-ħin kollu konna nkantaw Sancte Gregorii u n-nies tismagħhom

jgħidu: “dawn ta’ Kerċem!”. Ma rajtx l-aħħar waħda, tal-1955, b’dispjaċir kbir għax dakinhar kelli nagħmel eżami f’Malta biex inkun nista nitla’ l-Awstralja. Kienet tkun purċissjoni sabiħa ħafna tara l-parroċċi kollha neżlin waħda wara l-oħra u b’numru ta’ parruċċani magħhom. Kien ikun hawn attivita’ sħiħa. Wara li jaslu u jidħlu fil-Knisja kulħadd jerġa’ jmur lejn ir-raħal tiegħu. Kienu jġibu karettuni biex iġorru lura l-istandardi, Slaleb tal-fratellanzi …eċċ. Wara nofs inhar kien ikollna l-Għasar bil-paninġierku u l-purċissjoni bl-istatwa ta’ San Girgor. Ta’ min isemmi li din il-Festa kienet tkun iċċelebrata fil-Festa liturġika tagħha, fit-12 ta’ Marzu.

5. X’involviment kellek fir-raħal ta’ Kerċem u fil-Festa tas-Sokkors?Minn meta kont għadni tifel kont ninteressa ruħi fl-armar tat-toroq, inġorru is-saratizzi u l-bnadar biex inwaħħluhom mal-armi. Dak kien l-armar madwar id-dawra tal-purċissjoni. Imbagħad saru l-pavaljuni tat-Triq ta’ quddiem il-Knisja. Fil-Festi taċ-Ċentinarju (1946) kienu saru wkoll l-Appostli minn Wistin Camilleri. Kien laħaq għamel tminja biss f’dik is-sena. Bħala tiżjin kont għamilt numru ta’ festuni bid-dawl għal Triq Pejpu u għal fuq Għajn Tuta. Dawn konna qabbadnihom mad-dawl ta’ xi familji. Aktar tard kont xtrajt u qassamt fellus lil kull familja ta’ dawn it-toroq u bil-flus li ġbarna konna għamilna numru ta’ pavaljuni tad-drap. Ma konniex kumitat iżda konna ħafna drabi nkunu fil-ħanut ta’ Pawlu l-Qinnu u noħorġu bl-idejat. Dawk li ħadmu fil-pavaljuni fuq disinn tiegħi niftakar lil Rita Gauci tal-Mulett, Tonina Grech Ta’ Żaqżaq u Rita Grech ta’ Bernarda! Jista jkun kien hemm oħrajn li llum insejt. Konna fassalnihom flimkien u kont pittirt xi armi tal-Madonna fihom. Dawn aktarx saru fl-1952/53.

Kont involvejt ruħi ukoll fix-xogħol tan-nar. L-ewwel konna bdejna nagħmlu l’iskrataċ bil-kartun u nagħmlu l-kanni għall-kaxxi nfernali. Konna nagħmluhom bil-

– 32 –

bottijiet tal-ħalib u mbagħad nillamtawhom tlieta tlieta. Wara li kbirna bdejna wkoll naħdmu l-murtali u l-bombi tal-musketterija kif ukoll inħalltu l-kulur. Dan ix-xogħol kien isir ma’ Kieli ta’ Banda, Ġużepp ta’ Ħaxxen, Gori l-Lagrament u Ġużepp iċ-Cosa. Konna naħarqu l-murtali mill-Erbgħa tat-Tridu meta kienu joħorġu l-Madonna fil-Knisja. Dak iż-żmien kienet għada tinżamm f’niċċa fis-sagristija bħalma kien ukoll San Girgor. Konna nkomplu naħarqu l-ġranet kollha f’nofs inhar u wara l-Barka. Ma kontx nitlef li naħraq il-kaxxa spanjola u mbagħad immur niġri biex nilbes u nagħmel kappa fil-purċissjoni. Konna nieħdu pjaċir bil-kant tal-Għasar, il-prietka tat-Tridu u l-kant ta’ l-Antifona u l-Kant ta’ l-Innu l-Kbir x’ħin toħroġ il-Purċissjoni.

Involviment ieħor kien li l-Kappillan qabbad lil Ġulinu u lili biex niżbgħu l-pedistal tal-Madonna ta’ barra. Dan kien għamlu Carmelo Refalo tal-Qaddis mix-Xagħra u meta ġibnieh kien miżbugħ bil-milju biss. Għalhekk żbajnieħ bil-bjankett abjad u wara li għaddiet il-festa l-Kappillan kien ġab lil Wistin Camilleri biex jagħtina l-kuluri. Kien uża l-kuluri roża, blu, u isfar. Konna niżbugħ fiċ-Ċirklu u meta lestejnieħ armajnieh fil-Kappellun tal-Qalb ta’ Ġesù biex jarawħ in-nies. Fl-istess żmien konna għamilna bnadar ġodda għal fuq il-kampnari għax li kien hemm kienu tqattgħu. Kont għamilt kopja tagħhom u pittirthom. Nismagħhom jgħidu li l-originali kienu ta’ Briffa. Meta xi sentejn ilu staqsejt x’sar minnhom qaluli li aktarx intremew! Kont ukoll, fuq talba ta’ Kieli Attard (Ta’ Banda) żbajt il-fond tal-armi ta’ fuq it-twieqi tal-Koppla għax kien iċċara. Dan għamiltu bl-għajnuna ta’ Ġulinu wkoll u l-armar li wżajna kien xi żewġ twavel u sellum. Meta noqgħod naħseb ngħid kemm ma konniex fhimna x’periklu kellna. Qabel tlaqt, il-Kappillan kien talabni wkoll niżbogħ l-arloġġi tal-faċċata. Naħseb li kienet is-sena 1953 għax kont għamilt id-data bħala l-Ħadd 12 li f’dik is-sena kienet ħabtet il-Festa tas-Sokkors.

6. Tiftakar xi nies li kont taħdem fil-qrib magħhom?Bħala abbatini niftakar lil Mons. Nikola Vella, Mons. Joe Gauci, Mons. Gużeppi Grech, Ġulinu u Koli Attard. Rigward armar u nar dawk li semmejt. Leli Gambin u jien meta konna Melbourne l-Awstralja, konna ġbarna xi flus minn għand xi individwi u organizzajna fiera biex ġbarna mitt lira u bgħatnihom lil Kappillan għal-Pavaljun tal-Madonna. Kien ħa pjaċir u bihom qalilna li kien xtara l-inforra, jiġifieri l-parti ta’ ġewwa, il-bajda, li kienet għaxar liri l-jarda.

7. Kemm ilek ma tkun hawn ir-raħal għall-Festa?L-aħħar li ġejt kien sentejn ilu għax is-sena l-oħra minħabba ċirkostanzi familjari ma stajtx. Jien bqajt dejjem ninteressa ruħi fil-festa tar-raħal u sa meta kien hemm iz-Zija Karmni kont kważi nitla kull sena bit-tfal żgħar. Meta kibru kien hemm żmien li nqtajt iżda dawn

l-aħħar għaxar snin naħseb li ma fallejtha qatt. Ġie li ġejt ukoll għal-purċissjoni ta’ San Girgor. Għadni nieħu ħafna pjaċir nattendi għall-Quddiesa Solenni u l-Paninġierku u għall-ħruġ tal-Purċissjoni. Inġedded ħafna memorji sbieħ u anke niltaqa’ u nitkellem ma’ ħafna mill-ħbieb antiki li kelli, kemm irġiel kif ukoll nisa għax nieqaf inkellem lil kull min kont naf dak iż-żmien. Għadni nżomm kuntatt mal-ħbieb bit-telefon fuq kull ħaġa ta’ interess li jkun hemm fir-raħal.

8. Tara xi differenza fil-mod kif tiġi ‘ċċelebrata ‘llum il-festa tas-Sokkors u dari?Naħseb li hemm differenzi sew. Fi żmieni kien ikun hemm il-marċ tas-Sibt mill-Bajjada għal quddiem il-Knisja. Imbagħad żdiedet id-dimostrazzjoni tal-Gimgħa bil-Madonna u kien isir xi marċ il-Ħadd qabel il-purċissjoni. Kienu jsiru wkoll it-tiġrijiet tal-bhejjem il-Ħadd kmieni wara nofs inhar, fi Triq Santa Lucija. Illum hemm numru sabiħ ta’ żgħażagħ li huma attivi sew. Dan jixhduh il-kumitati u s-sezzjonijiet li hemm. Jidher minn kif żdied l-armar tal-festa, armar sabiħ u mill-aħjar. Ħaġa oħra hi t-twaqqif tal-Banda San Girgor. Meta taħseb, hi ħaġa verament sabiħa li f’raħal hekk żgħir titwaqqaf Banda bl-impenji kollha li għandha. Żdiedu wkoll l-Baned u l-marċi fil-ġranet tal-festa u jkun hemm attendenza tajba min-nies barranin fil-festa.

9. Tixtieq twassal xi messaġġ lill qarrejja ta’ din ir-rivista ‘Leħen il-Banda San Girgor’L-isfida hi mhux li tibda, bl-entużjażmu tal-bidu kollox isir, għalkemm b’sagrifiċċji kbar, iżda li tkompli. Nawgura lil Kumitat ħabrieki u l-membri kollha b’mod speċjali lil bandisti biex iħobbu dejjem l-għaqda tagħhom u jkomplu jaħdmu b’entużjażmu għal għan wieħed: li l-Banda San Girgor tkun dejjem waħda mill-aqwa f’ Għawdex tagħna. Din is-sena hi sena dedikata għall-volontarjat u kull min iwettaq dan ix-xogħol volontarju għandu jħossu kburi. Għalhekk importanti l-perseveranza u li nħallu wirt lil ta’ warajna.

Nawgura l-Festa t-tajba lil Kerċmin kollha.

– 33 –

Ecological Insect Pest Control

Fast, Safe, Economical and Effective

SalvArti Company Limited is proud to provide for the first time in Malta environmental friendly disinfestation services using innovative state-of-the-art technologies for the needs of:

• Domestic • Libraries and archives • Conservator-restorers • Art collectors and collections• Antique dealers • Museums • Church • Industries involved in shipping & packaging, etc.

These non-chemical treatments are used to disinfest objects and works of art made of wood, paper and textiles that are attacked by pests, insects and micro-organisms (mould & funghi),

including:• Furniture • Antique books • Works of art on paper • Archival Documents • Panel Paintings

• Canvas Paintings • Gilded frames and ornate objects • Polychrome sculptures (wooden/papier mache) • Tapestries, carpets and other textile objects • Musical instruments, etc.

All treatments are completely non-invasive, non-toxic and especially safe on fine arts and antiques. Objects are handled by highly qualified technicians and a certificate of guarantee

will be given at the end of the treatment.

Contact: Mr Oliver Borg ● Tel: 21493652 ● Mob: 79842188

www.salvarti.com

advert_salvarti.indd 1 3/31/2011 10:12:37 PM

– 34 –

L-Isqof Emeritus Nikol Ġ. Cauchi kellu rabtiet speċjali kemm mal-Parroċċa tagħna ta’ Kerċem kif ukoll mal-Għaqda Mużikali San Girgor.

Nibdew billi nsemmu l-Inawgurazzjoni u t-tberik taċ-Ċentru Parrokkjali tagħna fid-29 ta’ Diċembru 1969. Fis-16 ta’ Settembru 1973 ħatar lil Dun Franġisk Debrincat bħala s-sitt Kappillan ta’ Kerċem. F’Diċembru tal-istess sena ikkonsagra l-Kappella annessa mal-Kunvent tas-Sorijiet Karmelitani f’Ta’ Kerċem. Fit-3 ta’ Jannar 1981 ikkonsagra l-Artal Mejda l-Ġdid tal-Knisja Parrokkjali. Ma nistgħux ma nsemmux l-Inkurunazzjoni tal-Kwadru Titulari fid-9 ta’ Lulju 1985 u s-sehem sħiħ tiegħu flimkien mal-Kardinal Pietro Palazzini fil-Festi Ċentinarji tal-1985. Kiteb il-lirika tal-Oratorju Marjan ‘Ommna tas-Sokkors’ li sar fil-Parroċċa tagħna fl-1986. Fis-16 ta’ Awwissu 1992 bierek is-Sett Ġdid ta’ 5 Qniepen għall-

Knisja Parrokkjali. Fl-1997 ippresieda l-Festi Ċentinarji fl-okkażjoni tal-wasla tal-Istatwa Titulari tal-Madonna tas-Sokkors u laqà lill-Emm. Tiegħu l-Kardinal Luigi Poggi. Kien ukoll l-Isqof Cauchi li bierek l-istrumentatura l-ġdida tal-Banda San Girgor fl-1998 u mexxa l-Quddiesa fl-okkażjoni tal-inawgurazzjoni tal-Banda San Girgor fl-1999. Fl-istess okkażjoni, huwa flimkien mal-mibki President tar-Repubblika Prof. Guido de Marco, kixef lapida kommemorattiva fiċ-Ċentru Parrokkjali. Kien ukoll l-istess Isqof li fl-2003 iffirma l-ftehim li l-Għaqda Mużikali San Girgor kienet għamlet mal-Parroċċa ta’ Kerċem dwar l-organiżżazzjoni tal-Purċissjoni-Paegent tad-Duluri. Ħa sehem prinċipali fil-Festi tal-XIV-il Ċentinarju mill-Mewt tal-Papa San Girgor. Fl-2004 ħatar lil Dun Mario Grech bħala s-sebà Kappillan ta’ Kerċem. Bil-għajnuna tiegħu wkoll l-Għaqda Mużikali San Girgor beda jkollha sehem attiv fl-organiżżazzjoni tal-Festi Titulari permezz ta’ ftehim li ġie ffirmat fid-9 ta’ Jannar 2005. Aktar tard fis-sena 2005 kien ukoll hu li bierek l-ewwel ġebla tal-Każin tal-Għaqda fi Pjazza Orvieto.

Dawn huma għalina rabtiet mhux biss ta’ memorja, imma wkoll ta’ għożża u kburija fin-nisġa tal-istorja żgħażugħa iżda glorjuża tal-Għaqda Mużikali San Girgor. F’din l-okkażjoni, l-Għaqda Mużikali San Girgor wasslet il-kondoljanzi lill-familjiari tiegħu, lid-Djoċesi Għawdxija u ħutu fis-Saċerdozju, immexxija mis-suċċessur tiegħu Mons. Isqof Mario Grech. L-Għaqda tajret il-bandiera uffiċċjali tal-Każin mezz’asta bħala sinjal ta’ luttu.

Mons. Isqof EmeritusNikol Ġ. Cauchi (2.3.1929 – 14.11.2010)

Tislima lil...

– 35 –

Il-Ħamis, 12 ta’ Awwissu, wara nofsinhar tħabbret il-mewt tal-President Emeritus il-Professur Guido de Marco. Għall-Għaqda Mużikali San Girgor, il-President Guido de Marco jibqà magħruf bħala l-President li taħt il-Patroċinju tiegħu ġiet inawgurata l-Banda San Girgor lura fl-1999. Kien eżattament nhar it-Tnejn, 5 ta’ Lulju, 1999 meta fi Triq San Girgor, il-Banda tagħna daqqet għall-ewwel darba fil-pubbliku.

Wara din iċ-Ċerimonja mbagħad l-istess President, flimkien mal-mibki President tal-Għaqda Mużikali San Girgor, is-Sur Raymond Mercieca u l-Kumitat Amministrattiv, kixef lapida kommemorattiva ġewwa ċ-Ċentru Parrokkjali fi Triq l-Avukat Anton Calleja. Fi kliemu stess waqt diskors ta’ l-okkażjoni, il-President De Marco aċċenna li l-Għaqda Mużikali ġewwa komunità hja mezz li bih “tkun għaqda waħda li tirrappreżenta lir-raħal kollu.” Huwa saħaq illi l-irwol tagħha huwa dak li “titrażmetti l-kultura mużikali lit-tfal u ż-żgħażagħ tagħna.”

L-Għaqda ingħaqdet mal-kumplament tal-poplu Malti f’dan il-Luttu Nazzjonali billi tajret il-bandiera uffiċjali tal-Każin mezz’asta tul il-ġranet ta’ luttu.

Profs De MarcoTislima lill-

– 36 –

KAN. DUN LINO VELLA

– 37 –

Dun Lino Vella twieled nhar l-1 ta’ Ġunju 1961 fir-raħal ta’ San Lawrenz, iben Louis u Carmen née Micallef. Wara l-ewwel ftit xhur, il-familja tiegħu marret toqgħod f’Kerċem. L-ewwel edukazzjoni tiegħu ħadha mingħand s-sorijiet Karmelitani ġewwa Kerċem stess u wara kompla fl-iskola primarja P. P. Grech f’Kerċem. Wara dan, Dun Lino attenda l-iskola sekondarja, l-ewwel sentejn f’dik ġewwa x-Xagħra u wara fir-Rabat. Fl-1978 beda jistudja l-filosofija u t-teoloġija fis-Seminarju ta’ Għawdex u fit-22 ta’ Ġunju 1985 ġie ordnat djaknu, waqt li s-sena ta’ wara huwa rċieva s-saċerdożju minn idejn l-Isqof Nikol Ġ. Cauchi fit-28 ta’ Ġunju 1986. Dun Lino kompla l-istudju tiegħu ġewwa Ruma fl-Università Pontifiċja Sależjana fil-qasam tal-Pedagoġija. Fl-istess żmien huwa kien qiegħed iservi fil-Parroċċa ta’ S. Ljun il-Kbir.

Lura f’Għawdex huwa beda jgħallem fis-Seminarju Minuri tal-istess djoċesi. Matul iż-żmien barra t-tagħlim huwa ngħata l-uffiċċju ta’ Ministru tad-Dixxiplina fl-istess skola. Fil-Parroċċa ta’ Kerċem huwa ingħata diversi xogħolijiet fosthom tal-pastorali maż-żgħażagħ. Għal diversi snin għen biex tiġi ppublikata r-rivista tal-Parroċċa – Kerċem, fejn għal xi żmien kien wkoll l-editur (bejn Settembru 1994 u Jannar 1998).

F’dan l-istess żmien huwa kien wieħed mill-membri li għen biex titwaqqaf l-Għaqda Mużikali San Girgor. Kien ukoll l-ewwel editur tal-Leħen il-Banda San Girgor (1997-2004), u huwa attwalment id-Direttur Spiritwali tal-istess Għaqda. Kien strumentali ħafna fil-kisbiet u s-suċċessi tal-Għaqda Mużikali San Girgor, fosthom, l-istrumentatura, l-akkwist tal-art fejn qed jinbena l-każin, u l-mawra tal-Banda San Girgor f’Orvieto l-Italja. Fl-ewwel għaxar snin tal-Għaqda Mużikali, Dun Lino kien iżomm b’mod dettaljat ħafna id-djarju tal-Għaqda.

25 SENA SAĊERDOT

Nifirħu lil...

DUN LINO VELLA

Fl-2007, Mons. Mario Grech ħatru bħala kappillan tal-Parroċċa tal-Fontana. F’Novembru tas-sena 2008 huwa kien kostrett jagħti r-riżenja tiegħu minħabba raġunijiet serji ta’ saħħa. Huwa wkoll inħatar Kanonku onorarju tal-Bażilika ta’ San Ġorġ fir-Rabat Għawdex. Tul dawn l-aħħar snin huwa kien ukoll jagħti s-sehem tiegħu bħala konfessur fil-Parroċċi ta’ Sannat, il-Munxar, kif ukoll ġewwa s-Santwarju ta’ Pinu.

– 38 –

BUBBLESFrancis Caruana (Gozo) Ltd

Fortunato Mizzi Str.Victoria, Gozo

Tel: 21552413, 2155 2993Fax: 21560179

email:fcl@maltanet.net

orbubblesbathrooms@gmail.com

Bathrooms

The only place forquality and price

St. Gregory Band ClubSnack Bar & Pizzeria (taz-Ziz)

Appetizers with drinks

Pjazza Orvieto, KercemTel: 21560490 – Mob:99823706

Email:ziz203@hotmail.com

– 39 –

Kif żvolġew l-ewwel kuntatti miegħek li mbagħad wassluk sabiex tikkomponi l-oratorio ‘ommna tas-Sokkors’?Niftakar illi f’xi Marzu tas-sena 1985, il-Kappillan ta’ dak iż-żmien, il-Kan. Franġisk Debrincat, kien ġie jfittixni l-Każin tal-Banda Leone u kien qalli li kellu fi ħsiebu li jiena nikkomponi Oratorio f’ġieh il-Madonna tas-Sokkors. Jiena kont ilqajtlu mill-ewwel, għax bħala xogħol ma kontx mitfugħ fuq il-kompożizzjoni. Niftakar li kont bgħattu sabiex ikellem lis-Surmast Carmelo Pace peress illi dan tal-aħħar kien mitfugħ fuq il-kompożizzjoni u anki minħabba li jien kont mgħobbi b’ċertu xogħol, kont żgur li mhux ser inlaħħaq nagħmlu. Niftakar iżda illi hu ma kienx qatà qalbu u baqà jissikkani dak inhar stess però jiena bqajt tal-istess fehma. Wara xi jumejn kien reġà ċempilli u qalli li kien mar għand l-Isqof t’Għawdex, Mons. Nikol Ġ. Cauchi u dan ma xtaq lil ħadd iktar ħliefi. Jiena però erġajt irrispondejtu fin-negattiv u bqajna sejrin hekk madwar għaxart ijiem. Kien jgħidli li kien jitlob għalija u jien nirrispondih li għalxejn jitlob għalija għax kont naf li jien magħfus. Imbagħad bħal fatta xi ħadd donnu illuminani u kont tlabtu l-iscript tiegħu li kien inkiteb mill-Isqof Cauchi biex narah. Però jiena għidtlu biex ma jeħodhiex bħala konferma imbagħad nerġa’ nkellmu. Mela kif bdejt naqra il-kliem bdejt nismà l-mużika – nismà l-mużika jfisser bdejt indoqqha f’moħħi

L-Oratorio ‘Ommna tas-Sokkors’ din is-sena jagħlaq 25 sena minn dakinhar li kien ġie eżegwit. Fl-1986 kien mtellgħa l-ewwel darba f’Mejju, fil-KonKatidral ta’ San Ġwann, il-Belt Valletta u wara f’Ġunju tal-istess sena għal darbtejn fil-Knisja Parrokkjali ta’ Kerċem. F’dan l-anniversarju, Dr. Joshua Grech u Noel Borg stiednu lis-Surmast Joseph Sammut, il-kompożitur tal-istess Oratorio, ġewwa s-Sede tal-Għaqda Mużikali San Girgor sabiex jgħaddilhom xi memorji mirquma kwart ta’ seklu ilu.

Joseph sammutIntervista mal-kompożitur tal-Oratorio “Ommna tas-Sokkors”

i s - s u r m a s t

– 40 –

għax jien ma nikkomponix permezz tal-pjanu iżda nismà l-mużika f’moħħi l-biċċa l-kbira bil-lejl. Meta qrajtu kont imbagħad iddeċidejt illi għandi nidħol għal din l-isfida u nagħmlu. Infatti kien ċempilli l-għada jew jumejn wara u kont tarraftlu li ser nagħmlu. Jiena saqsejtu għal meta jridu u kien qalli li għal Ġunju u dan kien ifisser xi tlett xhur oħra u kont għidtlu li m’hiniex ser inlaħħqu. Kont għidtlu li s-sena ta’ wara forsi nasal.

Il-Kappillan Debrincat ħadem ħafna sabiex dan l-Oratorio jkun jistà jittellgħa b’suċċess. Hekk pereżempju min jaf kemm il-darba kien joqgħod mal-bieb tal-Knisja jtellgħa xi ġiżirana u kull min jgħaddi jgħidli “Tina xi ħaġa għall-Oratorio!”

F’hiex kien jikkonsisti l-proċess tal-kompożizzjoni?Meta bdejt nikteb l-mużika kienet bħal donnha ġejja waħedha. Il-mara kienet tgħidli ejja ħa tiekol għax kesaħ u jiena kont nirrispondiha ħallini mill-ikel għax issa li għandi f’moħħi jrid joħroġ. Kont indum ġieli anki sas-siegħa jew is-siegħa u nofs ta’ bil-lejl u oħroġ il-għaġeb fi tlett xhur lestejtu. Però naturalment ma stajniex nagħmluh dik is-sena għax kellhom bżonn li jsiru l-preparamenti u l-kunċerti għalih.

L-Oratorio huwa miktub bħala kompożizzjoni Romantika u huwa melodjuż. F’kull arja se tidħol melodija. Imbagħad għandek ngħidulhom jacket bridges biex nidħol għall-arja li jkun imiss u kont nipprova nidħol bil-mod il-mod b’armonija klassika u mhux b’mod goff sabiex nżomm il-linja tiegħu ta’ Romantiċiżmu. Kien dan illi wassal sabiex jintgħoġob mill-pubbliku għax il-

mużika tiegħu hija faċli biex tismagħha. Infatti niftakar li kien hemm kantanta barranija u għaddiet kumment lil Joe Vella Bondin li kien il-Baritonu solista fl-Oratorio illi l-aktar li għoġobha kien il-fatt li l-mużika kienet mexxejja.

Meta jkolli Oratorio l-ewwel li nagħmel huwa illi nistudja sewwa l-kliem u mbagħad wara nikteb il-parti tal-vuċijiet u b’hekk toħroġ il-melodija. Jiena msemmi bħala kompożitur Romantiku fit-teminoloġija mużikali. Bħala proċess, naħdem b’sekwenza, fis-sens li nikteb il-mużika b’mod kontinwu mill-bidu sal-aħħar. Nistudja sewwa l-kliem għax naturalment inti trid timxi skond kif tkun il-lirika, hekk pereżempju jekk il-kliem jitlob li jkun hemm konfużjoni trid toħloq tali konfużjoni permezz tal-ħsejjes, jekk hemm talba din trid tirrifletti silenzju u atmosfera ta’ talb – il-mużika trid tkun ċara. Imbagħad x’ħin teħles il-biċċa xogħol kollha aħna ngħidu ‘nnaddfuh’ biex il-melodija tiġi aktar ċara speċjalment biex min ikun qiegħed jesegwiha – kantanti u mużiċisti – jkunu jistgħu jagħmlu dan bl-aħjar mod. Bħala ħlas ta’ xogħoli għandi ngħid li kont tħallas xi LM 600.

X’tgħidilna dwar il-lirika tal-oratorio?Jiena nfaħħar il-lirika bl-akbar qawwa u dan għaliex ġieli ktibt xogħol fejn min jagħmel il-lirika ma jkunx jaf ċertu mużika u għalhekk ma jkunx addattat sabiex nikkomponi mużika miegħu. Mhux hekk iżda l-Isqof Cauchi li kien intiż fil-qasam mużikali. Ġieli sibt sitwazzjonijiet fejn kont qiesni qiegħed naqra ktieb, bid-diffikultà li rrid nara fejn hu l-aċċent. Fil-każ ta’ l-Oratorio ‘Ommna tas-Sokkors’ malli qrajt il-lirika, kien qisu infetaħ vit. Aħna ngħidu li l-lingwa Taljana hija ideali għall-mużika, filwaqt li dik Maltija hija ferm aktar diffiċli. L-Isqof Cauchi rnexxielu jikteb bil-Malti b’mod fin u li jdoqq tant li għinni ħafna nasal għall-mużika finali li fil-fatt huwa mogħni biha dan l-Oratorio. Peress li kien jaf il-mużika ħa ħsieb fejn għandhom jiġu l-kadenzi u anke fejn jiġu kliem aċċentati. Hekk anki fl-għażla tal-kliem huwa adattat għall-kantant speċjalment fil-pronunzjoni tagħhom. Naħseb illi li kieku ma kienx hekk ma kontx nidħol għalih.

Normalment min jikteb il-lirika u dak li jikteb il-mużika ikunu fi ġlieda kontinwa ma’ xulxin. Hekk pereżempju

– 41 –

kien Giuseppe Verdi li dejjem kien jilmenta mal-librettista dwar passaġġi li ma jkunux jistgħu jinħadmu. Fil-każ ta’ l-Oratorio ma ġara xejn minn dan. Dan anke tenut kont il-fatt illi minkejja li ma kellna l-ebda kuntatt bejnietna jiena u l-Isqof Cauchi dwar kif ser nikteb il-mużika jew ser jikteb il-lirika hu, ma sibt l-ebda problema. Infatti ltqajna kif ppreżentali l-kliem u jekk iltqajt darba miegħu tul ix-xogħol kollu huwa wisq. Infatti jekk inti tħares lejn il-mod kif inhu miktub il-kliem, dan qiegħed fi strofi ta’ erbà linji ‘l waħda b’tali mod illi kkombina il-mod kif niktbu aħna u hekk anke fix-xogħol inħolqot ċerta armonija. Anke f’dak li għandu x’jaqsam ma’ adattament tal-mużika dan kien faċli grazzi għall-mod naturali li bih kiteb il-lirika l-Isqof Cauchi. Anke meta wieħed jiġi għal ċertu ripetizzjonjiet speċjalment fil-final, jiena nħobb nagħmel xalata bih u għinni ħafna biex nasal għall-ħsieb tiegħi.

Niftakar li meta kont lestejt ix-xogħol kont tkellimt mal-Isqof Cauchi u tistà taħseb kemm kien kuntent bir-riżultat tant li beda jgħannaqni bid-dmugħ f’għajnejh xi ħaġa li jkolli ngħid li ma kenitx soltu tiegħu. Meta nħares lejh ngħid li l-Oratorio ħareġ verament perfett mill-ewwel, speċjalment meta mbagħad fl-aħħar daħħalt lit-tfal – kienu bikkew lil kulħadd. Jiena ktibt Oratorji oħra iżda f’xi każijiet nixtieq illi xi siltiet minnhom jinbidlu hekk kif għamilt referenza għal diversi xogħolijiet tiegħi matul iż-żmien.

Kemm domt biex ktibt il-mużika u kif wasal għall-orkestrazzjoni?Biex ktibt il-mużika kollha sewwa sew domt tliet xhur sakemm għamilt il-melodija u l-istruttura kollha.

Imbagħad sakemm ħriġt il-partijiet kollha tal-orkestra dejjem ħadt qisni sitt xhur.

L-orkestrazzjoni tal-istrumenti għamiltha kollha jiena wkoll. Il-kompożitur fl-aħħar mill-aħħar dak xogħolu anke speċjalment illi f’dan ix-xogħol jistà jkollok l-aħjar kompożizzjoni però jekk ikollok orkestrazzjoni ħażina jaf jaqalek kollox. Dak bħalma għandek bniedem liebes maħmuġ u mċerċer u tarah fit-triq; inti tgħid: dan miskin, dan tal-għalqa. L-istess bniedem tqaxxarlu l-leħja, tirranġah u tlibbsu pulit, x’ħin tarah tgħid: dan avukat. Hekk ukoll l-orkestrazzjoni, inti jkollok l-istess ħsieb però huwa l-mod li tippreżenta l-ħsieb li jgħodd.

X’kienu l-preparamenti meħtieġa għall-eżekuzzjoni?Meta mbagħad beda x-xogħol propju fuq l-eżekuzzjoni tal-Oratorio, għandi ngħid illi l-provi kienu jsiru f’xi knisja. L-ewwel nibda bl-orkestra u mbagħad wara ftit provi u nqis li l-orkestra hija preparata biżżejjed, nibda bil-kor, u naturalment nagħtih l-interpretazzjoni tiegħi speċjalment fejn jidħol bilanċ. Meta jkunu preparati t-tnejn ngħaqqadhom flimkien. Finalment imbagħad ngħaddu għal-aħħar provi u l-general rehearsal li tieħu madwar tliet siegħat.

X’tiftakar dwar dakinhar li din il-biċċa xogħol ittellgħet f ’San Ġwann u wara mbagħad f’Kerċem? L-ewwel eżekuzzjoni kienet saret ġewwa l-Kon-Katidral ta’ San Ġwann fil-Belt Valletta. Niftakar illi l-KonKatidral kien

– 42 –

ippakkjat bin-nies u fl-aħħar tal-eżekuzzjoni ħriġt madwar sitt darbiet. Normalment aħna nidħlu ftit wara li jibdew iċapċpu u mbagħad nerġgħu noħorġu ftit wara. Niftakar iva li kont ħriġt xi sitt darbiet. Impressjonanti kienet l-attitudni tal-Kappillan Debrincat. F’daqqa waħda x’ħin kont qiegħed nirringrazzja n-nies dan tar għal fuqi jgħannaqni u jbusni. Kien hemm ħafna kummenti sbieħ. Dan l-Oratorio jibqà msemmi bħala l-isbaħ Oratorio li ktibt.

Meta ġejna għall-eżekuzzjoni tal-Oratorio f’Kerċem, dan kien sar darbtejn, waħda wara l-oħra. Niftakar li kont idderiġejtu jiena, però lil Dun Ġwann kont tajtu jekk m’inhiex sejjer żball il-final bħala ringrazzjament u jekk ma niżbaljax anke San Ġwann kont ħallejtu f’idejh. Il-final normalment konna nirrepetuh.

Mhiniex ċert x’kienet ir-raġuni eżatta għalfejn indaqq l-ewwel fil-Kon-Katidral ta’ San Ġwann u mbagħad fil-Knisja Parrokkjali ta’ Kerċem, però jistà jagħti l-każ illi kien hemm arranġament bejn il-Kappillan Debrincat u l-Orkestra. Tajjeb tkun taf illi aħna bħala Orkestra kellna Chairman lil Albert Agius Ferrante. Wisq probabbli li l-arranġamenti kienu saru mal-Gvern u jistà jkun illi kienet saret din il-kundizzjoni.

L-armar ġewwa San Ġwann kien bellezza peress illi hemmhekk għandhom armar u platforms apposta. Meta mbagħad ġejna Kerċem l-armar ma kienx b’inqas. Sibna ħafna koperazzjoni u s-set kien wieħed eċċellenti. Niftakar illi bħala orkestra u kor konna mlejna l-ispazju kollu; biss biss kor konna xi sebgħin ruħ. Dakinhar il-kor ta’ San Ġiljan kien l-aħjar wieħed f’Malta.

Dakinhar li konna ġejna Għawdex biex neżegwu l-Oratorio f’Kerċem, fit-8 ta’ Ġunju, niftakar li kien il-maltemp u riħ u bdejna nibżgħu li ser nerġgħu lura. Konna ġejna kmieni, għamilna prova u mbagħad ippreparajna ruħna għal filgħaxija.

Il-parti tal-bidu, meta kien hemm ix-xena tal-mard, kienet f’forma ta’ narrazzjoni. Ma kenitx għażla tiegħi iżda tal-Isqof Cauchi però għamlet effett tajjeb ħafna anke peress illi min qraha kien qraha tajjeb ħafna1, tant li fejn hemm bżonn crescendo u kadenzi fin-narrazzjoni, għamilhom perfetti.

Kif affetwalek ħajtek l-oratorio ‘ommna tas-Sokkors’?Din kienet l-ewwel biċċa xogħol tiegħi ta’ dan il-ġeneru. Minn banda nħossni ffortunat għax b’hekk irnexxieli nidderieġi xogħolijiet mill-isbaħ speċjalment Opri. Meta kont żgħir jiena kont indoqq il-Jazz. Jiena studjajt taħt Mro. Carmelo Pace u waqt il-lezzjonijiet ġieli kien ikun jikkonponi xi biċċa mużika. Mhux l-ewwel darba li kont immur fuqu u nara kif kien jikteb. Ma kellix ċans biex nintefa fuq il-kompożizzjoni; kont aktar mitfugħ fuq id-direzzjoni tal-Orkestra. Fil-kompożizzjoni bdejt meta kelli qisu erbgħin sena b’marċijiet u xogħolijiet żgħar. Niftakar imbagħad wara, kont nistħi nimxi mal-marċ għax ix-xogħol għall-orkestra huwa ferm isbaħ. Dan l-Oratorio fetaħli t-triq u ta’ dan jiena vera grat għax minkejja raħal żgħir bis-saħħa tagħkom imbarkajt f’xogħolijiet ferm kbar bħar-Requiem li kont ktibt ftit wara, li ndaqqet minn orkestra ġermaniża. F’Għawdex għamilt żewġ Oratorji oħra, dak tal-Katidral u dak tan-Nadur.

Xogħolijiet oħra tiegħi jinkludu ‘The Beatitude’ li ndaqqet xi snin ilu San Ġwann, u ħafna oħrajn. Fil-biċċa l-kbira tagħhom dawn ix-xogħolijiet jiġu eżegwiti San Ġwann.

Tajjeb insemmi illi meta niġi biex nidderieġi, l-ewwel li nagħmel hija illi nistudja l-partitura sew għax ta’ min jgħid illi jiena nidderieġi bl-amment għax id-direzzjoni tkun aħjar peress illi l-feel tkun aħjar għax ma taqlax għajnejk minn fuq l-orkestra.

Għandek xi xewqa partikolari marbuta miegħu?Ix-xewqa tiegħi hi li xi darba nerġá nisma l-Oratorio li ktibt jien. Nifhem illi trid ċertu ammont ta’ flus biex taqla’ l-Orkestra, l-Kor u l-loġistiċi l-oħra neċessarji, iżda opra ta’ din ix-xorta u kwalita hija imprezzabbli. Illum ngħid li naħseb li dakinhar verament il-Madonna tas-Sokkors bil-għajnuna tal-Isqof Cauchi u l-Kappillan riditni niktbu għax kif spjegajt il-mużika bdiet ġejja waħedha – kien il-veru miraklu.

1 Il-parti kienet inqrat minn Paul Gauci.

– 43 –

TaQSiMa i: L-epidemija

1. il-Minġel tal-mewt

(Jinstemgħu xi tokki tal-qanpiena)

il-Ġemgħa: Il-qanpiena għal darb’oħra Tħabbar mewt u niket kbir Min fost ħutna temm il-ħajja Għal ħdan Alla ruħu ttir.

Biex ikollu ħniena minnu L’Alla noffru talb ħarqan Ħa jaħfirlu kull dnub tiegħu U jeħilsu mix-xitan.

“Missier Alla, kollok ħniena Lil min miet, agħti l-mistrieħ

Dawwal ruħu b’dawl ta’ dejjem Ġmiel is-sema fis urieh!”

2. il-Pesta

Messaġġier: Aħbar ta’ biki Għandi għalikom Imwiegħra l-qagħda Li ser nurikom,

Miet żgħażugħ ieħor Ħesrem maħsud Ma’ dawk li telqu Ismu magħdud

Bla faraġ, ommu Xerrdet id-dmugħ Waqt li tistenna Il-mewt ta’ ħuħ

Għax pesta kiefra Xterdet fil-belt Dan kastig ieħor Mal-ġuħ u l-għelt

Lil ħadd ma taħfer Qatlet mijiet Irġiel u żgħażagħ Nisa u xebbiet

Kulħadd imwerwer Bil-mewt fil-qrib F’kull dar jinstema’ L-ilfieq u l-krib

M’hemm l-ebda duwa Li jġib fejqan Mill-uġiegħ qawwi Jagħti serħan

Lirika tal-Oratorio Ommna tas-Sokkors

Kitba:Mons Isqof Nikol cauchi

– 44 –

Il-belt ta’ Ruma Saret bħal sptar Fejn il-mewt tixref Bil-lejl, bi nhar.

3. il-qtiegħ il-qalb

il-Ġemgħa: Minħabba dnubietna kotrana Messitna dix-xorti krudila Li jerġa jroddilna saħħitna Żgur ħadd mill-bnedmin m’għandu ħila

Għax x’tiswa tal-bniedem il-qawwa Biex trażżan tal-mewt l-id setgħana? Min jeħles mix-xafra tal-minġel Li ħasad in-nies tal-belt tagħna?

Biss f’Alla tamitna nqiegħduha Hu waħdu mill-mard ifejjaqna Tal-faraġ bil-balzmu jhennina B’qawwietu, mill-ġdid iseddaqna.

4. Kelma ta’ kuraġġ

Djaknu: Lejn Alla l-qlub tagħkom Għolluhom bit-tama Li jdawwal bi kliemu Lil ruħkom mudlama

Il-mard li jifnikom Hu biss jista jfejjaq Il-ġisem isaħħaħ Ifarraġ fid-dwejjaq

Ir-ruħ iżda l-ewwel Jeħtieġ li titnaddaf Mill-kruha li fiha Il-bniedem jiġġarraf

Dnubietkom kotrana Aħsluhom bl-indiema Lil Alla wisq togħġbu Qalb niedma u sogħbiena

Il-maħfra minn qalbkom Itolbu l’Mulej Biex ruħkom tissaffa Bid-demm tal-Feddej.

5. L-indiema

il-Ġemgħa: Aħna nagħrfu, Mulej, id-dnub tagħna Bosta drabi ħadniha kontrik Ħanin Int, dejjem lest li tismagħna

Alla twajjeb, kull ruħ ħlaqt għalik Tisker qalbna fil-ħwejjeġ li jlellxu Iżda s-sliem ma ssibux ħlief biss fik.

Aħna wliedek m’għandniex għax nitgerrxu Minn tjubitek li tagħder u tħenn; Qalb l-għollieq ta’ did-dinja nitferrxu

Ħrabna l-maqjel fejn kont tajtna kenn Iżda ntbaħna, xħin tlaqna l-merħlietek Li l-pass tagħna kien biċċa tal-ġenn.

Int, Missier, tagħraf sew l-uliedek Int ragħaj tajjeb, ħerqan għall-mitlufa Ħenn għalina u lqgħana ġo darek

La tħallix li mill-għadu mirbuħa ‘il bogħod minnek ninxtwew fin-nirien Mhux is-saħta li tibqa magħrufa

Iżda l-barka ta’ wliedek f’kull żmien Nitolbuk li tagħtina kbir Alla Ħoll dnubietna, roddilna l-ħelsien.

6. il-Maħfra

Djaknu: Mis-sema jagħti widen Jilqa’ l-Mulej, it-talba Li mill-qalb tagħkom niedma Erfajtu lejh bħal karba.

Jaħfer ħtijietkom kollha U jbiegħed kull kastig Jeħliskom minn kull jasar Jegħleb l-għadu antik.

7. Talba għalenija

il-Ġemgħa: Is-saħħa tal-ġisem L-indafa tar-ruħ Dan b’qalbna lil Alla Ilkoll nitolbuh.

id-Djaknu: U flimkien magħkom Il-qassisin Joffru fis talbhom L’Alla l’ħanin.

Lill-Kbir Gregorju Ngħarraf ukoll Biex flimkien magħna Ilsienu jħoll

Mill-belt ta’ Ruma Bħal leħen wieħed Mill-anġli s-sema Talbna jittieħed.

8. Tifħir lil San Girgor

Gregorju Missierna Ilkoll inħobbuh

– 45 –

Il-qima ta’ qalbna Minn rajna nagħtuh

Id-dgħajsa ta’ Pietru Imexxi bid-dehen; Isib kull imsejken Fih tama u kenn.

Bit-talb u l-qdusija Isalva l-erwieħ Kull don tal-Ispirtu Jinsab jaħdem fih.

Gregorju Missierna Ilkoll nafdaw fih Ghal kull amar tiegħu Il-poplu jobdih.

Ragħaj tagħna w Missierna Ta’ Kristu Qaddej Gregorju għaqqadna Fih sibna mexxej.

TaQSiMa ii : il-Wiegħda

9. il-Liturġija

S.Girgor: Kull ħlieqa lill-Mulej bil-qima tfaħħar Magħruf sebħu, ġmielu l’kulħadd isaħħar

Fil-firxa tas-sema tidher qawwietu Xemx, qamar u kwiekeb kollox ħidmietu

Fil-baħar fond jimraħ ħut ta’ kull sura Jiddandnu l-għoljiet b’tas-siġar il-ħdura

Bid-dehen lill-bniedem żejjen u bir-rieda Ħallieh jikseb l-għajxien mill-art fejjieda

Lit-Tliet Persuni Mqaddsa, Alla waħdieni Tifħir jingħata llum u fil-ġejjieni.

Kleru : Fil-ferħ u fin-niket Lil Alla Ħallieq Tifħir tagħti ruħna Bla heda tixtieq

Flimkien ma’ kull ħlieqa Ngħannulu kulljum Għal dejjem infaħħru Tjubitu li ddum

10. il-ħerba ta’ Ruma

Djaknu: Aħfruli jekk talbkom imħeġġeġ Waqqaft bla ma ridt, għall-għarrieda Xtaqt iżda ngħarrafkom x’qed jiġri Fejn waslet il-pesta qerrieda

Imxejt jien fit-toroq ta’ Ruma Hemm djar bil-bibien imbarrati Ġo fihom kadavri mitluqa Bil-kesħa tal-mewt inġazzati

Krib ħiereġ, mid-djar smajt tal-morda Li waslu bl-uġieħ f’tarf il-ħajja; Nies oħra rajt sofor bħax-xemgħa Bla tama fil-pjazezz titlajja

Qassamt lill-imġewħa ftit ikel Libbist tfal itertru fil-għera Mejtin dfint bil-għaġla fil-qabar Tal-biki fejn tħares id-dehra.

11. ir-Ragħaj u l-merħla

S. Girgor: Għalihom ġidi Mingħajr indiema Infaqt biex nitma’ Bdiewa w ħaddiema

Nerġa’ ‘mmur fosthom Biex naqsam magħhom Il-hemm u l-faqar Il-mard sfiq tagħhom.

Ir-ragħaj mill-merħla Qatt ma jitbiegħed Li jibqa magħha Hekk l’Alla wiegħed

– 46 –

12. Talb u Tewba

Djaknu: Ħobż tajthom u qtajt il-ġuħ li għakkishom B’tagħlim mis-sema mnebbaħ saħħaħt

dinhom Għajjixt ruħhom b’ta’ Kristu d-Demm u

l-Ġisem Tamiethom qawwija f’talbek għalihom.

S. Girgor: Nitolbu mela!

Kleru: Lil ġensek Mulej aħfer, Tibqax mgħaddab għad-dnub Li bih żeblaħna Lilek, Tagħna, rattab il-qlub.

S. Girgor: Mat-talb imħeġġeġ Inżidu ċ-ċaħda Għall-ħtija npattu B’fehmitna waħda.

Kleru : Bħal m’għamel il-poplu ta’ Ninwè Lil rasna niksuha bl-irmied Nitħażżmu b’ċilizzju u nsumu Flimkien magħna jsumu l-ulied.

13. nersqu lejn Marija

S. Girgor: Sabiex Alla jismagħna u jaħfrilna Talbna nressqu permezz ta’ Marija Ta’ l-insara Sokkors, Għajn ta’ faraġ Teħlisna Hi mill-kastig u mill-ħtija

Ilkoll b’wiegħda solenni nintrabtu Purċissjoni ġo Ruma nagħmlulha Fiha nġorru l-għażiża xbiehetha Bl-għanjiet tagħna minn qalbna nsellmulha.

Djaknu: Nitilqu bis-sliem!

TaQSiMa iii : il-Purċissjoni

14. il-mixja tat-tewba:

il-Ġemgħa: Minn kull rokna, kull min jiflaħ jitħarrek Minn daru nqala’ w ġie għall-purċissjoni Miexi lejn l-għolja tal-maqdes ewlieni Fejn hi meqjuma l-Omm tagħna Marija Qalb il-folla, Gregorju jġorr xbiehetha Ħafi w imħażżem bil-ħabel tat-tewba Il-qassisin jissieħbu miegħu f’talbu Miexi kulħadd b’indiema kbira f’qalbu Tan-nies, mat-triqat jidwi t-talb u l-għana Maħfra w fejqan jitolbu lkoll ħerqana.

15. it-talba tal-Qassisin

il-Kleru: Il-ħarsien tiegħek infittxu Omm qaddisa t’Alla u tagħna Tħalliniex nitbiegħdu minnek Taħt il-mant mifrux iġmagħna

La tistmerrx talbitna mħeġġa Li nagħmlulek fit-tiġrib U f’kull ħtieġa ta’ dil-ħajja Iżda żommna Lejk, fil-qrib

Meta l-għadu jħebb għalina Tħalliniex naqgħu fil-ħtija Minn kull hemm qalil eħlisna Xebba mqaddsa kollok dija.

il-Ġemgħa: Omm Alla itlob għalina!

16. L-għanja tal-irġiel:

Adam missierna tilef L-għotjiet t’Alla l-Ħallieq Kastigi ġibed fuqna Tefgħana f’dan l-għammieq Ilsiera ġo ħabs dejjaq Fejn jaħkmu l-mewt u d-dwejjaq

Mill-għoli ta’ saltnatu Fejn jgħammar fis-sebħ tiegħu Ħenn Alla għall-bniedem midneb Mill-ġdid għamlu ħbieb miegħu. Jeħilsu ried mill-ħtija Lill-Ibnu bagħat Messija.

Fi ħdan ix-Xebba Mbierka Tnissel Kristu, sar bniedem Imsallab miet għalina Hu feda ‘l min hu niedem Bid-demm tiegħu saffiena Imħabbtu mħeġġa wriena.

Fin-niket u t-tbatija Xħin Kristu kien mislub Sehem kbir kellek Marija Għadirt l-Ibnek maħbub Ta’ ġufek frott imbierek Fi ħnientek lilna xierek. il-Ġemgħa: Kristu, Bin Alla, ħenn għalina!

17. L-għanja tax-Xebbiet

Imqaddsa Bint Sijon Omm Alla ħanin Sokkors agħti lilna Ulied imsejknin.

– 47 –

Lil min qata’ qalbu Imlieh b’kuraġġ ġdid Lil min jibki, sabbru Il-faraġ irid.

Għall-ġens t’Ibnek itlob Żomm sħiħ fit-twemmin U wettaq fil-ħeġġa Il-Kleru f’kull ħin.

Għalina wlied Eva Li wisq inħobbuk Quddiem Alla ndaħal Biex qatt ma nniktuk.

Iħossu dawk kollha Li jtuk qima w ġieh L’id tiegħek setgħana Li tgħinhom bi sħiħ.

il-Ġemgħa: Għajnuna tal-Insara, itlob għalina.

18. Minn fomm it-tfal

Int kollok safja Kollok qdusija Bla tebgħa mnissla Ommna Marija

Lilna tfal ċkejkna Żommna bogħod mid-dnub Mill-għadu eħlisna Minnek megħlub

Għallimna nħobbu Lil Ġesu tiegħek Fis-sebħ tal-Ġenna Wassalna miegħek.

19. id-dehra

il-Ġemgħa: Mit-toroq ta’ Ruma bil-qima jitħarrku Sogħbiena w ħerqana jitolbu ‘l Marija Bil-fidi w bit-tama, l-insara b’elufhom Imxew ma’ Gregorju, ragħaj tagħhom u

l-Kleru Sas-sur t’Adrijanu, fejn waqfu, ħin wieħed Għax leħen instema’, wisq ħlejju mis-sema Tal-Anġli, li jfaħħru, l-Omm t’Alla, Sidt

tagħhom. Gregorju jintefa’ għarkubbtejh. B’leħen għoli Jissieħeb fil-għana tal-ħlejjaq tal-ġenna. Tat-torri l-quċċata tiddawwal bid-dija U jidher, hemm fuqha l-Arkanġlu bix-xabla Li jdaħħal fl-għant tagħha. Inħafret il-ħtija. Ta’ dan kien mis-sema, għelm ċar u tal-

għaġeb. Il-pesta qerrieda, b’qawwa ikbar megħluba Intemmet u feraħ il-polu b’dil-grazzja, Li kisbet mis-Sema, l-Omm tiegħu maħbuba.

20. Sultana tas-Sema

ilħna: Meqjuma Sultana tas-Sema B’kull barka w bil-hena tfur ruħek Għax rebaħ il-mewt u deher fostna Kif wiegħed, Bin Alla w frott ġufek

Halleluja.

S. Girgor: Itlob ‘l Alla għalina, Halleluja.

Ġemgħa: Itlob ‘l Alla għalina, Halleluja.

ilħna: Meqjuma Sultana tas-Sema B’kull barka w bil-hena tfur ruħek Għax rebaħ il-mewt u deher fostna Kif wiegħed, Bin Alla w frott ġufek

Halleluja.

(jinstema’ d-daqq ta’ qniepen ferrieħi)

Mitmum nhar il-Għid 7.04.1985

– 48 –

Bix-xenarjuimpressjonantital-Portil-Kbirus-swarimponenti,taħtl-awspiċjital-Beltdominanti,Valletta,nhar il-Ħamis19 ta’Awwissu2010, il-BandaSanGirgorkienetil-mistiednadistintatal-KunsillLokaliFloriana biex twassal id-dinamiżmu tagħha biProgrammMużikali‘TUNE‘NCONCERT–Reloaded’fil-Ġnienir-ReGorgV,fil-Floriana.Il-programmkienjinkludiis-siltietmużikalikollhappreżentatifl-ewweledizzjonita’‘TUNE‘NCONCERT’likienetsaretfiPjazzaOrvietonharil-Erbgħa7ta’Lulju2010–siltietligħamludanil-programmwieħedunikuusingulari.

Fl-istess programm saru diskorsi tal-okkażjonimis-Sindkitaż-żewġlokalitajiet,is-SurNigelHollandu s-Sur JoeGrima, kif ukollmill-Presidenti tas-SoċjetáFilarmonikaVilhenas-SurFransBonnetutal-GħaqdaMuzikaliSanGirgorDrJoshuaGrech.

Kienpropjufid-diskorstiegħulil-istessPresidenttal-GħaqdaMużikaliSanGirgorħabbarappuntamentieħorprestiġġjużgħall-BandaSanGirgor–dakta’kunċert grandjuż ieħor, propju fit-Teatru ta’ famainternazzjonali: it-TeatruManoel fil-Belt kapitaliValletta.

Saruwkollxipreżentazzjonijietta’diversitifkirietfosthom żewġ pitturi fuq it-tila, xogħol l-artistżgħażugħ u promettentiGħawdxi, is-SurManuelFarrugia,mill-GħaqdaMużikaliSanGirgorlill-KunsillLokali Floriana, kif ukoll lis-Soċjetá FilarmonikaVilhenarispettivament,liġewskambjatima’standardsabiħtal-Florianaumementobiskrizzjonifuqil-ħġieġmill-KunsillLokaliFlorianaumis-SoċjetáFilarmonikaVilhenarispettivament.

Intantġieiffirmatukolluffiċċjalmentil-ġemellaġġbejn il-BanedSanGirgor uVilhena tal-Floriana lijistabilixximhuxbiss il-ħbiberija ġia eżistenti bejniż-żewġ entitajiet immawkoll impenn ta’ aktarrelazzjonijietmill-qribbejniż-żewġsoċjetajiet.

Il-BandaSanGirgor kienetukoll akkummpanjatamill-kantantibraviMarioCaruana,GlorianaArpaBelliuSarahBonnici,kifukollnumruta’partitarjiKerċminlitelgħuMaltaappostagħall-okkażjoniunumrusabiħta’KerċminuGħawdxinlijgħixupermanentamentf’Malta.

Din is-Serata kompliet tikkonferma l-pożizzjoniewlenija fil-qasam tal-arti mużikali f’pajjiżna ul-impennassidwuueċċellentital-GħaqdaMużikaliSan Girgor lejn it-tixrid tal-kultura mużikali ul-promozzjoni tal-identitá Kerċmija. Fil-ħidmakontinwauma’taqtáxejn,l-GħaqdaMużikalitagħnabil-kumitat ħabrieki tagħha, qiegħda tiċċelebra bikburija l-mument eċċezzjonali li tinsab għaddejjaminnubħalissa.

Serata ta’prestiġju fil-Floriana u l-iffirmar tal-Ġemmellaġġ Bandistiku mal-Banda Vilhena

– 49 –

– 50 –

Wara xhur sħaħ ta’ tħejjijiet impenjattivi u kunċerti mużikali, nhar il-Ħadd 20 ta’ Frar 2011, il-Banda San Girgor, tellgħet b’suċċess kbir il-kunċert kolossali ‘Spectacular Spectacular’ fit-Teatru Manoel, fil-Belt Valletta.

Din l-okkażjoni, ċertament li se tibqa’ mfakkra b’ittri tad-deheb fl-istorja tal-Għaqda Mużikali San Girgor li mit-twaqqif tagħha fl-1997, fi żmien relattivament qasir irnexxiela ddomm, bi ġrajja wara l-oħra, katina ma taqta xejn ta’ suċċessi li sawwru lil din l-Għaqda f’dik li hi illum – Għaqda rinomata fil-Kultura b’mod speċjali dik mużikali, Għaqda dinamika u kuraġġjuża u fuq kollox Għaqda bi spirtu innovattiv u

żgħażugħ.

Il-kunċert ‘Spectacular Spectacular’ kien suċċess kbir minn kull lat. L-ewwel nett il-post li ospita l-Banda San Girgor – it-Teatru Manoel li huwa sinonimu mal-arti fl-għola livelli tagħha f’pajjiżna, Teatru mogħni b’arkitettura barokka u b’akustika mill-aqwa. Il-prezenza tal-Ministru għal Ghawdex l-Onor. Giovanna Debono, tal-Eċċ. Tiegħu Mons Isqof Mario Grech, l-Ambaxxatur Taljan għal Malta, is-Sinjur Dr Efisio Marras, is-Sindku Ta’ Kerċem is-Sur Joe Grima, id-Direttur tal-Istituto Culturale Italiano is-Sinjur Buzzetti, il-Kappillan Ta’ Kercem il-Kan. Brian Meilak, flimkien ma’ persuni distinti oħrajn u platea ippakkjata bin-nies u anke l-palketti ħolqu atmosfera unika u eċċezzjonali li inkuraġġiet mhux ftit lill-Bandisti, Surmast Direttur Mro. Mark

IL-BANDA SAN GIRGOR FIT-TEATRU MANOEL

i

j

– 51 –

Gauci, kantanti u artisti oħra li taw spettaklu ta’ mhux anqas minn sagħtejn u nofs ta’ mużika, kant u koreografija ma taqtà xejn.

Is-siltiet magħżula kienu kollha esegwiti b’kapaċita straordinarja mill-Bandisti tal-Għaqda Mużikali San Girgor flimkien ma’ xi bandisti oħra mistiedna fosthom is-solist Ingliż ta’ fama mondjali fuq l-Ewfonju Steven Mead li kien il-mistieden speċjali tal-Għaqda Mużikali San Girgor għal din l-okkażjoni. L-interpretazzjoni preċiza, il-varjazzjoni fl-istili diversi, l-aċċenti kromatiċi u ż-żamma ritmika tat-tempi żammew lill-udejnza attentissima għall-esekuzzjonijiet bandistiċi orkestrati b’ħila u b’arja mill-bravu Surmast Mark Gauci, Surmast direttur tal-Banda San Girgor. Steven Mead saħħar lil kulhadd u qala applawsi li jtarrxu wara kull parteċipazzjoni flimkien mal-

IL-BANDA SAN GIRGOR FIT-TEATRU MANOEL

j

i

– 52 –i

Banda, partikularment fl-interpretazzjonijiet ta’ Harlequin, Brillante u Serenade li għaliha ingħaqad miegħu s-solista George Camilleri li wkoll ħareġ bl-unuri kollha.

Sehem ieħor li żewwaq is-serata b’aktar kuluri artistiċi kien dak taż-żeffiena u l-artisti Taljani Clio Abbate u Barbara Bellotti taħt id-direzzjoni ta’ Amina Contin li nterpretaw b’kareografija unika diversi siltiet mużikali.

Is-serata kienet ippreżentata bi stil minn żewġ żgħażagħ Kerċmin, Dr Sarah Grech u s-Sur Elton Vella li wkoll stħaqqilhom kliem ta’ tifħir għal mod uniku li bih ippreżentaw id-diversi siltiet u mumenti oħra f’din is-serata.

Mument ieħor sinifikanti kien il-preżentazzjoni li saret miċ-ċkejkna Lara Grech f’isem l-Għaqda Mużikali San Girgor u l-ġemgħa kollha preżenti lill-E.T. Mons Mario Grech Isqof t’Għawdex li propju fl-istess jum kien qiegħed jiċċelebra għeluq sninu. L-istess Isqof irreċiproka dan il-ġest simboliku b’donazzjoni lill-Għaqda Mużikali San Girgor, ta’ silta mużikali ta’ Carlo

Diacono lill-President tal-Għaqda Dr Joshua Grech.

Ma tistax tonqos kelma ta’ apprezzament u inkoraggiment lil President tal-Għaqda Mużikali San Girgor, l-Avukat Dr Joshua Grech u l-kumitat amministrattiv li flimkien ma’ persuni oħra kienu l-moħħ wara dan il-kunċert li ċertament sewa ħafna enerġija, taħbil il-mohh u finanzi.

Dawn kienu biss ftit aspetti li ikkaratterizzaw lejla indimentikabbli għall-Għaqda Mużikali San Girgor. L-akkumpanjament minn numru sabiħ ħafna ta’ ammiraturi u partitarji Kerċmin u l-kliem ta’ tifħir li kellu kulħadd għall-organizzazzjoni impekkabbli li biha ġie imtella’ dan il-kuncert, jawgura futur mill-isbaħ lil din il-Għaqda dinamika li issa dieħla għall-ħmistax il-sena mit-twaqqif tagħha.

– 53 –

Kif ġie il-ħsieb li jsir l-oratorju ommna tas-Sokkors u kif intagħżel is-Surmast li kkomponieh u l-awtur tal-kliem?Kontnaqraxiġurnalilokaliukontnisma’ukollfuqir-radjuNazzjonalilisaruxiOratorjif’xilokalitajiet,speċjalmentmetasardakta’SanPawlNawfraguundaqqfil-KonKatidralta’SanGwannil-BeltValletta.Peress li konnaserniċċelebraw iċ-ċentinarjumit-twaqqif tal-Parroċċa tagħna kont tħajjart li bħalatifkiratagħmluOratoju.

Staqsejtni kif intagħżlu il-kompożitur u l-awtur,dwarl-awturkienġief’moħħil-E.T.Mons.IsqofNikolCauchi, illummejjet,peress likien ta’spiss jiktebdiversiartikliuankekotba,kontavviċinajtubl-ideau kienħagost bil-biċċa xogħol, pero qalli sabiexnagħtihftittaż-żmienudinkienetir-raġunilisarsenawarafl-1986umhuxfis-senataċ-ċentinarju.

Dwaril-Mużikaġarahekk,jienmakellil-ebdaidealill-min ser ngħidu, u bl-għajnunau l-parir tas-surGeorgeGrech,(missierl-IsqofMarioGrech)konnnaavviċinajna lis-Surmast JosephSammut dak iż-żmiensurmasttal-BandaLeonesabiexjaċċettadinil-biċċaxogħol. Is-surmastSammutkienħapjaċirbil-proposta tagħna iżdagħall-ewwel sabha ftit bitqilagħaxqattmakienikkomponaOratorjuqabel,ugħalihdinkienetsertkunl-ewweldarba,iżdakien

Intervista mill-Kan. Lino Vella ma’

mons. Franġisk Debrincatdwar l-Oratorio Ommna tas-Sokkors f’għeluq il-25 sena tiegħu

– 54 –

– 55 –

aċċettaukienħareġsodisfattfermmetarnexxielujikkomponieh.

Semmejtli li avviċinatu lill-Mons. Isqof cauchi u s-Surmast Sammut dawn mill-ewwel aċċettaw?Peress li s-surmastSammut dak iż-żmien kellu

f’idejhl-Orkestatat-TeatruNazzjonaliManoel,kientfantas xi ftit għax kienqalli li din kien fihabiċċaxogħol iebsau li trid ż-żmien, l-isqofCauchi kienaċċettabħalmagħidtlekqabelimmaukollkienqallilijridftittaż-żmien.

Tiftakar fejn iżżanżan u min kien is-surmast li dderieġa l-oratorjo?Dun Lino niftakar qisu l-bieraħ, l-Oratorjo kiensar fil-KonKatidral ta’SanGwann il-BeltVallettaniftakarkontmortmas-SurĠużeppDebrincatgħandil-Ministru konċernat sabiex jagħtina l-permessimeħtieġasabiexjindaqqfil-KonKatidralunagħmluużumill-orkestra tat-TeatruManoelmingħajr ħlasu naturalment l-ewwel surmast li dderiġieh kiens-surmastSammutinnifsu,kifsmajtl-ewwelbattutitiegħuħassejt sodisfazzjon kbir li konnawasalnas’hawnuankel-udjenzakienetnumerużaukienusodisfattibil-kwalitatal-kitbaul-mużika.

Issa kien imiss li jindaqq fil-gżira Għawdxija kien hemm xi diffikultajiet?Biexindaqqfil-Parroċċatagħnata’Kerċemmatantxsibt diffikultajiet peress li kelli l-appoġġ ta’Mons.IsqofCauchius-Saċerdotital-Parroċċaul-għajnunata’diversihelpersfil-Parroċċa.

F’Għawdex is-Surmast Sammut kien idderiġieħ? u liema kor kien kanta?F’Għawdex f’ta’ Kerċem kien sar darbtejnwaraxulxin, l-ewwel darba kienmexxieh is-surmastJosephSammutu t-tieni darba kienmexxieh is-surmastDunGwannGaleadanperesslil-kortiegħukienġiemistiedensabiex ikantafl-Oratorjoukienhasehemukollil-kortal-Parroċċatagħnal-KorSanGirgor.

Mons. kemm domt Kappillan tal-Parroċċa ta’ Kerċem kien sar xi tentattiv ieħor sabiex jerġgħa jitellgħa l-oratorio?Bħalma taf int dak iż-żmien fil-Parroċċa konnadejjemgħaddejin b’xi proġetti kemmkbar uankeżgħarul-ispejjeżmajonqsuxudejjemkonnanarawl-prijorita’ l-ewwel f’dak iz-żmien, ngħidlek li biexindaqqfil-ParroċċakienġiejiswamadwarLm3000(€7000)limhuxxisommażgħira.

– 56 –

– 57 –

Lejlet id-DedikazzjoniWara nofs in-nhar ta’ lejlet id-Dedikazzjoni ta’ knisja, Mons. Isqof, flimkien ma’ żewġ monsinjuri u ċ-ċerimonier djoċesan, kif ukoll mal-kappillan tal-parroċċa u l-kleru, imur fi knisja jew kappella qrib il-knisja li tkun sa tiġi ddedikata. L-Isqof irodd is-salib u jgħid talba qasira.

Wara jpoġġi quddiem mejda bi tvalja ta’ l-għażel li fuqha jkun hemm kaxxa żgħira tal-metall, żewġ relikwi żgħar ta’ żewġ qaddisin martri, tliet biċċiet inċens, parċmina, klamar tal-linka u tokka, inċira ħamra, żigarella ħamra, is-siġill ta’ l-Isqof, buġija bix-xemgħa, sulfarini, u sotto-coppa b’girlanda ward.

Mons. Isqof jikteb fuq il-parċmina d-data, l-ismijiet taż-żewġ relikwi tal-qaddisin, l-isem tat-titular tal-parroċċa u l-isem ta’ l-istess isqof. Iqiegħed fil-kaxxa tal-metall l-għadam tal-qaddisin martri, tliet biċċiet inċens u l-parċmina. Jagħlaq il-wiċċ tal-kaxxa u jorbotha biż-żigarella ħamra. Fuq l-għoqda taż-żigarella jqattar l-inċira li jkun dewweb fuq ix-xemgħa tal-buġija u kif l-inċira tkun għadha sħuna jagħmel is-siġill tiegħu. L-Isqof ipoġġi l-kaxxa fin-nofs tas-sotto-coppa mżejna b’kuruna tal-ward.

Jinxtegħlu żewġ xemgħat qrib tas-sotto-coppa u jibda l-kant tal-Lawdi.

Il-funzjoni tintemm billi l-Isqof u l-kleru jsellmu lil dik il-kaxxa li fiha l-għadam tal-qaddisin martri.

nhar id-DedikazzjoniF’jum id-Dedikazzjoni, Mons. Isqof jiġi fil-knisja li sa tkun iddedikata. Jinxtegħlu tnax-il xemgħa. Il-faldistorju jitqiegħed fuq tapit fin-nofs tal-knisja. L-Isqof joħroġ mill-knisja. Jiġi vżat li kulħadd joħroġ barra; jibqa’ biss ġewwa djaknu liebes l-amittu, l-alba, iċ-ċinglu u stola bajda. Jingħalqu l-bibien kollha tal-knisja.

Tibda purċissjoni li fiha jieħdu sehem l-Isqof, il-kleru u l-poplu, li tibqa’ sejra lejn il-knisja jew kappella fejn il-jum ta’ qabel sar it-tqegħid tar-relikwi fil-kaxxa tal-metall. Hawn tibda, b’vuċi baxxa, ir-reċta ta’ seba’ salmi bl-antifona “Tiftakarx, Mulej…”. Issa l-Isqof jilbes l-amittu, l-alba, iċ-ċinglu, stola u kappa bajda. Jilbes il-mitra u jieħu l-baklu pastorali f’idu x-xellugija. Ikun hemm djaknu, suddjaknu u membri tal-kleru bl-ispellizzi u żewġ akkolti. Meta jaslu lura jsibu faldistorju fuq tapit quddiem il-bieb

Id-Dedikazzjoni* ta’ knisja qabel ir-riformi liturġiċi

kitba ta’ Mons. Ġwann Dimech

Fl-okkażjoni tal-ewwel ċentinarju (100 sena) mid-Dedikazzjoni tal-Knisja Parrokkjali tagħna fi żmien l-Isqof Fra Giovanni Maria camilleri oSA, qed inġibu, bil-kortesija tal-Patrijiet Franġiskani Konventwali, dan l-artiklu li kien deher fil-ħarġa “Tota Pulchra” tal-2005, li jiddeskrivi r-rit l-antik tad-dedikazzjoni tal-knejjes. Ħajr lil Francesco Pio Attard li għaddielna dan l-artiklu.

– 58 –

ta’ barra tal-knisja li sa tkun iddedikata. Issa l-Isqof jgħid talba: “Actiones nostras, quæsumus Domine…”. Wara din it-talba l-Isqof jilbes il-mitra u jinżel għarkubbtejh waqt li l-kanturi jibdew il-Litanija tal-Qaddisin.

Wara, l-Isqof iqum wieqaf u jbierek l-ilma u l-melħ. Wara jbierek lilu nnifsu u lin-nies waqt li titkanta l-antifona “Asperges me, Domine…”. Issa hawn l-Isqof, akkumpanjat minn żewġ akkolti bix-xemgħat jixegħlu, mill-kleru u l-poplu, idur lejn il-lemin u jibda jbierek in-naħa ta’ fuq tal-ħajt tal-knisja minn barra waqt ir-responsorju “Fundata est domus Domini super verticem montium…”. Kif l-Isqof jerġa’ jiġi quddiem il-bieb ta’ barra, ikanta talba. Jieħu l-baklu u bit-tarf ta’ isfel iħabbat il-bieb waqt li jgħid: “Infetaħ, bieb, biex jidħol is-Sultan tal-glorja”. Id-djaknu minn ġewwa jistaqsi: “Min hu s-Sultan tal-glorja?”. U l-Isqof iwieġeb: “Il-Mulej qawwi u setgħan…”. U l-bieb ma jinfetaħx.

L-Isqof jerġa’ flimkien mal-kleru u n-nies idur ibierek il-ħajt tal-knisja min-naħa tal-lemin, bħal qabel, iżda issa jroxx l-ilma mbierek in-naħa ta’ isfel tal-ħitan, waqt li titkanta l-antifona “Benedic Domine domum istam…” – “Bierek, Mulej, lil din id-dar…”. Meta l-Isqof jerġa’ jiġi quddiem il-bieb, jgħid talba; jieħu l-baklu u jerġa’ jħabbat bih il-bieb għat-tieni darba waqt li jgħid: “Infetaħ, bieb, biex jidħol is-Sultan tal-glorja”. Id-djaknu minn ġewwa jerġa’ jistaqsi: “Min hu s-Sultan tal-glorja?”. U l-Isqof iwieġeb għat-tieni darba: “Il-Mulej qawwi u setgħan…”. U l-bieb jerġa’ ma jinfetaħx.

L-Isqof flimkien mal-kleru u n-nies għat-tielet darba jdur ibierek il-ħajt tal-knisja min-naħa, din id-darba, tax-xellug, u jroxx l-ilma mbierek in-naħa tan-nofs tal-ħitan waqt li titkanta l-antifona “Tu Domine universorum…”. Kif l-Isqof jasal għat-tielet darba quddiem il-bieb, jieħu l-baklu u, bħal qabel, bit-tarf tiegħu jħabbat il-bieb waqt li jerġa’ għat-tielet darba jgħid: “Infetaħ, bieb, biex jidħol is-Sultan tal-glorja…”. Id-djaknu għat-tielet darba jistaqsi: “Min hu s-Sultan tal-glorja?”. U din id-darba l-Isqof flimkien mal-kleru jwieġbu: “Dominus virtutum ipse est Rex gloriæ”, u jkomplu: “Aperite, aperite, aperite”. Issa l-Isqof bit-tarf tal-baklu jagħmel sinjal tas-salib fuq in-naħa ta’ isfel tal-bieb waqt li jgħid: “Ecce cru cis signum, fugent phantasmata cuncta”. U l-bieb jinfetaħ. Jidħlu biss l-Isqof u l-ministri, u l-kor. Il-bieb jerġa’ jingħalaq u l-kleru u l-poplu jibqgħu barra. Kif l-Isqof jidħol, jgħid b’vuċi li tinftihem: “Il-paċi lil din id-dar”. Id-djaknu jwieġeb: “Bid-daħla tiegħek”. Kulħadd iwieġeb: “Amen”. Issa l-kor ikanta l-antifona “Pax æterna ab æterno huic domui…”, u l-antifona l-oħra “Zachæe festinans descende…”.

Waqt li tkun qed titkanta din l-antifona, l-Isqof imur fin-nofs tal-knisja fejn hemm il-faldistorju, ineħħi l-mitra u l-baklu u, għarkubbtejh iħares lejn l-altar maġġur, jintona l-innu Veni Creator Spiritus. Issa wieħed mill-ministri bl-irmied jifforma fuq il-paviment tal-korsija tal-knisja salib ta’ Sant’Indrija. Issa kif jispiċċa l-kant tal-Veni

Creator l-Isqof jilbes il-mitra, jersaq lejn il-faldistorju, u l-kor ikompli l-Litanija tal-Qaddisin. Jissemma l-isem tal-qaddisin martri li r-relikwi tagħhom huma fil-kaxxa li ’l quddiem sa titqigħed fil-mensa ta’ l-altar, kif ukoll l-isem tal-qaddis titulari tal-knisja. Wara l-Isqof, bil-mitra u bil-baklu f’idu x-xellugija, jgħid: “Ut locum istum visitare digneris”. U l-kor iwieġeb: “Te rogamus audi nos”. L-Isqof ikompli: “Ut in eo angelorum custodiam deputare digneris”. U l-kor: “Te rogamus audi nos”. Issa l-Isqof, b’idu l-leminija merfugħa, jgħid: “Ut Ecclesiam, et altare hoc, ad honorem tuum, et nomen Sancti N. conseranda bene dicere digneris”. Hawn b’idu l-leminija jbierek tliet darbiet l-altar. U l-kor iwieġeb: “Te rogamus audi nos”. L-Isqof jgħid dawn l-invokazzjonijiet għal tliet darbiet. Issa l-Isqof imur lejn il-faldistorju u l-kor ikompli l-kant tal-Litanija tal-Qaddisn. Kif jintemm il-kant tal-litanija, l-Isqof, wieqaf, jgħid talba. Il-kor ikanta antifona u jibda l-kant tal-Kantiku ta’ Żakkarija (il-Benedictus).

Kif tispiċċa l-antifona l-Isqof, liebes il-mitra u bit-tarf tal-baklu jibda min-naħa tax-xellug tal-bieb ta’ barra, jikteb l-alfabett Grieg fuq l-irmied.

Kif jispiċċa, imur in-naħa tal-lemin tal-bieb ta’ barra u fuq l-irmied jikteb l-alfabett Latin.

Issa l-isqof imur quddiem l-altar maġġur, jinżel għarkubbtejh u jintona: “Deus in adiutorium meum intende” – “O Alla, ejja eħlisni”. Wara din l-intonazzjoni l-Isqof iqum wieqaf u mingħajr mitra jgħid: “Gloria Patri, et Filio…”. Hawn l-Isqof ibierek ilma ieħor bil-melħ, irmied u nbid.

id-dedikazzjoni ta’ l-altarL-Isqof, liebes il-mitra, jersaq lejn l-altar maġġur. Il-kor jibda l-antifona “Introibo ad altare Dei…”, u jkompli l-kant tas-Salm 42: “Judica me Deus…” – “Agħmel ħaqq minni int, Mulej…”. Kif jibda l-kant l-Isqof ibill sebgħu l-kbir tal-lemin fit-taħlita ta’ l-ilma u jagħmel ħames slaleb fuq il-mensa (mejda) ta’ l-altar.

Wara li l-isqof jgħid talba, idur ibierek bl-ilma tat-taħlita bl-issopu l-mejda u l-altar kollu għal seba’ darbiet. Dan il-ħin il-kor ikanta “Asperges me Domine…” u s-Salm 50: “Miserere mei Deus” – “Ikollok ħniena minni, o Alla”.

– 59 –

Din l-antifona u tliet versi mis-salm jitkantaw għal seba’ darbiet ukoll.

Wara t-tberik ta’ l-altar l-Isqof idur mal-knisja minn ġewwa. Jibda minn wara l-altar maġġur u jdur lejn il-lemin filwaqt li jbierek il-ħitan tliet darbiet. L-ewwel ibierek il-parti ta’ isfel; il-kor ikanta l-antifona “Hæc est domus Domini…”, u s-salm “Lætatus sum…”. Kif jispiċċa s-salm tibda l-antifona “Exurge Deus…” u s-Salm 67: “In ecclesiis benedicite Deo Domino…” – “Bierku ’l Alla fil-laqgħat tagħkom: bierku ’l-Mulej fil-ġemgħat ta’ Israel”. It-tieni darba bħal qabel jibda minn wara l-altar u jbierek il-parti tan-nofs tal-ħajt. Issa l-kor ikanta l-antifona “Qui habitat in adiutorio Altissimi…” u s-Salm 90: “Dicet Domino: susceptor meus es tu et refugium meum…” – “Jgħid il-Mulej: kenn tiegħi u qawwa tiegħi int…”. Għat-tielet darba l-Isqof minn wara l-altar idur lejn ix-xellug u jbierek il-parti ta’ fuq tal-ħajt tal-knisja. Kif l-Isqof jasal quddiem l-altar titkanta l-antifona “Vidit Jacob scalam…”; f’dan il-ħin l-Isqof ibierek il-paviment tal-knisja: lejn il-lvant, il-punent, in-nofs in-nhar u t-tramuntana.

Issa l-Isqof ineħħi l-mitra u, filwaqt li jħares lejn il-bieb ta’ barra, jgħid talba. Wara, l-Isqof ikanta l-Prefazju. Issa l-Isqof jilbes il-mitra, jersaq lejn l-altar u jbierek l-ilma u l-ġibs biex aktar tard ikaħħal l-għatu tal-qabar li fih titqiegħed il-kaxxa bir-relikwi.

Purċissjoni biex jinġiebu r-relikwiTibda l-purċissjoni lejn il-knisja jew il-kappella fejn hemm ir-relikwi tal-martri. Jimxu s-salib u l-akkolti, il-kleru u l-Isqof. Kif il-purċissjoni tasal, l-Isqof jgħid talba. Titkanta l-antifona “O quam gloriosum est regnum…”. Il-kleru u l-Isqof jidħlu. L-Isqof jibqa’ wieqaf quddiem il-kaxxa tar-relikwi. Ineħħi l-mitra u jgħid talba. Jerġa’ jilbes il-mitra, jitfa’ l-inċens fiċ-ċensier u jinċensa l-kaxxa. Issa tibda l-purċissjoni lura lejn il-knisja li sa tiġi ddedikata. Jimxu l-ewwel is-salib u żewġ torċi, warajhom il-kleru u l-qassisin li jerfgħu l-pedistall, u quddiemhom dak li jkun qed jagħmel ċensier jinċensa t-triq kollha dik il-kaxxa tar-relikwi. Wara r-relikwi jimxu l-Isqof u l-ministri. Kif il-purċissjoni tibda miexja, l-Isqof jintona l-antifona “Cum jucunditate exibitis…”. Il-purċissjoni tasal ħdejn il-knisja, u tibqa’ ddur mal-knisja minn barra. In-nies preżenti jimxu wara. Titkanta Kyrie, eleison. L-Isqof ipoġġi fuq il-faldistorju quddiem il-bieb tal-knisja u jagħmel diskors ta’ l-okkażjoni. Wara d-diskors ta’ l-Isqof, l-Arċidjaknu jaqra żewġ digrieti tal-Konċilju Tridentin. Wara, l-Isqof jagħmel mistoqsijiet lil min jieħu ħsieb il-knisja li sa tiġi ddedikata. Il-kor issa jkanta “Erit mihi Dominus in Deum…”. Issa l-Isqof ineħħi l-mitra u jqum, u quddiem il-bieb tal-knisja jgħid talba. Kif jispiċċa din it-talba l-Isqof jilbes il-mitra, ibill sebgħu fiż-żejt tal-Griżma u jagħmel salib fuq il-bieb waqt li jgħid: “In nomine Pa tris, et Fi lii, et Spiritus Sancti. Porta sis benedicta…”. Issa l-purċissjoni flimkien man-nies tidħol fil-knisja waqt li titkanta l-antifona “Ingredimini Sancti Dei…”. Il-kaxxa tar-relikwi u x-xemgħat jixegħlu

titqiegħed ħdejn l-altar. Hawn l-Isqof jibda l-antifona “Exultabunt sancti in gloria…” u s-Salm 149: “Cantate Domino canticum novum…” – “Għannu lill-Mulej għanja ġdida”. Kif jispiċċa dan is-salm l-Isqof jgħid talba. Wara jilbes il-mitra, ibill sebgħu fiż-żejt tal-Griżma u jagħmel ħames slaleb fil-post fejn sa titqiegħed il-kaxxa tar-relikwi, waqt li jgħid: “Ikun ikkon sagrat, u mqad des dan il-qabar. Fl-isem tal-Mis sier, u ta’ l-I ben, u ta’ l-Ispirtu s-Santu. Il-paċi lil din id-dar”. Issa l-Isqof jieħu l-kaxxa li fiha r-relikwi u jpoġġiha fil-ħofra tal-mejda ta’ l-altar waqt li l-kor ikanta: “Sub altare Dei sedes accepistis Sancti Dei…”. L-Isqof jinċensa dik il-kaxxa fil-post. Jieħu l-għatu f’idu x-xellugija u b’sebgħu tal-lemin jagħmel salib biż-żejt tal-Griżma fuq dan l-għatu waqt li jgħid: “Ikun ikkon sagrat u mqad des dan l-għatu b’din id-dilka, u bil-barka ta’ Alla. Fl-isem tal-Mis sier, u ta’ l-I ben, u ta’ l-Ispirtu s-Santu. Il-paċi miegħek”. Ipoġġi l-ġibs u jkaħħal l-għatu f’postu. Il-kor ikanta l-antifona “Sub altare Dei…”.

L-Isqof jgħid talba. Jieħu l-mitra u jerġa’ jbill sebgħu biż-żejt tal-Griżma u jagħmel ħames slaleb fuq l-għatu waqt li jgħid: “Jiġi mmarkat u mqaddes dan l-altar. Fl-isem tal-Mis sier, u ta’ l-I ben, u ta’ l-Ispirtu s-Santu. Il-paċi miegħek”. Jitfa’ l-inċens fiċ-ċensier u jinċensa dak il-qabar waqt li l-kor ikanta “Stetit angelus juxta aram templi…”. L-Isqof ikompli jinċensa l-altar in-naħa tal-lemin u tax-xellug, quddiem u wara u fuq il-wiċċ tal-mejda. Ineħħi l-mitra u jgħid talba.

Jibda issa l-kant ta’ l-antifona “Erexit Jacob lapidem in titulum fundens oleum desuper…” u s-Salm 83: “Quam delicta tabernacula tua Domine virtutum…” – “Kemm hi għażiża d-dar tiegħek, Mulej ta’ l-eżerċti!…”. L-Isqof jagħmel slaleb biż-żejt tal-Katekumeni fuq il-mejda ta’ l-altar: “Titqad des u tiġi kkon sagrata din il-ġebla. Fl-isem tal-Mis sier, u ta’ l-I ben, u ta’ l-Ispirtu s-Santu, għall-unur ta’ Alla u tal-glorjuża Verġni Marija, u tal-qaddisin kollha f’isem u t-tifkira ta’ N. Il-paċi miegħek”.

L-isqof jieħu ċ-ċensier u jinċensa l-altar. Jgħid talba u tibda l-antifona “Mane surgens Jacob erigebat lapidum in titulum…”, u jitkanta s-Salm 91: “Bonum est confiteri Domino…” – “Tajjeb li nfaħħru l-Mulej, li ngħannu lil ismek, inti l-għoli…”.

– 60 –

Issa l-Isqof jieħu żewġ impulluzzi, wieħed biż-żejt tal-Griżma u l-ieħor biż-żejt tal-Katekumeni, u, waqt li jxerred dawn iż-żjut fuq il-mejda ta’ l-altar, b’idu l-leminija jiksi l-wiċċ kollu. Hawn il-kor ikanta l-antifona “Ecce odor filii mei…” u s-Salm 86: “Fundamenta eius in montibus sanctis…” – “Il-Mulej bena ’l Sijon fuq l-għoljiet imqaddsa”. Kif jispiċċa s-salm l-Isqof jgħid: “Lapidem hunc, fraters carissimi, in quo unguentum sacræ unctionis effunditur…”.

is-slaleb mal-pilastri tal-knisjaIssa jmiss li l-Isqof iqiegħed it-tnax-il salib mal-pilastri tal-knisja. L-Isqof, bil-mitra f’rasu, jieħu ż-żejt tal-Griżma u jagħmel salib mal-ħajt tat-tnax-il pilastru tal-knisja waqt li kull darba jgħid: “Jitqad des u jiġi kkon sagrat dan it-tempju. Fl-isem tal- Mis sier, u ta’ l-I ben, u ta’ l-Ispirtu s-Santu, għall-unur ta’ Alla, u tal-glorjuża Verġni Marija, u tal-qaddisin kollha, f’isem u t-tifkira tal-qaddis N. Il-paċi miegħek”. Jitqiegħed is-salib u l-isqof jinċensah tliet darbiet.

Kif l-Isqof jispiċċa din iċ-ċerimonja, imur fuq l-altar u jgħid talba.

Issa jmiss li jitbierku ħames slaleb tal-gandiletta fuq il-biċċiet ta’ l-inċens, jitqiegħdu fuq il-ħames slaleb minquxin fl-irħama tal-mejda u jinxtegħlu. Dawn jitħallew mixgħulin sa ma jintfew. F’dan il-waqt l-Isqof jinżel għarkubbtejh u l-kor ikanta: “Alleluia. Veni Sancte Spiritus, reple tuorum corda fidelium et tui amoris in eis ignem accende”.

Wara li n-nar tal-gandiletti jintefa, wieħed mill-ministri jieħu bħal skalpell wiesa’ ta’ l-injam u jobrox u jiġbor il-fdal tal-gandiletti. Ministru ieħor jimsaħ sewwa l-wiċċ ta’ l-altar. Hawn l-Isqof ikanta prefazju ieħor.

Filwaqt li l-kor ikanta l-antifona “Confirma hoc Deus…” u s-Salm 67: “Exurge Deus, et dissipentur inimici eius…” – “Iqum Alla! Jixxerdu l-għedewwa tiegħu”, l-Isqof jieħu ż-żejt tal-Griżma u jagħmel salib fil-faċċata tal-mejda ta’ l-altar. Wara jgħid talba. Wara t-talba l-Isqof jerġa’ jagħmel slaleb biż-żejt tal-Griżma minn mal-mejda sa ma’ l-erba’ kantunieri tal-ġnub ta’ l-altar, qisu qed jgħaqqad l-altar u l-mejda ma’ xulxin, u jgħid: “Fl-isem tal-Mis sier, u ta’ l-I ben, u ta’ l-Ispirtu s-Santu”. Jgħid talba.

Issa jmiss lis-suddjakni biex jimsħu sewwa ż-żjut minn ma’ l-altar.

L-Isqof ibierek it-trieħi ta’ l-altar.

Il-ministri l-ewwel ma jqiegħdu hi terħa li tkun qisha miksija bix-xemgħa, jgħidulha “tela cerata”. Fuq din it-terħa jitqiegħdu tliet trieħi ta’ l-għażel. Il-kor ikanta l-antifona “Circumdate Levitae altare Domini Dei, vestite vestimentis albis…”.

Issa jitqiegħdu s-salib u l-gandlieri u l-ornamenti l-oħra kollha.

L-Isqof jidħol fis-sagristija jneħħi l-kappa u jilbes biex jiċċelebra l-Quddiesa Solenni ta’ l-okkażjoni tad-Dedikazzjoni tal-knisja.

* F’dan l-artiklu, fejn hu possibbli qed nużaw il-kelma dedikazzjoni u mhux konsagrazzjoni, kif jitlob is-sens liturġiku tal-kelma. Il-kelma konsagrazzjoni tintuża biss għall-bnedmin li huma magħżula u kkonsagrati lil Alla, waqt li l-kelma dedikazzjoni għandha tintuża għal ħwejjeġ sagri bħal knisja. It-testi tad-Dedikazzjoni kkwotati f’dan l-artiklu mill-Missal ta’ qabel ir-riformi liturġiċi tal-Konċilju Vatikan II tħallew mhux mimsusa.

– 61 –

LEPEIRKS TRAVEL

Gozo’s Largest FleetAFleetof12Coaches,Mini-Buses&taxis.

We cater for all occasions you need!

Contact: Ennio Farrugia

t: +35621552725f: +35621552725m: +35679093696

e: lepeirks@maltanet.net enniof@maltanet.net

– 62 –

Dari d-drapp kollu li kienu jeħtieġuniesnakienjinħademlokalmentfuqin-newl.In-newlhuwa dik il-magna tal-injam li titħaddembl-idejn biex biha jintiseġ id-drapp. Immaqabelman-nissieġatkuntista’tibdataħdemikunjeħtieġilha lissib il-ħajt lest, lixiħaddiqiegħdu fin-newl biex hekk ikollha kolloxippreparatkemmtibdataħdembillitgħaddil-mekkukminn naħa għal oħra, skond id-disinnlitkunsetagħmeluskondliemadrapptkunsetaħdem.

Mhux il-ħsieb tagħna llum li ngħidulkomkif inhumagħmul in-newl, kif isir ix-xogħolb’din il-magnatradizzjonali,u liemadisinnijinħadmu.Immasensemmuxidrappijietuħwejjeġ li jinħadmu bin-newl u l-vantaġġili kellhom fuq il-ħwejjeġ ta’ llum.Naħsbuli hawnmin se jistagħġebmeta jaqradanil-kliem, imma hekk hu. Ċerti ħwejjeġtradizzjonali tan-newl kellhomvantaġġ fuqil-ħwejjeġta’barralinilbsullum.

Qabel xejn, il-ħjut li n-nissieġa kienettaħdem id-drappminfejn kienu jiġu? Il-materjaprimalibihajinħadmul-ħjuttinsabfis-suf tan-ngħaġ u fil-qoton. Is-suf tan-ngħaġ,wara li jinġeżżminn fuq l-annimal,jinħasel,jitnixxef,jintifexufl-aħħarjagħżluhfuq ir-raddiena jew fuq il-magħżelbiex isirħajt, dejjem ta’ ħxuna skondgħalfejn ikunse jintuża. Il-qoton, irid iktar xogħol għaxmetajinqata’mill-bidwi,iridjinħaleġbiexisirmaħluġ,imbagħadjindaqqgħandid-daqqaqbiexisirtajjar,umbagħadiridjingħażelbiexisirħajt.

Bil-ħjut tas-suf u tal-qoton in-nissieġatinseġid-drappijiettagħhafuqin-newlutużal-materjallijkollhabżonnskondxidrapptkunse tinseġ: jewsufbiss, jew tajjar biss jewtaħlita,daqqaiżjedsuf,daqqaiżjedtajjar,jewnofsbin-nofs.In-nissieġataħdemaffarijietlijintużawminnkulħadd:lożor,fradi,imtieraħ,investi,xugamani,srievet,uħwejjeġskondil-kostumnazzjonalijewskondil-gosti.Taħdemukoll affarijiet għat-tiżjin tad-dar bħalmahumal-purtieri.

Qabell-aħħarGwerraDinjijaniesnakienujagħmluużusħiħmis-sufumill-qotonbiexjaħdmudawkid-drappijietlijkollhombżonn.Waral-Gwerra,imbagħadbdewdeħlinkullxorta ta’ drappijietminnbarra, uaktarmagħadda ż-żmien, aktar bdew jinħolqu ħjutartifiċjail li, għalkemmgħandnamnejnmanagħtuxkas,mhuxdejjemhumatajbingħas-saħħa.Il-ħjutsintetiċijistgħujoħolqul-fwawar

IS-SENGĦATAL-INSIĠBIN-NEWLU L-EFFETTI TAGĦHA

kitbata’Anton F. Attard

– 63 –

u l-infafet ta’ l-irritazzjoni;is-saqqijiet jew imtieraħ tal-plastik jistgħu jxerrdu l-mardminkejja li fid-dehrawieħedjaħsibhom iġjeniċi ħafna.Għalhekk,illuminsibulitobbajordnawbiexf’każijietta’ċertumard tintlibes il-flanella, jewit-terħamagħmulamit-tajjar.Bħal dari hawn min ikolluordnat li juża t-trieħi għaddaharminħabba xi wġigħ lijista’ jkollu.Dan ifakkarnafil-ħrieqi li fl-antik kienu jfisqut-trabi bihom, li kellhomużupartikulari: tajbin għad-daharbiexiżommdritt,biexjiddrittawsaqajn it-tarbija li j istgħujkollhomħabtalijintgħawġu,udandejjemb’materjalnaturalili ma jagħmel ebda ħsara.Xugamaniappostamaħduminbin-newlhumatajbinħafnagħalminikunibatibil-ħafas.

B’dana kolluma rridux ninsew it-tradizzjonijiettagħna li huma biex ngħidu hekk imżewqin bit-tradizzjonital-kostumifolkloristiċilokali.Għalkemmb’xortiħażinax-xogħoltan-newlkienkważiġiefix-xejn,aħnal-GħawdxinninsabuffortunatiligħandnalilAldaBugeja,mgħallmapereċċellenzatax-xogħolta’ l-insiġ.Alda tgħallmet is-sengħamingħandommhasaminnmetakellhaħamessnin.Jingħadli“Binis-sengħagħandunofsha.”Metaħakmetis-sengħasewwa,bdietukolltesperimentabiextoħloqdisinniuprodottiġodda.

Samill-1980AldaBugejabaqgħet tieħu sehemf’wirjiet, esibizzjonijiet u fieri, kemm f’Malta uGħawdexkifukollbarraminnMaltabiexkemmjista’jkun tippromwovi din is-sengħa antika.Għalhekkrajniehatesibixxifit-Trade Fairsta’Malta,fil-Kavalierta’SanĠakbu,il-BeltValletta,f’Gotland,l-Isveżja,f’Torin,l-Italja,upostijietoħra.Tatkorsijietdwarkifwieħed jieħuħsieb is-suf tan-ngħaġ fiċ-Ċentru ta’l-Universita’. F’Novembru, 2000 ħadet il-premjuprestiġjużAward for Achievement in Industry mill-Ministeru tas-Servizzi Ekonomiċi. Kienet il-Konsulentaewlenijatad-dokumentarjuA Glimpse of Woollikienrebaħil-premjupretiġjużta’l-AgriculturalFestival.Illumhijatgħalleml-insiġfl-iskejjeltal-Gvernulestatgħallemutgħinlilkullminjinteressaruħuujridjitgħallem.

Konxjamill-importanzatat-tradizzjonijiettagħna,ubillitafkemmil-barraninjinteressawruħhomujkunujridujafuiżjeddwaris-snajjapartikularitagħna,Aldaħadmet il-kostumi għall-diversi gruppi folkloristiċibiexflokwieħedtas-satin,ikollhomwieħedveramentlokali,magħdumfuqdisinnlixxudisinntal-qamarbl-ilwien: ismar, iswedu lewn it-te bil-ħalib, kuluritradizzjonali,uf’okkażjonioħrabil-kuluritas-sinjuriisweduabjad,tal-qoton,immaiswed.

Ta’kullsenaAldaBugeja,tieħusehemfil-festivalannwali Festubru li jittellgħa ġewwa l-Wied tal-Lunzjatamill-GħaqdaMużikaliSanGirgor.Tajjebliwieħedjiġigħaldinil-festabiexikunjista’jarakifisiril-ħasiltas-suftan-ngħaġ,kifjagħżlus-sufut-tajjarbiexjagħmluhħajt,x’ikunin-newlux-xogħoltal-insiġlijsirfuqu,uankijkunuhemmespostioġġettisbieħta’l-insiġmaħdumabl-idejnliwħudminnhomikunujistgħujiġuakkwistatiwkoll.

– 64 –

festival ta’ Tradizzjoni, Ikel u Folklor

– 65 –

It-tieni edizzjoni ta’ FESTUBRU – festival ta’ tradizzjoni, ikel u folklor, organizzat mill-Kumitat Organizzattiv fi ħdan l-Għaqda Mużikali San Girgor ta’ Kerċem, irriżulta f’suċċess kbir minn kull aspett.

Il-festival organizzat fuq firxa ta’ tlett ijiem sħaħ (l-1,it-2 u t-3 ta’ Ottubru) fil-Wied pittoresk tal-Lunzjata, reġá ġibed mijiet ta’ Għawdxin, Maltin u barranin li approfittaw minn ġranet sbieħ ikkaratterizzati minn xemx sħuna u bnazzi u rħewlha lejn dan il-post ta’ natura mill-isbaħ biex igawdu l-atmosfera unika u l-attrazzjonijiet partikulari li ġew organizzati fl-okkażjoni ta’ dan il-festival annwali.

Il-festival fetaħ propju il-Ġimgħa 1 ta’ Ottubru meta fil-għodu mijiet ta’ tfal minn skejjel primarji differenti f’Għawdex ġew murija l-importanza ambjentali u storika ta’ dan il-Wied u murija d-diversi attrazzjonijiet li qanqlu interess partikulari fost it-tfal u l-għalliema tagħhom li akkumpanjawhom. It-tfal setgħu ukoll jaraw il-kappella tal-Lunzjata filwaqt li ngħataw spejgazzjoni dettaljata tal-istorja antika tagħha. Filgħaxija imbgħad sar il-ftuħ uffiċċjali tal-festival FESTUBRU mill-Ministru għal Għawdex l-Onorevoli Giovanna Debono, is-Sindku ta’ Kerċem Joe Grima u l-President tal-Għaqda Dr. Joshua Grech. Aktar tard ġiet miftuħa t-Tverna tradizzjonali tal-Inbid Għawdxi u l-imwejjed b’ikel tradizzjonali li baqgħu miftuħa tul it-tlett ijiem ta’ attivitajiet. Sadanittant fuq il-palk prinċipali il-grupp Ta’ Verna Folk Band anima serata pjaċevoli permezz ta’ daqq fuq strumenti etniċi. Intant biswit il-Għajn tal-Lunzjata, aktar l-isfel fil-Wied, diversi poeti u kittieba Għawdxin ferrħu lil dawk preżenti bil-qari ta’ diversi poeżiji u siltiet oħra letterarji marbuta mat-tema tan-natura u l-ambjent, l-istorja u l-Wied tal-Lunzjata.

Il-ġurnata tas-Sibt sabet numru sabiħ ta’ persuni, li filgħodu kellhom l-opportunitá jiġu mdawwra mal-wied u l-akwati tiegħu u ngħataw spjegazzjoni dettaljata mis-Sur Joe Grima B.A. Tul in-nofs ta’ nhar ta’ filgħodu mijiet ta’ nies u familji, b’mod speċjali Maltin, għażlu li jinżlu jiskopru l-ġmiel naturali ta’ dan il-wied u llkoll baqgħu imsaħħra bil-ħemda, bil-ħdura, bl-ilma frisk u ġieri u bis-sbuħija naturali tal-inħawi. Aktar tard matul il-jum ġew miftuħa mill-ġdid l-esibizzjonijiet u l-attrazzjonijiet prinċipali fosthom il-bhejjem tar-razzett tipiku, l-għerien, il-proċess tal-ħasil tas-suf u l-insiġ tiegħu, it-tverna tal-inbid...eċċ. Ma’ nżul ix-xemx mijiet ta’ fjakkli taw dehra stupenda lill-wied li flimkien mal-illuminazzjoni kulurita bidlu d-dalma u l-ħemda naturali tal-wied f’astmosfera msaħħra ta’ tpetpit u kuluri. Sadanittant għall-ħabta tas-7.00p.m. il-Grupp tax-Xagħra Historical Re-enectment Organisation ippreżenta parata militari li wasslet lill-Gran Mastru Perellos u l-entourage tiegħu ‘l ġewwa minn Bieb is-Sultan li fi żmien il-Kavallieri kien jagħlaq l-aċċess tal-wied għaċ-ċittadini biex ikun riservat interament għad-delizzju tal-GranMastru – il-kaċċa. Aktar tard fuq il-palk prinċipali ingħata bidu għall-spettaklu ta’ kant, żfin u rappreżentazzjonijiet ta’ snajja tradizzjonali mill-Astra Folk Group u Centre Stage Dance Accademy sa tard filgħaxija. Propju l-mijiet ta’ nies li ħonqu l-inħawi kollha għaddew serata pjaċevoli sa tard bil-lejl, min bit-tazza tal-inbid f’idu, min jiekol il-qassatat u l-ftira tradizzjonali u min jixtri l-prodotti bnini u friski ta’ frott, ħaxix u ħelu.

L-aħħar ġurnata tal-festival – il-Ħadd sebħet ukoll bil-bnazzi u dan kien fattur ieħor li għen fis-suċċess ta’ din l-attivitá. Sa minn kmieni

filgħodu kont tista tara diversi karozzi pparkjati fuq l-Arkata u n-nies neżlin u telgħin mill-wied bit-tfal żgħar, uħud minnhom igawdu l-arja pura u l-fwieħa ta’ dan l-imkien għall-ewwel darba f’ħajjithom. Fil-għaxra ta’ filgħodu reġgħet ġiet organiżżata għal darb’oħra l-logħba tradizzjonali tal-Brilli bis-sehem ta’ diversi anzjani esperti tal-logħba u rġiel oħra dilettanti jew kurjużi li segwew b’attenzjoni l-andament ta’ din il-logħba antika. Intant ħdejn il-Kappella tal-Lunzjata diversi oħrajn setgħu jsegwu attivitá oħra karatterizzata bil-għana tradizzjonali, daqq tal-kitarri u makjetti. F’nofsinhar imbagħad ġiet servuta ikla tradizzjonali għawdxija, fuq il-post stess. Wara nofsinhar saret wirja spettakolari b’diversi għasafar tal-priża fosthom falkuni, isqra u speċi oħra endemiċi, li ġibdet mijiet ta’ dilettanti li setgħu jaraw dawn l-għasafar mill-qrib. Filgħaxija imbagħad, inżamm spettaklu ta’ daqq bil-madolina u strumenti oħra tradizzjonali li akkumpanja l-ħafna viżitaturi li sa trad filgħaxija komplew neżlin lejn il-Lunzjata igawdu l-aħħar mumenti ta’ dan il-festival.

M’hemm’x dubbju li din it-tieni edizzjoni ta’ Festubru kienet għal darb’ oħra okkażjoni li fiha mhux biss ingħatat promozzjoni lil-lokalitá tagħna, b’mod partikulari l-Wied il-Lunzjata, imma wkoll għamlet unur lill-organizzaturi: il-Kumitat tal-Għaqda Mużikali San Girgor ta’ Kerċem, u l-Kumitat Organizzattiv fi ħdanu li kien responsabbli mill-Festival FESTUBRU. Grazzi kbira tmur ukoll lill-Ministeru għal-Għawdex li emmen f’din l-inizzjattiva u ssapportja anke finanzjarjament parti mill-organizzazzjoni. Is-suċċess jitkellem waħdu, il-konkorrenza massiċċa u l-interess li tqanqal fil-wirt naturali, storiku u ambjentali ta’ din l-attivaitá jimliena bil-kuraġġ biex nħarsu l’quddiem lejn it-tielet edizzjoni ta’ FESTUBRU b’determinazzjoni u b’impenn ikbar.

– 66 –

– 67 –

Ġunju 2010

10. Tintefal-Applikazzjonimal-Awtoritáta’Ambjentul-Ippjanaril-MEPAgħat-tkomplijatal-Binital-Każin.16.OrganiżżatCoffee Morningmis-SezzjoniNisafil-Bartal-Każin.26.MarċBrijużmill-BandaSanGirgorfl-okkażżjonita’lejletil-festaTitularita’SanĠwannBattista,fix-Xewkija.27.Marċfl-okkażjonital-Festata’SanPietruuSanPawl fin-Nadur fejn il-Banda tagħnaakkumpanjatid-Dimostrazzjonibl-istatwa.23.High Tea tal-BandaSanGirgor fuq il-bejt tal-Każin.27.SaretLaqgħaĠeneraliStraordinarjatal-GħaqdaMużikaliSanGirgorsabiextiġidiskussal-Festatal-Madonna tas-Sokkors – ingħatat ħarsa dettaljatalejnx’wassalgħaldin l-okkażjoniuwaqt il-laqgħal-poplu numerużpreżentiwaqt il-votazzjoni qabelunanimamentilligħandhatiġimistiednas-sittbandagħall-festata’dinis-sena.

Lulju 201002. Tiġippublikatautitqassamlill-pubblikut-tlettax-iledizzjonital-Programme souvenir ‘Leħenil-BandaSanGirgor’.07.ProgrammMużikaliAnnwali‘Tune‘nConcert’–Il-BandaSanGirgorżammetl-appuntamenttagħhapermezz ta’ kunċert speċjali fl-okkażjoni tal-Festatal-Madonnatas-Sokkorsf’Jumil-BandaSanGirgor.Fostis-siltietmużikaliliġeweżegwitimill-BandakienhemmFeelings,HumanuGirl from Ipanemalikienuakkumpanjatimill-kantanti,MarioCaruana,SarahBonniċi uGlorianaArpaBelli.Mons.KarmBorg,Mons.FranġiskDebrincatuMons.GirgorGrechġewonoratib’tifkirietfl-okkażjonilikienuqedjiċċelebraw.Preżentigħaldan il-kunċert fostmistiednadistintikienhemmis-Sindkutal-FlorianaNigelHolland.09. I l -Banda San Girgor ħadet sehem fid-Dimostrazzjonibl-istatwatal-Madonnatas-SokkorsminnTriqGħajnTuta flimkienmal-Banda Leonetal-BeltVictoria. Il-BandaSanGirgordaqqetwaqtit-tlugħtal-istatwafuqil-pedestalltagħha.

10. Il-BandaSanGirgoriddoqqwaqtil-Marċta’Lejletil-Festalibedaminnħdejnil-Każin.Fil-PjazzaSanGirgoringħaqdetmal-BandaPrekursurtax-Xewkijasa’TriqDr.AntonCalleja.

11. SOLLENITA’TAL-FESTATAL-MADONNATAS-SOKKORS.Il-BandaSanGirgoreżegwietl-Innu‘AllaBeatissimaVerginedelSoccorso’waqtil-ħruġtal-Purċissjoni.Warapermezzta’marċireliġjużil-Bandaħadetsehemfil-Purċissjonibl-istatwatal-Madonnatas-Sokkors.14.ĠieorganiżżatHigh Teafuqil-bejttal-Każin.21. Is-Sezzjoni Nisa torganiżża għal darb’oħral-Coffee Morning.28.Għaldarb’oħraġieorganiżżatHigh Teafuqil-bejttal-Każin.

Awissu 201001. Il-BandaSanGirgorħadetsehemfil-festata’SanGużepp,il-Qalabilliakkumpanjatid-dħultal-istatwatitulariuwaraeżegwietmarċbrijuż.14. Il-BandaSanGirgorħadetsehemfil-Festata’SantaMarijafir-Rabat,Għawdexpermezzta’MarċuProgrammmill-isbaħfiPjazzaIndipendenza.18.Organizzat il-Coffee Morningmill-Kumitat tan-Nisafil-Każin

l-Għaqda Mużikali San Girgor Grajjiet

Ġunju 2010 - Mejju 2011Miġburaminn

Dr. Joshua Grech

.

– 68 –

19.Waras-suċċessmiksubfil-ProgrammAnnwaliTune ‘nConcert f’Lulju, il-Kunsill Lokali Florianastieden lill-BandaSanGirgor sabiex teżegwixxil-istessprogrammdinid-darbafiĠnienir-ReĠorġV fil-Floriana,Malta. Fost attendenza numerużal-BandaSanGirgorħarġetbl-unurikollhaukellhaapplawsi kontinwi wara kull eżekuzzjoni.Waqtl-istess serata ġie ffirmat ġemellaġġ bandistikubejn l-GħaqdaMużikali SanGirgor u s-SoċjetáFilarmonikaVilhena.Ġew skambjati diversi riġalibejn l-Għaqdiet rispettivi kif ukoll lill-istessKunsillLokaliFloriana.Waqt din l-okkażjoni ġie żvelat illi fi Frar li jmissil-BandaSanGirgorkienetserittellgħaProgrammMużikalifit-TeatruManoel.21.MarċBrijużta’lejletil-festafl-okkażjonital-Festata’SantaMarija,fiż-Żebbuġ,Għawdex.25.ĠiemtellgħaHigh Teaieħorfuqil-bejttal-Każin.

Settembru 201005.Delegazzjonital-KumitatAmministrattivattendietgħal sejħa tal-Kappillan fejnwaqt l-istess laqgħal-Għaqdagħamletil-propostitagħhakifgħandhatiġimfasslal-ħidmakollha.13.OrganiżżataFarmhouse partygħall-bandistiul-allievi tal-BandaSanGirgorb’apprezzament tal-ħidmatagħhomfiħdanl-istessSoċjetá.15.Ġie organiżżatCoffee Morningmis-SezzjoniNisafil-Każin.25.Ġiemtellgħal-High Teatax-xaharta’Settembruligħalihkienhemmattendenzanumeruża.

ottubru 201001.Ġiet imtellgħa t-tieni edizzjoni tal-FestivalTradizzjonali Festubru bl-ewwel ġurnata tkunkaratterizzatab’toursgħat-tfalfilgħodu,kifukoll il-ftuħta’diversiesebizzjonijietillijittellgħuwaqtdanil-festival.Filgħaxijaġietimtellgħaserataletterarjauseratafolk.02. It-tieni jum tal-festival Festubru fetaħ b’toursinformattivi għall-pubbliku inġenerali filwaqt li tulil-ġurnata l-pubbliku kien qiegħed iżur il-Wiedpittoresktal-Lunzjata.Filgħaxijabaħarta’niesħonoql-inħawifejnkienetqedtiġiorganiżżatal-attivitá,uassistewgħal re-enactments,żfin,kant,mużikauattrazzjonijietvarji.03. L-aħħarjumtal-festivalattiradiversifamiljiliżarul-ġojjelligħandnafejnittellgħaFestubru.F’nofsinharsaret l-IklaTradizzjonaliGħawdxija, segwita bis-seħer tal-Falkuniera, u filgħaxija l-attivitá għalqetbil-ħossħlejjutad-daqqfolkloristiku.04. Jinbdewil-klassijietul-kunċertibipreparazzjonigħall-ProgrammSpectacularSpectacular.

09.ĠieorganiżżatHigh Teafis-Salatal-Każin.20. Is-SezzjoniNisaorganiżżatCoffee Morningfil-Bartal-Każin.30.Saretil-ġabrabiebbiebmadwarir-raħalkolluta’Kerċemmill-membrital-Għaqda.30.Ġie organiżżat il-High Tea tax-xahar fis-Salatal-Każin.

Novembru 2010

05. Delegazzjonimill-GħaqdaMużikaliSanGirgortipparteċipa fl-ewwel edizzjoni tal-Festa ta’SantaĊeċiljafil-Parroċċata’SanĠorġ,il-BeltVictoria.17. Jiġi organiżżat il-Coffee Morning fis-Sala tal-Każinmis-SezzjoniNisa.18. Inżammet il-LaqgħaĠeneraliAnnwalifis-Salatal-Każin fejn ingħatat ħarsa lura lejn l-attivitá ul-ħidma tal-Għaqdamatul il-sena likienetgħadhakifintemmet.Waqtl-istessLaqgħaġewpreżentatil-membrilijiffurmawil-KumitatAmministrattivgħas-sena2010/2011.19-21. OrganiżżatWeekend Breakġewwad-DolmenResortHotel, il-Qawra,Malta ligħalihkienhemmattendenzanumeruża.

27.Ġie organiżżat il-High Tea tax-xahar fis-Salatal-Każin.28. L-GħaqdaMużikalitipparteċipawaqtwirjadwarl-GħaqdietVolontarjibl-isemG.I.V.E.littellegħetfil-iSportsComplex,Victoria,Għawdex.

– 69 –

Diċembru 201005.Saretlaqgħagħall-bandistikollha.07.Ġie organiżżatHigh TeaKbir fl-okkażjoni tal-Miliedfis-Salatal-Każin.

11. Il-BandaSanGirgordaqqetfl-okkażjonita’Lejletil-Festata’SantaLuċija.13.MarċBrijużmill-BandaSanGirgorfl-okkażjonital-FestaLiturġikata’SantaLuċija.15.OrganiżżatCoffee Morning ieħor fis-sala tal-Każinorganiżżatmis-SezzjoniNisa.23. Il-BandaSanGirgorakkumpanjatl-purċissjonital-Bambin organiżżatamill-membri tas-Soċjetàtad-Duttrina M.U.S.E.U.M. li bdiet mill-KnisjaParrokkjali.20.Ġieorganiżżatil-High Teatax-xaharta’Diċembrufis-Salatal-Każin.26. L-GħaqdaorganiżżatPartygħat-Tfalkollhafis-Salatal-KażinfejnFather Christmasqassamrigalilit-tfalkollhaut-tfalkellhoml-opportunita’jieħduritrattmal-Presepjuħaj.

Jannar 201119.Ġieorganiżżat l-Coffee Morningmis-SezzjoniNisafis-Salatal-Każin.20.DunRobertoGaucijiġimaħturbħalaProkuraturtal-Festamill-Eċċ. T.Mons. IsqofMarioGrechwaqtkomunikatlisarfiċ-Ċentrur-Ragħajit-Tajjebligħalihattendewfostoħrajndelegazzjonital-GħaqdaMużikaliSanGirgor.29.Ġie organiżżat il-High Tea tax-xahar fis-Salatal-Każin.

Frar 201112.Saretġabrabiebbiebmill-membrital-Għaqdamadwarir-raħalkollu.

14.Saret il-Konferenza ta’ l-aħbarijiet għall-Programmfit-TeatruManoellitmexxietmill-Presidentta’ l-Għaqda.Preżenti kienuwkollOnor.MinistruGiovannaDebono,Seg.Parl.Dr.ChrisSaid,SurEfisioMarrasAmbaxxaturta’l-Italja,us-Sindkuta’Kerċem,JoeGrima.16. Is-SezzjoniNisatorganiżżaCoffee Morningfil-Każin.18.Delegazzjoni tal-Għaqda attendiet għal ftuħta’wirja tax-xogħol tan-newl fil-BancaGiuratale,Fantasy in Yarn.Waqt l-istess okkażjoni l-Onor.Ministru għalGħawdexaċċennat għall-programmtal-Banda,l-Ħaddta’warauarguratkullsuċċess.19.Minkejjal-maltempqawwi,il-membrital-KumitatAmministrattiv flimkienmal-Bandisti salpaw lejnMalta bi preparazzjoni għall-ProgrammMużikaliSpectacularSpectacularta’l-għada.

20.Okkażjonimemorabbligħall-BandaSanGirgorfejn tellgħet għall-ewwel darba fl-istorja tagħha

– 70 –

CHARLIEGALEA

AUTO DEALER

Mgarr Road,Ghajnsielem, Gozo

Tel: 2156 0936Mobile: 9949 5601

9946 4283

– 71 –

kunċertmużikali kolossali bl-isem ‘SpectacularSpectacular’ fit-teatru nazzjonali t-TeatruManoel,il-Belt Valletta taħt il-patroċinju tal-Presidenttar-Repubblika ta’Malta u fil-preżenza tal-Isqoft’Għawdex.Il-pubblikuliattendabiħġarugħaldinl-okkażjoni kellu kliem ta’ tifħir għall-eżekuzzjoniimpekkabblital-BandaSanGirgortaħtid-direzzjonitas-SurmastMro.MarkGauci.Mistieden speċjalikien l-ewfonista ta’ famamondjaliStevenMead liġieappostaminnbarrasabiexjeżegwixxitlietsiltietflimkienmal-istessBanda. Żeffieramill-Italja tawkoreografijaspettakolaritaħtid-direzzjonita’AminaContin fi tliet siltiet oħra.Waqt l-istess okkażjonil-Għaqdaferħetlill-IsqofMarioGrechlidakinharkiengħeluqsninulimin-naħatiegħurregalaSinfonijalill-istessBandaSanGirgor.26.Ġieorganiżżat il-HighTeatal-aħħar tax-xaharfis-Salatal-Każin.

Marzu 2011

02.Marċmill-BandaSanGirgor fl-okkażjoni tal-Karnivalta’Kerċemorganiżżatmill-KunsillLokaliTa’Kerċem.10. Delegazzjoni ta’ l-Għaqdaattendiet għal JumKerċemorganiżżatmill-KunsillLokaliTa’Kerċemfejnl-Għaqdaġietippreżentatab’għotjab’risqil-ProgrammSpectacularSpectacularugħall-Karnival2011.11. Għaldarb’oħral-Għaqdażammetl-appuntamentillitorganizzal-Bibitatradizzjonalifis-Salatal-Każin,fl-okkażżjoni tal-FestaKon-Titulari ta’ SanGirgoril-Kbir, li għalihaġewmistiedna l-Għaqdiet kollhatar-raħal.13.Ġiet organiżżata Ikla fl-okkażjoni tal-Festa ta’SanGirgorfis-Salatal-Każinligħalihakienhemmattendenza numeruża. L-attivitá ġiet organiżżatamill-Kumitatflimkienb’risqil-Festatal-Madonnatas-Sokkors13. FESTASOLENNITA’SANGIRGORIL-KBIR–il-BandaSanGirgorkienetpreparatailliddoqqwaqtil-Purċissjonibl-istatwaTitulari ta’SanGirgor iżdadintħassretminħabbal-maltemp.

16.OrganiżżatCoffee Morning fis-Sala tal-Każinmis-SezzjoniNisa.26.Saril-High Teata’l-aħħartax-xaharfis-Salatal-Każin.

April 201102.Delegazzjonital-GħaqdaattendietgħalSeminardwar il-Volontarjat fil-FestiGħawdxin organiżżatmill-Kummissjoni Festi Esterni fejn il-membri tawil-kontributtagħhomwaqtdinil-laqgħa.12.Approvatproġetttaħtl-iskemaEko-Għawdexfiħdanil-MinisterugħalGħawdex.

15. L-GħaqdaMużikaliSanGirgorħadetħsiebtanimal-Purċissjoni tad-Duluri, permezz ta’ PersunaġġiBibbliċi fejn il-BandaSanGirgor akkumpanjat il-Purċissjonipermezzta’marċi funebri.Din is-senażdiedil-persunaġġta’SanPietruwaqtil-purċissjoni.20.Saril-Coffee Morningfis-Salatal-Każin.24.Purċissjonibl-istatwata’KristuRxoxt–il-BandaSanGirgorakkumpanjatil-purċissjoni.27. Is-SezzjoniNisaorganiżżatil-gitaannwaligħalMaltagħall-FestaTradizzjonalita’SanGirgor.30.Ġieorganizzatil-High Teata’l-aħħarSibttax-xaharfis-Salatal-Każin.

Mejju 20111. Ġiet organiżżata flimkienmal-Għaqdiet tar-raħalil-FieraFestata’l-Għadirab’xejradifferentiub’temaagrikola.Il-pubblikuattendabiħġarugħaldinl-attivitáf’ġurnatab’tempaktarxSajfi.3. Bidutal-kunċertibipreparazzjonigħall-programmannwalital-Festatal-Madonnatas-Sokkors.8. Delegazzjoni tal-GħaqdaMużikaliSanGirgorattendiet għal Pontifikal Solenni u wara għar-RiċevimentTradizzjonali fl-okkażjoni tal-Festa ta’SanPublijufil-Florianabħalamistiednatas-SoċjetáFilarmonikaVilhena.18.Coffee Morningmis-SezzjoniNisa fil-Bar tal-Każin.27.Għaldarb’oħraġieorganiżżatHigh Teafis-Salatal-Każin.

– 72 –

“Għaddej Ġesu’....bil-lejl, fir-riħ, fix-xita!Kollu ħniena u mogħdrija, kollu mħabba,Sejjer iqawwi l-qalb u r-ruħ ta’ msejkenFl-aħħar taqbida”

mill-poeżija“Il-Vjatku”ta’DunKarmPsaila

Darimetaxipersunamaridaf’darhakienettaqlebgħall-agħar, il-Vjatku, spiss bil-griżma tal-morda,kienimurmill-knisjaparrokkjalitagħnagħad-dartal-moribondf’formata’purċissjonisolenni.Metajkunsejsirdanin-nieskienujinġabrufil-knisjajitolbuuankejmorruwaraĠesu’Sagramentatsawaral-biebtal-maridiqassdut-talbujgħidur-rużarjusegwitb’xikant.

Qabeltoħroġil-purċissjonibil-vjatkusolennimill-knisja,il-qniepenmill-kampnaridoqquserbutta’tokkibiexil-popluta’KerċemjagħraflijkunħiereġĠesu’fl-Ewkaristija.Danit-tnaqqirikunġejmill-qanpienabit-‘tann’ul-qanpienal-kbira.B’hekktkunqedissirstedina għal talbmill-fidili għal dik ir-ruħ li tkunse tidher quddiem il-Ħallieq għall-ħaqqmistħoqq.Imbagħad il-qniepen ikomplu jnaqqrukulldarba lijinstama’d-daqqkiebi tal-qanpienaf’id l-abbatifil-purċissjoniwaqt li tkungħaddejjaminnxi triqqribil-knisjajewtkunriesqaluralejnl-istessknisja.

It-tfal li jservu lill-artal bħala abbatini fil-knisjatagħnaerħilhommal-ewweldaqqtat-tokkijħaffulejnis-sagristijasabiex jaħkmu fanalminn ta’ l-ewwel,jixegħlumalajr ix-xemgħa żgħiramagħluqa fil-ħġieġ tiegħubiex jimxuquddiem il-vjatku u hekkwara jdabbru xi ħaġa tal-flusmingħand il-familjatal-moribond.Jekkjiġrilil-vjatkukienjoħroġbil-lejl,minnkullfejnjgħaddiĠesu’Ostja,in-niesminnwaral-ħġieġ,xirewwieħajewbiebimbexxaqkienettikseril-firxadlamgħalwaqtwieħedbilliddawwall-imkienb’xixemgħamwaħħlaf’gandlierżgħiruċattf’surata’plattinbil-widnajewinkellab’lampab’tubuf’għamla

ta’bozzatal-ħġieġb’għonqt a w w a l iu de j j aqm n e j ntoħroġ l-arjasħunawaqtlilsientan-nar joħroġ qawwiminnftilamxarrbaumgħaddsal-ħinkollufil-pitrolju.

Il-purċissjonilikienettakkumpanjal-vjatkukienettkunkompostaminngħaddsabiħta’persuni, lkolljagħmlul-partimogħtijalilhom.L-ewwelkienettoħroġil-bandieramerfugħaminn fratell, jiġifieri persunamxierka fl-għaqda lajka u devota tas-SantissimuSagrament, li tieħu ħsieb l-akkumpanjament tas-sagrament tal-Ewkaristija fil-vjatku tal-morda.Din il-persuna tilbes libsa bajda twila,mill-għonqsal-għarqbejn u titħażżem b’kurdunmill-qadd(kunfratija).Fuqdinil-libsambagħadixxiddl-kappaħamra li tinqafel quddiembil-buttuni (muzzetta).Sittabbatinikienujerfgħul-fanali,litnejnminnhomkienujimxumal-kappillanjewmas-saċerdotliwaqtli kien ikun liebes is-suttana sewda, l-ispellizzau l-istolau fuq spallejh il-velumeral kien iżomm ‘lĠesuSagramentat taħt l-umbrella jew baldakkintondjewkwadrumerfugħmis-sagristanjewabbatiieħor.Kienikunhemmukollabbatiieħorlikienjimxiquddiemnettwaral-bandierauwaqtlitkunmiexjal-purċissjoni jdoqq qanpiena żgħira tal-idejn kulltant ħin biex jagħti sinjal lill-parruċċani li għaddejil-vjatkusolenni.Bħalasinjalta’rispettwaqtlijkungħaddejil-vjatku,n-nieslijkunufuqil-bankinijinżlugħarkobbtejhom,l-irġielineħħul-kappelljewil-berittawaqt li n-nisa jilbsu l-velu - għata (maktur irqiq)magħmulminndrappħafif-ukollhajitolbuujħarsulejnĠesu’Sagramentatfiskietperfettmiksurbissmit-talbminntaħtl-ilsien.

kitbata’Michael GrimaB.A.(Hons.).,Dip(A.Sc.)

Il-Vjatku Solennif’Ta’ Kerċem

– 73 –

– 74 –

– 75 –

Imbagħad kien ikun hemm l-abbati limatul il-purċissjonijżommf’idejhis-sasslabl-ilmaimbiereku l-borża. Il-borża kienet għant tad-drapp, aktarxiebesukwadru,mżewwaqb’disinnta’salib,f’għamlata’ but, li fih,mitwi, jintrafa’ l-korporal u l-maktur.Il-korporal huwa biċċa drapp kwadru, tal-għażelabjad,b’xibizzillamadwar, li jinfirexmis-saċerdotfuqil-mejdajewartalfid-dartal-moribondulifuqujitqiegħdul-ispeċiewkaristiċi.

Kif jaslu quddiem id-dar tal-moribond, l-ewweljidħoll-abbatiumill-borżajoħroġiż-żejtul-korporalbiex jifirxu fuq il-mejda.Apparti dan l-abbati kienjippreparaukolll-makturbiexwaralijiġiamministratis-sagrament, il-qassis ikun jista’ jaħsel idejh ujixxuttahomfih.Jidħolimbagħadis-saċerdotlijroxxl-ilmambierek fuq il-moribond, jisma’ dnubietu,jagħtih l-assoluzzjoniu jagħtih il-griżma tal-mordabillijidlikluujogħroklumoħħu,idejhuriġlejhbiż-żejttal-Griżmatal-Morda.Imbagħadjagħtihl-Ewkaristijauhekkikuniqawwihmaterjalmentuspiritwalment.Mhuxl-ewweldarbalil-familjarikienujinġabruf’xiroknaqribsewtal-moribondugħarkubbtejhomjitolbubil-ħrara.

Sakemmil-qassisidumġewwa,fuqbarrajitkomplar-rużarjubil-litanijautalbieħorjekkis-saċerdotidumiżjedmal-marid.Dankollukienisirb’kulħaddbarragħarkobbtejhfuqarttorba,għadlijekktkuntraxxaxix-xita kulħadd kien ifittex xi rokna jew kenn taħtxi gallerijabiexma jixxarrabx. Imbagħad tingħatal-Barka u xi ħaddmill-membri tal-familja jagħti xiħaġażgħiratal-fluslill-abbatilijkuniżommil-borżasabiex jaqsamhama’ sħabu fis-sagristijawara lijispiċċal-vjatku.

Waralijintemmdankollul-vjatkujerġa’luralejnil-knisja.Fil-knisjail-kappillanjewis-saċerdotjagħmeltalbaqasirabħalaraddil-ħajr‘lAllafil-preżenzata’dawklikienuakkumpanjawlill-ĠesuOstjawaqtil-purċissjonibil-vjatkusolenni.Hijaħasralidrawwadaqstant importanti u qaddisa bħal din bdiet tninbil-mod il-modunistgħungħidu li kważinqatgħetgħalkolloxminngżiritna.

– 76 –

– 77 –

– 78 –

50,MġarrRoad,Għajnsielem,Gozo.Tel: 2155 6674Mob: 9947 5746

N.B.FortunatoMizziStreet,Victoria,Gozo.

Mob: 9928 8699

salvucommercials@yahoo.com

SaLVu CaSSaR auTo PaRTSCOMMERIAL SALES & ENGINES AND PARTS

Kull tip ta’ magni tal-Ġappun u ta’ l-Ingilterra

– 79 –

Bħal daż-żmien sena kont tarraftilkom li konna qegħdin fil-proċess tal-permessi neċessarji sabiex inkunu nistgħu nkomplu l-proġett ambizjuż li kienu bdew ta’ qabilna. Illum tistaqsu: x’ħa jagħmel ... ħa jerġà jgħidilna l-istess? Għandkom raġun għax tul din is-sena ma rajtu xejn materjali, però nixtieq niżgurakom li ma konniex b’idejna fuq żaqqna. Anzi pjuttost li kull ġurnata li tgħaddi konna naraw kif inħabbtu l-bieb tal-Perit, jew ta’ xi Awtorità mill-ħafna li għandna bżonn jew ta’ dak jew tal-ieħor.

Sena ilu, f’Ġunju 2011, intefgħet l-applikazzjoni għall-estensjoni tal-bini tal-Każin. B’hekk bdiet it-triq twila ta’ permessi, firem, konsultazzjonijiet, pjanti, rapporti li fi ftit ġimgħat oħra jwassluna għat-tkomplija ta’ dan il-proġett. Semmejt pjanti – tgħidulna mhux format wieħed ħa tibnu – iva pjanti – għax tul din is-sena l-verżjoni tal-pjanti inbidlet mhux anqas minn tlettax-il darba, dejjem sabiex il-bini jkun konformi mar-regolamenti u l-policies tal-Awtoritajiet kompetenti. Saru l-arranġamenti neċessarji sabiex l-edifiċċju kollu kemm hu jkun in regola mal-ħtiġijiet sanitarji, pubbliċi u tas-sigurtà, kif ukoll sabiex kull parti tkun aċċessibbli għal persuni bi bżonnijiet speċjali. Kultant emnuni, tibda tistaqsi lilek innifsek ... imma tgħid xi darba naslu?

Però wieħed irid jaċċetta li dan il-proċess irid isir. Ifhem, proċess kemmxejn twil u li kultant iġiegħlek taqtà qalbek, imma f’din is-sena kellna esperjenzi ta’ ferħ ukoll marbutin mal-proġett tal-bini. Sar appell lill-pubbliku ġenerali sabiex jiġu mislufin fondi mingħajr imgħax li

jgħinuna nimmaterjaliżżaw il-proġett u b’sodisfazzjon ngħid li l-għajta tagħna ma waqgħetx f’widnejn torox u kienu bosta dawk li mill-ftit tagħhom għaddewlna fondi għal dan il-għan. Barra minn hekk, f’Diċembru ġiet preżentata applikazzjoni taħt l-iskema Eko-Għawdex fi ħdan il-Ministeru għal Għawdex, liema applikazzjoni fost ferħ li ma jistax jiġi kkalkulat ġiet approvata fit-12 t’April u l-iffirmar tal-ftehim sar fil-21 ta’ Ġunju.

X’jifdal? L-applikazzjoni fil-preżent tinsab f’idejn il-MEPA sabiex tkun tistà tersaq Bord fil-ġranet li ġejjin. Nisperaw li malajr ikollna l-permessi neċessarji sabiex ikun jistà jinbeda x-xogħol. L-offerti neċessarji jinsabu preparati sabiex ikunu jistgħu jinħarġu għall-pubbliku għal dawk kollha interessati fix-xogħol fuq il-bini.

Meta nħares lejn din is-sena, ngħid veru aħna għamilna ħafna xogħol, imma fl-aħħar mill-aħħar dan dmir tagħna li nagħmluh għax parti mill-amministrazzjoni. Kemm hu ikbar il-kontribut li tana l-Perit Emmanuel Vella li kull darba li konna immorru l-uffiċċju dejjem semagħna bla riservi u bla ebda interess. Grazzi lid-diversi persuni fl-uffiċċji u l-Awtoritajiet li min jaf kif ħadnilhom rashom u n-numru tal-permess tgħalmuh qisu xi numru tal-mobile. Grazzi lilkom sostenituri li kontinwament tinteressaw ruħkom utgħinuna għax temmnu f’dak li qed inwettqu.

Min-naħa tagħna nistgħu nwegħdukom ħaġa waħda: il-proġett ser jitkompla u ser jitlesta u dan kollu għax determinati f’li nagħtukom valur għal dak li temmnu fih.

it-tkomplijatal-Bini tal-Każin - dalwaqt?!

minnDr. Joshua Grech

– 80 –

– 81 –

My visit to Malta and Gozo was everything that I was hoping for, and more. Having never visited Malta before and only knowing one or two musicians from there, I didn’t really know what to expect. The two musicians that I did know well were Mark Gauci and George Camilleri. Mark was a student of mine at the RNCM, in fact he was a really outstanding student and magnificent baritone player. He was always totally organized, incredibly polite and highly motivated and therefore it was going to be exciting to see him working on his home patch, now in the role of conductor of his band from Gozo. George I had met several times before and very recently at the RNCM where he came over for the weekend to enjoy the Festival of Brass. I knew George to be an outstanding euphonium player.

And so I arrived on the Thursday 17th February into Malta airport. The weather was a luxuriant 20° C, and it was great to leave the cold and grey UK weather behind.

That evening I met with the St Gregory Band for the first time and we rehearsed my pieces for the concert including a duet with George. All went well and Mark was also keen to reassure me that the band would be bolstered by some excellent players from Malta for the concert in the Manoel Theatre, Malta on the Sunday evening. The next morning I gave lessons from 9am until around 7pm.

On Saturday morning there was a rehearsal in the Manoel Theatre. This is quite an incredible theatre, apparently the second oldest in the world. Entering the theatre was quite an awe inspiring occasion. The band and Mark did very well, and although the acoustic was a little dry, I was certainly looking forward to the concert the next day. Later in the afternoon I was taken to the Band Club in Hamrun, for my well advertised and incredibly well supported master class.

By Sunday morning the weather had improved noticeably and we enjoyed a short sightseeing tour, in particular visiting the ancient walled town of Mdina, with its outstanding views and beautifully preserved ancient buildings.

At the Manoel Theatre was a real atmosphere backstage, a real buzz amongst the musicians. Mark had done a superb job in setting up this concert, and in addition to a virtually full house there were many important dignitaries from the island in attendance. This had to be a very special concert.

I was really delighted how everything worked that evening, and the band accompaniment to Harlequin was absolutely ‘on the money’. I felt very good. George also played superbly in the duet ‘Brillante’. It was a real delight and honour to play in this theatre. I also played the beautiful Serenade by Drigo, one of my favourite solos from long ago. I remember hearing John Clough playing this with Black Dyke when I was a teenager. Quite exquisite. Everyone seemed happy with the evening.

I still had a day and a half’s teaching to do back on the island of Gozo, and I got to meet another ten very promising young brass students.

The people were so friendly and so enthusiastic, and the island quite beautiful. I hope to return to Malta in the near future, and continue to work with the Maltese brass players, enjoy the island, and play for the audiences there.

Again a big thanks to Mark Gauci, for his superb organisation, and dedication to music education. Also, many thanks to Besson and the RNCM for their support.

Steven Mead’s impressions on his first experience in Malta with the‘St. Gregory Band’

– 82 –

– 83 –

Fuq iż-żernieq tal-istorjaL-istorja tal-bniedem li għammar fl-inħawi ta’ Santa Luċija tmur lura għal eluf ta’ snin. Anzi biex inkunu aktar preċiżi nistgħu ngħidu li l-ewwel bniedem li għammar fil-gżira Għawdxija sab il-kenn tiegħu fl-għerien tal-Mixta Minn fejn ġie dan il-bniedem? Aktarx mill-gżira ġirien tagħna ta’ Sqallija. Mhix xi ħaġa ta’ barra minn hawn li f’xi ġurnata ta’ bnazzi wieħed jilmaħ lil din il-gżira, anzi xi drabi wieħed jilmaħ ukoll il-vulkan Etna. Dawn l-ewwel nies, li aktarx kienu bdiewa ġabu magħhom kemm annimali kif ukoll żrieragħ. U għaliex sabu l-kenn tagħhom fil-Mixta? Għedna li dawn kienu ħaddiema tar-rabá; u fl-inħawi kien hemm rabá tajjeb bil-bosta, kif ukoll ilma bl-abbundanza minn Għar Ilma. L-għerien fil-qrib li servew bħala l-ewwel djar kif ukoll kenn għall annimali għamlu minn dan il-post wieħed ideali. Fuħħar li nstab fl-inħawi tal-Mixta, u li bħalu nstab f’Għar Dalam f’Malta, jaqbel qatiegħ ma’ dak li nstab in-naħa t’isfel ta’ Sqallija, ikompli jikkonferma minn fejn seta ġie l-ewwel bniedem f’Għawdex. Dawn l-inħawi baqgħu mgħammra min-nies għal sekli kbar wara.

Fil-fatt, ġrajja li għexna aħna f’dawn l-aħħar snin, biex inkunu aktar preċiżi fis-sena 2008, fil-proċess li jiġi mħammel il-ġnien tal-Knisja Parrokkjali ta’ Kerċem, ġew skoperti diversi oqbra. Oqbra ta’ żmien preistoriku, oqbra li għandhom madwar 5000 sena. Fit-tkabbir ta’ wieħed mill-oqbra nstabu żewġ skeletri ta’ mara fil-livell atartigrafiku ta’ taħt, (aktarx mietet snin qabel), filwaqt li r-raġel instab ftit ‘il fuq. Fil-fatt aktar ‘il quddiem instab skeletru ieħor.

Madwar is-sena 1000 Q.K. twieldet il-Belt ta’ Kartaġni, ftit mili bogħod mix-xtut tal-gżejjer tagħna. Din hija belt li għandha importanza kbira mhux biss fl-istorja tagħna, imma wisq iżjed fl-istorja tal-Baħar Mediterran. Dan kien poplu ħabrieki u ħawtiel għall-aħħar, u kien jitħabat biex iġib ‘il quddiem il-kummerċ li kellu mxerred mal-Mediterran. Wisq probabbli li huma tefgħu ħarsithom fuq il-gżejjer tagħna minħabba ċ-ċentralitá ġeografika tagħhom kif ukoll minħabba l-portijiet mill-aqwa u mkennija li jinsabu hawn. Din l-informazzjoni jkompli jikkonfermaha l-istoriku Grieg Diodorus fl-ewwel seklu qabel Kristu. L-istess awtur jitkellem fuq is-sitwazzjoni

Il-bniedem tallum għandu l-għeruq tiegħu fl-istorja ta’ lbierah. Anzi l-istorja ta’ poplu hi l-istorja tiegħi u ta’ ħafna oħrajn mibnija ġebla fuq ġebla, fuq medda twila ta’ żmien. Il-Jien tiegħi llum hu ġabra ta’ esperjenzi li jinġabru u jinħażnu fil-memorja u l-esperjenza ta’ poplu; li jsiru l-Jien u l-Aħna ta’ llum. L-istorja hija l-mera ta’ poplu. Bħalma l-mera tifxef lil dik il-persuna li tkun quddiemha, l-istorja tikxef il-binja tal-identitá ta’ dak il-poplu. L-identitá tagħna bħala poplu hi ffurmata minn xeblika ta’ esperjenzi li ngħaddu minnhom ta’ kuljum, żgħar u kbar, sbieħ jew koroh li flimkien ma’ fatturi bioloġiċi jiffurmaw il-Jien ta’ poplu – dak li aħna llum. Illum qegħdin nibnu fuq ilbierah – l-karatteristiċi tagħna llum qed jibnu l-Aħna ta’ għada.

Hi għalhekk xi ħaġa loġika u f’lokha li biex wieħed jifhem l-Aħna ta’ llum rridu niflu l-esperjenza tal-Aħna tal-bierah – dak li nsejħu bħala storja – dak li ġara fil-passat li qiegħed jifforma l-preżent u jipprepara l-pedamenti għal Aħna ta’ għada.

L-Identità ta’ poplukitbatal-Kan. Dun Lino Vella

– 84 –

politika f’dawn il-gżejjer bejn is-sekli 7 u 3 Q.K. meta l-gżejjer kienu koloniżżati minn Kartaġni.

Fil-bidu tas-seklu għoxrin fl-1906 fil-parti t’isfel fi Triq San Girgor, il-magħruf Manwel Magri, li dak iż-żmien kien Għawdex jaqdi l-uffiċċju ta’ Rettur fis-Seminarju ta’ Għawdex, irnexxielu jiskopri fdalijiet ta’ żmien Puniku. Dawn il-fdalijiet kienu ġew meqruda.

Xhieda oħra tinsab fl-inħawi ta’ Ras il-Wardija, fejn f’nofs is-snin 60 tas-seklu għoxrin, il-Missjoni Arkeoloġika Taljana kixfet dan is-sit Puniku ta’ importanza kbira. Dan is-Santwarju aktarx li hu tat-tielet seklu qabel Kristu u li dam jintuża sa l-ewwel seklu qabel Kristu. Hemm diversi mistoqsijiet li wieħed jistá jagħmel fuq dan is-santwarju, però l-aktar waħda importanti żgur li tibqá: Għaliex santwarju daqstant importanti inbena f’post daqshekk remot mill-abitanti? Risposti b’ċertezza ma għandniex, għalkemm hemm min jgħid li kien xi forma ta’ sinjal għall-bastimenti.

Il-ħakma Punika fil-gżejjer tagħna kellha tgħib mal-qawmien ta’ Imperu ieħor – dak Ruman. Bejn dawn iż-żewġ saltniet kbar faqqgħu tliet gwerer kbar magħrufa bħala l-gwerer puniċi, u kien f’dan iż-żmien li l-gżejjer Maltin għaddew taħt Ruma.

Kien ż-żmien li Malta kienet taħt l-Imperu Ruman, li f’Sirakuża fi Sqallija twieldet il-qaddisa Luċija. Il-qima lejn din il-qaddisa xterdet maltajr wara mewtha mhux biss fil-gżira li tatha t-twelid, imma nafu li matur is-seklu sitta u sebgħa, il-kult lejn din il-qaddisa kien wasal saħansitra fil-Belt ta’ Ruma, f’Milan u f’Ravenna. Kien il-Papa San Girgor il-Kbir li probabilment introduċa l-isem ta’ Luċija flimkien ma’ dak ta’ Sant’ Agata fil-Kanoni tal-Quddiesa. Minn hawn ‘il quddiem l-isem ta’ Luċija u l-qima tagħha komplew jinfirxu f’diversi bliet Ewropej.

Sa issa m’għandna l-ebda ħjiel li l-kult ta’ din il-qaddisa wasal fil-gżira tagħna f’dawn iż-żmenijiet, minkejja li aħna konna f’kuntatt kontinwu ma’ l-Imperu Ruman. Wieħed ma jridx jinsa wkoll li l-ġens tagħna bejn is-snin 870 u l-1127 kien taħt il-ħakma Għarbija, u wisq probabbli li jekk kien hemm xi ħjiel ta’ qima lejn din il-qaddisa intesa mal-ġirja taż-żmien.

Lura lejn ġnus ewropejFis-sena 1091 in-Normann Ruġġieru II ġie Malta. F’din l-okkażjoni l-Għarab ta’ Malta ġew mogħtija taptipa mhux ħażin, imma fl-aħħar mill-aħħar huma baqgħu jsaltnu fuq Malta minkejja li issa kellhom iħallsu l-ħaraġ lin-Normanni. Kien biss Ruġġieru II li fis-sena 1127 keċċa għal kollox lill-Għarab mit-tmexxjija ta’ pajjiżna, għalkemm dawn baqgħu jgħixu magħna.

Fatt importanti seħħ fis-sena 1240 meta Ġilibertu l-Abbati tqabbad mill-Imperatur Federiku II biex jagħmel ċensiment fil-gżejjer tagħna. F’Għawdex jgħidilna li kien hemm 466 familja mqassmin hekk:

155 familja Musulmana203 familja Nisranija8 familji Lhudi

Xieraq li wieħed jagħmel xi riflessjonijiet:

1. In-numru tal-popolazzjoni kienet waħda pjuttost żgħira, aktarx mal-elfejn ruħ.

2. Kienu għaddew kważi ħamsin sena mill-miġja tan-Normanni, poplu Ewropew li jħaddan reliġjon nisranija, u b’rabta kbira mal-Papat, imma kwazi nofs il-familji Għawdxin kienu għadhom jistqarru li r-reliġjon tagħhom kienet dik Musulmana.

Kif allura seta’ daħal il-kult lejn din il-qaddisa f’pajjiżna, kif wkoll setgħet issaħħet r-reliġjon nisranija.

Fl-erbatax-il seklu bdew deħlin l-ewwel patrijiet mill-Punent f’Malta. Fil-fatt fl-1370 waslu Malta il-Franġiskani Konventwali, u warajhom fl-1418 waslu l-Karmelitani. Ma jistax jonqos li dawn barra t-tħeġġiġ tal-fidi nisranija ġabu magħhom il-kult tal-qaddisin tal-Knisja Latina.

Fatt ieħor li wieħed ma jridx jinsa kien dak li f’dawn iż-żmenijiet kien hawn ċaqliq u moviment ta’ xi nies mill-Ewropa, l-iktar minn Sqallija lejn Malta. X’kien ġara? F’Settembru tal-1429 il-gżira ta’ Malta kienet maħbuta bl-ikrah mill-qawwa tal-Misilmin. F’dan il-ħbit għall-għarrieda ħadu sehem mat-tmintax-il elf ruh minn Tuneż taħt it-tmexxija tal-Kajd Ridavan. Il-kittieb Għarbi El-Zarkasi jsemmi dan il-ħbit u jtemm jgħid “l-mexxej tal-Misilmin ħalla l-gżira meta kien għoddu ħatafha taħt idejh.” Jidher li fil-ġlied mietu ħafna nies u għadd kbir ieħor ittieħdu bħala ilsiera.

Wara dak li seħħ fl-1429 l-għadd ta’ nies f’Malta naqas sewwa. Irħula żgħar tbattlu, ġew mitluqin u wħud maż-żmien intesew. Biex jegħlbu din il-kriżi, fis-16 t’April 1431, is-sultan Fonzu ta s-setgħa lill-Maltin joħorġu l-ħwejjeġ kollha tal-ikel li ħtiġilhom minn Sqallija bla taxxi. Ma’ dawn l-oġġetti ġew ukoll xi nies. Ma jidhirx pero’ li l-problema kienet solvuta, tant li f’Lulju tal-1461 il-Gvern Malti bagħat żewġ rappreżentanti tiegħu, l-ġwanni Guevara u l-Manfredi Chabica biex l-Isqallin jiġu Malta ħalli jagħtu ħajja ġdida lill-gżira. Lil dawn wegħduhom li jeħilsuhom mill-għassa tax-xtut u mill-ħlas tat-taxxi. Kienu wegħdi kbar ħafna għal dawn iż-żmenijiet. Ħafna tħajru u ġew. Dan bla dubju ta’ xejn juri l-għatx li kien hawn fil-gżejjer tagħna għal nies ġodda. Il-kult tal-qaddisa Luċija seta’ inġab minn Sqallija f’dawn iż-żmenijiet jew kompla ġie imsaħħaħ minn dawn il-popli. Nafu b’ċertezza però li fl-1544 il-kappella ta’ Santa Luċija kienet diġa tinsab fi stat tant ħazin li kellha tiġi ipprofonata. Din l-informazzjoni tixhed li l-qima lejn din il-qaddisa f’dan il-lokal għandu l-għeruq tiegħu mill-inqas fis-seklu ħmistax.

Jidher iżda li n-nisġa tal-identità ta’ ġensna kellha aktar kuluri ta’ popli oħra li għexu fostna. Fl-1530 il-gżejjer

– 85 –

Maltin għaddew taħt il-tmexxija tal-Ordni ta’ San Ġwann, wara li dawn xi snin qabel kienu tilfu l-gżira fortizza ta’ Rodi. Fil-bidu tal-ħakma tagħhom f’pajjiżna donnu jidher li l-għan ewlieni tagħhom kien li jerġgħu jiġu f’sikkithom u jieħdu lura din il-gżira li tant kienet marbuta ma’ qalbhom. Ġara fil-fatt, li fl-ewwel snin tagħhom f’pajjizna ftit li xejn taw kas tal-ħarsien militari tagħna. Ta’ dan pattew qares l-Għawdxin fl-1551. F’Lulju ta’ dik is-sena l-qawwiet Ottomani ħabtu bl-ikrah għal gżira Għawdxija. Il-ftit kavallieri li kienu fl-Imdina t’Għawdex ħasbu għal rashom u ftiehmu mall-mexxejja Torok, li mal-waqgħa tal-Belt huma jiksbu l-ħelsien. Povri Għawdxin ġew mibjugħa minn min kien fid-dmir li jħarishom. Dak inhar madwar 5000 Għawdxi sabu ruħhom fil-jasar, fosthom il-ftit nies li kienu jgħixu fil-ħâra ta’ Santa Luċija. Issa l-gżira Għawdxija ftaqret mill-istess poplu tagħha. Il-ftit nies li kien irnexxielhom jaħarbu minn fuq is-swar awl il-lejl qabel ma fetħu l-bibien tal-kastell kienu mimlija bil-biża’. Ħafna ħallew lil Għawdex. Hekk Għawdex sar il-gżira tal-biża’. Għas-snin li ġew wara kienu ftit nies biss li baqgħu fuq din il-gżira, u allura ma kienet xejn ħaġa kbira li l-kappelli li kellhom imxerdin mal-gżira sabu ruħhom abbandunati u mkissra.

Fis-sena 1575 il-kappella ċkejkna ta’ Santa Luċija kellha viżita mill-Viżitatur Appostoliku Mons. Dusina. Dak inhar Mons. Dusina kien sab din il-kappella mġarrfa. Xi snin wara fl-1593 għamel il-Vista Pastorali f’Għawdex l-Isqof Tumas Gargallo fejn sab għal darba oħra li l-kappella ta’ Santa Luċija qed tiffunzjona. F’Vista Pastorali oħra tal-1608 il-kappella ta’ Santa Luċija kellha saħansitra kwadru tal-qaddisa.

Fil-Vista Pastorali tal-1634 igħidilna li l-kappella kienet tinsab f’qagħda tajba, tant li

ma kien jonqosha xejn minn

dak li huwa neċessarju. Din id-darba jgħid li kellha il-Kurċifiss u l-Karti tal-Glorja. Ħin bla waqt iżda, l-Isqof Mikiel Balaguer fis-sena 1657 għalaq din il-kappella flimkien ma’ oħrajn. X’kien ġara minn din il-kappella, anzi minn din il-ħâra kollha?

Fis-sena 1667 l-Arċipriet tal-Matriċi Dun Giovanni Antonio Camilleri u l-Kappillan ta’ San Ġorġ Dun Marianus Puglisi kienu mqabbda mill-Inkwiżtur Galeazzo Mariscotto biex jagħmlu ċensiment tal-popolazzjoni tal-gżira Għawdxija bħala parti mit-twaqqif tal-Kolleġġjatra ta’ Għawdex. Lilna jinteressana dak li jgħid fuq iż-żona tagħna. L-iktar importanti kienet Santa Katerina, kappella antika li kienet mibnija fejn illum aħna nsejħu bħala “tal-Vapur”. Wara, taħtha jissemmew Dwejra, Għajn Abdun, Għar Ilma u Ta’ Kerċem. Dawn flimkien kellhom popolazzjoni ta’ 255 ruħ. Dan meta postijiet bħan-Nadur kellu popolazzjoni ta’ 180, filwaqt li x-Xagħra kellha popolazzjoni ta’ 290. Iżda ħaġa ta’ l-iskantament kif il-ħâra ta’ Santa Luċija ma tissemmix? Milli jidher il-maġġoranza tan-nies kienet għadha toqgħod fuq Għar Ilma jew lejn in-nixxiegħa ta’ Għajn Abdun u mhux ħdejn il-kappella ta’ Santa Luċija. Fil-fatt sa llum għad fadal kemm djar kif wkoll fdalijiet ta’ djar li jixdhu dan kollu. Jistà jkun li dawn il-popolin kienu marbuta wisq mal-art li minnha kienu jaqilgħu l-ħobża ta’ kuljum. Dan jistà jitfisser ukoll meta tifhem li propju ftit tas-snin qabel kien inbena t-Torri tad-Dwejra, u li issa kien qed joffri kenn u protezzjoni għan-nies ta’ dawn l-inħawi.

Din hija parti mill-istorja ta’ dan il-poplu, storja li twassalna sa l-aħħar deċenji tas-seklu sbatax. Huwa poplu żgħir ħafna fil-għadd, imma li l-istorja mimlija diffikultajiet li minnha għadda, għamlitu poplu b’karattru sod, li kapaċi jaffronta l-ħajja b’determinazzjoni kbira. Huwa poplu wkoll li minkejja li l-kappella ċkejkna tiegħu bosta drabi sofriet id-daqqiet tal-mannara tal-istorja,

imma l-imħabba tiegħu lejn il-qaddisa Luċija qatt ma ġiet nieqsa.

– 86 –

TEODOLINDA - REGINA TAL-LONGOBARDIkontribuzzjonital-Arċ. Dun Reuben Micallef

u l-konnessjoni tagħha mal-Papa San Girgor il-Kbir

Teodolinda kienet bint id-Duka Garibaldo mill-Bavarja, u ommha Valdrada (jew Valderada) kienet ta’ dixxendenza longobarda. Valdrada kienet infatti bint ir-Re tal-Longobardi Vacone li saltan bejn is-sena 510 u 540 w.K. B’hekk minn nannuha Vacone, Teodolinda wirtet il-kariżma tad-dinastja tal-Letingi, li ħakmu b’qawwa fuq il-poplu longobard għal diversi snin.

Ftit li xejn hu magħruf dwar it-tfulija ta’ Teodolinda imma nafu li fis-sena 588, ir-Re tal-Longobardi Autari, wara li l-ewwel għerusija tiegħu ma’ oħt ir-Re tal-Franki Kildebertu II sfumat fix-xejn, ikkonluda bi żwieġ it-tieni għerusija – din id-darba ma’ Teodolinda. Din l-għażla, kif kienu jkunu ħafna miż-żwiġijiet

f’din l-epoka, kellha skop politiku preċiż: wara l-falliment ta’ paċifikazzjoni mal-Franki, Autari kien għazel il-konfront dirett, u għalhekk fittex l-appoġġ tal-Bavari, li bħall-Longobardi, kienu mhedda minn-Franki li fil-mument kienu fl-aqwa tagħhom.

Iż-żwieġ kien iċċelebrat f’Verona, fil-15 ta’ Mejju 589. Ħu Teodolinda, Gundoaldo, fl-istess okkażjoni ġie nominat Duka ta’Asti.

Autari u Teodolinda għażlu l ’Mi lan bħa la l -kap i ta l i tagħhom, minflok Pavia u kellhom ir-residenza estiva tagħhom f’Monza. Iżda l-istorja ta’ Teodolinda intisġet l-iżjed ma’ dik ta’ Monza. Infatti hemm bniet palazz u kappella li eventwalment kellha tkun l-ewwel nukleju tad-Duomo famuż tal-istess belt.

Iżda dan iż-żwieġ ma kellux itul. Wara ftit aktar minn sena, fil-5 ta’ Settembru 590, Autari miet sobtu (forsi avvelenat). Skond ir-rakkont ta’ Paolo Diacono, f’dawk ix-xhur, ir-Reġina Teodolinda kienet diġa akkwistat il-qalb tal-Longobardi sal-punt li l-istess poplu offrielha l-possibilità li tagħżel raġel għaliha. L-għażla waqgħet fuq id-Duka ta’ Turin Agilulfo, mir-razza tal-Anawas. Iż-żwieġ ġie ċċelebrat fil-ħarifa stess tas-sena 590 u f’Mejju tas-sena ta’ wara f’Milan, Agilulfo irċieva l-investitura uffiċċjali ta’ Re.

.

– 87 –

Ir-Reġina Teodolinda kella influss notevoli fuq l-għażliet politiċi ta’ żewġha. Teodolinda b’kuntrast ma’ żewġha u flimkien miegħu l-biċċa l-kbira tal-longobardi, kienet Kattolika. Wara l-mewt tal-kunsillier tagħha Secondo minn Non, bdiet tfittex li titqarreb iżjed lejn il-Knisja, dak iż-żmien immexxija mill-abbli Papa Gregorju l-Kbir, li miegħu kellha korrispondenza epistolari notevoli. Gregorju approfitta minn din il-ħbiberija u ikkultiva u inkuraġġixxa mhux ftit lir-Reġina biex tkompli titħabat ħalli l-fidi nisranija tkompli tinfirex u tissaħħaħ anke fost dawn il-popli.

Bis-saħħa ta’ din il-ħbiberija ħafna beni tal-Knisja li l-istat kien approprija ruħu minnhom ġew restitwiti lura, ħafna Isqfijiet li kienu ġew imneħħija reġgħu mill-ġdid ingħataw it-tmexxija tad-djoċesijiet tagħhom u bdew jiġu attwati tentattivi biex tiġi restawrata ix-xiżma hekk imsejjħa ‘trikapitolina’ li kienet tifred il-Papa ta’ Ruma mill-Patrijarka ta’ Akwileja.

Fis-sena 595, Teodolinda waqqfet f’Monza Kappella li aktar tard ġiet imsejjħa bħala ‘tar-Regina’ fuq pjanta ta’ Salib Grieg, li tagħha għad fadal sallum il-ħitan oriġinali. Skond it-tradizzjoni, Teodolinda xtaqet tibni knisja lil San Gwann il-Battista u kienet tistenna ispirazzjoni divina li tindikala l-post l-aktar adattat. Darba waqt li kienet tippassiġġa tul ix-xmara waqfet biex tistrieħ ftit u hemm f’ħolma rat ħamiema li waqfet ftit il-bogħod minnha u qaltilha “modo” jiġifieri ‘hawnhekk’. Dikment ir-Reġina weġbitha ‘Etiam’, jiġifieri ‘Iva’ u l-Basilika nbniet propju f’dak il-post partikulari li l-ħamiema kienet indikat. U propju mill-kelmiet “Modo’ u ‘Etiam’, twieled l-ewwel isem tal-Belt ta’ Monza: Modoetia

Adaloaldo, l-ewwel wild ta’ Agililfo u Teodolinda u eredi tat-tron, ġie mgħammed bir-rit kattoliku fis-sena 603. Għal din l-okkażjoni il-Papa Gregorju, fl-aħħar xhur tal-ħajja tiegħu bagħatilha minn Ruma Salib pettorali ta’ stil biżantin bil-kristall interzjat,

illum magħruf bħala s-‘Salib ta’ Teodolinda’ jew is-‘Salib ta’ Adaloaldo’. Dan is-Salib flimkien ma’ Evanġelarju tad-deheb u ħaġar prezzjuz, rigal ieħor mogħti mill-istess Papa Gregorju l-Kbir fl-okkażjoni tal-konverzjoni tal-Longobardi għall-Kristjaneżimu, huma miżmuma b’għożża kbira fil-Muzew prestiġġjuż magħruf bħala t-‘Teżor ta’ Monza’, tal-Katidral tal-istess belt.

F’dan l-istess żmien l-inkuraġġiment pubbliku muri mill-koppja regali għar-riforma monastika ta’ San Kolumbanu ta l-frott fis-sena 614 bil-fundazzjoni tal-monasteru ta’ Bobbio fil-provinċja ta’ Pjaċenza, li aktar tard kellu jsir famuż,.

Agilulfo miet f’Mejju tas-sena 616 u ħalla t-titlu lill ibnu Adaloaldo li kien għadu minorenni. Gundoaldo, Duka ta’ Asti u ħu Teodolinda, wara l-mewt ta’ Agilulfo, ipprova jikkapparra t-tron, iżda kien ġie assassinat ftit qabel ma kien se jagħmel dan. Teodolinda, mgħejjuna mid-Duka Sundrarit, li kien kmandant militari ta’ żewġha Agilulfo, u bniedem ta’ fiduċja, baqgħet fil-quċċata tal-poter ma ġenb binha.

Bis-saħħa tagħha u bl-influss qawwi tal-kunsillier latin Pietru, l-appoġġ lejn il-Knisja Kattolika baqa dejjem jikber. It-theddida tal-attakki kontra l-Biżantini, li f’dik l-epoka kienu f ’diffikultajiet gravi, minħabba l-pressjoni kontinwa tal-Avari u l-Persjani, ġiet imwarrba u d-diplomazija longobarda impenjat lilha nfisha fit-tfittxija tal-possibilitċċa’ ta’ patt definittiv mal-Imperatur.

Fl-istess żmien l-iskuntentezza tal-maġġoranza tad-dukati taljani iffukat madwar il-figura emerġenti ta’ Arioaldo, duka ta’ Turin u ħu Gundeperga, mart Adaloaldo. Fis-sena 624, meta Adaloaldo kien tfarfar sew u Teodolinda bdiet titlef l-influss politiku tagħha fuq l-għażliet ta’ binha, sploda l-kunflitt intern, sostnut mill-Papa u mill-esarka ta’ Ravenna, bejn ir-ribelli u r-re.

Teodolinda mietet fis-sena 627, sena wara l-waqa ta’ binha mit-tron, u ġiet midfuna, kif xtaqet, ma’ ġenb żewgha Agilulfo fid-Duomo ta’ Monza. Aktar tard il-fdalijiet tagħha ġew maqlugħa minn taħt l-art, dejjem fl-istess Duomo ta’ Monza, u mqiegħda f’sarkofagu li għadu jeżisti sallum fil-Kappella msemmija għaliha stess, wara l-artal li fuqu hija miżmuma b’għożża l-kuruna famuża ta’ Teodolinda. Lejn is-seklu XV il-ħitan tal-Kappella kienu ġew affreskati mill-aħwa Zavattari u jirrakkuntaw il-ħajja u l-ġrajjiet glorjużi tar-Reġina tal-Longobardi – Teodolinda.

Ir-Reġina Teodolinda minħabba l-popolarita’ immensa tagħha kienet ivvenerata bħala beata u saħansitra kienet tinżamm it-tifkira tagħha nhar it-22 ta’ Jannar, imma effettivament il-kult tagħha qatt ma ġie ikkonfermat uffiċċjalment mill-Knisja.

– 88 –

– 89 –

Fit-30ta’Marzu1988,sarmagħruflikieninsteraqgraffit antik li kien hemmminquxma’ ħajt fis-santwarjuPunikuta’Rasil-Wardija,f’Għawdex.Dinl-aħbarkerhaġietrappurtatalill-Pulizija.

KienettelfamhuxbissgħalGħawdexiżdagħad-dinja kollha, speċjalment għal dawk l-ispeċjalistital-arkeoloġijaFeniċaPunika.

Waraaktarminngħoxrinsenal-graffitingħataluralill-awtoritajietMaltin.Sidl-artminnfejninsteraqil-graffitirrinunzjafavuril-Gvernkulldrittfuql-iskultura.

Għal l-okkażjoni ta’ Lejlet LapsiNotteGozitana2011, s-Sovrintendenza tal-Patrimonju Kulturali,flimkienmal-MinisterugħalGħawdexus-SegretarjatParlamentarigħat-Turiżmu,tellgħetwirja li tagħhail-graffithuwal-attrazzjoniewlenija.Il-wirjainfetħetgħall-pubblikul-Ġimgħa3ta’Ġunju2011.

Ir-ritorntal-graffitta’Rasil-Wardijahuważviluppimportanti.Kull telfa ta’ oġġett jew riżors kulturalihijatelfakbiragħall-kulturaMaltijab’modpartikolari.Ir-riżorsikulturalita’GħawdexuMaltahumalimitatiħafnauallurajirrikjeduprotezzjoniikbarf’kulllivell,kemmdawk ta’policy, kemmdawk ta’ interventita’ restawr, kif ukoll dawk ta’miżuri ta’ ħarsien lil’awtoritajiet jieħdu flimkienmad-Dipartiment tal-Pulizija.

Jibqá l-fatt li riżorsi uniċi umhux rinnovabbli,bħalmahumariżorsipatrimonjukulturali,humata’kulħadd u jservu prinċipalment biex jagħtu valuraddizzjonali lill-ħajja tagħna.Mingħajr kultura,msawraparzjalmentfuqdawkl-affarijiet,monumentiuxogħolijietartistiċiuoħrajnlihumas-sisientagħha,nazzjonikunfqirumingħajrgħeruq.

Il-Graffit ta’ Ras il-Wardija issa sar partimill-kollezzjoninazzjonalital-wirtkulturaliusejkungħall-wirib’modpermanentifil-Mużewta’l-arkeoloġijata’Għawdex.

Fejn jinsab Ras il-Wardija? Is-sit ta’Ras il-Wardija jinsab fil-Punent il-Lbiċ ta’Għawdex, sewwasewbejn ix-Xlendi u d-Dwejra.Huwawieħedmill-postijiet l’aktar spettakolari tal-gżejjerMaltin.Il-pożizzjonistrateġikatas-sitintużatgħalelufta’snin.Radedminquxinfil-blatlijinsabufil-qribjissuġerixxulil-inħawikienuwżatifl-etátal-Bronż,waral-1500QK,jekkmhuxqabel.Fil-perjoduPunikuis-sbuħijatal-postservietbħalasfondgħalmaqdes,forsinympheum.Il-postiżolat,fermviżibblimill-baħaruminnlokalitajietkostalioħraf’Għawdexuf’Malta,forsikieniserviwkollbħalareferenzata’navigazzjoni għall-baħħarafi triqthomfil-baħar ta’bejnil-gżejjerMaltinun-NordAfrika.

Diversislalebminquxinfil-ħitantal-maqdesjagħtux’wieħed jifhem limal-miġja tal-Kristjaneżmu fil-gżejjerMaltin,l-użutas-sitinbideliżdabaqa’jintuża.It-toponimu‘wardija’ifisserposttal-għassa,stazzjonjew fortizza żgħira fejn jinstabu l-gwardjani jewl-għassiesa, l-aktar tax-xtut.Anki fit-TieniGwerraDinjija,l-inħawitas-sitPunikukienintużagħad-difiżatal-gżejjer.

Il-Maqdes Puniku-Ruman ta’ Ras il-Wardija.Il-maqdesantikta’Rasil-Wardijakienskavatmill-Missione Archeologica Italiana a Maltabejnl-1964u l-1967. Ir-riżultati tal-iskavi kienuppubblikati fir-rapportiannwalital-Missioni.

Ras il-Wardija: ir-ritorntal-graffit mitluf

bil-kortesijata’HERITAGE MALTA

– 90 –

– 91 –

L-iskavi wrew li Ras il-Wardija darba kienkumpless reliġjuż ta’ żmienPuniku u tal-perjodubikriRuman–bejnwieħeduieħor,bejnir-IVut-IIISekliQK.

Il-maqdeskienjikkonsisti f’numruta’strutturimibnijinb’elementiarkitettoniċidiversifl-isfondtal-pajsaġġ spettakolari ta’ Ras il-Wardija.Manafux liema allat kienu meqjuma fil-maqdes.Illum l-istrutturi li fadalmill-maqdes ta’Ras il-

Wardija huma dawk li jinsabu fil-ħbula tal-artl-aktarqribxifer l-irdumfil-promontorju tas-sit.Il-maqdeskienmagħmulminnkamramaqtgħuhafil-blat,upedamentta’struttura,x’aktarxxialtar,lijinsabfipjanftitl-isfelmill-kamra,lejnix-xifertal-irdum.

L-elementistrutturaliewlwninta’danil-kumplessreliġjużhumakifġej:

– 92 –

Kamrarettangolari–Dinkienetmaqtugħafil-ġeblatal-frankafil-ġenbta’għalqa,tħares‘ilbarragħalfuqil-baħar,lejn il-Punent il-Lbiċ. Il-ħitan tal-kamra kienumsebbħab’niċeċb’burduridekorattivi.

Il-graffitmuri f’din il-wirja kien oriġinarjament jinsabf’niċċa.

Il-kuridur –Din l-istruttura kienetmaqtugħha fil-blat,b’formata’T.L-itwalpartital-kuridurtinsabbarral-kamra,f’pożizzjoniparallelamal-faċċatatal-kamra.Il-partiqasiratal-kuridurtibqádieħlaġewwal-kamra.Fil-partiesterna,mal-ġnub tal-kuridur, hemmbħal dukkiena.Xi studjużijaħsbulidawnkienujintużawgħaliklietritwali.

Ġibjunubirb’formata’qanpiena–Billijinsabf’postremot, il-maqdes kellu ġibjun u bir żgħir b’forma ta’qanpienagħall-ilma.Dawnkienumaqtugħinfil-blatfil-kumpless tal-maqdes.Apparti l-ħażna tal-ilma,kemmil-ġibjun kif ukoll il-bir setgħu kellhom rabtama’ ritireliġjużi.

Strutturaesternajewaltar–Fl-antik,binirettangolarikieninbenal-isfelmill-kamramaqtugħafil-blat,kważifil-limitital-promontorjuta’Rasil-Wardija.Dinl-istrutturainbnietb’ġebelkbirmaqtugħ,uhijasimiliħafnagħall-altariesternilihemmfil-maqdesta’Tas-Silġ,f’Marsaxlokk.

Il-GraffitNumru ta’ graffiti kienu innotati fuq il-ħitan tal-kamratal-maqdesta’Rasil-Wardija.L-iskulturaesebitáf’dinil-wirjaoriġinarjamentkienettinsabf’waħdamin-niċeċtal-kamra.

Ix-xbiehahijadikta’figuraumanabil-wieqfab’dirgħajjamiftuħin,f’pożizzjonita’salib.Sinjaljestendimir-ras‘ilfuq.Il-figuraxejnirfinuta,kienetminquxafil-ġebelbiskarpel.Il-ġebelta’madwaril-figurakientneħħabiexil-motifċentralisetájoħroġiktarf’bassoriljiev.

Meta insteraqmill-maqdes ta’Ras il-Wardija, il-graffitġratlu l-ħsara.Partimid-disinn, lihijavertikali, tħassret.Madankollux-xbihaewlenijatal-figuramsallbamaġarbitxħsara,ħaġaliturilidawkliserquil-graffitużawsengħakbirabiexjaqtgħuhminnmal-blat.

Manafuxx’tirrapreżental-figura,jewankif’liemażmiensaret.Kiensuġġerit li l-figurahijadiktal-allaPunikuta’Tanit.Madankollu,il-figuramsallbata’Rasil-Wardijam’għandhal-ebda xebhma’ dan is-simbolu reliġjużPuniku.Hijaukollħaġapossibblilidinil-figuramsallbasaretfil-Medju-Evu,u lifil-fatt tistátirrapreżentasalibNisrani.

Minbarral-iskulturamurijaf’dinil-wirja,f’Rasil-Wardijanstabudiversigraffitioħra.

Wħudminn dawn il-graffiti jixbħu figuriumani.Graffiti oħra għandhom formaaktarġeometrika.Hemmukolldiversitraċċita’sinjalivertikalilidarbasetgħukienupartiminnsinjalitas-SalibNisrani.

– 93 –

– 94 –

Il-Ħamis, 30 ta’ ĠunjuL-ewwel jum tan-Novena

Jum il-Benefatturi tal-Parroċċa12.00p.m.:MotaSolennilitħabbaril-bidutal-festa.7.00p.m.:QuddiesaSolennimmexxijamill-KappillanDunBrianMejlak bis-sehem tal-Kleru u l-abbatini tal-Parroċċa.Hekkkiftintemmil-Quddiesanassistu għat-tqegħid tal-Madonnatas-Sokkors taħt it-tron tagħha fostil-kanttal-innijiet.

Il-Ġimgħa, 1 ta’ LuljuIt-tieni jum tan-Novena

Jum ta’ adorazzjoni u talb għall-parroċċa bi tħejjija għall-festa.

Jum it-tfalIkun hawn il-Qrar mil-5.30 sat-8.00a.m. u mis-6.30 sas-7.30p.m. 6.30p.m.:It-tfal flimkienmal-katekisti jmexxut-talba tar-rużarju quddiem ĠesuEwkaristija. DunAlexRefalo jagħtil-BarkaSagramentalilildawkpreżenti.7.00p.m.:DunKrystofButtigieg,saċerdotnovell,imexxiquddiesabis-sehemtat-tfal.Janimal-Ewkaristijal-grupptal-kitarrimmexxijaminnChristabel Formosaflimkienmal-kor tat-tfal tal-parroċċa.Waral-quddiesa,it-tfaljingħatawġelatfuqiz-zuntiertal-Knisja.

Is-Sibt, 2 ta’ LuljuIt-tielet jum tan-Novena

u l-aħħar Sibt tal-MadonnaJum il-Familja

6.30p.m.: Il-Kappillan imexxi t-talbatar-Rużarju f’dan l-aħħar Sibt tal-Madonnabitħejjijagħall-festa.7.00p.m.:QuddiesaminnDunAntonTeuma,delegat ta’MonsIsqofgħall-Familja.Għal din il-quddiesa humamistiednal-familjital-parroċċa,b’modspeċjali dawk il-koppji li żżewġuf’din l-aħħar sena kif ukoll dawkli din is-sena qed jiċċelebraw il-25 jew il-50 anniversarju tat-tieġ

tagħhom. L-intenzjoni tal-quddiesatkunb’suffraġġjutal-ommijiet/missirijietlimietuf’dinl-aħħarsena.Fil-quddiesassiril-Magħmudijataċ-ċkejknaYanicabint Darren uAlison Gauci u taċ-ċkejken Zac bin Johan u LorianneCamilleri. Issirukoll il-preżentazzjonilill-Madonna tas-Sokkors tat-trabi litgħammduf’dinl-aħħarsena.Janimal-Ewkaristija l-grupp tal-kitarri tal-KomunitàEwkaristika.

Il-Ħadd, 3 ta’ LuljuIr-raba’ jum tan-Novena

Jum iż-Żgħażagħ10.30a.m.: Quddiesa mmexxijaminnDunManwelCordina,Diretturtal-Fondazzjoni OASI. Janimaw il-quddiesa l-Kummissjoni DjoċesanaŻgħażagħ.

It-Tnejn, 4 ta’ LuljuIl-ħames jum tan-Novena

Jum is-Saċerdoti u l-Persuni Ikkonsagrati

6.30p.m.: Is-Sorijiet Karmelitani tal-parroċċajmexxur-rużarju.7.00p.m.:QuddiesaSolennimmexxijaminn Dun Lino Vella fl-okkażjonital-25 anniversarju tas-saċerdozjutiegħu.Jagħmell-omelijatal-okkażjonil-ArċiprietMonsKarmRefaloliordnasaċerdotma’DunLino.Jieħusehemil-KorSanGirgor.9.00p.m.: B.B.Q. kbir tal-Festa fiTriq l-AvukatA.Calleja.Din l-attivitàser tkun akkumpanjata b’serata ta’divertiment.

It-Tlieta, 5 ta’ LuljuIs-sitt jum tan-Novena

Jum il-Ġenerożità6.30p.m.: Is-Sorijiet Karmelitani tal-parroċċajmexxur-rużarju.7.00p.m.: Mons Manwel Curmi,Direttur tal-FondazzjoniArka, imexxiQuddiesa bis-sehem tal-persuni bi

IL-MAdONNATAS-SOKKOrS

bżonnijiet speċjali.Waqt l-offertorjujittellgħu għotjiet ta’ karitàmiġburamill-komunitàparrokkjali.9.30p.m.:Attività soċjali fiċ-Ċentru 8ta’Luljuorganizzatamill-KummissjoniMarċiBrijużi.

L-Erbgħa, 6 ta’ LuljuL-ewwel jum tat-Tridu

Jum l-Għaqdiet tal-Parroċċa6.30p.m.:Membrital-għaqdietimexxur-rużarju7.00p.m.:QuddiesaSolennimmexxijaminn Dun John Meilak, saċerdotnovell. L-omelija fit-tlitt ijiem tat-tridussirminnMonsĠorġBezzina.Wara l-quddiesa tat-Tridu tingħad il-Kurunella, jitkanata l-InnuAveMarisStella,l-AntifonaBeatamMeDicentutingħatal-BarkaSagramentali.Imexxi din iċ-ċelebrazzjoni f’danl-ewwel jum tat-tridu Dun RobertoGauci,ĊerimonierDjoċesan.8.45p.m.: I l -Banda San Girgortesegwixxi programm vokal i ustrumentalibl-isem‘Melodien’b’siltietlijvarjawminnmużikatal-films,musicalsu anki pop. Is-serata tittella’ mill-GħaqdaMużikaliSanGirgorquddiemis-sede tal-istessGħaqda fi PjazzaOrvieto bis-sehem tal-kantantiMarioCaruana uSarahBonnici. Il-BandaSanGirgortkuntaħtid-direzzjonitas-SurmastDiretturMro.MarkGauci.

Il-Ħamis, 7 ta’ LuljuIt-tieni jum tat-Tridu

Jum l-Emigrantiu r-residenti Kerċmin

li joqogħdu barra l-parroċċa6.30p.m.:EmigrantiuKerċminresidentibarramill-parroċċajmexxur-rużarju7.00p.m.:QuddiesaSolennimmexxijaminnDunTrevorSultana,saċerdotnovell.Wara l-quddiesaMonsGirgorGrechimexxi l-Barka Sagramentali.Waral-emigrantiuKerċminresidentibarra

liserisirufis-Santwarjutal-Parroċċata’Kerċemfl-okkażjonital-

100 sena tal-KonsagrazzjoniTas-Santwarju Parrokkjali30ta’Ġunjusal-10ta’Lulju,2011

Programmtal-FestiSolennif’Ġieħ

– 95 –

mill-parroċċa humamistiedna għalbibitafuqiz-zuntier.9.30p.m.: Dimostrazzjoni bl-istatwataż-Żewġ Patruni (1996), xogħoltal- istatwarju Michael Camil leriCauchi, bis-sehem tal-BandaSantaMarija taż-Żebbuġ u l-Banda SanĠużepp t’Għajnsielem li jibdaminntarf Triq l-AvukatA. Calleja. F’nofsid-dimostrazzjoni jintwera featureakkumpanjat b’mużika u dwal,ippreparat mill-Għaqda tal-Armarfl-okkażjoni tal-20 anniversarjumit-twaqqiftagħha.12.00a.m.: Tlugħ tal-istatwa fuq il-pedestall tagħha fiPjazzaSalvatoreBusuttilbid-daqqtal-InnuMarċ.

Il-Ġimgħa, 8 ta’ LuljuIt-tielet jum tat-Tridu

JuM IS-SoLENNITÁ TA’ oMMNA MARIJA TAS-SoKKoRS

Jum il-Vokazzjonijiet6.30p.m.: Membri mill-gruppi tal-vokazzjonijiet u tal-abbatini jmexxut-talbatar-rużarju7.00p.m.:QuddiesaSolennimmexxijaminn Dun Simon Mario Cachia,saċerdotnovell.Wara l-Quddiesa jmexxi l-BarkaSagramentaliMonsĠużeppiGrech.9.30p.m.: DimostrazzjoniminnTriqGħajnTuta bl-istatwa tal-Madonnatas-Sokkors ta’ barra (1946), xogħoltal-istatwarjuWistin Camilleri, bis-sehemtal-BandaSanGirgorul-BandaLeonetal-BeltVictoria.10.00p.m.:Ħruqta’ logħobtan-narukaxxainfernalital-kulur.12.00a.m.: Tlugħ tal-istatwa fuq il-pedestalltagħhafiPjazzaSanGirgorbid-daqqtal-AveMarijaul-InnuMarċ.

Is-Sibt, 9 ta’ Lulju Lejlet il-Festa

7.30a.m.: Quddiesa tat-Te DeumimmexxijaminnMons Karm Borg,Retturtal-Knisjatal-Lunzjata.9.00a.m.: Il-Kappillan Dun BrianMejlakimexxil-quddiesaligħalihajiġumistiedna t-tfal u l-anzjaniu l-mordatal-parroċċa. Janimaw il-quddiesa ujferrħu lill-mordau l-anzjani, il-gruppital-kitarra li għandna fil-parroċċa.Waral-omelijassirid-Dilkatal-Mordalill-anzjani umorda preżenti uwaral-quddiesa jingħataw refreshmentslit-tfalul-anzjani.Mill-5.00p.m.sat-8.00p.m.ikunhawnkonfessuribarraningħall-qrar6.45p.m.: Translazzjoni SolennimmexxijaminnMonsĠużeppiGauci.7.00p.m.: Konċelebrazzjoni Solennimmexxijamill-ArċiprietMonsKarmRefaloflimkienmal-KapitluuKlerutal-Kolleġġjata

uBażilikata’MarijaBambintax-Xagħraflimkienmal-Klerutal-Parroċċa.Wara l-Quddiesa jmexxi l-BarkaSagramentalid-DjaknuDanielGrech.9.30p.m.: Il-BandaSanGirgor tibdamarċminnquddiemis-sedetagħhafiPjazzaOrvieto.9.30p.m.:Marċmill-BandaPrekursurtax-XewkijaminnTriqĠużèFlores.Iż-żewġ baned jiltaqgħu fiTriq SanGirgorujkomplub’marċbrijużsaTriql-AvukatA.Calleja.11.00p.m.:Ħruqta’murtalettiulogħobtan-nartal-kulur.12.00a.m.:Wirja ta’ logħob tan-nartal-artfiTriqil-Kalandrijiet.

Il-Ħadd, 10 ta’ Lulju JuM IL-FESTA

Il-quddies ikun fil-5.00a.m., 6.00a.m., 7.00a.m., 11.00a.m. u 6.00p.m. (Qrar: mis-6.30 sal-11.00a.m.)8.45a.m.:Mons IsqofMarioGrechflimkienmal-Kappillan,is-Saċerdotiul-abbatinijitilqumir-residenzata’l-E.T.MonsIsqofMarioGrechgħall-KnisjaParrokkjali.9.00a.m.:PontifikalSolennimmexximill-E.T.MonsIsqofMarioGrechJ.U.L.,J.C.D.fejnwaral-Vanġelujwassalil-messaġġ tiegħu tal-okkażjoni. Tiġiesegwita l-quddiesa ‘in HonoremAssumptionisB.M.V’mill-muzika tal-CappellaMonsMartinPortelli.11.30a.m.:Il-Bandatas-Soċ.Fil.MariaMaterGratiae ta’ĦażŻabbarMalta,tibdamarċbrijużminnPjazzaOrvieto.Il-marċ jgħaddiminnTriqĠużeppiBriffa,PjazzaSanGirgor u jintemmquddiem iċ-Ċentru 8 ta’ Lulju fiTriql-AvukatA.Callejafis-2:30p.m.6.00p.m.:Quddiesammexijamill-KanReubenMicallef,Arċipriettal-Parroċċataż-Żebbuġ.7.00p.m.: Il-komunitá parrokkjalitinġabarfil-knisjabiexflimkientfaħħar‘lAlla u lill-VerġniMarija bit-talba ta’l-Għasar.Imexxil-KappillanDunBrianMejlak.7.00p.m.:Marċmill-BandaMnarjatan-NadurminnTriqKerċemsaquddiemil-KnisjaParrokkjali.7.45p.m.:Tibda ħierġa l-purċissjonimmexxijaminnMons JimmyXerri,Arċipriet tal-KolleġġjataBażilika tan-Nadur flimkienmal-Kapitlu tal-istesskolleġġjata u l-Kleru u l-abbatini tal-Parroċċa.Il-BandaSanGirgortaħtid-direzzjonita’Mro.MarkGauciissellemlill-istatwaartistika tal-Madonna tas-Sokkorsminn fuq il-planċier, uwaratesegwixxi l-Innu ‘Alla BeatissimaVergine del Soccorso’ (1946) tas-SurmastWillieAttard, bis-sehemtat-TenurMarioPortelli u l-Baritonu

PioDalli, akkumpanjatimill-Kor tal-Parroċċa.Wara, il-bandaSanGirgortakkumpanjal-purċissjonibid-daqqta’innijietMarjaniumarċireliġjużi.8.15p.m.: Programmmużikali mill-Banda Mnarja tan-Nadur fuq il-planċier, taħt id-direzzjoni ta’Mro.JosephGrech.9.30p.m.:Il-BandaIteadJoseftal-Qaladdoqqdiversiinnijietfuqil-planċieruwara ssellem lill-Madonna bid-daqqtal-AveMariataħtid-direzzjonita’Mro.AntoineMerciecabl-akkumpanjamenttas-SopranChristabelleFormosa.10.15p.m.: Dħul solenni tal-istatwadevota ta’Ommna tas-Sokkors bil-kanttal-Antifona‘BeatammeDicent’.Tingħata l-BarkaSagramentalimill-E.T.MonsIsqofMarioGrech.10.45p.m.:Il-BandaIteadJoseftibdamarċminnTriql-AvukatA.Calleja.12.00a.m.: Il-festi jiġu fi tmiemhombl-inżultal-istatwatad-dimostrazzjoniminnfuqil-pedestalltagħhafiPjazzaSanGirgor,biq-daqqtal-InnuMarċ.

• Il-Mużikamatulil-jiemtat-Tridu,ta’lejletil-festaunharil-festatkuntaħtid-direzzjonital-MaestroCarmelP.Grech,Maestro di Cappella, bis-sehem tal-Kor u l-Orkestra ‘StellaMaris’flimkienmal-Kortal-Parroċċa‘SanGirgor’.

• Il-Banda San Girgor tkun taħtid-direzzjoni tal-MroMarkGauciP.G.C.E.,B.A.(Hons.)F.L.C.M.,LLC.A.Mus.L.C.M.

• In-nartal-ajruhuwatal-kmamartan-nar, ‘Qalb ta’Ġesu’ tal-Fontanau‘Madonnatal-Virtu’tal-Għarb.

• In-nartal-arthuwatal-kamratan-nar‘Madonnatal-Virtu’tal-Għarb.

• Waħdamill-Banedfid-dimostrazzjonital-Ħamissertkunikkummissjonatamill-GħaqdaMużikali SanGirgor,filwaqt li l-Banda Maria MaterGratiae hija kkummissjonatamis-SezzjoniKummissjoniMarċiBrijużifiħdanl-Għaqdatal-Armar.

• Il-funzjonijiet kollha ta’matul in-novenautal-festaserjiġumxandrafuqRadjuSokkorsfuqil-frekwenzata’95.1FM.

Opri Ġodda - offruti minn diversi benefatturi• Sett ta’ sitt antiporti ġoddagħall-entraturitas-Santwarju

• Sett ta’ 32 siġġu f’kull ġenb tal-Knisja

• Turġiental-irħamurħamartal-artalital-ġnub

• Is-Santwarju tal-Maħfra – kamrafejn jiġi ċċelebrat is-Sagramenttal-Qrar

.•,

– 96 –

– 97 –

– 98 –

BeLLuSa CaFe’S n a c k B a r & P i z z e r i a

Independence Square,Victoria Gozo

Tel: 21556243

N.B. Gorg Borg oliver Street, Victoria - VcT 2515, Gozo - MaltaTel: (+356) 2156 3364 • Fax: (+356) 2159 1091 • Mob: 9942 2472 • email: gozoarts@vol.net.mt

– 99 –

Ngħidu Grazzi... • Lil-Bandistikollhalijiffurmawpartimill-GħaqdaMużikaliSanGirgor.

• Lis-SezzjoniNisafiħdanl-GħaqdaMużikaliSanGirgor.• Lis-SurmastDiretturMro.MarkGauci.• Lill-AssistentSurmastMarvinGrech.• Lill-għalliema tal-alljievi s-SinjuriGeorgeCamilleri uMichaelCamilleri.

• Lill-Kappillanil-Kan.BrianMeilak.• LilDunRobertoGauci,Prokuraturtal-Festa.• Lis-SinjuriDaviduLinaMercieca,EmmannuelGrechuCarmeloVella.

• Statwata’SanFilepAppostlu,xogħoltal-istatwarjuPawluAquilina.• Erbgħalabardigħall-PjazzaSanGirgorfuqdisinntal-artistJosephCauchi.• Żewġpavaljuniminnsettta’erbgħagħalTriqXuxafuqdisinntal-artistJosephCauchi.• Induraturaudekorazzjonital-appostliSanĠakbuil-KbiruSanPawlminnĠorġuJosefMizzi.• Tkomplijatal-pitturital-planċiermill-pitturManuelFarrugia.• Tkomplijatal-bandalorita’PjazzaOrvietofuqdisinntal-artistJosephCauchi.• ŻewġbandaloriminnsettgħalTriqPejpufuqdisinntal-artistRenzoGauciikkummissjonatimill-grupptal-armarta’TriqGħajnTuta.

Il-mixegħla ġenerali tar-raħal u tal-Knisja matul il-jiem tal-festa hi xogħol il-membri tal-Għaqda tal-Armar.

Armar ġdid mill-Għaqda Armar Madonna tas-Sokkors

Minn qalbna nirringrazzjaw lil kulħadd,u nitolbu skuża jekk inqasna lil xi ħadd minn din il-lista.

• Lit-tesserati,ħbiebuħafnabenefatturiżgħarukbar.• Lis-Sindku,ViċiSindku,Kunsillieraumpjegatital-KunsillLokaliKerċem.

• Lill-Avukat tal-GħaqdaDr.AlfredGrechu l-PeritEmmanuelVella.

• Lill-Għaqdietligħandnafir-raħaltagħna.• Lildawkkollhalijieħdusehemulildawkkollhalijgħinubiex tiġiorganiżżata l-purċissjoni-pageantfl-okkażjonital-festatad-Duluri.

• Lir-residentikollhata’KerċemuSantaLuċijalijagħtul-għajnunatagħhomlill-Bandamatulis-sena.

Nappellaw...• Sabiexjittellgħul-bnadarfuqil-bjuttad-djartagħnamatulil-jiemtan-novenaul-festa,jinxtegħlul-arbliujiżżejnul-galleriji.

• Sabiexkulħaddjattendil-funzjonijietreliġjużiujersaqgħall-Qrarut-Tqarbinmatulil-jiemtal-festa.

• Sabiex kulħadd jattendi għall-attivitajiet esterni li qed jiġuorganiżżatimatuldawnil-jiemtal-festa.

• Biexiżżurus-sitelettronikuuffiċċjalital-GħaqdaMużikaliSanGirgor,www.bandasangirgor.org.

– 100 –

permezz ta’ skema ta’ rebate ġdida li ħierġa fuq il-pannelli fotovoltajiċi