การพฒนาคณภาพชวตและสงคม

Life and Social Skills

คณะศลปศาตร สาขาวชาศกษาทวไป

วทยาลยราชพฤกษ

ส าราญ จชวย

ค ำน ำ

ต าราการพฒนาคณภาพชวตและสงคม (Life and Social Skills) เลมน ผเขยนไดรวบรวมขอมลจากหนงสอเอกสารต าราตาง ๆ โดยมวตถประสงคเพอเพมความรความเขาใจในหลกทฤษฎ ความส าคญของการพฒนาตนเอง ซงเปนรายวชาหนงในกลมวชาศกษาทวไปทนสตนกศกษาระดบปรญญาตรในสถาบนอดมศกษาทวไปทงของรฐบาล และเอกชนจะตองศกษา

ต าราเลมนผเขยนไดแบงเปน 9 บท ซงประกอบไปดวย บทท 1) การพฒนาตนเองสรปแบบการด าเนนชวต บทท 2) ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงกบการพฒนาคณภาพชวต บทท 3) สถานภาพบทบาทหนาทของบคคลในสงคม บทท 4) สงคม และวฒนธรรมประเพณ บทท 5) มารยาทและกจกรรมทางสงคม บทท 6) การท างานเปนทมทสงผลตอการพฒนาคณภาพชวต บทท 7) เทคนคการครองใจคน บทท 8) กลยทธการสรางความส าเรจใหแกตนเอง และบทท 9) การพฒนาคณภาพของคนในสงคมและชมชนในแตละบทจะมกจกรรมประเมนตนเองทายบทเพอใหนกศกษาไดฝกปฏบต

เนอหาในต าราเลมนผเขยนไดยดหลกเกณฑรายวชาตรงตามหลกสตร สามารถใชศกษาประกอบการเรยนวชาการพฒนาคณภาพชวตและสงคม ( Life and Social Skills) และในการเรยบเรยงเปนต าราเลมน ผ เขยนอาศยความร และแนวคดจากหนงสอ เอกสารทไดอางองไว ผ เขยนจงขอขอบพระคณทานเจาของหนงสอ เอกสาร และต าราทกทานมา ณ ทน

ผเขยนขอขอบคณผทรงคณวฒทกทานทกรณาใหค าแนะน า ตรวจทานและใหขอเสนอแนะตางๆ ท าใหต ารา การคณภาพชวตและสงคม เลมน มความสมบรณและเกดประสทธ ภาพสามารถน าไปใชประโยชนตอการเรยนการสอน และเปนขอมลในการศกษาขอมลตางๆไดเปนอยางดยง

ส าราญ จชวย เมษายน 2554

สารบญ หนา ค าน า................................................................................................................................................... ค สารบญ................................................................................................................................................... ง สารบญ ตาราง..................................................................................................................................... ฎ สารบญ ภาพ........................................................................................................................................ ฏ บทท 1 การพฒนาตนเองสจดมงหมายการด าเนนชวตทด........................................................ 1

1. การพฒนาตนเอง................................................................................................................... 1 1.1 ความหมายของการพฒนาตนเอง............................................................................... 1 1.2 ความส าคญของพฒนาตนเอง..................................................................................... 3 1.3 ลกษณะของบคคลทไดรบการพฒนาแลว................................................................. 4

2. พฤตกรรมมนษยกบการพฒนาตนอง .................................................................................... 7 2.1 ความหมายของพฤตกรรมมนษย............................................................................... 7 2.2 แนวคดทฤษฎพฤตกรรมมนษย.................................................................................. 10 2.3 การรบรความสามารถของตนเอง............................................................................. 12

3. คณภาพชวต............................................................................................................................. 20 3.1 ความหมายและความส าคญของคณภาพชวต......................................................... 21 3.2 ความส าคญของการพฒนาคณภาพชวตระดบบคคล ............................................. 25 4. ชวตทมคณภาพ......................................................................................................................... 27 5. ปรชญาในการด าเนนชวต........................................................................................................ 28 5.1 ปรชญาในการด าเนนชวตตามหลกของศาสนาพทธ.............................................. 28 5.2 ปรชญาในการด าเนนชวตตามหลกของครสตศาสนา........................................... 30 5.3 ปรชญาในการด าเนนชวตตามหลกของศาสนาอสลาม........................................ 31 6. การสรางแนวคดและเจตคตในการพฒนาคณภาพชวต ...................................................... 33 6.1 ความหมายของแนวคด.................................................................................................. 33

6.2 ความหมายของเจตคต................................................................................................... 34

6.3 วธสรางแนวคดทดในการด ารงชวต ............................................................................ 34 6.4 ปจจยทมอทธพลตอการสรางเจตคต ............................................................................ 35 6.5 วธสรางเจตคตทดในการด ารงชวต .............................................................................. 35 7. หลกปรชญาในการด ารงชวต................................................................................................... 36 8. จดยนแหงชวต............................................................................................................................ 37

จ

สารบญ(ตอ) หนา บทท 1 การพฒนาตนเองสจดมงหมายการด าเนนชวตทด(ตอ) 9 . การสรางความเชอมนในตนเอง.............................................................................................. 38

สรปทายบท.............................................................................................................................. 39

ค าถามทายบท.......................................................................................................................... 40 บทท 2 คณภาพชวตตามแนวปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง.................................................... 41

1. รปแบบปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ................................................................................... 41

1.1 ความส าคญ ...................................................................................................................... 41 1.2 เปรยบเทยบเศรษฐกจพอเพยงกบทฤษฎใหม.......................................................... 42

2. ความส าคญปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง .......................................................................... 43 3. การประยกตใชปรชญาเศรษฐกจพอเพยง.......................... ................................................. 44 4. การประยกตใชหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงในการด าเนนชวต .......................... 46

4.1 เศรษฐกจพอเพยงกบศาสนา........ .............................................................................. 46 4.2 เศรษฐกจพอเพยงกบธรรมชาตและสงแวดลอม..................................................... 49 4.3 ความพอเพยงกบระบบเศรษฐกจของประเทศ...................................................... 51

4.4 เศรษฐกจพอเพยงกบการพฒนาวถชวตและชมชน............................................. 53

5. วธการพฒนาชวตตามแนวเศรษฐกจพอเพยง....................................................................... 55 6. ตนแบบการด าเนนชวตอยางมความสข ............................................................................... 57 7. วธการสรางแนวคดและเจตคตตามแนวเศรษฐกจพอเพยง .............................................. 63

สรปทายบท............................................................................................................................ 64

ค าถามทายบท........................................................................................................................ 65 บทท 3 สถานภาพบทบาทหนาทและความรบผดชอบของบคคลในสงคม......................... 66 1. สถานภาพ................................................................................................................................ 66 1.1 ความหมายของสถานภาพ ........................................................................................ 66 1.2 ความส าคญของสถานภาพ ........................................................................................ 67 1.3 ประเภทของสถานภาพ.............................................................................................. 68 1.4 ความขดแยงของสถานภาพ........................................................................................ 69

1.5 การก าหนดสถานภาพ ................................................................................................... 70 2 . บทบาทภาระและหนาท ......................................................................................................... 70 2.1 ความหมายของบทบาท................................................................................................ 70 2.2 ประเภทของบทบาท..................................................................................................... 72

ฉ

สารบญ(ตอ) หนา บทท 3 สถานภาพบทบาทหนาทและความรบผดชอบของบคคลในสงคม(ตอ) 2.3 กระบวนการแสดงบทบาท.......................................................................................... 73 2.4 ปจจยทมผลตอการแสดงบทบาท............................................................................... 74 2.5 ความหมายของภาระหนาท......................................................................................... 75 2.6 ประเภทของภาระหนาทและความรบผดชอบ.......................................................... 75 3. แนวคดเกยวกบการแสดงบทบาททางสงคม ...................................................................... 76 4 . วนยในตนเอง........................................................................................................................... 77 4.1 ความหมายและความส าคญของวนยในตนเอง......................................................... 77 4.2 ความส าคญของวนยตนเอง ........................................................................................... 78 4.3 ทฤษฎการเสรมสรางวนยในตนเอง............................................................................ 79 4.4 แนวทางการเสรมสรางวนย .......................................................................................... 80 5. คานยมใน สงคม....................................................................................................................... 81

5.1 ความหมายของคานยม................................................................................................. 81

5.2 ประเภทของคานยม...................................................................................................... 82

5.3 คานยมทควรปลกฝงและควรแกไข.......................................................................... 83

5.4 อทธพลของคานยมทมตอพฤตกรรมของบคคล..................................................... 84

6. ปญหาสงคม ............................................................................................................................. 85

6.1 สาเหตของปญหาสงคม............................................................................................... 85

6.2 ทมาของปญหาสงคม.................................................................................................... 87

6.3 ประเภทของปญหาสงคม.............................................................................................. 87

6.4 การวเคราะหปญหาสงคม............................................................................................ 88

6.5 ตวอยางการวเคราะหปญหาสงคมหวขอ“คอรรปชน” ........................................... 89

6.6 ตวอยางการวเคราะหปญหาสงคมหวขอ “ความยากจน”...................................... 91 6.7 ตวอยางการวเคราะหปญหาสงคมหวขอ “อาชญากรรม”...................................... 96

7. จตสาธารณะ.............................................................................................................................. 102 7.1 ความหมายของจตสาธารณะ....................................................................................... 102

7.2 ลกษณะส าคญของผมจตสาธารณะ............................................................................ 103

7.3 ผลกระทบของบคคลทขาดจตสาธารณะ................................................................... 103

7.4 แนวทางในการปฏบตตนเปนผมจตสาธารณะ........................................................ 104

สรปทายบท.................................................................................................................................. 105

ค าถามทายบท......................................................................................................................... 106

ช

สารบญ(ตอ) หนา บทท 4 สงคมและวฒนธรรมประเพณ การมสวนรวม ในการพฒนาสงคมและสงแวดลอม 107

1. สงคม..................................................................................................................................... 107 1.1 ความหมายของสงคม................................................................................................ 107

1.2 องคประกอบของสงคม............................................................................................ 108 1.3 กระบวนการทางสงคม............................................................................................ 108

2. วฒนธรรม................................................................................................................................. 109 2. 1 ความหมายของวฒนธรรม........................................................................................ 109 2.2 ลกษณะส าคญของวฒนธรรม.................................................................................. 111 2. 3 ประเภทของวฒนธรรม............................................................................................ 114 2. 4 รปแบบของวฒนธรรม.............................................................................................. 115 2. 5 หนาทของวฒนธรรม................................................................................................ 117 2.6 วฒนธรรมหลกของสงคมไทย................................................................................. 118 2.7 ปจจยทท าใหเกดความแตกตางทางว ฒนธรรม...................................................... 120 2.8 กรณศกษาวฒนธรรมทองถนของชมชนบางขนน.............................................. 121 3. ประเพณ..................................................................................................................................... 128 3. 1 ความหมายของประเพณ........................................................................................... 128 3. 2 อทธพลของวฒนธรรม และประเพณทมตอบคคลและสงคม........................... 130 4. ลกษณะของกระบวนการทางสงคมและวฒนธรรม......................................................... 131 5. การเปลยนแปลงสงคมและวฒนธรรม................................................................................ 132 5.1 ลกษณะการเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรม.............................................. 132 5.2 ปจจยทท าใหเกดการเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรม .............................. 133 6. การมสวนรวมในการพฒนาสงคมและสงแวดลอม .......................................................... 135

สรปทายบท.......................................................................................................................... 137

ค าถามทายบท................................................................................................................. 138 บทท 5 มารยาททางสงคม............................. ................................................................................ ..... 139 1. มารยาทในการแตงกาย .......................................................................................... ............... 140 2. มารยาทในการรบประทานอาหาร........................................................................ ............... 141 3. มารยาทในการใชรถและเรอประจ าทาง................................... .................................. ....... 144 4. มารยาทในการชมและเลนกฬา.................................................... .................................. ..... 144

ซ

สารบญ(ตอ) หนา บทท 5 มารยาททางสงคม(ตอ)

5. มารยาทในการแนะน าใหรจกกน.................................................................................. ..... 144 6. มารยาทในการตอนรบแขก.................................... ........................................................ ..... 145 7. มารยาทในการฟงและสนทนา................................................ ...................................... ...... 146 8. มารยาทในการประชม ............................................................................................ ................ 146 9. มารยาทในการเขาสงคม............................................................................................... ........ 146

10. มารยาทในการเขารวมกจกรรมทางสงคม............................................................... ........ 158 สรปทายบท........................................................................................................... ..... 169 ค าถามทายบท........................................................................................................... .. 170 บทท 6 การท างานเปนทมทสงผลตอการพฒนาคณภาพชวต ............................................... ... 171 1. ความหมายของทม ......................................................................................................................... 171 2. ความส าคญของการท างานเปนทม............................................................................................ 171 2.1 การท างานเปนทมชวยท าใหเกดพลงกลม .................................................................. 173 2.2 องคประกอบทส าคญของการท างานเปนทม................................................ .......... 173 2.3 ลกษณะทมทด........................................................ ....................................................... 175 3. การพฒนาตนเองในการเปนผน า ผตามทด............................................................................... 176 3.1 การพฒนาตนเองในการเปนผน าทด............................................................................ 177 3.2 ประเภทของผน า............................................................................................................ 178 3.3 การพฒนาตนเองเปนผตามทด...................................................................................... 180 3.4 การพฒนาตนเองเปนสมาชกทมทด .............................................................................. 181 4. หลกการสรางมนษยสมพนธในทม.............................................................................................. 182 4.1 ความส าคญของมนษยสมพนธ ..................... ............................................................... 182 4 .2 ปจจยทควรพจารณาในการสรางมนษยสมพนธในทม.............................................. 183 4 .3 วธสรางมนษยสมพนธ.................................................................................................... 184 4.4 ปจจยทก าหนดความชอบพอกนของมนษยในสงคม................................................. 185 5 . จรยธรรมในการท างาน..................................................................................................................... 186 5 .1 ความหมายของจรยธรรม............................................................................................... 186 5 .2 ความส าคญของจรยธรรมกบการท างาน..................................................................... 188 5 .3 คณธรรมสประการเพอการท างานทด........................................................................... 190 5 .4 คณลกษณะจรยธรรมในสงคมไทย............................................................................... 191

ฌ

สารบญ(ตอ) หนา บทท 6 การท างานเปนทมทสงผลตอการพฒนาคณภาพชวต (ตอ) 6. จรรยาบรรณวชาชพ........................................................................................................... 192 6 .1 ความหมายจรรยาบรรณ........................................................................................ 192 6 .2 หลกของจรรยาบรรณวชาชพ...................................................................... ........ 193 6 .3 ตวอยางจรรยาบรรณในวชาชพ........................................................................ 194 7. การประยกตคณธรรม จรยธรรม และจรรยาบรรณวชาชพใหเขากบการท างาน 199 7 .1 การประยกตคณธรรมใหเขากบการท างาน........................................................ 199 7 .2 การประยกตจรยธรรมใหเขากบการท างาน....................................................... 201 7 .3 การประยกตจรรยาบรรณวชาชพใหเขากบการท างาน..................................... 201 สรปทายบท................................... ....................................................................... 202 ค าถามทายบท................................... ...................................................... ............. 203 บทท 7 เทคนคการครองใจคน .............................................................. ........................................ . 204 1. ธรรมชาตของมนษย ............................................................................................................. 204 2. ความหมายและความส าคญของเทคนคการครองใจคน............................................ 206 3. เทคนควธการสรางมตรและครองใจคน.......................................................................... 207

3.1 มตรทควรคบ หรอมตรแท.............................................................. ...................... 207 3.2 มตรทไมควรคบ หรอมตรเทยม.............................................................................. 207 3.3 วธการผกมตรเพอการครองใจคน........................................................................... 209 3.4 ประโยชนของการผกมตรและครองใจคน............................................................ 210 4. หลกการสอสารเพอสรางความสมพนธอนดระหวางกน ............................................... 210

4.1 ความหมายของการสอสาร..................................................................................... 210 4.2 ประโยชนของการตดตอสอสาร .......................................................................... 212

4.3 ประเภทของการตดตอสอสาร............................................................................. 212 5. ความหมายและความส าคญของการสรางแรงจงใจในการท างาน............................. 215 5.1 ความหมายของแรงจงใจ ..................................................................................... 215 5.2 องคประกอบของแรงจงใจ ..................................................................................... 215 5.3 ประเภทของแรงจงใจ ............................................................................................. 216 5.4 ความส าคญของแรงจงใจ ..................................................................................... 217 สรปทายบท................................................................................. ........................... 218 ค าถามทายบท.......................................................................... .............................. 219 แบบประเมนบคลกภาพ............................................................................. ......... 220

ญ

สารบญ(ตอ) หนา บทท 8 กลยทธการ สรางความส าเรจใหแกตนเอ ง................................................................... 221 1. เทคนคการสรางความส าเรจใหแกตนเอง ....................................................................... 221 2. การสรางสมพนธภาพทด .................................................................................................... 224 3. การบรหารเวลา ....................................................................................................................... 225 3.1 สาเหตทท าใหคนเสยเวลา....................................................................................... 226 3.2 เทคนคการบรหารเวลาใหมประสทธภาพ......................................................... 226 4. การสรางความสขในการท างาน ....................................................................................... 227 5. การด าเนนชวตใหเปนสข ................................................................................................... 231 6. การสมครงาน ....................................................................................................................... 233 6.1 การเตรยมความพรอมในการสมครงาน............................................................ 233 6.2 การเตรยมตวเพอไปสมครงาน............................................................................ 238 สรปทายบท...................................................................................................... ..... 239 ค าถามทายบท.................................................................... ................................... 241 บทท 9 การพฒนาคณภาพของคนในสงคมและชมชน .......................................................... 241 1. คณภาพของคนในสงคม ............................................................................... ................... 244 2. วถชวตชมชน............................................................................... ........................................ 244 2.1 ความหมายของชมชน............................................................................................... 244 2.2 ความหมายของวถชวต............................................................................................. 245 3 . ประเภทของชมชน................................................................................................................ 245 3 .1. ชมชนเมอง............................................................................... ................................ 246 3 .2 ชมชนชนบท............................................................................... ............................ 247 4. ภาระหนาทของชมชน........................................................................................................... 247

5. รปแบบการด าเนนชวตของคนในชมชน............................................................................ 248 สรปทายบท........................................................................................ ................................. 254 ค าถามทายบท............................................... ...................................................................... 255 บรรณานกรม................................................................................................................................................. 256

สารบญตาราง ตารางท หนา 1. เปรยบเทยบคนทมการพฒนากบคนทขาดการพฒนา........................................................ 6 2. เปรยบเทยบหวขอปรชญากบหลกการปฏบตตน............................................................... 36 3. เปรยบเทยบคานยมทควรปลกฝงและคานยมทควรแกไข................................................. 83 4. การประยกตคณธรรมใหเขากบการท างาน.......................................................................... 200

บทท 1 การพฒนาตนเองส จดมงหมาย การด าเนนชวตทด

การพฒนา หมายถง การท าใหดขน ดงทสมโภชน เอยมสภาษต (2539 :124) ใหค าจ ากดความของ “การพฒนา ” วา หมายถง การท าใหดขน เจรญขนหรอเปนการเพมคณคาของสงตางๆใหมคาสงขน การพฒนาอาจพฒนาจากสงทมอยเดมหรอสรางสรรคสงใหมขนมากได จากความหมายของการพฒนาดงกลาว “การพฒนา” จงเปนความพยายาม ทจะเปลยนแปลงมนษยและสงคมใหดขนหรอเจรญขนอยางมเปาหมายดวยวธการทมระบบ เพอขจดความดอยพฒนาใหหมดไปจากสงคม ซงเปนการแกปญหา และน าไปสเปาหมายทดกวา จดประสงคหลกของการพฒนา อยท “มนษย” โดยมงเนนการพฒนาคณภาพ และประสทธภาพของมนษยใหดขน เพอใหมนษยไดรจกน าความรความสามารถของตนไปพฒนาสงคม และประเทศอกตอหนง ดงนน ผทมภาระหนาทส าคญในการพฒนาจงไดแกประชาชนแตละคน ใน ครอบครวทกครอบครว ชมชน องคกรของรฐ องคกรของเอกชน สอมวลชน นกวชาการ และประชาชนทวไป เพอกาวไปสสงคมทเปนสข จงขอกลาวถงสาระส าคญในเนอหาของบทนดงน

1. การพฒนาตนเอง การพฒนาตนเอง เปนการพฒนาความสามารถของตนเองใหมศกยภาพ และมสมรรถนะของตนททนตอสภาพความจ าเปนตามความกาวหนา และการเปลยนแปลงของสงคม เพอใหตนเองมชวตทดขน ดงนน การทจะพฒนาตนองไดด จะตองมความร ความเขาใจหลกการพฒนา และมนษยทกคนจะตองพฒนาคณภาพชวต เพราะมนษยมสงคมทเกยวเนองตอกน จงจ าเปนตองพงพาอาศยกนและกน ดงนน คนทกคนจงมการเปรยบเทยบตนเองกบคนอน ทงในความคด ในการด าเนนชวต หนาทความรบผดชอบ ตลอดจนการแสดงออกของความ เกยวเนอง สมพนธ กน ในสถานการณตาง ๆ และน ามาปรบปรงพฒนาตนเอง ใหมบคลกภาพทถกตองเหมาะสม สงผลตอการเจรญกาวหนาตอไป 1.1. ความหมายของการพฒนาตนเอง ค าวา “การพฒนาตนเอง”(Self-development) หมายถง การกระท าเพอ ใหเกดการเจรญสวนตน ซงเปนการเปลยนแปลงในทางทดขน ดวยความมงมนปรารถนา และคานยมอนเปนพฤตกรรมภายใน ซงสงผลตอพฤตกรรมภายนอกดานการกระท าทด การพฒนาเปนกระบวนการอยางหนง เพราะมขนตอน และมกรรมวธทเกยวของกนเปนลกโซ นบตงแตการศกษาตนเอง การรจกตนเอง การประเมนตนเอง เปนตน

2

สมน อมรววฒน (2535 :138) ไดอธบายถงคณคาของการรจกตนเองวา “ชวตของเรานน เมอพจารณาวเคราะหดจะเหนวา การไดมาอยและรบรสงตาง ๆ ทงทถอวาเปนตวตนเราเอง และผคนรวมทงโลกภายนอก กเมอชวตนเปนการอย และการรบรกควรจะอยใหด และรใหด ทงนจะอยอยางดกโดยรถกตอง ความรถกตองนนตองเรมตนทรตวเอง จะเรยนรจกตนเองไดดกโดยมสต หมนเฝาตามสงเกตตนเองไมหยดหยอน ตามดการเคลอนไหวในทกขณะชวต ทงในดานรางกาย และจตใจ คนทฉลาดจรงนน จะรจกตนเอง และรเทาทนความรสกนกคดในใจดวย จะเคลอนไหวอยางไรกรตวพรอมไมหลงลม หรอประมาทขาดสต เปนผไมพลงพลาดโดยงาย การทเราจะเปนเชนนไดนน ตองอาศยความเพยรหมนฝกฝน ก าหนดรตวเองไวกอน

ปราณ รามสต และจ ารส ดวงสวรรณ (2545:125-129) ไดกลาวถง หลกการพฒนาตนเอง แบงออกเปน 3 ขนตอน

ขนท 1 การตระหนกรถงความจ าเปนในการปรบปรงตนเองเปนความตองการในการทจะพฒนาตนเองเพอชวตทประสบความส าเรจ คอ การพฒนาตนเองในแงความรและในทกดานใหดขนมากทสด เทาทจะท าได

ขนท 2 เปนขนการวเคราะหตนเอง โดยการสงเกตตนเอง ประเมนตนเอง และสงเกตพฤตกรรมของผอน รวมทงเปรยบเทยบบคลกภาพทสงคมตองการ

ขนท 3 การวางแผนพฒนาตนเองและการตงเปาหมาย จากความหมายของการพฒนาตนเองดงกลาวสรปไดวา คนเราจะมความสข และด าเนนชวตใหบรรลเปาหมายของตนทวางไวไดนน ตองมการพฒนาตนเอง ใหมความกาวหนา ดขน เจรญขนทงความประพฤตปฏบต การศกษา การประกอบอาชพ การใชชวตในครอบครว และในสงคม ดงนนหากตวบคคล มการเปลยนแปลงไปในทางทด กจะเกดผลดเกยวเนองกบทกสวนทเกยวเนองกนในสงคม การพฒนาตนเองมองคประกอบทเปนสาระส าคญดงน 1) เพอเพมพนความร ( Knowledge) มนษยทกคนเกดมาลวนแตมามอเปลาดวยกนทงนน แตภายหลงจากเกดมาแลว มนษยจงมทรพยสมบตตดตว ทงสมบตความร ทรพยสนเงนทอง และชอเสยงเกยรตยศ 2) เพอเพมพนทกษะ และประสบการณทกษะ (Skill) และประสบการณ ( Experience) เกดจากการฝก และศกษาดงาน การอบรมเพอเปนการเพมประสทธภาพในอาชพทมอยใหเจรญกาวหนาขน ไดรบการยอมรบชนชมและศรทธา 3) เพอปรบเปลยนพฤตกรรม หรอเจตคต พฤตกรรม ( Behavior) และเจตคต (Attitude) ของมนษยจะเปนเชนใด กระบวนการขดเกลา และพฒนาตนเองจะเปนเครองบงชทส าคญทสด บคคลทมการศกษา และฝกฝนอบรมตนเปนประจ า ยอมไดเปรยบกวาบคคลทกประเภทในสงคม

3

การพฒนาจงเปนหวใจส าคญตอการเปลยนแปลงในทางทดขนของชวตมนษย ดวยองคประกอบของการเสรมสรางความร ความเขาใจและการเพมพนทกษะความสามารถใหตนเองกาวสความส าเรจในชวต 1.2 ความส าคญของการพฒนาตน การพฒนาตน มความส าคญมาก นกพฒนาตองรจก จดเดน และ จดดอยของตนเองกอน การร จด เดน ของตนเอง กเพอท างานทเหมาะกบความสามารถของตน การร จดดอยกเพอแกไขขอบกพรองของตน ฉะนน ความส าคญในการพฒนาตนเองพอประมวลได ดงน

1) มนษยทกคนพฒนาตนเองได พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต ,2541:19) ใหแนวคดวา “ความเชอในความเปนมนษย

ทพฒนาได หรอเชอในความเปนมนษยวาเปนสตวทพฒนาได จะท าใหเกดจตส านกทจะตองฝกฝนพฒนาตนซงแสดงอาการออกมาเปนความออนนอมถอมตน อนบงชถงความเปนผพรอมทจะฝกฝนพฒนาตน เพราะฝกฝนพฒนาตนจะท าใหบคคลมทาทตอประสบการณทงหลายอยางทเรยกวา มองทกอยางเปนการเรยนรทจะน ามาใชประโยชนในการพฒนาตน

2) มนษยทกคนสามารถพฒนาไปสระดบการมสจการแหงตนได มนษยทกคนสามารถพฒนาไปสระดบการมสจการแหงตนได หมายถง การเปนตวของตวเองอยางสมบรณ มความเปนอสระสามารถคด และกระท าการใด ๆ ตามมโนธรรม และอดมการณอยางแทจรง ซงมาสโลว ( Maslow) ไดระบบคคลทเขาถงสจการแหงตนวา มคณลกษณะ ทเปนผสามารถรบรสงตาง ๆ ตามความเปนจรง มความพรอมทจะยอมรบความเปนจรง มความสามารถแยกแยะปญหาสวนตน และมความตองการเปนสวนตว เปนตน

ภาพท 1 การเรยนรและพฒนา ทมาของภาพ http://www.oknation.net/blog/print.php?id=550814

(วนทสบคน 20 มกราคม 2554)

4

กระบวนการพฒนา คนสามารถปรบเปลยนทศนคต นสยและพฤตกรรมทงภายใน และภายนอก รวมทงสามารถพฒนาตนใหเปนไปในทศทางทตนและสงคมตองการได ประโยชนทเกดขนจากการพฒนาตนเองพอสรปไดดงน 1 ) ท าใหรและเขาใจธรรมชาตพฤตกรรมของมนษยทงทปรากฏออกมาและไมปรากฏออกมาใหเหนไดชดเจนทงทรตวและไมรตว 2 ) ท า ใหรและเขาใจพฒนาการทางดานสรระและภาวะทางจตทมผลตอการแสดงพฤตกรรมของมนษย 3 ) ท าใหรและเขาใจกระบวนการพฒนาตนเองและวธปรบตวของมนษย การเผชญปญหา การแกปญหา การพจารณาสภาพของจตใจ ทงในดานการกระท าความรสกนกคด อารมณและแนวทางในการรกษาสขภาพจต 4 ) ท าใหเขาใจตนเองและผอนทอยในสงคมได และสามารถรบรและเขาใจพฤตกรรมไดอยางถกตอง โดยใชหลกการและแนวทางจตวทยามาเปนตวก าหนด 5 ) ท าใหรศาสตรประยกตพนฐานทจะน าไปสการปรบปรงพฒนาพฤตกรรมของตนเองใหเหมาะสม เพอด ารงชวตและการอยรวมกนในสงคมอยางมความสขและประสบความส าเรจสงสดในสงทตองการ 6 ) ท าใหลดปญหาทมอยใหหมดไปและปองกนปญหาใหม ไมใหเกดขน หรอไมใหเกดปญหาเกาซ าเพราะมภมคมกนตนเอง 7 ) ท าใหบรรลเปาหมายและวตถประสงคบางอยางทตองการและอยในวสยทจะท าไดในเวลาทก าหนด กระตนพฤตกรรมใฝสมฤทธ และมวธการจดการกบความเครยดความทอแทใหมก าลงใจตอสไป 8 ) ท าใหมเครองมอทมคณภาพส าหรบใชในการพฒนาตนและสงคมสงแวดลอมไปตลอดชวต 9 ) ท าใหเขาใจหลกการ เทคนคและวธการตาง ๆ ทเปนกระบวนการในการพฒนาตนเพอน ามาสงเสรมใหเกดการเรยนรและมทกษะในการพฒนาตนเองไปตลอดชวต ประโยชนของการพฒนาตนเองจะสงผลใหตวบคคลมการด าเนนชวตอยในสงคมไดอยางเตมภาคภม และมการปรบตวตอการเปลยนแปลงในสงคมมภาวะเขมแขงในจตใจทจะเผชญกบปญหาและสามารถแกปญหาได 1.3. ลกษณะบคคลทไดรบการพฒนาแลว มนษยทกคนมความเปนตวของตวเองอยางสมบรณ มความเปนอสระ สามารถคดและกระท าการใด ๆ ตามมโนธรรมและอดมการณของตน ซงมนษยทกคนตองมการเรยนรตลอดชวต และในการด าเนนชวตตองมสวนทเกยวของ 4 ดาน คอ

5

1) ดานสวนตว คอ ความสมบรณทางรางกาย สขภาพกาย สขภาพจต สตปญญา และอารมณ เมอบคคลผนนรถงจดด จดดอยของตนเองในดานสวนตวแลว สามารถพฒนาตน ปรบตนใหเปนทตองการของบคคล สงคมรอบขาง จะสามารถกาวเดนไปสจดมงหมายในชวต ทสมบรณได 2) ดานครอบครว คอ การมครอบครวทมความรก ความอบอน ความสะดวกสบายภายในบาน ความเปนอยทไมขาดแคลน สมาชกในครอบครวอยอยางมปฏสมพนธ ทดตอกน จะเปนพนฐานใหบคคลด าเนนชวตไดอยางมความสข 3) ดานชวตการท างาน คอ การมอาชพ มรายไดมนคง ไดประกอบอาชพตามความถนดของตน มความเจรญกาวหนา ไดรบการยอมรบจากผรวมงาน เปนคนเกง และเปนคนดในองคกร หนวยงาน จะมความภาคภมใจ และมคณคาตอการด าเนนชวตของตน 4) ดานชวตและสงคม คอ การมเพอนสนททรกใครตอกนอยางมาก เปนผทสงคมยอมรบอยางเปนทางการและไมเปนทางการ มความเสยสละ เปนบคคลทมประโยชนและมคณคาตอสงคม จะกอใหเกดความสข มความพงพอใจตอรปแบบและวถชวตแหงตน บคคลทไดรบการพฒนาแลวจะเปนผทอยในสงคมไดอยางเปนสข โดยมองคประกอบทางกายภาพ คอ เปนผทมอนามยด รางกายแขงแรง เปนผทไมหวาดกลวตอผอน และปญหาตางๆ ปฏบตตนไดเปนทตองใจหรอมเสนห และมความเชอมนในตนเอง ซงทกอยางทปรากฏใหบคคลอนเหนนน เปนผลมากจา กการไดรบการพฒนาในดานอน ๆ ซงมนกวชาการไดใหขอคดแนวทางพฒนาตวตนของตนเองดงน พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต, 2547 :68) กลาววา การพฒนาคนใหเปนมนษย ทสมบรณเปนเนอเปนตว เปนความหมายทแทจรงของการศกษา เพราะการศกษาเปนทงตวการ และเปนเครองมอส าหรบพฒนาคอ เปนการพฒนาตวบคคล ตวการพฒนากคอการศกษา พระบาทสมเดจพระเจาอยหว รชกาลปจจบน ไดทรงมพระราชด ารส เนองในวน พระราชพธกาญจนาภเษก ซงพระองคทรงครบรอบการครองสรราชสมบตครบ 40 ปเตม ในวนท 9 มถนายน 2539 ตอนหนงวา ... ในโอกาสพเศษ ขาพเจาจงใครขอใหทานทงหลายในมหาสมาคมน ตลอดจนประชาชนชาวไทยทวหนา ไดตงความคด จตใจใหแนวแน หนกแนน อยในความซอสตย สจรต และความขยนหมนเพยร ความเพยรทถกตองเปนธรรมและพงประสงคนน คอความเพยรทจะสรางสรรคความดความเจรญใหเกดขน และระวงมใหเสอมขนไปอยางหนง ความเพยรทงสองประการน เปนอปการะอยางส าคญกบการปฏบตตนและปฏบตงาน หากทกคนในชาตจะไดตงตน ตงใจ อยในความเพยรดงกลาว ประโยชนและความสขกจะเกดขนทงแกสวนตวและสวนรวม ประเทศชาตของเรากจะรกษาความเปนปกตมนคง พรอมกบพฒนาใหเจรญรดหนาไปดงปรารถนา ...” (ไทยรฐ. 2542 : 18)

6

จากพระ ราชด ารส ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทพระราชทานไวใหขอคดถง วาบคคลจะตองเรมตนจากรถงการปฏบตตน พฒนาตนเองใหพรอมดวยความร ความคด และการปฏบตทถกตองเหมาะสม จะเกดประโยชนแกตน และประเทศชาต ซง สอดคลองกบงานวจยของส าราญ จชวย(2548) ทศกษาการพฒนาความสามารถในการรจกตนเองตอการเลอกสาขางานอาชพของนกเรยน โดยใชชดฝกทกษะการรจกตนเอง โดยมวตถประสงคเพอศกษาความสามารถในการรจกตนเองตอการเลอกสาขางานอาชพ พบวา ผทมการพฒนาตนเองจะเหนถงความแตกตางในการด าเนนชวตของตนเองอยางเหนไดชดในดานพฤตกรรมการแสดงออกและการด ารงชวตประจ าวน ซงสามารถเปรยบเทยบไดดงน ตารางท 1 เปรยบเทยบคนทมการพฒนากบขาดการพฒนา (ส าราญ จชวย,2548:82)

คนทมการพฒนา คนทขาดการพฒนา 1. ด าเนนชวตอยางสงบท าหนาทของตน

ดวยความภาคภมใจ พอใจในชวตและผลงานของตน รกครอบครว ญาต พ นอง และทองถนเดม

1. ด าเนนชวตดวยความไมราบรนท าหนาทของตนดวยความนอยใจและทอถอย มความทกข โกรธแคนชวตพยายามเอาเปรยบคนอน ไมพอใจในครอบครว รงเกยจญาต พ นอง ของตน

2. พยายามพงตนเอง ชวยตนเอง และน าตนเองตามควรแกอตภาพเวลาประสบความทกขยาก ลมเหลว กพยายามใหมและแกไขปญหาดวยความสงบสขมรอบคอบ

2. ไมพงตนเอง คอยรอรบความชวยเหลอจากผอน คอยขอความเมตตาจากผอน เมอประสบความทกขยาก ความพายแพกโทษคนอน ๆ ท าลายตนเองทงทางตรงและทางออม แกปญหาดวยความโกรธแคน ใชอาวธและอ านาจท ารายตนเองและคนอน

3. ประหยดเวลาแรงงานและทรพยสน ใชทรพยากรเฉพาะทจ าเปนเพอความอยรอดของชวต และท าคณประโยชนใหแกหนวยงาน สงคมมากกวาคาจางและผลตอบแทน

3. ฟมเฟอย สรยสราย ไมประหยดแรงงานและเวลา ใชทรพยากรของสงคมและหนวยงานเกนกวาคาจางและผลตอบแทนทตนเองพงจะไดรบ เอาเปรยบสงคมทกโอกาส

4. เขาใจชวตและการตอส มน าใจนกกฬา 4. ไมเขาใจตนเอง ไมเขาในชวต

จากขอมลดงกลาวจะเหนวา บคคลทมการพฒนาจะด ารงชวตอยในสงคมไดอยางมความสข ไมสรางปญหาใหแกตนเอง ครอบครว และสงคม แตคนทขาดการพฒนาจะเปนภาระทางสงคม ทส าคญกอใหเกดปญหาการฆาตวตาย ปญหาภาวะจตเสอมโทรม ปญหายาเสพตด ท าใหสงคมตองรบภาระในการดแลบคคลเหลาน

7

2. พฤตกรรมมนษยกบการพฒนาตนเอง ธรรมชาตของมนษยมความจ าเปนตองพงพาอาศยซงกนและกน และมนษยโดยทวไป มความตองการทางดานสงคม เพอใหสงคมยอมรบ มนษยจงใหความส าคญกบพฤตกรรมการแสดงออกใหเปนทพงประสงค เพอใหการปฏบตการ อยางใดอยางหนงบรรลเปาหมาย เกดความรความเขาใจถกตอง จงควรท าความเขาใจเรองของพฤตกรรมมนษยเปนเบองตน (รตตกรณ จงวศาล , 2551:129) ดงน 2.1 ความหมายของพฤตกรรมมนษย ค าวา “พฤตกรรม” ( Behavior) หมายถง กรยาอาการทมนษย และสตวเดรจฉานแสดงออกมาเปนกรยาอาการทแสดงออกใหผทพบเหนไดทราบความหมายเพอการปฏบตตนไดอยางถกตอง และเหมาะสม หรอกรยาอาการทมนษยแสดงออกมา ซงอาจจะมาจากภายนอก หรอภายในรางกาย บคคลอนจะมองเหนหรอไมกตาม ถอไดวาเปนพฤตกรรมทงสน พฤตกรรมมทงทพงประสงค และไมพงประสงค บคคลสามารถปรบพฤตกรรมของตนเองใหเปนทชนชอบ และยอมรบของสงคมได โดยการพด อาศยการศกษาเรยนรทงทางจตวทยา สงคมวทยา และหลกวทยาศาสตร พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2546 ( ราชบณฑตยสถาน ,2546 :580) ไดใหความหมายไววา หมายถง การกระท าหรอ อาการทแสดงออกทางกลามเนอ ความคด และความรสกเพอตอบสนองสงเรา สงวน สทธเลศอรณ (2545:46) กลาววา “พฤตกรรม” ( Behavior) หมายถง การกระท าหรอการแสดงออกทางกาย วาจา และใจ ในลกษณะใดลกษณะหนง ทงทางตรง และทางออมทง ทสงเกตได และสงเกตไมได ปราณ รามสตร และจ ารส ดวงสวรรณ (2545 :27) กลาววา “พฤตกรรม” คอ การกระท าของบคคลในทกลกษณะทงทเปนโดยธรรมชาตทางสรระ และทจงใจกระท า ซงอาจจะรตว หรอไมรตว และเปนการกระท าทสงเกตได โดยอาจใชประสาทสมผสธรรมดา หรอใชเครองมอชวยการสงเกต สมโภชน เอยมสภาษต (2543:2-3) ไดใหความหมายวา “พฤตกรรม” หมายถง สงทบคคลกระท าแสดงออกมาตอบสนอง หรอโตตอบสงใดสงหนงในสภาพการณใดสภาพการณหนงทสามารถสงเกตเหนได จากความหมายดงกลาว จะเหนวา พฤตกรรมของมนษยเปนการกระท า หรอ การแสดงออกของบคคลทมความตองการตอบรบสงทมากระทบ เพอสนองใหเกดการรบรถง สงทตวบคคลนนตองการ อาจจะเปนทงดานบวกและดานลบ รากฐานการเกดพฤตกรรมมนษย รากฐานทางชววทยา (Biological Foundation) ไดแก

8

1 ) พนธกรรม ( Heredity) คอ การถายทอดคณลกษณะทงหลายจากบดา มารดา ไปสบตรธดา หรอจากบรรพบรษไปสลกหลาน 2 ) สงแวดลอม (Environment) ทงสงแวดลอมภายใน และสงแวดลอมภายนอก (1) สงแวดลอมภายใน ( Internal Environment) ไดแก สภาวะทเดกอยในครรภมารดา สภาพทางรางกายและจตใจมผลกระทบตอเดกอยางมาก (2) สงแวดลอมภายนอก ( External Environment) ไดแกสภาวะทางภมศาสตร สงคม วฒนธรรม และเหตการณรอบ ๆ ตว รากฐานอนเกดจากระบวนการเรยนร (Acquired Foundations) ไดแก 1 ) ครอบครว ครอบครวมบทบาทส าคญตอการพฒนาการของเดก เดกไดรบการเลยงด อบรมจากครอบครว และไดรบการตอบสนองจากครอบครวเปนอนดบแรก เดกไดรบการอบรมสงสอนท าใหเขาเตบโตและเปนบคคลทมคณคา ทงทางรางกาย และจตใจ มผลตอการด ารงชวตในอนาคต 2) โรงเรยน บรรยากาศภายในโรงเรยน คร อาจารย เพอนนกเรยน นนทนาการ ของโรงเรยนมอทธพลตอพฤตกรรมของเดกเปนอยางมาก 3 ) สภาวะทางสงคมและเศรษฐกจ ถาสภาพทางสงคม และเศรษฐกจของเดก อยในสภาพด เดกจะเจรญเตบโตเปนบคคลทมบคลกภาพด ในทางตรงกนขาม ถาเดกอยในสภาพสงคมเศรษฐกจทต ากวามาตรฐาน เดกจะมพฤตกรรมทเบยงเบนไปในรปแบบตาง ๆ 4 ) ศกดศร และสถานภาพทางสงคม เดกทเกดมาในครอบครวทมศกดศร และสถานภาพทางสงคมสง อาจจะเปนพลงผลกดนใหเดกตองมพฤตกรรมใหตรงกบศกดศร และสถานภาพทางสงคมของตน 5 ) พนฐานทางวฒนธรรม รวมทงอดมการณทางสงคม ความเชอ และปทสถานทางสงคม เดกจะมพฤตกรรมตามพนฐานทางวฒนธรรมของสงคมนน กระบวนการทท าใหเกดพฤตกรรม 1 ) การเกดพฤตกรรมตองมสาเหต (Behavior is caused) คอ การเกดพฤตกรรมทแสดงออกมาของคนตองมสาเหตมาจากการถกกระตน หรอทเรยกวา สงเรา (Stimulus) ซงมลกษณะทงทเปนสงเราภายนอก (สงเราทสามารถมองเหน) และสงเราภายใน (สงเราทไมสามารถมองเหน) อนเปนสาเหตทท าใหเกดพฤตกรรมตาง ๆ ได 2 ) การเกดพฤตกรรมตองมสงจงใจ ( Behavior is Motivated) คอ เมอคนเกดความตองการนน ๆ จนกลายเปนแรงจงใจท าใหเกดพฤตกรรมตาง ๆ ได 3 ) การเกดพฤตกรรมยอมมจดหมาย (Behavior is Directed หรอ Goal Oriented) คอ การแสดงพฤตกรรมของคนแตละครงยอมมจดมงหมาย

9

ประเภทของพฤตกรรมมนษย จากความหมายของพฤตกรรมมนษยขางตน สามารถแบงประเภทของพฤตกรรมมนษยไดเปน 2 ประเภท คอ 1 ) พฤตกรรมภายนอก (Overt Behavior) เปนพฤตกรรมของบคคลทแสดงออกมาแลว ทผอนสงเกตไดโดยใชประสาทสมผสหรอใชเครองมอ พฤตกรรมภายนอกยงแบงออกเปน 2 ประเภท (มานพ พบสข,2550:213) คอ พฤตกรรมภายนอกทไมตองอาศยเครองมอในการสงเกต คอ พฤตกรรมทสามารถสงเกตไดงาย เชน การเคลอนไหวของแขน ขา การแสดงออกของรางกาย การเตนของหวใจ เปนตน เรยกวา พฤตกรรม โมลาร (Molar Behavior) พฤตกรรมภายนอกทตองอาศยเครองมอในการสงเกต คอ พฤตกรรมทเราไมสามารถเหนดวยตาเปลา เชน การท างานของคลนสมองจะตองใชเครองมอวด พฤตกรรมประเภทนเรยกวา พฤตกรรมโมเลกลลา (Molecular Behavior) 2 ) พฤตกรรมภายใน ( Covert Behavior) ไดแก พฤตกรรมทเจาตวเทานนทรบร เชน การไดยน การเขาใจ การรสกหว ซงเปนพฤตกรรมทถอวาเปนพฤตกรรมภายในม 4 ลกษณะ คอ (1) พฤตกรรมทเปนความรสกจากการสมผส ( Sensitive) เชน การเหน การไดยน การไดกลน การรรส การสมผส และการมความสขใจ เปนตน (2) พฤตกรรมทเปนการเขาใจ หรอ การตความ ( Interpreting) เชน เมอเรามองตาเพอนกเขาใจความรสกนกคดของเพอนได (3) พฤตกรรมทเปนความจ า ( Remembering) เชน เมอมเสยงโทรศพทเรยกเขามา เราอาจจ าเสยงเรยกจากโทรศพทวาเปนของเพอนจากโทรศพทนนได (4) พฤตกรรมทเปนความคด ( Thinking) การคดมหลายชนดอาจเปนการคดสรางสรรค หรอการคดหาเหตผลกเปนได ในทางพทธศาสนา ไดจ าแนกพฤตกรรมของมนษยเปน 3 ประเภท คอ 1) กายกรรม เปนพฤตกรรมทแสดงออกทางรางกาย ทงทางตรง และทางออม ทางตรง เชน การเดน ยน นง และการแสดงภาษาทางกาย เชน ยกคว หลวตา ทางออม เชน การยม และกลาวทกทาย 2 ) ทางวจกรรม เปนพฤตกรรมทแสดงออกทางวาจา ทงทางตรง และทางออม ทางตรง เชน การพด การเจรจา ทางออม เชน พดพรอมจบมอ หรอแสดงความเปนมตร 3) ทางมโนกรรม เปนพฤตกรรมทแสดงออกถงระดบจตใจ ทงทางตรง และทางออม ทางตรง เชน การมจตเปนสมาธ การมน าใจ ทางออม เชน การคดถงเพอนกโทรศพทหรอไปพบพรอมมของฝากทถกใจไปใหเพอน เปนตน

10

องคประกอบพนฐานของพฤตกรรมมนษย 1 ) ความตองการทจ าเปน และไมจ าเปน เปนความตองการใน 3 ลกษณะ คอ (1) ความตองการทางกาย (Physical Needs) ซงเปนความตองการพนฐานของมนษยทกคน (2) ความตองการทางใจ (Spiritual Needs) เปนความตองการ ทสงกวา และ มความละเอยดออนมากกวาความตองการทางกาย (3) ความตองการทางสงคม ( Social Needs) เปนความตองการทใหสงคมยอมรบ และยกยองในความสามารถของตนเอง 2 ) การจงใจ ( Motivation) เปนองคประกอบส าคญของพฤตกรรม เพราะสามารถกอใหเกดพฤตกรรมตาง ๆ ไดตามทฤษฎระบเกยวกบการจงใจไว 3 ลกษณะ คอ (1) แรงจงใจใฝอ านาจ นยมความกาวราว ชอบเปนผน า ถออารมณตนเปนใหญ (2) แรงจงใจใฝสมพนธ ยดความสมพนธระหวางบคคล อธยาศยด มองคนในแงด (3) แรงจงใจใฝสมฤทธ ตองการประสบผลส าเรจ ยดประสทธภาพงาน 3 ) การรบร (Perception) หมายถง การแปล หรอการตความจากการสมผส โดยแปลความหมายจากการทเคยรจากประสบการณเดม การรบรจะท าใหเกดการตดสนใจแลวแสดงอาการตอบสนองตามการแปลความหมายนน ๆ เชน เมอเราสมผสกบสงของตาง ๆ แมวาเราจะไมไดเหนสงของนน แตกสามารถบอกชอของชนนนไดถกตอง เพราะเราเคยมประสบการณเดมตอของนนมาแลว 4) เจตคต (Attitude) ก าหนดความรสกนกคด ทาท ตลอดจนแนวคดและแนวทางปฏบต ก าหนดทศทางปฏกรยาของบคคลทมตอบคคลสงของและสถานการณซงมองคประกอบ ทส าคญ ๆคอ ความรสก ความร และพฤตกรรม 5 ) คานยม ( Values) เปนสงทบคคลยดถอชวยตดสนใจในการเลอกกระท าสงตาง ๆ ทบคคลเลอกสรรวาด และถกตอง หรออาจกลาวไดวาเปนสงทสงคมใหการยอมรบ และถอเปนสงส าคญ แตกไมไดหมายความวา คานยมจะเปนสงทดเสมอไป เพราะคานยมมใชคณธรรม อยางไรกตามถาคานยมนน ๆ มคณธรรม กสามารถท าใหสงคมเจรญกาวหนาไปได 6 ) อารมณ ( Emotion) เปนความรสกของบคคล ซงมความผนแปรไปไดหลาย ลกษณะ เชน ( 1) อารมณพนฐาน ราเรง โกรธ กลว ( 2) อารมณทเกดจากสมผสโดยตรง พอใจ ไมพอใจ ตกใจ อยากร ( 3) อารมณทเกดจากการประเมนตนเอง ภาคภมใจ ส านกผด ผดหวง ( 4) อารมณทเกยวของกบผอน รก เกลยด รษยา สงสาร หงหวง ( 5) อารมณสนทรยภาพ ขบขน ตลก ซาบซง งอน หวเราะ

11

2.2 แนวคดทฤษฎพฤตกรรมมนษย 1) ทฤษฎหนาตางโจฮาร โจเซฟ ลฟท และ แฮรองแฮม ( Joseph and harry lngham อางถงใน ทรงสร วชรานนท และคณะ,2551:116) นกสงคมวทยาชาวอเมรกน ไดเสนอแนวทางการศกษาพฤตกรรมในขณะเผชญหนา (Encountering) ไววา คนเรามความตระหนกในตนเองเพยงใด มการเปดเผยตนเองเปนอยางไร ส าหรบการสมพนธกบคสนทนาทจะกอใหเกดมตรภาพ และความสข โดยเขาทงสองไดระบวธส ารวจพฤตกรรมดวยการใชตารางสเหลยม เรยกวา Johari Window โดยจดท าเปนตารางสเหลยมจตรส และแบงพนทภายในออกเปน 4 สวน (Quadrant) เทา ๆ กนดงภาพ

ภาพท 2 พนทตามทฤษฎหนาตาง Johari (อางถงใน ทรงสร วชรานนท และคณะ,2551:117) หนาตางของโจฮาร แบงสวนตาง ๆ ตามค าอธบายดงน (1) บรเวณเปดเผย (Public or Open area) หมายถง พฤตกรรม หรอบคลกภาพ ทบคคลเปดเผยตอผอน และผอนกรบรเกยวกบพฤตกรรม หรอบคลกภาพของบคคลนน เชนกน เปรยบเหมอนการรเขารเรา ท าใหอยรวมกนกบผอนไดอยางมความสข (2) บรเวณจดบอด (Blind or bad Smell Area) หมายถง พฤตกรรม หรอบคลกภาพทเราแสดงออกโดยไมรตววานาเกลยด แตผอนสงเกตเหนเปนจดบอดของเราเชน เศษอาหารตดฟน มกลนปาก ชอบวจารณคนอน เปนตน (3) บรเวณปกปด (Hidden area) หมายถง พฤตกรรม หรอบคลกภาพทตนเองรแตเกบไวเปนความลบ พยายามปกปดไวเพอใหสงคมยอมรบ เชน เอาแตใจตนเอง ยดความคดตนเองเปนใหญ มปมดอย มหนสน หรอสรางภาพตรงกนขามกบความเปนจรง ท าใหคนอนเขาใจผด เปนตน

ตนเอง

ร

ไมร

Public Area บรเวณสาธารณะ

ร

ผอน

ไมร

Blind Area บรเวณจดบอด

Secret Area บรเวณปกปด

Unknown Area บรเวณตางไมร (จตใตส านก)

12

2) ทฤษฎบคลกภาพจตวเคราะหของ ซกมน ฟรอยด (Sigmund Freud) ทฤษฎจตวเคราะห( Psychoanalysis) ของฟรอยด (Freud อางถงในวภาพร มาพ บสข,2550:21) อธบายวาพฤตกรรมของมนษยทกอยางเกดจากแรงผลกดนของสญชาตญาณ ( Instinct) ไดแก สญชาตญาณทางเพศ (Sex drive) ซงมผลผลกดนใหบคคลแสดงพฤตกรรมตาง ๆ ออกมาเพอความอยรอด และสญชาตญาณความกาวราว (Aggressive drive) จะเปนแรงผลกดนใหบคคลแสดงพฤตกรรมในทางกาวราว ทงทเปนการกาวราวตอตนเอง และกาวราวตอผอน พฤตกรรมดงกลาวยงเกยวของกบโครงสรางทางทฤษฎ 2 ประการ คอ โครงสรางทางทฤษฎทเกยวของกบจตใจ ( mind) ฟรอยด เปรยบเทยบจตใจของคนมสภาพคลายกบภเขาน าแขงทลอยอยในมหาสมทร มสวนทอยทผวน าซงเปนสวนนอยเรยกวา จตส านก (Conscious) เปนทสะสมองคประกอบของจตอยมากมาย และไดซมซบไวในขณะทอนทรยรตว สวนทเปนภาคสะสมของประสบการณในอดตถกเกบกดไว ซงยงไมสามารถจะท าไดในภาวะปกต เรยกวา จตใตส านก ( Unconscious) พลงจตใตส านกมหลายระดบ ระดบทอยตนๆ ซงบางต าราเรยกวา จตกงส านก (Preconscious mind) เปนชวงขณะทอยในสภาวะเคลบเคลมกงรตวกบไมรตว กลาวคอสภาพของจตกงส านกจะอยระหวางจตส านกกบจตใตส านก พลงจตใตส านก จตกงส านก และจตส านก กระตนใหมนษยประกอบพฤตกรรมตาง ๆ ออกมา พฤตกรรมบางอยางถกกระตนโดยจตส านกเปนภาวะจตกงส านก เชน เผลอพดออกไปแลวมสตรบรภายหลงจงเปลยนค าพดใหม พฤตกรรมบางอยางเกดจากการกระตนของจตใตส านกเพยงอยางเดยว เปนการท าอะไรโดยไมรสกตว เชน บางคนท ารายผอนโดยทตนเองไมรตว แตเปนเพราะอ านาจความแคนทถกเกบกดฝงอยภายใตจตส านก 2.3 การรบรความสามารถของตนเอง การรบรความสามารถ ของตนเอง เปนตวแปรซงเกดขนทางดานจตทมผลตอความพยายามในการกระท าใหตนเองประสบความส าเรจตามทมงหวงไว ไดมนกการศกษาใหความหมายของการรบรความสามารถของตนเองไวดงน แบนด รา (Bandura,1986:391,อางถงใน สมโภชน เอยมสภาษต ,2543 :57)ไดสรปความหมายของการรบรความสามารถของตนเองวาเปนความสามารถ ทจะจดการและด าเนนการกระท าพฤตกรรมใหบรรลเปาหมายทก าหนดไว แฟรงค ปาจาเรส และ เอม เดวด มลเลอร (Frank Pajares and M. David Miller,1994: 194, อางถงในกรรณการ จตตบรรเทา ,2539:12) ไดสรปความหมายของการรบรความสามารถของตนวา เปนการตดสนความสามารถทบคคลมตอตนเองในการแสดงพฤตกรรมทเฉพาะเจาะจงในแตละสถานการณ ซงการรบรความสามารถนจะเกยวของกบความเชอมนในตนเองของบคคล

13

ฐตพฒน สงบกาย (2533:17) ไดสรปความหมายของการรบรความสามารถของตน เปนการตดสนเกยวกบความสามารถของตนเองวา สามารถกระท าพฤตกรรมบางอยางในสภาพการณ ทเฉพาะเจาะจงไดหรอไมดวยทกษะทตนมอย กญญวด แสงงาม (2543 : 10-11) ไดสรปความหมายของการรบรความสามารถของตนเองวา หมายถง การทบคคลตดสนเกยวกบความสามารถของตนเอง จากความหมายของการรบรความสามารถของตนเอง ของนกการศกษาดงกลา วสรปไดวาการรบรความสามารถของตนเอง เปนความสามารถของบคคลทด าเนนการกระท าพฤตกรรม ใหบรรลเปาหมายดวยความพยายามอดทนตอความยากล าบาก และสามารถกระท าพฤตกรรมบาง อยางในสภาพการณทเฉพาะเจาะจงใหประสบผลส าเรจได ซงจะเหนไดวามความหมายสอดคลองกบความสามารถในการรจกตนเอง ซงกลาวไวขางตน 2 3.1 แนวคดและทฤษฎการรบรความสามารถของตนเอง

การรบรความสามารถของตนเอง มพนฐานมาจากทฤษฎปญญาสงคม (Social Cognitive Theory) ของอลเบรต แบนดรา (Albert Bandura) ซงเปนทฤษฎทขยายมาจากทฤษฎการเรยนรทางสงคม (Social Learning Theory) ซงมแนวคดพนฐานดงน (Bandur,1986:390,อางถงในสมโภชน เอยมสภาษต,2543:20)

ทฤษฎการเรยนรทางสงคมของแบนดรากลาววา พฤตกรรมของบคคลเกดจากการ มปฏสมพนธซงกนและกนระหวางองคประกอบ 3 ประการคอ พฤตกรรม องคประกอบของบคคล และองคประกอบของสงแวดลอม โดยองคประกอบทงสามนตางเปนตวก าหนดซงกนและกน (Reciprocal Determinism)

B : พฤตกรรม (Behavior) P : องคประกอบของบคคล (Personal Factors) E : องคประกอบของสงแวดลอม (Environmental Factors)

ภาพท 3 การปฏสมพนธกนระหวางองคประกอบ 3 ประการ(Bandura,1986 : 390,อางถงใน สมโภชน เอยมสภาษต. 2543 : 56-59 )

P

B E

14

สาเหตของการเกดพฤตกรรมของบคคลทแสดงออกนอกเหนอจากปฏกรยาสะทอนเบองตน (Elementary Reflex) แลวยงเปนผลมาจากการเรยนรทางสงคม ซงจะเปนการเรยนรจากประสบการณตรงหรอออมกได พฤตกรรมใดท าแลวไดผลลพธทางบวก และพฤตกรรมใดกระท าแลวไดผลลพธทางลบ การเรยนรเงอนไขดงกลาวท าใหบคคลเลอกการกระท าพฤตกรรมทไดรบผลลพธทางบวก และหลกเลยงการกระท าพฤตกรรมทไดรบผลลพธทางลบ การรบรความสามารถของตนเองมผลตอการตดสนใจทจะกระท าพฤตกรรมใดหรอไมนน แบนดรา (Bandura. 1977 : 142, อางถงใน สมโภชน เอยมสภาษต,2543:56-59) ไดเสนอวา บคคลจะกระท าพฤตกรรมใดหรอไมนน ขนอยกบ 2 ปจจย คอ

1) ความคาดหวงในความสามารถของตนเอง ( Efficacy Expectation) แบนดรา ไดใหความหมายความคาดหวงในความสามารถของตนเองวาเปนการประ เมนความสามารถของบคคลวาสามารถ แสดงพฤตกรรมตางๆ ทก าหนดไวได เพอน าไปสผลลพธทจะเกดขน เปนความคาดหวง ทเกดขนกอนการกระท า ส าหรบความคาดหวงในความสามารถของตนเองนนแบนดราไดเปลยน มาใชค าวาการรบรความสามารถของตน (Perceived Self –efficacy) แทนความหมายเดมโดยในครงนไดใหค าจ ากดความวา หมายถง การทบคคลตดสนใจเกยวกบความสามารถของตนเองทจะจดการและด าเนนการกระท าพฤตกรรมใหบรรลเปาหมายทก าหนดไว

2) ความคาดหวงในผลทจะเกดขน (Outcome Expectation) หมายถง ความเชอ ทบคคลประมาณคาถงพฤตกรรมเฉพาะอยางทปฏบต จะน าไปสผลลพธตามทคาดหวงไว เปนการคาดหวงในผลทจะเกดขนทสบเนองจากพฤตกรรมทไดท า แบนดรา ไดเสนอภาพแสดงความแตกตางระหวางการรบรความสามารถของตนเอง และความคาดหวงในผลทจะเกดขน ดงภาพประกอบ

บคคล พฤตกรรม ผลทเกดขน (Person) (Behavior) (Outcome)

ภาพท 4 ความสมพนธทแตกตางกนระหวางความคาดหวงในความสามารถของตน

และความคาดหวงในผลทจะเกดขน (สมโภชน เอยมสภาษต. 2543 : 56-59, อางองจาก Bandura. 1977 : 79)

ความคาดหวงในความสามารถ ของตนเอง (Efficacy Expectation ) - ระดบ - ความเขม - การแผขยาย

ความคาดหวงในผลทจะเกดขน

(Outcome Expectation) - ทางกายภาพ

- ทางสงคม

- การประเมนตนเอง

15

การรบรความสามารถของตน เปนการตดสน ถงทกษะ ความสามารถของตนเองวาจะสามารถท างานไดในระดบใด ในขณะทความคาดหวงเกยวกบผลทจะเกดขนนนเปนการตดสนวาผลกรรมใดจะเกดขนจากการกระท าพฤตกรรมดงกลาว ตวอยางเชนนกกฬามความเชอวาเขากระโดดไดสงถง 6 ฟต ความเชอดงกลาวเปนการตดสนความสามารถของตนเอง จากการไดรบการยอมรบจากสงคม การไดรางวล การพงพอใจในตนเองทกระโดดไดสงถง 6 ฟต เปนความคาดหวงผลทจะเกดแตจะตองระวงความเขาใจผดเกยวกบความหมายของค าวาผลทเกดขน โดยผลทเกดขนในทนจะหมายถงผลกรรมของการกระท าพฤตกรรมนน มไดหมายถงผลการกระท าแสดงถงการกระ ท าพฤตกรรม เพราะวาผลทแสดงถงการกระท าพฤตกรรมนนจะพจารณาวาพฤตกรรมนนสามารถท าไดตามการตดสนความสามารถของตนเองหรอไม ซงการจะกระโดดไดสงถง 6 ฟตนน มใชเปนการคาดหวงผลทจะเกดขน ซงมงทผลกรรมทจะไดจากการกระท า พฤตกรรมดงกลาวจะเหนได วา การรบรความสามารถของตนเองและ การ คาดหวงในผลทจะเกดขนนน มความสมพนธกนมาก โดยทความสมพนธระหวางตวแปรทงสอง มผลตอการตดสนใจทจะกระท าพฤตกรรมของบคคล ทไดแสดงไวในภาพดงน

ความคาดหวงในผลทจะเกดขน การรบร ความสามารถ

ของตนเอง

ภาพท 5 ความสมพนธระหวางการรบรความสามารถของตนเอง และความคาดหวง ในผลทจะเกดขน (สมโภชน เอยมสภาษต,2539:59,อางองจาก Bandura.1977)

จากภาพแสดงใหเหนถงความสมพนธ ระหวางการรบรความสามารถของตนเองกบความคาดหวง เกยวกบผลของการกระท าทจะเกดขนไดวา ถาหากบคคลมการรบรเกยวกบความสามารถของตนเองสงจะมความคาดหวงเกยวกบผลของการกระท าทจะเกดขนสงเชนกน บคคลกมแนวโนมทจะกระท าพฤตกรรมนนแนนอน ในทางตรงกนขาม ถาบคคลมการรบรเกยวกบความสามารถของตนเองต า และมความคาดหวงเกยวกบผลการกระท าทจะเกดขนต าดวย กมแนวโนมทจะไมกระท าพฤตกรรมแนนอน หรอการรบรความสามารถของตนเองเปนไปในทางตรงกนขามกบความคาดหวงเกยวกบผลทจะเกดขน บคคลกมแนวโนมทจะตดสนใจไมกระท าพฤตกรรมนน

ต ำ สง มแนวโนมทจะ มแนวโนมทจะ ท ำแนนอน ไมท ำ

มแนวโนมทจะ มแนวโนมทจะ ไมท ำ ท ำแนนอน

ต ำ

สง

16

การทบคคลจะกระท าพฤตกรรมหนงหรอไมนน จะขนอยกบความคาดหวงวาเมอกระท าแลวพฤตกรรมจะไดรบผลทตองการหรอไม และการรบรวาเขามความสามารถทจะกระท าพฤตกรรมมากนอยเพยงใด เนองจากมนษยเรยนรวาการกระท าไหนน าไปสผลลพธใดแตความ สามารถของมนษยแตละคนทจะกระท ากจกรรมตางๆ มขดจ ากดไมเทากน ตวอยางเชนการสอบชง ทนไปศกษาตอตางประเทศหรอสอบแขงขนศกษาตอ มการรบรวา ตนมความสามารถไมพอทจะสอบได แนวโนมทเขาจะไปสมครสอบจะนอยลง อาจจะตดสนใจไมไปสอบ เพอหลกเลยงความผดหวงเปนการพลาดโอกาสทตนเองจะไดสงทปรารถนา นน ความมนใจในการตดสนวา ตนมความสามารถแคไหน เปนตวชใหเหนวาบคคลพยายามท างานนนมากเพยงใด ถาเขาเชอวาตนไมมความสามารถทจะกระท ากจกรรมใหส าเรจไดจะเกดความกลว และพยายามหลกเลยงกจกรรมนนการรบรความสามารถของตนเองชวยใหเกดความไมหวาดหวนลวงหนาในการท างานและท าใหเกดความเพยรพยายาม ไมทอถอยเมอพบอปสรรค ยงมการรบรความสามารถของตนเองมาก จะยงมความพยายามและกระตอรอรนในการท างานมาก การทบคคลพยายามท างานในสถานการณทบบ บงคบไดส าเรจ และไดผลลพธตามทคาดหวงไว จะเปนแรงเสรมในการรบรความสามารถของตนเอง และท าใหเกดความกลวนอยลงเมอประสบเหตการณเชนเดม แตถาบคคลเลกลมการท างานโดยงาย จะท าใหการรบรเกยวกบความสามารถของตนเองต า และเกดความกลวงานนนมากขน (Bandura,1977:78- 80, อางถงใน ศศธร พรไพรนทร,2541:25) ขนษฐา สวรรณนตย (2533 : 5 - 11) ไดสรปปจจยทเกยวของกบการรบรความสามารถของตนเองไวดงน

1) การทบคคลท างานแลวไดรบความส าเรจหลายคร งจะท าใหบคคลรบรวาตน เองมความสามารถ และพฒนาเกยวกบการรบรในความสามารถของตนเองเพมขน นอกจากนยงท าใหบคคลมความพยายามในการเรยนมากขน ซงจะสงผลตอผลสมฤทธทางการเรยนใหดขน

2) การทบคคลมประสบการณมาอยางไร กจะท าใหบคคลเกดการรบรเกยวกบ ความสามารถของตนเองทบคคลไดรบ เชน จากการทครเปนผทมอทธพลตอ ผเรยน ดงนนจงสามารถ ทจะพดชกจงใหผเรยนเกดความเชอมนวาตนเองมความสามารถได

3) ความส าเรจหรอความลมเหลวในการเรยน ซงแสดงใหเหนไดจากผลสมฤทธทางการเรยนวามความสมพนธกบการรบรความสามารถของตน

4) ความวตกกงวลจะมผลตอการพฒนาความสามารถของบคคล ผทมความวตกกงวลต าจะเอาใจใสตองานทท า มความพยายามและความอดทนในการท างาน จงมแนวโนม ทจะท างานไดส าเรจมากกวาบคคลทมความวตกกงวลสง

5) การทบคคลสามารถท ากจกรรมทเกยวกบการเรยนไดรวดเรว และมประสทธภาพไดดนนมกจะท ากจกรรมทเกยวกบการเรยนไดส าเรจ ท าใหเขาคดวาตนเองมความสามารถ และเกดความเชอมนในความสามารถของตนเองเพมขน

17

6) การตงเปาหมายในการเรยน ซงถาผเรยนเปนผต งเปาหมายดวยตนเอง จะท าใหเกดแรงจงใจ มความพยายามทจะกระท าพฤตกรรมใหบรรลเปาหมายมากขน และมความเชอมนวาตนเองมความสามารถทจะท าใหส าเรจได จากแนวคดทฤษฎของนกการศกษาดงกลาว จะเหนไดวาการรบรความสามารถของ ตน คอการทบคคลตดสนใจเกยวกบความสามารถของตนทจะจดการ และด าเนนการกระท าพฤตกรรมใหบรรลเปาหมายทก าหนดไว และท าใหมความเพยรพยายามมากขนไมทอถอยเมอพบอปสรรค 2.3.2 . พฤตกรรมของผทรจกตนเอง ผทรจกตนเองจะมการแสดงพฤตกรรม(มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช,2539:32-33) ดงน

1) คนทรจกตนเองตามสภาพทเปนจรง จะสามารถแสดงพฤตกรรมทเปนสวนเดนของตนเองมาใชประโยชนไดทงตอตนเอง ตอสวนรวม และพรอมทจะปรบปรงแกไขจดออน หรอ ขอบกพรองของตนใหเปลยนไปในทางทดขน 2) คนทรจกตนเองจะเปนคนทมความเชอมนในตนเอง เพราะตระหนกดวาตนมสวนด ทควรน าออกมาใชใหเปนประโยชนเมอใด และถาไมจ าเปนกจะไมแสดงจดออนหรอจดดอยของตนใหคนอนเหนจนกวาจะไดมการปรบปรงจดออนหรอสวนดอยนนใหดขนเสยกอน 3) คนทรจกตนเองจะพรอมส าหรบการเปนผน าและผตาม เพราะถาอยในสถานการณทตนสามารถแสดงจดเดนของตนไดกจะแสดงออกมาอยางมความเชอมน แตถาอยในสถานการณทตนมจดออนหรอสวนดอย กสามารถท าใจใหโอนออนผอนตามผน าทมความสามารถดกวา ดวยความเตมใจ เพราะตระหนกดวาทกคนตางมทงจดเดนและจดดอย และการมจดดอยไมใชสงเสย หายกลบจะเปนผลดเสยอก ถาเรายอมรบจดดอยนนและพยายามปรบปรงแกไขใหดอยเสมอ 4) คนทรจกตนเอง มแนวโนมวา จะสามารถตดสนใจเลอกอาชพไดเหมาะกบความถนด ความตองการ และความสนใจทแทจรงของตนเองได เพราะรดวาตนมความสามารถในการปฏบตงานใด อยางไร หรอมากนอยเพยงไร 5) คนทรจกตนเองมโอกาสทจะประสบความส าเรจในการด าเนนชวตไดมากกวาคนทไมรจกตนเอง เพราะสามารถท ากจกรรมตางๆ ไปในทศทางทรวาเหมาะกบตนเองไดโดยไมตองเสยเวลาลองผดลองถก ท าใหมเวลาทจะปรบปรงขอผดพลาดทเกดขนใหดขนเรอยๆ โดยไมตองเรมตนใหม

บงอร เสรรตน (2544 :18 –22)ไดกลาวถงลกษณะ ของบคคลท รจกตนเองจะมพฤตกรรมดงน

1) รจกจดดจดดอยของตนเอง นบถอตนเอง มนใจในตนเอง รกตนเอง 2) สามารถวางแผนการท างาน การท ากจกรรม และหาแนวทางในการพฒนาตนเอง

ไดเกงทสด พฒนาขนเรอยๆทงจดดและจดดอย

18

3) มวธการเปลยนแปลงตนเองใหเหมาะสมและเตอนตนเองใหท างานตามทวางไว ใหบรรลเปาหมายได

4) กระตนตนเองใหตอสกบอปสรรคและอดทนตอความยากล าบากกายและใจได สมโภชน เอยมสภาษต (2543:57 - 61) ไดสรปพฤตกรรมของผทรจกตนเองไว ดงน

1) มความเชอมนในการกระท าของตนและมนใจวาจะประสบความส าเรจไดด 2) ไมหลกเลยงสถานการณทเปนปญหา และมความสามารถในการแกปญหา

3) กลาแสดงความคดเหน กลาตดสนใจ 4) กลาเผชญความเปนจรง รกความยตธรรม มความเปนผน า 5) มความรบผดชอบสง มความคดรเรมสรางสรรค 6) ไมเชอผอนโดยไรเหตผล

กมล สดประเสรฐ (2540 :12) ไดสรปลกษณะของบคคลทมสตปญญาดานเขาใจ ตนเองจะ มพฤตกรรมการแสดงออกดงน 1) รจกขอบเขตและการแสดงออกของอารมณอยางเหมาะสม 2) แสดงความคดเหนและความรสกในเรองตางๆ พอเหมาะ 3) มเปาหมายในการด าเนนชวตทแนนอนและมรปแบบทถกตอง 4) ท างานไดดวยตนเอง 5) มพฒนาการในการเรยนร และมบคลกภาพทด

6) สามารถท าความเขาใจกบสงตาง ๆ ทเปนประสบการณของชวตตนเองเพอน ามาใชในการปรบปรงแกไขและพฒนาตนเองใหดขน

7) เขาใจถงความส าคญของตนเองทมอทธพล หรอมบทบาทและความสมพนธตอบคคลอน กรรณการ จตตบรรเทา (2539:16) ไดสรปพฤตกรรมการแสดงออกของบคคลผมการรบรความสามารถของตนเองวา สามารถแสดงพฤตกรรมดวยการกระท า และค าพดทเหมาะสมในสถานการณตาง ๆ ทงในและนอกหองเรยน ในลกษณะตาง ๆ ดงน

1) การกลาแสดงออกไดแก การกลาแสดงออกทางกาย ทางอารมณ ทางสงคมใหเหนถงความสามารถของตนเอง กลาแสดงความคดเหน กลาซกถามขอสงสย

2) การพงตนเองไดแก การแกปญหาดวยความสามารถของตนเอง 3) การเปนตวของตวเองไดแก การมเหตผลไมคลอยตามผอน มการไตรตรอง การ

ตดสนใจไดดวยตนเอง 4) การมความรบผดชอบไดแก การปฏบตหนาทในความรบผดชอบไดอยางครบถวน

การกลารบผดชอบเมอกระท าผด

19

5) การมความสามารถในการปรบตวเขากบสงแวดลอมไดแก การมมนษยสมพนธกบคนอน การรจกชวยเหลอและรวมมอแกหมคณะ การยอมรบสถานการณใหม ๆ

เจ โยเดอร และดบบลว พรอคเตอร ( J. Yoder and W. Proctor,1988:35,อางถงใน ขนษฐา สวรรณนตย,2533 :15-18) ไดสรปพฤตกรรมของบคคลทรบรความสามารถของตนเองไวดงน

1) แสดงความคดเหนอยางมนใจโดยปราศจากความเกรงกลวผใด 2) ยดถอความเชอของตนเองอยางมนคง 3) เปนมตรกบผอนไดงาย 4) มความคลองตวสง มความกระตอรอรนอยเสมอ 5) ท างานรวมกบผอนไดด 6) รบบทผน าโดยปราศจากการลงเล 7) สามารถแกปญหาเฉพาะหนาไดทนทวงท

ส าราญ จชวย (2548 :123) ศกษาวจยการพฒนาความสามารถในการรจกตนเอง ตอการเลอกสาขางานอาชพของนกเรยนโดยใชชดฝกทกษะการรจกตนเอง โดยมวตถประสงคเพอการศกษาความสามารถในการรจกตนเอง ตอการเลอกสาขางานอาชพของนกเรยนหลงไดรบการสอนโดยใชชดฝกทกษะการรจกตนเองเพอศกษาพฤตกรรมนกเรยนทมความสามารถในการรจกตนเองในระดบสงและระดบต า พบวา ผทมความสามารถในการรจกตนเองระดบสงจะแสดงพฤตกรรม ดงน 1) มพฤตกรรมแสดงความอดทนเมอเผชญกบงานทยากล าบาก

2) มพฤตกรรมรเทาทนอารมณและแสดงออกไดอยางเหมาะสม 3) มพฤตกรรมยอมรบการถกต าหนการกลาวโทษเมอท าผดพลาด 4) มพฤตกรรมความมนใจกลาแสดงออกในงานทตนเองท าไดด 5) มพฤตกรรมแสดงความรบผดชอบตองาน ไมทงงาน อาสางาน

6) มพฤตกรรมแสดงความสามารถในการวางแผนและลงมอปฏบตงานทไดรบมอบหมายไดเปนอยางด

7) มพฤตกรรมแสดงความรความเขาใจเกยวกบงานอาชพทเหมาะสมกบตนเองอยางชดเจน ผทมความสามารถในการรจกตนเองระดบต าจะแสดงพฤตกรรม ดงน

1) มพฤตกรรมแสดงออกไดอยางตอเนองในชวงเวลาหนงและลดลงในชวงเวลาตอมา

2) ไมมพฤตกรรมของความอดทนหรอพยายามท าซ าใหม 3) ไมมพฤตกรรมแสดงความกลาตดสนใจ กลวความผดและกลวการถกต าหน 4) จะมพฤตกรรมทอถอย เฉอยชาและโทษตวเองเมอท าไดไมเทาคนอน

20

จากขอมลดงกลาวสรปไดวาลกษณะของผทรจกตนเอง จะมพฤตกรรม ทน าสวนเดนมาใชใหเปนประโยชนไดทงตอตนเองและสวนรวม จะยอมรบจดออนและพยายาม ปรบปรงแกไข ใหดอยเสมอ มความเชอมนในตนเอง สามารถเปนผน าเมออยในสถานการณทเฉพาะเจาะจง ม ความรบผดชอบกลารบผดเมอกระท าผด รจกขอบเขตของการแสดงอารมณ สามารถวางแผนงานและหาแนวทางพฒนาตนเองใหเกดผลส าเรจในชวตของตนเองได ดงนนบคคลผ รจกตนเอง จะมพฤตกรรมในการกลาแสดงออก มความคดเปนตวของตวเอง มความรบผดชอบ มความคดรเรมสรางสรรค สามารถพงตนเองได ไมหลกเลยงสถานการณ ทเปนปญหา รวมทงสามารถปรบตวใหเขากบสงแวดลอมตางๆ ไดเปนอยางด จงสรปลกษณะพฤตกรรมของผทรจกตนเองในระดบสงและระดบต าไดดงน

ภาพท 6 พฤตกรรมของผทมความสามารถในการรจกตนเองในระดบสง และผทมความสามารถ ในการรจกตนเองในระดบต า (ส าราญ จชวย,2548:124) จากขอมลดงกลาวจะเหนถงความแตกตางของผทรจกตนเองในระดบสงจะมความอดทนรเทาทนอารมณตนเอง มความมนใจในตนเอง มความรบผดชอบงานทไดรบมอบหมายและ มเหตผลเมอแสดงพฤตกรรมสงหนงสงใดออกมาไดชดเจน ซงเปรยบเทยบกบผทมความสามารถในการรจกตนเองระดบต าจะไมมพฤตกรรมดงกลาวตามทระบขางตน

พฤตกรรมของผทมความสามารถ

ในการรจกตนเอง ในระดบสง - รเทาทนอารมณของตนเอง - รจดดจดดอยของตนเอง

- ยอมรบผลตางๆทเกดขนจากการกระท าของ

ตนเอง - รถงความถนดความสามารถของตนเอง

- มความอดทนไมทอถอยสามารถแกปญหา

ตอสอปสรรค

- กระตนตนเองใหใชความพยายามมากขน

- มความเขมแขงคงทนในความพยายาม

ตองการความยตธรรม

พฤตกรรมของผทมความสามารถ ในการรจกตนเอง ในระดบต า

- มปฏกรยาทางอารมณตอตนเองในทางลบ

- ไมรจกจดออนและจดแขงของตน

- จ ากดตนเองท าใหขาดประสบการณทจะรบ

สงดๆ

- ไมมนใจและกระท าพฤตกรรมตางๆ อยาง ไมเตมความสามารถ

- ไมกลาตดสนใจ - เชอวาความส าเรจหรอความลมเหลวในการ กระท า เปนไปตามความเชอ ค าท านาย

หรอโชคชะตา

21

3. คณภาพชวต เหตทตองมการพฒนาคณภาพชวต เพราะสงคมแหงการพงพาเกยวเนองกนของมนษยเปนองคประกอบส าคญทท าใหคนในสงคมมความสขจากการไดรบการยอมรบ ดใจเมอไดรบการ ชนชมพอใจเมอไดรบความรกความอบอน เกดความสขทางใจสงผลใหความสขทางกายเกดขนในชวตประจ าวน 3.1 ความหมายและความส าคญของคณภาพชวต ค าวา “คณภาพชวต” เปนค าทใชกนแพรหลายและมงเนนการพฒนาคณภาพชวตของบคคลแตกตางไปคนละดาน แตโดยภาพรวมทกกลมตางมเปาประสงคทเหมอนกนคอเพอใหบคคลในสงคมมชวตทมคณภาพ มความสข ความสมบรณ และมการกนดอยด ปจจบน “คณภาพชวต” ไดรบการก าหนดใหเปนเปาหมายสงสดของการพฒนาประเทศ ดงนนเปาหมายของการพฒนาทกดาน ทงในดานสงคม เศรษฐกจ การปกครอง ฯลฯ ลวนมงไปสการมคณภาพชวตทดของมนษยในสงคม ดวยเหตนค านยามความหมายของคณภาพชวตจงไดรบการอธบายและตความกนอยางกวางขวาง ดงทนกวชาการไดอธบายความหมายไวดงน (สปปนนท เกตทต,2538 :21) สมใจ ลกษณะ (2543 :85) กลาววา การพฒนาคอการเปลยนแปลง ปรบปรง แกไข สรรคสรางเกยวกบตนเอง เพอน าไปสความด ความงาม ความเจรญในตนเอง โดยมความ มงหมายสงสดคอ การมชวตทมคณภาพ สงวน สทธเลศอรณ (2545 :159) กลาววา คอการตงเปาหมายในชวตใหมความเปนอยทดขน มความเปนตวตนทสมบรณ เนองมาจากการพฒนาอยเสมอ สปปนนท เกตทต (2538 :20) ใหความหมายคณภาพชวตไววา “ชวตทมความสข ชวตทสามารถปรบตวเองเขากบธรรมชาตและสงแวดลอมได ทงสงแวดลอมทางกายภาพ สงแวดลอมทางสงคม และสามารถปรบธรรมชาตสงแวดลอมใหเขากบตน โดยไมเบยดเบยนผอน” จากค าจ ากดความขางตนสรปไดวา “คณภาพชวต” เปนชวตทมความสขทงรางกาย จตใจ ซงเปนผลจากการตอบสนองความตองการทงภายใน และภายนอกทเหมาะสมก บวถการด ารงอยของมนษย คณภาพชวตมบทบาทส าคญทงในดานความผาสกของมนษยในการด ารงชวตและการสรางผลงานทมคณคา เรองความสขและคณภาพชวต ไมใชเปนเรองใหม ความสขของชวตไดมการกลาวกนมาตงแตยค อรสโตเตล แตกเปนความหมายในเชง “จรยธรรม” ซงเปนความหมายทไดรบอทธพลแนวความคดของทางตะวนตก ในการใหความหมายในเชงระบบของ “ความสข” (สปปนนท เกตทต ,2538 :25)

22

ส านกงานขาราชการพลเรอน (2553 :3) ไดชใหเหนถงแนวทางทน าไปสความผาสกหรอ ทเรยกวา “Eudaimonia” ซงตอมา ไดเปลยนใหเปนค าศพทสมยใหมคอ “Happiness” และไดน ามาหลอมรวมเขากบความคดของนกปรชญาตะวนตก ในชวงป พ.ศ. 2483-2492 (ทศวรรษ 1940) รฐบาลของประเทศทางตะวนตกไดพฒนานโยบายในการเสรมสรางคณภาพชวตของประชาชน ตวอยางเชน ในป พ.ศ. 2478 ดร.เอส.ปารคส คดแมน รฐมนตรผนบถอนกายครสเตยนแองโกลอเมรกน ผมชอเสยง ไดศกษาความทาทายของความสขและคนหา “ความสข” ในมตตางๆ ของชวต ไมวาจะเปนมตทางดานสขภาพ การเมอง การท างานและคาจาง ความรก ชวตประจ าวน มตรภาพ จนตนาการ ดนตร วรรณกรรม สวสดการสงคม ตลอดจนดานศาสนา ซงเปนความสขขนพนฐานทมนษยตองการ มาสโลว (Maslow) เปนนกทฤษฎทางจตวทยา ทเสนอแนวคด ถงขอสงเกตของเขาเกยวกบความอยากรอยากเหนแตก าเนดของมนษย ทฤษฎของเขาคลายกบทฤษฎจตวทยาพฒนาการหลายๆ ทฤษฎ ซงทงหมดเนนทการเตบโตของมนษยในระยะตาง ๆ มาสโลวไดท าการศกษาวจยเกยวกบแรงจงใจในการแสดงพฤตกรรมของมนษยและไดพฒนาทฤษฎล าดบขนความตองการของมนษย ( Maslow’ Hierarchy of Needs Theory) ทสรปไดวาพฤตกรรมของมนษยมรากฐานมาจากความตองการ ในเบองตนม 5 ระดบ เมอมนษยไดรบการตอบสนองความตองการในขนตนแลว กจะมความปรารถนาในขนสงขนไปตามล าดบ แตถาความตองการนนยงไมไดรบการตอบสนอง กจะเกดความเครยด น าไปสแรงกระตนใหเกดแรงขบเคลอน หาวธการ หรอแสดงพฤตกรรมใหเหนเดนชดทน าไปสผลลพธทตองการ เพอลดความตงเครยด หรอตอบสนองความพงพอใจนน โดยมล าดบขนความตองการของมนษย 5 ขนดงน (สชา จนทรเอม,2544:45)

ภาพท 7 ล าดบขนความตองการของมนษย (Maslow’ Hierarchy of Needs Theory) ทมาของภาพ : http://th.wikipedia.org/wiki/%E0 (วนทสบคน 20 มกราคม 2554)

23

ขนท 1 ความตองการทางดานรางกาย (Physiological Needs) ความตองการพนฐาน เชนอาหาร น าดม ทพกอาศย ยารกษาโรค การพกผอนนอนหลบ อณหภมทเหมาะสม ความตองการทางเพศ เปนตน

ภาพท 8 ความตองการทางดานรางกาย ทมาภาพ : http://brd.ocsc.go.th/PublicQWL/?p=34

(วนทสบคน 20 มกราคม 2554)

ขนท 2 ความตองการความมนคงปลอดภย (Safety Needs) เชน ความรสกมนคง ปลอดภยในการด ารงชวต และการประกอบอาชพมงานทมนคง ไดรบบ าเหนจ บ านาญ มหลกประกนชวต เปนตน

ภาพท 9 ความตองการความมนคงปลอดภย ทมาภาพ : http://www.moe.go.th, http://www.arayanewspaper.com/content-

(วนทสบคน 20 มกราคม 2554)

24

ขนท 3 ความตองการความรกและการเปนทรก (Love/ Belongingness Needs) เชน การมครอบครว เพอน คนรก การเปนสมาชกหรอมความสมพนธกบคนอนในสงคม หรอชมชน การเปนสมาชกกลม สมาคมวชาชพ เปนตน

ภาพท 10 ความตองการความรกและการเปนทรก

ทมาภาพ : http://www.learners.in.th/blogs/posts/467657 (วนทสบคน 20 มกราคม 2554)

ขนท 4 ความตองการการยอมรบ และยกยอง (Esteem Needs) ความตองการในขนน

สามารถแบงไดเปน 2 ระดบ คอ ขนพนฐาน ไดแก การไดรบความยอมรบนบถอ สถานภาพ การเปน ทสนใจ ศกดศร การมชอเสยง การมอทธพล เปนตน นอกจากความตองการขนพนฐานดงกลาวแลว ในระดบของความตองการไดรบการยอมรบและการยกยองน ยงมระดบความตองการในระดบสง ขนไป ไดแก ความเชอมนในงาน สมรรถนะ ความส าเรจการเปนแบบอยาง ความเปนอสระ เปนตน

ขนท 5 ความตองการความส าเรจและการประจกษในตน (Self Actualization Needs) เปนความตองการในขนสงสดของพฒนาการแหงพฤตกรรมมนษย โดยปกตความตองการระดบนจะเกดขนเมอมความตองการในระดบตน เมอไดรบการตอบสนองแลว เปนความตองการทจะเขาใจตนเอง ความสามารถทจะบรรลถงศกยภาพทสงสดของตนเอง Maslow อธบายความตองการในขอนวา “อะไร ทมนษยสามารถจะเปนไดเขาจะตองเปนสงนน

25

ภาพท 11 ความตองการความส าเรจและการประจกษในตน ทมาของภาพ : http://brd.ocsc.go.th/PublicQWL/?p=34

(วนทสบคน 20 มกราคม 2554)

ตามหลกทฤษฎของมาสโลว มนษยทกคนมความตองการเปนพนฐาน เพอการกาวไปส การมคณภาพชวตทด ซงผบรหารองคกรอาจใชแนวคดทฤษฎของมาสโลว ในการพฒนาระบบบรหารจดการเพอสรางแรงจงใจใหแกบคลากรในองคกร ควรทราบความตองการของพนกงานวามความตองการอยในล าดบขนใด แลวจดโครงการ/กจกรรมเพอตอบสนองความตองการของกลมคนทแตกตางกน โดยความตองการทง 5 ระดบ/ขน ของมาสโลว จะแบงไดเปน 2 กลม คอ ความตองการล าดบตน (Priority Needs) ประกอบดวย ความตองการดานรางกาย และความตองการความปลอดภย เชน การจดสถานทท างาน ชวโมงการท างานทเหมาะสม การจายคาจาง สวสดการ ความมนคง ความปลอดภยในการท างาน (สรพร พงพทธคณ,2550:54) เปนตน

สวนความตองการในล าดบทสงกวา (Higher-Order Needs) เปนความตองการตอบสนองภายในหรอจตใจ ประกอบดวย ความตองการทางสงคม ความตองการเกยรตยศ และความตองการใหความคด ความฝนของตนเปนจรง เชน หวหนาใหความสมพนธทดกบลกนอง ใหขวญก าลงใจจดกจกรรมสนทนาการใหแกพนกงาน ใหการยกยองพนกงาน การเลอนต าแหนง การใหอสระในการตดสนใจทเกยวกบการท างาน การมสวนรวมในการตดสนใจ การเปดโอกาสใหพนกงานมความคดสรางสรรคในการท างานรวมกน เปนตน 3.2 ความส าคญของการพฒนาคณภาพชวต ระดบบคคล เพอใหสามารถพฒนาตนเองและสงคมไปสเปาหมายทพงปรารถนา บคคลแตละคน แตละครอบครวจงตองมการพฒนาตนเอง ในดานการศกษา การมแนวคดเจตคตทด การรจกบรหาร

26

ตนเอง การมความเอออาทรตอบคคลอน มอาชพ มรายไดทพอเพยงตอการด าเนนชวต มคณธรรมและศลธรรม ทกคนในสงคมสามารถปฏบตไดเชนนกเทากบวา สามารถชวยยกระดบทงตนเอง และสงคมใหมคณคา มความเจรญงอกงาม พฒนาไปสสงคมในอดมคต ปญหาตาง ๆ ในสงคมจะลดลงหมดไปได เชน ปญหาครอบครว ปญหาเศรษฐกจ ปญหาโสเภณ ปญหาอาชญากรรม ปญหามลภาวะเปนพษ ฯลฯ ดงนน ประเทศตาง ๆ จงใชความพยายามอยางเตมท ในการทจะพฒนาและปรบปรงคณภาพชวตของประชาชนใหมคณภาพชวตทสงขน จนถงระดบมาตรฐานทสงคมตองการ เพอชวยใหสมาชกทกคนในสงคมมความกนดอยด มความสขสมบรณ การพฒนาตนเองถอวาเปนความส าคญมาก มนษยเราทกคนตองรจกความเดนและความดอยของตนเองกอน การรความเดนกเพอท างานทเหมาะสมกบความสามารถของตน การรความดอยกเพอแกไขขอบกพรองของตน หลาย ๆ คน มกมองไมเหนความผดพลาดของตน แตจะมองเหนความผดพลาดของผอนไดงาย ซงความส าคญของการพฒนาตนเองไปไดดนน ตองอาศยพนฐานความเชอและองคประกอบหลาย ๆ ดาน ดงทมผใหขอทศนะดงน พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต. 2537 :2) ใหแนวคดวา “ความเชอในความเปนมนษยทพฒนาได หรอเชอในความเปนมนษยวา เปนสตวทพฒนาได จะท าใหเกดจตส านกทจะตองฝกฝนพฒนาตนเองซงแสดงอาการออกดวยการเปนผทมความออนนอมถอมตน อนชบงถงความเปนผพรอมทจะฝกฝนพฒนาตนใหสงขน โดยเฉพาะอยางยงจตส านกในการศกษาหรอฝกฝนพฒนาตน จะท าใหบคคลมทาทตอประสบการณทงหลายอยางทเรยกวา มองทกอยางเปนการเรยนรทจะ น ามาใชประโยชนในการพฒนาตน” จากความส าคญของการพฒนาคณภาพชวตดงกลาว จะเหนวามนษยมคณลกษณะ ทส าคญคอ ความสามารถทพฒนาได และเมอไดรบการพฒนาแลวจะมความสมบรณทงรางกาย และจตใจ จะมวถชวตความเปนอยทด และมความสขบนพนฐานความตองการของมนษย ดงนน ประโยชนของการพฒนาคณภาพชวต จงสรปไดดงน

1) การพฒนาคณภาพชวตชวยท าใหบคคลด าเนนชวตอยในสงคมโดยมแนวทางในการด ารง ชวตทดขน ซงจะสงผลใหสงคมมความสงบสขไปดวย 2) การพฒนาคณภาพชวต กระตนใหบคคลและสงคมเกดความกระตอรอรนคดทจะปรบปรงตนเอง สงคม และสงแวดลอมใหดขนอยเสมอ 3) การพฒนาคณภาพชวตท าใหบคคลรจกใชปญญา มเหตผล ความมคณธรรม จรยธรรม หลกจตวทยา หลกการบรหาร เพอมาแกไขปญหาตาง ๆ ทเกดขนกบตนเองและสงคม 4) การพฒนาคณภาพชวตท าใหบคคลและสงคมมการอยรวมกนดวยความสมานฉนท ชวยลดปญหาความขดแยง และปญหาสงคม

27

5) การพฒนาคณภาพชวต ท าใหบคคล และสงคมทมความรความเขาใจอยรวมกนอยางสนตสข เกดการรวมมอ รวมใจ ในการสงเสรมศลปวฒนธรรมประเพณ และคานยมทดงามใหเกดขนในสงคม

4. ชวตทมคณภาพ ชวตทมคณภาพ คอชวตทสามารถด าเนนภารกจประจ าวนดวยความสข ความพอใจ กระตอรอรนมเปาหมายทมนคง เดนไปสเปาหมายได โดยมพนฐานทส าคญดงน 1) มองคประกอบพนฐานความตองการของชวต ไดแก ( 1) อาหาร หมายถง อาหารทจ าเปนตอสขภาพ ( 2) ทอยอาศย ประกอบดวย หอง และเครองปองกนอนตรายตาง ๆ ( 3) เสอผา ส าหรบสวมใสอยางเหมาะสม ( 4) สขภาพ หมายถง การมสขภาพแขงแรง ( 5) ความมนคง และมอสระจากความไมถกตอง มเศรษฐกจทด 2) ความพงพอใจตอตนเอง สงคมและสงแวดลอม คอ ความรสกวาชวตของตน มการผสมผสานกลมกลนกบสงตาง ๆ อยางด คอ กลมกลนกบความตองการของตนกบความส าเรจทนาจะเปนไปได ความราบรนของครอบครวโดยมลกษณะดงน (1) คานยมทเหมาะสมกลมกลนกบสงคม วฒนธรรมการเมอง และสงแวดลอมทางเศรษฐกจ ( 2) มความสมดลระหวางความปรารถนา และความเปนไปไดทจะบรรลถงความปรารถนา ( 3) มจดมงหมายของชวต เชน มแนวความคดและหลกปรชญาในการด ารงชวต ( 4) มชวตกลมกลนกบครอบครวชมชนและสงแวดลอม จาก ขอมล ดงกลาวสรป ไดวา “ชวตทมคณภาพ ” หมายถง ชวตทมความสขทงทางรางกาย และจตใจ อนเนองมาจากการไดรบการตอบสนอง ความตองการในดานตาง ๆ อยางเพยงพอและเหมาะสม มความสขทางกายไดแก การมอาหาร เสอผา ทอยอาศย เครองอ านวยความสะดวกตางๆ อยางเหมาะสมกบสภาพ และฐานะของตน เกดความสขทางจตใจไดแก การไดรบความรกความอบอน การยอมรบจากสงคม และความมนคงทางจตใจ

28

5. ปรชญาในการด าเนนชวต การพจารณาองคประกอบทมอทธพลตอการก าหนดคณภาพชวต ควรตองมความเหมาะสมกบสภาพความเปนจรงของชวต โดยไมสรางความเดอดรอนหรอเบยดเบยนผอนใหเกดความทกข ดงนนมนษยทกเพศทกนาม ควรมงแสวงหาสงทเปนสาระส าคญของชวตคอหลกปรชญาและค าสอนทางศาสนา เพราะหลกปรชญานนจะใหโลกทศนอนเปรยบเสมอนประทปสองทางชวตมนษย โดยสามารถสรปหลกปรชญาในการด ารงชวต ทควรยดถอตามหลกศาสนาไดดงตอไปน 5.1 ปรชญาในการด าเนนชวตตามหลกของศาสนาพทธ พทธศาสนาไดก าหนดหลกการทเปนค าสอนส าคญ คอโอวาทปาตโมกข อนประกอบดวยการไมท าชว (ศล) การบ าเพญความด (สมาธ) การท าจตใจใหผองใส (ปญญา) และค าสอนส าคญทอาจถอไดวาเปนหวใจของพทธศาสนา คอ อรยสจ 4 อนประกอบดวย ทกข สมทย นโรธ มรรค ซงทงสองปรชญาตามหลกพทธศาสนาน สามารถเชอไดวาเปนแนวทางทบคคลสามารถยดถอเปนหลกปฏบตส าหรบควบคมตนเอง และใชแกปญหาทเกดขนในการด ารงชวตได อนน าไปสความส าเรจในภายภาคหนา และเปนเครองค าจนการด ารงชวตของบคคลไดเปนอยางด หลกธรรมของศาสนาทสามารถน ามาประยกตใชเพอการแกปญหา (ทศนย สงวนสตย ,2540 :35) สามารถพจารณาได ดงตอไปน อรยสจ 4 คอ ความจรงอนประเสรฐ 4 ประการไดแก 1) ทกข (Suffering) หมายถง ความไมสบายกาย ไมสบายใจ ความคบแคนใจ ซงเกดแกจตใจ และรางกายเปนครงคราว ความประจวบกบสงทไมรก ไมชอบ ความไมสมหวง กลาวโดยยอ ความทกขเกดขนทกาย และใจ ซงจ าแนกไดดงน

(1) สภาวะทกข หมายถง ทกขตามสภาพ ไดแก เกด แก เจบ ตาย (2) ปกณกทกข หมายถงทกขขจรเปนทกขทเกดขนภายหลง ไดแก ความเศราโศก ความไมสบายกาย ไมสบายใจ การพลดพรากจากสงทรก ความไมสมปรารถนา ความคบแคนใจ

(3) นพทธทกข ทกขประจ าไดแก ความหนาว รอน หวกระหาย ปวดอจจาระ ปวดปสสาวะ (4) พยาธทกข ไดแก ความเจบไขไดปวยในรางกาย เชน โรคตา โรคห จมก ปาก และผวหนง เปนตน

(5) สนดาปทกข ทกขทเกดจากความกระวนกระวายใจ ความเรารอนใจ เพราะถกกเลส คอราคะ โทสะ และโมหะ (6) วปรณามทกข ความแปรปรวนเปลยนไปจากสงทมอยแลว เชน มลาภ-เสอมลาภ มยศ-เสอมยศ มสรรเสรญ-นนทา มสข-มทกข (7) วบากทกข ทกขทเกดจากผลกรรม ท าใหไดรบความรอนใจ เชน ถกลงอาญา ไดรบความหายนะ เปนตน

29

- อาหารปรเยฎฐทกข ทกขทเกดจากแสวงหาอาหารมาเลยงชพ จะตองมการ แขงขน ตดรอนกน หรอหาไมพอเลยงชพ เปนตน

- ววาทมลกทกข ทกขทเกดจาการทะเลาะเบาะแวงกน สคดกน รบกน เปนตน - ทกขขนธ ทกขรวมยอดหรอกองทกข คอ ทกขซงเกดจากขนธ 5 อนไดแก

รป เวทนา สญญา สงขาร วญญาณ

ภาพท 12 การดบทกขดวยการสงบจต

ทมาของภาพ : http://www.chiangmaithailand.tht.in/aticle162.html (วนทสบคน 20 มกราคม 2554)

2) สมทย (The Cause of Suffering) หมายถง เหตทท าใหเกดทกข คอ ตณหา หรอ ความอยาก อนประกอบดวย (1) กามตณหา หมายถง ความอยากในรป รส กลน เสยง ทตนยงไมไดสมผส หรอลมลอง การตามใจตนเองโดยทแท คอการตามใจตณหาเปนความอยากของทางใจ ในโลกนยงไมตองการใหดบหมด ตองอาศยความอยากสรางโลก หรอสรางความเจรญใหแกตนเอง แตตองควบคมความอยากใหมขอบเขตพอควร เพอครองชวตเปนสขไมกอไฟเผาตวเอง คอ การไมควบคมตณหา (2) ภวตณหา คอ ความอยากม อยากเปน อยากใหสงทตนด ารงอยแลวยงคงอยตอไป และความตองการทเปนนามธรรม เชน ชอเสยง อ านาจ เปนตน (3) วภวตณหา หมายถง ความไมอยากม ไมอยากเปนในสงทตนเปนอย มความอยากใหตวเราพนจากภาวะทตนเปนอย หรอทประสบอย ไมอยากด ารงชวตแบบทตนไมตองการ 3) นโรธ (The Cessation of Suffering) หมายถง ความดบทกข เปนภาวะทกเลสตณหาดบสนท อนเปนผลของการสงบจตใจ เมอทกขจะรสาเหตและดบดวยสาเหตแหงทกข

30

4) มรรค (The Way to the Cessation of Suffering) หมายถง หนทางปฏบตใหถงความดบทกขประกอบดวย (1) สมมาทฐ (เหนชอบ) คอ มความเขาใจวาอะไรคอทกข อะไรคอสาเหต และหนทางดบทกข อะไรคอความด ความชว และเขาใจกระบวนการทเกด และดบทกข (2) สมมาสงกบปะ (ด ารชอบ) คอ ความคดทจะออกจากความรก ความใคร ในรป รส กลน เสยง และสมผส ด าร ออกจากสงทผกพนใหเปนทกข ไมพยาบาท ไมเบยดเบยน

(3) สมมาวาจา (เจรจาชอบ) คอ พดไพเราะ ไมพดปด ไมพดสอเสยด ไมพดค าหยาบ (4) สมมากมมนตะ (ท าการงานชอบ) คอ การกระท าทเปนกายสจรต ไดแก การไม

ฆาสตว ไมลกทรพย และไมประพฤตผดในกาม (5) สมมาอาชวะ (เลยงชพชอบ) คอ ประกอบอาชพสจรต ไมผดกฎหมาย และทางธรรม ไมผดศล

(6) สมมาวายามะ (พยายามชอบ) คอ ความพยายามระวงไมใหเกดความชว ละความชว สดบความด และรกษาความดทเกดขน (7) สมมาสต (ระลกชอบ) คอ ท าจตใจใหสงบ ปราศจากกเลส (8) สมมาสมาธ(ตงจตมนชอบ) คอความมนคงของจต การมจตแนวแนกบ สงเดยว มรรคมองค 8 น เมอประมวลแลวไดแก ไตรสกขา คอ ศล สมาธ ปญญา 5.2 ปรชญาในการด าเนนชวตตามหลกของครสตศาสนา เปนศาสนาประเภทเทวน ยม ทเนนการเชอถอในพระเจา ทสอนใหมนษยปฏบตตามบญญต 10 ประการ (ทศนย สงวนสตย,2540: 38) คอ 1) อยามพระเจาอนใดนอกเหนอจากเรา 2 ) อยาท ารปเคารพส าหรบตนหรอกราบไหวรปเหลานน 3) อยาเอยพระนามพระเจาโดยไมเคารพ 4) จงระลกถงวนสปาโต และรกษาเปนวนบรสทธ 5) จงนบถอบดา มารดาของตน 6) อยาฆามนษย 7) อยาลวงประเวณผวเมยเขา 8) อยาลกทรพย 9) อยาเปนพยานเทจ 10) อยาโลภสงตาง ๆ ทเปนของเพอนบาน

31

ศาสนาครสต มวธปฏบตพธกรรมในการแกปญหาการด ารงชวต ดงน 1) พธศลมหาสนท เปนพธทท าเพอระลกถงการเสยสละ พระกาย และพระโลหต เพอชวยมนษยใหรอดพนจากบาป อาจจะท าทกวน ทกสปดาห ทกเดอน หรอปละครงกได 2) พธสารภาพบาป ชาวคาทอลกจะไปสารภาพบาปกบบาทหลวง ขอใหปลดเปลองบาปนนให 3) พธเจมครงสดทาย กระท าแกผปวย เปนการลดบาปโทษ โดยพรมน าศกดสทธลงบนสวนตาง ๆ ของรางกาย จากหลกธรรมของศาสนาครสต จะเหนไดวา เปนศาสนาทสอนใหมนษยเปนผมสต มหลกยดถอทแนนอน เปนผทด ารงชวตโดยไมท าความเดอดรอนใหแกผอนและสงคม ดวยการรกเพอนบานเหมอนรกตนเอง

ภาพท 13 การเขาโบสถตามหลกครสตศาสนา ทมาของภาพ : http://www.arayanewspaper.com/content-

(วนทสบคน 20 มกราคม 2554)

5.3 ปรชญาในการด าเนนชวตตามหลกของศาสนาอสลาม ศาสนาอสลาม เปนอกศาสนาหนง ทนบถอพระเจาองคเดยวและเชอถอในเรองวนสนโลก วนพพากษาโดยมปรชญา ค าสอนทส าคญทสอนวา “จงท าความดเพราะสงนนเปนสงด จงละความชว เพราะสงนนเปนสงชว” และค าสอนในคมภรอลกรอาน หลกธรรมส าคญ ซงชาวมสลมยดถอปฏบตเพอใชในการด ารงชวตในครอบครวตามหลกศรทธา และหลกปฏบต 2 ประการ(ทศนย สงวนสตย,2540: 41-42) ไดแก

32

ภาพท 14 การถอศลอดตามหลกศาสนา อสลาม ทมาภาพ : http://www.muslimtoday.in.th/?modules=article&id=1237

(วนทสบคน 20 มกราคม 2554)

1) หลกศรทธา (1) ศรทธาในพระผเปนเจา มสลมถอวาพระอลเลาะหเปนพระผเปนเจาพระองคเดยว และเขาใจถงหลกศรทธาในพระอลเลาะห เพราะสงนจะท าใหบคคลผทศรทธาละเวนไมกระท าความชว ท าแตความด มก าลงใจทจะตอสหรอแกปญหาตาง ๆ ในชวตไดอยางไมสะทกสะทาน ถอเปนหวใจของการเปนมสลมทมคณภาพ (2) ศรทธาในบรรดา มลาอกะฮวามจรง มลาอกะฮ คอ ผรบใชของพระเจาอนเปนคนกลางระหวางพระเจากบศาสดา เปนพระวญญาณทมองไมเหน สมผสไมได (3) ศรทธาในคมภรอลกรอาน อนเปนค าสอนทพระเจาประทานใหแกมนษย โดยผานศาสดาบมฮมมด (4) ศรทธาในบรรดาศาสนทต ในคมภรอลกรอานกลาวถง ศาสนทตมทงหมด 25 ทาน ทานแรกคอ นบอาดม ทานสดทายคอนบมฮมมด มสลมตองศรทธาทงหมดเทาเทยมกน (5) ศรทธาในวนพพากษา มสลมตองเชอวาโลกนไมจรง ตองมวนแตกสลาย หรอวนสนโลก ซงเรยกวนนนวา เปนวนแหงพพากษา เปนวนทมนษยทกคนจะถกช าระ และทกชวตจะอยชวนรนดร และบาปจะถกลอมรอบดวยไฟนรก (6) ศรทธาตอกฎก าหนดสภาวการณ เปนลขตทพระเจาไดก าหนดใหแกมนษยชาต ซงไมสามารถทจะ ฝาฝนได เชน การเกด ชาตพนธ สรระ การโคจรของระบบสรยะจกรวาล และแกแลคซทงมวล สภาพดนฟาอากาศ เปนตน

33

2) หลกปฏบต (1) การปฏบตตน ชาวมสลมทกคนตองปฏญาณยอมรบเปนพระเจาองคเดยวของ อลเลาะห และยอมรบในความเปนศาสนทตของทาน นบมฮมมด โดยกลาววา “ขาพเจาขอปฏญาณวาไมมพระเจาอนใดนอกจากอลเลาะห และแทจรงมฮมมดเปนศาสนทตของอลเลาะห (2) การละหมาด เปนการแสดงความเคารพตอองคอลเลาะหทงทางรางกาย และจตใจ ในวนหนง ๆ มสลมตองท าการละหมาด 5 เวลา คอ ย ารง กลางวน เยน พลบค า กลางคน โดยไมจ ากดสถานทแตถามเวลา ผชายควรไปมสยด เวลาท าละหมาดไมวาจะอยทใดในโลก มสลมทกคนตองหนไปทางทศกบละฮทเปนทตงของกะอบะฮ ทประเทศซาอดอาระเบย และกอนท าการละหมาดชาวมสลมตองท าความสะอาดรางกาย การท าละหมาดถอวาตองสะอาดทงกาย และใจ การปฏบตละหมาดเรมเมออายได 10 ขวบจนถงสนชวต ยกเวนหญงทมรอบเดอน (3) การถอศลอด หมายถง การงดเวนจากการบรโภคอาหาร เครองดมการรวมสงวาส การรกษาอวยวะทกสวน ใหพนจากการท าชว ทงทางกายกรรม วจกรรม และมโนกรรม ตงแตเวลา พระอาทตยขนจนถงเวลาพระอาทตยตกดน ทงนเพอฝกฝนชาวมสลมใหอยในความส ารวม อดทน และเสยสละ การถอศลอดตองถอเปนเวลา 1 เดอน อนง ส าหรบหลกคณธรรมของศาสนาอสลามนอกเหนอจากทไดก าหนดไวใน หลกธรรม 2 ประการ ทไดกลาวมาแลวนน ศาสนาอสลามยงไดก าหนดเกยวกบหลกคณธรรมทเกยวของกบการด ารงชวตในครอบครวของชาวมสลมไวอกดวย เชน 1) ใหท าดตอพอแม ไดแก การใหการเลยงด การพดจาสภาพ 2) การละจากความชวตาง ๆ เชน การเลนการพนน ดอกเบย การเสพสงมนเมา การผดประเวณ การฆาสงมชวตอนๆ การคมก าเนด การประกอบอาชพทผดศลธรรม การกกตนสนคา 3) การแตงกาย สภาพสตรตองแตงกายสะอาดเรยบรอย และสภาพสตร ตองแตงกายมดชด เปดเฉพาะใบหนาและขอมอ

6. การสรางแนวคด และเจตคตในการพฒนาคณภาพชวต 6.1 ความหมายของแนวคด ค า วา “แนวความคด” ( Concept) มการใชค าแทนหลากหลาย เชน ความคดรวบยอด สงกป หรอแนวความคดซงเปนเรองส าคญตอการแสดงออกของบคคล แนวความคดมสญลกษณเปนนามธรรม เปนความสามารถในการจดกลม หรอแยกสญลกษณของคน สตว สงของ เหตการณตาง ๆ เปนตน ดงนนสามารถสรปความหมายของแนวความคดไดวา เปนการก าหนดความร ความเขาใจ หรอการแยกแยะสงตาง ๆ ไดวาเปนอยางไร หรอคดอะไร มความแตกตางจากสงอน ๆ อยางไร โดยมลกษณะธรรมชาตของแนวความคด หรอความคดรวบยอด พอสรปไดดงตอไปน (ทรงสร วชรานนท และคณะ, 2551:29)

34

6.2 ความหมายของเจตคต ค าวา “เจตคต” หรอ “ทศนคต” มความหมายตรงกบค าในภาษาองกฤษวา “ Attitude” ซงมาจากค าวา “Aptus” ในภาษาละตนทมความหมายถง ความรสก หรอความคดเหนตอสงตาง ๆ รอบตว โดยพจารณาในลกษณะของการตดสนใจ หรอใหคณคาแกสงตาง ๆ วาชอบ หรอไมชอบ เหนดวย หรอไมเหนดวย ซงอาจแสดงออกดวยการพด การกระท า กรยา ทาทางเปนตน และสามารถท าการวดไดดวยการใหบคคลแสดงความคดเหนตอสง ตาง ๆ นกวชาการ และนกจตวทยาบางทานเรยกเจตคตวา “ทศนคต” ซงสามารถกลาวไดวา เจคตเปนผลจากประสบการณ และการเรยนรของบคคล มผลท าใหบคคลแสดงพฤตกรรมในการตอบสนองตอสงแวดลอม หรอสงคมแตกตางกนในแตละบคคล (นพมาศ องพระ,2553 :305) จงกลาวไดวา เจตคตเปนสวนหนงทส าคญอยางยงทจะสงผลใหบคคลเลอก และตดสนใจแสดงพฤตกรรมออกมา โดยสามารถกลาวถงประเดนตาง ๆ ทเกยวของเพอความเขาใจเกยวกบเจตคต ดงน 6.3 วธสรางแนวคดทดในการด ารงชวต สงคมจะกาวหนาไดกดวยสมาชกในสงคม มแนวคดทด ค านงถงประโยชนสวนรวมมากวาประโยชนสวนตน รจกแยกแยะระหวางสงด สงเลว สงทควรกระท า สงทควรหลกเลยงไมพงกระท า รจกถายทอดความคดด ๆ การทบคคลมคณธรรม มหลกธรรมทางศาสนาในการด ารงชวตจะท าใหเปนบคคลทมความคดเหนทถกตอง มความรบผดชอบ รจกเสยสละ มความซอสตย ขยนหมนเพยร การสรางแนวความคดทดควรปลกฝงเสรมสรางเพอการด าเนนชวตไดอยางถกตอง และเหมาะสม โดยมการด าเนนการ (ววฒน วรยะกจจา, 2547 : 32) ดงน 1) ผปกครอง ควรอบรมบตรหลานในปกครอง ตงแตวยเดกใหมการคดด พดด ท าด ตามแนวหลกธรรมศาสนา และผปกครอง ตองท าตวใหเปนแบบอยางทดแกบตรหลาน 2) คร-อาจารย ควรอบรมนกเรยน นกศกษา ตงแตในวยเดกใหมการคดด พดด ท าด ตามแนวหลกธรรมทางศาสนา และคร-อาจารย ตองท าตวใหเปนแบบอยางแกนกเรยน นกศกษา 3) ผน าสงคมและองคกรตาง ๆ มงปฏบตด เปนแบบอยางแกบคคลอนใหมแนวคดในการท าด 4) สอมวลชนทกแขนง ควรน าเสนอขอมลขาวสารในทางสงเสรมแนวคด ทางจรยธรรม และคณธรรมทดใหแกเยาวชน และบคคลในสงคมใหเหนและปฏบตตาม 5) การกระตนใหอานหนงสอด ๆ ทจะสอนใหเกดแนวความคดและแนวปฏบตทด 6) สถาบนการปกครอง ตองสนบสนนสงเสรมใหเยาวชนไดรหลกการด ารงชวตทด 7) สถาบนศาสนา ตองเปนผน าทมประสทธภาพในการฝกอบรมหลกศาสนา หลกการด ารงชวต และการวางเปาหมายในชวต เพอสรางแนวความคดทดในการด ารงชวตอยางมคณธรรม 8) บคคลแตละคนควรจะตระหนก รจกคด ไตรตรอง โดยใชปญญาวเคราะห คดเปรยบเทยบ ถงตวอยางแหงการท าความดของบคคล พรอมทจะปฏบตตามแนวคดทด ทไดรบการ

35

อบรมมาจากครอบครว สถานศกษา สอมวลชน รฐ และสถาบนศาสนา เพอสรางแนวความคดทดน าไปสการปฏบตตอไป 6.4 ปจจยทมอทธพลตอการสรางเจตคต 1) วฒนธรรม มอทธพลตอชวตของบคคลทกๆคน ตงแตเกดมาจนกระทงตาย วฒนธรรมเรมจากครอบครว โรงเรยน วด สถาบนอน ๆ ในสงคม วทย สอมวลชนตาง ๆ มอทธพลตอการสรางเจตคตทงสน เชน คนไทยนบถอผสงอายเมอพบกน แมไมรจกกเรยก ลง ปา นา อา เปนตน 2) ครอบครว เปนสถาบนแรกทอบรมเดกใหเรยนรการสมาคมตาง ๆ จงมอทธพลมากทสดในการสรางทศนคตใหแกเดก ตลอดจนปลกฝงทศนคตในการด าเนนชวตใหแกบตรของตนทงนเพราะเดกมกเลยนแบบ และเชอฟงพอ แม อยแลว 3) กลมเพอน เดกทจากบดา มารดามาอยกบกลมเพอนตงแตเลก ๆ จะไดรบอทธพลจากกลมเพอนมากทเดยว ทงนเพราะเดกตองการการยอมรบจากเพอน ตองการค าแนะน า และการชวยเหลอจากเพอนฝง นนคอเดกตองการมมตรนนเอง 4) บคลกภาพ มอทธพลตอทศนคตเปนอยางมากเหมอนกบคนทชอบออกสงคม คนทหนสงคม คนทชอบเดน หรอคนทออนนอม จะมทศนคตไมเหมอนกน 6.5 วธสรางเจตคตทดในการด ารงชวต ววฒน วรยะกจจา (2547 :33) กลาววาการสรางเจตคตทดในการด ารงชวต เพอใหบคคลมพฤตกรรมทเหมาะสมจนสามารถมคณภาพชวตทด มหลกการส าคญดงน 1) บคคลตองพฒนาตนเองใหมความรใหม แนวคดใหม และทกษะใหมๆ รวมทงพฒนาภาพพจน คณคา รปราง หนาตา จตใจ อารมณ ความร บคลกทดของตนเองอยเสมอ 2) ผปกครอง บดา มารดา ตองอบรมสงสอน ชแนะบตรหลานดวยเหตผล ถงหลกการปฏบตตน ตามแนวทางของศลธรรม วฒนธรรม ประเพณ คานยมทดงาม เพอเปนการปพนฐานบคลกภาพ พฤตกรรม และแนวคด เจตคตทดตอการด ารงชวต 3) คร-อาจารย ควรอบรมสงสอนนกเรยน นกศกษา ดวยหลกเหตผล และหลกแหงศลธรรมอนดงาม เพอใหมแนวทางการด าเนนชวตอยางมคณภาพ เชนการประหยดอดออม ขยนขนแขง อดทน มความสภาพออนโยน เมตตากรณา เปนตน 4) การคบหาสมาคมกบเพอนด จะมผลตอการสรางเจตคตทดเพราะจะไดแนวความคด และแนวทางการปฏบตตนทด มาเปนแบบอยางในการด ารงชวต 5) ตองพยายามใชสงเรา หรอสงแวดลอม จงใจใหบคคลหนมาประพฤตปฏบตในสง ทด และมประโยชนตอการด ารงชวตจนเคยชนเปนนสย จากแนวคด และปจจยทมอทธพลตอการสรางเจตคตในการด ารงชวต จะเหนวาสงคมจะมความสขไดกดวยบคคลในสงคมใหความส าคญ รวมมอรวมใจในการปลกฝง

36

แนวความคดทด โดยเรมจากครอบครว สถาบนการศกษา สถานประกอบการ และสงคม ชมชนทอยรวมกน ใหมแนวคดทดบนพนฐานเดยวกน

7. หลกปรชญาในการด ารงชวต หลกปรชญาในการด ารงชวตของบคคลสวนใหญมรากฐานมาจากหลกธรรมค าสอนในศาสนาตางๆ จากสภาษตและค าพงเพย การยดหลกปรชญาชวตทเหมาะสมจะตองมความสอดคลองกบสภาพความเปนจรงของมนษย จงจะท าใหผยดถอและปฏบตเกดความมนใจ และมความสขใจอนจะเปนผลท าใหชวตไดบรรลเปาหมายทวางไวปรากฎ ตามตารางดงน

ตารางท 2 เปรยบเทยบหวขอปรชญา กบหลกการปฏบตตน(ทรงสร วธวรานนท และคณะ,2551:50)

หวขอปรชญา ขอปฏบต 1) ตนแลเปนทพงแหงตน 1) ขยนมนเพยรในการท ากจทงปวง

2) มความพอใจ ความตงใจ และเอาใจใสในการท ากจ ทงปวงดวยตนเอง 3) หมนเกบออมทรพย ใชจายทรพยดวยความ รอบคอบ

2) ซอกนไมหมดคดกนไมนาน 1) ไมโลภเอาของคนอนมาเปนของตน 2) ตงมนในความสตยสจรต 3) ไมคดคดตอผอน 4) ไมลอลวงโปปด 5) ขมใจไมใหใครดตอสมบตผอน

3) ท าดไดด ท าชวไดชว 1) รกษาศลเปนประจ า 2) ปฏบตธรรม 3) ใหความชวยเหลอเพอนมนษย และสตวตามก าลง ความสามารถ 4) ท าทานและหมนรกษาจตใหบรสทธ 5) หมนตรวจสอบตนเองดวยเหตผลทกวนวา ท าสงไมด ทางกาย วาจา และใจ และพรอมทจะปรบปรงแกไข

จากหลกปรชญาดงกลาวสอดคลองกบแนวคดทฤษฎของ อบราฮม ลนคอลน ( Abraham Lincoln (อางถงใน วฒ วฒธรรมเวช 2554 :15) กลาววา คนทกคนตองการเรยนร แตกตองการความ

37

สนกสนานในการเรยนรนนดวย โดยมปรชญา และหลกปฏบตเปนทยดเหนยว เพอพฒนาตนเองไปสการมชวตทมคณภาพ ปราศจากปญหาและมความสงบสข มคณสมบต 4 ดานคอ 1) ดานปญญา คอ การรจกเหตและผล รจกแยกแยะรบผดชอบชวด รจกสงทควรกระท าและไมควรกระท า มความฉลาดทจะคดแกปญหาไดอยางเหมาะสม และรเทาทนตอความเปลยนแปลงทงหลาย 2) ดานจตใจ คอ มความเจรญดานคณธรรมไดแก มความละอายตอการกระท าผด รจกควบคมตนเอง มความหนกแนนทจะเปนประโยชนส าหรบหนาทการงานและการด ารงชวต 3) ดานสงคม คอ มพฤตกรรมทางสงคมทดงามทงในการท างานและการอยรวมกนในองคกรและสงคม รจกการชวยเหลอเกอกลกนและกนโดยไมเหนแกตว รจกสทธและหนาทความรบผดชอบทจะมตอผอน ตอสงคม และมวลมนษยชาต มความเคารพในสทธและเสรภาพของผอนตามระบอบประชาธปไตย 4) ดานรางกาย คอ การรจกดแลสขภาพอนามยรางกายของตวเองและสมาชก ในครอบครว มพฒนาการทางกาย มความสามารถและทกษะทจะประกอบการงานและอาชพได

8. จดยนในชวต จดยนมผลตอการสอสารสมพนธระหวางบคคล และแนวทางการแกปญหาทบคคลประสบ จดยนในชวตมพนฐานมาจากการรจก และเขาใจตนเอง ความรสกทบคคลมตอตนเอง และทมกบคนอน ดวยเหตนจงกลาวไดวามนษยจะมจดยน ในชวตแบบใดยอมขนอยกบการอบรมเลยงดทเขาไดรบตงแตเดก เบอรน แบงจดยน ในชวต (Life Position) เปน 4 ประเภท ดงน (ทรงสร วชรานนท และคณะ, 2551:118) เปนแบบแผนชวตของบคคลในสงคม ซงเปนแบบแผนชวตในสงคม ดงน 1 ) ฉนไมด – เธอด ( I’m not O.K – You’re O.K) เปนแบบแผนชวตทบคคลรสกวาตนเองต าตอย เกงสคนอนไมได จงตองการคนปกปองคมครอง ขาดความเชอมนในตนเอง เปนคนทเกบกด มแนวโนมทจะแยกตวออกจากผอนอยเสมอ 2 ) ฉนด – เธอไมด (I’m O.K – You’re not O.K) เปนแบบแผนชวตทบคคลรสกวาคนอนผด ท าไมได ท าไมด สวนตนเองเกงและด บคคลพวกนไมสนใจใคร ชอบอวดอางยกตนขมทาน ไมยอมแพ หลงตวเอง ชอบอยในแวดวงของผทดอยกวา ชอบเปนผน าในทม 3 ) ฉนไมด – เธอไมด (I’m not O.K – You’re not O.K) เปนแบบแผนชวตทบคคลรสกวาตนเองนนสนหวง ไรคณคา ไรความด และไมยอมรบในผอน ชวตมแตความผดหวง รสกทอแท มองไมเหนทางแกไขปญหาทเกดขน ผลสดทายอาจท ารายตนเอง 4 ) ฉนด – เธอด (I’m O.K – You’re O.K) เปนแบบแผนชวตบคคลเหนคณคาทงตนเอง และผอน ยอมรบเขาใจตนเอง และผอน เปนลกษณะของผมสขภาพจตทด มมนษยสมพนธดตอบคคลอน บคคลทมลกษณะเชนนมกจะเลอกสภาวะความเปนผใหญในการตดตอสมพนธกบผอน

38

สามารถชวยเหลอแนะน าหรอขอความชวยเหลอจากผอน มองโลกในแงด เปดเผยการเอาใจใสระหวางบคคล (Strokes) มนษยไมชอบอยโดดเดยวเดยวดาย จ าเปนตองมเพอน และมการเขาสงคม พบปะพดคย เจรจา สนทนา ปรกษาหารอ นดหมาย ตดตองาน และท าสญญา เปนตน พฤตกรรมดงกลาวจะใชการตดตอสอความหมาย เพอใหเกดการรบร ความรสก อารมณ ความคด ความเฉลยวฉลาด คานยม และเจตคต ความสนใจของแตละฝาย อนจะชวยใหเกดความเขาใจซงกนและกนได จะน ามาซงความส าเรจและความสงบสข ตามนยของความหมายการมมนษยสมพนธรวมกน

9. การสรางความเชอมนในตนเอง การด าเนนชวตในสงคมปจจบนน การสรางความเชอมนใหแกตนเองจะเปนบนได ขนหนงทผลกดนใหบคคลผนนกาวไปสความส าเรจได ดงนน วธการสรางความเชอมนในตนเองไดดนนควรเรมดงน

1) ขจดทศนคตทไมดเกยวกบตวเองออกไปกอน อยาตงค าถาม ถามตวเองวา ท าไม ไมเกงเหมอนคนอน

2) อยาน าตวเองไปเปรยบเทยบกบคนอนเดดขาด ไมวาจะเปนเรองเรยน เรองงาน หรอทกษะตาง ๆ เพราะหนาตาคนเรายงเกดมาไมเหมอนกน

3) ลองพดคยถงเรองเพอน ๆ หรอเรองความรกใหคนอนฟง ฝกฝนการเลาเรอง พดคย แบบคอยเปนคอยไป คดเสมอวาเราตองการแกไขปญหาความไมกลาแสดงออก จงหดทจะแสดงออกมาบาง ไมชากจะคอย ๆ ดขนเอง

4) ไมมใครเหมาะสมหรอดพรอมไปทกอยาง แมแตคนทมนใจมากทสด กสามารถขาดความมนใจไดงาย ๆ คนทไมมความมนใจกสามารถกลบมาเปนคนทมความมนใจไดอกครงเหมอนกน

5) ระบความสามารถของเราในดานทคดวาเดนกวาคนอน ๆ หรอลองพยายามทจะคนพบสงทคณเปนหนง ในดานใดดานหนง หรออาจเนนทพรสวรรคทเรามอยแลว จงเรยนรทจะน าความภาคภมใจในตวเองออกมา ใหเครดตตวเองเพอความส าเรจ

6) ขอบคณสงทเรามอยแลว แมวาบางครงอาจจะไมมนคง และความไมแนนอนในตนเอง หรอมการเปลยนแปลงอยเสมอ ลองคดทบทวนความตองการทางอารมณ ยอมรบสงทคณมอยสามารถตอสกบความรสกของตวเองได

7) หดมองโลกในแงบวกเขาไว แมวาบางครงเราอาจจะขดใจหรอเขาใจผดกบคนอนแตใหเหนอกเหนใจผอนอยเสมอ รกคนอนเหมอนรกตวเอง และพดในแงบวกเกยวกบความกาวหนาในอนาคตของเรา

39

8) การยอมรบค าต าหนตเตยนของคนอน เพราะการไดรบค าต าหนตเตยนเปนสวนส าคญทจะชวยใหเราปรบปรงตวเองใหดขน

9) มองผานในกระจก และยมใหแกตวเอง เพราะหนา ตาของเราเปนสงแรกท จะแสดงออกวาเรามความมนใจในตวเองแคไหน

10) แกลงท าเปนวาเรามนใจในตวเองบอย ๆ ท าใหคนอนมองมารสกวา เรา เปนคนมนใจแลวตวเราเองกจะเชอมนในตวเองได

สรปทายบท ค าวา “การพฒนาตนเอง” ( Self – development) หมายถง การกระท าเพอการเจรญสวนตนซงเปนการเปลยนแปลงไปในทางทดขน พระพทธศาสนาถอวา บรรดามนษยทงหลายเปนผ ประเสรฐสดผานการฝกฝนดแลว แสดงใหเหนวามนษยหรอสตวทมการศกษา ฝกฝนดแลวประเสรฐแมยงกวาเทวดาและพระพรหม และยงยนยนในศกยภาพสงสดของมนษยวา “มนษยเปนสตวทฝกได” ถามนษยไมพฒนาตนไมฝกตนแลวกจะเปนสตวทต าทรามทสด สตวอนพฒนาไดแคเปนละครสตวจงเขาลกษณะทวา “มนษยจะพฒนาการไปตามทตวเองคด คดเชนไรเปนเชนนน คดวาท าไดกท าได แตถาคดวาแพกจะแพตงแตคดและแพตลอดไป ขนอยกบวาเราตองการสงใดใหกบชวต” ปรชญาเปนการด ารงชวตของบคคลสวนใหญมรากฐานจากหลกธรรมค าสอนในศาสนาทกศาสนา จากสภาษตและค าพงเพย หากบคคลสามารถยดหลกปรชญาไดสอดคลองกบสภาพเปนจรงของชวตกยอมจะท าใหผยดถอผปฏบตเกดความสขใจมนใจ ในการด ารงชวตทดและสามารถบรรลเปาหมายชวตทตนเองมงหวงไดเปนอยางด “ ฝงชนก าเนดคลาย คลงกน ใหญยอมเพศผวพรรณ แผกบาง ความรอาจเรยน ทนกนหมด เวนแตชวดกระดาง หอนแก ฤาไหว” พระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว

40

ค าถามทายบท

จงตอบค าถามตอไปน 1. การพฒนาตนเองมความส าคญและมความจ าเปนตอการด าเนนชวตของนกศกษาอยางไรบาง จงอธบายเปนขอ ๆ 2. ผทพฒนาแลวมลกษณะการด าเนนชวตทสงผลดตอสงคมอยางไร 3. จงระบพฤตกรรมของบคคลทเปนความตองการของสงคม 4. จงอธบายหลกปรชญาการด าเนนชวตตามหลกศาสนาทนกศกษานบถออย 5. ใหนกศกษาวเคราะหจดด จดดอยของตนเอง และ แสดงเจตนาทจะพฒนาจดดของตนใหดขนดวยวธใด พรอมทงจะปรบปรงแกไขจดดอยของตวนกศกษาอยางไรบาง จงอธบาย 6. จงอธบายลกษณะพฤตกรรมของผทรจกตนเองในระดบสง และระดบต า 7. นกศกษามวธสรางความเชอมนใหแกตนเองอยางไรบาง จงอธบายเปนขอ ๆ

บทท 2 คณภาพชวตตามแนวปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

“...... ในการพฒนาประเทศนน จาเปนตองทาตามลาดบขน เรมดวยการสรางพนฐานคอความมกน พอใช ของประชาชน สวนใหญเปนเบองตนกอน โดยใชวธการและใชอปกรณทประหยด ระมดระวง แตถกตองตามหลกวชา เมอ ไดพนฐานมนคงพอควร และปฏบตไดแลว จงคอยสราง คอยเสรม ความเจรญ และฐานะทางเศรษฐกจ ขนทสงขน โดยลาดบตอไป หากมงแตจะทมเท สรางเสรมความเจรญ ยกเศรษฐกจขนใหรวดเรวแตประการเดยว โดย ไมใหแผนปฏบตการสมพนธกบสภาวะของประเทศและของประชาชนโดยสอดคลองดวย กจะเกดความไมสมดลในเรองตางๆขน ซงอาจกลายเปนความยงยากลมเหลวไดในทสด ดงเหนไดทอารยประเทศหลายประเทศกาลงประสบปญหาเศรษฐกจอยางรนแรงในเวลาน .... ..” พระบรมราโชวาท ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ในพธพระราชทาน ปรญญาบตรของ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ณ หอประชมมหาวทยาลย เกษตรศาสตร วนพฤหสบด ท 18 กรกฎาคม 2517 (ณฐพงศ ทองภกด,2554 :24) จากพระ บรมราโชวาท ขางตน จะเหนไดวาพระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพล อดลยเดชมหาราช ทรงมสายพระเนตรทยาวไกล มองเหนความเปนไปของประเทศไทยในอนาคตวา ถาคนไทยยงใชชวตแบบไมระมดระวง มงแตพฒนาความเจรญทางวตถอยางเดยว ตองเกดปญหาในอนาคตอยางแนนอน ดงนน เพอเปนการเตรยมการ และดาเนนชวต ใหถกตองเหมาะสม และเปนการถวายความจงรกภกดแดพระองคทาน พสกนกรชาวไทยจงควรดาเนนชวตอยางพอเพยงตามแนวปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง (พรชย มงคลวณช และคณะ,2550 :10)

1. รปแบบปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง 1.1 ความส าคญ เศรษฐกจพอเพยงแบบพนฐาน คอ ความพอม พอกน สามารถพงตนเองไดโดยไมโลภมาก และไมเบยดเบยนผอน เศรษฐกจพอเพยงแบบกาวหนา คอ การแลกเปลยนรวมมอชวยเหลอกน เพอทาใหสวนรวมไดรบประโยชน และนาไปสการพฒนาชมชนและสงคมใหเจรญอยางย งยน เกษตรทฤษฎใหม คอ การบรหารจดการทรพยากร โดยเฉพาะดนและนาทมอยจากดใหเกดประโยชนสงสด เพอใหเกษตรกรสามารถดาเนนชวตอยไดอยางพอเพยง โดยเนนการพงตนเองใหมากทสด สาเหตทเรยก “ทฤษฎใหม” (ศนยการศกษาพฒนาหวยฮองไคร อนเนองมาจาก พระราชดาร,2551:3) นนเนองจาก

42

1) มการบรหารและจดแบงทดนออกเปนสดสวนทชดเจน เพอประโยชนสงสดของเกษตรกร ซงไมเคยมใครคดมากอน 2) มการคานวณ โดยหลกวชาการเกยวกบปรมาณนาทจะเกบกกใหพยงพอตอการเพาะปลกไดอยางเหมาะสมตลอดป

ภาพท 15 เกษตรทฤษฎใหม ทมาของภาพ http://www.kasetporpeang.com/porpeang_theory.htm

(วนทสบคน 25 กมภาพนธ 2554)

3) มการวางแผนทสมบรณแบบ ประกอบดวย 3 ขนตอน ไดแก ทฤษฎใหมขนท 1 เปนการทาการเกษตรทมระบบการผลตทสามารถเลยงตนเองในระดบทประหยด และสามารถชวยเหลอตนเองไดโดยเรมจากการแบงพนทออกเปน 4 สวน คอ สวนท 1 เปนพนทสระนาเพอเกบกกนาฝนไวใชในไรนา ปลกพชและเลยงสตว สวนท 2 เปนพนทปลกขาว เพอใชสาหรบการบรโภคในครวเรอนใหเพยงพอ สวนท 3 เปนพนทปลกไมผล ไมยนตน พชไร และอน ๆ เพอเปนอาหารและยาสาหรบบรโภคในครวเรอน เหลอจงจาหนายเปนรายได สวนท 4 เปนพนทอยอาศย เลยงสตว ถนนหนทาง และโรงเรอน ทฤษฎใหมขนท 2 เปนการรวมพลงของเกษตรกรในรปกลมหรอสหกรณรวมกนดาเนนการในการผลต การตลาด การเปนอย สวสดการ การศกษา สงคม และศาสนา โดยไดรบความรวมมอจากภาครฐ และเอกชน ทฤษฎใหมขนท 3 เปนการประสานเพอจดหาทนและแหลงเงนมาชวยในการลงทนและพฒนาคณภาพชวต โดยไดรบประโยชนรวมกน

43

ดงนน การทจะ เลอกเศรษฐกจพอเพยงแบบพนฐาน และเศรษฐกจพอเพยงแบบกาวหนา ในการสงเสรมเกษตรกรใหเปนรปธรรมตามปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงไดอยางถกตองและเหมาะสมกบเกษตรกรแตละกลมหรอแตละชมชน จะตองมความเขาใจและยดหลกการในการบรหารจดการตามทฤษฎใหม ขนท 1 ขนท 2 และขนท 3 เพอ จดการทดน และนาเพอการเกษตรใหเกดประโยชนสงสด 1.2 เปรยบเทยบเศรษฐกจพอเพยงกบทฤษฎใหม ความพอเพยงในระดบบคคลและครอบครว โดยเฉพาะเกษตรกร เปนเศรษฐกจพอเพยงแบบพนฐาน เทยบไดกบทฤษฎใหมขนท 1 ความพอเพยงในระดบชมชนและระดบองคกร เปนเศรษฐกจพอเพยงแบบกาวหนา ซงครอบคลมทฤษฎใหมขนท 2 ความพอเพยงในระดบประเทศ เปนเศรษฐกจพอเพยงแบบ ประสาน ซงครอบคลมทฤษฎใหมขนท 3 จะเหนไดวา บคคลในทกอาชพมความเกยวของกนในดานการดาเนนชวต การพฒนาไปสความมนคงและย งยนตองมแนวทางการปฏบตตามหลกปรชญา โดยเฉพาะปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงทจะสรางเสรมแนวคดในการดาเนนชวต ความเปนอยใหมความสขความพอดทอยในสงคมไดทกกระแสความเปลยนแปลง

2. ความส าคญปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง “เศรษฐกจพอเพยง” ปรชญาทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวพระราชทานแนวพระราชดารชแนะแนวทางการดาเนนชวตแกพสกนกรชาวไทยมายาวนานกวา 25 ป ตงแตกอนเกดวกฤตการณทางเศรษฐกจในป พ.ศ.2540 และเมอภายหลงไดทรงเนนย าแนวทางแกไขเพอใหรอดพน และสามารถดารงอยไดอยางมนคงและย งยนภายใตกระแสโลกาภวตนและความเปลยนแปลง สภาวะการณตางๆของประเทศ “เศรษฐกจพอเพยงเปนปรชญาสาหรบแนวทางการดารงอยและปฏบตตนของประชาชนในทกระดบ ตงแตระดบครอบครว ระดบชมชน จนถงระดบรฐ ในการบรหารและพฒนาประเทศ โดยเนนใหดาเนนไปในสายกลาง เพอใหกาวทนตอโลกยคโลกาภวฒน ความหมายของความพอเพยงครอบคลมถงความพอประมาณ ความมเหตผล รวมถงความจาเปนทจะตองมระบบภมคมกนในตวทดพอในระดบทจะชวยลดผลการกระทบใด ๆ อนเกดจากการเปลยนแปลงทงภายในและภายนอก ทงน จะตองอาศยความรอบร ความรอบคอบ และความระมดระวง โดยเฉพาะอยางยงในการนาวชาการ ตางๆ มาใชในการวางแผนและดาเนนชวตดวยความอดทน ความเพยร มสต ปญญา และความรอบ

44

ครอบ เพอใหเกดสมดลและย งยน พรอมรองรบการเปลยนแปลงอยางรวดเรวและกวางขวางในทกดานไดเปนอยางด” (ประดนนท อปรมย,2551:27) การพฒนาตามหลก ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง คอ การพฒนาทตงอยบนพนฐานของทางสายกลางและความไมประมาทโดยยดหลกการปฏบตทเรยกวา 3 หวง 2 เงอนไขดงน 3 หวง ประกอบดวย 1) ความพอประมาณ หมายถง ความพอด ทไมนอยเกนไปและไมมากเกนไปโดยไมเบยดเบยนตนเองและผอน เชน การผลตและการบรโภคทอยในระดบพอประมาณ ไมเอารดเอา เปรยบผอน 2) ความมเหตผล หมายถง การตดสนใจเกยวกบระดบของความพอเพยงนน จะตองเปนไปอยางมเหตผล โดยพจารณาจากเหตปจจยทเกยวของ ตลอดจนคานงถงผลทคาดวาจะเกดขนจากการกระทานน ๆ อยางรอบคอบ 3) มระบบภมคมกนทดในตวเอง หมายถง การเตรยมตวใหพรอมรบผลกระทบและการเปลยนแปลงดานตาง ๆ ทจะเกดขนโดยคานงถงความเปนไปได ของสถานการณตาง ๆ ทคาดว าจะเกดขนในอนาคตทงใกลและไกล 2. เงอนไข ประกอบดวย 1) เงอนไขความร ประกอบดวยความรอบร เกยวกบวชาการตางๆ ทเกยวของอยาง รอบดาน ความรอบคอบทจะนาความรเหลานนมาพจารณาใหเชอมโยงกน เพอประกอบการวางแผน และความระมดระวงในขนปฏบต 2) เงอนไขคณธรรม จะตองเสรมสรางประกอบดวยความตระหนกในคณธรรมมความซอสตยสจรต มความอดทน มความเพยร ใชสตปญญาในการดาเนนชวต ไมโลภและไมตระหน แนวทางปฏบต และผลทคาดวาจะไดรบจากการนาปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาประยกตใช คอ การพฒนาทสมดล และย งยนพรอมรบตอการเปลยนแปลงในทกดาน ทงดานเศรษฐกจ สงคม สงแวดลอม ความรและเทคโนโลย ทสามารถเชอมโยงแนวความคด ดงภาพตอไปน

45

ภาพท 16 ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงกบแนวปฏบต ทมาของภาพ : (พรชย มงคลวนชและคณะ,2550:12)

3. การประยกตใชปรชญาเศรษฐกจพอเพยง การประยกตใชเศรษฐกจพอเพยง มการพจารณาจากความสามารถในการพงตนเองเปนหลก ทเนนความสมดลทง 3 คณลกษณะ คอ พอประมาณ มเหตมผล และมภมคมกนมาประกอบการตดสนใจในเรองตาง ๆ เปนขนเปนตอนรอบคอบ ระมดระวง พจารณาถงความพอดพอเหมาะ พอควร และพรอมรบการเปลยนแปลงอยางถกตองและเหมาะสมนน ตองคานงถงองคประกอบครอบคลม ทง 5 ประการ คอ 1) ดานจตใจ มจตใจเขมแขง ฝกตนเองได มจตสานกทด เอออาทร และนกถงประโยชนสวนรวมเปนหลก 2) ดานสงคม มความชวยเหลอเกอกลกน รรกสามคค สรางความเขมแขงใหครอบครวและชมชน รจกผนกกาลง มกระบวนการเรยนรทเกดจากรากฐานทมนคง แขงแรง 3) ดานเศรษฐกจ ดารงชวตอยอยางพอด พอม พอกน สมควรตามอตภาพ และฐานะของตนประกอบอาชพสจรต (สมมาอาชวะ ) ดวยความขยนหมนเพยร อดทน ใชชวตเรยบงาย โดยไมเบยดเบยนตนเองและผอน มรายไดสมดลกบรายจาย รจกการใชจายของตนเองและครอบครวอยางมเหตผลเทาทจาเปน ประหยด รจกเกบออมเงนและแบงปนผอน

น าส

ชวต / เศรษฐกจ / สงคม / สงแวดลอม

สมดล / มนคง / ยงยน/

เงอนไขความร เงอนไขคณธรรม

(รอบร รอบคอบ ระมดระวง) (ซอสตย สจรต ขยน อดทน แบงปน)

พอประมาณ

มเหตผล มภมคมกน

ในตวทด

ทางสายกลาง

46

4) ดานเทคโนโลย รจกใชเทคโนโลยทเหมาะสม สอดคลองกบความตองการและ ภมนเวศ พฒนาเทคโนโลยจากภมปญญาทองถนมาใชใหเกดประโยชนตอตนเองและสงคม 5) ดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม รจกใชและจดการอยางฉลาดและรอบคอบ สามารถเลอกใชทรพยากรทมอยใหเกดความย งยนสงสด นอกจากนแลวการพจารณาความรคคณธรรม มการศกษาเรยนรและพฒนาตนเองอยางตอเนอง (ทงภาคทฤษฎและการปฏบตจรง) ในวชาการตาง ๆ ทเกยวของกบการดารงชวต ใชสตปญญาในการตดสนใจตางๆ อยางรอบร รอบคอบ และมเหตผลทจะนาความรตาง ๆ เหลานนมาปรบใชอยางมขนตอนและระมดระวงในการปฏบต มความตระหนกในคณธรรม มความซอสตยสจรต มความเพยรความอดทน และใชสตปญญาอยางชาญฉลาดในการดาเนนชวตในทางสายกลางซงเปนองคประกอบของการดาเนนชวตทดโดยเสรมสรางคณธรรมททกคนควรจะศกษาและนอมนามาปฏบต ม 4 ประการ คอ

ประกา รท 1 การรกษาความสตย ความจรงใจตอตวเองทจะประพฤตปฏบต แตสงทเปนประโยชนและเปนธรรม

ประการท 2 การรจกขมใจตนเอง ฝกใจตนเองใหประพฤตปฏบตอยในสจจะความด ประการท 3 ความอดทน อดกลน และอดออมทจะไมประพฤตลวงความสตยสจรตไม

วาดวยเหตประการใด ประการท 4 การรจกละวางความชว ความทจรต และรจกสละประโยชนสวนนอยของ

ตนเพอประโยชนสวนใหญของบานเมอง คณธรรม 4 ประการน ถาแตละคนพยายามปลกฝงและบารงใหเจรญงอกงามขนโดย

ทวกนแลว จะชวยใหประเทศชาตบงเกดความสข ความรมเยน และมโอกาสทจะปรบปรงพฒนาใหมนคง กาวหนาตอไปไดดงประสงค

4. การประยกตใชหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงในการด าเนนชวต ตามทไดกลาวขางตนจะเหนไดวา พระราชดารหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ไมใชเปนเรองของ “เศรษฐกจ” หรอ “ทฤษฏทางเศรษฐกจ” แตเปนแนวทางในการดาเนนชวต และการตดสนใจ ทสามารถประยกตใชกบการดารงชวตไดทกระดบตงแตปจเจกบคคล ครอบครวชมชนหนวยงานตาง ๆ ทงภาคธรกจ ประเทศชาต ตลอดจนโลกทงโลก ในระดบทงายทสด คอ เปนแนวทางในการดาเนนชวตประจาวนของคนทกคน สวนในระดบทซบซอนกวานนคอ ใชในการประกาศพนธกจของประเทศ แนวทางดงกลาวมความหมายวา วชาเศรษฐศาสตร (หรอ วชาสงคมศาสตรอนๆ) ไมควรถกแยกออกมาจากเรองพนฐานทมความสาคญยงในทางญาณวทยา และจรยธรรมนนคอ เรองของการตอบคาถามวา “เราร และเขาใจเรองตางๆ ไดอยางไร” และ “เราจะมพฤตกรรมแบบใดตอเนองนน ๆ” โดยขอยกหลกปรชญา ของเศรษฐกจพอเพยงทสะทอนถงคณภาพชวตของคนในสงคม(สนอง ปจโจปการ, 2553: 293) ดงน

47

4.1 เศรษฐกจพอเพยงกบศาสนา เนองจากแนวคดเศรษฐกจพอเพยงเกดขนในสงคมทมชาวพทธเปนคนสวนใหญ จงเปนเรองปกต ทจะมพทธธรรมเปนพนฐาน และมการใชคาทมอยในพทธศาสนา โดยเฉพาะอยางยงคาวา “ทางสายกลาง” แนวคดดงกลาวไมจาเปนตองเปนผลผลตของพทธธรรมแตเพยงเทานน ในประเทศไทยผทสนบสนนแนวคดนมจานวนมาก ทงทเปนชาวพทธ ชมชน ชาวมสลม และนกบวชในนกายคาทอลกไดใหการสนบสนนแนวคดนดวยเชนกน ศาสนาสวนใหญสอนวา ความโลภ และการเหนแกตวเปนบาปพรอมทงยกยองวา การใหและการแบงปน รวมถงความเมตตากรณาวาเปนเครองมอในการทาลายความชวรายในจตใจ ศาสนาอสลามกาหนดใหผทเปนอสลามกชนถอเปนหนาท ทจะตองใหทานในขณะเดยวกนทกศาสนาเนนการมวนยในตนเอง ศาสนาครสตยงคงใหความสาคญตอการใชชวตแบบนกบวช สวนการถอศลอดในฤดรอมฎอน เปนการเตอนสตไมใหเหนแกตนเอง ศาสนาฮนดสงเสรมใหทกคนอดกลนตอกเลสในระดบตาง ๆ เรมจากการอดอาหารในระยะสนไปจนถงการหลดพนจากโลกยสข ศาสนาสอนใหมการยกยองความมวนยในตนเอง เปนการเตอนสตถงอนตรายจากความโลภ และการเอารดเอาเปรยบผอนในศาสนาตาง ๆ ลวนมคาสอน และความเคลอนไหวในการประนาม บรโภคนยม สงเหลานมพนฐานคณธรรมในเรองการมวนยในตนเองและการใหทกศาสนาเชอวา อดมการณของการมวนยในตวเอง หรอการควบคมตนเอง เปนรากฐานของกระบวนการทจะนาไปสความสามารถในการพงพาตนเองใหมากขน ทงในทางวตถ และจตวญญาณ ศาสนาสอนใหรจกความประหยด ในขณะทสงคมไทยเรมเกดภาวะเศรษฐกจ ทาใหคนไทยทกคนปรบตวปรบใจใหเขากบสถานการณทเปนอย ทงความแปรปรวนจากนามนแพง คาครองชพทสงขน ความเปนคนมระเบยบวนยในการจบจายใชสอยเงนทอง ดวยความเครงครดในวนย จากการอบรมทางศาสนาทาใหทกคนมการครองชวตอยางมความสข ตามกระแสพระราชดารสหลกของเศรษฐกจพอเพยง ซงพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ไดทรงมพระราชดารสแกผเขาเฝาฯ ถวายพระพรเนองในโอกาสวนเฉลมพระชนมพรรษาในวนท 5 ธนวาคม 2552 ตอนหนงวา “การใชจายโดยประหยดนน จะเปนหลกประกนความสมบรณพนสขของผประหยดเอง และครอบครว ชวยปองกนความขาดแคลนในวนขางหนา การประหยดดงกลาวนจะเปนผลด ไมแกผประหยดเทานน ยงจะเปนประโยชนแกประเทศชาตดวย” ในฐานะทคนไทยสวนใหญเปนชาวพทธ ควรนาเอาหลกธรรมทางพระพทธศาสนามาประยกตใชในชวตประจาวน ซงคณธรรมเหลานนสามารถชวยแกไขปญหาชวตไดอยางแทจรง คณธรรมอกขอหนงในทฎฐธมมกตประโยชนทควรนามาใชในภาวะวกฤตเศรษฐกจปจจบนคอ “การประหยด” (สนอง ปจโจปการ,2553:292)

48

คาวา “ประหยด” มความหมาย ตามพจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.25 46 (ราชบณฑตยสถาน, 2546 : 517) ใหความหมายไววา ยบย ง ระมดระวง เชน ประหยดปากประหยดคา ประหยดพลงงาน ใชจายแตพอสมควรแกฐานะ การดาเนนชวตตามหลก “สมชวต” ไดแก การรจกเลยงชวตแตพอดใหมความสขไดโดยไมสรยสรายฟมเฟอย สาหรบลกษณะการประหยดนน อาจารยเส ฐยรพงษ วรรณปก (2545 : 25) ไดแยกออกเปน 5 ประการ ประกอบดวย ประหยดกน ประหยดใช ประหยดกาย ประหยดวาจา และประหยดใจ 1) ประหยด “กน” เรองกนเปนเรองใหญสาหรบคนเรา บางคนถอวา เรองกนเปนเรองสาคญดง คากลาวทวา “กองทพตองเดนดวยทอง” หมายความวา จะทางานอะไรกแลวแตตองกนใหอมเสยกอน กองทพจรง ๆ กเชนกน การสงกาลงบารงโดยเฉพาะเรองอาหารการกน ถอวาเปนภารกจสาคญ สมยกอน เราเรยกกองเสบยง กองเสบยงนหากถกขาศกทาลายโอกาสพายแพจะมมากทเดยว เรา จงตองรจกประมาณในการบรโภคดวยการกนแตพอด กนเพอบรรเทาความหว มใชกนเพอสนองตอบความอยากของตนเอง 2) ประหยด “ใช” การประหยดใช หมายถง การประหยดของใชในบาน หรอของใชสวนตว หากเรามวธการใด ๆ กตามทจะใชของนนใหนานทสด เรากจะประหยดเงนไดอกทางหนง ในตางประเทศเขาใชระบบรไซเคล เอาของทใชแลวมาทาใหเปนประโยชน ซงชวยประหยดเงนไดมาก ในบาน เราอาจไมตองทาถงขนาดนน เพยงแตใชใหคมคา พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ของเราทรงเปนตวอยางในเรองการใชสงของใหคมคา เชน การใชฉลองพระบาท (รองเทา) ทพอเหมาะพอควร ไมใชหลายค แตละคใชจนขาดจงยอมเปลยน 3) ประหยด “กาย” ประหยดกาย ไดแก การไมแสดงพฤตกรรมทางกายในทางทเปนอกศล เชน การไมฆา การไมเบยดเบยน การไมถอเอาสงของทเจาของไมไดให ไมประพฤตผดในกามารมณ ตลอดจนการควบคมการแสดงพฤตกรรมทเปนอกศล เปนตน 4) ประหยด “วาจา” ประหยด “วาจา” ไดแก การไมพดในสงทไมกอใหเกดผลด และเปนประโยชนตอทกคน เชน การพดคาหยาบ การพดสอเสยดใหแตกกน การพดเพอเจอหาสาระไมได เปนตน 5) ประหยด “ใจ” ประหยด “ใจ” ไดแก การทใจมสมาธไมคดโลภมาก ไมทะยานอยาก ไมคดอาฆาตพยาบาทการประหยดใจ เมอจตใจงดงาม จตใจมสนโดษ ยนดตามทได พอใจตามทม เรากม

49

ความสขมากขนกวาเดม ทเรามความทกขใจ ไมคอยสบายใจ เพราะเราไมประหยดใจ ปลอยใจไปตามอารมณทนาปรารถนา หรอตามความอยาก เราจะพบกบความทกข ความเดอดรอนใจแนนอน เพราะฉะนน หากตองการใหชวตของเรามความสข ความมคณธรรมขอสนโดษยนดตามทได พอใจตามทม หรอรจกพอ ไมยนด ไมปรารถนาในสงทเกนความสามารถของเรา คนทไมรจกพอจะไมรจกคาวา “รวย” คดแตวาเรายงจนอยราไป ทาใหตองดนรน แสวงหาตอไปไมมสนสด ผลทไดรบคอ ตนเองเดอดรอน ลาบาก ไมพบความสขสกท อยากพบกบความสขตองรจกพอ ถาไมรจกพอจะพบแตความทกข ความเดอดรอนใจตลอดไป อยากรวยตองรจกพอ และประหยดอดออม บางคนทามาหากนขยนขนแขง แตไมประหยดอดออม หามาไดเทาไรกใชหมด อยางนคงไมมโอกาสรวย ลกษณะการประหยดนนมใชวารดเขมขดจนไมยอมซออะไรกนเลย เราตองประหยดในสงทควรประหยด ไมใชจายฟมเฟอยเกนพอด หรอเกนความตองการ การใชจายควรพจารณาวาอะไรควรซอ ซอแตสงทมประโยชนเทานน ควรแบงสวนในการใชจายใหด อะไรควรซอ อะไรควรเกบ สวนทตองซอกซอ สวนทตองเกบกเกบ สนทรภกวเอกของไทยเขยนบทกลอนสอนใจเรองของการประหยดไว ดงนวา “ มสลงพงควรบรรจบใหครบบาท อยาใหขาดสงของตองประสงค มนอยใชนอยคอยบรรจง อยาจายลงใหมากจะยากนาน ไมควรซออยาไปพไรซอ ใหเปนมอเปนคราวทงคาวหวาน ยามพอแมแกเฒาชรากาล เลยงดทานอยาใหอดรนทดใจ” จะเหนวาในยคปจจบน การดาเนนชวตตามแนวปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงเปนเรองสาคญ โดยเฉพาะการประหยดในการใชจายอยางพอประมาณ เพอสรางฐานชวตใหอยในสงคมไดอยางมความสข นาไปสการมคณภาพชวตทดตอไป 4.2 เศรษฐกจพอเพยงกบธรรมชาตและสงแวดลอม ความเสอมโทรม และลดลงอยางรวดเรวของทรพยากรธรรมชาตทเคยอดมสมบรณของประเทศในชวงเวลาเพยงครงศตวรรษ เปนตวอยางทชดเจนของการไมใชหลกของความพอประมาณ และความรอบคอบ มเหตผล ตลอดจนความจาเปนทตองมภมคมกน ปรากฏการณตาง ๆ ทแสดงถงวกฤตการณดานสงแวดลอมของโลก ซงมมากขน และถขนเรอย ๆ สะทอนใหเหนถงการพฒนาทขาดหลก “ความพอเพยง” ในระดบโลกเชนเดยวกน ซงสงแวดลอมเปนเรองทมความสาคญสาหรบการพฒนาตามแนวทางเศรษฐกจพอเพยง ฐานทรพยากรทมนคง คอ พนฐานสาคญของการพงตนเอง คาถามคอ การจดการสงแวดลอมแบบเศรษฐกจพอเพยงนนทาอยางไร พระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดชมหาราชทรงรเรมโครงการเพออนรกษ และพฒนาสงแวดลอมหลายโครงการ เพอแกปญหาการพงทลายของหนาดน ทรงสาธตการปลกหญา

50

แฝก ทรงแนะ วธทดทสดในการฟนฟปากคอ การปลอยใหปาฟนตวตามธรรมชาต ทรงรณรงคสรางฝายนาลนเปนระยะ ตามแมนาลาธารเพอกกเกบนาแกพนทเกษตรกรรม จายนาใหไรนา และเปนแหลงเพาะพนธปลา เปนตน (สนอง ปจโจปการ,2553:295) โครงการทกโครงการทพระองคทรงรเรมมลกษณะทเหมอนกนบางประการไดแก ความเรยบงาย ใชเทคนควธและทรพยากรทมอยแลวตามธรรมชาต โดยออกแบบใหมผลกระทบตอสงแวดลอม และธรรมชาตดวยการไมสรางปญหาใหม ๆ ในระบบนเวศ ทกโครงการเนนหลกความประหยด ปฏบตงาย และมความย งยน สงผลสะทอนกลบใหความอดมสมบรณของผนปาและสงแวดลอมทางธรรมชาต เศรษฐกจพอเพยงจงใชเปนแนวทางในการแกไขปญหาสงแวดลอมไดภายใตหลกการสาคญ 3 ประการคอ ความพอประมาณ ความรอบคอบ มเหตผล และความระมดระวงตอความเสยง

ภาพท 17 ธรรมชาตทอดมสมบรณ

ทมาของภาพ http://www.dnp.go.th/development/conservation.htm (วนทสบคน 20 มกราคม 2554)

ภาพท 18 ผลตภณฑจากหญาแฝกทางแกปญหาจากภมปญญาทองถน ทมาของภาพ http://203.172.141.237/simaho/index.php?name=knowledge&file

(วนทสบคน 20 มกราคม 2554)

51

ภาพท 19 ผลกระทบ ในระบบนเวศ ทางแกปญหาทย งยน ทมาของภาพ http://www.learners.in.th/blogs/posts/501087

(วนทสบคน 20 มกราคม 2554) ตลอดเวลาทผานมา พระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดชมหาราชทรงหวงใยพสกนกรของพระองคอยางยง สงเกตเหนไดจากพระราชดารสเนองในวนเฉลมพระชนมพรรษาของทกป และกระแสพระราชดารสในการเสดจออกมหาสมาคมในงานพระราชพธฉลองสรราชสมบตครบ 60 ป ณ พระทนงอนนตสมาคมในวนศกรท 4 มถนายน 2549 ทรงเตอนสตคนไทย ดงขอความตอนหนงวา “คณธรรมซงเปนทตงของความรก ความสามคคททาใหคนไทยสามารถรวมมอรวมใจรกษา และพฒนาชาตบานเมองใหเจรญรงเรองสบตอกนมาไดตลอดรอดฝง” ม 4 ประการ ประการแรก การททกคนคด พด ทาดวยความเมตตา มงด มงเจรญตอกน ประการทสอง การทแตละคนตางชวยเหลอเกอกลกน ประสานงาน และสราง ประโยชนใหแกกน ใหงานททาสาเรจผลทงแกตนเอง แกผอน และแกประเทศชาต ประการทสาม การททกคนประพฤตปฏบตตนอยในความสจรตในกฎกตกา และในระเบยบแบบแผนโดยเทาเทยมเสมอกน ประการทส การทตางคนตางพยายามทาความคดเหนของตนใหถกตองเทยงตรง และมนคงอยในเหตผล พระบรมราโชวาทของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ในพธพระราชทานธงประจารนลกเสอชาวบาน จงหวดเชยงใหม เมอวนท 24 กมภาพนธ 2522 ความวา (พรชย มงคลวนช และ คณะ,2550:25) “ ขาพเจาปรารถนาอยางยงทจะเหนชาวไทยมความสขถวนหนากนดวยการให คอ ใหความรก ความเมตตากน ใหนาใจไมตรกน ใหอภยไมถอโทษโกรธเคองกน ใหการสงเคราะห อนเคราะหกน โดยมงด มงเจรญตอกน ดวยความบรสทธ และจรงใจ...” ทรงชใหรจกทาด เพอความด

52

ทาดวยความบรสทธใจ ทรงอปมาเหมอนกบการปดทองหลงพระ (พระบรมราโชวาทในพธพระราชทานปรญญาบตร จฬาลงกรณมหาวทยาลยวนท 24 กรกฎาคม 2506) ความวา “ คนโดยมาก ไมชอบปดทองหลงพระนก เพราะนกวาไมมใครเหน แตถาทกคนพากนปดทองแตขางหนา ไมมใครปดทองหลงพระเลย พระจะเปนพระทสมบรณไปไมได” (พรชย มงคลวนช และคณะ, 2550: 28-29) ทกคนควรนอมนาปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงไปประยกตใชในการดาเนนชวตในสภาพสงคมสงแวดลอม ตามธรรมชาตทตองเผอแผอาศยเกอกลกนใหคนสามารถปรบตวอยในธรรมชาตได และธรรมชาตสงแวดลอม สามารถเปนเกราะหอหมวถชวตมนษยใหอยอยางมความสข และมนคงดงพระราชดารสทวา “เศรษฐกจพอเพยง เปนเหมอนรากฐานของชวต รากฐานความมนคงของแผนดน เปรยบเสมอนเสาเขมทถกตอกรองรบบานเรอน ตวอาคารนนเอง สงกอสรางจะมนคงไดกอยทเสาเขม แตคนสวนมากมองไมเหนเสาเขม ทเปนทรองรบ และลมเสาเขมเสยดวยซ าไป (พรชย มงคลวนช และคณะ, 2550: 24) 4.3 ความพอเพยงกบระบบเศรษฐกจของประเทศ ในชวงทผานมา ประเทศไทยไดมการดาเนนนโยบายเศรษฐกจมหภาคอยางรอบคอบรดกม บนพนฐานของการรกษาวนยการเงน การคลง และภายใตระบบอตราแลกเปลยนคงท โดยมกฎหมายจากดเพดานสงสดในการกยมของรฐบาลมาเปนเวลาชานาน อยางไรกตามในชวงทายของครงศตวรรษท 20 ความเขมแขงของการบรหารเศรษฐกจตามแนวทางนทไดถกบนทอนลงจากการทภาคเอกชนมบทบาทเพมขนอยางกาวกระโดด การเปดเสรทางการเงนภายใตการไหลเวยนอยางเสรของกระแสเงนทนโลก ซงสดทายนาไปสการประกาศลอยตวคาเงนบาทในป พ.ศ. 2540 และวกฤตการณทางการเงนของประเทศ ซงภายใตวกฤตดงกลาว แนวคดเรองการสรางภมคมกนภยทางเศรษฐกจ ภายใตกรอบปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง จงไดกลายเปนแนวคดสาคญในการทจะใชปรบปรงกรอบบรหารนโยบายเศรษฐกจของประเทศในระดบมหภาค ระบบใหมในการบรหารเศรษฐกจของประเทศมองคประกอบหลายดาน ดานแรกคอ การนาระบบอตราแลกเปลยนแบบลอยตวมาใช ซงไดชวยใหคาเงนบาทสามารถเคลอนไหวไปมาไดตามปจจยพนฐานทางเศรษฐกจ และตามกลไกตลาด โดยธนาคารแหงประเทศไทยพยายามทจะจากดการเขาแทรกแซงในตลาดดงกลาวไวเพยงการดแลไมใหคาเงนมความผนผวนจนเกนไปเทานน แนวปรชญาเศรษฐกจพอเพยงจงเปนกรอบในการสรางภมคมกนภยในระบบเศรษฐกจของประเทศ ดวยมาตรการตาง ๆ ทไดทาไปแลวเหลาน ประเทศไทยจงสามารถฟนฟความเชอถอเกยวกบการบรหารนโยบายเศรษฐกจมหภาคของประเทศใหเกดขนอกครงหนงภายใตกรอบปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ดงน ดานท 1 เนองจากหนตางประเทศเปนปจจยสาคญปจจยหนงทกอใหเกดวกฤตใน ป พ.ศ. 2540 รฐบาลจงไดดาเนนการเพอใหยอดหนตางประเทศลดลง ตลอดจนดาเนนการเพอเพมเงน

53

สารองระหวางประเทศ ซงเปนเครองมอสาคญทจะใชดแลเสถยรภาพดานตางประเทศ ใหเพมขนสระดบสงสดเปนประวตการณ ดานท 2 ธนาคารแหงประเทศไทยไดนา Inflation Targeting หรอ การกาหนดเปาหมายเงนเฟอมาเปนกรอบในการดาเนนนโยบายการเงนตงแตป 2543 โดยมเปาหมายเงนเฟอพนฐานในระยะ 2 ปขางหนา เปนกรอบในการกาหนดนโยบายดอกเบย ดานท 3 การกาหนดเกณฑการคลงใหม โดยรกษาหนสาธารณะไวไมใหเกนรอยละ 50 ของผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ ( GDP) ดแลภาระหนภาครฐใหไมเกนรอยละ 15 ของงบประมาณดแลงบลงทนภาครฐใหมสดสวนไมตากวารอยละ 25 ของงบประมาณโดยรวม ตลอดจนการทจะกลบไปสการจดทางบประมาณสมดลภายในป 2548-2549

ภาพท 20 ระบบเศรษฐกจอตสาหกรรม ทมาของภาพhttp://www.google.co.th/imgres?hl=th&biw=1024

(วนทสบคน 25 กมภาพนธ 2554)

4.4 เศรษฐกจพอเพยงกบการพฒนาวถชวตและชมชน พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงเนนย าแนวทางแกไขดวยปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงเพอใหปวงชนชาวไทยรอดพนจากวกฤตกาล และสามารถดารงอยไดอยางมนคง และย งยน ภายใตกระแสความเปลยนแปลงทเกดขนในยคโลกาภวฒน โดยสรปสาระสาคญไดวา ความหมายของคาวา “เศรษฐกจพอเพยง” มไดหมายความถงดานเศรษฐกจเพยงดานเดยว หากแตหมายรวมถงความเปนอย และการปฏบตตนของประชาชน โดยยดหลกทางสายกลาง (มชฌมาปฎปทาน) และการพงตนเอง อกทงการยดมนในหลกคณธรรม เพอการพฒนาและบรหารประเทศชาตในทกๆระดบทงระดบชมชน ตลอดจนถงระดบรฐ หากวเคราะหถงปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงตามแนวพระราชดารของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดชมหาราช จะเหนวามความสอดคลองตามหลกสปปรสธรรม 7 ซงสามารถจาแนกออกเปน 3 สวนดงตอไปน

54

สวนท 1 รเหต รผล อนหมายถงความมเหตมผล วาดวยเรองของความรอบร และการมสตปญญาเกยวกบสาเหตและปจจยตาง ๆ ทเกยวของทงในแงของวชาการ กฎหมาย ความเชอ ประเพณ ตลอดจนเรองของผลกระทบตาง ๆ ทเกดขนอกดวย สวนท 2 รตน รประมาณ อนหมายถง ความพอประมาณวาดวยเรองของการสรางภาวะความสมดล ปจจยทเกยวของทงภายใน และภายนอกซงกหมายความถงความพอเหมาะตามสภาพของตน และความพอควรตามสภาพ หรอสถานการณในขณะนน สวนท 3 รกาลรบคคล รชมชน อนหมายถง การมภมคมกนทด วาดวยเรองของความไมประมาท โดยคานงถงความสาคญ และตองไมละเลยตอการเปลยนแปลงทจะเกดขน หากแตตองรเทาทน และตองเตรยมความพรอม เพอ รองรบกบสถานการณ การเปลยนแปลงในดานตาง ๆ อยางมประสทธภาพ

ภาพท 21 การใชชวตอยางพอเหมาะพอควร ทมาของภาพ http//www.goodfoodgoodlife.in.th/healthy-family-detail.aspx?

(วนทสบคน 25 กมภาพนธ 2554)

“ความพอเพยง หมายถง ความพอประมาณ ความมเหตผล รวมถงความจาเปนทจะตองมระบบภมคมกนในตวทดพอสมควร จากผลกระทบทงภายใน และภายนอก ทงนจะตองอาศย ความรอบร ความรอบคอบ ความระมดระวงอยางยงในการนาวชาการตาง ๆ มาใชในการวางแผนและการดาเนนชวตทกขนตอน ขณะเดยวกนตองเสรมพนฐานจตใจของคนในชาตโดยเฉพาะเจาหนาทรฐ นกทฤษฎ และนกธรกจในทกระดบ ใหมจตสานกในคณธรรมความซอสตยสจรต และใหมความรอบรทเหมาะสม ดาเนนชวตดวยความอดทน ความเพยร มสตปญญา และความรอบคอบ เพอใหสมดล และพรอมตอการรองรบการเปลยนแปลงอยางรวดเรว และกวางขวาง ทงดานวตถสงคม สงแวดลอม และวฒนธรรมจากโลกภายนอกไดเปนอยางด” พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงพระราชทานแนวคดนเพอใชปรบทศทางการพฒนาประเทศไทยเปนครงแรก (ทรงวทย แกวศร, 2533: 45) โดยมขอความตอนหนงวา

55

“......การพฒนาประเทศจาเปนตองทาตามลาดบขน ตองสรางพนฐานคอความพอม พอกน พอใช ของประชาชนสวนใหญเปนเบองตนกอน โดยใชวธการและใชอปกรณทประหยด แตถกตองตามหลกวชาเมอไดพนฐานมนคงพอสมควร และปฏบตไดแลวจงคอยสรางคอยเสรมความเจรญ และฐานะเศรษฐกจนนทสงขนโดยลาดบตอไป หากมงแตจะทมเท สรางความเจรญยกเศรษฐกจขนใหรวดเรวแตประการเดยว โดยไมใหแผนปฏบตการสมพนธกบสภาวะของประเทศ และของประชาชนโดยสอดคลองดวยกจะเกดความไมสมดลในเรองตาง ๆ ขน ซงอาจกลายเปนความยงยากลมเหลวไดในทสด” นอกจากนพระองคทรงมพระมหากรณาธคณอธบายขยายความวา “......ความพอเพยงนไมไดหมายความวาทกครอบครวตองผลตอาหารของตว จะตองทอผาใสเอง อยางนนมากเกนไปแตวาในหมบาน หรอในอาเภอจะตองมความพอเพยง พอสมควรบางสงบางอยางทผลตไดมากกวาความตองการกขายได แตขายในทไมหางไกลเทาไหร ไมตองเสยคาขนสงมากนก อยางนทานนกเศรษฐกจตาง ๆ กมาบอกวาลาสมยจรง อาจจะลาสมย คนอนเขาตองการม เศรษฐกจทตองมการแลกเปลยนเรยกวา เปนเศรษฐกจการคา ไมใชเศรษฐกจความพอเพยง เลยรสกวาไมหรหรา แตเมองไทยเปนประเทศทมบญอยวาผลตใหพอเพยงได ถาสามารถทจะเปลยนไปทาใหกลบเปนเศรษฐกจแบบพอเพยง ไมตองทงหมด แมแตครงกไมตอง อาจจะสกเศษหนงสวนสกจะสามารถอยได การแกไขอาจจะตองใชเวลาไมใชงาย ๆ โดยมากคนกใจรอน เพราะเดอนรอน แตวาถาทาตงแตเดยวนกสามารถทจะแกไขได” ในทานองเดยวกน พระองคทรงตรสถงความพอเพยงอกวา “พอเพยง คอ ไมเบยดเบยน” ความพอเพยงน อาจจะมความหรหรากได แตวาตองไมเบยดเบยนคนอนตองใหพอประมาณตามอตภาพ พดจากพอเพยงทาอะไรกพอเพยงปฏบตกพอเพยง โลภนอย คอ พอเพยง คนเราถาพอใจในความตองการกมความโลภนอย เมอมความโลภนอยกเบยดเบยนผอนนอย “ความพอเพยงในความคดกคอ แสดงความคดของตว ความเหนของตว และปลอยใหอกคนพดบาง และมาพจารณาวาทเขาพดกบเราพดอนไหนพอเพยง อนไหนเขาเรอง ถาไมเขาเรองกแกไข เพราะวาถาพดกนโดยไมรเรองกจะกลายเปนทะเลาะกน......” (พระราชด ารสของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดชมหาราช วนท 4 ธนวาคม 2541) ในหลวงทรงเนนย าวาพอเพยง คอ ไมโลภมาก ไมเบยดเบยน “คนเราถาพอใจในความตองการกมความโลภนอย เมอมความโลภนอยกเบยดเบยนคนอนนอย ถาทกประเทศมความคดอนนไมใชเศรษฐกจ มความคดวาทาอะไรตองพอเพยง หมายความวาพอประมาณ ไมโลภอยางมาก คนเรา ก

อยเปนสข พอเพยงนอาจจะมมาก อาจจะมของหรหรากได แตวาตองไมเบยดเบยนคนอน ตองใหพอประมาณตามอตภาพดวยการพดจากพอเพยง ทาอะไรกใหมความพอเพยงในการปฏบตกพอเพยง”(พพฒน ยอดพฤตการ, มปป: 23)

56

ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงกบทฤษฎใหมตามเศรษฐกจพอเพยง และแนวปฏบตของทฤษฎใหม เปนแนวทางการพฒนาทนาไปสความสามารถในการพงตนเองในระดบตาง ๆ อยางเปนขนเปนตอน ลดความเสยงเกยวกบความผนแปรของธรรมชาต อาศยความพอประมาณและ ความมเหตผล สรางภมคมกนทด มความร ความเพยร และความอดทน สต และปญญาการชวยเหลอซงกนและกน และความสามคค เศรษฐกจพอเพยงมความหมายกวางกวาทฤษฏใหม โดยทเศรษฐกจพอเพยงเปนกรอบแนวคดทชบอกหลกการ และแนวทางปฏบตของทฤษฎใหม ในขณะทแนวพระราชดารเกยวกบทฤษฎใหมหรอเกษตรทฤษฏใหม เปนแนวทางการพฒนาภาคเกษตรอยางเปนขนตอน เปนตวอยางการใชหลกเศรษฐกจพอเพยงในการปฏบตทเปนรปธรรมเฉพาะในพนท ทเหมาะสม

5. วธการพฒนาชวตตามแนวเศรษฐกจพอเพยง แตละ บคคลมชวตแตกตางกนไปตามแบบแผนของสงคมทสลบซบซอน เปลยนแปลงและพฒนาตลอดเวลา แตทกคนกยงมความตองการทประสบความสาเรจในชวต โดยเฉพาะคนไทย ทอยในประเทศไทยนน มพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ททรงชแนะและมอบแนวทางในการดารงชวตในทางสายกลางทสมดล คอ มความพอประมาณ มเหตมผล มภมคมกนภายใตเงอนไขของความรและคณธรรม ทเรยกวา เศรษฐกจพอเพยง ชวตความเปนอยของคนเกยวของทงเศรษฐกจ สงคม การเมองการปกครอง และอน ๆ โดยเฉพาะดานเศรษฐกจ ซงเปนความจาเปนพนฐานทแตละคนมระดบความตองการไมเทากน เพราะแตละคนยอมมโอกาสของการพฒนาการทแตกตางออกไป เชน ความร ความสามารถ ประสบการณ การสรางรายได การใชประโยชนจากทรพยากร เปนตน ในขณะเดยวกนดานสงคมเรมตนจากการดารงชวตจะมองถงความสามารถในการพงตนเองความรวมมอของคนในครอบครวและคนรอบขาง สมาชกในสงคมยอมรบ มความมนคงในการดารงชวต เปนตน ดงนน การพฒนาชวตควรดาเนนการดงน

1) คนหาความตองการของตนเองใหพบวา มความตองการอะไร มเปาหมายในการดาเนนชวตอยางไร เชน ตองการมชวตทมอนาคตกาวหนา มความเปนอสระ มเวลาเพอครอบครวและสงคมมทรพยสนเพยงพอ มความสข หลดพนจากความยากลาบาก

2) วเคราะหขอมลของตนเองและครอบครว ซงจะทาใหรสถานภาพ รสาเหตของปญหา รปจจยตาง ๆ ทเกยวของ รผลกระทบตาง ๆ ทเกดขน ทงทางดานเศรษฐกจ สงคม เทคโนโลย และทรพยากรธรรมชาต สงแวดลอม โดยคานงถงองคประกอบทสาคญ ดงน ( 1) ศกยภาพของตนเอง เชน ความร ความสามารถ ความชานาญ (ทกษะ) ชอเสยงประสบการณ ความมนคง ความกาวหนา สภาพทางการเงน การสรางรายไดการใชจาย การออม คณธรรม และศลธรรม

57

(2) ศกยภาพของครอบครว เชน วถการดารงชวต ภาวะเศรษฐกจของครอบครว ความเชอ ทศนคต คานยม วฒนธรรม ประเพณ คณภาพชวตของคนในครอบครวฐานะทางสงคม ฐานะทางการเงน ทเปนทรพยสนและหนสนของครวเรอน รายได รายจาย ของครวเรอน 3) วางแผนการดาเนนชวต มแนวทางการปฏบตดงน ( 1) พฒนาตนเอง ใหมการเรยนรตอเนอง (ใฝเรยนร) สรางวนยกบตนเอง โดยเฉพาะวนยทางการเงน ( 2) สรางนสยทมความคดกาวหนามงมนในเปาหมายชวต หมนพจารณาความคด ตดสนใจแกปญหาเปนระบบโดยใชความร (ทรอบร รอบคอบ ระมดระวง) มความรบผดชอบตอตนเอง สงคม และครอบครว ( 3) หมนบรหารจตใจใหมความซอสตย สจรต รกชาต เสยสละ สามคค มความ เทยงธรรม และมศลธรรม

( 4) ควบคมจตใจใหตนเองประพฤตในสงทดงาม สรางสรรค ความเจรญรงเรองทงแกตนเองและประเทศชาต ( 5) พฒนาจตใจ ใหลด ละ เลก อบายมข กเลส ตณหา ความโกรธ ความหลง ( 6) เสรมสรางและฟนฟความรและคณธรรมของตนเองและครอบครว เชน เขารบการฝกอบรม ฝกทกษะ ในวชาการตาง ๆ หรอวชาชพ หมนตรวจสอบและแกไขขอบกพรองอยางสมาเสมอ ( 7) ปรบทศนคตในเชงบวก และมความเปนไปได

ภาพท 22 เกษตรกรบญชครวเรอน ทมาของภาพ http://www.ipmthailand.org/th/FarmerFieldSchools/05_principles_of_IPM.htm

(วนทสบคน 25 กมภาพนธ 2554)

4) จดบนทกและทาบญชรบ – จาย 5) สรปผลการพฒนาตนเองและครอบครว โดยพจารณาจากประเดนหลกสาคญดงน

58

(1) รางกายมสขภาพ สมบรณ แขงแรง (2) อารมณตองไมเครยด มเหตมผล มความเชอมน มระบบ การคดเปนระบบเปนขนเปนตอน มแรงจงใจ กลาคดกลาทา ไมทอถอย หรอหมดกาลงใจ เมอประสบปญหาในชวต (3) สงเหลานใหลด ละ เลก ไดแก รถปายแดง เงนพลาสตก โทรศพทมอถอ สถานเรงรมย เหลา บหร การพนน

6. ตนแบบการด าเนนชวตอยางมความสข ทานเจาคณพระธรรมโกศาจารย พทธทาสภกข(2548 :14) บอกแหลงทมาของความสขโดยทวไปวา “ความสขทแทมอยแตในการงาน การงานคอการปฏบตหนาทและหนาท คอ การปฏบตธรรมะ” ทานย าไวเสมอวา ธรรมะ เพยงคาเดยวมความหมายหลายประการ แตประการทสาคญทสดนน ธรรมะ คอ หนาท ทมนษยจะตองปฏบตใหถกตองตามกฎของธรรมชาต ทกขนทกตอนแหงววฒนาการของ ธรรมชาต เพอความมชวตอยอยางผาสก ทงโดยสวนตว และสวนรวม หรอทงโลก ทานพทธทาสยงไดใหนยามของความสขเปนบทดอกสรอยสกวาไววา

ภาพท 23 ความสขของชวต

ทมาของภาพ http://variety.teenee.com/saladharm/45960.html ,http://www.forrunnersmag.com/webboard/viewtopic.php?topicid=9105

(วนทสบคน 25 กมภาพนธ 2555)

ทานพทธทาสภกข (2548 :15) กลาวไววา “....เราอาจจะทาชวตแบบหนงใหเตมไปดวยความสขสนกสนาน ไมมความทกขเลยกได ถาเราเขาใจเรองของเหตปจจยรจกทาจตใจ โดยมธรรมะในพระพทธศาสนามาทาจตใจของเราจนอยในสภาพทเฉลยวฉลาดแจมแจง รจกสงทงปวงตามทเปน

59

จรง ไมยดถออะไรไวเปนของหนกนามาเปนความทกขใหกบชวต เรองทเขาถอวาเปนความทกข เรากเหนวามนเชนนนเองแตทาจตใหเหนวาชวตน งานน หนาทน ดแลว ประเสรฐแลว เรากพอใจ เราจงทามาหากนอยดวยความพอใจในการทางานททา เปนสขทไดกระทา ถาเราพอใจ ....”

ภาพท 24 การงาน

ทมาของภาพ http://www.oknation.net/blog/bai-tong/2009/07/21/entry-2 (วนทสบคน 25 กมภาพนธ 2554)

ทานพทธทาสภกข (2531 :29) อธบายไววา ชวตใครๆ กเหมอนกน ถารจกจดรจกทา ทาความเพลดเพลนใหเกดขนในการกระทากจะไมมความทกข ถาผดหวงบางในบางกรณ กมสตคดไดวา เปนเชนนนเอง จะตองไปทกขกบชวตทาไม เพราะทกสงทกอยางมเหตปจจย มสาเหตตาง ๆ ททาใหเกดขนอยางนน พอยงเหนอยยากลาบากกยงเหนดวย สตวากเปนอยางนเอง รจกเพงแตในแงด เอาผลทไดเปนกาลงใจ มจดหมายปลายทางอยเสมอ แลวกทางานเพองานดวยความสข อยางนกสนกกบชวตอยในโลกใบนไดอยางสวยงาม แตวาคนทวไปเขาไมคดอยางน เขาวาเวลาทางานเหนดเหนอย ลาบากยากเขญทเปนอยางน เพราะไมรจกปรบปรงจตใจใหชอบงานททานนเอง นกแปลก มทไหนกน คนไมรกไมชอบงานททาแลวจะทางานใหดไดอยางไร ถาทาไมดกเปนตวขดขวางความเจรญในหนาทการงานอยางแนนอน ดอยางผเสอตวนอย ทามาหากนดวยการเทยวสบนาหวานในดอกไม มนชวยใหธรรมชาตดารงและ สบสาน ทาใหธรรมชาตสวยงามไมมความทกขเลย คนเรากสามารถทาไดอยางผเสอเหมอนกน ทางานดวยความสนกสนาน ทางานในหนาทโดยไมเปนทกข ไมไปแบกทกขเอาไว ทาอยางไรละ อยทใจเทานนแหละ คอตองรจกปรบปรงจตใจของตนเอง อยางผเสอตวนอยมนเปนไปเองตามธรรมชาต แตคนเรามจตใจ ตองรจกปรบปรงจตใจใหเขมแขง กลาเผชญกบสงทจะเกดขนในทก ๆ วน ตวอยางเชน เราเปนลกจางซกผา ลางจาน เรากทาไปเรอย ๆ โดยไมตองมตวตนทจะนอยอกนอยใจ หรอเสยใจในโชควาสนาของตวเอง ตามการปรงแตงทางความคดของจตใจทยงไมฉลาด

60

ขนมาใหกลายเปนความไมสบายใจ เปนความทกขรอน แตถาสามารถปรบใจปรบความคดไดวา งานททาอยนนดแลว เรากาลงทาหนาทเพอทาใหเสอผาสะอาด เจาของเขาจะไดนาเอาไปสวมใส หรอเรากาลงทาใหจานชาม สะอาด คนเขาจะไดนาไปใสอาหารกนบาง อยางนเขาเรยกวา ฉลาด รจกคดเปนใหไปในทางด เรองนสาหรบคนทยงยดตดอยากไดบญสะสมบญอย กสามารถจะคดไดอกทางหนงวา งานอยางนแหละ เปนงานชวยเหลอคนอน ทาใหคนอนเปนสข งานทรบใชคนอน ไดบญทงนนแหละ ถาคดอยางนกไดบญทนท ตรงทมนชวยใหเราสบายใจขนในบดนนเดยวนนทคดได แลวกาลงใจกมา เรากจะสนกกบการซกผาลางจานโดยไมทกขรอนอะไรอกเลย วธคดแบบนนาไปใชไดกบทกงาน ทกอยางทมในโลก งานหงขาวทาอาหาร ถเรอน กวาดบาน กวาดถนน เปนเสมยน ขาราชการ ทางานในบรษท ฯลฯ ทาอยางนกนไดทงนน คอทาไดดวยความฉลาด ขอใหคดวา เปนศลปะแหงความสนกสนานในการทางาน เปนธรรมะอยางหนง ทจะเปนพนฐานของการดารงชวตทเปนสข คนสวนใหญไมเปนอยางนน ไปปรงแตงตอเตมวา งานอยางนนอยางน เปนงานไพร งานชนตา เสยศกดศร ไมพอใจ กไปปรงแตงคดกนอยางนน กเลยทาไมได ไมอยากทา หาเรองไมทา ถาเราจะถอใหตรงตามความเปนจรงวา ไมมอะไรทเปนเรองไพรเรองชนตา ถาเปนงาน กจะชวยหลอเลยงชวตไดเหมอนกนหมด เรองนอยทจตใจของเราเทานน ถาเราฉลาดพอ กสรางความพอใจขนมาไดในการทางานทกชนด ทไมใชเรองบาปอกศล เปนเรองทถกตอง แตถาเราไมมปญญาจะทา อะไร ใหสงไปกวานน เรากตองยนด เราคอย ๆ ทวปญญาความสามารถของเราทจะทางานทดกวานน สงกวานน ในระหวางน เรากตองทาดวยความพอใจ ดวยความสมครใจทงหมดทงสน แลวมงมนปรบปรงพฒนาความสามารถของตนเอง สรางเหตปจจยขนใหมใหพรอม เรากจะประสบความสาเรจ โดยมองใหเหนวางานทกชนดลวนเปนสวรรคของเราทงสน ถาทกคนถอหลกกนอยางนในสงคม บานเมองกจะไมมใครทาผด ทาชว หรอเปนอนธพาล ไมมใครวางงาน จะมแตคนทมงานทา และทางานกนอยางสนกสนาน เปนสขในการทางานดวยกนทกคน ถงเหนดเหนอยกนอน หายเหนอยกทางาน เมอนอนกเปนสข พกผอนกเปนสข ทางาน กเปนสข มความสขอยในทกอรยาบถ ทานเจาประคณพระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต) ครง เมอดารงสมณศกด เปน ท พระธรรมปฏก เขยนไวในหนงสอ ธรรมนญชวต (2543 :41) ไดกลาวไววา บคคลผครองเรอน หรอคฤหสถ มความปรารถนาในความสขแบบชาวบานทเรยกวา สขของคฤหสถ (กามโภคสข) 4 ประการดวยกน ไดแก อตถสข : สขเกดจากความมทรพย คอ ความภมใจ เอบอมและอนใจวาตนมโภคทรพย ทไดมาดวยนาพกนาแรง ความขยนหมนเพยรของตน และโดยชอบธรรม โภคสข : สขเกดจากการใชจายทรพย คอ ความภมใจ เอบอมใจวาตนไดใชทรพยทไดมาโดยชอบนน เลยงสตว เลยงครอบครว เลยงผทควรเลยง และบาเพญคณประโยชน

61

อนณสข : สขเกดจากความไมเปนหน คอ ความภมใจ เอบอมใจวาตนเปนไทย ไมเปนหนสนตดคางใคร อนวชชสข : สขเกดจากความประพฤตไมมโทษ คอ ความภมใจ เอบอมใจวาตนมความประพฤตสจรต ไมบกพรองเสยหาย ใครตเตยนไมได ทงทางกาย วาจา และทางใจ ซงความสขชนดนมคามากทสด ความสขอยางปถชนธรรมดาโดยแทจรงแลวหาไดไมยาก อยไมไกลจากตวเอง แตคนสวนมากหาไมพบ เพราะจรง ๆ แลว ภาวะทเรยกวา “สข” และสงทเรยกวา “ความสข” นน เปนสภาวะทเกดขนในจตวญญาณของผคนนน ๆ รสกไดเอง ไมมคนอนมาบอกได พระไพศาล วสาโล (โพสตทเดย 29 ต.ค ,2548:A7) อธบายถงสขสภาวะในการทางานจะเกดขนไดหรอไมอยางไรนน อยทตวของคนทางานนนใหความหมายและมองเหนคณคาของงานททาในระดบใด ทานกลาวไววา “......เราจะทางานอยางมความสขหรอไม ไมไดอยทวาเปนงานอะไรเทานน แตอยทวาเราทางานนนอยางไรดวย อนทจรง หากยกเวนงานบางอยาง (เชนงานมจฉาอาชวะแลว) กลาวไดเลยวา ทางานอะไรไมสาคญเทากบวาทางานอยางไร นนคอทางานโดยใหความหมายแกงานนนอยางไร หรอมองวางานนนมคณคาอยางไร คณคาของงานนนไมไดวดทปรมาณของเงนเดอน หรอจานวนลกนอง แตอยทประโยชนตอสงคม หรอประโยชนทางจตใจเปนสาคญ ซงเปนมตทคนจานวนไมนอยมองขามไป เพราะทกวนนเรามกเอาปรมาณตวเลขเปนทตง คนทไดเงนเดอนนอยจงรสกวาทางานทไมมคณคา หรออยในตาแหนงทไมสาคญ ผลกคอไมมความสข ทางานอยางซงกะตาย สวนคนทไดเงนเดอนมาก แมทแรกจะรสกวาตนทางานสาคญ แตเนองจากมองวาเปนแคอาชพหนงไมไดเหนคณคามากไปกวานน ไมชาไมนานกจะทาเพยงแคคอยวนสนเดอนเทานน ความสขนนเราสามารถหาไดทกขณะ รวมทงจากขณะทกาลงทางานโดยไมตองรอวาใหถงวนหยดเสยกอน เงนเดอนออกเสยกอน หรอไดไปเทยวเสยกอน จงจะมความสขได สาหรบผททางานเพอปรารถนาความสาเรจจากงานกเชนกน กไมจาเปนตองรอใหงานเสรจ หรอสาเรจเสยกอน จงจะมความสขได การรอคอยเชนนนเทากบเปนการฝากความสขไวกบอนาคต ไมตางจากการคอย นาบอหนา ถา นาจตใจไปจดจอกบอนาคต ไมวาจะเปนจดหมายขางหนาหรอความสาเรจของงาน จตใจกทกขงาย เพราะถกความวตกกงวลและความเรงรบครอบงา มหนาซ าอาจเกดความทอแทตามมา หากจดหมายหรอความสาเรจยงอยอกไกล การทางานโดยใสใจแตละขณะและมงทาแตละวนาทใหดทสดนน จะชวยใหใจ หลดพนจากความเรงรอน ความกงวล และความทอแท การจดจอไดตอเนอง จตกจะเปนสมาธเกดความสข และความเพลดเพลนในงาน แมงานยงไมเสรจเลยกตาม จะทาเชนนนไดตองมสต หรอความรตว

62

เพราะถาเผลอเมอไรใจกจะแวบไปยงอดตหรอไมกอนาคตเอาความผดพลาดทผานมาแลว มารบกวนใจ หรอไมกหวงกงวลกบอปสรรคหรอผลทจะออกมา แตถามสตกจะรทนความรสกนกคดดงกลาวได และดงจตกลบมาสงานทกาลงทาในปจจบน ถาทาไดตอเนองกจะมสมาธแนวแนกบงาน จนอาจไมรสกเหนอยเลยกได การมสตรกษาใจใหอยกบงานอยางตอเนอง ไมวอกแวก และไมหวงกงวลกบผลงาน ซงคอยอยขางหนา ทางานดวยทาทแบบนไมเพยงทาใหงานออกมาดเทานน หากยงชวยบมเพาะจตใจของเราใหมสมาธ และสตเพมพนขนโดยมความสขเปนผลพลอยได อานสงสทเกดขนกบตวเองนทาใหการทางานดวยด แบบนเปนการปฏบตธรรมไปในตว เราไมไดสรางงานฝายเดยว งานกสามารถสรางเราไดดวย งานจะสรางเราใหเปนคนแบบใด อยทวาเราทางานนนอยางไร ดวยมมมองอยางไร และดวยการวางใจแบบไหน ถาเราเหนคณคาของงาน และทาอยางมสต งานนนกจะบนดาลใจใหเปนสข และมชวตทดงามควรคาแกการดารงอย.... สมน อมรววฒน (2545 :25) อธบายวา ....จตวญญาณนนประกอบดวยจตใจ ความรก ความผกพน ความตระหนก และสานกในคณคา หนาท ความสงบสข พอเพยง มชวตชวา ไมเหนแกตว คดถงประโยชนสวนรวมมากกวาสวนตน ซงสภาวะของจตใจเชนนเกดขนไดจากการฝกฝนอบรมตนอยางตอเนองยาวนาน และแนะนาวาการเสรมสรางสขภาพของคน และสงคมตองคานงถงสขภาวะทางจตวญญาณ คอการฝกฝนและพฒนาจตใหลดความเหนแกตว รกเพอนมนษย และลดความขดแยงดวยปญญา สตสมปชญญะเปนองคประกอบสาคญทควบคมมใหจตใจคบแคบ และตกตา เปนปจจยทยกระดบจตใจของมนษยใหสงขนจนเปนอสระ กาวพนจากความยากทไรขอบเขต และความหวาดกลว ประเวศ วะส (2545 :24) กลาวถงสภาวะทเรยกวา สข : Happiness นน เกยวพนกบสงทเรยกวา จตววฒน เปนสภาวะของจตทใหญ จตทไมคบแคบทเกดจาก “ชวตทมอสรภาพหลดออกไปจากโครงสรางตาง ๆ ทกดทบเรามากแคไหนกจะยงพบกบความสขมากเทานน และสามารถเปนความสขแบบฉบพลน (Instant Happiness) ไดอกดวย” วธาน ฐานะวฑฒ (มตชนรายวน, 15 ต.ค. 2548 :9) อธบายวา “จตอสระเปนคณลกษณะของอสรภาพดานใน ทบงบอกถงการมอสรภาพทแทจรงในชวตทดไดจาก ความสามารถในการเลอกทาในสงทอยากทา (ทไมใชการทาอะไรตามใจตวฝายเดยว) วามมากนอยแคไหน การมอสรภาพดานใดมากเทาไรเราจะรสกเบาสบายทไหลทงสองขางของเรามากขนเทานน เพราะเราไมตองแบกโลกเอาไวทงหมด เราเพยงแตทาหนาทของเราตามความเหมาะสม ตามสถานการณ และเรารวาเราเลอกทจะทาแบบนนโดยรบผดชอบตอสงทกระทาลงไปอยางเตมท การมอสรภาพ ชวยใหเราเหนโอกาสใหม ๆ มากมาย มองเหนถงความเปนไปไดหลายๆ อยางไดเองจนสามารถไวใจชวตไดอยางไมมเงอนไข

63

ยงเรามอสรภาพดานใดมากเทาไร เรากยงมการเรยนร มความคดสรางสรรคไดมากเทานน เราจงมทางเลอกมากมาย ประการสาคญ จตอสระ หรอ อสรภาพดานใด สามารถชวยใหเรารสกมพลง มความสดชน และมความสขมากขน เพราะมองเหนโอกาสและทางเลอกทจะสรางสรรคสงตาง ๆ ไดมากมาย เมอพเคราะหจากแนวคดทยกมาขางตนแลว อสรภาพเปนสภาวะทเกยวโยงกบ ความสข อยางแนนหนา เมอใดเรารสกวามอสระไมกดดน ไมเรงรบ ไมลกลลกลนทจะตองทาอะไรทไมอยากทา และไดทาอะไรทเราชอบ เราอยากทา แตไมกอใหเกดความเดอดรอน หรอเบยดเบยนทงแกตนเอง ผอน สตวอน สงอน เมอนน เรากมความสข ไมเครยด ไมหงดหงด ไมโกรธ ไมเกลยดอะไร ๆ สภาวะเชนนเปนอสรภาพและความสขพน ๆ ทใครกมไดหากใฝหา และถาไดกระทาใหเกดสภาวะอยางนซ าแลวซ าอก ทาบอย ๆ จนเปนปกตธรรมดา เรากจะมความสขทตอเนองยาวนาน นเปนเรองของ ปจเจกชนทดเหมอนวาเปนเรองตวใครตวมน ไมเกยวของกบใครอน แตความจรงไมไดเปนเรองเฉพาะตนเฉพาะคน เปนเรองเกยวของกบคนอน สตวอน สงอนทงหมด เพราะการทคนหนงคนใดกระทาอยางมอสรภาพแลวไมเบยดเบยนทงตนเองและผอน สตวอน สงอนนนแหละเกยวของกบ คนอน สตวอน สงอน เพราะเปนการกระทาทเปนคณไมทาใหคนอน สตวอน สงอนเดอดรอนแลวจะไมเกยวของไดอยางไร การเกดสขสภาวะสวนตนแบบนกกอใหเกดสขสภาวะแกสวนรวมไดในขณะเดยวกน ดงนนกถอไดวากระบวนการสรางความสขสวนตนความสขสวนบคคลทอยในกลมคน หรอชมชนกเปนกระบวนการเดยวกนกบการสรางความสขใหแกชมชนทสงกดไปโดยปรยาย

7. วธการสรางแนวคด และเจตคตตามแนวเศรษฐกจพอเพยง การสรางความเขาใจปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ตามแนวพระราชดารของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดชมหาราช ถอเปนเรองสาคญ เนองจากมบคคลจานวนไมนอยเขาใจวาเปนเรองของกลมบคคลทประกอบอาชพเกษตรกรเทานน แตในความเปนจรงแลว “เศรษฐกจพอเพยง” สามารถนามาใชไดทกอาชพ และทกคนใหดาเนนชวตดวยความพอประมาณตามสถานภาพ ใชเหตผลในการตดสนใจ มภมคมกน ไมเกดความเดอดรอน ทงตนเอง และผอน แตเนองดวยประชากรของประเทศประกอบอาชพเกษตรกรรมเปนสวนใหญ รายละเอยดตาง ๆ จงเปนเรองของการเกษตร โดยเฉพาะเรองของทฤษฎใหม ซงเปนวธการทพฒนาดานการเกษตรทใชประโยชนของทมอยจากด ใหมประสทธภาพ พงพาตนเองได นาไปสความพอเพยง อนเปนการสรางภมคมกนใหแกตนเองไดด ดงนน การนอมนาพระราชดารมาสรางแนวคด และเจตคตทได หรอพฒนาคณภาพชวตใหมคณภาพสามารถยนบนขาของตนเอง โดยไมตองพงพาผอน จงเปนเรองทควรยดถอ และสามารถกระทาไดดงน 1) ทาความเขาใจในองคประกอบ หรอคณลกษณะของเศรษฐกจพอเพยงวา ความพอประมาณนนไมใชไมซอ ไมใช แตสามารถใชไดโดยใหเหมาะสมกบฐานะความเปนอยของแตละคน

64

เวลาจะตดสนใจซอ หรอใชจายแตละครงตองมเหตผลคดกอนทา มองการณไกล และเมอเรารจกพอประมาณ มเหตผลแลวกจะเกดภมคมกนในการดารงชวต 2) สรางจตสานกในแนวปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง เปนการปลกฝงใหเกดการปรบเปลยนเจตคตของคนใหเหนคณคาในความรจกพอ ไมฟงเฟอ ไมโลภมาก รจกคดวเคราะห มความเพยรพยายาม และมหลกธรรมประจาใจ มความศรทธาในแนวทางดาเนนชวตในแนวน ถามการขยายผลออกไปไดมาก บคคลหนมายดถอและปฏบตกนเปนสวนใหญ กจะเกดความกาวหนาแกปญหาการมหนสนของชมชนไดอยางแนนอน 3) ศกษาตวอยางของผลปฏบตตามแนวพระราชดารเศรษฐกจพอเพยง แลวพยายามใหมผลเปนรปธรรมในสาขาไมวาจะเปนทางดานเกษตรกรรม หรอสาขาอนๆ ใหมความหลากหลาย แลวนามาประยกตกบตนเอง และชมชนใหเกดประสทธภาพอยางเหมาะสม 4) นกเรยนนกศกษากเปนกาลงสาคญในการทจะใหความสาคญกบแนว ของเศรษฐกจพอเพยง โดยศกษาคาควาเพอเรยนร และสรางความเขาใจใหกบตนเอง เพอเสรมสรางคณภาพชวตทดทงตนเอง แนะนาหาทางพฒนาแกไขปญหาตาง ๆ ทางดานเศรษฐกจของแตละคนแตละครอบครว ในชมชนและประเทศชาตตอไป

สรปทายบท การพฒนามความสาคญอยางยงตอการพฒนาคนในสงคมทนามาสระดบประเทศดงพบไดในสงคมทมความมนคงและย งยนในนานาประเทศ เพราะการพฒนาคน เปนกระบวนการพฒนามนษยใหเปนทรพยากรทมคณคา มทกษะขดความสามารถทจาเปนใหกบสงคม การพฒนาทรพยากรมนษยจะนาไปสความสามารถในการสรางองคความรและนวตกรรมใหมๆ ทเปนเงอนไขสาคญในการสรางภมคมกนและนาพาไปสการพฒนาบนพนฐานของความมนคงและย งยนตอไป ดงนนเพอใหทรพยากรมนษยมการพฒนาอยางตอเนองและมบทบาทสาคญในการพฒนาสงคมในระยะยาว จงเปนสงจาเปนทจะตองนาหลกการดาเนนงานทดมาประยกตใช ดงทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดทรงรบสงไวตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง หากการพฒนาทรพยากรมนษยของประเทศถกละเลย สถาบนครอบครวไมไดรบความสาคญ การศกษาไมมการพฒนาปรบปรง และสงคมขาดการคาจนดานศลธรรม ประเทศไทยกจะเปนสงคมทขาดคณคา เปราะบาง และสามารถลมสลายไดอยางงายดายภายใตกระแสโลกาภวตน

65

ค าถามทายบท

จงตอบค าถามตอไปน 1. คาวา “เศรษฐกจพอเพยง” คออะไร จงอธบาย 2. หลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมหลกพจารณากสวน อะไรบาง 3. นกศกษามวธประยกตใชปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาดาเนนชวตของตนเองอยางไรบาง จงอธบายมาเปนขอ ๆ 4. นกศกษาจะใชวธ “พอเพยง” ในการดาเนนชวตประจาวนอยางไรบางจงอธบาย 5. การดาเนนชวตในสงคมไทยอาจจะตองประสบปญหาอปสรรค หลายดาน จงระบวธการแกปญหาใหแกตนองตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาเปนขอๆ 6. นกศกษาดาเนนชวตของตนเองใหมความสขไดภายใตเงอนไขปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง เงอนไขใดจงอธบายเปนแผนความคด(Mind Map) 7. จงยกตวอยางการใชชวตแบบพอเพยงตามหลกพทธศาสนา มาเปนขอๆ 8. จงยกตวอยางการใชชวตกบธรรมชาตและสงแวดลอมตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง มาเปนขอๆ

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 3

หวขอเรอง สถานภาพ บทบาท หนาทและความรบผดชอบของบคคลในสงคม

เนอหา 1. สถานภาพ 2. ประเภทของสถานภาพ 3. ความขดแยงของสถานภาพ 4. บทบาท 5. ภาระหนาทความรบผดชอบ 6. วนยในตนเอง 7. คานยมในสงคม 8. ปญหาสงคม 9. จตสาธารณะตอสงคมและประเทศชาต

10. สรปทายบท

วตถประสงคการเรยนร เมอนกศกษาไดเรยนบทนแลวนกศกษาสามารถ 1. บอกความหมายความส าคญของสถานภาพของบคคลในสงคมได 2. ระบประเภทของสถานภาพของบคคลได 3. อธบายสาเหตความขดแยงของสถานภาพได 4. ระบบทบาทของตนเองได 5. ระบภาระหนาทความรบผดชอบของตนเองได 6. ระบการมวนยในตนเองได 7. ระบคานยมในสงคมได 8. อธบายลกษณะปญหาสงคมได 9. อธบายคณลกษณะของบคคลทมจตสาธารณะตอสงคมและประเทศชาตได

กจกรรมการเรยนการสอน 1. วธสอน 1.1 แบบบรรยาย 1.2 แบบยกตวอยางเปนกรณศกษา 1.3 แบบอภปรายกลมยอย

38

2. กจกรรมการสอน

2.1 ผสอนใช โปรแกรม Power Point อธบายเนอหาตาม สถานภาพ บทบาทภาระหนาทและความรบผดชอบของบคคลในสงคม

2.2 ผสอนใชกรณตวอยางจากขาว เหตการณในสงคม เปนกรณศกษาใหนกศกษาวเคราะห

2.3 ใหนกศกษาวเคราะห สถานภาพบทบาท ภาระหนาทและความรบผดชอบของตนเองขณะอยในครอบครวและสถาบนการศกษา

2.4 เปดโอกาสใหผเรยนไดซกถามและแสดงความคดเหน 2.5 แบงกลมยอย กลมละ 5-7 คน ผสอนมอบหมายงานใหนกศกษา กรณศกษา การ

วเคราะหปญหาของสงคมไทย ภาระหนาทของนกศกษาในการด าเนนชวตไมใหเกดปญหาในสงคมไทย ใหแตละกลมเลอกกลมละ 1 ปญหา เพอวเคราะหและน าเสนอรวมกน

สอการเรยนการสอน 1 . เอกสารประกอบการสอนรายวชาการพฒนาคณภาพชวตและสงคม รหสวชา 001-004 ในบทเรยน สถานภาพ และภาระหนาทตอการพฒนาของบคคลในสงคม 2 . ต าราการพฒนาคณภาพชวตและสงคม 3. วเคราะหขอมลจากขาว เหตการณ ในสงคมปจจบนจากหนงสอพมพ และอนเทอรเนต

การวดและประเมนผล 1. สงเกตจากความคดการแสดงเหตผลของนกศกษา 2 . พจารณาจากการน าเสนอการวเคราะหขอมลรวมกน 3. พจารณาการตอบค าถามทายบทเรยน

บทท 3

สถานภาพ บทบาท หนาทและความรบผดชอบ ของบคคลในสงคม การถอก าเนดมาของบคคลยอมมสถานภาพตดตวมา ตงแตก าเนด และเมอเตบโตอยในสงคมจะมสถานภาพทเปลยนไป ซงในแตละสถานภาพยอมมการแสดงออกตาม สถานภาพบทบาทหนาท ทพงปฏบตแตกตางกนไป อยางไรกตามบคคลในสงคมอาจมสถานภาพ บทบาทและหนาทหลายอยางในเวลาเดยวกน ขนอยกบสถานภาพในขณะนน ดงนน ภาระหนาทและความรบผดชอบจงไดรบการก าหนดโดยสถานภาพทตนไดรบในขณะนนเปนส าคญ

1. สถานภาพ 1.1 ความหมายของสถานภาพ

สถานภาพ (Status) คอ ต าแหนงของบคคลในสงคมหรอกลมใดกลมหนง ทกสงคมหรอกลมคนยอมมต าแหนง หนาท และบคคลคนเดยวอาจด ารงต าแหนงหลายต าแหนง เชน นาย ก. เปนลกชายของพอ เปนนกศกษา เปนสมาชกของชมรม เปนตน สถานภาพจงเปนต าแหนงหรอฐานะบคคลทไดรบจากการเปนสมาชกของสงคม เปนตวก าหนดวาเราแตกตางจากบคคลอนอยางไร มสทธหนาทความรบผดชอบและการปฏบตตอผอนอยางไร สถานภาพจงมความส าคญอยางยง โดยเฉพาะในสงคมเชงซอน ( Complex Society) บคคลสามารถด าเนนการตดตอสมพนธกบบคคลอนได โดยไมรจกหรอคนเคยกนมากอน เพราะสถานภาพก าหนดวาเราจะตองปฏบตตอเขาอยางไร จะตองมความเกยวของกบตนเอง และผอน มการตดตอสอสารสมพนธภาพทางสงคมทงในประเทศ และตางประเทศ(สพตรา สภาพ,2538:26) สถานภาพจงเปนต าแหนงหรอฐานะของบคคลทไดรบจากการเปนสมาชกของสงคม เปนตวก าหนดวาเราแตกตางจากบคคลอนอยางไร สถานภาพจงมความส าคญตอการใชชวตในสงคม

2. ประเภทของสถานภาพ สถานภาพแบงออกเปน 2 ประเภท (สพตรา สภาพ,2540:24) คอ 2.1 สถานภาพทไดมาโดยก าเนด (Ascribed Status) คอ การทบคคลไดรบสถานภาพนนๆ มาโดยอตโนมต อนมรากฐานจากการถอก าเนด ไดแก 1 ) สถานภาพทางเครอญาต ( Kinship Status) คอ การมความผกพนโดยทางครอบครวการเปนลก เปน พ ปา นา อา

40

2 ) สถานภาพทางเพศ (Sex Status) การทถอก าเนดมาเปนเพศใดกตามกยอมไดรบสถานภาพตามเพศนนๆ และบคคลยอมมการแสดงออกทตางกนไปตามเพศ 3 ) สถานภาพทางอาย (Age Status) บคคลไดรบสถานภาพตามเกณฑอายของตน เชน อาย 18 ปบรบรณ จงจะบรรลนตภาวะ ยอมมสทธหนาทตางจากผทยงไมบรรลนตภาวะ 4 ) สถานภาพทางเชอชาต (Race Status) บคคลทเกดมาจากเชอชาตใดกยอมไดรบสถานะภาพเชอชาตนน เชน เชอชาตไทย เชอชาตจน เชอชาตองกฤษ เปนตน 5 ) สถานภาพตามถนก าเนด (Regional Status) บคคลทเกดมาในทองถนภมภาคใดยอมไดรบสถานภาพ ตามความเปนอย วาเปนคนทองถนหรอภมภาคนนๆ เชน คนทเกดมาในภาคตะวนออกเฉยงเหนอของไทยไดรบสถานภาพเปนชาวอสาน เปนตน 6 ) สถานภาพทางระดบชนสงคม (Class Status) บคคลทเกดมาในครอบครววงศตระกลชนสง ยอมไดรบสถานภาพเปนคนชนสง และไดรบโอกาสทางสงคมทด เชน การศกษา ฐานะทางเศรษฐกจ 2. 2 สถานภาพทไดมาดวยความสามารถ (Achievement of Status) หรอดวยการกระท า เปนสถานภาพทไดมาภายหลง โดยการกระท าของตน อนเนองมาจากความสามารถหรอความส าเรจไดแก 1 ) สถานภาพทางการสมรส (Marital Status) บคคลจะไดรบสถานภาพของการเปนสาม ภรรยาไดตอเมอภายหลงทไดท าการสมรสแลวเทานน 2 ) สถานภาพทางบดา มารดา (Parental Status) บคคลจะไดรบสถานภาพความเปนบดา มารดาไดกตอเมอมบตร 3 ) สถานภาพทางการศกษา (Educational Status) บคคลจะไดรบวฒทางการศกษาไดเปนบณฑต มหาบณฑต ดษฎบณฑต กตอเมอตองส าเรจการศกษาตามคณวฒนนๆ 4 ) สถานภาพทางอาชพ ( Occupational Status) บคคลมโอกาสไดแขงขนในดานของความสามารถในการประกอบอาชพ และเมอประกอบอาชพใดกยอมไดรบสถานภาพทางอาชพนนๆ เชน เปนอาจารย แพทย ทนายความ วศวกร เภสชกร เปนตน 5) สถานภาพทางการเมอง (Political Status) บคคลทสนใจและเขาไปเกยวของมหนาทอยในวงการเมองยอมไดรบสถานภาพทางการเมอง ทส าคญตามต าแหนงตาง ๆ เชน การเปนสมาชกพรรค สมาชกสภาผแทนราษฎร โฆษกพรรค เปนตน

3. ความขดแยงของสถานภาพ การทบคคลมสถานภาพสองอยางในขณะเดยวกน และเกดความขดแยงกน สถานภาพ(Status Conflict) การจะปฏบตตามสถานภาพหนงกจะเปนการขดกบอกสถานภาพหนง เชน การทนกศกษาเปนคนด ขยนหมนเพยร ตงใจเรยน ในขณะเดยวกนกยอมมเพอน มสงคม ซงเพอนอาจเกเร

41

เหลวไหล ชกชวนหรอชกน าไปสพฤตกรรมทไมเหมาะสม หนเรยน นกศกษาบางคนอาจท าตวไมถกตอง เปนตน บคคลทเกดมาในชวงชวตหนง จะมสถานภาพหลายสถานภาพตามชวงเวลาของชวต ซงเปนผลใหปรบตวยากและอาจตองใชระยะเวลา เชน การเปลยนสถานภาพทางการสมรส ทางอาชพ เปนตน บคคลตองมการปรบเปลยนรปแบบการด ารงชวต การปฏบตตนตามสถานภาพใหม ๆ ทเปลยนแปลงไป ดงท Robert Bierstedd. (ทรงศร วชรานนท และคณะ,2551 :38-40) ไดกลาวไววา “สถานภาพเปนกญแจทท าใหเขาใจกจกรรม พฤตกรรมตาง ๆ ของคนทอยในสงคม” ความขดแยงในสถานภาพ หมายถง เจาของบทบาทไมสามารถจะท าหนาทของตนไดครบถวนสมบรณ เนองมาจากสาเหตส าคญ 3 ประการคอ 1) บคคลไมเขาใจบทบาทของตนในสถานภาพนนอยางเพยงพอ เมอบคคลไมเขาใจบทบาทของตน ยอมท าใหแสดงพฤตกรรมตาง ๆ ไมเปนไปตามทสงคมคาดหวงไว เชน นกศกษามภาระหนาท ทจะตองตดสนใจและตงใจศกษาเลาเรยน แสวงหาความร ไมควรใชเวลาวางกอการทะเลาะววาทหรอกระท าการซงท าใหเสอมเสยชอเสยงของสถาบนการศกษา 2 ) การมสถานภาพหลายสถานภาพในเวลาเดยวกน เมอบคคลมหลายสถานภาพในเวลาเดยวกน ท าใหเกดบทบาทหลายบทบาททตองปฏบตในเวลาเดยวกน จงเปนเหตใหบคคลสบสน เกดความตงเครยดกบการตดสนใจเลอกปฏบตตามบทบาทใดกอนจงจะเหมาะสมกบสถานการณในขณะนน 3 ) บคคลจงใจไมปฏบตตามบทบาทของตน การทบคคลไมปฏบตตามบทบาทของตนเปนเพราะความเคยชนทไดกระท าพฤตกรรมแบบนนอยตลอดเวลา โดยไมไดรบการวากลาวตกเตอนจากสงคม หรอเกดนสยรกความสะดวกสบาย โดยไมสนใจถงความถกตองเหมาะสมของตน เชน ประชาชนชอบเดนขามถนนโดยไมใชทางมาลายหรอสะพานลอย เปนตน การก าหนดสถานภาพ บคคลจะ ถกก าหนดสถานภาพ หรอต าแหนงสงหรอต า ขนอยกบองคประกอบการก าหนดสถานภาพทางสงคม โดยแบงเปน 5 ลกษณะ ดงน 1 ) เพศ (Sex) เพศเปนตวก าหนดสถานภาพระหวางชาย หรอหญง โดยเฉพาะสงคมไทยก าหนดสถานภาพระหวางเพศชาย และเพศหญงไวแตกตางกนตามสภาพสงคม 2 ) อาย (Age) เมอบคคลมอายมากขน มความร ความช านาญ และประสบการณมากขน บคคลอาจจะไดรบการเปลยนแปลงสถานภาพ หรอปรบเปลยนต าแหนง หรอการทรางกายบคคลเปลยนแปลงจากวยเดก มาสวยรน ไปสวยผใหญ และวยชรา การเปลยนแปลงของอายยอมสงผลตอลกษณะการท างาน และสงผลตอการก าหนดต าแหนงหรอสถานภาพดวย 3) อ านาจหนาท ( Authority) คอความสามารถทจะใชอทธพลก าหนดความประพฤตของบคคลอน หากมขนาด และปรมาณอ านาจมากขนเทาไรบคคลยงจะใชอทธพลตอบคคลอนมากเทานน

42

4) ฐานะทางเศรษฐกจ ( Wealth) หมายถง ขนาด และปรมาณของความร ารวยจะเปนตวก าหนดสถานภาพของบคคล สงคมปจจบนยกยองบคคลทมทรพยสนเงนทองมากจะมสถานภาพเปนบคคลชนสง บคคลใดมทรพยสนเงนทองนอย สถานภาพของบคคลนนจะอยในสถานภาพดอยลง 5 ) ระดบการศกษา (Degree of Education) ระดบการศกษาจะเปนตวก าหนดสถานภาพ เชนคนทเรยนสงมปรญญาจะไดรบการยกยองวาสถานภาพสง

4. บทบาท 4.1 ความหมายของบทบาท ค าวา “บทบาท” หมายถง พฤตกรรมทปฏบตตามสถานภาพ บทบาทเปนพฤตกรรมทสงคมก าหนด เปนการท าตามหนาท ทก าหนดไวดวยการปฏบตตามสทธหนาทของสถานภาพทบคคลด ารงอยใหเปนไปตามสงคมทคาดหวง เชน เปนลกตองเชอฟงเคารพบดา มารดา เปนคร-อาจารย ยอมมหนาทตองสงสอนอบรมลกศษย(ราชบณฑตยสถาน,2546:602) 4.2 ประเภทของบทบาท “ บทบาท ” หมายถง ลกษณะของพฤตกรรมทถกก าหนดโดยฐานะต าแหนงและเปรยบเทยบ "บทบาท" และ "ต าแหนง" เปนเสมอนหนง เหรยญสลง กลาวคอดานหนงเปน “ต าแหนง” คอ เปนผลรวมของสทธหนาท แตอกดานหนงเปน "บทบาท" คอเปนการประพฤตตามสทธและหนาทนน และยงไดแบงบทบาท ออกดงน(ฑตยา สวรรณะชฎ,2530:4) 1) บทบาทตามอดมคต ( ideal role) หรอบทบาททผด ารงต าแหนงทางสงคมจะปฏบตหรอไมกได 2) บทบาททปฏบตจรง (actual role) หรอบทบาททผด ารงต าแหนงทางสงคม จะตองปฏบตจรง และยงไดกลาวไววา "บทบาททปฏบตจรง" น เปนผลรวมของบทบาทตามอดมคต บคลกภาพของผด ารงต าแหนงอารมณขณะแสดงบทบาทและอปกรณของผด ารงต าแหนงทมอยปฏกรยา ของผ ทเกยวของ 4.3 กระบวนการแสดงบทบาท การทบคคลจะสามารถปฏบตหนาทตามบทบาททถกก าหนดไวไดดหรอไมนน ยอมขนอยกบองคประกอบดงตอไปนคอลนตน (Linton อางถงใน สภา สกลเงน. 2545:14-15) 1) ลกษณะเฉพาะของสงคมหรอชมชน 2) วฒนธรรม ประเพณและความปรารถนาของสงคมทเกยวของ 3) บคลกภาพและความจ าเปนของบทบาท องคประกอบทกลาวมานจะท าใหบคคลแสดงถงบทบาทตามนยสทธหนาทและ ตามสถานภาพของตน

43

4.4 ปจจยทมผลตอการแสดงบทบาท แนวคด การแสดงบทบาท ในเรองมโนทศนของทฤษฎบทบาทหนาทต าแหนงใดต าแหนงหนง ไดถกคาดหวงจากสงคมรอบดาน เชน จากผอยในต าแหนงอน ๆ รอบตว (ผรวมงาน) รวมทงตวเราเองดวย สงเหลานเกดจากกระบวนการซงเรยกวา “กระบวนการทาง สงคม” ถาความคาดหวง จากทกฝายไมตรงกนและ ผด ารงต าแหนงอยใน บทบาท ไมสามารถปรบใหมความพอดจะเกดปญหาตอตานขดแยงในบทบาทหรอความลมเหลวในบทบาทได และผลทตามมาคอความลมเหลวของงาน ดงนน การแสดงบทบาทของบคคลตามต าแหนงหนาทจะเปนไปไดอยางถกตอง เหมาะสมเพยงใดขนอยกบปจจยหลายอยางและทส าคญ ไดแก(บญสม พมพหน,2540:26) 1) ความเขาใจในบทบาททตนตองแสดง หรอปฏบต 2) ประสบการณของผทแสดงบทบาท 3) บคลกภาพของผทแสดงบทบาทนน

5. ภาระหนาทความรบผดชอบ 5.1 ความหมายของภาระหนาทความรบผดชอบ ภาระ หมายถง หนาท ทตองปฏบต สวนหนาท หมายถง กจทตองท าตามสถานภาพ รวมความแลวภาระหนาท หมายถง กจหรอสงทตองประพฤตปฏบตตามสถานภาพของบคคลทมอยในขณะนน เชน ครมภาระหนาทสอนหนงสอใหแกนกเรยน (วภาพร มาพบสข,2550:121) ความรบผดชอบ หมายถง การยอมรบผล ทงผลดและไมดในกจการทตนไดท าลงไป หรออยในความควบคมดแลของตนไมตองใหใครคอยวากลาวตกเตอน (วภาพร มาพบสข,2550:122) 5.2 ประเภทของภาระหนาทและความรบผดชอบ ความเขาใจในเรองของภาระหนาทและความรบผดชอบเปนเรองส าคญยง บคคลพงแสดงความรบผดชอบของตนใหเปนทประจกษแกสายตาผอน เพอจะท าใหบคคลนนไดชอวา เปนผทสามารถปฏบตหนาทดวยความรบผดชอบโดย แบงออกเปน 3 ลกษณะ คอ (มานพ พบสข,2550:122)

1) ภาระหนาทรบผดชอบตอตนเอง คอ การทบคคลรบรและปฏบต ดงน (1) มความรบผดชอบตอตนเอง ใชชวตอยางระมดระวง รจกรกษาสขภาพ (2) มความเพยรพยายาม มมานะ ไมทอถอยตออปสรรคทเขามา (3) มความซอสตย ซอตรง มเหตผล (4) มน าใจ เออเฟอเผอแผตอบคคลในครอบครว เพอนรวมงานและมจตสาธารณะ

2) ภาระหนาทและความรบผดชอบทพงมตอครอบครว ครอบครวเปนสถาบนทส าคญ เปนพนฐานของสงคม มสวนรวมในปญหาสงคม ถาครอบครวมความสข สมาชกรจกหนาทและความรบผดชอบ ยอมสงผลใหสงคมมความสข ดงนนบคคลพงมความรบผดชอบตอครอบครว คอ

(1) ไมประพฤตตนทจะน ามาซงความเดอดรอนเสยหายตอครอบครว

44

(2) เคารพเชอฟง ปฏบตตามค าสงสอนของบดา มารดา (3) ชวยเหลอภาระกจของครอบครว

3) ภาระหนาทความรบผดชอบตอสงคมประเทศชาต การอยรวมกนกบบคคลอนไดอยางราบรน จ าเปนตองเขาใจระเบยบแบบแผนของสงคม กลาวคอ

(1) ตองไมท าการใดๆ ทน ามาซงความเสยหายแกสวนรวม (2) ปฏบตตนตามขนบธรรมเนยมประเพณและวฒนธรรม (3) ธ ารงไวซงชาต ศาสนา พระมหากษตรย

6. วนยในตนเอง 6.1 ความหมายและความส าคญของวนยในตนเอง มนษยเปนทรพยากรทมคณคาของสงคม การพฒนาทรพยากรมนษยนน ปจจยทส าคญประการหนงคอ วนย เพราะการอยรวมกนในสงคม จ าเปนตองอาศยวนยเพอชวยใหเกดความเปนระเบยบเรยบรอย วนยในตนเอง หรอ “วนยแหงตน” ( Self-discipline) หมายถง ความสามารถในการบงคบควบคมอารมณหรอพฤตกรรมของบคคลดวยอ านาจภายในของบคคลนนๆ เพอใหพฤตกรรมเปนไปตามทมงหวง การทประเทศหนงๆจะพฒนา หรอมความเจรญกาวหนาไดมากนอยเพยงไร นอกจากจะตองอาศยปจจยทเปนเงอนไขส าคญหลายประการประกอบเขาดวยกนแลว คณภาพของคนหรอประชากรของประเทศนนๆ นบวา เปนปจจยพนฐานทส าคญยงโดยเฉพาะคณภาพของคนในสวนทเกยวกบ “ความมวนย ” ความส าคญของวนยตอการพฒนาประเทศนน อาจแยกประเดนพจารณาได 4 ดานดงน

1) ดานครอบครว การทสมาชกในครอบครวมวนย ไมวาจะเปนวนยภายนอกหรอภายในตนเอง ยอมกอใหเกดความไววางใจ เชอมนระหวางสมาชก ท าใหเกดสมพนธภาพทดภายในครอบครว

2) ดานสงคม เมอกลมคนในสงคมมการรกษาระเบยบวนย เคารพกฎเกณฑของสงคมรวมกน เชน การชวยกนรกษาสาธารณสมบต การเคารพและไมลวงเกนสทธของผอน การปฏบตตามประเพณแบบแผนปฏบตของสงคม กจะท าใหการด าเนนชวตอยรวมกนของบคคลในสงคมเปนไปอยางสงบสข

3) ดานเศรษฐกจ ในสภาพสงคมไทยปจจบนทมการด าเนนงานทางภาคธรกจอยางรวดเรว โดยใชเทคโนโลยสอสารเปนเครองมอ เวลาจงเปนทรพยากรทส าคญยง ซงผด าเนนการทางธรกจจะตองรกษาและใชใหเกดประโยชนคมคาทสด ดงนน การมวนยตรงตอเวลา จงเปนสงจ าเปนตอการพฒนาทางเศรษฐกจของประเทศ

45

4) ดานการเมอง การทประชาชนในสงคมไทยมความเคารพยอมรบความคดเหนของบคคลอนทแตกตางไปจากตนและตระหนกในสทธหนาทของตนในระบอบการปกครองแบบประชาธปไตยในฐานะประชาชนอยางกวางขวาง รวมทงการบรหารราชการแผนดนดวยความซอสตยสจรตของนกการเมองฝายรฐบาลและการหมนตรวจสอบการบรหารงานของคณะรฐบาลอยางใกลชดดวยความตระหนกในหนาทของพรรคฝายคานอยางแทจรง สงเหลานเปนวนยในตนเองทส าคญทจะชวยใหการพฒนาทางการเมองของประเทศเปนไปไดโดยงาย แนวทางการเสรมสรางวนยใหเกดขนกบบคคลในสงคมไทย สามารถด าเนนการไดหลายกรณ ขนอยกบลกษณะวนยและกลมบคคลเปาหมายทตองการเสรมสราง โดยแบงกลมเปาหมายเปน 2 กลมดงน 1) กลมเปาหมายเดกและเยาวชน (1) สนบสนนและสงเสรมใหผปกครองเดกและเยาวชน ตระหนกเหนความส าคญในคณคาของการมวนย

(2) รณรงคใหสถาบนครอบครว ตระหนกในบทบาททมตอการเสรมสรางวนยทพงประสงคใหแกสมาชกในครอบครว

(3) สนบสนนและกระตนใหสถาบนครอบครวหรอผปกครองมการอบรมถายทอดวนยทพงประสงคแกสมาชกผเยาวในครอบครว

(4) รณรงคการเสรมสรางวนยทพงประสงคใหแกเดกและเยาวชนโดยผานทางสอมวลชน

(5) ใหมการจดการเรยนการสอนเกยวกบวนยทพงประสงคใหสถาบนการศกษาระดบและประเภทตางๆ

(6) ใหมการจดกจกรรมเกยวกบวนยทพงประสงคใหสอดคลองกบพฒนาการตามวยตางๆของเดกและเยาวชน

2) กลมเปาหมายเจาหนาทของรฐและเอกชน (1) ปรบปรงกฎหมาย ระเบยบของหนวยงานบางประการใหเหมาะสมและ

สอดคลองกบสภาพการเปลยนแปลงของสงคมไทย (2) ประสานกบหนวยงาน องคกรตางๆทงภาครฐและเอกชนใหมการด าเนนการ

ปฏบตตามระเบยบ กฎหมายของหนวยงาน องคกรนนๆ (3) กระตน สนบสนนใหหนวยงาน องคกรทงภาครฐและเอกชน ก าหนดเลอก

ระเบยบหรอวนยบางประการ เพอปฏบตโดยใหมลกษณะเดนเฉพาะตวของหนวยงาน องคกรนนๆ

46

7. คานยมในสงคม คานยม ( Values) เปนผลสบเนองมาจากวฒนธรรมประเพณทยดถอปฏบตสบตอกนมา นอกจากนนยงเปนผลสบเนองมาจากคานยมทสงคมนนๆ ยดถอปฏบตเพราะคานยมเปนตวก าหนดหรอผลกดนใหบคคลประพฤตปฏบตทงตอตนเองและสงคม ประเภทของคานยม คานยมในสงคมสมพนธกบสงทท าใหมนษย ในสงคมอยรอด และสมพนธกบมาตรฐาน ทจะน ามาใชในการแกปญหาจงมนกวชาการไดใหความส าคญไวดงน(สพตรา สภาพ,2540:15) (1) คานยมสวนบคคล หมายถง การตดสนใจเลอกในสงทตนตองการ (2) คานยมของสงคม หมายถง การทสมาชกของสงคมสวนใหญ มความนยมในสงทคลายคลงกน ทงนอาจสบเนองมาจากการทคนเรานบถอศาสนาเดยวกน จงท าใหเกดความคดเหนตอสงใดสงหนงไปในทศทางเดยวกนเรยกวา “คานยมรวม” (Shared Value) ลกษณะคานยมของสงคมไทย

วถชวตของคนไทยถกแบงแยกตามทองถนทอยอาศยใน 2 ลกษณะ คอ ลกษณะชนบทกบลกษณะความเปนอยในเมองหลวง จงเกดความแตกตางในดานวถชวตความเปนอย ของวฒนธรรมในสงคม ประเพณ และคานยมของ 2 กลมชนทมลกษณะแตกตางหรอสอดคลองกนตามแตสภาพสงคมแหงการเปลยนแปลง คานยมจงเปนสวนทสถาบนครอบครวและสถาบนการศกษาตองปลกฝงใหบคคลในสงคมมแนวทางการด าเนนชวตทด คานยมเปนพนฐานท บงบอกใหเขาใจพฤตกรรมของคน เพราะเปนทยอมรบกนวา พฤตกรรมทแสดงออกของคนเรานนยอมขนอยกบความคดทงสน ฉะนนควรปลกฝงคานยมทถกตองเหมาะสมใหแกคนได ไดแก

ตารางท 4 คานยมทควรปลกฝงสลกษณะการปฏบต(สนอง ปจโจปการ,2553:132)

หวขอ ลกษณะปฏบต 1. ดานจรยธรรม 1. ท าดไดด ท าชวไดชว

2. การเปนผมคณธรรมน ามาซงความด 3. ค าสงสอนของศาสดาของศาสนาทตนนบถอเปนทพงได

2. ดานปฏบตตนใหเหมาะสม

1. พดดเปนศรแกตน 2. การแตงตวสภาพเรยบรอยเปนเครองบงบอก สภาวะความเปนมนษย 3. ตนเองเปนทพงของตน

47

ตารางท 4 (ตอ) หวขอ ลกษณะปฏบต

3. ดานสนทรยภาพ 1. ดนตรท าใหจตใจละเมยดละไม 2. การแสดงออกและความชนชนศลปะเปนเครองบอกระดบจตใจ 3. ศลปะและดนตรน าสนตสขมาสโลก

4. ดานเศรษฐกจ 1. ไทยท าไทยใชไทยเจรญ 2. นกนอยท ารงนอยแตพอตว 3. การประหยดเปนการสรางอนาคต

5. ดานสงคม 1. สงคมจะสงบสขเมอรายไดของประชาชนทงผผลต ผบรโภค และคนกลางไมแตกตาง 2. สมาชกในสงคมไดรบผลประโยชนจากทรพยากรชมชนเทาเทยมกน 3. สงคมจะสงบสขไดเมอสมาชกมคณธรรม

6. ดานศาสนา 1. ศาสนาเปนเครองช าระจตใจใหสะอาด 2. ศาสนาเปนเครองค าจนโลก 3. ศาสนาท าคนใหเปนมนษย

7. ดานการเมอง 1. คนไทยตองนยมการปกครองตามระบอบประชาธปไตย ทมพระมหากษตรยเปนประมข

หากทกคนปฏบตตามคานยมดงกลาวขางตน ความตงใจยอมจะชวยใหตนเอง ครอบครวและสงคมมคานยมทถกตองเหมาะสม ซงจะชวยใหคณภาพชวตดขนทงในระดบบคคลและ ระดบสงคม

8. ปญหาสงคม ปญหาสงคมทเกดขนนน สวนใหญมนษยเปนผสราง หรอก าหนดขน แตกมบางปญหาซงเกดขนจากสภาพธรรมชาต ดงนนจงสามารถแยกทมาของปญหาสงคมไดดงน 1 ) ปญหาสงคมทเกดจากมนษย จากการทผคนในสงคมนนสรางขน ปญหาสงคม ทเกดจากมนษย เชน ปญหาโสเภณ ปญหายาเสพตด ปญหาสขภาพจต ปญหาความยากจน ปญหาสงคราม เปนตน 2 ) ปญหาสงคมมนษยทเกดจากสภาพแวดลอม ทางสงคม โดยทวไปแลวสภาพธรรมชาตมกจะเปนสาเหตทางออม หรอเปนปจจยทกอใหเกดปญหาสงคมมากกวาทจะเปนสาเหต

48

โดยตรงของปญหาสงคม เชน ความแหงแลง ท าใหเกดปญหาความยากจน ปญหาอพยพ ยายถนฐานปญหาทางการเมองการปกครอง เปนตน 3 ) ปญหาสงคมทเกดจากสภาพธรรมชาต ปญหาสงคมบางปญหามสาเหตมาจากทงมนษย และธรรมชาต เชน ปญหาน าทวม อาจเกดจากฝนตกหนก ประกอบกบมผคนสรางสงกดขวางทางระบายน า (สรางเขอนกนน า) ท าใหน าทวมบรเวณทดนท ามาหากนของผคนทอยเหนอเขอน ทมาของปญหาสงคม ปญหาสงคมทเกดขนนน สวนใหญมนษยเปนผสราง หรอก าหนดขน แตกมบางปญหาซงเกดขนจากสภาพธรรมชาต ดงนน จงสามารถแยกทมาของปญหาสงคมไดดงน 1) ปญหาสงคมทเกดจากมนษย จากการทผคนในสงคมนนสรางขน หรอก าหนดขน เนองจากความผดปกตในองคประกอบของรางกาย เชน โครโมโซมเพศผดปกต ตอมไรทอท างานผดปกต ความคด ความเชอของมนษยบางประการทอาจกอใหเกดปญหาได เชน เชอวาการตายเพอพระเจาจะไดบญอยางยง ตวอยางของปญหาสงคมทเกดจากมนษย เชน ปญหาโสเภณ ปญหาสขภาพจต ปญหาสงคราม เปนตน 2) ปญหาสงคมมนษยทเกดจากสภาพแวดลอม โดยทวไปแลวสภาพธรรมชาตมกจะเปนสาเหตทางออม หรอเปนปจจยทจะกอใหเกดปญหาสงคมมากกวาทจะเปนสาเหตโดยตรงของปญหาสงคม เชน ความแหงแลง ท าใหเกดปญหาความยากจน ปญหาอพยพปญหาทางการเมองการปกครอง เปนตน 3) ปญหาสงคมทเกดจากมนษย และสภาพธรรมชาต ปญหาสงคมบางปญหามสาเหตมาจากทงมนษย และธรรมชาต เชน ปญหาน าทวม อาจเกดจากฝนตกหนก ประกอบกบมผคนสรางสงกดขวางทางระบายน า (สรางเขอนกนน า) ท าใหน าทวมบรเวณทดนท ามาหากนของผคนทอยเหนอเขอน ปญหาสงคม ปญหาใดปญหาหนง มกจะไมไดเกดจากสาเหตใดสาเหตหนงเทานน เชน ถาเราจะวเคราะหถงสาเหตของปญหายาเสพตด จะพบวาปญหานอาจเกดจากขาดความรกความอบอนจากครอบครว และอาจเกดจากบรเวณทอยอาศยมโรงยาฝน เปนตน จงท าใหเกดปญหาสงคมขนมา

9. จตสาธารณะตอสงคมและประเทศชาต บคคลผมจตสาธารณะจะมลกษณะส าคญ ดงน 1) การมจตบรการ หมายถง การมความพรอมและเตมใจทจะด าเนนการหรอเปนธระใหงานตางๆ ลลวงไปอยางเรยบรอยและมประสทธภาพ 2) การมจตอาสา หมายถง การชวยเหลอผอนในสงคมทไดรบความเดอดรอน ดอยโอกาสทางสงคม ขาดทพง ประสบกบความยากล าบาก ดวยความหวงใยและจรงใจ

49

3) การมจตเอออาทร หมายถง ความเปนผทมน าใจแกผอน รจกแบงปนผอน ไมวาจะเปนทางกาย ทางใจ และทางทรพย 4) การมจตความรบผดชอบ หมายถง การกระท าใดๆ ของตนเองตองมความรบผดชอบตอตนเอง เพอไมใหเกดผลกระทบและเกดความเสยหายตอสวนรวม และมบทบาทชวยเหลอสงคมในการรกษาประโยชนของสวนรวม เพอแกปญหา สรางสรรคสงคม ซงถอวาเปนความรบผดชอบตอตนเองและสงคม

แนวทางในการปฏบตตนใหเปนผมจตสาธารณะ การสรางจตสาธารณะเปนความรบผดชอบในตนเอง แมวาจะไดรบการอบรมสง

สอนมากตาม หากใจตนเองไมยอมรบ จตสาธารณะกจะไมเกด นอกจากจตสาธารณะจะขนอยกบจตใจของตนเองแลว การสรางจตสาธารณะยงมแนวทางในการปฏบตหลายประการ หากปฏบตไดจะเปนประโยชนตอตนเองและสงคมซงแนวทางในการปฏบตตนเปนผมจตสาธารณะ มดงน

1) การมวนยในตนเอง การมวนยในตนเองหมายถง การกระท าของบคคลทถกตองตามกฎเกณฑทสงคมก าหนดไว ดวยการตระหนกถงสทธ เสรภาพ และหนาทของตนเอง รวมถงมความรบผดชอบและมสวนรวมในสงคมดวย เชน การตรงตอเวลา ความซอสตยสจรต การไมฝาฝนกฎจราจร เปนตน

2) การใหความส าคญตอสงแวดลอม ในฐานะทเราเปนสวนหนงของสงคม เราตองมความรบผดชอบในการอนรกษและพฒนาสงแวดลอมทงใกลและไกลตว ใหอยในสภาพทดเทาทโอกาสจะอ านวยให เชน การรกษาความสะอาด ของชมชน ถนนหนทาง ตลอดจนภมประเทศ ภมอากาศใหสะอาดบรสทธ ไมใหเกดมลภาวะเปนพษ 3) การตระหนกถงปญหาทเกดขนในสงคม หากมปญหาเกดขนในสงคม ใหถอวาเปนปญหาของตนเองทไมสามารถหลกเลยงได ตองชวยกนแกไข เชน การด าเนนการกบโรงงานทปลอยของเสยลงสแมน าโดยไมมการสรางบอพกน าทงกอนการท าลายสาธารณสมบตของสวนรวม การลกลอบตดตนไมในทสาธารณะของชมชน เปนตน 4) การยดหลกธรรมของศาสนาทนบถอในการด าเนนชวต ทกศาสนาตางมหลกธรรม ค าสอนทชวยสรางจตใจของคนใหกระท าด ไมเบยดเบยนกน มใจเออเฟอเผอแผแกกน มความเมตตาอาทรตอกนเหนแกผอนเสมอนเหนแกตนเอง ซงทกหลกธรรมค าสอนของทกๆ ศาสนาลวนแตม คณประโยชนตอผกระท าทงสน หากเราปฏบตดวยความเขาใจทถกตอง นอกจากจะท าใหตนเองมความสขแลวยงกอใหเกดประโยชนตอสงคมอกดวย

50

สรปทายบท สงคมทประกอบไปดวยบคคลทรจก สถานภาพภาระหนาทความรบผดชอบ และวนยของตนเอง จะเปนพนฐานในการท าใหสงคมนนมความสงบสข ดวยบคคลสงคม มความรบผดชอบ มระเบยบวนยตอกน สงผลตอครอบครว บคคลในครอบครวใหมความสขทงทางรางกายและจตใจ เกดความเขมแขงในตนเอง น ามาซงการประพฤตปฏบตทถกตองเหมาะสมในสงคม สงคมสามารถสรางความแขงแกรงใหสงคมและประเทศชาตใหมนคงดวยคน เปนทรพยากรบคคลทส าคญยง

51

ค าถามทายบทท 3

จงตอบค าถามตอไปน 1. นกศกษามสถานภาพปจจบนในครอบครว และเครอญาต อยางไร จงสรางผงความคดเชอมโยงใหชดเจน 2. สถานภาพของนกศกษา ณ ปจจบนในวทยาลยเปนอยางไร และนกศกษามหนาทอะไรบาง 3. คนในสงคมไมปฏบตตนตามสถานภาพและภาระหนาทของตน ดวยสาเหตใด 4. หนาทของเยาวชนตองปฏบตตอประเทศชาตอยางไรบาง 5. นกศกษาสรางวนยในตนเองใหเกดเปนพฤตกรรมทพงประสงคอยางไรบาง จงบอกเปนขอ ๆ 6. คานยมในสงคมไทยทควรยกยองมอะไรบาง จงอธบายเปนขอ ๆ 7. จงอธบายสาเหตของการเกดปญหาสงคมจากผลกระทบตอการเปลยนแปลงและผลกระทบจากความไรระเบยบวนยและขาดจตส านกของมนษย 8. การมจตสาธารณะตอตนเองเปนผลดตอนกศกษาในการอยในสงคมรวมกนไดอยางไร 9. นกศกษามสวนชวยตอตานคอรปชนไดอยางไรบาง

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 4

หวขอเรอง สงคมและ วฒนธรรมประเพณ การมสวนรวมในการพฒนาสงคม และสงแวดลอม เนอหา

1. สงคม 2. วฒนธรรมในสงคมไทย 3. วฒนธรรมการสอสารของประเทศเพอนบานกลมอาเซยน 4. ประเพณ 5. ปจจยทกอใหเกดการเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรมในสงคมไทย 6. ความสมพนธของกระบวนการทางสงคมและวฒนธรรม 7. วฒนธรรมทองถนของชมชน กรณศกษาชมชนบางขนน 8. การมสวนรวมในการพฒนาสงคมและสงแวดลอม 9. สรปทายบท

วตถประสงคการเรยนร เมอนกศกษาไดเรยนบทนแลวนกศกษาสามารถ

1. อธบายความหมายของสงคมไทย และการอยรวมในสงคมได 2. อธบายวฒนธรรมในสงคมไทยได 3. อธบายวฒนธรรมการสอสารของประเทศเพอนบานกลมอาเซยนได 4. บอกความหมายความสาคญของประเพณได 5. บอกปจจยทกอใหเกดการเปลยนแปลงของวฒนธรรมในสงคมได 6. บอกความสาคญของกระบวนการทางสงคมและวฒนธรรมได 7. อธบายวฒนธรรมทองถนของคนในชมชนบางขนนได 8. อธบายการมสวนรวมในการพฒนาสงคมสงแวดลอมได

กจกรรมการเรยนการสอน 1. วธสอน

1.1 แบบบรรยาย 1.2 แบบอภปราย 1.3 แบบบทบาทสมมต

53

2. กจกรรมการสอน 2.1 ผสอนใชโปรแกรม Power Point อธบายเนอหาตามแนวทฤษฎ

2 .2 เมอรบฟงบรรยายแลวผสอนฝกใหนกศกษาเกบขอมลวถชวตความเปนอยของคนในชมชนและคนควาขอมลวฒนธรรมประเพณในชมชน จากการศกษาขอมลบคคลตนแบบในชมชน และสรปขอมลวฒนธรรมประเพณดงเดมของคนในชมชนตางๆ โดยใชกรณศกษาชมชนบางขนน ชมชนบางขนกอง 2.3 ใหนกศกษานาขอมลจากการสงเกต การศกษาคนควา มาแสดงความคดเหนรวมกนในรปแบบอภปรายกลมตามเงอนไขทกาหนด 2.4 ดาเนนกจกรรมกลมตอจากบทเรยนทแลว แบงกลมนกศกษา กลมละ5-7 คนศกษาขอมล วฒนธรรมประเพณพนฐานในการใชภาษาพดทกทาย การแตงกาย วถชวตความเปนอยของประชาชนในกลมประเทศอาเซยน

สอการเรยนการสอน 1. เอกสารประกอบการสอนวชาการพฒนาคณภาพชวตและสงคม รหสวชา 001-004ในบทเรยน สงคมและ วฒนธรรมประเพณ การมสวนรวมในการพฒนาสงคมและสงแวดลอม 2. ตาราพฒนาคณภาพชวตและสงคม 3. ระบบสารสนเทศในการสบคนขอมลจากอนเทอรเนต 4. บคคลตนแบบในชมชน

การวดและประเมนผล 1. สงเกตจากการรวมกจกรรมการเรยนการสอน

2. พจารณาทกษะความสามารถในการศกษาขอมลของนกศกษาในรปแบบการอภปรายในกจกรรมกลม

3. เกบคะแนนจากการแสดงบทบาทสมมตและการอภปรายกลมยอย 4. เกบคะแนนจากคาถามทายบทเรยน

บทท 4

สงคมและ วฒนธรรมประเพณ การมสวนรวมในการพฒนาสงคมและสงแวดลอม มนษยกบสงคมมความผกพนกนอยางใกลชดตงแตอดตจนถงปจจบน ดงทอรสโตเตล ปรชญาเมธชาวกรกโบราณ ไดกลาวไววา “มนษยเปนสตวสงคม” ( Man is a Social Animal) จะเจรญหรอเสอมขนอยกบสถาบนทางสงคม เชน สถาบนครอบครว สถาบนทางการศกษา สถาบนศาสนา และสถาบนการปกครอง สถาบนสงคมเกดขนจากความจาเปนของมนษย เพราะธรรมชาตมนษยตองพงพาอาศยกนและกน มนษยจงดารงชวตอยในสงคมไดอยางมความสข

1. สงคม 1.1 ความหมายของสงคม คาวา “สงคม” หมายถง กลมคนทมาอยรวมกนโดยยอมรบแบบแผนและกฎเกณฑของกลมรวมกนในการดาเนนชวต มองคประกอบและหนาทหลายประการทจะทาใหสงคมดารงอยไดดวยการกระทาตอกน ภายใตกฎเกณฑเดยวกนเพอจดมงหมายเดยวกน(สพตรา สภาพ,2546:25) คาวา “สงคมไทย” ( Thai Society) เปนสงคมผสมผสานระหวางสงคมเกษตรกรรม สงคมศาสนา และวฒนธรรม โดยยดมนในสถาบนหลก 3 สถาบน คอ สถาบนชาต( NationalI Institution)สถาบนพระพทธศาสนา (Buddhist Institution) และสถาบนพระมหากษตรย( King Institution)โดยสงคมไทยแบงออกเปน 2 ลกษณะ คอ 1. สงคมชนบท ( Rural Society) หมายถง สงคมทประชาชนสวนใหญประกอบอาชพทางเกษตรกรรม เชน ทานา ทาสวน ทาไร เลยงสตว และทาการประมง เปนตน 2. สงคมเมอง ( Urban Society) หมายถง สงคมทประชาชนสวนใหญประกอบอาชพหลากหลาย และมถนฐานอยในเขตเมอง มลกษณะประชากรทหนาแนนมากกวาสงคมชนบท อาชพหลกของสงคมเมองคอการคาขาย ทาอตสาหกรรม และรบราชการ เปนตน สงคม คอ กลมคนทมาอยรวมกนเปนกลมเดยวกน มความสมพนธตอกน มวฒนธรรมเดยวกนทมาจากครอบครว จนถงประเทศชาตเปนสาคญ องคประกอบของสงคมประกอบดวย 1) ประชากร 2) ความสมพนธและปฏสมพนธ 3) มความผกพนดวยปจจยใดปจจยหนง ไดแก เชอชาต ศาสนา ประวตศาสตร วฒนธรรม นอกจากนยงสามารถแบงตามกลมของสงคมศาสตรไดดงน(มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช,2539:409) 1) การมอาณาบรเวณทแนนอน หมายถง เมอคนมาอยรวมกนเปนกลม จะตองมดนแดนหรออาณาบรเวณเปนของตนเอง

55

2) การอยรวมกนเปนกลม หมายถง ลกษณะการดารงชวตของมนษยในฐานะทเปนสตวสงคม เพอประโยชนแหงการชวยเหลอซงกนและกน 3) การรวาใครเปนพวกของตนหรอใครไมใชพวกของตน หมายถง สมาชกของสงคมเดยวกน สามารถทจะทราบไดวาใครเปนพวกเดยวกบตน และใครไมใชพวกเดยวกบตน 4) การมความสมพนธและปฏสมพนธกน หมายถง การทบคคลมาอยรวมกนจาเปนตองมสมพนธและปฏสมพนธกน ถาบคคลใดกตามแมจะมอาณาบรเวณอยรวมกนเปนกลม แตถาไมมความสมพนธหรอปฏสมพนธกนจะเรยกวาสงคมไมได 5) มการแบงหนาททางานอยางเปนกจจะลกษณะ (Division of Labour) หมายถง มการจดสรรภารกจใหสมาชกทาตามความรความสามารถและความถนดอยางเปนระบบและเปนทม

2. วฒนธรรมในสงคมไทย 2.1 ความหมายของวฒนธรรม คาวา “วฒนธรรม” เปนคาสมาสระหวางภาษาบาล กบภาษาสนสกฤต กลาวคอคาวา “วฒน” มาจากคาบาลวา “วฑฒน” ซงแปลวา เจรญ งอกงาม (สพตรา สภาพ,2538:10) สวนคาวา “ธรรม” มาจากภาษาสนสกฤตวา ธรม วฒนธรรมเขยนตามรปภาษาบาลไดวา “วฑฒนธมม” หมายถง ความด ถาแปลตามรากศพทไดความหมายวา สภาพอนเปนความเจรญงอกงาม หรอลกษณะทแสดงความเจรญงอกงาม ซงเปนคาท พลตรพระเจาวรวงศเธอกรมหมนนราธปพงศประพนธไดทรงบญญตขนใชแทนคาวา “ Culture” ในภาษาองกฤ ษ(พทยา สายห,2543 :15)วฒนธรรมจงหมายถง ลกษณะทแสดงความเจรญงอกงามของหมคณะทประพฤตปฏบตสบทอดกนมาจนเปนมรดกทางสงคม จากชมชนรนหนงไปสชมชนอกรนหนง วฒนธรรมจงมลกษณะทสาคญคอ 1 ) วฒนธรรมเปนความคดรวม (Shared ideas) และเปนคานยมทางสงคม 2) วฒนธรรมเปนสงทมนษยเรยนร (Culture is Learned) 3) วฒนธรรมมพนฐานมาจากการใชสญลกษณ (Symbol) 4) วฒนธรรม คอกระบวนการทมนษยกาหนดนยามความหมายใหกบชวต และสงตาง ๆ ทอยรอบตวเรา 5) วฒนธรรมเปนสงทไมหยดนง มการเปลยนแปลงปรบตวอยตลอดเวลา 6 ) วฒนธรรมทาหนาทควบคมสงคม 7 ) วฒนธรรมทาใหเกดความเปนอนหนงอนเดยวกนในสงคม 8 ) วฒนธรรมเปนปจจยสราง หรอหลอหลอมบคลกภาพทางสงคมใหกบสมาชก ทาใหสมาชกในสงคมมแบบแผนพฤตกรรมเฉพาะของตน

56

2.2 ทมาของวฒนธรรม

เมอมนษยไดตงหลกฐานอยเปนหลกแหลงแลว มนษยพยายามทจะเอาชนะธรรมชาต เพอทจะมชวตอยางมนคงและมความสข ตลอดเวลาทผานมา มนษยพยายามทจะตอบสนองความจาเปนของตน ดงน 1. ความจาเปนทจะตองหาเลยงชพ หาอาหาร เครองนงหม ทอยอาศย

2. ความจาเปนทจะตองมระบบการปกครอง 3. ความจาเปนในการจดระบบสงคม 4. ความจาเปนในการแสวงหาความรและการศกษา 5. ความจาเปนในการแสดงความคดเหนและความรสก 6. ความจาเปนทจะตองมศาสนาและความเชอ

จงกลาวไดวา ความออนแอทางจตใจของมนษยทาใหศาสนาและความเชอเปนสงทมนษยจะขาดเสยมได มนษยตองการทพงหรอเปนเครองยดเหนย วใหมความมนคงแกชวตจตใจของตน เมอมนษยเหนความมหศจรรยของธรรมชาตกพยายามแสวงหาเหตผลทกอใหเกดปรากฏการณเหลานน เมอไดคาตอบตามทตนตองการกมกจะยดถอในขนตน กลายเปนความเชอสวนบคคล สงคมมนษยสมยแรก ๆ นบถอภตผปศาจ เคารพบชาอานาจหรอสงตางๆ ในธรรมชาต เชน ตนไม ภเขา ดน นา ลม พระจนทร และพระอาทตย เปนตน และจะนบถอพระเจาหลายองคซงคดวาสงสถต อยในธรรมชาต ตอมา มนษยมพฒนาการมากขนจงเลกนบถอพระเจาหลายองคหนมานบถอบชาสงเดยว หรอพระเจาองคเดยว เชน พระพทธศาสนา ครสตศาสนา และศาสนาอสลาม เปนตน 2.3 ประเภทของวฒนธรรม นกสงคมวทยาแบงวฒนธรรมออกเปน 2 ประเภทใหญ ๆ คอ(สพตรา สภาพ,2546:29) ประเภทท 1 วฒนธรรมทเกยวของกนทางดานวตถ ( Material Culture) วฒนธรรมประเภทนเนนสงทเปนรปธรรม ไดแก สงของ หรอวตถทมนษยสรางขน เชน สถาปตยกรรม เครองมอ อาคาร บานเรอน สงกอสราง เปนตน ประเภทท 2 วฒนธรรมทไมเกยวของกบวตถ ( Non-material Culture) วฒนธรรมประเภทนไมเนนสงทเปนรปธรรม แตเนนความเปนนามธรรม ( Abstract) เชน ภาษาพด ความคด คานยม ประเพณ ความเชอทางศาสนา ลทธการเมอง เปนตน วฒนธรรม ยอมเปลยนแปลงไปตามเงอนไขและกาลเวลา เมอมการประดษฐหรอคนพบสงใหม วธใหม ทใชแกไขปญหาและตอบสนองความตองการของสงคมไดดกวา ยอมทาใหสมาชกของสงคมเกดความนยม และในทสดอาจเลกใชวฒนธรรมเดม การจะรกษาวฒนธรรมเดมไวไดจงตองปรบปรงเปลยนแปลง หรอ พฒนาวฒนธรรมนนใหเหมาะสม มประสทธภาพตามยคสม ย (เอยม ทองด,2548:150)

57

2.4 วฒนธรรมหลกของสงคมไทย คาวา “วฒนธรรมหลก” หมายถง วฒนธรรมทเปนหลกของชาต หรอประจาชาต ซงเราตองรกษา สงเสรมใหดารงอยคกบชาตไทย เพอใหเปนจดศนยรวมจตใจของคนในชาต และเปนสญลกษณของชาตไทย วฒนธรรมหลกของสงคมพอประมวลได ดงน 1 ) พระพทธศาสนา พระพทธศาสนาเปนศาสนาประจาชาตไทยตงแตอดตจนถงปจจบน โดยมวดเปนสถานทอบรมจตใจ มพระสงฆเปนผสงสอนศลธรรมแกประชาชน พระพทธศาสนาเปนรากฐานหรอเปนบอเกดของวฒนธรรมไทย ขณะเดยวกนชาวพทธสามารถอยรวมกบคนทนบถอศาสนาอนไดอยางปกต ไมมการกดขขมเหง หรอทารายผนบถอศาสนาอน เพราะเราเปนคนไทยดวยกน 2 ) สถาบนพระมหากษตรย ประเทศไทยมพระมหากษตรยเปนประมขมาทกสมย ทรงเปนผนาในการเสรมสรางความเจรญรงเรอง เปนมงขวญและเปนศนยรวมจตใจของประชาชนทวทงประเทศ ทเปนเชนน เพราะพระองคทรงนาหลกทศพธราชธรรมมาบรหารประเทศชาต สมดงพระปฐมบรมราโชวาททตรสวา “เราจะครองแผนดนโดยธรรม เพอประโยชนสขแหงมหาชนชาวสยาม” 3 ) ภาษาไทย พอขนรามคาแหงมหาราชแหงราชอาณาจกรสโขทย ทรงประดษฐอกษรไทยขนใชในป พ.ศ. 1826 โดยปรบประยกตจากอกษรขอมโบราณ ภาษาไทยจงเปนสงทคนไทยภาคภมใจทมอกษรประจาชาต และมภาษาไทยเปนของตนเอง 4 ) ประเพณไทย เปนเครองแสดงวถชวต และจตใจของคนไทยทงในอดต และปจจบน ซงสวนใหญเกยวของพระพทธศาสนา และมคตธรรมแฝงอยดวย เชน ประเพณเกยวกบการเกด การแตงงาน ประเพณสงกรานต ประเพณลอยกระทง การทาบญขนบานใหม ประเพณการบวช เปนตน 5 ) มารยาทไทย คนไทยมมารยาทสภาพเรยบรอย รจกเคารพตอผทควรเคารพ ออนนอมตอผทควรออนนอม ซงแสดงออกไดหลายวธ เชน การกราบแบบเบญจางคประดษฐ การกราบบดามารดา ครอาจารย และผทควรเคารพ การเคารพตอชาต ศาสนา การแสดงความเคารพตอพระมหากษตรย และพระบรมวงศานวงศ 6 ) จตใจโอบออมอารแบบไทย คนไทยไดรบการอบรมตามหลกพระพทธศาสนาใหเปนคนมจตใจโอบออมอารตอคนทวไป โดยไมเลอกชาต ศาสนา คนไทยเปนผทมความกตญกตเวทตอผมพระคณ เคารพเชอฟงบดามารดา ครอาจารย เปนตน จนไดรบการขนานนามวา “สยามเมองยม” หรอประเทศไทยเปนประเทศแหงผากาสาวพสตร 7 ) ศลปกรรมไทย หมายถงงานศลปะตาง ๆ ทชางศลปไทยสรางขนเปนเครองแสดงถงวฒนธรรมทสมบรณ เปนมรดกทางวฒนธรรมทบรรพบรษสรางสมไวให อนเปนเหมอนกระจกเงาสะทอนววฒนาการของกลมชนบานเมอง ชวตความเปนอย ความเชอ ความเจรญในเทคโนโลย และอน ๆ ทงยงเปนเครองสรางความภาคภมใจแกคนไทย เชน นาฏศลปไทย ดนตรไทย มวยไทย เปนตน

58

8 ) สถาปตยกรรมไทย ไดแก ปราสาทราชวง วดวาอาราม โบสถ วหาร เจดย ตลอดจนบานเรอนทอยอาศย โดยเฉพาะบานทรงไทยนนมลกษณะสวยงามโดดเดนเปนเอกลกษณเฉพาะตวทไมเหมอนใคร สงเหลานแสดงใหเหนถงคณคาของวฒนธรรมอนสงสงของชาต 9) วรรณคดไทย วรรณกรรมเปนสงแสดงถงความเจรญทางจตใจ อารมณ ความรสกของคนไทยทแสดงออกมาเปนตวหนงสอ เมออานแลวเกดความสะเทอนใจ มความรสกนกคดไปในทางทดงาม เพราะงานเขยนเหลานมกแฝงคตเตอนใจไวดวย โดยมากเปนคาสอนทางพระพทธศาสนา เชน ไตรภมพระรวง พระมาลยคาหลวง มหาชาตคาหลวง และสมทรโฆษคาฉนท เปนตน 2.5 การเปลยนแปลงวฒนธรรม วฒนธรรมปรากฏในสงคมไทยไดผานการผสมผสานหลอหลอมมาเปนเวลาหลายพนปกวาจะมรปแบบดงทปรากฏในปจจบน และยงจะตองเปลยนแปลงตอไปอกในอนาคต อยางไรกตามในอดตกาล ปจจยสาคญทมอทธพลตอรปแบบของวฒนธรรมมหลายประการดงน 1) การอพยพยายถนฐานกลายเปนดนแดนทมชนพนเมองหลายกลมหลายเผาพนธอาศยมาแตดงเดม ซงกลมชนตางๆ ไดขยายเผาพนธ พฒนาขนเปนสงคมทมหวหนาปกครอง มเขตแดนเปนของตนเองจนพฒนาเปนแวนแควนทมวฒนธรรมเปนของตนเอง 2) การอยในเสนทางเดนเรอระหวางตะวนตกและตะวนออกมลกษณะตางซกโลกทเกยวพนกน พวกพอคาชาวจน อนเดย อาหรบ แลนเรอมาคาขาย นอกจากนนยงมบรรดาพอคา และนกปราชญ นกผจญภย ตลอดจนกลมผลภยทางการเมองเขามาตงหลกแหลงในภมภาคนอกดวย

3. วฒนธรรมการสอสารของประเทศเพอนบานกลมอาเซยน สมาคมประชาชาตแหงเอเชยตะวนออกเฉยงใตมจดเรมตนขนเมอเดอนกรกฎาคม พ.ศ.

2504 โดยประเทศไทย มาเลเซย และฟลปปนส ไดรวมกนจดตงสมาคมอาสา หรอ Association of South East Asia ขน เพอการรวมมอกนทาง เศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม แตดาเนนการไดเพยง 2 ป กตองหยดชะงกลง เนองจากความผกผนทางการเมองระหวาง ประเทศอนโดนเซยและประเทศมาเลเซย

จนกระทงตอมามการฟนฟสมพนธภาพระหวางประเทศขน จงไดมการแสวงหาลทางจดตงองคการความรวมมอทางเศรษฐกจขนในภมภาค "สมาคมประชาชาตแหงเอเชยตะวนออกเฉยงใต" และพนเอก (พเศษ) ดร. ถนด คอมนตร อดตรฐมนตรวาการกระทรวงการตางประเทศในสมยรฐบาลจอมพลถนอม กตตขจร โดยมการลงนาม "ปฏญญากรงเทพ" ทพระราชวงสราญรมย เมอวนท 8 สงหาคม พ.ศ. 2510 จาก ปฏญญาอาเซยน ซงลงนามโดยรฐมนตรวาการกระทรวงการตางประเทศของประเทศสมาชกกอตง 10 ประเทศ ไดแก ทกประทอยในเอเชยตะวนออกเฉยงใต ยกเวน ตมอร-เลสเต ความประสงคของการจดตงกลมอาเซยนขนมา เกดจากความตองการสภาพแวดลอมภายนอกทมนคง (เพอทผปกครองของประเทศสมาชกจะสามารถมงความสนใจไปทการสรางประเทศ) ความกลวตอการแพรขยายของลทธคอมมวนสต ความศรทธาหรอความเชอถอตอมหาอานาจภายนอก

59

เสอมถอยลงในชวงพทธทศวรรษ 2500 รวมไปถงความตองการในการพฒนาเศรษฐกจของประเทศ การจดตงกลมอาเซยนมวตถประสงคตางกบการจดตงสหภาพยโรป เนองจากกลมอาเซยนถกสรางขนเพอสนบสนนความเปนชาตนยม(กระทรวงตางประเทศ,) ขอมลพนฐานในการตดตอสอสารของประเทศเพอนบานกลมอาเซยน 1) ประเทศบรไน ดารสซาลาม (Brunei Darussalam) เมองหลวง : บนดารเสรเบกาวน ภาษา : ภาษามาเลย เปนภาษาราชการ รองลงมาเปนองกฤษและจน 2) ประเทศ กมพชา ( Cambodia) เมองหลวง : กรงพนมเปญ ภาษา : ภาษาเขมร เปนภาษาราชการ รองลงมาเปนองกฤษ, ฝรงเศส, เวยดนามและจน 3) ประเทศ อนโดนเซย ( Indonesi) เมองหลวง:จาการตา ภาษา:ภาษาอนโดนเซย เปนภาษาราชการ 4) ประเทศ ลาว (Laos) เมองหลวง:นครหลวงเวยงจนทร ภาษา:ภาษาลาว เปนภาษาราชการ 5) มาเลเซย ( Malaysia) เมองหลวง:กรงกวลาลมเปอร ภาษา: ภาษามาเลย เปนภาษาราชการ รองลงมาเปนองกฤษและจน 6) พมา ( Myanmar) เมองหลวง : เนปดอ ( Naypyidaw) ภาษา: ภาษาพมา เปนภาษาราชการ 7) ฟลปปนส(Philippines)เมองหลวง:กรงมะนลาภาษา:ภาษาฟลปโนและภาษาองกฤษ เปนภาษาราชการ รองลงมาเปน สเปน จนฮกเกยน จนแตจว ฟลปปนส มภาษาประจา ชาตคอภาษาตากาลอก 8) สงคโปร (Singapore) เมองหลวง : สงคโปร ภาษา : ภาษามาเลย เปนภาษาราชการ รองลงมาคอจนกลาง 9) เวยดนาม ( Vietnam) เมองหลวง : กรงฮานอย ภาษา : ภาษาเวยดนาม เปนภาษาราชการ 10) ประเทศไทย (Thailand) เมองหลวง: กรงเทพมหานคร ภาษา: ภาษาไทย เปนภาษาราชการ

4. ประเพณ 4.1 ความหมายความส าคญและประเภทของประเพณ “ ประเพณ” หมายถง ระเบยบแบบแผนในการประพฤตปฏบตทคนสวนใหญเหนวาด เหนวาถกตองเปนทยอมรบของคนสวนใหญในสงคม และมการปฏบตสบตอ ๆ กนมา เชน ประเพณการเกด การหมนหมาย การสมรส การตาย การบวช การขนบานใหม (ราชบณฑตยสถาน,2546 :663) ประเพณแบงออกเปน 3 ประเภท ดงน

60

1) จารตประเพณ หรอกฎศลธรรม ( Mores) คอสงทคนในสงคมยดถอ และปฏบตตาม ซงเกยวของกบเรองของศลธรรม คณธรรมทดงาม ผใดฝาฝนไมกระทาตามจะไดรบการประนาม จากสงคม เชน เมอพอแมแกเฒาลง ลกหลานจะตองเลยงด ถาลกคนใดไมเลยงดพอแม สงคมจะถอวาเปนลกอกตญ เปนตน 2) ขนบประเพณ (Tradition) คอสงทคนในสงคมประพฤตปฏบตตามระเบยบแบบแผนทสงคมไดกาหนดไวทงทางตรง และทางออม 3) ธรรมเนยมประเพณ( Convention) คอสงทคนในสงคมประพฤตปฏบตกนโดยทวไปจนเกดเปนความเคยชน แตไมใชภาระหนาท ทจะตองปฏบตเพราะไมมกฎหมายบงคบไว สวนมากเปนเรองเกยวกบมารยาทโดยทวไปเชน การแตงกาย การเดน การนง การรบประทานอาหาร เปนตน หากผใดละเลยไมปฏบตตามประเพณนจะถกสงคมตเตยนวา เปนคนไมมมารยาท 4.2 อทธพลของวฒนธรรม และประเพณทมตอบคคลและสงคม จากความหมาย และประเภทของวฒนธรรม และประเพณ ทาใหไดขอสรปถงอทธพลของวฒนธรรม และประเพณทมตอบคคลและสงคม ดงน 1 ) วฒนธรรมและประเพณเปนสงทแสดงถงความเจรญของสงคมนน ๆ เชน ประเทศทมความเจรญจะมภาษาประจาชาตของคนทงภาษาพด ภาษาเขยน และภาษาสญลกษณ ภาษามความสาคญตอบคคลและสงคม กลาวคอ ภาษาสามารถใชเปนสอกลางสาหรบถายทอดสงทมนษยคดออกมาเปนคาพดทาใหคนอนเขาใจ ภาษาจงเปนสงทแสดงถงความมวฒนธรรม 2 ) วฒนธรรม และประเพณ มผลตอการศกษาความแตกตางของสงคม เพราะวฒนธรรม และประเพณในแตละสงคมมความแตกตางกน เชน ชาวไทยและชาวตะวนตกมวทยาการ คนละแบบกน สนใจศลปะคนละชนดกน รบประทานอาหารตางชนดกน มวธการพกผอนตางกน การละเลน การแตงกาย และการดาเนนชวตประจาวนแตกตางกน การศกษาความแตกตางเหลานนจะชวยใหบคคลในสงคมหนงทมาอยอกสงคมหนงสามารถปฏบตตนไดเหมาะสมกบสงคมทตนตองมาอาศยอยไดถกตองเหมาะสมกบสงคมนน ๆ 3 ) วฒนธรรมและประเพณมผลตอการเลอกอาชพของคนในสงคม เชน วฒนธรรมไทยชอบใหบตรหลานประกอบอาชพรบราชการ สวนวฒนธรรมชาวจน ชอบใหบตรหลานประกอบอาชพคาขาย และทาธรกจ เปนตน 4 ) วฒนธรรม และประเพณมผลตอแบบแผนการดาเนนชวต เชน มผลตอแนวความคด เจตคต และคานยมของคนในสงคม เพราะบคคลมแนวโนมจะปฏบตตามวฒนธรรม และประเพณของสงคมนนเพอใหตนเองไดรบการยอมรบ อาท การเคารพกฎ กตกา ระเบยบทสงคมกาหนดขนมาใหใชรวมกน หากสมาชกคนใดไมปฏบตตามจะรสกเคอะเขน มความละอาย ไมกลาเขาสงคม และยงไดรบการตาหน จากสมาชกคนอน ๆ ทอยรวมสงคมเดยวกน แตถาสามารถปฏบตตนไดอยางถกตองเหมาะสมกสามารถเขาสงคมไดอยางภาคภมใจ และยงไดรบการยกยองจากสมาชกคนอน ๆในสงคมดวย

61

สาหรบการดาเนนชวตทดงามเกยวกบวฒนธรรมดานกจกรรมทางสงคม มารยาท และการสมาคม ในชวตประจาวนจะกลาวรายละเอยดในบทตอไป

5. ปจจยทกอใหเกดการเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรมในสงคมไทย การเปลยนแปลง ของวฒนธรรมในสงคมไทย ประกอบดวยปจจยตาง ๆ ดงน 1) เทคโนโลย คอ เครองมอชวยอานวยความสะดวกใหสมาชกในสงคมตลอดจนตอบสนองความตองการของสงคม ทาใหชวตความเปนอยของประชาชนเปลยนแปลงไป 2) อดมการณ คอ สงทกระตนใหบคคลในสงคมเกดความพยายามทจะปรบปรงเปลยนแปลงสงคมใหบรรลจดหมายดงอดมการณทวางไว เชน อดมการณประชาธปไตยมจดมงหมายใหทกคนรจกการปกครองระบบประชาธปไตย ตลอดจนรจกสทธหนาท ทพงปฏบต เพอรกษาการปกครองระบอบประชาธปไตยใหย งยนและมนคง 3) การแขงขน คอ แรงกระตนใหเกดการเปลยนแปลงทางสงคม และวฒนธรรม ผลสบเนองจากการแขงขนทาใหเกดความขดแยง เชน ความขดแยงในเรองราคาสนคาระหวางพอคา-แมคากบประชาชนผซอสนคา ความขดแยงกนเรองเขตปนดนแดนระหวางประเทศ เปนตน 4) การเมอง การเมองมบทบาทสาคญอยางมาก เนองจากฝายการเมองมหนาทในการกาหนดระเบยบแบบแผนตลอดจนกฎหมา ย มาตรการและวธการตาง ๆ ของประเทศชาตทงหมด บางมาตรการกสรางประโยชนใหแกสงคมอยางมาก แตบางครงสรางความวนวาย 5) เศรษฐกจ เศรษฐกจมสวนชวยสงเสรมการเปลยนแปลงทางสงคมอยางมาก เชน ในสมยโบราณเราใชระบบเศรษฐกจแบบยงชพ ผลตสนคามาเพอบรโภค ตอมา เราไดมการคาตดตอกบตางประเทศ ทาใหเกดการเปลยนแปลงระบบเศรษฐกจแบบยงชพเปนแบบเงนตรา จงตองเรงการผลตเพอสงออก เมอเปนเชนนประชาชนตองเปลยนแนวทางการดาเนนชวตตามไปดวย 6) ความกดดนทางโครงสรางภายใน เกดจากความกดดนตาง ๆ ทเปนสงเราทางสงคมทมตอประชาชนอยางรนแรง ทาใหประชาชนหาทางออกในรปแบบตาง ๆ เพอใหเกดการเปลยนแปลง

6. ความสมพนธของกระบวนการทางสงคมและวฒนธรรม สงคมและวฒนธรรมเปนสวนสาคญของความเปนมนษย เปนสองสงทแยกออกจากกนไมได และมความสมพนธซงกนและกนอยางลกซง ในขณะเดยวกนวฒนธรรมกเกดขนเพอตอบสนองความตองการทางสงคมและจตใจของมนษย วฒนธรรมเปนสงทชวยประสานและผกมดไวในสงคมเดยวกน เปนสงทชวยทาใหโครงสรางของสงคมคงอย เพราะเปนการเสรมสรางความผกพนทางจตใจของคนหลาย ๆ คนเขาไวดวยกน กระบวนการทางสงคมและวฒนธรรมจงกอใหเกด ผลตอบคคลในสงคม 2 ประการดงน

62

1) ผลของกระบวนการทางสงคมและวฒนธรรมเชงบวก (1) ทาใหมนษยในแตละสงคมเกดการเรยนร ปรบตวใหอยในสงคมนนได

(2) ทาใหมนษยในสงคมเกดการแลกเปลยนความร เพอทจะนาความรทไดจากการแลกเปลยนกบมนษยดวยกนเองในสงคมมาพฒนาตนเอง

(3) ทาใหมนษยในสงคมเกดประสบการณในการทไดมการปฏสมพนธซงกนและกน

(4) ทาใหวถชวตของมนษยเปลยนแปลงไปจากเดม เชน วฒนธรรมการดารงชวตของมนษยในสงคมปจจบนเปลยนแปลงไปเปนอยางมาก

(5) ทาใหแบบแผนทางวฒนธรรมเปลยนแปลง เชน การเปลยนแปลงในความคด 2) ผลของกระบวนการทางสงคมและวฒนธรรมเชงลบ (1) ทาใหเกดความไมเปนระเบยบของสงคม (2) ทาใหเกดปญหาสงคมขนได (3) ทาใหวถชวตแบบดงเดมในสงคมถกทอดทง

(4) ทาใหเกดการเปลยนแปลงของพฤตกรรมบางอยางของคนในสงคม เชน การเปลยนแปลงรปแบบ และปรมาณการกออาชญากรรม การหยาราง การประทวง พฤตกรรมการบรโภค

7. วฒนธรรมทองถนของชมชน กรณศกษาชมชนบางขนน 7.1 ความหมายและความส าคญของวฒนธรรมทองถนและความเปนมาของชมชนบางขนน คาวา “ทองถน” หมายถง พนทและขอบเขตทชมชน หมบาน เมอง มการพบปะสงสรรคกนทางดานสงคม เศรษฐกจ และวฒนธรรม จนปรากฏรปแบบทางวฒนธรรมทเหมอนกน และแตกตางกนไปจากชมชน หมบาน และเมอง ในทองถนอน เอยม ทองด (สรณา อนสรณทรางกร,2550 :9) ไดใหความหมายวฒนธรรมทองถนไววาเปนสงตางๆ ทมนษยสรางขนหรอกระทาขนเพอใชในวถชวตหรอการดารงชพ ซงประกอบดวยภมปญญา เงอนไข แรงจงใจ แบบแผน พฤตกรรม องคกร ประเพณและพธกรรมตาง ๆ เพอใชเปนเครองมอรอยรดจดการระหวางมนษยกบมนษย และมนษยกบธรรมชาตตาง ๆ เพอบรรลวตถประสงคของตน ซงจะแตกตางกนไปตามกลมเวลา สถานท วฒนธรรมทองถน จงหมายรวมถง ทกสงทกอยางทมนษยสรางขนซงเปนวตถ เพอสนองตอความตองการของมนษย และไดเปลยนแปลงปรบปรงจากการเรยนรของพฤตกรรมทมนษยไดรบการถายทอด สบตอกนมาในดานความเชอ คานยมและแบบแผนประเพณ ความรสก ความประพฤตและกรยาอาการ หรอการกระทาของมนษย จนมการยอมรบปฏบตกนมาเปนวธการ และมการอบรมถายทอดไปสสมาชกรนตอมาเพอปรบปรงใหเขากบสภาพสงแวดลอมของมนษย

63

สาราญ จชวย(2554 :36) ไดทาการศกษาวจยเรองการดาเนนชวตของคนในชมชนบางขนนภายใตการเปลยนแปลงของวฒนธรรมทองถนโดยมวตถประสงคเพอศกษาการดาเนนชวตของคนในชมชนบางขนนภายใตการเปลยนแปลงของวฒนธรรมทองถนและการศกษาปจจยทสงผลกระทบตอการเปลยนแปลงของวฒนธรรมทองถน พบขอมลทนาศกษาเกยวกบการดาเนนชวตของคนในชมชนบางขนน อาเภอบางกรวย จงหวดนนทบร กบการเปลยนแปลงของวฒนธรรมทองถนดงน ประวตชมชนบางขนนอาเภอบางกรวย จงหวดนนทบร

ความเปนมาของตาบลบางขนน ไมมหลกฐานวามประวตความเปนมาอยางไร การสอบถามจากผสงอาย กานน ผใหญบานในอดตและปจจบนกเพยงแตใหคาตอบวา ไดทามาหากนและอยทบางขนนมาแตครงป ยาตายาย (จารวรรณ พมสงวน,2554 :สมภาษณ) หลกฐานทพอจะเหนความเปนมาของตาบลบางขนน ไดแกการศกษาโบราณวตถทวดบางขนนซงกรมศลปากรไดตรวจสอบและบนทกไววา เปนสถาปตยกรรมสมยอยธยา มการบรณะตอเตมในสมยรตนโกสนทรตอนตน (ภมปญญาจงหวดนนทบร,2543:24) การศกษาจากหลกฐานเลก ๆ นอย ๆ ท สามารถศกษา คนควาไดแก เอกสารลกษณะทางโบราณคด ประกอบกบคาบอกเลาตาง ๆ ดงกลาว จงพอสนนษฐานไดวา ตาบลบางขนนคงเปนชมชน ทอยอาศยมาตงแตสมยอยธยา และคงมความ อดมสมบรณทางการเกษตร เจรญรงเรองเปนทรจกของสาธารณชนทวไป ในสมยรตนโกสนทรตอนตน ดวยลกษณะพนดนทอดมสมบรณตามธรรมชาตจงมผคนเขาไปอยอาศยทามาหากนทางดานการเกษตร มผลผ ลตกแลกเปลยนกนและกน สภาพการดาเนนชวตเชนนทาใหมการตดตอกบผคนในทตาง ๆ ทงภายในและภายนอก กอรปกบมความเจรญเขาถงในชมชนโดยรอบในปจจบน ทาใหชมชนบางขนน อาเภอบางกรวย จงหวดนนทบร มความเจรญอยางรวดเรว ในป พ.ศ. 2307 สมยกรงศรอยธยา เมองนนทบรเปนพนทรองรบการอพยพหนภยสงครามของชาวกรงศรอยธยาเมอครงรบกบพมา รวมถงเปนจดยทธภมในการสรบระหวางองกฤษกบพมา บรเวณคายพมาทวดเขมา ทาใหวดวาอารามตองถกทงราง ประชาชนอพยพทงบานเรอนหนภยสงครามขามฝงแมนาเจาพระยาเขาไปหลบซอนอยบานสวนในชมชนบางขนน ชมชนวดโบสถบน และชมชนบางมวง เปนจานวนมาก เมอสงครามยตลง บางกลมเดนทางกลบบาง บางกลมไมกลบ อาศยพนททามาหากนตงแตชมชนบางขนนเรยบรมคลองบางกอกนอยตอนบนเปนแนวยาว โดยจบจองพนทรมคลองเปนทตงบานเรอน จงมการสบทอดวฒนธรรมหลากหลายอยางมาจากชาวกรงศรอยธยา (ชาวเมองนนทบรเรยกกรงศรอยธยาวาเมองบน) ทพบเหนเปนศลปกรรมทางดานการสรางวด เชน วดบางขวาง วดบางขนน วดปรางคหลวง ฯลฯ การเลนดนตรไทย การฟอนรา การทาตะลม ชมชนบางขนน เปนยานชมชนทหนาแนน มลกษณะเปนบานสวนมบานเรอนเรยงรายไปตามบรเวณรมฝงแมนาออม และคลองสาขาตาง ๆ ไดแก วดแกวฟา บานธาต บานบางขนกอง บานบางขนน บานบางสทอง ตามตานานกลาววาเปนชมชนทตงมาตงแตสมยพระเจาอทอง

64

7.2 ลกษณะการด าเนนชวตของคนในชมชนบางขนนภายใตการเปลยนแปลงของวฒนธรรมทองถน วฒนธรรมทองถนดานวตถ 1) การเปลยนแปลงดานสาธารณปโภค การคมนาคม ไฟฟา และแสงสวาง ชมชนบางขนนมความเปลยนแปลงดานการคมนาคมทเขามาในหมบานอยางรวดเรว ทงการตดถนนใหม จากถนนสายใหญระหวางจงหวดใกลเคยง และทางเขาหมบานตงแตป พ.ศ. 2540 ซงนบเปนผลดจากนโยบายของรฐบาล ทาใหชมชนเจรญขน ไปมาหาสกนไดสะดวกมากขน สงผลใหชาวบานปรบเปลยนการดาเนนชวตของตนเองใหม ดวยการหาซอรถยนตสวนตว หรอรถจกรยานยนต และเรมมไฟฟาเขามาในชมชน ชาวบานมการซออปกรณเครองอานวยความสะดวกใชในครวเรอน อาชพใหม ๆ เกดขนในชมชน เชน อาชพซอมรถจกรยานยนต ขายวสดอปกรณเครองใชไฟฟา ธรกจโรงงานอตสาหกรรมขนาดยอมไหลเขามาตงประกอบการ ทาใหชาวบานมรายไดจากการทางานเปนลกจางในโรงงานกนมากขน จะเหนวา จากการทความเจรญทางดานคมนาคม ไฟฟา แสงสวางซงจดเปนสาธารณปโภคทสรางความเจรญอยางรวดเรวในทก ๆ ดาน ทตามมา ทาใหลกษณะแนวทางการดาเนนชวตของคนในชมชน เปลยนไป เรมใชของฟมเฟอยมากขน มการแตงกายเหมอนคนเมอง เนองจากการคมนาคมมอทธพลตอการดาเนนชวตของคนในชมชนมการปรบตวใหทนสมยขน ทงการบรโภควตถนยม การแตงกาย การใชภาษาพดทเลยนแบบ สอโฆษณา ละครทว คนในชมชนบางขนน มการดาเนนชวตทเปลยนไปอยางรวดเรว ซงเปนผลกระทบมาจากการพฒนาการทางสงคมทผานมาทางสอวทยโทรทศน การคมนาคม หรอทเรยกวาวฒนธรรมทองถนทางดานวตถทเปลยนไป 2) การเปลยนแปลงดานเทคโนโลย และเครองมอเครองใช ชมชนบางขนนมการเปลยนแปลงการดาเนนชวตแบบดงเดมมาเปนสมยใหม ภายใตการเปลยนแปลงของวฒนธรรมทองถนดานวตถ ดวยเทคโนโลยเครองมอเครองใชทเขามาใหม ๆ เชน รถไถนา เครองพนยาปราบศตรพช ทาใหอาชพดงเดมทางการเกษตรทยดหลกหมนเวยนทางธรรมชาตถกลดบทบาทลง หนมาใชสารเคมกาจดศตรพชทางการเกษตรรปแบบใหม การเรงผลผลตใหผลไมทางการเกษตรออกดอกออกผลนอกฤดกาล เพอมงรายไดทสงขน ทาใหรสชาตดงเดมของผลไมทมชอเสยงของบางขนนถกลดบทบาทความนยมและเสอมความนาเชอถอลง อาชพดงเดมของคนในชมชนถกเปลยนบทบาท ผชานาญการเรองหมอชาวบาน ดานสมนไพร หมอด หมอไสยศาสตร ตองปรบเปลยนวธการประกอบอาชพใหทนตอสงคมทเปลยนไป การทาสมนไพรดวยวธการตมทเรยกวา “หมอยา” ตองปรบกระบวนการทาในรปแบบแคปซลเมด เครองจกรรนใหม ๆ ในการเกษตรเชน เครองเรอยนต เครองพนยาศตรพช ถกนามาใชในการเกษตร การดาเนนชวตแบบเรยบงายทมเรอพายขายของในลาคลองของชมชนถกเปลยนสภาพเปนเรอเครองยนตทสงเสยงดง สงกลนทอไอเสยนามนจากเครองยนตทาลายสายนาทเคยใสสะอาดเปลยนสภาพลง และตลงในลาคลองพงทลาย บานเรอนรม

65

คลองทรดโทรมลง ลกหลานในชมชนรนใหมซมซบวฒนธรรมดานวตถเขามาใชแบบใหม ๆ คนรนใหมละเลยทจะสบทอดอาชพเกษตรกรดงเดมของบรรพบรษ อาชพการปลกผลไมเรมใหผลผลตนอยลง รายไดตอครอบครวลดลง ตองหนไปหาอาชพอนนอกชมชน และดวยปย ยาฆาแมลงสารเคมตาง ๆ สงผลกระทบตอนาและดนในชมชนทเสอมสภาพ ไมสามารถทาการเกษตรทสรางชอดานผลไมไดดเหมอนสมยกอน คนรนใหมจงเดนทางออกไปทางานนอกชมชน รบวฒนธรรมประเพณภายนอกเขามา เปลยนแปลงการดาเนนชวตแบบเรยบงาย และเงยบสงบแบบพงพาตนเองใหเปลยนไป สภาพแวดลอมตามธรรมชาตของบางขนนดงเดมจงถกเลอนหายไป สภาพแวดลอมในชมชนบางขนนเรมเสอมโทรมและรนแรงขน เมอป 2554 สภาพนาทวม และลมฟาอากาศทผดปกต สภาพปญหาเรองการเวนคนทดน ชาวบานมการแบงมรดกทดนเปนแปลงเลกแปลงนอยใหแกลกหลาน ซงไมสามารถทาการเกษตรได การขายทดนจงมแนวโนมสงขนเรอย ๆ ระบบของทางราชการทกอสรางปรบปรงถนนหนทางอยางไมหยดย ง ทาลายพนทการเกษตรของชาวบาน การมทดนและบานเพออยอาศยทามาหากนชวลกชวหลานมแนวโนมทจะเปลยนแปลงเปนการซอขายเพอเกงกาไรใหไดมลคาเพม ผคนแปลกหนาเรมไหลเขามาอยในชมชน เกดภยสงคมมากขนทกวน

ภาพท 5 สภาพนาทวมในชมชนบางขนน ป พ.ศ. 2554 จะเหนวาการคงอยของวฒนธรรมทองถนดานวตถจะมอยในหมผสงอายระหวาง 60 ป ขนไป และดวยความทบรรพบรษในชมชนอบรมสงสอนลกหลานใหรกทองถนบานเกดของตน จงมลกหลานบางสวนเกรงผใหญอยบาง ปญหาของเดกวยรนทะเลาะววาทกนเองจงยงไมเกดขนอยางรนแรง ซงกลมผสงอายจะมความเปนหวงเมอพวกตนหมดสมยของกลมผสงอายลง ความเชอและการปฏบตทคลอยตามวฒนธรรมดงเดมจะถกเปลยนเปนการปฏบตตามแบบสงคมเมองเหมอนในกรงเทพมหานคร ซงผสงอายทกคนในหมบานไมตองการใหเกดความสญหายไปของวฒนธรรมดงเดมของตน

66

ภาพท 6 สภาพพนทสวนหลงนาลดทกลมคนดงเดมพยามปลกทเรยนทเคยสรางชอเสยง

ของบางขนนขนมาใหม 3) การเปลยนแปลงทางสงคมและเศรษฐกจ จากการทชมชนบางขนนมความเจรญทางดานสาธารณปโภค และเทคโนโลยใหม ๆ เขามาเกดผลตอการเปลยนแปลงทางดานเศรษฐกจ รายไดของคนในชมชนตอคนตอครอบครว ดวยอาชพการเกษตรจากบรรพบรษดงเดมถกเปลยนไป เกดอาชพทางการเกษตรดานอน เชน เพาะชากลาไม เพาะพนธไมดอกไมประดบ จดตงกลมแมบานผลตสนคาของดในชมชนในรป ( OTOP) เพอเพมรายไดใหสงขนในครอบครว จากการเกษตรดงเดม ซงปจจบนชาวบานในชมชนบางขนนมรายไดหลายทางตอครอบครว เชน รายไดประจาจากผลผลตในสวน ซงอาจจะนอยกวาอดตแตมรายไดเสรมจากการขายวตถดบจดทา ( OTOP) ของตาบลเชน กลวยเพอสงกลมแมบานในตาบลทากลวยอบเนย กลวยฉาบขนชอของตาบลบางขนน และบางครอบครวลกหลานไปประกอบอาชพตามบรษทภาคธรกจอตสาหกรรม หนวยงานภาครฐ และเอกชนรอบ ๆ ชมชน บางครอบครวกออกไปคาขายนอกชมชนกนมากขน ทาใหสงคมทเรยบงายเงยบสงบของคนในชมชนเปลยนไป ครอบครวทมความผกพนและเครอญาตทใกลชดสนทสนมกนเรมหางเหนความสมพนธ ระบบสงคมสมยใหมเขามาเกยวพนใหเดกและเยาชนในแตละครอบครวมกลมเพอนนอกชมชนมการเขาสงคมกบภายนอกมากขน คนในชมชนทถกสงสอนใหชวยเหลอกนเรมขาดความเสยสละชวยเหลอกน ครอบครวเดยวเรมเกดมากขน เมอแตงงานจะยายออกจากบานของพอแมมาปลกหรอซอบานจดสรรอย วฒนธรรมดงเดมทเคยปฏบตในการปลกบานอยในพนทของพอแมรวมกนเปนเครอญาตถกเลอนหายไปจากการปฏบตของคนในชมชน

ลกษณะการเปลยนแปลงของวฒนธรรมทองถนดานจตใจ เมอพจารณาตามแนวคดวฒนธรรมทองถนดานจตใจ พบวาความเชอและประเพณในพทธศาสนาเปนพนฐานทางสงคมททาใหคนในชมชนบางขนน ดาเนนชวตอยรวมกนไดอยางสงบสขจากความเชอดงกลาว สามารถนามาเปนเครองมอในการสรางความเขมแขงในชมชน และแสดงใหเหนถงคณภาพชวตของคนในชมชนบางขนนโดยจาแนกออกไดดงน

67

1) การเปลยนแปลงดานความเชอเรองศาสนา พบวา คนในชมชนบางขนนมความศรทธาในพทธศาสนาอยางเครงครด ประเพณดงเดมถกสงสอนมาถงลกหลานยคปจจบน คอ การสรางบานเรอนตองหาฤกษยกเสาเอก การทาบญขนบานใหมจะนมนตพระสงฆมาเจรญพระพทธมนตในวนพระ วนสาคญตาง ๆ คนในชมชนจะมาทาบญทวด และวดบางขนนยงเปนศนยรวมจตใจของคนในชมชนทยงรกษาประเพณดงเดมในการทาบญตองใสอาหารคาวหวานลงในกระทงใบตองสด ดวยยดถอความเปนชาวสวนดงเดมทมสวนกลวย จงใชใบตองเปนกระทงใสอาหารถวายพระ และการทาบญทกบานจะเตรยมอาหารใหมปรมาณเปน 2 เทา เมอใสบาตรแลวจะแบงปน แลกเปลยนอาหารระหวางกน ทาใหเกดความรกความสามคคในความเปนกลมเดยวกน สะทอนใหเหนการสบทอดวฒนธรรมทองถนการอยรวมกนตามวถชวตความเปนอยในอดต ทมการนาของสวนไปแลกของซงกนและกน

ภาพท 7 การใชกระทงใบตองสด เปนภาชนะใสอาหารในการทาบญทวดบางขนน (ถายเมอ 17 พฤษภาคม 2554)

การทาบญตกบาตรทกเชายงเปนวถชวตดงเดมทสบทอดมาจนถงปจจบนดวยการสรางบานเรอนรมนา ทกเชาชาวบานจะนาอาหารมาใสบาตรทศาลาทานาหนาบานของตน หรอบรเวณหนาบานรมทางทพระเดนผาน สงเหลานยงเปนวถชวตทเหนอยจนถงปจจบน 2) การเปลยนแปลงดานความเชอเรองวญญาณอานาจเหนอธรรมชาต คนในชมชนบางขนนมความเชอทสาคญคอ นบถอคนด และใหความสาคญตอบรรพบรษ การเคารพเชอฟง พอ แม ป ยา ตา ยาย เปนความเชอในการอบรมสงสอนทสบทอดกนมาจากอดต โดยมแนวคดพนฐานทวา วญญาณของบรรพบรษจะคมครองดแลลกหลาน เมอบรรพบรษถงแกกรรมลงลกหลานจะบาเพญกศลตามพธทางศาสนา เมอเสรจสนพธการจะนากระดกของบรรพบรษเกบใสโกศมาตงบชาทบาน ซงปจจบนนยงมใหเหนอยและจะนากระดกของบรรพบรษไปทาบญในเทศกาลเดอน 10 และเทศกาลสงกรานตทเรยกวาบงสกลกระดกบรรพบรษทวด เปนประเพณปฏบตเรอยมาซงมลกษณะความเชอของคนในชมชนสรปได ดงน (1) ความเชอเรองสงศกดสทธ คนในชมชนมความเชอในความศกดสทธของพระพทธรป พระประธานในโบสถ การบนบานศาลกลาวขอใหประสบผลสาเรจในพชผลทปลกยงเปน

68

ทยดเหนยวและพบวา ความเชอในเรองการทาเกษตรประเดนทสาคญ คอ เมอบนบานศาลกลาวใหพชผลออกดอกออกผลแลว เมอถงเวลาเกบเกยวผลไดรนแรกของผลไมนน ๆ จะนาไปแกบนในรปแบบของสลากภตร หรอจดเปนชลอมสวยงามนาไปถวายพระผใหญในวดทตนนบถอ (2) ความเชอเรองผเรองพระภมเจาทเปนสงศกดสทธ พบวาคนในชมชนบางขนนทกบานจะเชอเรองผบาน ผเรอนคมครองคนในบานเวลาจะออกนอกบาน หรอกลบเขาบานจะไหวพระภมเจาทหรอผบาน ผเรอน การเซนไหวสงศกดสทธดวยการนาอาหารจดใสถาดเลก ๆ ถวายพระภมเจาท จะทาใหสบายใจ ประกอบการงานไมตดขด ทาสงใดกมกจะราบรน ซงความเชอนยงมสบทอดอยในชมชนบางขนน (3) ความเชอเรองวญญาณบรรพบรษ คนในชมชนบางขนนถกอบรมสงสอนใหนบถอบรรพบรษ เชอถอในวญญาณบรรพบรษจะคมครองลกหลาน ดงนน การกราบไหวกระดกของบรรพบรษ และการทาบญกรวดนาอทศสวนกศลเมอบรรพบรษลวงลบไปแลว ถอเปนเรองสาคญททกบานตองปฏบตอยางตอเนอง (4) ประเพณทสาคญของคนในชมชนบางขนน เปนการสบทอดมาไมเปลยนแปลงของคนในชมชนบางขนน คอประเพณสงกรานต ในอดตคนในตาบลบางขนนจะหยดงานการเกษตร และงานอน ๆ เปนเวลา 3 วน เพอไปวดทาบญ อทศสวนกศลใหบรรพบรษ โดยมวดบางขนนเปนศนยรวมจตใจในการประกอบพธทางพทธศาสนา ประเพณทเดนคอ จะมการสรางพระประธานหรอสรางถาวรวตถ อน ๆ ถวายพระ จะปฏบตกนในวนเรมตนของวนสงกรานต สวนวนท 2 จะเปนการทาบญอทศสวนกศลใหบรรพบรษ และวนท 3 จะมกจกรรมสนกสนานรนเรงสรงนาพระ และผสงอายในชมชน ดวยเปนการจดตามนโยบายของรฐบาล ทางวดจงเปลยนลกษณะพธกรรม โดยปรบศาสนา และความเชอใหสมพนธกบสงแวดลอม แตเปนทนาเสยดายททงพธกรรมจบสลากภตร และผาปาตนไม ถกลดความสาคญลงดวยมการเปลยนรปแบบเปนพธกรรมทหลากหลายมากขนทาใหความเชอลดนอยลง

ภาพท 8 ประเพณวนสงกรานตของคนในชมชนบางขนน ขอมลองคการบรหารสวนตาบลบางขนน (ถายเมอวนท 15 เมษายน 2554)

69

จากขอมลดงกลาวจะเหนวา การดาเนนชวตของคนในชมชนบางขนนภายใตการเปลยนแปลงของวฒนธรรมทองถน ม 3 แบบ คอ แบบดงเดม แบบผสมผสาน และมวฒนธรรมทองถนแบบใหม ๆ ทาใหการดาเนนชวตของคนในชมชนแตกตางกนออกไปในแตละรปแบบตามลกษณะวฒนธรรมทองถนทปรากฏซงสรปไดดงน 1) แบบดงเดม เปนผทมอาย 60 ปขนไปทมวถชวตความเปนอยทมนคงในดานการรกถนฐาน วฒนธรรมทองถน เปนกลมบคคลทพยายามสบทอดมรดกวฒนธรรมอนดงามของคนในชมชนใหย งยน เชน วฒนธรรมการแตงกายทสอนลกหลานทเปนสตรนงผาถง เสอสภาพมดชดไปทาบญ บตรหลานทเปนบรษใหนงกางเกงขากวย เสอปานผาสขาวไปวดทาบญ และรกษาประเพณการถวายอาหารพระดวยกระทงใบตองตามประเพณดงเดมและยงมเหลอใหเหนทเดยวทวดบางขนนทสบทอดชาตพนธดงเดมทอพยพมาจากกรงศรอยธยา(เสงยม คลายยา,2554:สมภาษณ) ซงเปนแบบฉบบการทาบญดวยกระทงใบตองสดไมใชภาชนะตามแบบสมยใหม มความภาคภมใจในมรดกทางวฒนธรรมและพบวากลมชนกลมนไมคลอยตามการเปลยนแปลงวฒนธรรมรปแบบใหมๆ ไดงาย 2) ลกษณะแบบผสมผสาน เปนผทมอาย 41 ป – 59 ป มลกษณะความเปนอยแบบเกาและแบบใหมผสมผสานกน โดยเฉพาะวฒนธรรมทางดานวตถ เชน อปกรณการทาการเกษตรใชแบบใหม ปยวทยาศาสตรและสารเคมตาง ๆ ใหความสาคญกบชองทางการสอสารทงอนเทอรเนต ทว โทรศพท และมความพรอมในการเปลยนแปลงกบวฒนธรรมสมยใหมไดอยางรวดเรว แตมความมนคงในดานความเชอ วฒนธรรมประเพณดงเดมทคนกลมนมความยดมนถอมนในคาสงสอนของบรรพบรษ รกในทองถน ผกพนกบวด ปฏบตพธกรรมตางๆ ตามแนวพทธศาสนาดงเดมไวอยางเตมใจและเหมาะสม ซงลกษณะกลมชนน เปนกลมทมความสาคญตอการสรางแนวความคดในการดาเนนชวตใหรกและหวงแหนวฒนธรรมดงเดมสรนตอไป 3) ลกษณะแบบใหม เปนผทมอาย 15 ป – 40 ป มการดาเนนชวตแบบสงคมเมอง มการบรโภควตถนยมมากขนทงการแตงกาย การใชภาษาพดเลยนแบบสอโฆษณา มแนวคดในการประกอบอาชพอนมากกวาการทาการเกษตรสวนผลไม เหมอนบรรพบรษ พอใจในอาชพรบราชการ รบจาง บรษทเอกชน คาขาย และดวยสงคมเมองทแพรกระจายเขามาในชมชนอยางรวดเรวคนกลมนจงมแนวคดในการขยายผนดนการเกษตรดงเดมของบรรพบรษเพอสรางบานทอยอาศยแบบใหม และมความเชอเรองกฎเกณฑ คานยม และบรรทดฐานทางสงคมของชมชนลดนอยลง แตมจดเดนทนายกยองและเปนแบบอยาง คอคนกลมนยงมความเกรงกลวผใหญในชมชน มความรก ความสามคคในกลมดวยกน ไมทะเลาะววาทกนเอง ลกษณะของกลมคนในลกษณะแบบใหมเปนกลมทเปลยนแปลงวถการดาเนนชวตไดงายทสด จงตองใหความสาคญในการปลกฝงแนวความคด วถปฏบตในการดาเนนชวตใหรกในวฒนธรรมทองถนดงเดมของตนไว

70

จากขอมลดงกลาว เปนตวอยางของกลมชนทมการดาเนนชวตภายใตการเปลยนแปลงของวฒนธรรมทองถนและสงคมปจจบนในหลายลกษณะ ซงแตละลกษณะจะมคณภาพชวตและความสขในชวตทอยบนพนฐานของความภาคภมใจ พอใจในการปฏบต ซงสอดคลองกบความสาคญของกระบวนการทางสงคมและวฒนธรรมทมผลในเชงบวกททาใหมนษยในสงคมเกดการเรยนร ปรบตวอยในสงคมนนได และเกดการแลกเปลยนความรทจานาความร กบมนษยดวยกนเองในสงคมมาพฒนาตนเอง และมผลตอกระบวนการทางสงคมวฒนธรรมเชงลบในดานททาใหวถชวตแบบดงเดมในสงคมถกทอดทงไปและมวถชวตทเปลยนแปลงจากเดม

8. การมสวนรวมในการพฒนาสงคมและสงแวดลอม สงคมทมคณภาพและคณภาพของชวตมความสมพนธกนอยางแยกไมออก โดยปกตสงแวดลอมทางธรรมชาตจะมการปรบตวใหเกดความสมดลอยเสมอ และกอใหเกดประโยชนแกมวลมนษยชาต แตเมอสงคมเจรญกาวหนาเปลยนแปลงไปอยางรวดเรว ความไมเขาใจ ความโลภของมนษย ทาใหธรรมชาตเสยความสมดลไป เชน ปาไมถกทาลายหมดไป สภาพอากาศเปลยนไป สงผลตอความเปนอยของคนในสงคม ความสาคญของการพฒนาสงคมและสงแวดลอมจงจาเปนตอการพฒนาคณภาพชวตของบคคล การพฒนา สงคม หมายถง การเปลยนแปลงฐานะทางสงคม จากระดบหนงไปสอกระดบหนง ทมคณคาเพมขนดขน ไดแก การเปลยนแปลงดานการเมอง เศรษฐกจ สงคม เปนตน สงคม หมายถง กลมคนทอยรวมกน มความสมพนธซงกนและกน โดยยอมรบแบบแผนหรอวธการหรอกฎเกณฑของกลมรวมกนในการดาเนนชวตแบบเดยวกนหรอคลอยตามกน สงแวดลอม หมายถง สรรพสงทปรากฏขน ลอมรอบอกสงหนง และมความสมพนธตอกน สงแวดลอมทเกดขนเองตามธรรมชาต ไดแก ภมอากาศ ภมประเทศ เชน ปาไม ภเขา แผนดน และสงแวดลอมทมนษยสรางขนทางสงคม ไดแก ภาษา วฒนธรรม ประเพณ กฎหมาย มารยาท ศลปะ สถาปตยกรรม (สนอง ปจโจปการ,2553:35) การสรางวฒนธรรมรกษาสงแวดลอมสการปฏบตของคนในสงคม สามารถทาไดหลายวธ ดงน 1) การพฒนาคณภาพประชาชน โดยสนบสนนการศกษาดานการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทถกตองตามหลกวชา โดยสามารถทาไดทกระดบอาย ทงในระบบโรงเรยนและสถาบนการศกษาตางๆ และนอกระบบโรงเรยนผานสอสารมวลชนตางๆ เพอใหประชาชนเกดความตระหนกถงความสาคญและความจาเปนในการอนรกษ เกดความรกและหวงแหนสงผลใหเกดความรวมมออยางจรงจง 2) การใชมาตรการทางสงคมและกฎหมาย การจดตงกลม ชมชน ชมรม สมาคม เพอการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมตางๆ ตลอดจนการใหความรวมมอทงทางดานพลง

71

กาย พลงใจ พลงความคด ดวยจตสานกในความมคณคาของสงแวดลอมและทรพยากรทมตอตวเรา เชน กลมชมรมอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของนกเรยน นกศกษา ในโรงเรยนและสถาบนการศกษาตางๆ มลนธคมครองสตวปาและพรรณพชแหงประเทศไทย มลนธสบ นาคะเสถยร มลนธโลกสเขยว เปนตน

3) สงเสรมใหประชาชนในทองถนไดมสวนรวมในการอนรกษ ชวยกนดแลรกษาใหคงสภาพเดม ไมใหเกดความเสอมโทรม เพอประโยชนในการดารงชวตในทองถนของตน การประสานงานเพอสรางความรความเขาใจ และความตระหนกระหวางหนวยงานของรฐ องคกรปกครองสวนทองถนกบประชาชน ใหมบทบาทหนาทในการปกปอง คมครอง ฟนฟการใชทรพยากรอยางคมคาและเกดประโยชนสงสด 4) สงเสรมการศกษาวจย คนหาวธการและพฒนาเทคโนโลย มาใชในการจดการกบทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมใหเกดประโยชนสงสด เชน การใชความรทางเทคโนโลยสารสนเทศ มาจดการวางแผนพฒนา การพฒนาอปกรณเครองมอเครองใชใหมการประหยดพลงงานมากขน การคนควาวจยวธการจดการ การปรบปรง พฒนาสงแวดลอมใหมประสทธภาพและย งยน 5) การกาหนดนโยบายและวางแนวทางของรฐบาล ในการอนรกษและพฒนาสงแวดลอมทงในระยะสนและระยะยาว สรปทายบท วฒนธรรม หมายถง สงทมนษยไดสรางสรรคขนมาทงหมดเพอเปนแนวทางในการดารงชวตอยในโลกน รวมทงขอบงคบความประพฤตตาง ๆ ขนบธรรมเนยม คานยม และความเชอทมการยอมรบปฏบตกนมาเปนแบบแผนจากคนรนหนงไปสอกรนหนง สวนกระบาวนการทางสงคม หมายถง การกระทาใด ๆ กตามททาใหเกดการเปลยนแปลงในสงใดสงหนงขนอยางมระเบยบขนตอน เปนระบบและมความเกยวของสมพนธกนตอเนองกน ตงแตเรมตนจนถงขนตอนสดทายคอความสาเรจทงในทางทพงประสงคและไมพงประสงค ในปจจบนนวฒนธรรมตะวนตกเขามาในสงคมไทยอยางมาก และคนไทยไมคอยไดพจารณาเลอกเฉพาะสวนทด และเปนประโยชนมาใชในสงคมไทย ทาใหสงคมไทยในปจจบนเกดความสบสนทางดานคานยม และวฒนธรรมของตนเอง หากสงคมไทยเลอกรบวฒนธรรมจากภายนอกมาเสรมวฒนธรรมของตน และมการปฏบตตามพฤตกรรม อดมคตกมผลตอการเปลยนแปลงวฒนธรรมและเมอมการยอมและประพฤตปฏบตเปนการกระทาของมนษยรวมกนจนเปนแบบแผนปฏบตทเปนประเพณ กจะเกดการถายทอดไปสสมาชกรนตอมาและมการปรบปรงเปลยนแปลงใหเขากบสงคมเทคโนโลย สงแวดลอมในยคตอๆ ไป

72

ค าถามทายบทท 4

จงตอบค าถามตอไปน 1. สงคมทมคณภาพตองมองคประกอบใดบาง 2. นกศกษามสวนรวมในการพฒนาสงคม และสงแวดลอมดวยวธใด 3. จงอธบายประเพณทนกศกษาเชอถอ และเกดความศรทธาในการปฏบตตาม และสงผลตอรปแบบการดาเนนชวตแกนกศกษาอยางไรบางจงระบเปนขอ ๆ 4. วฒนธรรมแสดงออกทางดานใดบางจงอธบาย 5. จงระบประเภทของวฒนธรรมทไมใชดานวตถ มอะไรบาง จงอธบาย 6 . ลกษณะของวฒนธรรมชาวบานเกดจากสงใดเปนปจจยสาคญทสด จงอธบาย 7. วฒนธรรมหลวงเปนวฒนธรรมทมลกษณะเดนอยางไร จงระบเปนขอ ๆ 8. กระบวนการของสงคม และวฒนธรรมเชงบวก สงผลดตอมนษยในสงคมอยางไร 9. วฒนธรรมทองถนดานจตใจทเกยวของกบความเชอและการทาบญของคนในชมชนบางขนน อาเภอบางกรวย จงหวดนนทบร มลกษณะเดนและเปนเอกลกษณของชมชนบางขนนมอะไรบาง

บทท 5 มารยาททางสงคม

ประเทศไทยเปนประเทศทมประวตศาสตรยาวนาน มวฒนธรรมทแสดงถงความเจรญงอกงาม เชนเดยวกบสงคมของประเทศตางๆ การมชวตอยในสงคมอยางสงบสขไดตองปฏบตตามระเบยบแบบแผนและศลธรรมอนดงามของการอยรวมกนในสงคม มารยาทเปนระเบยบแบบแผนการประพฤตทดงาม อนแสดงถงพฤตกรรม ทแสดงออกอยางเหมาะสม ซงเปนเอกลกษณประจ าชาต ทงดงาม ทกคนจงควรแสดงอรยาบททถกตอง เหมาะสมกบบคคล สถานท และเวลา ดวยความ สภาพเรยบรอย รวมทงการแตงกาย ใหเหมาะสมตามโอกาสอนควร แมในปจจบนสงคมไทยกาวเขาสสงคมแหงการเปลยนแปลงเพราะไดรบอทธพลจากอารยธรรมตะวนตก อยางมากกตาม แตการเรยนรเพออนรกษวฒนธรรมประเพณไทยใหด ารงอยอยางย งยนเปนสงจ าเปนททกคนตองเรยนรและรกษาไวโดยเฉพาะเยาวชนในวยศกษาเลาเรยน โดยเหตทมนษยเราไมสามารถอยล าพงคนเดยวในโลกได ตองเกยวของสมพนธกบผอนไมมากกนอย ดวยเหตน จงตองมกฎกตกาก าหนดแบบแผนในการอยรวมกน ซงทกชาตทกประเทศตางกมแบบอยางทางวฒนธรรมทเรยกกนวา มารยาททางสงคมทงสน เพยงแตรายละเอยดอาจจะแตกตางกนบาง อยางไรกด ดวยความกาวหนาทางเทคโนโลยปจจบน อาจท าใหคนสมยนหนไปพงพาสงอ านวยความสะดวกตางๆ และมปฏสมพนธกบคนอนนอยลง อนเปนเหตใหละเลยหรอเพกเฉยตอมารยาททพงมตอกนในบทนจงน าเสนอมารยาททางสงคมทส าคญตอการด าเนนชวตประจ าวน(สดา ภรมยแกว,2554:17) ดงน การแสดงออกของมารยาทตามพนฐานวฒนธรรมไทยเปนสงทประชาชนชาวไทยไดรบการอบรมสงสอน และปฏบตสบตอกนมาตงแตสมยพทธกาล แสดงใหเหนถงความเปนเอกลกษณของชาตหรอเปนวฒนธรรมประจ าชาตไทยทควรอนรกษใหย งยนตอไป ความหมายของ มารยาทและการสมาคม มารยาทหรอมรรยาท คอ พฤตกรรมทแสดงออกทางกรยาวาจา และความประพฤต ทสงคมยอมรบวาถกตอง ดงาม มารยาทเปนหลกของการประพฤตปฏบตตามกฎเกณฑ และขนบธรรมเนยมประเพณสงคมหรอมวลชน (ฉทนช อศวนนท,2545:1) ความหมายของ “การสมาคม” การสมาคม หรอสมาคม คอ การรวมกลมของคนตงแต 2 คนขนไป มารวมท ากจกรรมเดยวกน เชน การมาเรยน มาประชม รวมเลนกฬา ไปทองเทยวกน หรอเพอวตถประสงคเดยวกน มารยาทและการสมาคมตามพนฐานวฒนธรรมไทยแบงเปน 2 ประเภท คอ มารยาททางวาจา และมารยาททางกาย

140

มารยาททางวาจา หมายถง พฤตกรรมของบคคลท แสดงออกทางค าพดทสภาพเรยบรอย ถกกาลเทศะ มประโยชนตอผพด คสนทนา และบคคลทวไป มารยาททางกาย หมายถง กรยาการแสดงออกทเหมาะสมกบกาลเทศะ บคคลและสถานท มารยาทและสมาคมทนกศกษาควรเรยนรเพอเสรมบคลกภาพตามมาตรฐานการด ารงชวตทดม 10 ประเภท (งามพศ สตยสงวน,2544:125) คอ มารยาททางสงคมมดงน 1. มารยาทในการแตงกาย 2. มารยาทในการรบประทานอาหาร 3. มารยาทการใชรถและเรอประจ าทาง 4. มารยาทในการชมและเลนกฬา 5. มารยาทการแนะน าใหรจกกน 6. มารยาทในการตอนรบแขก 7. มารยาทในการฟงและสนทนา 8. มารยาทในการประชม 9. มารยาทในการเขาสงคม 10. มารยาทในการเขารวมกจกรรมทางสงคม

1. มารยาทในการแตงกาย มารยาททางสงคมทนกศกษาควรรและปฏบตโดยเฉพาะในเรองการแตงกายซงแสดงถงขนบธรรมเนยม ประเพณ และวฒนธรรมอกทงยงแสดงใหเหนถงอปนสยใจคอ จตใจ รสนยม ตลอดจนการศกษาและฐานะของแตละบคคลไดเปนอยางด การแตงกายจงเปนมารยาททางสงคมทคนสวนมากยดถอและปฏบตตามกฏเกณฑของสงคมนนๆ ส าหรบการแตงกายทถกตองมหลกอย 3 ประการไดแก 1) ความสะอาด เรมตนจากการอาบน าท าความสะอาดรางกายใหทวทกสวนนบตงแต ผม ปาก ฟน หนาตา มอ แขน ล าตว ขา และเทา เลบมอ เลบเทา เปนตน สงทตองเอาใจใสเปนพเศษคอกลนตว บางคนอาจใชน าหอมฉดประพรมทวรางกายซงไมถกตองเพราะเหงอทหมกหมมเกากบใหมจะท าใหเกดกลนทท าใหคนทสนทนาตดตอดวยรงเกยจเปนอยางยง นอกจากนเครองแตงกายไดแก เสอผา ถงเทา รองเทา เครองประดบ กระเปาถอตองสะอาดหมดจด 2) ความสภาพเรยบรอย หมายถงเครองแตงกายตองอยในลกษณะสภาพเรยบรอยตงแตศรษะจรดปลายเทา เชน เสอผาไมรมรามหรอรดตวแนบเนอ ไมใชสฉดฉาดแบบเสอน าสมยล าหนาความนยมหรอลาสมยมากเกนไป เสอผาส าหรบการใสไปท างาน ตองเปนชดเรยบๆ ซงจะชวย

141

เสรมบคลกภาพไดเปนอยางด รวมทงเครองประดบ กระเปาถอตองสอดรบกบชดทสวมใส ถงนอง รองเทา ตองสะอาด 3) ความถกตองตามกาลเทศะ ค าวาการแตงกายใหถกกาล คอ การเลอกแตงกายใหถกตองเหมาะสมกบเวลา สมยนยม วยของผสวมใส ลกษณะงาน สวนการแตงกายใหถกเทศะ หมายถงการแตงกายใหถกตองเหมาะสมกบสถานททตองไปงาน เชน นกศกษา การแตงกายไปเรยนในมหาวทยาลย นกศกษาชายและหญงตองแตงเครองแบบของมหาวทยาลย ในกรณการแตงกายไปท างาน ควรแตงกายใหสภาพ ชายสวมกางเกงสากลสเขม สเทาเปนสวนใหญ เสอเชตแขนสนหรอแขนยาวมกเปนสขาวหรอสพนจางๆ อาจผกหรอไมผกเนกไทกได หรออาจสวมชดพระราชทาน สตางๆใหเหมาะกบฐานะ วยหรออาชพของตน นอกจากนชายยงมชดท างานทเรยกวาชด ซาฟาร ส าหรบหญงทไปท างานแตงกายตามแบบสากลนยม กลาวคอ เปนชดกระโปรงเสอตดกน เสอกระโปรงแยกกน รปแบบและรปทรงเรยบๆ แตดด สสนและลวดลายของผามกจะเปนสเรยบๆ มองดสภาพเรยบรอย เสรมสรางบคลกใหดนาเชอถอ ในกรณการแตงกายในงานพธการตางๆ ตองศกษารายละเอยดของหมายก าหนดการของงานพธการนนๆเพอจะไดแตงกายไดถกตองตามลกษณะของงาน สวนงานราตรสโมสร ชายแตงกายชดแบลคไท ตามหมายก าหนดการ หญงใชแตงสากลนยม กรณไปงานพระราชพธหรอรฐพธใหแตงเครองแบบเตมยศหรอครงยศตามหมายก าหนดการน นๆ อยางไรกตามไมวาทานจะประกอบอาชพประเภทใด การแตงกายทถกตองมสวนชวยเสรมใหบคลกภาพของทานมองดดและนาเชอถอเสมอ

2. มารยาทในการรบประทานอาหาร มารยาทในการรบประทานอาหาร หมายถง การรบประทานอาหารทตองเกยวของกบสงคมนอกบาน ถงแมการรบประทานอาหารภายในครอบครวจะมมารยาทอยแลว แตกยงแคบกวาการปฏบตในงานสงคมการรบประทานอาหารทตองเกยวของกบสงคม เชน การเลยงในงานรนเรง หรอในงานมงคลของญาตมตร หรอผใหญทเคารพนบถอ แตมไดหมายถงการเลยงทเปนพธการ การเลยงอาหารในสงคมอาจใชการนงลอมโตะ หรอลอมวงกบพนกได สดแตความสะดวก หรอความสนทสนมของผไปรวมงาน การเลยงแบบนไมคอยพถพถนในเรองการจดอาหารและเครองใชมากนก สวนมากจะค านงความสะดวกหรอความสนทสนมเปนส าคญ การจดเลยงอาจจดแบบบฟเฟต กลาวคอ เปนการจดอาหารหรอเครองใชเชน จาน ชอน สอม ไวบนโตะใหแขกเปนผตกอาหารเอง แลวน ามานงรบประทานกบพนหรอเกาอกได หรออาจจดเลยงอาหารจนโดยใหรานจดอาหาร โดยมผรบประทานเปนโตะ โตะละ 10 คน ตามทนยมกนในสมยกได นอกจากนยงมการเลยงแบบปกนก คอ การนดพบ ณ ทใดทหนงแลวน าอาหารคนละหนงอยาง หรอสองอยาง ไปรบประทานรวมกน

142

การนงโตะรบประทานอาหาร เปนการเลยงอาหารในสงคมทนยมกนมาก เราจ าเปนตองมมารยาทดงนคอ 1) นงตวตรงเสมอ อยานงพงพนกเกาอปลอยอารมณตามสบาย หรอนงโยกเกาอ ไมนงเทาศอกบนโตะอาหาร ไมเทาแขนและไมควรนงกอนสภาพสตร หรอกอนทเจาภาพจะเชญใหนง 2) เวลารบประทานอาหารตองรบประทาน อาหารอยางระมดระวงไมท าใหเลอะเทอะ มมมาม ควรหบปากเวลาเคยวอาหารเพอระวงมใหมเสยงดงหรอพดคยขณะมอาหารเตมปากและอยาจมฟนทโตะอาหารแมจะมไมจมฟนไวทโตะกตาม 3) ใชเครองใช ในการรบประทานอาหารทเปนสวนของตนเทานน ถาเปนอาหารไทยตองใชชอนกลางตกอาหารทเปนของกลาง 4) ตองรอใหผอาวโสกวานงกอนจงคอยนง และผมอาวโสกวาเรมรบประทานจงคอยรบประทานอาหาร การใชผาเชดมอ 1) เมอเขานงโตะอาหารกอนจะรบประทาน อาหาร ควรหยบผาเชดมอปทตก กอนดมน าควรใชผาเชดมอเชดปากกอนทกครง เพอกนมใหแกวเปนคราบดมเสรจแลวเชดอกครง 2) วธเชดปาก เชดโดยซบพลกผาเชดมอทางดานใน ซบทรมทฝปากไมยกขนทงผน เมอเชดแลวคราบรอยรมฝปากจะอยทางดานในไมเปนทนารงเกยจ 3) ไมตองใชผาเชดมอ เชดชอน สอม จาน ชาม เมอใชผาเชดมอเสรจแลวไมตองพบ วางไวบนโตะทางซายมอของตน 4) ระหวางรบประทานอาหารถามความจ าเปนตองลกไปจากโตะ ควรวางผาเชดมอไวทเกาอ แลวกลาวค าขอโทษเสยกอนทจะลกไป การใชชอน สอม มด แกวน า 1) การรบประทานอาหารแบบไทย ถอชอนดวยมอขวา และสอมดวยมอซาย แตถาเปนการรบประทานทใชสอมอยางเดยว ตองถอสอมดวยมอขวา 2) การรบประทานอาหารแบบฝรงทตองใชมดกบสอม ถอมดดวยมอขวา ถอสอมดวยมอซาย สวนขนมปงอยทางซาย ควรใชมอบใหพอดค าถอขนมปงดวยมอซาย ทาเนยแลวจงน าใสปาก 3) หากม น าซป หรอน าแกง จะรบประทานจากขางชอนและอยาใหมเสยงดง เวลาตกจะตกจากรมนอกในถวยซปเขาไปหาดานใน 4) การใชมดใหระมดระวงวา มดมไวส าหรบตดอาหารเทานน จะน าไปจมอาหารเขาปากไมได 5) การหยบแกวน าหรอแกวเหลา ควรหยบดวยมอขวา

143

การดมน าชาหรอกาแฟ 1) อยาทงชอนไวในถวยชาหรอกาแฟและไมควรใชชอนนนตกกาแฟหรอชาเขาปาก 2) ควรดมชา ๆ ระวงไมดมใหมเสยง ควรมการเวนระยะบาง ไมควรดมรวดเดยวหมด และไมดมในขณะทยงมอาหารในปาก และไมทงรอยลปสตกไวทถวยกาแฟ มารยาทและวธการรบประทานอาหารแบบตะวนตก มารยาทและการรบประทานอาหารแบบตะวนตก มหลกปฏบตดงน 1) จานขนมปง ซงจะจดไวทางซายมอ แกวน าอยทางดานขวามอ ไมควรหยบผดเพราะจะเปนของผอน 2) ให ถอมดมอขวาตดอาหาร และถอสอมมอซายจมอาหารเขาปาก ตองคว าสอม อยาเอามดตกอาหารเขาปากเปนอนขาด ควรตดอาหารใหมขนาดพอดค าไมใหญเกนไป 3) เมอนงเรยบรอยแลวควรหยบผาเชดมอปไวบนตก ชอนซปจะอยดานขวามอ เวลาตกซปจะตกออกจากตว และถารอนเกนไปกไมควรเปาอาหาร (ควรรอดจงหวะใหซปพออนๆ จงรบประทาน) 4) การนงโตะรบประทานอาหาร ควรนงหลงตรง ขอศอกไมวางบนโตะ ขณะทรบประทานอาหาร อยากางขอศอก ควรจะแนบกบล าตว 5) การหยบเครองมอทใชในการรบประทานอาหาร ควรเรมหยบอปกรณทวางเรยงไวนอกสดเขาหาในสดเรอยไปจนหมดรายการอาหาร 6) กรณทท าเครองมอ รบประทานอาหาร หลนจากโตะ ไมตองเกบ ปลอยใหเปนหนาทของพนกงานบรการและ ในขณะทนงโตะอาหารเมอพนกงานน าอาหารมาเสรฟ ควรจะเอยงตวเลกนอย เพอพนกงานปฏบตหนาทไดสะดวก 7) กรณทหยดเวนชวงในขณะรบประทานอาหาร ควรวางมดและสอมไวบนจาน อปกรณเครองใชทวางไวบนโตะอาหารไมควรจบเลน หรอเคลอนทในระหวางรบประทานอาหารและเครองดม 8) ในกรณเครองดมทจดแกววางไวบนโตะ เชน แกวไวนขาว แกวไวนแดง หรอแกวแชมเปญ เปนตน ถาหากไมตองการดมเครองดมชนดใดกใหคว าแกวนนไว ซงพนกงานบรการจะทราบวาไมตองการเครองดมชนดนนจะไดไมตองเสรฟ การจบ แกวไวน แกวแชมเปญ ควรจบ ทกานแกว 9) จะใชมอหยบรบประทานอาหารไดเมออาหารชนเลกไมสะดวกทจะใชสอมจม เชน มนกรอบ ขากบ ซโครงแกะ เปนตน 10) ระหวางรบประทานอาหารไมควรอานหนงสอ เวนแตจะเปนเมนอาหารหรอรายการเครองดม และไมควรทาลปสตกบนโตะอาหารหลงจากรบประทานอาหารเรยบรอยแลว

144

11) อยาเสนออาหารในจานใหผอน หรอขออาหารจากจานผอน 12) การสนทนาในขณะรบประทานอาหาร ควรเปนเรองสนกสนานไมใชเรองเครยด เศรา หรอสกปรก 13) เมอลกไปเขาหองน า ควรวางผาเชดมอไวบนเบาะเกาอ หรอพาดไวบนทวางแขน ถาจะลกไปจากโตะอาหารเลย ควรวางผาเชดมอไวบนโตะดานซายโดยไมตองพบ

3. มารยาทในการใชรถและเรอประจ าทาง มหลกปฏบตดงน

ควรขนหรอลงอยางมระเบยบ ไมยอแยงกน ควรใหคนในรถลงเสยกอนจงขน หรอใหคนในเรอขนกอนแลวจงลง เมอเหนรถหรอเรอมคนแนนควรรอไปคนหรอล าหลง ควรสละทนงใหแกเดก พระภกษ สตรมครรภ และคนชราและผทไดรบการเออเฟอ ควรกลาวค าขอบคณแกผทเสยสละ ทนงให ไมควรนงกนทของผอน ไมสงเสยงดง ไมสบบหร ไมน าของขบเคยวมารบประทานในรถหรอในเรอประจ าทาง ขณะทรถหรอเรอประจ าทางแนนมาก อาจมการเบยดเสยดลวงเกนกนโดยไมเจตนาบางควรใหอภยตอกน

4. มารยาทในการชมและเลนกฬา มารยาทในการชมและเลนกฬา มหลกปฏบตดงน ส าหรบผเลนกฬา ควรปฏบตดวยการ แตงกายใหเหมาะสมกบประเภทของกฬา ผเลนตองเคารพกตกา และค าตดสนของกรรมการอยางเครงครด เมอมการกระทบกระทงเกดขน ตองไมแสดงอารมณ หรอโตแยงค าตดสน เมอเลนผด หรอเกดความรนแรง ควรโคงศรษะแสดงอาการ ขอโทษและควรแสดงน าใจนกกฬาตลอดเวลาทเลน ส าหรบผชมกฬา ควรปฎบต ดวยการ แตงกายสภาพ แสดงความชนชมยนดดวยการ ปรบมอแสดงความยนดกบผเลนทกฝายขณะเขาสสนาม ไมควร สงเสยงรบกวนผเลน หรอเยยหยนคแขงขน หรอเจาหนาท ผชมควรเชยรอยางมระเบยบ หากมการตดสนผดพลาด ไมควรแสดงอารมณไมเหมาะสม เพราะผตดสนจะด าเนนการแกไขในทางทเหมาะสม

5. มารยาทในการแนะน าใหรจกกน หลกปฏบตในการแนะน า มดงน

1) แนะน าฝายชายใหรจกกบฝายหญง 2) พาผอาวโสนอยไปรจกผอาวโสมาก 3) พาหญงโสดไปรจกกบหญงทแตงงานแลว 4) บางกรณตองพาหญงไปรจกกบชาย เพราะ ( 1) ชายเปนพระภกษ สามเณร นกบวช

145

( 2) ชายมยศสงกวาหญงมาก 5) ถาแนะน าคน คนเดยวใหรจกกบอกหลายคนตองแนะน าคนทอยใกลกอนเปน ล าดบไป 6) ตองแนะน าคนทมาทหลงตอคนทมากอน 7) อยาแนะน ากนเปนหมคณะ เพราะจะไมชวยใหแขกไดรจกกนด การแนะน าใหรจกกนนน เรองการเอยชอใครกอนหรอหลงถอวามความส าคญ ควรปฏบตใหถกตอง ดงน ( 1) ตองเอยชอผมอาวโสกอน (ทงสองเพศ) ( 2) ระหวางชายหนมและหญงสาว ใหเอยชอหญงสาวกอน (3 ) ถาแนะน าใหรจกกนระหวางเจาภาพกบแขกทไมรจกเจาภาพตองเอยชอ เจาภาพกอน ( 4) ถาพาคนหนงไปหาอกคนหนง ตองกลาวชอคนททานพาไปนนทหลง ( 5) ถาชายกบชาย หรอหญงกบหญงทมอายเทากน จะแนะน าชอใครกอนกได

6. มารยาทในการตอนรบแขก

มารยาทในการตอนรบแขกมหลกปฏบตดงน 1) แสดงความยนดทแขกมาเยยมเยยน ผเปนเจาของบานหรอเจาของงานตอง แตงกายใหเรยบรอย และแสดงกรยายมแยมแจมใส แมจะมอารมณไมด กตองปรบอารมณทนท และทกทายแขกดวยถอยค าสภาพออนหวาน 2) เชญแขกนงในทอนควร จดหาเครองดมมาใหโดยจดเปนแกว ไมควรสงใหแขกดมทงขวด 3) ไมควรถามแขกวามธระอะไร แตรอใหฝายแขกเปนผพดธระในการมาหา กอนและควรทกทายแขกใหทวถง 4) ไมควรดดาวาคนในบาน เมอถงเวลาอาหารควรเชญแขก รบประทานอาหาร ดวย ขณะก าลงสนทนากบแขกไมควรมองนาฬกา หากมธระจรง ๆ ควรบอกแขกตรง ๆ และเมอแขกลากลบควรเดนไปสงถงประตบาน

146

7. มารยาทในการฟงและสนทนา มารยาทของการฟงทดมดงน 1) มองหนาผพดตลอดเวลาอยาเหมอมองไปทางอน แสดงทาท ทสนใจฟง โดยมปฏกรยาตอบรบการฟง 2) อยาหนไปมาอยเรอย ๆ อยาเคลอนไหวมอไปมา หรอจบทรงผม หรอเสอผาตลอดเวลา 3) อยาเปดหนงสอหร อแมแตดรปภาพขณะมผก าลงพดดวย และไมควรแสดง สหนาไมพอใจเรองทก าลงฟง หลกในการสนทนาทดมดงน ( 1) แสดงอาการยมแยมขณะก าลงสนทนา เปลงเสยงพดชดถอยชดค า ไมพดเรว หรอชาเกนไป ไมพดพลางหวเราะพลาง สนทนาเรองททงสองฝายสนใจ ไมใชคยแตเรองของตนเอง (2 ) อยาพดคนเดยว เปดโอกาสใหผอนพดบาง อยาพดโออวด หรอยกตนขมทาน ไมนนทาวารายคนอน (3 ) รจกชมเชยคนอนดวยใจจรง กลาวถงสวนดของเขา ไมกลาวถงสวนไมดของเขาและควรมอารมณขนในขณะสนทนาบาง

8. มารยาทในการประชม 1) ผเขาประชมควรมขอปฏบตดงน

(1) เขาหองประชมใหตรงเวลา ขณะเขารวมประชม เมอตองการแสดงความคดเหนควรยกมอ เมอประธานอนญาตจงควรลกขนพด อยายนพดกอนประธานอนญาต หากจ าเปนตองออกจากหองประชมกอนเวลาเลก ใหท าความเคารพประธานกอนไมวาประธานจะเหนหรอไม (2) แสดง กรยา ทาทาง และถอยค า ควรสภาพนอบนอมในขณะประชม และ ไมควรพดคยกบผนงขางเคยงขณะประชม ในขณะมผก าลงพด

9. มารยาทในการเขาสงคม 1) มารยาทการเดน ( 1) การเดนตามล าพง ใหเดนดวยกรยาสภาพ หลงตรง ระมดระวงการกาวขาใหชวงกาวไมยาวหรอสนเกนไป แกวงแขนพองาม การเดนกบผใหญ ใหเดนเยองไปทางซายขางหลงผใหญระยะหาง 1-2 ฟต การเดนอยในลกษณะส ารวม เมอมการสนทนาใหมอประสานกน

147

ภาพท 32 การเดนตามหลงผใหญ ทมาของภาพ : ศนยศลปวฒนธรรมวทยาลยราชพฤกษ

(ถายเมอวนท 11 มกราคม 2554)

ภาพท 33 การสนทนากบผใหญ ทมาของภาพ : ศนยศลปวฒนธรรมวทยาลยราชพฤกษ

(ถายเมอวนท 10 มกราคม 2554) (2) การเดนเขาสทประชม ในกรณเดนเขาไปนงเกาอ ควรเดนอยางสภาพเดนกมตวเลกนอยเมอผานผทนงอยกอน ถาผนงมอาวโสมากใหคอมตวมาก อยาลากเกาอ หรอโยกเกาอจนเกดเสยงดง

148

ในกรณเดนเขาไปนงกบพน ควรเดนอยางสภาพ กมตวโดยระมดระวงมใหเสอผา หรอสวนใดของรางกายไปกระทบผอน ถาผานในระยะใกลใหใชการเดนเขา 2) มารยาทในการแสดงความเคารพ (1) การกราบ การกราบแบบเบญจางคประดษฐ ใชแสดงความเคารพพระภกษ พระพทธรป หรอพระรตนตรยใหกราบ 3 ครง การกราบบคคลผอาวโส และบคคลทวไป กราบเพยง 1 ครงไมแบมอ การกราบพระพทธรปและพระภกษสงฆ การกราบพระพทธรปและพระภกษสงฆ ผปฏบตเปนบคคลทวไป ใหใชวธการกราบแบบเบญจางค ประดษฐ เปนการกราบโดยใชอวยวะทง 5 คอ เขาทงสอง ฝามอทงสอง และหนาผาก สมผสกบพน วธกราบม 3 จงหวะ ดงน จงหวะท 1 เรยกวา อญชล ยกมอขนในทาประนมมอ จงหวะท 2 เรยกวา วนทนา หรอวนทา ยกมอขนไหวตามระดบท 1 การไหวพระ จงหวะท 3 เรยกวา อภวาท ทอดมอทงสองลงพรอม ๆ กน ใหมอและแขนทงสอง การนงเตรยมกราบ ชาย นงคกเขาปลายเทาตง นงลงบนสนเทา มอทงสองวางคว าเหนอเขาทงสองขางนงชดกน (ทาเทพบตร) หญง นงคกเขาปลายเทาราบ นงบนสนเทา มอทงสองวางคว าเหนอเขาทงสองขางนง ชดกน (ทาเทพธดา)

ภาพท 34 ทานงเตรยมกราบ ทมาของภาพ : ศนยวฒนธรรมวทยาลยราชพฤกษ

(ถายเมอวนท 10 มกราคม 2554)

149

จงหวะท 1 “อญชล” ยกมอขนในทาประนมมอ

ภาพท 35 การกราบจงหวะท 1 “อญชล” ทมาของภาพ : ศนยศลปวฒนธรรมวทยาลยราชพฤกษ

(ถายเมอวนท 10 มกราคม 2554) จงหวะท 2 “วนทา” หรอ “วนทนา” ยกมอขนไหวตามระดบท 1 การไหวพระ แลวยกมอขนพรอมคอมศรษะลงใหหวแมมอจรดระหวางคว ปลายนวชแนบสวนบนของหนาผาก

ภาพท 36 การกราบจงหวะท 2 “วนทา”

ทมาของภาพ : ศนยศลปวฒนธรรมวทยาลยราชพฤกษ (ถายเมอวนท 10 มกราคม 2554)

จงหวะท 3 “อภวาท” ทอดมอทงสองลงพรอม ๆ กนใหมอและแขนทงสองขางราบกบพน คว ามอหางกนเลกนอยพอใหหนาผากจรดพนระหวางมอทงสอง

150

ภาพท 37 การกราบจงหวะท 3 “อภวาท” ทมาของภาพ : ศนยศลปวฒนธรรมวทยาลยราชพฤกษ

(ถายเมอวนท 10 มกราคม 2554) ขอควรสงเกต ขณะหมอบกราบกบพน ชายใหขอศอกทงสองตอกบหวเขาทงสอง สวนฝายหญงใหขอศอกทงสองคลอมเขา เมอจะกราบใหประนมมอกมศรษะลงหนาผากแตะสวนบนของมอทประนม เมอกราบแลวนงในทาหมอบเฝาอกครง แลวนงในทาพบเพยบตามเดม (2) การไหว (2.1) การไหวพระสงฆ ปฏบตเชนเดยวกบการไหวพระรตนตรยรวมทง ปชนยสถานส าคญตางๆ ทเกยวกบพระพทธศาสนา ในกรณทไมสามารถไหวแบบเบญจางคประดษฐได ใหปฏบตดงน ชาย ยนแลวคอมตวลงใหต าพรอมกบยกมอขนประนมไหว (ระดบท 1) ระหวางอกใหปลายนวชจรดหนาผาก ท าเพยงครงเดยว แลวลดมอลงตามเดม เสรจพธไหว หญง ยนแลวยอเขาลงใหต า โดยถอยเทาขางหนงขางใดตามถนดพรอมยกมอขนไหว (ระดบท 1) โดยใหปลายนวชจรดหนาผาก ในการ ไหวพระใหประนมมอแลวยกขนพรอมกบคอมศรษะลง ใหหวแมมอจรดหวางคว ปลายนวชแนบสวนบนของหนาผาก

151

ภาพท 38 การไหวพระสงฆ ทมาของภาพ : ศนยศลปวฒนธรรมวทยาลยราชพฤกษ

(ถายเมอวนท 10 มกราคม 2554)

(2.2) ไหวบดา มารดา คร อาจารย ใหประนมมอแลวยกขนพรอมกบคอมศรษะลง ใหหวแมมอจรดปลายจมก ปลายนวชแนบระหวางคว

ภาพท 39 การไหวบดา มารดา คร อาจารย ทมาของภาพ : ศนยศลปวฒนธรรมวทยาลยราชพฤกษ

(ถายเมอวนท 10 มกราคม 2554) (2.3) ไหวผเคารพทว ๆ ไป ใหประนมมอแลวยกขนพรอมกบคอมศรษะลง ใหหวแมมอจรดปลายคาง ปลายนวชแนบปลายจมก

152

ภาพท 40 การไหวผทเคารพโดยทวไป ทมาของภาพ : ศนยศลปวฒนธรรมวทยาลยราชพฤกษ

(ถายเมอวนท 10 มกราคม 2554) (2.4) ไหวผทเสมอกน จะใชแสดงความเคารพผทมอายเทากน หรอเพอนกนไดดวย โดยยนตรงไหวไมตองคอมศรษะ

ภาพท 41 การไหวบคคลเสมอกน ทมาของภาพ : ศนยศลปวฒนธรรมวทยาลยราชพฤกษ

(ถายเมอวนท 10 มกราคม 2554) 3) การถวายความเคารพพระมหากษตรย และพระบรมราชน (1) การถวายค านบ ชาย ถาอยในเครองแบบ ท าความเคารพตามระเบยบของเครองแบบยนตรง มอแนบขาง เทาแยกพองาม โดยคอมตวต าพอสมควร

153

ภาพท 42 การถวายค านบ ทมาของภาพ : ศนยศลปวฒนธรรมวทยาลยราชพฤกษ

(ถายเมอวนท 10 มกราคม 2554) หญง แสดงความเคารพโดยการถอนสายบว ซงม 2 แบบ คอ - แบบสากลนยม ยนตรง หนหนาไปทางทประทบ วาดเทาขางใดขางหนงไปขางหลงเลกนอยตามถนดพรอมกบยอตวลงล าตวตรง หนาตรงสายตาทอดลง ปลอยแขนทงสองขางแลวยนตรง

ภาพท 43 การถวายความเคารพแบบสากลนยม ทมาของภาพ : ศนยศลปวฒนธรรมวทยาลยราชพฤกษ

(ถายเมอวนท 10 มกราคม 2554)

154

- แบบพระราชนยม ยนตรง หนหนาไปทางทประทบ วาดเทาไปขางใดขางหนงไปขางหลงเลกนอยตามถนดพรอมกบยอตวลง ขณะทวาดเทาใหยกมอทงสองขางขนวางประสานกนบนหนาขาเหนอเขา คอมตวเลกนอยทอดสายตาลง แลวยนขนในลกษณะเดม

ภาพท 44 การถวายความเคารพแบบพระราชนยม ทมาของภาพ : ศนยศลปวฒนธรรมวทยาลยราชพฤกษ

(ถายเมอวนท 10 มกราคม 2554) ( 2) การถวายบงคม การถวายบงคมเปนราชประเพณถวายความเคารพพระมหากษตรยในงานพระราชพธส าคญทงชาย และหญง มอทงสองขางวางคว าเหนอเขาทงสองขาง ชายนงแยกเขาไดเลกนอย หญงนงเขาชด ถวายบงคมแบงเปน 3 จงหวะดงน จงหวะท 1 ยกมอขนประนมระหวางอก ปลายนวตงขนต ากวาคางเลกนอย แขนแนบล าตวไมกางศอกพองาม ปลายนวชจรดหนาผาก มอทงสองไมแยกจากกน เงยหนาขนเลกนอย จงหวะท 2 ทอดมอทประนมลงพรอมคอมตวเลกนอย สายตามองหวแมมอแลววาดมอพรอมเอนตวไปขางหลง จงหวะท 3 วาดมอทประนมลงพรอมคอมตวลงมาอยในจงหวะท 1 ท าสามจงหวะใหครบ 3 ครง แลวจงลดมอลงวางคว าเหนอเขาทงสองขาง การถวายบงคมนจะใชกรณทชายกบหญงไปถวายบงคมรวมกน ถาเปนหญงหรอกลมหญงลวนใหใชวธหมอบกราบ 3) การเขาพบผใหญ (1) การเขาพบผใหญขณะทก าลงยนใหเดนอยางสภาพเขาไปใกลพอควร (ไหวระดบท 2) และยนส ารวมเมอมการเจรจาประสานมอ

155

ภาพท 45 การนงรอสนทนากบผใหญ (นงเกาอ)

ทมาของภาพ : ศนยศลปวฒนธรรมวทยาลยราชพฤกษ (ถายเมอวนท 10 มกราคม 2554)

(2) การเขาพบผใหญขณะผใหญนงเกาอ ใหเดนอยางสภาพ เมอใกลผใหญแลวจงไหว (ไหวระดบท 2) และนงเกาอแบบนงตอหนาผใหญ

ภาพท 46 การนงสนทนากบผใหญ (นงเกาอ) ทมาของภาพ : ศนยศลปวฒนธรรมวทยาลยราชพฤกษ

(ถายเมอวนท 10 มกราคม 2554)

ภาพท 47 การรอพบผใหญ (นงกบพน) ทมาของภาพ : ศนยศลปวฒนธรรมวทยาลยราชพฤกษ

(ถายเมอวนท 10 มกราคม 2554)

156

ภาพท 48 การนงตอหนาผใหญ (นงกบพน) ทมาของภาพ : ศนยศลปวฒนธรรมวทยาลยราชพฤกษ

(ถายเมอวนท 10 มกราคม 2554) (3) การเขาพบผใหญทนงอยกบพน ใหเดนอยางสภาพเขาไปในระยะพอควร แลวเดนเขาไมแกวงแขน นงพบเพยบเกบเทา ถาเปนผอาวโสนอยใชไหวแลวนงแบบนงตอหนาผใหญ ถาเปนผอาวโสมากใชกราบแลวนงลงศอกหรอหมอบ 4) การสงและรบของจากผใหญ การสงและรบของจากผใหญมวธปฏบตดงน ( 1) เมอผสงนงเกาอ ผรบเดนเขาไปใกล ยอตวและลงเขาขางหนงสงของใหแลวไหว เมอผสงยน ใหเดนเขาไประยะใกลพอควร ยอตวลงสงของใหแลวไหว (2) เมอผสงของ และผรบของนงเกาอดวยกน สงของใหอยางสภาพ อยาสงของขามผอน (3) เมอผรบนงกบพน ใหเดนเขาไปในระยะพอสมควร แลวนงพบเพยบ เกบปลายเทา หรอเดนเขาไปใกลพอควร แลวเดนเขาไปนงสงของให ไหวหรอวางของลงไหวกอนจงสงของใหแลวไหวอกครงหนง ถาผรบเปนผอาวโสมาก เมอผสงเขาไปใกลแลวควรนงวางของทางขวามอเหนอเขาเลกนอยแลวกราบผใหญ 1 ครง สงของใหผใหญ ถาผใหญสนทนาดวย กใหนงลกษณะส ารวม เมอจะลากลบกราบอก 1 ครง ถอยโดยวธเดนเขาหางจากผใหญพอประมาณ ลกขนยนหนกลบ (4) การรบของจากผใหญ มวธปฏบตเชนเดยวกบการสงของใหผใหญ แตจะตองท าความเคารพกอนรบของทกครง การแสดงความเคารพนนจะใชไหวหรอกราบแลวแตอาวโสของผให และสถานทนน ๆ ดงตวอยางการรบของจากผใหญ 5) การเฝาทลละอองธลพระบาท ( 1) เฝาฯ เมอเสดจพระราชด าเนน เมอเสดจพระราชด าเนนผานจะเปนโดยประทบยานพาหนะ หรอเสดจพระราชด าเนนกตาม จะตองถวายความเคารพ การถวายความเคารพจะกระท า

157

โดยวธใดสดแตผเฝาฯ เฝาโดยการนงหรอยน สถานทเปนททจดไว หรอเปนถนน ผเฝาฯ เลอกถวายความเคารพตามความเหมาะสม ดงน (1.1) เสดจพระราชด าเนนโดยลาดพระบาท ประเพณไทยนยมการนงเฝาฯ แตจะยน เฝาฯ กได แตตองหางจากลาดพระบาทพอสมควร ถายนเฝาฯ เมอเสดจพระราชด าเนนผานใหถวายความเคารพตามเพศ ถานงเฝาฯ ใหผเฝาฯ หมอบกราบแลวหมอบอยจนเสดจผานไปแลวจงลกขนนง หรอจะเพยงแตกราบเมอเสดจผานเทานนกได (1. 2) เสดจพระราชด าเนนโดยรถยนต ใหยนตรงถอนสายบวถวายค านบ วนทยาหตถ กราบหรอไหว ตามความเหมาะสมของสถานทและการแตงกาย ( 2) เฝาฯ ในงานทนงเกาอหรอยนเฝาฯ เมอเสดจพระราชด าเนนมาถง ผเฝาฯ ลกขนยนหนไปทางพระองค (ชาย) ถวายค านบ (หญง) ถอนสายบว ( 3) ถาเปนงานเฝาฯ ในพธการ ผเฝาฯ ตองถวายความเคารพกอนทพระองคจะประทบพระราชอาสน เมอพระองคทานประทบพระราชอาสนแลว ใหถวายความเคารพอกครงหนงแลวจงนงในงานเฝาฯ เมอจะลกไปจากทหรอนงลงจะตองถวายความเคารพทกครง

ภาพท 49 การนงรอเฝารบเสดจพระราชด าเนนผาน ทมาของภาพ: ศนยศลปวฒนธรรมวทยาลยราชพฤกษ

(ถายเมอวนท 10 มกราคม 2554) ( 4) เขาเฝาฯ เพอรบพระราชทานของ (ถาเปนของเลก รบดวยมอขวา ถาเปนของใหญรบดวยมอทงสองขาง โดยยกมอขนเกอบจะพรอมกบมอทเอางาน) ซงมหลกปฏบตดงน (4.1) ถวายค านบตามเพศ (4. 2) เดนเขาไปใกลพอสมควร (4. 3) ยอเขาซาย ตงเขาขวา หรอกาวเทาขวาไป 1 กาว (4. 4) เอางาน (4. 5) รบพระราชทานของ

158

(4. 6) ลกขนถอยหลงหนงกาว แลวถวายค านบตามเพศ (4. 7) เดนถอยหลงประมาณ 3 กาว แลวถวายค านบตามเพศ (4. 8) เดนตามปกต การ “เอางาน” เปนการกระท าทแสดงการถวายความเคารพ พระบาทสมเดจพระเจาอยหว และพระบรมราชนนาถ มวธปฏบตดงน - ยกมอขวาขนไปขางหนาใหเฉยงจากตวประมาณ 45 องศา - นวมอชด กระดกปลายมอขน แลวกลบทเดมเรว ๆ 1 ครง - หลงจากลดปลายมอลงทเดมแลวจงแบมอรบพระราชทานของ (5) เขาเฝาฯ ทลเกลาถวายของ มหลกปฏบตดงน (5. 1) ของทจะทลเกลาฯ ถวายจะตองวางบนพาน (5. 2) ถวายความเคารพตามเพศ (5. 3) เดนเขาไปใกลพอสมควร (5. 4) ยอเขาซาย ตงเขาขวา (5. 5) ทลเกลาฯ ถวายโดยยกพานทคอพานดวยมอทงสองขาง และนอมตวเลกนอย (5. 6) ลกขนถอยหลงครงกาว แลวถวายความเคารพ (5. 7) เดนถอยหลงประมาณ 3 กาว แลวถวายความเคารพ (5. 8) เดนตามปกต

10. มารยาทในการเขารวมกจกรรมทางสงคม สงคมไดมการก าหนดรปแบบแผนในการด าเนนชวตของกลมสงคม ในการอยรวมกน นอกจากจะตองเขาใจในสถานภาพบทบาทหนาทของตนแลว มนษยตองเขาใจวฒนธรรมประเพณอนเปนแบบแผนของสงคมนนดวย เพอเปนแนวทางในการปฏบต หรอการมสวนรวมในกจกรรมตาง ๆ ทางสงคมทตนเปนสมาชกอยไดอยางถกตองเหมาะสม และกอใหเกดประโยชนแกตนเอง สวนรวมและสงคม (สพตรา สภาพ,2540:35) ความหมายของ “กจกรรมทางสงคม” กจกรรมทางสงคม หมายถง สงตางๆ ทจดใหมขนโดยมความเกยวของกบวฒนธรรม ประเพณ และศาสนาทยดถอเปนหลกปฏบตสบทอดกนมาชานาน ซงแสดงใหเหนถงความเจรญ งอกงาม การมระเบยบวนย ความสามคค และการมศลธรรมอนดงามของประชาชนในประเทศ กจกรรมทางสงคมโดยทว ๆ ไปแบงเปนประเภทใหญ ๆ ดงน 1) กจกรรมทเกยวกบพธกรรมทางศาสนา (1) การถวายของแดพระภกษสงฆ

159

การถวายของแดพระภกษสงฆ หมายถง การประเคนของโดยสงใหตามวธการทางพระวนย ถาเปนของพอยกไดใชสองมอยกแลว ประเคนในระยะหตถบาส (ระยะหางประมาณ 1 ฟต) ถาเปนของใหญเกนกวาทจะยกได เชน รถ เรอ กไมตองยก เพยงกลาวค าถวาย หรอถวายเอกสารประกอบสงของนนกพอแลว

ภาพท 50 การถวายของแดพระภกษสงฆ

ทมาของภาพ http://www.culture.go.th.knowledge/stotuaction/action.html. (สบคนวนท 22 มกราคม 2554)

วธถวายของแดพระภกษสงฆ ชายและหญงปฏบตดงน (1. 1) ถาพระสงฆนงกบพนใหถอของเดนเขาเขาไปในระยะหตถบาส แลวยกของขนประเคน ชายจะประเคนของแดพระสงฆในลกษณะมอตอมอไดเลย สวนหญงจะตองวางบนผาทพระสงฆทอดมาเรยกวา ผากราบ จะใหไหวหรอกราบแลวแตกาลเทศะ ถอยออกโดยวธเดนเขาเมอหางพอประมาณคอย ๆ ลกขนหนตวกลบ (1. 2) ในกรณพระสงฆนงบนเกาอ หรอาสนสงฆ ไมตองเดนเขา แตเขาไปใหไดระยะ หตถบาส และประเคนตามวธดงกลาวขางตน ถามของหลายอยางควรประเคนทละอยาง แตถามถาด หรอภาชนะใสไวแลวกประเคนทงถาดหรอภาชนะได (2) การรบของจากพระภกษสงฆ การรบของจากพระภกษสงฆ ชายและหญงปฏบตดงน (2. 1) กอนรบของใหเขาไปใกลในระยะพอสมควร แลวแสดงความเคารพจะกราบ หรอไหวตามความเหมาะสม (2. 2) ในกรณเปนของเบา ชายยนมอขวารบของถาเปนของหนกยนมอทงสองรบแลวถอยกลบ สวนหญงพระจะวางของไวตรงหนา ของเบาใหเออมมอขวาไปหยบดวยอาการนอบนอมส ารวม ของหนกใหยนมอทงสองขางรบแลวถอยกลบ

160

ภาพท 51 การรบของจากพระภกษสงฆ

ทมาของภาพ ทมาของภาพ http://www.culture.go.th.knowledge/stotuaction/action.html. (สบคนวนท 22 มกราคม 2554)

(3) การถวายสงฆทาน สงฆทาน คอ ทานทถวายแดพระภกษสงฆโดยมไดเจาะจงวาจะถวายพระรป ใดรปหนงโดยเฉพาะ ถอกนวาสงฆทานเปนทานทใหอานสงสมาก มวธปฏบตดงน (กรมการศาสนา, 2550:15) (3.1) ไปนมนตกบเจาอาวาส หรอพระภกษผมหนาทนมนตพระในวดขอใหนมนตพระสงฆเพอไปรบสงฆทานตามจ านวนทตองการ โดยระบวน เวลา สถานทใหแนนอน หรอจะนมนตพระสงฆขณะออกบณฑบาตกได (3.2) เมอพระมาถงพรอมแลว จดธปเทยนบชาพระพทธรปกราบพระพทธรปเสรจแลวหนหนาไปทางพระสงฆกราบ 3 ครง (กราบแบบเบญจางคประดษฐ) แลวอาราธนาศล และรบศล ค าวา “อาราธนา” แปลวา ยนด เปนค าทใชตดตอเกยวของกบพระสงฆ หมายความวา ขอรองใหทานกรณาท าอยางนนอยางน เชน อาราธนาไปสวดมนต อาราธนาศล เทากบขอรองใหทาน ใหศล ค าวา อาราธนาศล 5 มดงน (กรมการศาสนา, 2550:1)

เรมดวยบทนมสการพระรตนตรย นะโม ตสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สมมาสมพทธะสะ (นะโม 3 จบ)(ขาพเจาขอนอบนอมนมสการ สมเดจพระผมพระภาคเจาผเปนพระอรหนต พระองคนน (3 ครง) ค าอาราธนาศล 5 หรอ ค าขอศล 5 มะยงภนเต วสงวสง รกขะนะธายะ ตสะระเน นะสะหะ ปญจะ ศลานยาจามะ (ทานผเจรญ ขาพเจาทงหลาย ขอศล 5 พรอมกบสรณะ 3)

161

ทตยมป มะยงภนเต วสงวสง รกขะนะธายะ ตสะระเน นะสะหะ ปญจะ ศลานยาจามะ (ทานผเจรญ แมนในวาระท 2 ขาพเจาทงหลาย ขอศล 5 พรอมกบสรณะ 3) ตะตยมป มะยงภนเต วสงวสง รกขะนะธายะ ตสะระเน นะสะหะ ปญจะ ศลานยาจามะ (ทานผเจรญ แมนในวาระท 3 ขาพเจาทงหลาย ขอศล 5 พรอมกบสรณะ 3)

( 3.3) รบศลแลวกราบ 3 ครงใหน าเครองทจะถวายสงฆทานนนวางเรยงไวตรงหนาพระสงฆ นงยกมอประนม (ไหวระดบท 1) กลาวน าถวาย ดงน “ขาแตพระสงฆผเจรญ ขาพเจาทงหลาย ขอนอมถวายภตตาหารกบทงบรวารเหลาน แดพระภกษสงฆ ขอภกษสงฆจงรบ ภตตาหารกบทงบรวารเหลาน ของขาพเจาทงหลาย เพอประโยชนและความสข แกขาพเจาทงหลาย สนกาลนานเทอญ” (3. 4) เมอกลาวค าถวายจบ พระจะรบวา “สาธ” ขนพรอมกนแลวจงประเคนของ ประเคนเสรจแลว พระจะอนโมทนาดวยบท ยถา และสพพ พอทานเรมวา ยถา... ผถวายเรมกรวดน า พระวาสพพ... ใหรนน าใหหมด แลวนงประนมมอรบพรไปจนจบ แลวกราบ 3 ครง เปนอนเสรจพธถวายสงฆทาน (4) การถวายผาอาบน าฝน ผาอาบน าฝน คอ ผาอาบน าทถวายพระในเทศกาลกอนเขาพรรษา ผาอาบน าฝนเทยบไดกบผาขาวมาของฆราวาส พระพทธเจาประทานอนญาตพเศษใหพระสงฆรบผาอาบน าฝนไดเฉพาะในฤดฝน โดยใหถวายตงแตวนแรม 1 ค า เดอน 7 ถงวนแรม 1 ค า เดอน 8 หรอวนขน 15 ค าเดอน 8 ซงเปนระยะเวลากอนเขาพรรษา 1 เดอน พธถวายผาอาบน าฝน ปฏบตดงน (4. 1) ผถวายน าผาอาบน าฝน และของบรวาร เชน ธปเทยน สบ รม ยาสฟน ฯลฯ น ามารวมไวทประชมสงฆ ซงจะเปนในอโบสถ หรอศาลาการเปรยญกได (4. 2) เมอพระสงฆลงประชมเรยบรอยแลว ผเปนหวหนาจะกลาวน าตงนโม 3 จบ แลวกลาวค าถวาย ดงน อมาน มย ภนเต วสสกสาฎกาน, โอโฌชยาม, สาธโน ภนเต สงโต, อมาน, วสสกสาฏกาน, ปฏคคณหาต, อมหาก , ทฆรตธ หตาย สขาย ค าแปล ขาแตพระสงฆผเจรญ ขาพเจาทงหลายขอนอมถวายผาอาบน าฝนเหลาน แดพระสงฆ ขอพระสงฆจงรบผาอาบน าฝนเหลานของขาพเจาทงหลาย เพอประโยชน และความสขแกขาพเจาทงหลาย ตลอดกาลนานเทอญ (5) การตกบาตร การตกบาตร คอ การน าขาว และกบขาวใสลงในบาตรของภกษสามเณร จะตกเปนประจ าวนทกวน หรอเฉพาะวนพระ หรอวนใดวนหนงแลวแตก าลงทรพย และก าลงศรทธา การตกบาตรมวธปฏบต ดงน

162

(5. 1) ถอดรองเทากอนตกบาตร ยกเวนอยในเครองแบบ หรอแตงกายใน ชดสากล (5. 2) กอนตกบาตรนยมตงจตอธษฐาน โดยถอขนขาวดวยมอทงสอง นงแบบกระหยง ยกขนขาวเสมอหนาผากพรอมกบกลาวค าอธษฐานวา “ทานทขาพเจาใหดแลว ขอจงเปนเครองน ามาซงความสนไปแหงอาสวกเลสเทอญ” (5. 3) เมออธษฐานแลว ลกขนยนตกขาวใสบาตรอยางระมดระวงโดยไมใหขาวหก หยบของอน ๆ เชน กบขาว ขนม วางลงในบาตรพระทละชน ถาตองการจะถวายดอกไมธปเทยนชายใหสงถวายกบมอพระ หญงรอใหพระปดฝาบาตรกอนแลวจงวางดอกไมธปเทยนไวบนฝาบาตร (5. 4) พนมมอไหวพระภกษหลงจากตกบาตรเรยบรอยแลว และกรวดน าอทศสวนกศลใหแกบรรพบรษหรอผทลวงลบไปแลว วธกรวดน า ใหใชน าสะอาด ใสภาชนะไวพอสมควร มอขวาจบภาชนะน า มอซายประคองรนน าไมใหขาดสาย แลววาบทกรวดน าในใจวา “อท เม ญาต น โหต สขตาโหนต ญาตโย” แปลวา ขอบญนจงส าเรจแกญาตทงหลายของขาพเจา ขอญาตทงหลาย จงเปนสข ๆ เถด แลวประนมมอรบพรจากพระ สวนน าทกรวดเสรจแลวใหน าไปเทลงดน หรอไปรดโคนตนไมใหญนอกบาน หามเทลงกระโถนเพราะน าทกรวดเปนสกขพยานในการท าบญ ถอวาเปนของสง 2) กจกรรมทเกยวกบพธการทางสงคม

กจกรรมส าคญทจดเปนพธการทางสงคม ไดแก (1) ประเพณการบวช ค าวา “บวช” หมายถงการเวนชวคอ เวนจากสงไมดไมงามทงหมด การบวช ม 2 อยาง บวชเณร และบวชพระ การบวชเณร ผบวชตองมอายอยางนอย 7 ป มพระภกษรปหนงเปนพระอปชฌาย การบวชไมจ าเปนตองมพระอนดบ และไมจ ากดสถานทบวช การบวชพระ ผบวชตองมอาย 20 ปบรบรณขนไป ไมเปนโรค 5 โรค คอ โรคเรอน ฝกลาก วณโรค และลมบาหม คนทไมสมควรจะไดบวชลกษณะอน ๆ อกคอ คนเคยตองปาราชก กะเทย คนฆาบดามารดา คนพการ เปนใบ หหนวก ตาบอด ฯลฯ การบวชตามประเพณไทย ถอวาเปนงานมงคล ผทไดรบเชญไปรวมงานบวช ถอวาเปนการไปรวมท าบญกศล จงควรปฏบตดงน (1. 1) แตงกายใหเหมาะสม สภาพ เรยบรอย (1. 2) ไปถงงานกอนเวลา หรอตรงเวลา (1. 3) เมอไปถงงานควรไปพบและท าความเคารพเจาภาพ (1. 4) รวมท าบญกบเจาภาพตามอตภาพของตน

163

(1. 5) นงในทเหมาะสม ไมควรพดคยเสยงดง (1. 6) ไมดมสราหรอของมนเมา (1. 7) ส าหรบเจาภาพ ควรตอนรบแขกดวยอาการยมแยมแจมใส (1. 8) เมอกลบ ควรลาเจาภาพกอน (2) ประเพณการแตงงาน ตามประเพณอนดงามของไทย การแตงงานจะเกดขนเมอบาวสาวไดตกลงยนยอมวาจะอยกนรวมกนฉนสามภรรยา ยอมปฏบตตนตามขนบธรรมเนยมประเพณ และกฎหมายทใชบงคบอยในสงคมนน จากผลทางกฎหมายจะท าใหทงคเกดสทธ และหนาท ทจะตองปฏบตและรบผดชอบรวมกน จะอยครองรกกนรวมทกขรวมสขในบทบาททถกตองตามประเพณนยม และตามบทบญญตกฎหมาย เมอก าหนดวนทจะจดพธการแตงงานเรยบรอยแลว คบาวสาวควรไปแจกบตรเชญดวยตนเอง เพอเปนการใหเกยรต และความเคารพตอแขกรบเชญ ในการเชญแขกผใหญควรมพานส าหรบวางบตรเชญ และควรไปเชญดวยตนเอง การจาหนาซองบตรเชญ ควรเขยนดวยลายมอบรรจง ระบชอนามสกลใหถกตอง ส าหรบผไดรบเชญแลว ควรไปรวมงานเพอเปนเกยรตแกเจาภาพ และควรปฏบตตนดงน (2. 1) ควรแตงกายใหสภาพตามสากลนยม และเหมาะสมกบลกษณะของงาน ถาในบตรเชญก าหนดการแตงกายกแตงกายตามทก าหนด ถาไมมการก าหนดกควรพจารณาแตงกายใหสภาพเรยบรอย ไปถงงานใหตรงเวลา หรอกอนเวลาเลกนอยทก าหนดในบตรเชญ เมอไปถงงาน ควรหาโอกาสไปพบ และท าความเคารพเจาภาพกอนแลวจงไปรวมสนทนากบผอน ควรนงใน ทเหมาะสม ไมนงขางหนาผใหญ (2.2) เมอเดนเขาหองพธ ผานโตะหมบชา ใหยกมอไหวพระกอน การหลงน าพระพทธมนตแกคบาวสาว ตองใหผอาวโสเขาไปกอน และกลาวใหศลใหพร ขณะหลงน าพระ พทธมนต คบาวสาวรบพรดวยการกระดกมอทประนม พรอมกบกมศรษะลงเลกนอย เมอรบน าพระพทธมนตแลว (2.3) ชวยท าบญแกเจาภาพตามอตภาพของตน (2.4) การรบประทานอาหาร ปฏบตตามมารยาทในการรบประทานอาหารแตละแบบ เชน เลยงอาหารแบบบฟเฟต แบบคอกเทล แบบโตะจน และไมพดคยสงเสยงดง หรอสบบหรขณะทผใหญขนไปกลาวอวยพร (2.5) ควรหยบของช ารวยเพยงชนเดยว เมอกลบควรกลาวลาเจาภาพกอน (3) ประเพณการท าบญเลยงพระ การท าบญเลยงพระ แบงเปน 2 ประเภท ค อ การท าบญงานมงคล และ การท าบญงานอวมงคล (3. 1) การท าบญงานมงคล ไดแก การท าบญเลยงพระเพอความสขความเจรญในโอกาสตาง ๆ เชน ท าบญขนบานใหม ท าบญงานแตงงาน ท าบญงานวดเกด เปนตน

164

(3. 2) การท าบญงานอวมงคล ไดแก การท าบญในโอกาสทมเหตไมดไมเปนมงคล เชน การท าบญอทศสวนกศลใหแกผตาย เปนตน การท าบญงานมงคล มระเบยบพธ ดงน - อาราธนาพระสงฆมาเจรญพระพทธมนต เตรยมทตงพระพทธรปพรอมทงเครองบชา โดยตงพระพทธรปไปทางทศตะวนออกหรอทศเหน อ ตกแตงสถานทใหเหมาะสมกบลกษณะของงาน วงดายสายสญจน จดอาสนะ (ทส าหรบพระนง) ใหจดตามจ านวนพระสงฆทนมนตมา ตงภาชนะส าหรบท าน ามนต ตอนรบพร จดธปเทยนทโตะหมบชา อาราธนาศลและรบศล จดเทยนน ามนต (นยมใชเทยนสขาว) - ประเคนภตตาหาร ถวายภตตาหารบชาพระพทธรป ถวายไทยธรรมแดพระภกษสงฆ กรวดน าอทศสวนกศล ประพรมน าพทธมนต สงพระภกษสงฆ การท าบญงานอวมงคล มระเบยบพธ ดงน - พธงานศ พ เปนพธงานเรยงล าดบ ไดแก การอาบน าศพ งานเผาศพ งานฝงศพ และงานลอยองคาร การเคารพศพ เชน การวางดอกไมหนาศพ จดธปเทยน - การท าบญ 7 วน 50 วน หรอ 100 วน เปนการท าบญเฉพาะของเจาภาพ ซงเจาภาพจะเชญแขกหรอไมเชญกได ถาจะจดการฝงศพวนใด ณ ทใด เจาภาพจะออกบตรเชญไปยงแขกตาง ๆ และเจาภาพจะจดการรบแขก ณ ทนน ถาเปนการเผาศพ เจาภาพจะออกบตรเชญโดยการก าหนดวน เวลา และสถานทเผาศพ โดยเจาภาพจดการรบแขก ณ ทนน การเผาศพ งานเกบอฐ และงานฉลองอฐ ตลอดจนงานลอยองคารเปนงานเฉพาะของเจาภาพ (4) ประเพณงานศพ งานศพเปนงานเศราโศก ผทไปงานศพไมวาจะเปนการรดน าศพ สวดศพ เผาศพ ท าบญครบรอบ 7 วน 50 วน หรอ 100 วน พงปฏบตดงน การแตงกาย ถาเปนงานศพทระบการแตงกายกแตงกายตามทระบไวในบตรเชญ และถาเปนงานศพทไมระบการแตงกายใหแตงชดไวทกขแบบเรยบรอยสภาพ การรดน าศพ มวธปฏบตดงน ก. เมอไปถงงานตองเขาไปแสดงความเสยใจกบเจาภาพกอน ข. ในพธรดน าศพ ควรกราบพระพทธรปในหองพธกอนจงเขาไปรดน าศพ โดยเรยงตามล าดบอาวโส ค. กอนรดน าศพตองคารวะศพกอน ในกรณศพเปนพระภกษควรกราบแบบเบญจางคประดษฐ 3 ครง แลวรดน าหอม หรอน าอบโดยเทลงบนฝามอ เสรจแลวใหกราบแบบ เบญจางคประดษฐอก 3 ครง ถาศพบคคลธรรมดาใหคารวะโดยโคงค านบ หรอนงคกเขานอมตวยกมอไหว แลวแตความเหมาะสมของสถานท ทจด และเมอรดน าเสรจแลวคารวะอกหนงครง

165

การสวดศพ มวธปฏบตดงน ก. เมอไปถงงาน แสดงความเคารพเจาภาพ และควรน าพวงหรด หรอพวงมาลยดอกไมสดไปมอบใหเจาภาพเพอวางหนาศพ ซงเปนเครองหมายทแสดงความเสยใจรวมกบเจาภาพ ข. ควรกราบพระพทธรปกอนแลวจงไปเคารพศพโดยใชธป 1 ดอก ถาเปนศพพระใชกราบแบบเบญจางคประดษฐ ศพผอาวโสใชกราบ 1 ครงแบบตงมอ (ไมแบมอ) ศพเดกใชนงพบเพยบในลกษณะส ารวมมอประสาน ควรส ารวมกรยา มารยาทในขณะพระสวด ไมเศราโศกมากเกนไป หรอแสดงกรยารนเรงพดคยเสยงดง หรอสบบหรรบกวนคนขางเคยง ค. นกรณทแขกเปนเจาภาพสวดศพจะตองเปนผจดธปเทยนบชาพระ และเปนผถวายเครองปจจยไทยทานดวยตนเอง ง. กอนกลบ ควรกลาวลาเจาภาพกอน การเผาศพ มวธปฏบตดงน ก. ผทไดรบเชญเปนประธานในพธตองไปถงกอนเวลา เมอเขาไปในบรเวณเมร ซงมศพตงอย ชายควรค านบ หญงควรนอมตวไหวแลวจงเขาไปนงในท ทเจาภาพจดไวใหใน ทาสงบ เมอประธานในพธจดไฟประชมเพลงทกคนลกขนอยางสงบเพอแสดงความเคารพเมอประธานลงจากเมรจงทยอยกนขนไปเผา โดยเรยงล าดบอาวโส ข. น าดอกไมจนทนไปวางไวบนเชงตะกอนเพอเปนการขอขมาศพกอนและหลงวางดอกไมจนทนใหท าความเคารพศพแลวจงลงจากเมร ค. กอนกลบควรลาเจาภาพ (5) ประเพณการทอดกฐนและทอดผาปา ค าวา “กฐน” เปนภาษาบาล แปลวา ไมสะดง ในสมยกอนการตดเยบไตรจวรเปนเรองใหญเนองจากไมมเครองทนแรง เชน จกรเยบผา และไมมรานขายผาส าเรจรป การท าจวร สบง หรอสงฆาฎแตละผนตองอาศยพระสงฆหลาย ๆ รป ชวยกนท าโดยขงผากบไมสะดงใหตงกอนแลวจงตดเยบ ดงนนผากฐนกคอผาทส าเรจขนไดเพราะอาศยไมสะดง และถงแมในปจจบนการท าไตรจวรจะไมตองอาศยไมสะดงแลวกตาม แตชอของผาชนดนกยงคงเรยกวา ผากฐน อยอยางเดม ค าวา “ทอดกฐน” หมายถง การน าผากฐนไปวางไวตอหนาพระสงฆอยางนอย5 รป โดยมไดตงใจ จะถวาย ใหแกพระ รปใดรปหนง สดแทแตพระสงฆทานจะมอบหมายกนเอง (กรมการศาสนา,2550:25) ประเพณการทอดกฐน มหลกปฏบต ดงน (5. 1) ก าหนดระยะเวลาทอดกฐน เรมตงแตวนแรม 1 ค า เดอน 11 ถงวนขน 15 ค า เดอน 12 จะทอดกอน หรอหลงจากนไมได สวนจะเปนวดใดในชวงระยะเวลาดงกลาว ขนอยกบความสะดวกของเจาภาพ และทางวด

166

(5. 2) วดหนงๆ จะรบการทอดกฐนไดเพยงครงเดยวตอปเทานน (5. 3) วดทจะรบกฐน จะตองมพระภกษสงฆอยจ าพรรษาในวดนนตลอด 3 เดอน โดยไมขาดพรรษา และผากฐนจะถวายแกพระสงฆทจ าวดอยตลอดพรรษาเทานน (5. 4) ผเปนเจาภาพทอดกฐนจะเปนบรรพชต หรอฆราวาสเพศใดๆ กได ถาเปนบรรพชต ตองเปนบรรพชตตางวดกน ( 5.5) เครองกฐนประกอบดวย ผากฐน เครองบรวารกฐน เชน ภาชนะส าหรบเกบน า โตะ ต จาน ชาม ชอน เครองก าเนดไฟฟา ยาประจ าบาน ฯลฯ (5. 6) การถวายกฐน นยมน าผากฐนและบรวารไปจดเตรยมไวทอโบสถ หรอศาลาการเปรยญซงใชเปนสถานทประกอบพธ เมอพระสงฆนงเรยบรอยแลว เจาภาพจดธปเทยนบชา พระรตนตรย แลวกลบมานงยงทจดไว จากนนพธกรกลาวค าอาราธนา และรวมกนรบศล (5. 7) เจาภาพถวายผากฐน โดยยกผาไตรวางบนแขนทง 2 นงคกเขาประนมมอ หนไปทางพระพทธรป กลาวค าบชาพระรตนตรยตงนะโม 3 จบ จากนนหนหนามาทางพระสงฆกลาวค าถวายผากฐน แลวน าไตรกฐนประเคนใหแกพระภกษรปใดรปหนงหรอจะวางไวตรงหนาทานเฉย ๆ กได ตอจากนนผมารวมพธชวยกนถวายเครองบรวารแดพระภกษสงฆทกรป พระสงฆจะสวดอนโมทนา (5. 8) เจาภาพ และผรวมงานกรวดน าอทศผลบญแกสรรพสตวรวมโลก เปนอนเสรจพธ (6) การทอดผาปา ผาปาหมายถง ผาไมมเจาของ วางทงอยตามปา ปาชา หรอพาดอยตามกงไม ประเพณทอดผาปามมาแตครงพทธกาลมหลกการปฏบตดงน (6. 1) การทอดผาปาไมจ ากดเวลา ทอดไดตลอดป และจะทอดกครงกได แตตองมผาบงสกลอยางนอย 1 ผน (6. 2) เครองบรขารอน ๆ ทจะน ามาทอดจะตองไมขดกบพระธรรมวนย เชน การทอดผาปาหนงสอ (6. 3) การทอดผาปาเปนสงฆทานไมเจาะจงวาจะเปนภกษสงฆรปใดจะเปนผรบ (6. 4) การทอดผาปาจะท าเปนสวนตวหรอรวมกนหลายคนเปนผาปาสามคคกได โดยรวมกนตดกงไม น าไปปกทศาลาการเปรยญ หรอกฏ แลววางผาบงสกลตลอดจนเครองบรวารอน ๆ วางไวบนกงไม (6. 5) การท าพธทอดผาปา จะท าบนศาลาการเปรยญ หรอกฏ โดยเจาภาพจดธปเทยนบชาพระรตนตรย แลวกลาวค าถวายผาปาเมอกลาวค าถวายผาปาแลวเปนอนเสรจพธเจาภาพเดนทางกลบได

167

(7) ประเพณการรดน าผใหญ ประเพณรดน าผใหญเปนประเพณทดงามและเกาแกของคนไทย นยมท ากนในวนสงกรานต วนขนปใหม วนครบรอบวนเกด 60 ป 72 ป 84 ป การรดน าเปนการแสดงความเคารพเทดทนใหความส าคญแกผอาวโส (งามพศ สตยสงวน,2544:25) การปฏบตตนในการไปรดน าผใหญ มดงน (7. 1) ผรดน ามอาวโสนอยกวาผรบน า (7. 2) แตงกายสภาพเรยบรอย เพอแสดงความเคารพผใหญ (7. 3) ควรน าน าอบไทยไปรดน า และอาจมของขวญวางบนพานเพอมอบแดผใหญ เชน ผาเชดตว ผานง ฯลฯ (7. 4) ถาผใหญนงเกาอ ผรดน าควรคกเขา และท าความเคารพผใหญดวยการไหว 1 ครงกอนน าน าอบจากพานมารดบนมอผใหญแลวนอมรบค าอวยพร (7. 5) ขณะรบพรจากผใหญควรประนมมอ เสรจจากการรบพรจงไหวอก 1 ครง แลวจงยนของขวญใหผใหญรบไป และไหวอก 1 ครง กอนลากลบ (7. 6) ถาผใหญนงกบพน ผรดน าควรนงพบเพยบใชวธหมอบกราบ 1 ครงแบบตงมอ (8) งานเลยงสงสรรค งานเลยงสงสรรคเปนงานทจดขนในโอกาสตาง ๆ เชน งานแตงงาน งานวนเกด งานท าบญขนบานใหม หลงจากเสรจพธจะมการรบประทานอาหารรวมกน ซงจะมการเลยงอาหารกนหลายรปแบบมทงการเลยงอาหารแบบไทย การเลยงอาหารแบบจน และการเลยงอาหารแบบตะวนตก เพอการวางตนไดเหมาะสม ควรศกษาท าความเขาใจงานเลยงลกษณะตางๆ ดงน (งานพศ สตยสงวน,2538:35) การเลยงอาหารแบบไทย การเลยงอาหารแบบไทยอาจแตกตางกนไปตามแตละวฒนธรรมของสงคมนน ๆ ซงมลกษณะดงน ก. การนงกบพน และจดส ารบเปนรายบคคล การเลยงแบบนนบวาสนเปลองมาก เพราะอาหารส ารบหนง ๆ ตองมอาหารคาว หวานหลายอยาง อยางละ 1 ท หรออาจแยกเปนส ารบคาว 1 ส ารบ อาหารหวาน 1 ส ารบ อาหาร ทจดลงส ารบตองตกใหพอด ถาตกนอยไปจะไมนาด การเลยงอาหารในลกษณะนนยมจดในงานเลยงพระตามตางจงหวด และในพระราชฐาน ข. การนงกบพนรวมกนเปนวง การเลยงแบบนเปนทนยมของประชาชนมาก เพราะไมตองล าบากในการหาโตะ เกาอ เพยงแตถพนใหสะอาดหรอปเสอกพอ แตไมควรจดใหวงกวางจนเกนไปเพราะจะตกอาหาร

168

ไมถง ในชาม อาหารควรมชอนกลางเพอใชตกอาหาร และแตละคนจะมจานเฉพาะตว 1 จาน อาหาร ทจดในวงหนง ๆ มกจะมอยางละ 1 ท เมอเสรจจากการรบประทานอาหารคาวแลวใหยกอาหารทเหลอออกไป แลวน าอาหารหวานมาตงแทน ค. การเลยงอาหารแบบนงโตะ งานเลยงอาหารแบบนนยมจดกนในหมคนจนแตคนไทยจ านวนมากกรบเอาวฒนธรรมแบบนมาใชจดงานในโอกาสตาง ๆ เชน การจดงานแตงงาน การพบปะสงสรรค งานคลายวนเกด เปนตน หลกในการปฏบตส าหรบการเลยงอาหารแบบจน มดงน - จดใหนงโตะกลมเปนโตะๆ ประมาณ 6-10 คน อาหารทเสรฟจะเสรฟเปนจานๆ อาหารชนดแรกทละอยาง อยางละ 1 ทเทานน ซงทกคนตองรบประทาน ถาเสรฟอาหารจานตอไปคนเสรฟจะถอนอาหารจานเดมทนท เปนอยางนจนจบรายการอาหารประมาณ 8-10 อยาง - ขณะรบประทานอาหารจะใชตะเกยบในการหยบอาหารแทนชอน และใชชอนในถวยใบเลกตกน าแกง ดงนนบนโตะจะมถวยใบเลก ชอน และตะเกยบประจ าแตละทนง - หลงจากใชตะเกยบหยบอาหาร ใหวางตะเกยบพาดไวกบปากชามสวนตว การเลยงอาหารแบบตะวนตก ปจจบนประชาชนชาวไทยมการตดตอคบหาสมาคมกบชาวตางประเทศ โดยเฉพาะชาวตะวนตกจ านวนมาก เชน มการตดตอในดานธรกจอตสาหกรรม เกษตรกรรม การไปฝกอบรม การไปดงานในตางประเทศ โครงการแลกเปลยนเยาวชนนานาชาต เปนตน เพอการวางตนไดอยางเหมาะสม จงควรท าความเขาใจ และรจกงานเลยงอาหารแบบตะวนตกในรปแบบตาง ๆ ดงน ก. การเลยงอาหารแบบบฟเฟต (Buffet) การเลยงอาหารแบบบฟเฟตเปนการเลยงทนยมกนมาก โดยเฉพาะอยางยงถามแขกตงแต 30 คนขนไป เพราะเปนการเลยงทสะดวกสบายส าหรบผเชญ และผรบเชญ มหลกการปฏบตดงน - จดอาหารคาวหวานไวบนโตะ วางชอน สอม จานไวหวโ ตะ เมอจะตกอาหารจะตองหยบจานกอน และเดนตกอาหารทตองการไปเรอยๆ เปนแถวตอกนไปแลวน าอาหาร ทตกไปนงรบประทานยงโตะทจดไวใหนง - ตกอาหารแตพอรบประทาน ถายงไมอมกไปตกอกได จะตกกครงกไมถอเปนการผดมารยาทแตอยางใด และตองเขาแถวตามล าดบกอนหลงไมเบยดเสยดหรอแยงกนตกอาหาร - ไมตองหยบจานใหผอน งานเลยงแบบนทกคนตองชวยตวเองอยแลว - เมอรบประทานเสรจแลว และเสรจสนพธในงานตองหาทางขอบคณเจาภาพกอนกลบ

169

ข. การเลยงอาหารแบบคอกเทล (Cocktail) การเลยงอาหารแบบคอกเทลนยมจดเลยงเกยวกบการตอนรบชาวตางประเทศทแวะมาเยยมเยยน หรอเลยงเนองในวนส าคญ ๆ วนมงคลสมรส งานพบปะสงสรรค เปนตน มหลกการปฏบต ดงน - ก าหนดเวลาเลยงอาหารตงแตเวลา 18.00 น. ถงเวลา 21.00 น. อาหารทจดเลยงเปนอาหารเบา ๆ ทงคาว และหวาน ซงเนนไปทางอาหารประเภทเครองดม เชน เหลา เบยร น าอดลม และกบแกลม (ออเดรฟ) เทานน ภาชนะทใชนอยมาก ไมตองมชอน สอม หรอมดแตอยางใด เพราะอาหารคาวและหวานจะจดไวเปนโตะ อาหารจดเปนค า ๆ มไมเสยบไวสะดวกแกการรบประทานมาก - แขกทมารวมงานไมมการนงโตะเหมอนงานเลยงอน ๆ ตองใชวธเดนไปเดนมาพรอมกบรบประทานอาหารไปดวยเพอพดคยกนตามอธยาศย การเสรฟเครองดมจะมผถอมาเสรฟโดยมเครองดมหลายชนดอยในถาดใหเลอกหยบตามใจชอบ - เมอไดรบเครองดม และจบเครองดมแลวจะเดนไปหยบอาหารวางทจดไวบนโตะตรงกลางหอง อาหาร จะมไมเสยบเปนค า ๆ เพอสะดวกแกการรบประทาน เมอรบประทานเสรจอยาทงไมลงบนพนเปนอนขาด การหยบออเดรฟรบประทานครงละ 1 ไมเทานน และควรเดนไปเรอยๆ วนรอบโตะจนพอใจ

สรปทายบท มารยาทไทยเปนวฒนธรรมประจ าชาตประการหนงทชาวไทยทงหลายควรจะสบทอดมรดกนไว เพอแสดงถงความเปนเอกลกษณของชาต และยงเปนเสนหอยางยงแกผปฏบตเอง จงถอเปนเรองทนกศกษาทก าลงอยในวยทเตรยมตวสสงคมการท างาน ควรท าความเขาใจ ศกษาเรยนร และฝกปฏบตเพอมกรยา มารยาททงดงาม เหมาะสมกบการใชชวตในองคกร หนวยงาน ดงนน การท าความเขาใจและการปฏบตตนทถกตองเหมาะสม จงเปนสงจ าเปนทจะชวยใหคนไทยอยในสงคมรวมกนภายใตกฎเกณฑทางสงคมทสะทอนในรปแบบจารตประเพณทสวยงาม สงผลใหมคณภาพชวตทด มเอกลกษณของความเปนชาตไทยดวย

170

ค าถามทายบท

จงตอบค าถามตอไปน 1. จงอธบายความหมายของค าตอไปน 1.1 กจกรรมทางสงคม 1.2 มารยาท 1.3 การสมาคม 2. จงระบวธปฏบตตนตามกจกรรมทางสงคมตอไปน 2.1 การไหวพระสงฆ 2.2 การถวายของแดพระภกษสงฆ 3. จงอธบายหลกปฏบต ตนในการรบประทานอาหารแบบนงโตะ 4. จงอธบายมารยาทในการแนะน าบคคลใหรจกกน 5. จงบอกมารยาทในการชมกฬา 6. จงบอกมารยาทในการดมน าชากาแฟ 7. การไหวเปนการแสดงความเคารพและเปนวฒนธรรมอนดงาม การไหวบดา มารดา มอะไรบาง และไหวอยางไรจงอธบาย 8. ความรเรองมารยาทและการสมาคมมประโยชนและพฒนาคณภาพชวตนกศกษาดานใดบาง จงอธบาย

บทท 6 การท างานเปนทมทสงผลตอการพฒนาคณภาพชวต

การ ท างานในองคกร หรอหนวยงานใหมประสทธภาพ สงทผบรหารทกหนวยงานตองใหความส าคญ คอ การท างานรวมกนของบคลากรในองคกร ทตองท างานรวมกนในลกษณะทมงาน มนษยในสงคมไมสามารถอยคนเดยวได วถชวตความเปนอยตองพงพาอาศยผอน เพราะธรรมชาตของมนษยจะมความสามารถแตกตางกน การท างานรวมกนทเรยกวา “ทมงาน” จงมความส าคญ ทมทดจะสรางประสทธภาพในการท างาน ท าใหองคกรพฒนากาวไปสความส าเรจตามจดมงหมายได

1. ความหมายของทม วราภรณ ตระกลสฤษด (2549:2) ทม (Team) ความหมายโดยทวไปคอ บคคลทท างานรวมกน มการประสานงานระดมความคดแลกเปลยนความคดเหน ดวยการรวมตวกนพงพาอาศยกน เพอใหงานส าเรจ ทมงาน หมายถง กลมจ านวนมากมทกษะทเสรมกน มาท างานรวมกนโดยมวตถประสงครวมกน มเปาหมายของผลงานและความรบผดชอบ วราภรณ ตระกลสฤษด (25 49:2) ใหความหมายวา ทม หมายถง บคลทท างานรวมกน โดยเปน ทรวมของบคคลหลายฝาย หลายหนาทซงจ าเปนจะตองอาศยความรวมมอ รวมใจกน (Collaboration) ท างานใหประสบผลส าเรจตามวตถประสงคทตงไว สรพร พงพทธคณ (2550:60) นยามความหมายทมคอ กลมบคคลทประสานกนในกลมท างานรวมกน รวมตวกน ตองพงพาอาศยกน ใกลชดสนทสนม ผกพนกน มความพยายามในการท างานใหส าเรจรวมกน จากค าจ ากดความขางตน สรปไดวา ทม คอ การรวมตวกนของกลมบคคลทมเปาหมายรวมกนในการท าสงใดสงหนงรวมกน ดวยความผกพนทลกซงจากการรวมคดปฏบตดวยความเตมใจเพอความส าเรจลลวงของงาน

2. ความส าคญของการท างานเปนทม ความส าคญของการรวมตวเพอท างานเปนทมดวยกนนน เปนเพราะความเชอทวา มนษยแตละคนมความร ความสามารถแตกตางกน อกทงความร ความสามารถและศกยภาพในตวบคคลมขอบเขตทจ ากด จงตองมการรวมกนเพอน าจดด จดเดน ความร และความสามารถทแตกตางกนในสวนทดทสดของแตละคนมารวมกนท างานใหบรรลเปาหมายของทม ซงมความส าคญดงน

172

1 ) เพอรวมกนแกปญหา 2 ) เพอผลประโยชนทงสวนบคคล และสวนรวม 3 ) เพอตอบสนองความตองการทางจตใจ คอ (1) ความตองการใฝสมพนธ (2) ความตองการความปลอดภย (3) ความตองการยกยองนบถอ (4) ความตองการพฒนาตนเอง 4 ) การจดระบบในการท างาน ไดแก การจดท าสงตอไปน (1) ก าหนดวตถประสงค และวางเปาหมาย (2) ก าหนดหลกเกณฑ หรอขอตกลงในการท างาน (3) เตรยมทรพยากรทเกยวของ 5) ขนตอนการท างานอยางเปนระบบ มระเบยบ ไดแกการปฏบตดงน (1) ท าความเขาใจกบจดมงหมาย กระบวนการ หรอปญหารวมกน (2) รวบรวมขอมลทเกยวของวเคราะหขอมล วเคราะหงาน (3) อธบาย และแสวงหาวธการจดการ หรอแกไข (4) ตดสนใจรวมกนในการเลอกวธการทดทสด (5) วางแผน และก าหนดบทบาทหนาทผรบผดชอบ (6) ก าหนดวธการตดตาม และประเมนผลทกระยะ

ขนตอนการท างานเปนทมสามารถสรปเปนแผนผงไดดงน

ภาพท 52 ขนตอนการท างานเปนทม (ทรงสร วชรานนท และคณะ, 2551:28) การประเมนผล ปรบปรง และพฒนา เปนสงสะทอนใหเหนผลการด าเนนงานเพอปรบปรงเมอพบขอบกพรอง และพฒนาเพมประสทธภาพใหมากขน

จดระบบการท างาน

ประเมนผล ปรบปรง

และพฒนา

ขนตอนด าเนนงาน

อยางเปนระบบ

ลงมอท างาน

173

2.1 การท างานเปนทมชวยท าใหเกดพลงกลม สมาชกในทมตองมการประสาน และรวม พลงรวมกน โดยน าความร ความสามารถ ความเชยวชาญของทกคนในทมออกมาใชใหเกดประโยชนในการปฏบตงาน หรอการตดสนใจแกไขปญหาตาง ๆ ของทม ซงจะกอใหเกดพลงของทมทเหนอกวาผลงาน หรอความรของบคคลแตละคนทเรยกวาเกด Assembly Effect Bonuses ท าใหการท ากจกรรมของทมประสบความส าเรจ และชวยพฒนาความร สมรรถภาพของทมใหเกดขน(วราภรณ ตระกลสฤษด,2549:14) การรวมพลงกลม มผลงานมากกวางานสวนบคคลแตละคนรวมกน เนองจากการผสมผสานความร เพอท างานรวมกนทเกดขนนนเปนการคดสรรประสบการณ และความรของแตละคน ดวยเหตนเอง พลงของกลมทเกดขนจงเปนปรากฏการณทคดสรรแลว จงมคณคามากกวาการน าประสบการณของแตละคนมารวมกน แตไมไดมการผสมผสานประสบการณรวมกนท างาน อาจกลาวไดวา พลงงานจากการประสานพลงของสมาชกของกลมทงหมดจะมมากกวาการน าความร ความสามารถทแตละคนมมารวมกน ตวอยาง ผลของการเรยนรและท างานเปนทมทมกพบไดเสมอ คอ การแขงขนกฬา ซงจะพบวานอกจากความสามารถสวนบคคล อนไดแก ทกษะ และเทคนคของผรวมทมแตละคนแลว หากทมสามารถเลน “เขาขา” กนไดด จะท าใหการแขงขนครงนนไดผลดเยยม สงนเปนผลมาจากการเรยนรรวมกนของทมทงทม เมอใดกตามทผลรวมทไดรบจากสมาชกทกคนในทมมมากกวาผลรวมทเกดจากผเลนกฬา หรอผปฏบตงานแตละคน เราจะเรยกวา ไดเกดพลงของกลม ( Synergy) ขน ในทมทมการเรยนรรวมกน สมาชกแตละคนไมจ าเปนตองสละประโยชน หรอเปาหมายสวนตว หรอไมตองอทศก าลงเพอวสยทศนของทม เพราะการมวสยทศนรวมกน ( Shared Vision) นน สมาชกทกคนไมจ าเปนตองเหนพองตกลงตามกนหมด แตสงทส าคญ คอ สมาชกทกคนตองเปดเผยความคดเหนของตนเอง และใชความคดเหนทแตกตางกนนนมาชวยสรางความเขาใจ และเพมสมรรถนะในการท างาน การท างานเปนทม เปนการประสานความสมพนธระหวางสมาชกทมารวมตวกนในการท ากจกรรมรวมกน เพอใหบรรลตามเปาหมาย ตรงตามวตถประสงค หรอตรงตามความตองการของกลมนนเอง โดยการรวมมอ รวมแรง รวมใจ มความสามคคกน และตองมการบรหารจดการในการท างานเปนทมใหด และมประสทธภาพ ซงเปนปจจยส าคญทจะชวยใหทมสามารถท างานออกมาไดเปนอยางด กลาวคอ ทมสามารถรวมกนท างานใหบรรลผลของงานทท ารวมกนตามจดมงหมาย 2.2 องคประกอบทส าคญของการท างานเปนทม องคประกอบทส าคญของการเปนทมม 4 ดานไดแก ผน า( Leader) จะตองมคณลกษณะ ทด(Good Leader) และมความเปนผน า (Leadership) คอ ฉลาด มลกษณะเปนผใหญ มเหตผล มแรงจงใจ ใฝสมฤทธ และมมนษยสมพนธทดเขากบสมาชกหรอเพอนรวมงานไดด มความเปนกนเองมน าใจ มความเสยสละ และยดหลกของมนษยสมพนธ สมาชก( Member) ควรมคณลกษณะมความ

174

เตมใจในการท างาน มทกษะในการท างาน มมนษยสมพนธทด งาน (Task) ทมงานจะตองจดสรรงานไดลงตว คอ ก าหนดเปาหมายของงานใหชดเจน ก าหนดวน เวลาการปฏบตงานหรอก าหนดงานแลวเสรจ วนเวลาไดแนนอน ระบบ( System) ผน าจะตองจดระบบงานใหด คอ ก าหนดเปาหมายหรอวตถประสงคของงานใหชดเจน แบงงานตามหนาทและความรบผดชอบ จดระบบบรหารงานแบบจดการคณภาพรวม จดใหมการประชมตามวน เวบา มระบบการประเมนทด นอกจากนแลวผรวมทมทดตองมองคประกอบในการท างานรวมกนคอ(ประดนนท อปรมย,2551:8) 1) มเปาหมายรวมกน สมาชกทกคนในทมจะตองมเปาหมาย กลาวคอ มการรบร ทราบถง แนวความคดเกยวกบวตถประสงค คอ การมงใหทกคนในทมชวยกน รวมมอ รวมแรง รวมใจกนด าเนนกจกรรม ตางๆ ใหประสบความส าเรจตรงตามเปาหมาย 2) การยอมรบนบถอกน การรวมกลมกนท างานเปนทมภายใตความเชอทวาทกคนในทมมความรความสามารถแตกตางกน และหวงวาหากไดมการน าความแตกตางของทกคนในทมมาใชนาจะท าใหงานของทม หรองานกลมนนมคณภาพด คอ เปนงานทสามารถดงเอาศกยภาพ หรอความสามารถของ ทกๆ คนทมอยมาใชใหเปนประโยชนตองานสวนรวม โดยมการยอมรบดงน (1) คนแตละคนมความรความสามารถไมเหมอนกน (2) ยอมรบในความแตกตางของมนษย ไดแก ความแตกตางทางความคด อารมณ ความรสก ความเขาใจ (3) ยอมรบในศกดศรของความเปนมนษย ทตองการเอาใจใส 3) ความรวมมอพรอมใจในการท างาน ทกคนในทมลวนมความส าคญเทาเทยมกนหมด งานกลมของเรามอาจท าส าเรจไดเพยงล าพงแคความสามารถของคน คนเดยวเทานน หากตองอาศยความรวมมอ รวมแรง รวมใจของสมาชกทก ๆ คนในการระดมความคด ชวยกนแสดงความคดเหนอนจะเปนประโยชนในการวาง แนวทางการท างานรวมกน 4) แบงงานกนท าตามความรความสามารถ การแบงงานกนท า งานถอเปนหวใจส าคญของการท างานเปนทม ฉะนนการแบงงานกนท าควรยดหลกการแบงตามความร ความสามารถ และความพงพอใจ การมอบหมายงานจงขนอยกบความรความสามารถทบคคลนน ๆ มอยในตว ผน าทมควรเปนผรจกคนเคยกบสมาชก เพอจะไดรวาใครเปนอยางไร ใครชอบงานแบบไหน ใครถนดท างานประเภทใด เพอทไดมอบหมายงาน และหนาทความรบผดชอบไดตรงตามความรความสามารถของบคคลผนน

175

5) ความรบผดชอบ ความรบผดชอบถอเปนหวใจส าคญอกประการหนงของการท างานรวมกน เพราะความรบผดชอบของแตละคน หมายถงความส าเรจของทม สมาชกในทมจะตองรจกบทบาทหนาทของตนเองตอกลมสมาชกโดยรวม และยงตองมความรบผดชอบตอตนเอง 6) ความเขาใจซงกนและกน ความผกพนตอกน ความเขาใจซงกนและกน ชวยใหสมาชกในทมมความผกพนกน เขาใจกน เรยนรความแตกตางกนและกน จะชวยใหการท างานมประสทธภาพสงขน 2.3 ลกษณะทมทด คนทกคนลวนมความส าคญ งานของทมกเชนกน ตองอาศยความรวมมอ รวมใจของสมาชกทกๆ คน ระดมความคด ชวยกนแสดงความคดเหนอนเปนประโยชนและบรรลวตถประสงค ตองมทมงานทแขงแกรง หรอลกษณะทมทด จงมนกวชาการใหความส าคญของลกษณะทมทด ดงน วราภรณ ตระกลสฤษด(2549 :31) ใหความส าคญของทมงานทดตองมลกษณะดงน 1) มเปาหมายททกคนรและเขาใจ ในเปาหมายของทมรวมทงจะตองทมเทความพยายามใหบรรลผลส าเรจ เปาหมายนบเปนเรองส าคญ แมกระทงส าหรบคนทท างานตามล าพงกตาม ยงเมอตองท างานรวมกบผอนแลว เปาหมายยงเปนสงทจ าเปน เพราะจะท าใหพฒนาการของทมด “มน าหนงใจเดยวกน” 2) การแสดงออก สมาชกในทมงานแตละคนมสทธจะแสดงออกไดอยางเสร อกทงแตละคนมสทธทจะไดรบฟงและตบสนองอยางเขาใจกน รบฟงความคดเหนซงกนและกน การท าเชนน เพอใหเกดความมนใจเรองราวตางๆ ไดอยางทะลปรโปรง 3) ความคดเหนทสอดคลอง มประสทธภาพ ตองหาแนวทางท าใหสมาชกในทมงานมความคดเหนทสอดคลองกนเปนเอกฉนท รวมทงตองทดสอบทมงาน พยายามลงมตใหไดขอสรปทดทสดส าหรบการปฏบตงาน โดยไมสรางความกดดนใหสมาชก 4) ความไววางใจ สมาชกในทมจะตองไววางใจซงกนและกน สามารถเลาเรองตางๆ ไดอยางสบายใจ เพอใหเพอรวมทมไดทราบรายละเอยดทไมควรเปดเผย ใหคนนอกทมไดรบฟง และแตละคนยงมเสรภาพในการแสดงความคดเหนรวมกน อทย บญประเสรฐ (2539 :15) ไดอธบายถงพลงและความสามารถของทมทดตองมองคประกอบในการบรหารจดการทมดงน 1) ควรก าหนดขอบเขตหนาทความรบผดชอบ โดยการแบงงานกนท าตามความร ความสามารถทแตละบคคลมความถนด มความเชยวชาญตามความพงพอใจในการท างานเปนกลม หรอเปนทมนนจ าเปนตองก าหนดหนาทรบผดชอบ และเปนทยอมรบกนในทกองคกรวาการท างานจะมประสทธภาพสงทสด หากสมาชกของกลมมสวนรวมในการเสนอความคดเหน การแกปญหา และอปสรรครวมกน

176

2) จ านวนสมาชกในทมตองมจ านวนพอเหมาะ ไมควรมมากจนเกนไป เนองจากขนาดของกลมทใหญมากขนเทาใด ความผกพนภายในกลมจะยงลดนอยลงมาเทานน โดยทวไปทมงานจะมสมาชก 3-7 คน มการแลกเปลยนความรทกษะประสบการณซงกนและกนไดอยางทวถง การท างานเปนทมอาจแบงขนาดของกลมทท างานไดดงนคอ กลมขนาดเลกมสมาชกประมาณ 1-5 คน กลมขนาดกลางมสมาชกประมาณ 7-8 คน และกลมขนาดใหญมสมาชกประมาณ 11-15 คน 3) มการก าหนดระยะเวลา ( Time and Deadlines) มการศกษาวจยจนไดขอสรปวาพฤตกรรมในการท างานของบคคลจะขยนขนแขงท างานอยางเตมท ขนอยกบการก าหนดระยะเวลาขดเสนตายใหงานส าเรจ ดงนนในการท างานรวมกน ควรมการก าหนดขอบเขต หรอระยะเวลาใหแนชดเพอเปนกรอบหรอแนวทางในการท ากจกรรมรวมกนอยางมเปาหมายทชดเจนมากยงขน 4) ความสามารถในการแกปญหา มความสมพนธในทางบวกกบการเรยนรเปนทม และผลงานของทม กลาวคอ สามารถจดการแกปญหาในทมไดด การเรยนรในทมและผลของทมจะประสบความส าเรจสงเชนเดยวกน 5) การเรยนรเปนทม จะชวยสนบสนนใหเกดความสมพนธสวนบคคลเพมขน (Interpersonal Understanding) และชวยสงเสรมใหเกดทกษะในการแกปญหา ( Proactively in Problem Solving) ดวยเหตนสมาชกในทมจงจ าเปนตองมการเปดใจเรยนรทจะเขาใจเพอนในฐานะสมาชกของกลมทเปนสวนหนงของทม โดยสรางความคนเคยใหมความใกลชดสนทสนมตอกน เพอจะไดเกดความรก ความผกพน มความรสกเขาใจเปนน าหนงใจเดยวกน อนจะน าไปสความสามคครวมแรงรวมใจกนท างาน จะเหนวา การท างานเปนทมมความส าคญในทกองคกร การท างานเปนทมเปรสงจ าเปนส าหรบการเพมประสทธภาพและประสทธผลของการบรหารงาน การท างานเปนทมมบทบาท ทน าไปสความส าเรจของงานทตองอาศยความรวมมอของกลมสมาชกเปนอยางด เพอสนองความส าเรจไดอยางแทจรง

3. การพฒนาตนเองในการเปนผน า ผตามทด เมอรวมกลมกนท างานแลว จะตองมการเลอกสมาชกในทมเพอท าหนาทบทบาทของตนเอง โดยจะตองมการเลอกหวหนากลม หรอรองหวหนากลม มเลขากลม ทเหลอคอสมาชกกลม ค าวา “ผน า” (Leadership) คอ บคคลทท าใหองคกรประสบความกาวหนา และบรรลความส าเรจโดยเปนผทมบทบาท แสดงความสมพนธระหวางบคคลทเปนผใตบงคบบญชา นอกจากนยงมค าทใกลเคยงกน คอ ค าวา “ความเปนผน า” หมายถง ความสามารถทจงใจใหบคคลอนปฏบตตามใหบรรลตามเปาหมาย ทวางไว

177

3.1 การพฒนาตนเองในการเปนผน าทด 1) ความหมายของผน า มผใหความหมายของผน าดงตอไปน วราภรณ ตระกลสฤษด (2549 :106) ผน า ตรงกบภาษาองกฤษวา “ Leader” คอบคคล ทไดรบต าแหนงเปนหวหนาของกลมหรอส านกงาน กต ตยคคานนท ( 2546:215) ผน า คอ ผทมศลปะทสามารถมอทธพลเหนอคนอน และแนะน าบคคลเหลานน โดยไดรบความไววางใจ และเชอใจอยางเตมทพรอมทงใหความเคารพนบถอ ใหความรวมมอ และมความมนใจในตวผน าอยางจรงจง วราภรณ ตระกลสฤษด (25 49:110) ไดอธบายความหมายของค าวา “ผน า” ไวดงน ผน า คอ บคคลทไดรบการแตงตง หรอไดรบการยกยองขนเปนหวหนา และเปน ผตดสนใจ เนองจากเปนผมความสามารถในการปกครองบงคบบญชา และจะพาผใตบงคบบญชา หรอหมชนไปในทางด หรอทางชวได ผน า คอ ผทมความรเรองใดเรองหนง อนเปนทตองการในการด าเนนงานของกลม และสามารถใชความรนนชวยใหกลมบรรลวตถประสงคไดในสถานการณใดสถานการณหนง ผน าท ากจกรรมทเกยวกบการสรางอทธพลตอผอยใตบงคบบญชา เพอกอใหเกดความหมายในการด าเนนงานใหบรรลถงวตถประสงค โดยอาศยคน หรอผอยใตบงคบบญชา ดงนน ผน าจะตองเปนบคคลทเกยวของกบสงทมความส าคญ 2 อยางคอ 1 งาน ( Task) 2 ความสมพนธ กบบคคล (Relationship) ดงนน ผน า หมายถง บคคลทมความรความสามารถ กลาคด กลาตดสนใจ และเปนผทสามารถน าทมหรอกลมไปสจดหมายขององคกรไดอยางมประสทธภาพดวยความไววางใจ เชอถอจากผใตบงคบบญชาและบคคลรอบขาง 2) คณลกษณะของความเปนผน า (ทรงสร วชรานนท และคณะ,2551:101) โดยการน าค าวา “Leadership” มาอธบาย ดงน L = Love - ผน าตองมความรกบคคลอน ความรกจะชวยใหผน าม ความกลา และพรอมทจะเสยงในการตดสนใจท าเพอ ผอนไดปรารถนาใหผอนมความสข E = Education, Experience - ผน าตองเปนผมการศกษา และมประสบการณเพยงพอ แกการเปนผน า ยงศกษามากเทาไรยงแกไขสถานการณ ไดมาก A = Authority - ผรจกใชอ านาจ

178

D = Decisiveness - ผน าตองกลาทจะตดสนใจ หรอกลาทจะเผชญกบ เหตการณตาง ๆ

E = Education - ผน าคอ ผทมความร ไดรบการศกษาอบรม R = Responsibility - ผน าตองมความรบผดชอบทงตอภารกจทตองท า ใหเสรจ และตอผอยใตบงคบบญชา S = Sincerity Sacrifice - ผน าตองรจกเสยสละเพอผอนดวยความจรงใจ และเตมใจ H = Honesty Harmonize - ผน าตองซอสตยตอหนาท และตอผอน ตลอดจน สามารถสรางความสามคคกลมเกลยว และประสานงาน จนเกดความเปนปกแผนทงดานการงาน และดานบคคล I = Intellectual Capacity - ผน าตองเปนผมสตปญญาเฉลยวฉลาดรอบคอบ มปฏภาณไหวพรบ และมองการณไกล P = Personality - ผน าคอผทสามารถท าใหคนอนเชอถอและไววางใจได 3.2 ประเภทของผน า (Types of Leaders) บคคลจ าเปนตองเขาใจบทบาทหนาทของการเปนผน า และคณสมบตของผน าเพอศกษาวเคราะหถงความแตกตางของผน าในหลายๆ ประการ ทงในดานการก าหนดทศทางและการเขารวมของพนกงานเพอการสรางความสมพนธอนด การศกษาบทบาทและประเภทของผน าจงมความจ าเปน เพอใหเกดความตระหนกรในภารกจและวสยทศนของกลม จงแบงประเภทของผน าตามทมผใหทศนะในการแบงประเภทของผน าไวดงน ก. แบงตามลกษณะการปฏบตงาน อทย บญประเสรฐ ( 2539:12) แบงประเภทผน าจากลกษณะ และวธปฏบตงานเปน 3 ประเภท คอ (1) ผน าตามกฎหมาย (Legal Leader) หมายถง ผน า หรอหวหนาทเปนไปตามกฎหมาย หรอตามระเบยบขอบงคบขององคกร โดยกฎหมายจะก าหนดคณสมบตของแตละต าแหนง เชน นายกรฐมนตร รฐมนตร ปลดกระทรวง อธบด หวหนากอง หวหนาแผนก ผจดการ เปนตน (2) ผน าทมลกษณะเฉพาะบคคล (Charistic Leader) เปนผน าทมคณสมบตพเศษมบคลกลกษณะ หรอความสามารถพเศษเฉพาะตว เชนนกกฬาทไดรบการยกยองใหเปนหวหนาทมหรอผน าในการเรยกรองตอส เชน ฮตเลอร ฯลฯ เปนตน (3) ผน าในลกษณะทเปนสญลกษณ (Symbolic Leader) ผน าทอยในต าแหนงอนควรยกยอง และเปนสญลกษณของคนทงหลายตามธรรมเนยมประเพณ หรอศนยรวมจตใจของประชาชน เชน พระมหากษตรย สลตาน เปนตน

179

ข. แบงตามลกษณะของผน า Keith Davis (อางถงในวราภรณ ตระกลสฤษด 2549:16) แบงตามลกษณะของผน า 3 ประเภท คอ (1) ผน าแบบเผดจการ ( Autocratic Leader) เปนผน าแบบเผดจการ หรออตตาธปไตย โดยยดถอตวเองเปนส าคญ ทกสงทกอยางจะมาจากตวเองไมวาจะเปนการตดสนการแก ปญหาและการวนจฉยสงงาน (2) ผน าแบบเสร (Laissez – faire Leader) ผน าแบบไมใชอ านาจบงคบบญชา คอยแตลงนามใหเรองผานไป ไมมวตถประสงคทแนนอน ไมค านงถงหลกการ และเหตผล หรอกฎระเบยบขององคกร (3) ผน าแบบประชาธปไตย (Democratic Leader) เปนแบบรบฟงความคดเหนของผอน เปดโอกาสใหผอยใตบงคบบญชาแสดงความคดเหน ยดถอความคดของกลม สามารถแสดงความคดสรางสรรคท าใหเกดการเปลยนความคดเหน มลกษณะการท างานเปนทม จงท าใหสามารถบรรลวตถประสงค หรอเปาหมายของหนวยงาน ค. แบงตามลกษณะของพฤตกรรม John C. Flanagan (อางถงใน วภาพร มาพบสข ,2550:277) ศกษาพฤตกรรมของผน าแลวแบงตามลกษณะของพฤตกรรมได 3 ประเภท คอ ( 1) ผน าทมงแตงานเปนส าคญ (Single Leadership Pattern) ประสทธภาพของการบงคบบญชาอยทงาน การวางแผน และการวนจฉยสงงาน รวมทงการแบงงานไปปฏบตโดยวธการแบงหนาทความรบผดชอบ เพอใหงานทไดรบมอบหมายส าเรจบรรลผลตามเปาหมาย ผน าแบบนมลกษณะคลายเผดจการ ( 2) ผน าทตระหนกถงผลงาน และความพอใจของทกฝาย ( Leadership Sharting Leader) โดยคดวาประสทธภาพของงานจะเกดได ตองอาศยความพงพอใจของแตละคน ( Individual Satisfaction) โดยใหทกคนมสวนรวมในการวางแผน ( Planning) แมกระทงการวนจฉยสงงานรวมกนรบผดชอบในผลส าเรจ ผน าแบบนมลกษณะเปนประชาธปไตย (3) ผน าทเนนการใหคณใหโทษ (Leadership reinfacement Pattern) ผน าประเภทนเนนประสทธภาพการท างานสง ประสทธภาพของงานจะเกดขน โดยไดคาตอบแทนสนจางรางวลการให 2 ขน สงลอใจเปนตวกระตนใหการท างานมประสทธภาพสง ถาไมท ากจะไดผลราย เปนตน 4) หนาทของผน า มดงน (1) สรางความสมพนธพนฐาน ความสมพนธทดจะน าไปสการรวมมอในกลม และมใหค าแนะน างาน การรบรทกษะตางๆ ในการท างาน (2) พฒนาคน และเสรมสรางบคลากรใหมความร และสนใจในงาน

180

(3) วางแผนการตดตอสอสารทงภายใน และภายนอกองคกร ( 4) สงเสรม หรอกระตนใหยอมรบการเปลยนแปลง ตลอดจนเทคโนโลยใหมๆจงใจใหท างานอยางมประสทธภาพ และแกไขปญหาขอขดแยงระหวางบคคล ดงนน ผน าจงมความส าคญ ดงน ( 1) ผน ามอทธพลตอการพฒนา ปรบปรง เปลยนแปลงกลม ซงอาจจะท าใหเปลยนแปลงในทางทดขน หรอเสอมลง และมผลตอ การสรางความเชอ ความคด ความรสก เจตคต และคานยมของกลม (2) ผน ามอทธพลตอการสรางเสรม หรอบนทอนมนษยสมพนธของกลม หากน ากลมไดด กอาจสงผลใหกลมเหนยวแนน (3) ผน ามอทธพลตอการน าพาการปฏบตงานของกลมใหบรรลเปาหมายของกลม และเปาหมายสวนบคคลชวยใหส าเรจไปดวยกน และยง มอทธพลตอการบรณาการ หรอการผสมผสานเปาหมายของกลม และเปาหมายสวนบคคล ชวยใหส าเรจไปดวยกน (4) ผน ามอทธพลตอการเพม หรอลดขวญก าลงใจของผตามได (5) ผน ามความส าคญตอการพฒนาบคลากรในองคกร หรอหนวยงาน ชวยใหผใตบงคบบญชาปฏบตงานไดเปนอยางด และม ผน ามบทบาทส าคญตอนโยบาย ตอการตดสนใจ ตอการแกปญหาตาง ๆ กลาวไดวา ลกษณะของหวหนา หรอผน าทมทด ตองเปนทยอมรบนบถอของสมาชกในทมดวยความจรงใจ เปดเผย ซอสตย เปนกนเอง มความสามารถและประสบการณสง สามารถน าการประชมได ไมผกขาดการเปนหวหนา หรอผน า และ พรอมทจะใหความชวยเหลอ ทม เสมอ มความสามารถบรหารจดการกบความขดแยงไดเปนอยางด 3.3 การพฒนาตนเองเปนผตามทด ความส าคญของการพฒนาทมคอ การท าใหบคคลทท างานรวมกนในรปแบบตางๆ ใหบรรลวตถประสงคตามทตงไว ซงจะขาดไมได คอ สมาชกทม Kelly (วภาพร มาพบสข,2550:178) ไดแบงลกษณะผตามออกเปน 5 ประเภทคอ 1) ผตามแบบซอนความคด ผตามประเภทนมลกษณะยอมตามแมไมเหนดวย มความคดชางวเคราะหแตไมคาน ไมน า เขาท านอง “คมในฝก” แตไมน าความคมมาใชประโยชน 2) ผตามแบบท าตาม ผตามประเภทนจะเขาลกษณะแบบ “แกะ” คอเดนตามตอยๆ ดงค าพงเพยวา “ชนกเปนนก ชไมเปนไม” 3) ผตามแบบคลอยตาม ผตามประเภทนจะสนบสนนผน าแมจะมความคดไมตรงกบผน า แตกไมแสดงออก พวกนจะแสดงออกคลายแกะ แตมชวตชวามากกวา คอเอาใจใสสนบสนนแสดงความคดเหนดวย เขาท านองทวา “นายวาขขาพลอย”

181

4) ผตามแบบเอาตวรอด ผตามประเภทนจะปรบตวเกงมาก เขาท านองทวา “ปลอดภยไวกอนพอสอนไว” “รหลบเปนปก รหลกเปนหาง” 5) ผตามแบบมประสทธภาพ ผตามประเภทนจะมความคดเปนของตนเอง เปนคนชางวเคราะห กลาแสดงออก มกรบบทบาทเปนนกเรมตน นกเสยง นกแกปญหา มกเปนทยอมรบของผน า และเพอนรวมงาน ทรงสร วชรานนท และคณะ(2551 :108) กลาวถงผตาม ตองมศลปในการเปนผตาม เพราะ ผตามคอบคคลทเปนสมาชกของกลมหรอทม มหนาทปฏบตตามค าสงหรอค ารองขอของผน าในกลมหรอทมนนๆ จงตองมศลปของการเปนผตามทมคณภาพตามหลกส าคญดงน 1) มความรบผดชอบ โดยท างานใหส าเรจอยางมประสทธภาพ ท าใหผน าไววางใจ ไมตองคอยเรงรด หรอควบคมตลอดเวลาและมเวลาในการวางแผนงานดานอนๆได 2) มความสามารถในการรบร สามารถสอสารขอมล รบรขาวสารทงตอผน าและเพอนรวมงาน มความเชยวชาญทางเทคโนโลยตางๆ ทเกยวของกบการท างาน รบรถงธรรมชาต ความสามารถและศกยภาพตางๆ ของเพอนรวมงานตลอดจนภมหลงเกยวกบการท างาน เพอสามารถปรบตวในการปฏบตงานไดอยางเหมาะสม 3) มความสามรถในการสอสารกบบคคลตางๆ นบแตผน าขององคกร เพอนรวมงาน และบคคลทวไป ทมาตดตอกบหนวยงานหรอองคกรเพอความสมพนธอนด เกดความเขาใจ มความสามคคในกลม ผตามมความส าคญตอองคกรและหนวยงานเพราะผตามคอผปฏบตงานตามค าสงใหส าเรจลลวง ดงนนความรบผดชอบในหนาทการงานทไดรบมอบหมายจงเปนเรองส าคญ และผตามตองยอมรบ ใหเกยรต ใหความเคารพย าเกรงตอผน า มการประพฤตปฏบตตอผน าและเพอนรวมงานดวยความเหมาะสมทงในดานสวนตวและหนาทการงาน 3.4 พฒนาตนเองเปนสมาชกทมทด การท างานเปนทมทด สมาชกทกคนตองมความสมพนธทด มความสามคค และ มเปาหมายในความส าเรจของงานในทมรวมกน สมาชกทกคนรถงจดเดน จดดอยของเพอนรวมทม ใหการรบรยอมรบ และใหเกยรตซงกนและกน บคคลผรวมทมจงตองรบรหนาทของตนในขณะอยในทม และพฒนาตนเองใหเปนสมาชกของทมทดดงน หนาทของสมาชกทมทด กลาวคอ รเปาหมายของการท างาน มความรบผดชอบในหนาทของตนเปนอยางด มทกษะการตดตอสอสาร รจกฟง รจกพด และสามารถแสดงความคดเหนทเปนประโยชนตอกลม มการยอมรบ นบถอ เคารพความคดเหนของผอน อกทงเปนผเสยสละ อดทน สามคค มวนยในตนเอง

182

หนาทของเลขานการทด กลาวคอ สามารถจบประเดนการพดปรกษาหารอของกลมไดด สามารถสรปผลการประชม และท ารายงานใหสมาชกทราบได มความร และประสบการณในการเสนอรายงานอยางมแบบแผน การท างานเปนทม เปนการปรบประสานสมพนธระหวางสมาชกทมารวมตวกนในการท ากจกรรมในบางครงสมาชกอาจมความแตกตางในมมมองความคดเหนทไมเหมอนในกลมใหญ เราเรยกความคดของสมา ชกคนกลมนอย กลมนอาจกอกวนการท างานเปนทม ในลกษณะไมใหความรวมมอในการท างาน หรอท างานในลกษณะไมเตมใจ ไมตงใจ มการออมแรง กนแรงเพอนๆ คนอน เราเรยกคนในลกษณะนไมทมเทใหแกทมอยางเตมท ( Social Loafing) หรอเรยกพวกฉกฉวยเอาแตผลประโยชน โดยไมตองลงแรง หรอรวมมอในการท างานเปนพวกแอบแฝง หรอ อาจเรยกวาพวกกาฝาก ( Free rider) กลาวคอ คนพวกนมกจะท างานนอยลงกวาเมอตนเองตองท างานเพยงล าพง ซงสงผลเสยตอกลมเปนพวกกนแรงเพอน จะเหนไดวา การท างานเปนทม เปนองคประกอบทส าคญในการด าเนนกจกรรมภายในองคกร องคกรทกองคกรตองประกอบดวยหนวยงานเลก ๆ มสมาชกท างานกนเปนทม จงจะเกดประสทธภาพสการบรหารงานในระดบใหญขององคกร ฉะนนตวบคคลแตละคนจงมความส าคญตอการพฒนาในทกดาน ทจะท าใหองคกรกาวไปสสมฤทธผล หรอเปาหมายในการด าเนนงานทตงไว

4. หลกการสรางมนษยสมพนธในทม มนษยสมพนธ หมายถง การตดตอเกยวของกนระหวางบคคลเพอใหเกดความรกใครชอบพอ ความรวมมอรวมใจในการท ากจกรรมใหบรรลเปาหมาย จงอาจกลาวไดวามนษยสมพนธมลกษณะเปนทงศาสตรและศลป ทเปนศาสตรเพราะมเนอหาทจะตองศกษามหลกการและทฤษฎตาง ๆทเกยวของมากมาย และทเปนศลปเพราะตองน าความรนน ๆ มาปรบใชอยางมศลปะ มใชน ามาใชงายๆ ตรงๆ เสมอไป แตจะตองบรณาการผสมผสานใหเหมาะสมกบบคคล เวลา ตลอดจนสถานการณเปนทพอใจแกผทเกยวของ หลกของจตวทยามนษยสมพนธเรมทชวตในวยเดก โดยบคคลในครอบครวจะตองเปนแบบอยางทด เดกจะเลยนแบบ และเมอโตขนกจะมผลตอพฤตกรรม และบคลกภาพเพราะไดมสวนรวมในการท ากจกรรมตาง ๆ 4.1 ความส าคญของมนษยสมพนธ จะเหนไดวามนษยสมพนธนน เปนเรองของการชวยเหลอผกมตร หยบยนไมตรกบผอนท าใหเกดความรสกพอใจ เกดความรสกนกรกใคร มพฤตกรรมการกระท าทดตอกน มนษยสมพนธจงมความส าคญมากตอชวตและความเปนอยของมนษย ซงความส าคญของมนษยสมพนธทมรายละเอยดดงน

183

1 ) มนษยสมพนธมความส าคญตอการด าเนนชวต มนษยสมพนธชวยใหการตดตอของมนษยเปนไปในลกษณะทดตอกน ท าใหเกดความพอใจ รกใคร ศรทธา สามคค และน าไปสความชวยเหลอเกอกลตอกน รวมมอรวมใจในการท างานรวมกนเปนอยางด 2 ) คณภาพชวตทงระดบบคคล และระดบสงคม บคคลทมมนษยสมพนธดจะท าสงใดมกจะประสบความส าเรจไดตามทตองการ สงผลใหชวตมความสขทงรางกาย จตใจ อารมณ และสงคม ความสขของสงคมจะเกดขนไดสวนหนง มาจากการทบคคลในสงคมตางมมนษยสมพนธทดตอกน โดยการรวมมอกนชวยเหลอกน มความเหนอกเหนใจชวยเหลอเกอกลกน มเมตตากรณา รจกชวยเหลอเออเฟอเผอแผ มความซอสตย จรงใจตอกน พดดท าดตอกน 3) มนษยสมพนธมความส าคญตอการบรหารงาน การบรหารงานจะประสบผลส าเรจไดยอมตองอาศยหลกมนษยสมพนธซงจะสงผลใหหนวยงานเจรญกาวหนา 4) มนษยสมพนธมความส าคญตอการสรางมตร และการครองใจคน หลกส าคญประการหนงในการสรางมตร และการครองใจคนคอ การมมนษยสมพนธตอกนไดแก การมน าใจตอกน มความซอสตย รจกควบคมอารมณ เจรจาไพเราะ รจกยกยองชมเชย เออเฟอเผอแผ ชวยเหลอกน และการพงพาอาศยซงกนและกนได หากปฏบตเชนนไดยอมจะสรางมตร และครองใจคนได การสรางมนษยสมพนธตามพนฐานวฒนธรรมไทย 1) รจกหนาท มความรบผดชอบ มความกลาหาญทจะรบผดไมปดความผดใหผอน 2 ) เคารพสทธของผอน ไมละเมดสทธของผอน เปนการสรางความสามคคใหเกดขน โดยคดถงประโยชนสวนรวมกอนประโยชนสวนตว และรกษาผลประโยชนใหแกสวนรวม โดยเฉพาะสวนรวมในสาธารณสมบต 3) พฒนาปรบปรงคณภาพของตนใหมคณคาในสงคม โดยปรบปรงทงทางดานรางกาย จตใจ สตปญญา ตลอดจนความสามารถในทก ๆ ดาน นอกจากทกลาวมาขางตนแลว ยงมหลก หรอเทคนคในการสรางมนษยสมพนธทท าไดงาย และทกคนสามารถปฏบตไดในเวลาอนรวดเรวอก 5 ขนตอน คอ (1) ยมแยม (เราจงยมแยมอยเสมอ) (2) แจมใส (จงมอารมณทแจมใสอยเปนนตย) (3) ตงใจสนทนา (แสดงความสนใจในการสนทนากบผอน) (4) เจรจาไพเราะ (จงเจรจาดวยถอยค าทไพเราะเสนาะโสต) (5) สงเคราะหเกอกล (จงใหการสงเคราะหชวยเหลอบคคลทเกยวของ) 4.2 ปจจยทควรพจารณาในการสรางมนษยสมพนธในทม 1) เขาใจตนเอง พยายามมองตนเองดวยความยตธรรม วาตนเองเปนใคร มสทธ หนาท และความรบผดชอบอะไรบาง หาจดเดนและจดดอยของตนเอง โดยพยายามพฒนาจดเดนของตนเอง หรอน ามาใชใหเปนความสามารถพเศษของเรา และพยายามแกไขปรบปรงจดดอยใหได

184

2) เขาใจผอน โดยน าความรในเรองของนสยสามญมนษยมาเปนแนวทางในการศกษาผอน ค านงถงความรสกของผอน ยอมรบความเปนเขา และพยายามปรบตวใหเขากนใหได ดงค ากลาวทวา ตองเอาใจเขามาใสใจเรา 3) เขาใจสงคม ศกษาความเปนไปของสงคมรอบตววาเปนอยางไร แลวพยายามปฏบตตามทสงคมนน ๆ ตองการ ซงในแตละสงคมอาจแตกตางกนไปตามวถชวต วฒนธรรม ประเพณ 4) เขาใจลกษณะโครงสรางของหมคณะ ศกษาลกษณะการปฏบตงานของหมคณะตลอดจนความเปนไป เพอทเราจะไดปรบตวใหคลอยตามไดโดยความเตมใจ เปนการสรางความสามคคใหเกดขนในหมคณะ 5) เขาใจหลกการ และวธการสรางมนษยสมพนธทดตอกน ศกษาวธการสรางความสมพนธอนด และเหนคณคาของการสรางมตร สรางความสมพนธอนดกบผอนมากกวาความพอใจของตนเพยงฝายเดยว โดยตองรจกเลอกวธการทเหมาะสมทงตวบคคล และสถานการณแวดลอม 4.3 วธสรางมนษยสมพนธ การสรางมนษยสมพนธในการอยรวมกน หมายถง การสรางมนษยสมพนธกบคนทเราตองอยรวมกนนาน ๆ ใกลชดสนทสนมกนเชน อยหอพกเดยวกน อยบานใกลกน อยทท างานเดยวกน เรยนทเดยวกน จงสรปวธการดงน 1) สรางความเปนกนเอง ถาหากเราเปนกนเองกบบคคลอน เขากจะมความรสกเปนกนเองดวย และจะอยรวมกน ท างานรวมกนดวยความสบายใจ เพราะเขาจะมทศนคตทดตอเรา และ มความมนใจทจะพดคย ขอรอง หรอขอความชวยเหลอจากเรา 2) พดจาดวยความสภาพออนโยน การพดจาสภาพออนโยนจะท าใหผอนสบายใจ ควรใชค าขอรอง ขอบคณ ขอโทษ ใหเปนอปนสยหลกในการเจรจาสอสารจะท าใหเกดมนษยสมพนธ ทดตามมาได 3) แสดงความราเรง แจมใส มชวตชวา การทเราแสดงความราเรงแจมใส ท าใหคนทอยใกล หรอคนทพบเหนเกดความสบายใจ โดยแสดงกรยาดงน (1) ยมเมอพบปะกบผอน หรอหวเราะเมอมเรองแปลก ๆ ข าขน (2) รองเพลงหรอฮมเพลงเบา ๆ ขณะท างาน (3) มอารมณขน มองเรองใหญเปนเรองเลก บางครงกเลาเรองข าขนใหเพอนฟง (4) พรอมทจะยมรบปญหา ไมวพากษวจารณคนอนในแงลบ และไมทะเลาะววาทกบผอน 4 ) ไมเอาเปรยบผทอยดวยกนจนเกนไป การอยรวมกนอยางมความสข ตองไมเอาเปรยบซงกนและกน รจกรบและให ในอตราสวนทใกลเคยงกน เชนเมอไดรบของฝากจากผอน เรากตอง

185

ยนไมตรตอบดวยการแบงปนกน หรอรวมกนจายในการใชของหรอรบประทานอาหารรวมกน จะท าใหทกคน สบายใจ 5 ) แสดงน าใจดวยการใหความชวยเหลอกนโดยไมตองขอรอง 6 ) ดแลเอาใจใสยามเพอนเจบไขไดปวย 7 ) เปนทปรบทกขของเพอนได คอจะตองเปนทไววางใจ เกบความลบแสดงความเหนใจ ไมดหมนเหยยดหยาม หรอเยาะเยยความผดพลาดของเพอน 8 ) เมอท าผดตองยอมรบผด และพรอมทจะแกไข 9 ) มความอดทนตอความบกพรองของเพอนบางอยางเชน เพอนเจาอารมณ ขบน เพอนเฉยชา ตองคดถงสวนดสวนเสยของทกคน 10) แสดงความจรงใจตอกน ไววางใจซงกนและกน เมอมเรองเดอดรอน หรอเปนเรองสวนตวกตองเปดเผย และไววางใจทจะเลาใหฟง 4.4 ปจจยทก าหนดความชอบพอกนของมนษยในสงคม องคประกอบทชวยใหมนษยมความชอบพอกนเปนการสวนตวนน แตละบคคลจะมความพอใจ มความชอบใจในการสรางสมพนธกบบคคลอนแตกตางกน แตโดยทวไปมองคประกอบทชวยสนบสนน ชวยสงเสรมใหคนมความรกใครชอบพอตอกน ดงน 1 ) ความงาม ผทหนาตาด มความสวย หลอ หรอนารก มกเปนทชนชอบของบคคลทวไป แมจะมค ากลาวแตโบราณมากมายทใหความส าคญของความสวยงามนอยกวาความด หรอคณสมบตอน ๆ ของบคคลกตาม แตคนทเกดมารปรางหนาตาด สวย หลอ นารก กมกจะเปนทรก ทชอบพอเปนทนาเอนดตองตาตองใจแกผพบเหน หากวาถารปรางหนาตาสวย หลอด แตมนสยไมนารก ความสวยงาม ความหลอนนอาจหมดคณคาไปไดในทนท 2 ) ความเกง คนทวไปมกชนชอบนยมคนเกง หรอคนทมความสามารถไมวาจะเปน เรยนเกง ท างานเกง หรอมความเกง และความสามารถเฉพาะตวดานใดดานหนง ยอมจะไดรบการชนชม และยอมรบจากผอน 3 ) ความด เปนองคประกอบทส าคญมาก เพราะความดนน เปนเสนหดงดดใจท าใหคนชนชอบ นยมในตวเรา ความดทชวยสรางความสมพนธอนด เชน การมมธรสวาจา คอ การใชค าพดทออนหวาน ไพเราะ และสภาพ จะท าใหคนเกดความรสกชอบประทบใจ พงพอใจเมอสนทนาดวย สามารถผกใจผอนได ความเออเฟอเปนสงทสามารถมดใจ หรอครองใจคนไดเปนอยางด เพราะเปนการแสดงออกซงความเปนผมน าใจ และมมตรไมตรตอผอน การท าตนเปนประโยชน ไมเอารดเอาเปรยบผอน มความเสยสละ อดทน รจกขมใจตนเอง 4) ความคลายคลงกน คนโดยทวไปมกจะชอบพอกบคนทมความรสกนกคดเกยวกบสงตางๆ คลายๆ กน ดงค ากลาวทมกไดยนอยเสมอวา “ถกคอกน” และ “ทศนคตตรงกน” เพราะ มความรสกเปนพรรคพวกกน มบางสงบางอยางเกยวของกน

186

5 ) ความตรงกนขาม จากผลการวจยพบวา ผทมลกษณะตรงกนขามบางประการจะมความชอบพอกน เชน คนชางพดกบคนเงยบขรม คนเจากเจาการกบคนเฉอยเฉย คนเรยบรอย กบคนไมเรยบรอยฯลฯ มกชอบพอกนด อาจเปนเพราะอกฝายหนงมาชวยเตมเตมในสงทหลาย ๆ สงทอกฝายไมม จากขอมลดงกลาว สรปไดวาการทมนษยมความแตกตางกนแตมนษยตองอยรวมกน จงตองปรบปรงตนเองใหเปนทชอบพอของบคคลในสงคม เพอใหเกดการยอมรบและด าเนนชวตอยในสงคมไดอยางมความสข

5. จรยธรรมในการท างาน ในการประกอบกจการงานใดกตาม เราทกคนไมควรจะคดมงหวงแตประโยชนของตนเองฝายเดยว ควรมคณธรรม จรยธรรมเปนแนวทางในการท างาน เพอประโยชนสข ไมกอใหเกดปญหาในการท างาน โดยทวไปแลว บคคลทเกยวของในการท างานทกหนวยงานสวนใหญจะเกยวของกบผบงคบบญชา เพอนรวมงาน ผใตบงคบบญชา และผรบบรการ ดงนน การท างานรวมกบบคคลดงกลาวนน สมควรอยางยงทควรจะปฏบตงานตามหนาทดวยความรบผดชอบของตนเอง มความซอสตย สจรต ซอตรง มคณธรรม จรยธรรมในการท างาน 5.1 ความหมายของจรยธรรม พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2546 (ราชบณฑตยสถาน,2546:452) ไดบญญตความหมายของศพทตาง ๆ ทเกยวของกบจรยธรรมไวดงน “จรย” หมายถง ความประพฤต หรอกรยาทควรประพฤต “ธรรม” หมายถง คณความด ค าสงสอนในศาสนา หลกประพฤตปฏบตในศาสนา ความยตธรรม ความถกตอง “จรยธรรม” หมายถง ธรรมทเปนขอประพฤตปฏบต ศลธรรม กฎศลธรรม “คณธรรม” หมายถง สภาพคณงามความด “ศลธรรม” หมายถง ความประพฤตทดทชอบ ธรรมในระดบศล ศลและธรรม จรยธรรม หมายถง ขอทควรประพฤตปฏบต เปนหลกธรรมทางใจทควบคมพฤตกรรมความประพฤตทดทชอบทถกทควร เปนเรองของความรสกในการพฒนาตนเองทมงหมายใหคนในสงคมอยรวมกนอยางสนตสข ด ารงชวตอยอยางบรบรณเปยมไปดวยความด ทงกาย วาจา และใจ จรยธรรม จงเปนเรองเกยวของกบความประพฤต การกระท า และความคดทถกตองดงาม รวมถงการท าหนาทของตนใหครบถวนสมบรณ เวนในสงทควรละเวนมการด ารงชวตอยางฉลาดดวยสต และปญญา รเหต รผล รกาลเทศะ กระท าทกอยางดวยความรอบคอบ เสยสละอทศตน มงมน และ บากบน

187

สรพล ไกรสราวฒ(2551 :2) ใหความหมายของค าวา “จรยธรรม ” คอสภาพความประพฤต หรอพฤตกรรมการแสดงออกทพงประสงค นอกจากนศาสตราจารยระว ภาวไล ยงใหความสมพนธของคณธรรม จรยธรรม มความเกยวของกนตามนยของความหมายดงน ก. คณธรรม เปนหลกประกนความสข ความเจรญ ความมนคงของชวตและสงคม ทแทจรงและย งยน และเปนรากฐานของจรยธรรมทเปนพฤตกรรมทแสดงออกมา ข. หากมแตคณธรรม คณคาและคณประโยชนจะเกดขนเฉพาะแกตนเองหรอเกดขนในวงแคบ ค. จรยธรรมทไมมคณธรรมเปนรากฐาน ยอมเปนจรยธรรมทมลกษณะจอมปลอม หรอหลอกลวง ไมสามารถวางใจไดสนทและไมย งยน จรยธรรมและคณธรรมจงเปนเรองส าคญทมนษยทกคนจะเปนคนทสมบรณไดตอง มจรยธรรมและคณธรรมเปนหลกในการด าเนนชวตแหงตน และการทมนษยทกคนเมอส าเรจการศกษาถงวยอนควรในการประกอบอาชพไดนน พนฐานทางดานจตใจ ความประพฤตทพรอมดวยจรยธรรมและคณธรรมในตวตนทถกขดเกลาและสงเสรมตงแตวยเดกเปนตนมา คอเปนเรองส าคญยง ดงนนกอนทนกศกษาจะกาวเขาสการประกอบอาชพ จงควรท าความเขาใจกบหลกแนวคดการพฒนามนษยทสมบรณแบบ (ตามหลกพทธธรรม) ดงน มนษยเปนสงมชวตทจ าเปนตองฝกฝน (สรพล ไกรสราวฒ,2551 :3) ดงน มนกปราชญและทานผรบางทาน ชแนะวา ค ากลาวทไดยนกนโดยทวไปทวา “มนษยเปนสตวประเสรฐ ” ซงคนสวนใหญมกเขาใจวา พอไดถอก าเนดขนมาเปนมนษยเทานน กจดวาเปนสตวทประเสรฐ เลศ หรอวเศษแลวโดยทนท เปนค ากลาวทยงไมถกตองเสยทเดยว และยงอาจท าใหมองขามหรอละเลยอะไรบางสงทมความส าคญและจ าเปนยงได ในหลกพทธศาสนา มพทธภาษตบทหนงวา “ทนโต เสฏโฐ มนสโสส ” แปลวา “ในหมมนษย คนประเสรฐ คอคนทฝกแลว” ซงใหความหมายทรดกมยงขนวา มนษยมความจ าเปนทจะตองไดรบการฝกฝน และเพราะการฝกฝนนเอง จงท าใหมนษยกลายเปนผประเสรฐ เลศ หรอวเศษ ไมใชเพยงเพราะการไดเกดเปนมนษยเทานน มนษยเมอเปรยบเทยบกบสตวอนๆ ในแงทหากปลอยใหเปนไปตามธรรมชาตแลว ไมสามารถสสตวอนๆ ไดเลย สตวอนๆ นน สวนใหญเมอเกดมากสามารถชวยเหลอตวเองไดทนท เดนได รจกหากน รจกหลบหลกหนภยและศตร และยงมความสามารถทตดมาอยางทเรยกวา สนชาตญาณโดยไมตองมใครสอน ชนดทเหนอกวาความสามารถของมนษยในหลายๆ อยาง แตในธรรมชาตมนษยมศกยภาพทเฉพาะและโดดเดนมากอนหนงทไมมในสตวอน หรอมกนอยมาก คอ “ความสามารถในการฝกฝน” ซงเปนศกยภาพทพเศษและส าคญมาก

188

ในสตวอนๆ เนองจากไมมศกยภาพอนน จงท าใหมความสามารถจ ากดเพยงเทาทธรรมชาตหรอสญชาตญาณใหมา ไมสามารถฝกฝนใหมความสามารถพเศษหรอแปลกออกไปได มากนก มนษยในแงของสญชาตญาณ อาจจะสสตวอนไมไดกจรง แตกไดเปรยบในแงทม “ความสามารถในการฝกฝน ” ไดมากและอยางไมมขดจ ากด และดวยศกยภาพนเองทท าใหมนษยสามารถพฒนาความสามารถไปไดไกลกวาสตวอนอยางประมาณมได ในทางตรงขามหากมนษยไมไดรบการฝกฝน มนษยกอาจจะกลายเปนสงมชวตทแยทสด ออนแอทสด และมปญหามากทสด ดงนนมนษยจงเปนสงมชวตทจ าเปนตองไดรบการฝกฝน และดวยการฝกฝนนเอง จงสามารถพฒนามนษยใหประเสรฐ เลศ หรอวเศษได 5.2 ความส าคญของจรยธรรมกบการท างาน หากบคคลมเพยงความร แตไมมคณธรรม จรยธรรมเปนสงยดเหนยว จตใจ ในการด าเนนการตางๆ กอาจสรางปญหาใหกบผอนได เพราะจะน าความเกง ความเปนคนมความรไปใชในทางทผดธรรมนองครองธรรม เบยดเบยนผอน เอารดเอาเปรยบคนทดอยโอกาสกวา ดงนน เรองของคณธรรม จรยธรรม จงเปนสงทจ าเปนอยางยงส าหรบทกคน ทกหมเหลา และทกอาชพ ควรจะยดถอไวปฏบตตนในการท างานทงหลาย เพอสงคมของเราจงจะอยรอดสงบสขได ดงค ากลาวทวา...

ถงสงศกด อครฐาน สกปานใด ถงวไล เลศฟา สงาศร

ถงฉลาด กาจกลา ปญญาด ถาไมม คณธรรม กต าคน

พลอากาศตร หมอมหลวง สปรชา กมลาศน (อางถงในวราภรณ ตระกลสฤษด, 2549:151) จรยธรรมจงเปนเครองชวดความเจรญ ความเสอมของสงคม เพราะหวใจของการพฒนา ทย งยน คอ การพฒนาทเหนอกวาความเจรญทางวตถ มงพฒนายกระดบจตใจเพอสรางรากฐานของการอยรวมกนอยางสนตสข ในปจจบนจะพบไดวาผคนเรมมความเสอมถอยทางดานคณธรรม และจรยธรรมเปนอยางมาก กลาวคอ เกอบทกวน ทกเวลา ทกนาท ชวตเตมไปดวยการแกงแยงแขงขน ชงด ชงเดน กอใหเกดเปนภาวะตงเครยดเปนความกดดน ท าใหคนเรามแนวโนมทจะเหนแกตวมาก คดแตผลประโยชน สวนตน คนทคดถงแตตนเอง ยอมคดถงคนอนนอยลงดวย เพราะมวแตครนคดถงแตเรองราวของตนเองทมงเนนความส าคญโดยเฉพาะคอ ผลประโยชนสงสดทตนเองพงจะไดมา กลาวคอ ตองการไดมา

189

ดวยการแลกเปลยน หรอ ยนยอมเสยทรพย เสยทรพยากรในการลงทนใหนอยทสดเทาทจะนอยได แตตองการคนกลบใหมากทสดเทาทจะมากได เรยกวา “จายใหนอย แตรบใหมากทสด” จงขอยกตวอยาง ทศนะของนกวชาการทใหขอคดในการท างานไวดงน จรยธรรมในการท างาน (ศรพงษ มะโนรส, 2554:2) “การท างานเปนสงส าคญในการใชชวตของมนษย ตามธรรมชาต การมงานกหมายถงการมเงนและตามมาดวยเกยรตยศ มความภมใจ ยงถางานนนเปนงานทไดชวยเหลอผอน เชน นกดบเพลง ต ารวจ ทหาร เปนตน เปนงานทไดทง เงน และ ความรสกอมใจทไดชวยเหลอผอน แตถางานนนเปนงานททจรต ยกยอก ฉอโกง ปลนฆา งานนนกจะน ามาซงความหายนะ ตดคกตดตะราง หรออาจจะตองเสยชวตใหกบงานททจรตนน ขนชอวา“งาน”ตองมความยากล าบากมความเหนดเหนอยและเบอหนายในตวของมนเองดวยเพราะฉะนนคนท างานจงตองมใจทมเทใหกบงาน ท าดวยความตงใจ ท างานของตวเองใหดสดความสามารถ บางครงปรมาณงานอาจมมากนอยไมเทากน กตองแบงเวลาใหด เพอใหงานออกมาด เพราะถาท างานแบบขอไปท ท าไมเตมท กเหมอนกบทบหมอขาวตวเอง การท างานจงตองอาศยหลกจรยธรรมในการควบคม อบรมสงสอนใจ วาคาของคนอยทผลของงาน ผลงานออกมาด ถงไมมค าชม แตผลงานทมนกมคณคาในตวของมนเอง คนทไดเหนผลงานกรไดวา ผลงานทดเปนอยางไร นอกจากผลงานแลว การประพฤตตนกส าคญ การมสมมาคารวะ เออเฟอเผอแผ ชวยเหลอซงกนและกน ไมอจฉารษยากน ไมกลนแกลงกน จะท าใหมบรรยากาศทดในการท างาน กลมเกลยวสามคคกนในหมคณะ ซงตองใชความอดกลนในการแสดงอารมณกบเพอนฝง จะโกรธ จะโมโห กตองกกเกบไว เพราะการระเบดอารมณโกรธเพยงครงเดยว น ามาซงผลเสยมากมาย ดงค ากลาวทวา” กอนทเปลงวาจาใดออกไป ผพดเปนเจานาย ค าพด แตเมอใดกตามทค าพดไดหลดออกจากปากของผพดแลว ค าพดจะเปนเจานายของผพด”

การตรงตอเวลากส าคญ การตรงตอเวลาแสดงใหเหนถง การใหเกยรตกบงาน วางานทเราท านนมคามความหมาย ไมวาจะเปนงานเลกงานใหญ เงนนอยเงนมาก กควรเขาท างานใหตรงเวลา เปนการฝกลกษณะนสยเรมตนทดในการท างาน”

จะเหนไดวา การจะท าสงใดใหประสบความส าเรจไดนน ตองใชความอดทน ความตงใจ การขมใจไมใหประพฤตในสงทผด ซงการมจรยธรรมในการท างาน จะท าผปฏบตงาน ท างานแบบมหลกการ มอดมการณ มความภมใจในการท างาน ภมใจกบผลงานทออกมา ไดท างานใหกบหนวยงานอยางพอเหมาะพอควร เพราะวา ผลงานและการกระท าเปนเหมอนกระจกสะทอนตวบคคล การตงใจท างาน ทมเทใหกบงาน ความดทปรากฏกไมไดสญหายไปไหนเลย มนกจะกลบเขามาสตวบคคลนน

190

5 .3 คณธรรมสประการเพอการท างานทด พระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดชมหาราช ไดพระราชทานพระราชด ารสเกยวกบคณธรรม 4 ประการแกขาราชการ และประชาชนในคราวสมโภชนกรงรตนโกสนทร 200 ป และในวโรกาสฉลองสรราชสมบตครบ 60 ป เมอวนท 9 มถนายน 2549 ซงสามารถน ามาใชเปนแนวทางในการท างานไดเปนอยางด (สนอง ปจโจปการ,2553:472) ดงน พระราชด ารสพระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดชมหาราชในคราวสมโภชนกรงรตนโกสนทร 200 ป คณธรรมประการแรก คอ การรกษาความสจจะ ความจรงใจตอตวเอง รจกสละประโยชนสวนนอยของตนเพอประโยชนสวนใหญของบานเมองทจะประพฤตปฏบตแตสงทเปนประโยชนและเปนธรรม คณธรรมประการทสอง คอ การรจกขมใจตนเอง ฝกใจตนเองใหประพฤตปฏบตอยในความสจจะความดนน คณธรรมประการทสาม คอ การอดทน อดกลน และอดออม ไมประพฤตลวงความสตยสจรตไมวาจะดวยเหตประการใด คณธรรมประการทส คอ การรจกละวางความชว ความทจรต และรจกเสยสละประโยชนสวนนอยของตน เพอประโยชนสวนใหญของบานเมอง พระราชด ารสพระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดชมหาราช เนองในวโรกาสฉลองสรราชสมบตครบ 60 ป คณธรรมสประการทสามารถน ามาปรบใชเพอเปนแนวทางในการปฏบตหนาทการงาน ตามความรบผดชอบของแตละบคคลในทกสาขาอาชพไดเปนอยางด ดงน ... คณธรรมเปนทตงของความรก ความสามคค ทท าใหคนไทยเราสามารถรวมมอรวมใจกนรกษา และพฒนาชาตบานเมองใหเจรญรงเรองสบตอกนมาไดตลอดรอดฝงคณธรรมสประการ ดงน ประการแรก คอ การททกคน คด พด ท า ดวยความเมตตา มงด มงเจรญตอกน ประการทสอง คอ การทแตละคนตางชวยเหลอเกอกลกน ประสานงาน ประสานประโยชนกน ใหงานทท าส าเรจผลทงแกตน แกผอน และแกประเทศชาต ประการทสาม คอ การททกคนประพฤต ปฏบตตนอยในความสจรต ในกฎกตกา และในระเบยบแบบแผนโดยเทาเทยมเสมอกน ประการทส คอ การทตางคนตางพยายามท าความคด ความเหนของตนใหถกตองเทยงตรง และมนคงอยในเหตในผล คณธรรม 4 ประการน สามารถน าไปใชเปนแนวทางในการท างานได อนจะชวยใหเราทกคนมโอกาสทจะปรบปรงพฒนาตนเองใหมนคงกาวหนาในการท างาน และการด าเนนชวต

191

ใหเจรญกาวหนาในอาชพการงาน โดยเปาหมายของชวตนน คนจะตองรจกบงคบควบคมตนเอง ไมยอมตามใจกเลส ไมยอมตามใจความอยาก ไมยอมแสวงหาความสขส าราญ แตตองตงใจท างานใหมากทสด ดวยความขยนหมนเพยร ประหยดอดออม มความซอสตยสจรต และผลทไดจากการท างานนนจะตองสะสมเกบออมมาใชเปนทนในการสรางสม โภคทรพยตอไป และนอมน าพระราชด ารสขององคพระบาทสมเดจพระเจาอยหว เปนแนวคดในการปฏบตตน เพอเดนสเสนทางแหงความส าเรจ แหงตน 5.4 คณลกษณะจรยธรรมในสงคมไทย ในสงคมไทยยอมรบกนวา คณลกษณะดงตอไปนเปนจรยธรรมทดงาม ทเราทกคนควรน าไปเปนแนวทางในการท างาน และการด าเนนชวตประจ าวน ไดแก ความรบผดชอบ ความซอสตย ความมเหตผล ความกตญญกตเวท การรกษาระเบยบวนย การเสยสละ ความสามคค ความประหยด ความยตธรรม ความอตสาหะ ความเมตตากรณา ทพาวด เมฆสรรค (2543:4) ไดใหขอคดเกยวกบจรยธรรมในการท างานหลกงาย ๆ เพยง 3 ขอเทานน ดงน

ภาพท 53 ความสมพนธของค าวา “ซอสตย มวนย ใสใจสงแวดลอม”

ความสมพนธของค าวา ซอสตย มวนย ใสใจสงแวดลอม อธบายไวดงน 1) ซอสตย... ซอสตยงานทท า / หนวยงาน / เพอนรวมงาน / ลกคา / ผรวมทน /พนกงาน 2) มวนย... มการฝกอบรมเพอควบคมตนเอง ความประพฤต หรอความเปนระเบยบ และประสทธภาพเปนผทมแบบแผนความประพฤตทดงาม เปนผมสตในการท างาน มงมนในการกระท าแตสงดงาม 3) ใสใจสงแวดลอม... ค านงถงผลกระทบตอกลมคนทเกยวของ และไมกอความเดอดรอนตอสงคมโดยรวม

ใสใจสงแวดลอมมม

มวนย ซอสตย

192

การมความรเพยงอยางเดยวยงไมพอ หากแตควรจะมคณธรรมคอยก ากบมใหเราทงหลายน าความรทมไปกอความยงยาก สรางปญหา และกอความเดอดรอนใหแกตนเอง ผอน และสงคมโดยรวม เราจงควรมความรคคณธรรม และขอฝากขอคดดวยบทประพนธของทานศาสตราจารยกตคณ อ าไพสจรตกล (วราภรณ ตระกลสฤษด, 2549:173) ทกลาวไววา “เมอความร ยอดเยยม สงเทยมเมฆ แตคณธรรม ต าเฉก ยอดหญานน อาจเสกสราง มจฉา สารพน ดวยจตอน ไรอาย ในโลกา แมคณธรรม สงเยยม ถงเทยมเมฆ แตความร ต าเฉก เชนยอดหญา ยอมเปนเหยอ ทรชน จนอรา ดวยปญญา ออนดอย นานอยใจ หากความร สงล า คณธรรมเลศ แสนประเสรฐ กอปรกจ วนจฉย จะพฒนา ประชาราษฎร ทงชาตไทย ตองฝกให ความร คคณธรรม” ในการท างานในทกอาชพ เราทกคนควรมหลกคณธรรม จรยธรรมประจ าตน เพอเปนหลก ใชเปนแนวในการท างานใหอยในความถกตองเหมาะสม ไมทจรต มความซอสตยในการท างาน มงท างานใหประสบความส าเรจ ซงการทจะประสบความส าเรจดงกลาวไดนน ตองอาศยองคประกอบหลายดาน บางคนกลาววา ตองเปนทงเกง และเฮง ไมวาจะเปนอะไร จะท าแบบไหนกตาม เราควรทจะมคณธรรม มความโปรงใส ตงอยบนฐานคดทวา เปนคนด คนเกง กลาวคอ ควรจะตองมความรอบร ควบคคณธรรม ยดถอ จรยธรรมทางธรกจ กลาวคอ ไมคดคดโกง หลอกลวงผหนงผใด มความซอสตยสจรต และมจตส านกตอสงคม และสงแวดลอม ชาตบานเมองสงคมจงจะสงบสขไดตลอดไป

6. จรรยาบรรณวชาชพ 6.1 ความหมายจรรยาบรรณ กระทรวงศกษาธการ(2523 :61-70) ไดอธบายถงค าวา “จรรยาบรรณ” ไวดงน จรรยาบรรณ เปนค าสมาส มาจากค าวา จรรยา กบ บรรณ จรรยา หมายถง ความประพฤต หรอกรยาความประพฤต บรรณ หมายถง หนงสอ ดงนน จรรยาบรรณ หมายถง หนงสอทแสดงความประพฤต หรอกรยาความประพฤต

193

สรพล ไกรสราวฒ (2551 :2) ใหความหมายจรรยาบรรณ คอ ประมวลความประพฤต หรอพฤตกรรมการแสดงออกทพงประสงค ซงอาจจะเขยนเปนลายลกษณอกษรหรอไมกได และเนนไปในเรองของการประกอบอาชพ การงาน หรอเปนเรองเฉพาะในแตละวชาชพ ทจะก าหนดขนใหรวา อะไรทท าได อะไรทควรท า อะไรทไมควรท า เพอใหการประกอบวชาชพเปนไปดวยด มศกดศร เปนทยอมรบและเชอถอ จรรยาบรรณวชาชพ หมายถง ประมวลความประพฤตทผประกอบวชาชพแตละแขนงก าหนดเพอรกษา และสงเสรมเกยรตคณชอเสยง และฐานะของสมาชก และวงวชาชพนน ซงเขยนเปนลายลกษณหรอไมกได บางทเรยกกนสน ๆ วาจรรยาบรรณบาง จรรยาบรรณในการประกอบอาชพบาง หรอจรรยาบรรณวชาชพบาง ซงใชส าหรบควบคมความประพฤต และเปนแนวปฏบตส าหรบบคคลในวชาชพหนง ๆ โดยเฉพาะเทานน 6.2 หลกของจรรยาบรรณวชาชพ ศรพงษ มะโนรส (2554:3) ใหความหมายของ จรรยาบรรณวชาชพ หมายถง การประกอบอาชพทสจรต มความซอสตยตออาชพ โดยยดหลกคณธรรมและการอยรวมกนอยางสนต ไมดถก อาชพตน หลกของจรรยาบรรณวชาชพ จงประกอบไปดวย 1) ความรกความศรทธาในอาชพ 2) ความซอสตยสจรต 3) การใหความเคารพตอกฎระเบยบขอบงคบหรอ จรรยาบรรณวชาชพ 4) ยกยองใหเกยรตผรวมวชาชพ 5) การรวมกลมเพอสรางความมนคงในวชาชพ จรรยาบรรณวชาชพมลกษณะส าคญดงน 1 ) จรรยาบรรณวชาชพเกดจากความสมครใจของผทอยในวชาชพเดยวกนรวมกนสรางจรรยาบรรณส าหรบวชาชพของตนขนมาควบคมกนเอง ซงมใชขอบงคบของกฎหมาย แตเปนจรยธรรมทผประกอบอาชพนน ๆ ควรปฏบต 2 ) จรรยาบรรณวชาชพเปนสงทผประกอบการควรปฏบตตามอยางเครงครดดวยจตใจทเปยมดวยอดมคต แมจะไมใชกฎหมายกตาม แตผประกอบการควรตระหนก และปฏบตเพอเปนแนวทางทจะอ านวยประโยชนสขแกคนในสงคม ความส าคญของจรรยาบรรณวชาชพ ผทประกอบอาชพตาง ๆ จ าเปนตองปฏบตตามจรรยาบรรณวชาชพนน ๆ ทงนเปนเพราะวาจรรยาบรรณวชาชพมความส าคญ ดงน (1) จรรยาบรรณวชาชพชวยควบคมมาตรฐาน รบประกนคณภาพ และปรมาณ ท ถกตองในการประกอบอาชพในการผลต และการคา

194

(2) จรรยาบรรณวชาชพชวยควบคมจรยธรรมของผประกอบอาชพ ผผลต และผคา เชน ใหมความซอสตยสจรต ยตธรรม เปนตน (3) จรรยาบรรณวชาชพชวยสงเสรมมาตรฐาน คณภาพ และปรมาณทดมคณคา และเผยแพรใหเปนทรจก เปนทนยมเชอถอ (4) จรรยาบรรณวชาชพชวยสงเสรมจรยธรรมของผประกอบอาชพ และผผลต เชน ใหมเมตตากรณา ปรองดอง เหนอกเหนใจ สามคค เปนตน (5) จรรยาบรรณวชาชพชวยลดปญหาอาชญากรรมในองคกรหนวยงาน และ ลดปญหาการคดโกงฉอฉล เอารดเอาเปรยบ ลดการปลอมปนเหนแกตว และเหนแกได ตลอดจนความมกไดมกงาย ความใจแคบไมยอมเสยสละ เปนตน (6) จรรยาบรรณวชาชพชวยเนนใหเหนชดเจนยงขนในภาพพจนทดของผมจรยธรรม เชน ในการเสยสละในการเหนประโยชนของสวนรวมมาก ยงกวาประโยชนของสวนตวในการรบผดชอบในหนาทการงาน และอาชพอยางแทจรง (7) จรรยาบรรณวชาชพชวยท าหนาทพทกษตามกฎหมาย ส าหรบผประกอบอาชพใหถกตองตามท านองคลองธรรม 6.3 ตวอยางจรรยาบรรณในวชาชพ 6.3.1 จรรยาบรรณวชาชพทางการศกษา ครสภาไดวางระเบยบวาดวยจรรยามารยาทและวนยตามระเบยบประเพณของคร พ.ศ. 2548 (มาตรฐานและจรรยาบรรณวชาชพคร พ.ศ. 2548:39) เพอ ใหครยดถอปฏบตดงน “วชาชพ” หมายความวา วชาชพทางการศกษาทท าหนาทหลกทางดานการเรยนการสอนและสงเสรมการเรยนรดวยวธการตางๆ รวมทงการรบผดชอบการบรหารสถานศกษาในสถานศกษาปฐมวยขนพนฐาน และอดมศกษาทต ากวาปรญญา ทงของรฐและเอกชน และการบรหารการศกษานอกสถานศกษาในระดบเขตพนทการศกษาตลอดจนการสนบสนนการศกษา ใหบรการหรอปฏบตงานเกยวเนองกบกระบวนการเรยน การสอน การนเทศและการบรหารการศกษา ในหนวยงานการศกษาตาง ๆ “คร” หมายความวา บคคลซงประกอบวชาชพหลกทางดานการเรยนการสอนและการสงเสรมการเรยนรของผเรยนดวยวธการตางๆ ในสถานศกษาปฐมวยขนพนฐาน และอดมศกษาทต ากวาปรญญา ทงของรฐและเอกชน ผประกอบวชาชพทางการศกษาตองประพฤตตนตาม จรรยาบรรณวชาชพและแบบแผนพฤตกรรมตามจรรยาบรรณวชาชพ ซงปรากฎในมาตรา 50 แหงพระราชบญญตสภาคร และบคลากรทางการศกษา พ.ศ. 2546 และขอบงคบของครสภาวาดวยมาตรฐานวชาชพ และ จรรยาบรรณวชาชพ พ.ศ. 2548 มทงหมด 5 ดาน ดงตอไปน

195

1) จรรยาบรรณตอตนเอง ผประกอบวชาชพทางการศกษาตองมวนยในตนเอง ดานวชาชพ บคลกภาพ และวสยทศนใหทนตอการพฒนาทางวทยากร เศรษฐกจ สงคม และการเมอง อยเสมอ 2) จรรยาบรรณตอ วชาชพ ผประกอบวชาชพทางการศกษาตองรกศรทธา ซอสตยสจรต รบผดชอบตอวชาชพ และเปนสมาชกทดขององคกรวชาชพ 3) จรรยาบรรณตอผรบบรการ ผประกอบวชาชพทางการศกษาตองมจรรยาบรรณดานน 5 ขอ คอ (1) ตองรกเมตตา เอาใจใส ชวยเหลอสงเสรมใหก าลงใจแกศษย และผรบบรการตามบทบาทหนาทโดยเสมอหนา (2) ตองสงเสรมใหเกดการเรยนร ทกษะ และนสยทถกตองดงามแกศษย และผรบบรการตามบทบาทหนาทอยางเตมความสามารถดวยความบรสทธใจ (3) ตองประพฤตปฏบตตนเปนแบบอยางทดทงกาย วาจา และจตใจ (4) ตองไมกระท าตนเปนปฏปกษตอความเจรญทางกาย สตปญญา จตใจ อารมณและสงคม ของศษย และผรบบรการ (5) ตองใหบรการดวยความจรงใจและเสมอภาค โดยไมเรยกหรอยอมรบผลประโยชน จากการใชต าแหนงหนาทโดยมชอบ 4) จรรยาบรรณตอผรวมประกอบวชาชพ ผรวมประกอบวชาชพทางการศกษาพงชวยเหลอเกอกลซงกนและกนอยางสรางสรรค โดยยดมนในระบบคณธรรม สรางความสามคคในหมคณะ 5) จรรยาบรรณตอสงคม ผประกอบอาชพทางการศกษา พงประพฤตปฏบตตนเปนผน าในการอนรกษ และพฒนาเศรษฐกจ สงคม ศาสนา ศลปวฒนธรรม ภมปญญา สงแวดลอม รกษาผลประโยชนของสวนรวม และยดมนในการปกครองระบอบประชาธปไตย อนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข 6.3.2 จรรยาบรรณของผประกอบธรกจ ในภาวะสงคมปจจบนทมการแขงขนสงมาก จง ท าใหนกธรกจตางคดกลยทธการตลาดหลากหลายเพอตอสกบคแขงเพอใหธรกจของตนอยรอ ด ในบางครงไมไดค านงถงจรรยาบรรณของผประกอบธรกจ ผประกอบธรกจหรอนกธรกจมบทบาทส าคญในการพฒนาระบบเศรษฐกจของประเทศชาต เปนผทมความรบผดชอบตอสงคม ท าใหเกดกจกรรมรวมกนของคนในสงคม โดยมนกธรกจเปนกลไกในการเชอมโยง ดงนน ผประกอบธรกจจงตองเปนผทมความประพฤตดและศรทธาในวชาชพของตน เปนแบบอยางทดแกเพอนรวมอาชพ อนสงผลใหเกดการยอมรบจากคนทวไปในสงคม และสามารถท าใหธรกจด ารงอยไดและเจรญกาวหนามากขน ซงจรรยาบรรณของ

196

ธรกจคอ หลกเกณฑใหผประกอบธรกจยดเปนแนวทางการประพฤตในการด าเนนอาชพ โดยก าหนดตามบทบาทหลกดงน(ปยะนารถ สงหช,2554:2-5).การจดการนวตกรรมเพอการพฒนา. (Online) วนทสบคน 20 กมภาพนธ 2554.จาก http://www.itd.co.th./index.php/th. 1) จรรยาบรรณของผประกอบธรกจตอลกคา ลกคา (Customer) คอ กลมบคคลผซอสนคาหรอบรการท าใหธรกจมรายได มก าไร สามารถด ารงธรกจเจรญกาวหนา จงควรมจรรยาบรรณ ปฏบตตามขอตกลงทท าไวดวยความซอสตยธรกจตอลกคาดงน (1) ก าหนดราคาสนคาบรการดวยความยตธรรมเหมาะสมกบคณภาพและปรมาณ (2) มความเสมอภาคเทาเทยมกนในการเอาใจใสลกคาทกคน เปดโอกาสใหลกคาทกคนซอสนคาและบรการในทกสภาวะเศรษฐกจ

(3) ไมสรางเงอนไขใหลกคากระท าตาม บบบงคบควบคมการตดสนใจของลกคา (4) ไมกระท าการใด ๆ เพอท าใหสนคามราคาสงขนโดยไมมเหตผล

(5) ปฏบตตอลกคาดวยอธยาศยไมตรอนด 2) จรรยาบรรณของผประกอบธรกจตอผลตภณฑ

ผลตภณฑ (Product) คอ สงทเสนอขายเพอสนองความตองการของผบรโภคซงผ ประกอบธรกจตองมการควบคมการผลตใหไดผลตภณฑทดมคณภาพตรงตามความตองการของผบรโภค ดงนน ผประกอบธรกจควรมจรรยาบรรณตอผลตภณฑดงน ( 1) ผลตภณฑและบรการทมคณภาพ สามารถใชงานไดเหมาะสม มความสวยงาม มราคาคมคา สามารถตอบสนองความตองการและเปนทพงพอใจแกผบรโภค ( 2) ผลตสนคาและบรการไดมาตรฐานอตสาหกรรม โดยมการรบรองกรรมวธการผลตตามระบบทแสดงถงความปลอดภยไมเปนอนตรายตอผบรโภค เชน มาตรฐานของส านกงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) มาตรฐานของส านกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม (มอก.)และมาตรฐานระบบคณภาพ(ISO)เปนตน

(3) พฒนาคณภาพและมาตรฐานการผลตผลตภณฑใหอยในเกณฑมาตรฐาน (4) ผลตสนคาทมความปลอดภยตอผบรโภค โดยระบวนผลตและวนหมดอาย

ทตงผลตภณฑไวอยางชดเจน (5) เปดเผยความเสยงทกประเภททเกยวของหรอเนองจากตงผลตภณฑ เชน

เครองดมชก าลง มขอความระบวา "หามดมเกนวนละ 2 ขวด จะเปนอนตรายตอสขภาพ" ยาฆาแมลง มขอความระบวา "ควรเกบใหพนมอเดก" หรอนมขนหวาน ระบขอความวา "หามใชเลยงทารก" เปนตน (6) เปดเผยถงสวนผสมของผลตภณฑ (7) ไมตงชอและออกแบบผลตภณฑรวมทงบรรจภณฑเลยนแบบผอน

197

(8) ผลตภณฑดานอตสาหกรรมตองมการควบคมคณภาพทงระบบครบวงจร 3) จรรยาบรรณของผประกอบธรกจตอคแขงขน คแขงขน (Competitor) คอ ผทประกอบธรกจประเภทเดยวกบซงตองมการแขงขนกน บางครงตองมการพงพาอาศยกน การแขงขนตองเปนไปอยางถกตอง จงควรมจรรยาบรรณตอคแขงขนดงน ( 1) ไมกลนแกลงหรอใหรายทงโดยทางตรงและทางออม หรอท าการขมขและ กดกนทางการคา ( 2) การใหความรวมมอในการแขงขนเพอสรางภาวะตลาดทด เชน การใหขอมลเกยวกบสนคา การรวมมอในการปองกนรกษาสงแวดลอม เปนตน ( 3) ไมลวงละเมดสทธตามกฎหมายของคแขงขน เชน ละเมดลขสทธ สทธบตรเปนตน ( 4) ไมจารกรรมความลบทางธรกจของคแขงขน 4) จรรยาบรรณของผประกอบธรกจตอหนวยราชการ หนวยราชการ เปนสถาบนหนงทมความสมพนธกบการประกอบธรกจ ผประกอบธรกจตองมการตดตอกบหนวยงาน อยางสม าเสมอ นอกจากนการประกอบธรกจยงอยในการควบคมดแลของหนวยราชการอกดวย ดงนน ผประกอบธรกจจงควรมจรรยาบรรณตอสวนราชการดงน ( 1) ปฏบตตามขอบงคบของกฏหมายในการประกอบธรกจดวยความซอสตย เชน จดท าบญชและเสยภาษถกตองสามารถตรวจสอบได และไมเปดโอกาสใหขาราชการประพฤตมชอบในธรกจของตน ( 2) ไมใหสนบนเพออ านวยความสะดวกในการด าเนนธรกจ ( 3) ไมใหความรวมมอสนบสนนขาราชการในการกระท าทสอทางทจรต ( 4) ไมใหของขวญหรอของก านลแกขาราชการเพอประโยชนของธรกจ (5) ท าธรกจกบสวนราชการดวยความซอสตยสจรต เปนธรรม มความเปน มตรไมตร ( 6) ใหความรวมมอกบสวนราชการในการท าหนาทพลเมองทด โดยการสละก าลงกาย ก าลงทรพยตามความเหมาะสม สนบสนนดานตาง ๆ ทเปนประโยชนแกสงคมและชมชน (7) มทศนคตทดและเชอมนตอสวนราชการ ใหความรวมมอกบสวนราชการ 5) จรรยาบรรณของผประกอบธรกจตอพนกงาน พนกงาน (Employer) คอ บคลากร ซงเปนปจจยในการประกอบธรกจทส าคญ ถาไมมพนกงานท าหนาทตาง ๆ ในองคกร ยอมท าใหไมเกดกจกรรมทางธรกจ ผประกอบธรกจจงควรมจรรยาบรรณดงน

198

( 1)ใหคาจางและผลตอบแทนอยางเหมาะสม โดยพจารณาจากความร ความสามารถ และลกษณะของงาน ( 2) ใหสวสดการทด ท าใหพนกงานมสวสดภาพในการด ารงชวต ( 3) สนบสนนพนกงานมการพฒนาตนเองเพมพนความร ความสามารถโดยการฝกอบรมสมมนา รวมทงสนบสนนดานการศกษา เชน ใหทนการศกษาตอในระดบทสงขน เปนตน ( 4)ใหความยตธรรมเทาเทยมกน ทงดานการปกครองและผลตอบแทน ( 5) เคารพสทธสวนบคคลและความสามารถของพนกงาน โดยไมเปดเผยขอมลสวนตวของพนกงานโดยไมไดรบอนญาต ( 6) ศกษาท าความเขาใจพนกงานดานอปนสย ความถนด ความสามารถ เพอจดหนาทของพนกงานใหเหมาะสมกบงานทท า ( 7) ใหความเชอถอไววางใจดวยการมอบหมายงานทมความรบผดชอบเพมขน รวมทงใหการยอมรบในผลงาน และสงเสรมสถานภาพในการท างานใหสงขน ( 8) ใหค าแนะน าปรกษาดวยความเตมใจทงเรองงานเรองสวนตวตามความเหมาะสม ( 9) สงเสรมสนบสนน ใหพนกงานประพฤตตนเปนพลเมอง ทดตอสงคมประเทศชาต 6) จรรยาบรรณของผประกอบธรกจตอสงคม สงคม (Society) คอ การอยรวมกนเปนกลมของบคคล มหนาทในสงคมแตกตางกน มการแบงงานกนท า มสทธและเสรภาพในฐานะการเปนพลเมองเทาเทยมกนตามกฎหมาย ผประกอบธรกจกถอวาเปนสวนหนงของสงคม จงตองมสวนรวมชวยพฒนาสงคมใหเจรญกาวหนามความสงบสข มสวนรบผดชอบกบสภาพแวดลอมและกจกรรมตาง ๆ ในสงคม ดงนน ผประกอบธรกจจงควรมจรรยาบรรณตอสงคมดงน ( 1) ไมประกอบธรกจทท าใหสงคมเสอมทงดานจตใจและดานศลธรรม เชน การเปดบอนการพนน ท าธรกจทสนบสนนใหเกดการท าผดกฎหมายเชน รบซอของโจร เปนตน ( 2) ไมท าธรกจทท าลายทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เชน คาไมเถอน การรกล าทสาธารณะ การปลอยน าเสยลงแมน าล าคลอง เปนตน ( 3) มการปองกนไมใหธรกจเปนตนเหตใหเกดมลพษตอสงแวดลอมและสงคมทงดานเสยง สและกลน เชนมการจดท าบอบ าบดน าเสย การเกบรกษาและท าลายวตถมพษตางๆ ดานความปลอดภย และการรกษาความปลอดภยดานอน ๆ เปนตน ( 4) ใหความเคารพในสทธทางปญญาของบคคลอนหรอธรกจอน ดวยการไมลอกเลยนแบบโดยไมไดรบอนญาต

199

( 5) ใหความรวมมอกบทกฝายในชมชนเพอสรางสรรคสงคมโดยการสละเวลา ก าลงกาย ก าลงทรพยเพอความนาอยของสงคม เชน รวมจดท าศาลาพกผโดยสาร รวมปลกตนไมในสวนสาธารณะ ฯลฯ ( 6) สรางงานแกคนในสงคม ใหมรายได ท าใหมคณภาพชวตและความเปนอย ดขน 7) จรรยาบรรณของพนกงานตอผประกอบธรกจ พนกงานตองมจรรยาบรรณในการประกอบอาชพตอผประกอบธรกจเชนเดยวกน ถาทง 2 ฝายตางปฏบตตอกนดวยการมจรรยาบรรณยอมท าใหการท างานประสบผลส าเรจและอยรวมกนอยางมความสขได ดงนน พนกงานจงควรมจรรยาบรรณตอผประกอบธรกจดงน (1) มความซอสตยสจรตมความรบผดชอบ ขยนหมนเพยรและมวนย ( 2) มความรบผดชอบและรกษาทรพยสนของกจการ ดวยการใชทรพยสนใหเกดประโยชนสงสด ดแลรกษาไมใหสญหายและไมน าไปใชประโยชนสวนตว ( 3) ประพฤตและปฏบตตนใหอยในศลธรรม ไมปฏบตตนใหมผลกระทบตอนายจาง ( 4) ไมประพฤตและปฏบตสงทขดตอผลประโยชนของนายจาง ดวยการกระท าตนเปนคแขงขนในเชงธรกจการรบผลประโยชนและเกยวของทางการเงนกบคแขงขนของนายจาง ซงมผลท าใหเกดความไดเปรยบและเสยเปรยบในเชงธรกจกบคแขงขน (5) ไมท างานใหบคคลอน ตองมความจงรกภกดเตมใจท างานใหนายจางอยางเตมความสามารถ ยกเวนไดรบการอนญาตจากนายจางกอนซงตองไมเปนอปสรรคตองานประจ า จรรยาบรรณในแตละอาชพ จงมความส าคญตอการประกอบอาชพในแตละอาชพ ทกคนมเปาประสงคในการประกอบอาชพตามทตนรก มความถนดในแตละทกษะ เปนความสข ความพอใจทไดท างานตามทตนตงเปาหมายไว และการทแตละอาชพใหความส าคญ จรรยาบรรณวชาชพ ยอมท าใหกลไกทางสงคมสามารถขบเคลอนไดไปในทศทางททกองคกรมงหวงไว 7. การประยกตคณธรรม จรยธรรม และจรรยาบรรณวชาชพใหเขากบการท างาน 7.1 การประยกตคณธรรมใหเขากบการท างาน คณธรรมทส าคญ และสามารถน ามาประยกตใชในการท างานใหไดผล ไดแก คณธรรมดงกลาวแลว ซงสรปสาระของคณธรรมไดดงในตารางตอไปน (มานพ นพสข,2550:305)

200

ตารางท 4 การประยกตคณธรรมใหเขากบการท างาน(มานพ นพสข,2550:306) ชอคณธรรม ค าอธบายหลกในการท างาน

1. อทธบาท 4 ไดแก - ฉนทะ - วรยะ - จตตะ - วมงสา

1. ความพอใจ หรอความชอบทจะท างานนน 2. มความขยนหมนเพยรทจะท างานนน 3. ความเอาใจใสตองานนนวาส าเรจไปแลวมากนอยเพยงใด 4. ใชปญญาพจารณาไตรตรอง ตรวจตราดวาการท างานม ขอบกพรองหรอไม เพอแกไขปรบปรงงานตอไป

2. จกร 4 ไดแก - อยในถนทเหมาะสม - คบคนด - ตงตนไวชอบ - มความดเปนทน

5. ท างานในสภาพแวดลอมทด ไมเปนแหลงอบายมข 6. คบคนทมความประพฤตดทงกาย วาจา ใจ 7. มหลกในการด าเนนชวตทดตามหลกมรรคมองค 8 8. การสะสมคณความดใหพอกพนจะท าใหเปนทเคารพ ของผอนซงจะมผลตอการประกอบอาชพ

3. พละ 4 ไดแก - ปญญาพละ - วรยพละ - อนวชชพละ - สงคหพละ

9. ใชปญญาพจารณาเปาหมาย และวธการท างาน 10. ความขยนหมนเพยรจะชวยท าใหการงานเกดผลส าเรจ 11. การท างานทไมมโทษ มแตประโยชน 12. การท างานตองรจกใหเสยสละ ใชค าพดทไพเราะ ประพฤตด

4. การท างานไมมโทษ มแตประโยชนเกอกล ไดแก - การประกอบอาชพ - การท างานสวนตว - การท างานเพอสงคม

13. ท างานสจรต ไมผดศลธรรม ไมผดกฎหมาย 14. รจกใชเวลาวางใหเกดประโยชน เชน การฟงธรรม 15. การรจกท าประโยชนเพอสงคม เชน การชวยงาน สาธารกศลตาง ๆ

จากขอมลดงกลาวจะเหนถงความเชอมโยงของคณธรรมทยดเหนยว ใหบคคลประพฤต ปฏบตตามคณธรรมหรอธรรมะทควรปฏบตตามธรรมค าสงสอนของพทธศาสนาเปนทตง เพอใหเกดสต และมกรอบในการปฏบตตนใหเปนทพงประสงคขององคกรและสงคมในหนวยงาน เพอคณภาพชวตทด และมความสขตอบคคลผปฏบต

201

7.2 การประยกตจรยธรรมใหเขากบการท างาน จรยธรรมในการท างาน หมายถง การปฏบต หรอมพฤตกรรมในการท างานทดงามตามหลกคณธรรม การประยกตจรยธรรมและคณธรรมใหเขากบการท างาน (วภาพร มาพบสข,2550 :179) จงมหลกปฏบตดงน (1) ฝกคดชอบ ท าชอบ และแกปญหาในการท างานดวยการใชปญญา (2) ใชความรความสามารถของตนเองใหเตมทกอนทจะขอความชวยเหลอ จากผอน (3) ฝกฝนตนเองใหมความสามารถ และความช านาญในการประกอบการงาน (4) ฝกฝนความเขมแขง อดทน ไมยอทอตออปสรรค และปญหาทงปวง ( 5) ขวนขวายประกอบอาชพสจรตโดยไมเลอกงาน ( 6) ศกษาหาความรอยเปนเนองนตย ( 7) รบผดชอบตอตนเอง ตอสวนรวม ตอหนาท และการกระท าของตน ( 8) ใชเวลาวางใหเปนประโยชน เชน ฝกนงสมาธ ปลกตนไม ( 9) ปฏบตงานใหส าเรจเรยบรอยไมท างานคงคาง ( 10) มเมตตา กรณา ไมเหนแกได ไมเหนแกประโยชนสวนรวม 7.3 การประยกตจรรยาบรรณวชาชพใหเขากบการท างาน การประยกตจรรยาบรรณใหเขากบการท างานมหลกปฏบตดงน (1) รจกสทธ หนาทของตนเอง และผอนเปนอยางด (2) รบผดชอบ ปฏบตตามระเบยบวนย และกฎหมาย (3) ฝกการควบคมจตใจตนเองใหเปนคนมเมตตากรณา (4) ฝกตนเองใหเปนผทมความเออเฟอเผอแผ และเสยสละ เหนแกประโยชนสวนรวมยงกวาประโยชนสวนตว (5) ไมเบยดเบยนผอน มความซอสตยสจรต และรกความยตธรรม (6) มความละอาย และเกรงกลวตอการกระท าความชว (7) เชอกฎแหงกรรม เชน ท าดไดด ท าชวไดชว (8) รกษาเกยรตของตนเอง ไมท าลายความภาคภมใจในตนเอง (9) ปฏบตหนาทเปนพลเมองทด ประกอบอาชพโดยสจรต (10) มความอดทน อดกลน ไมปลอยใหกเลสความละโมบเขามาครอบง าจตใจ ทงคณธรรม จรยธรรม และจรรยาบรรณในวชาชพ เปนหลกการทใชปฏบต เพอการด าเนนชวตทดอยในสงคมไดอยางเปนสข นบวาเปนสงส าคญตอทกคน ทกวชาชพ ทกหนวยงาน เพอน าไปสการพฒนาทงตนเอง สงคม ประเทศชาตทย งยนตอไป

202

สรปทายบท จากความส าคญของการท างานเปนทม และมนษยสมพนธทจะชวยใหมนษยประสบความสข ความส าเรจในการด าเนนชวต การท างาน และการอยรวมกนในสงคม หรออาจกลาวไดวามนษยในสงคมตองท างานรวมกน สมพนธตดตอกนภายในกลม หรอทมทตองพงพาอาศยซงกน และกนในการด ารงชวตในครอบครว และสถานประกอบการ และสงคมประเทศชาต อนน ามาซงความสามคค ปฏบตตามความถกตองของสงคม จะท าใหประเทศชาตพฒนาไปไดอยางมนคง และเมอทกคนในสงคมมหนาทพงประกอบอาชพโดยสจรตแลว สงทขาดไมไดในการด ารงชวตอยในสงคมใหเปนทยอมรบชนชม ศรทธาของบคคลในสงคมหรอคนรอบขาง คอการปฏบตตนทดภายใตกรอบปฏบตของการมคณธรรม จรยธรรม และจรรยาบรรณวชาชพ ในแตละอาชพ ซงเปนจดมงหมายแหงการพฒนาคณภาพชวตของบคคลทตองอยในสงคมตอไป

203

ค าถามทายบท

จงตอบค าถามตอไปน 1. บทบาทหนาทของทมมอะไรบาง จงอธบาย 2. ทมมความส าคญตอการท ากจกรรมของนกศกษาอยางไรบาง จงระบเปนขอ ๆ 3 . ทมมความส าคญตอองคกรอยางไร จงอธบาย 4. ทมทมประสทธภาพกอใหเกดผลส าเรจของงานไดด มองคประกอบทส าคญอะไรบาง จงอธบาย 5. ผน าทดมลกษณะอยางไร จงอธบาย 6. ผตามทดมลกษณะอยางไร จงอธบาย 7. การพฒนาตนเองใหเปนผมมนษยสมพนธทดตองใชหลกการใดบาง 8. จงอธบายวธการสรางมนษยสมพนธในการอยรวมกน มอะไรบาง จงอธบายเปนขอ ๆ 9. ใหนกศกษาระบจรรยาบรรณในวชาชพของอาชพใดอาชพหนงทนกศกษาคาดหวงวาจะประกอบอาชพนนเมอส าเรจการศกษา 10. นกศกษาจะมสวนรวมเขาไปท างานรวมกบชมชนดวยวธใดบาง 11. ค าวา “การมสวนรวม” นกศกษาเขาใจวาอยางไร จงยกตวอยางการเขาไปมสวนรวมกบชมชนทเหนไดชด

บทท 7 เทคนคการครองใจคน

การทเรามงหวงจะครองใจหรอสรางมนษยสมพนธกบผอนใหสมฤทธผลนน จะตองมความรความเขาใจเพราะพฤตกรรมและบคลกภาพของมนษยทแสดงออกมานน เปนปจจยพนฐานในการครองใจคน ดวยมนษยทกคนมความของเกยวกน และตางมงประโยชนจากกนและกน โดยเฉพาะการอยรวมกนอยางมความสข การยอมรบนบถอใหเกยรตกน และการไดประโยชนในแงบคคล เชน ความส าเรจในอาชพ ซงตองอาศยความชวยเหลอเกอกลซงกนและกน การครองใจคน คอการสรางมนษยสมพนธทด เพอใหเกดประโยชนจากการไดรบความรวมมอ อนเปนแรงสนบสนนผลกดนใหมนษยเกดความส าเรจได ดงนนวธทจะประสบความส าเรจในทกดานได ตองใหความส าคญกบการศกษาถงพฤตกรรมและบคลกภาพของมนษย หลกและวธการครองใจคน เพอใหเกดการยอมรบ ความศรทธา เลอมใสเกดความเชอมนแกบคคลตางๆท สมพนธดวย น าไปสความรวมมอทดตอไป จงควรท าความเขาใจในสวนทเกยวของกบเทคนคการครองใจคนดงในหวขอตอไปน

1. ธรรมชาตของมนษย มนษย เกดมาอยบนโลกน เพอดแลรกษา และพฒนาสงคม และมนษยชาตใหด ารงคงอยตามวถทาง และลกษณะแหงธรรมชาตของมนษยตองมการตอสแยงชงอ านาจ เพอแสวงหาในสงทตนตองการ และพยายามทกวถทางเพอพฒนาตนเองใหเจรญขน และใชชวตอยในสงคมไดอยางสงบสข มนษยไมชอบอยโดดเดยวเดยวดาย จ าเปนตองมเพอน และมการเขาสงคม พบปะพดคย เจรจา สนทนา ปรกษาหารอ นดหมาย ตดตองาน และท าสญญา เปนตน พฤตกรรมดงกลาวจะใชการตดตอสอความหมายเพอใหเกดการรบร ความรสก อารมณ ความคด ความเฉลยวฉลาด คานยม เจตคต และความสนใจของแตละฝาย อนจะชวยใหเกดความเขาใจซงกนและกนได จะน ามาซงความส าเรจและความสงบสขตามนยความหมายของมนษยสมพนธ มนษยสมพนธใหความส าคญทคน และจตใจ “จต” หรอ “ใจ” ( Mind) ถอไดวาเปนปจจยทส าคญทสด โดยเฉพาะอยางยงเรองของจตปรารถนาหรอความตองการของมนษย ตงแตระดบต าจนถงระดบสงสด การสรางมตรทดตองท าความเขาใจกบนสยสามญของมนษย และบคลกภาพของมนษย โดยมนกพฤตกรรมศาสตรไดศกษา ความแตกตางของ มนษยวา มนษยมความแตกตางกนในดานตาง ๆ (วราภรณ ตระกลสฤษด,2549:100) คอ 1) รางกาย = รายละเอยดของรปราง และทางดานอารมณ จตใจ ความรสก 2) สงคม = การสรางความสมพนธกบผอน 3) สตปญญา = ความสามารถในการเรยนร เขาใจสงตาง ๆ

205

สาเหตทท าใหคนเราตางกน 1) พนธกรรม และสงแวดลอม (Heredity and Environment) พนธกรรมเปนสง ทถายทอดจากบรรพบรษทงทางดานรางกาย จตใจ สตปญญา สงแวดลอม ไดแก สภาพสงคม การอบรมเลยงด การศกษา การประกอบอาชพ 2) ล าดบการเกด (Birth Order) ลกคนโต คนกลาง และคนสดทอง จะมพฤตกรรม ทแตกตางกน เชน ลกคนโต มกจะมอปนสยทคอนขางมความรบผดชอบสง เพราะไดรบการอบรมสงสอนใหชวยเหลองานในบาน หรอดแลนอง ๆ ในดานสขภาพจตกด เนองจากเปนลกคนแรกพอแม และญาต ๆ ตางกใหความรกความอบอน ขณะทลกคนเลกมกจะมอปนสยทคอนขางเอาแตใจตนเอง เพราะไดรบการดแลเอาใจใส และตามใจจากพอแม และพ เพราะความเปนนองเลกจนเกดความเคยชน สวนลกคนกลางกมกจะถกมองขามไป อาจท าใหเปนคนมปมดอย หรอชอบเรยกรองความสนใจดวยวธตางๆ 3) รปรางลกษณะบคลก ( Body type and Personality) ไดแก คณลกษณะตางๆ ทรวมกนในตวคนท าใหมความแตกตางกน เชน คนสง ผอม จะเปนคนละเอยดรอบคอบ คนอวนจะเปนคนใจดอารมณด ไมละเอยดรอบคอบ และคนทรางกายบกบน มกลามเนอขนจะเปนคนกาวราว รนแรง ชอบถกเถยง จ านง อดวฒนสทธ (2532 :15-17) กลาววา มนษยเปนสตวประเสรฐ แตกตางจากสตวโลกอน ๆ สามารถเรยนรไดเอง มศกยภาพสง มสตปญญา สามารถสรางสรรควฒนธรรม ใหเจรญงอกงามตามหลกของพทธศาสนาได ซงแจงรายละเอยดเปนล าดบขนทางจตของมนษยโดยใชล าดบขนของจตในแตละบคคล เปน 5 ระดบดงน 1 ) มนสสตรจฉา คอผทมรางกายเปนมนษยแตมจตใจเหมอนสตวเดรจฉาน มแตกเลสตณหาไมรจกบาปบญคณโทษ ชวตหาแกนสารใดไมได มนษยประเภทนหากมในสงคมใดสงคมนนจะมแตความวนวายเดอดรอนหาความสขสงบรมเยนไมได 2 ) มนสสเปโต คอผทมรางกายเปนมนษยแตมจตใจดงเปรต คอ เปนผทมแตความหวกระหายอยดวยแตความโลภ ความอยากอยางไมมทสด ไมรจกความพอด พอควร ซงพทธศาสนาไดเปรยบผทมลกษณะดงน เชน เปรตทหวกระหาย คอยขอสวนบญอยตลอดไป 3 ) มนสสมนสโส คอผทมรางกายเปนมนษย มภาวะทางจตใจเปนมนษย คอ เปนผทมจตใจสงมคณธรรม ในการปฏบตตอตนเอง และผอนด ารงตนเองอยในศลธรรม เคารพกฎเกณฑระเบยบจารตประเพณของสงคมเปนอยางด มนษยประเภทนหากสงคมใดมมากสงคมนนกจะมความสงบเจรญกาวหนา ไมมความขดแยงวนวายสบสนในสงคมนน 4 ) มนสเทโว คอผทมรางกายเปนมนษย มภาวะจตใจสงดงเชนเทวดา โดยมจตใจสงเหนอมนษยทงหลายโดยทวไปมความละอายเกรงกลวตอบาป ไมสรางความเดอดรอนใหสงคม และผอนในทางกลบกนมกจะเปนผทท าประโยชนชวยเหลอผอน และสงคมอยเสมอ มนษยแบบนกจะเปนผทชวยใหสงคมมความสขสงบ และมความกาวหนาพฒนาไปในทางทด

206

5 ) มนสสอรโย คอผทเปนมนษยทมจตใจสะอาด สวางและสงบ มจตใจสง ละแลวซงกเลสทงปวง ดบความอยากและตณหาไดสนท สามารถด ารงตนอยเหนอกรรมทงหลาย และเหนอมนษยทงหลาย บรรลแลวซงความสงบเยน ดงทพทธศาสนา เรยกวา “นพพาน” นอกจากนนกพฤตกรรมมนษย (สงวน สทธเลศอรณ,2543 :23) ไดท าการศกษาระบวา แมมนษยจะมความแตกตางกนในหลาย ๆ ประการ แตกมสงทมนษยมความเหมอนกนอยสงนนเรยกวา นสยสามญของมนษย คอ

- มนษยทกคนไมชอบใหใครต าหน - มนษยทกคนอยากมชอเดน มคณคาในสายตาของสงคม - มนษยทกคนจะท าอะไรกตอเมอมความตองการสงนน - มนษยทกคนสนใจตนเองมากกวาทจะสนใจผอน - ชอบคนหนาตายมแยมมากกวาคนหนาตาบงตง - มนษยทกคนอยากใหคนอนเหนดวยกบความคดของตน - มนษยทกคนอยากใหคนอนสนใจในชอของตนเอง - มนษยทกคนอยากใหคนอนฟงเมอตนพด - มนษยทกคนไมชอบใหใครโตเถยง - มนษยทกคนตองการความเปนกนเอง

2. ความหมายและความส าคญของเทคนคการครองใจคน การครองใจคนหรอการท าใหคนรกนนเปนศลปะพเศษอยางหนงในการด ารงชวต ซงเปนเรองทเหมาะแกคนทหวงความเจรญกาวหนาและหวงทจะมชวตอยเปนปกตในสงคม คนทครองใจคนอนไดยอมไดรบการยอมรบและชวยเหลอสนบสนนจากคนทเราครองใจไดเปนอนด สรพร พงพทธคณ (2550 :154) ใหความหมายของค าวา เทคนค หมายถง วธทบคคลใดบคคลหนงน ามาใชส าหรบปฏบตการเพอสรางมตรและประยกตเทคนคมาใชในการ สรางมตร เพอใหสมพนธภาพระหวางบคคลมประสทธภาพมากขน การครองใจคนเปนวธการทบคคลแสดงความสามารถเพอใหเกดความรกใครชอบพอความรวมมอรวมใจในการท ากจกรรมใหบรรลเปาหมาย โดยใชศลปะหรอศาสตรในความร ความสามารถของตนมาบรณาการผสมผสานใหเหมาะสมกบบคคล เวลาและสถานการณใหเปนทพอใจแกผเกยวของ ดงนนเทคนคครองใจคนจง หมายถง การปฏบตตนใหเปนทชนชอบรกใครของบคคล ทเกยวของสมพนธดวย

207

3. เทคนควธการสรางมตรและครองใจคน มตร หมายถง ผคนทบคคลคบหาสมาคม สนทนาปราศรยดวย มการปฏบตกจกรรมรวมกน เพอผลประโยชนอยางเดยวกน คอ ไดรบความสข ความสมหวง ความรก ความสงบสข ตลอดจนมความพอใจรวมกน (ทรงสร วชรานนทและคณะ,2551:144) ส าหรบมตรนนมหลายประเภททงทควรคบหา และไมควรคบหาสามารถแบงออกใหเหนอยางชดเจน คอ

3.1 มตรทควรคบ หรอมตรแท ไดแก 1) มตรมอปการะ คอยคมครองปองกนเพอนของตน ทงเปนทพงของเพอนได และ

เพอนกพงได - ปองกนเพอนผประมาท - ปองกนทรพยสมบตของเพอนผประมาท - เมอมภยเปนทพงพ านกได - เมอมธระ ชวยออกทรพยใหเกนกวาทออกปาก แมแตชวตเรายงสละได 2) มตรรวมสขรวมทกข เพอนสนทเหมอนญาต ไววางใจกน คอยชวยเหลอเกอกล - บอกความลบแกเพอน ตางฝายตางเผยความลบของตนแกเพอน ถาความลบนนมจดออนหรอปมดอยกชวยกนแกไข และ เปนการใหความไววางใจซงกนและกน - ปดความลบของเพอน ไมใหผอนร - ไมละทงยามวบต เมอเวลาทเพอนตกทกขไดยากกคอยชวยเหลอไมละทง - แมชวตกอาจสละแทนได 3) มตรแนะน าประโยชน เพอนทคอยแนะน าแตในทางทด มลกษณะเหมอนคร - หามไมใหท าชว - แนะน าใหท าแตความด - ใหฟงในสงทยงไมเคยท า - บอกไปสอนาคตอนสดใส ดวยการแสวงหาความรหรอปญญา 4) มตรมความรกใคร ไดแก เพอนประเภทสหาย มลกษณะส าคญ คอ - ทกข ทกข ดวย หรอ ไมยนดดวยความเสอมของเพอน - สข สข ดวย หรอ ยนดดวยความเจรญของเพอน - โตเถยงผทตเตยนเพอน หมายถง เมอเหนคนอนตเตยนเพอนของเรา ไมวาตอหนาและลบหลง กชวยพดจาชแจงใหเขาใจซงกนและกน เพอนไมใหเพอนเสยหาย

3.2 มตรทไมควรคบ หรอมตรเทยม 1) คนปอกลอก คนประเภทนไมใชมตรแตแสดงตววาเปนมตร ซงหวงผลประโยชนจากคนทคบดวย

208

- คดเอาแตไดฝายเดยว - เปนคนเสยใหนอย แตคดเอาใหไดมาก - มภยเหนแกตวไมยอมชวยเหลอใคร แตเมอตนประสบปญญาแลวจงมาแกลงแสดงตวเปนมตร - เปนคนคบเพอนเพราะเหนแกประโยชนของตว 2) คนดแตพด พดในสงทไมเปนประโยชน - เกบของลวงแลวมาปราศรย(พด) คอ พวกทคอยเรยกรองความสนใจ สวนใหญแลวจะเอาเรองทเกดขนในอดตมาพด - อางเอาของทยงไมมมาปราศรย คอ พวกทชอบพดในเรองของอนาคต พดใน ท านองการพยากรณ ท าตวเปนผรอบร - สงเคราะหดวยสงทหาประโยชนมได คอ ถาชวยเหลอคนทคบกนอยกจะชวยเหลอแบบเลน ใหสงทไมมประโยชน - ออกปากพงมได เมอเพอนตองการพงเพราะมความเดอดรอนบางอยาง กบายเบยงแบงรบแบงส 3) คนหวประจบ เปนคนทคอยตามใจเพอน ใหเพอนเปนผน าสวนตนนนท าตวเปนผ ตาม เพราะหวงผลประโยชนไมวาสงใดกสงหนง - จะท าชวกเออออ - จะท าดกเออออ - ตอหนาวาสรรเสรญ - ลบหลงนนทาเพอน 4) คนชกชวนในทางฉบหาย คบเพอนเพออาศยเพอนเปนเครองมอหาความสนก เพลดเพลน - ชกชวนใหดมน าเมาคอสราและเมรยอนเปนทตงแหงความประมาท - ชกชวนเทยวกลางคน - ชกชวนใหมวเมาในการเลน - ชกชวนเลนการพนน จะเหนวาในการด าเนนชวตของมนษยตองมเพอนหรอมตรเกยวของดวย เหตนการเลอกคบเพอนจงตองวเคราะหถงชวตในวนขางหนาวาจะพบกบความสขความเจรญมาสชวต หรอพบกบความเสอมของชวตขนอยกบมนษยแตละคนจะเลอก เนองจากเวลาของคนเราม 24 ชวโมง ในแตละวนจงจ าเปนตองบรหารเวลาใหด เลอกใชเวลากบเพอนทดไมควรเสยเวลากบเพอนเทยม ซงมแตจะน าความเสอมมาสตวเรา

209

3.3 วธการผกมตรเพอการครองใจคน 1) ปรบปรงบคลกภาพของตนเองในทก ๆ ดานใหเปนผทนาเคารพ นาศรทธา และนา คบคาสมาคม มทาทางสงาผาเผย 2) มเจตคตทดตอผอนเสมอ มองคนในแงด ฝกการมองในสวนทดของผอนบาง อยามองแตความบกพรองของผอน เพราะจะท าใหเกดความขดแยงตามมา 3) หมนพจารณาในตวเราเองวามเพอน ๆ และคนรอบขางยอมรบเรามากนอยเพยงใด แลวรบแกไขในสวนทบกพรองพรอมกบพฒนาสวนทดใหดยงขน 4 ) รจกการเอาใจเขามาใสใจเรา เพราะโดยธรรมชาตคนมความคลายคลงกนในทกๆ ดาน เราจงตองตระหนกเสมอวาสงใดทเราชอบ คนอนเขากชอบ หรอสงใดทเราไมชอบคนอนเขากไมชอบเหมอนกน เปนการปองกนมใหเกดความบาดหมางกน 5 ) รจกการมองโลกในแงด มโลกทศนทกวางไกล ซงจะท าใหเปนผทมความรมความคดทดมความคดสรางสรรค สามารถใหค าปรกษาทดแกผอน อนจะน ามาซงความเปนมตรกบทกคนทกชนชน 6 ) ไมสรางความขดแยงกบผอนผใด พยายามท าตนเปนคนมเหตผล รจกกาลละเทศะเมอพบวาจะมเหตการณอนจะกอใหเกดความขดแยงใหหยดพฤตกรรมนน ๆ เสยกอน ดวยวธการทเหมาะสม 7) ควรกลาวค าทแสดงความเปนคนทมความรบผดชอบใหเหมาะสมกบสถานการณตางๆ เชน - กลาวค า ยนดดวย กบผทไดรบสงดในชวตเปนการแสดงมทตาจตกบผอน - กลาวค า ขอโทษ เมอกระท าผดตอผอน เปนการแสดงมารยาททด และชวยลดความขดแยง - กลาวค า ไมเปนไร เมอมผทกลาวค าขอโทษอนเปนการแสดงการใหอภย - กลาวค า ฉนผดเอง เมอเรากระท าสงทผดพลาดในการปฏบตหนาท หรอสงอนท าใหเกดความเสยหายไมวาจะโดยสวนตว หรอสวนรวมกตาม เปนการแสดงความรบผดชอบ 8 ) พดคยในสงทดงาม กลาวสรรเสรญ ชมเชยซงกนและกน ไมพดขดคอผอน แมเมอเกดความเขาใจผด ควรหาโอกาสพดคยปรบความเขาใจดวยวธละมนละมอม การทเราจะครองใจคนได จะตองมความรความเขาใจในเรองนสยสามญของมนษยทงความเหมอน และความแตกตางกน เมอเรามความเขาใจในจดนแลว เรากจะไมท าในสงทไมเหมาะสมออกไป นอกจากเขาใจนสยสามญของมนษยแลว การสรางมนษยสมพนธกเปนสงส าคญไมยงหยอนกวากน เพราะการทบคคลตองใชชวตอยรวมกนถามความเขาใจกน พรอมทจะใหความสนทสนมเปนมตรตอกน จะเปนการสรางใหสงคมเกดความเจรญรงเรองประเทศชาตกจะเจรญรงเรองไปดวย

210

3.4 ประโยชนของการผกมตรและครองใจคน การผกมตรและสามารถครองใจคนได ยอมใหประโยชนส าหรบบคคล และสงคมเปนอยางมาก เพราะการทบคคลในสงคมมความสามคคปรองดองเปนมตรทดตอกน เปนเครองหมายบอกวาสงคมนนยอมมความสงบสข ส าหรบประโยชนทไดรบสามารถสรปไดดงน 1) เปนทชนชอบยนดของ ผอนเพราะสามารถเขากบคนอนไดดอยทไหนกมแตคน ชนชอบ

2 ) ประสบความส าเรจในหนาทการงาน เพราะการทเราเปนทชนชอบของคนในหนวยงาน หรอผทเราไปตดตอดวย กจะมผลท าใหการขอความชวยเหลอ หรอความรวมมอจากเขาไดงาย แมมอปสรรคกสามารถแกไขไดส าเรจ งานกจะบรรลเปาหมายไดอยางมประสทธภาพ 3 ) มความสข ความสมหวง ประสบความส าเรจในชวต

4. หลกการสอสารเพอสรางความสมพนธอนดระหวางกน 4.1 ความหมายของการสอสาร พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.2546 (ราชบณฑตยสถาน,2546 :195) ใหค าจ ากดความของค าวา “การสอสาร” วา วชาการน าถอยค า ขอความหรอหนงสอ เปนตน จากบคคลหนงหรอสถานทหนงไปยงอกบคคลหนงหรออกสถานทหนง โอภส แกวจ าปา (2547 :1) กลาววา “การสอสาร หมายถง กระบวนการทมนษยเชอมโยงความนกคดและความรสกใหถงกน เพอใหเกดการตอบสนองในเชงพงพาอาศยซงกนและกน” วรช สงวนวงศวาน (2547 :115) ใหความหมายวา “การสอสารคอการถายโอน( Transfer and understanding of meaning) ดงนน การตดตอสอสารจะประสบความส าเรจกตอเมอสามารถสงผลตอความหมายและผรบเกดความเขาใจถกตอง การสอสารอาจมลกษณะเปนการสอสารระหวางบคคลและเปนเครอขายองคกรหรอทเรยนกนโดยทวไปวาการตดตอสอสารขององคกร” ธตภพ ชยธวช (2548 :130) กลาววา “การสอสารเปนการสงมอบสารสนเทศและสงมความหายตางๆ จากฝายหนงไปยงอกฝายหนง โดยการใชสญลกษณทเปนทยอมรบกน หรอเปนการแลกเปลยนสารสนเทศและการสงมอบสงทมความส าคญตางๆ” วนชย มชาต (2548 :138 อางองมาจาก Judith R.Gordon and associates.1990:139) สรปวา “การสอสารเปนกระบวนการตดตอสงผานขอมล ความคด ความเขาใจ หรอความรสกระหวางบคคล ซงองคประกอบ 4 ประการ คอ ผสงสาร สาร สอ และผรบสาร” นงคราญ ดงเยนและคณะ(2533) การสอสารองคกร. (Online) วนทสบคน 12 มนาคม 2554 จาก http//www.comschool.

211

Site40.net/net/s8html ใหความหมายของการสอสารในองคกร หมายถง กระบวนการในการแลกเปลยนขาวสารของหนวยงานกบบคลากรทกระดบภายในองคกร ซงมความสมพนธกนภายใตสภาพแวดลอม บรรยากาศขององคกรและสงคม ซงสามารถเปลยนแปลงไปไดตามสถานการณ

จากความหมายของการสอสารทกลาวมา อาจสรปไดวา การสอสาร( Communication) หมายถง “กระบวนการถายทอดขอมล ขาวสาร และเรองราวตางๆ จากผสงสารไปสผรบสารโดยวธการใดวธการหนง ในสภาพแวดลอมหนงๆ จนเกดการเรยนรความหมายในสงทถายทอดรวมกนและตอบสนองตอกนไดตรงตามเจตนาของทงสองฝาย ซงอาจจะมลกษณะเปนการสอสารระหวางบคคลและการสอสารขององคกร” การสอสาร คอ การสงขาวสารขอมลแนวความคด ตลอดจนทศนคตจากบคคลหนงไปยงบคคลหนง การสอสารเปนกระบวนการทางสงคมทมนษยใชในการตดตอกนจะโดยการพด การเขยน และสญลกษณตาง ๆ ซงถอไดวามความส าคญตอการสราง หรอตดความสมพนธตลอดจนการบรหารงานเปนอยางยง การสอสารเปนกระบวนการซงประกอบดวยขนตอนตาง ๆ 6 ขนตอน ทท าใหการสอสารสมบรณดงแผนภาพ

ภาพท 54 แผนภาพแสดงกระบวนการสอสาร (ทรงสร วชรานนท และคณะ, 2551:139)

จากแผนภาพสามารถอธบายเปน 6 ขนตอน คอ 1 ) ขนรวบรวมความคด ( Ideation) เปนระยะทผสงขาวสารจะตองมแนวความคดเทจจรง ความหมายหรอการกระทบบางอยางทเปนเนอหาของการสอสาร และเปนพนฐานของขาวสาร ขนตอนนเปนระยะทส าคญทสด เพราะขนอน ๆ จะไมมความหมายเลย ถาผสงปราศจากขาวสารทจะสงออกไปรวมทงเปาหมายทผสงมไวในใจแลววาสงอะไร สงอยางไรเปาหมายตองชดเจน เพอใหการสอสารมประสทธภาพ

ความคด เขารหส การสงผานความคด การรบความคด การถอดรหส การกระท า

(Ideation) ( Encode) ( Transmission) ( Receiving) ( Decoding) ( Action)

อปสรรคทอาจเกดขนได

การปอนผลกลบ (Feed back)

212

2 ) ขนเตรยมรหส ( Encoding) หรอ การเขารหสผสงขาวสารจะประมวลเนอหาสาระของขาวสาร และแสดงออกในรปของการพด การเขยน รปภาพ จ านวนเลข กรยา หรอพฤตกรรมอนๆ อนจะมผลใหการสอสารสะดวกรวดเรวมประสทธภาพขน 3 ) ระยะสงผานขาวสาร (Transmission) ขนนเปนการสงเขารหสแลวโดยผานสอ หรอชองทางเดนของขาวสารซงเลอกใช เชน โดยการพด ขนนจะเปนการกลาวถอยค าออกมาเปนตน ขาวสารบางอยางอาจสงโดยใชสอหลายอยางกได ยงถาเปนขาวสารทสลบซบซอนกใชวธบอกดวยปาก แลวยงใชวธเขยนเพอใหแนนอน 4 ) ระยะการรบขาวสาร ( Receiving) เปนระยะทผรบขาวสารไดรบขาวสารแลว สงส าคญในขนน คอ การเกดความสนใจของผรบนน ๆ ขาวสารทสงผานกนจะดอยคณคาถาผรบไมไดสนใจ หรอพยายามท าความเขาใจ 5 ) ขนแปลความ (Decoding) ในระยะนผรบขาวสารจะท าการเปลยนสญลกษณทไดรบนนมาตความหมายหรอ “ถอดรหส” เพอใหเกดความเขาใจ และมการวเคราะหความหมายนน ๆ ในการท าความเขาใจ และแปลความหมายนนเปนกระบวนการทยงยาก ความเขาใจเปนกญแจทส าคญในการแปลขาวสารเพราะความหมายมไดอยในขาวสาร แตอยในจตใจของผรบ ผสงตองการใหผรบขาวสารอยางหนง แตผรบอาจรบไมตรงกบทผสงตองการกได 6 ) การตอบสนอง เมอผรบไดแปลขาวสารแลว กจะมพฤตกรรมตอบสนองขาวสารทสออกมาโดยการแสดงออก ( Action) เปนการกระท าทมรปแบบตาง ๆ เชน อาจมการซกถามโตตอบจดจ าขาวสารนนไวเพอใชอางอง ลงมอปฏบตตามค าสง หรอแสดงความไมเหนดวย ซงการไมเหนดวยนอาจเกดขนได แมวาผรบจะมความเขาใจในขาวสารนน ๆ การสอสารเปนเครองมอทส าคญ เพราะท าใหเกดการเขาใจและสามารถถายโยงขอมลตอไประหวางผสงกบผรบไดเกดความเขาใจและปฏบตตอกนไดตรงจดมงหมายของการสอสาร 4.2 ประโยชนของการตดตอสอสาร การตดตอสอสารทด ชวยกอใหเกดประโยชนทงสวนงานและสวนตน คอ 1 ) ชวยใหเกดการประสานงานทด เพราะการสอสารมหลายระดบ และหลายรปแบบ ถาเลอกรปแบบทเหมาะสมจะชวยใหเกดความสะดวกในการท างาน และมความเขาใจตรงกน ท าใหการประสานงานดยงขน 2 ) ชวยใหเกดความเขาใจในการอยรวมกน ท างานรวมกน เกดความสามคค 3 ) ชวยใหการปฏบตงานบรรลวตถประสงค 4 ) ชวยใหเกดโลกทศนทกวางไกล มความรเพมเตม มความทนสมยและทนตอเหตการณทเปลยนแปลงของโลก

213

4.3 ประเภทของการตดตอสอสาร การแบงประเภทของการตดตอสอสาร สามารถจ าแนกไดหลายแนวทาง (ทรงสร วชรานนท และคณะ,2550:120) ดงน 1 ) การแบงประเภทของการตดตอสอสารโดยอาศยการสงขอมลกลบ แบงการตดตอสอสารออกได 2 ประเภท คอ (1) การตดตอสอสารแบบทางเดยว การตดตอชนดนจะเกดขนเมอผสงขาวสารท าการสงขาวไปยงผรบขาวสารจะไมมการปอนผลกลบมาใหทราบ เมอใดทไมมการสงขอมลยอน กลบมา เรากเรยกการตดตอสอสารชนดนไดวา เปนการตดตอสอสารแบบทางเดยว ( 2) การตดตอสอสารแบบสองทาง การตดตอสอสารชนดนจะมการปอนผลกลบ (Feed back) ทนท จากผรบขาวสารไปยงผสงขาวสาร การสงผลกลบเกดขนไดหลายแบบ เชน ทางวาจา ขอเขยน อากปกรยา ภาพ ตวเลข ฯลฯ และเนองจากการปอนผลกลบจะเกดทนท กระบวนการนจงเปนกระบวนการตอเนอง ลกษณะของการตดตอสอสารประเภทนชวยใหความเขาใจระหวางผบรหารกบผใตบงคบบญชาเกดการสอสารเปนไปอยางมระบบ 2 ) ประเภทของการตดตอสอสาร ตามระดบของการบงคบบญชา เปนลกษณะของการตดตอสอสารแบบเปนทางการ เพราะการตดตอสอสารแบบไมเปนทางการยอมไมมรปแบบทแนนอน(ทรงสร วชรานนท และคณะ,2551:142) อาจแบงออกได ดงน ( 1) การตดตอสอสารจากผบงคบบญชามายงผใตบงคบบญชา ( Downward Communication) เปนรปแบบทเหนไดชดและใชอยท วไป ขาวสารหรอขอมลในแตละบรษท รจกกนโดยทวไป คอ วารสารของบรษท การประชมใหญ จดหมายเวยน คมอการท างาน นโยบายของบรษท บนทก เอกสาร ค าสงรายงานประจ าป วธการตดตออาจเปนไดทงทเปนวาจา และเปนลายลกษณอกษร หรอาจจะรวมถงการใชเครองมอทางเทคนค เชน โทรทศนวงจรปด วทยตดตอภายใน โทรศพท ฯลฯ (2) การตดตอสอสารจากผอยใตบงคบบญชามายงผบงคบบญชา หรอระดบสง (Upward Communication) การตดตอสอสารในลกษณะนมความส าคญอย 2 ประการ

- เปนการสงขอมลกลบจากผใตบงคบบญชา เมอผบงคบบญชาท าการตดตอสอสารมาถงพนกงาน จะท าใหผบรหารทราบผลของการตดตอของตน ท าการวเคราะห และหาทางแกไข การตดตอสอสารของตนกบพนกงานในหนวยงาน การสงขอมลกลบในกรณนจะท าใหทราบวาพนกงานไดรบขาวสาร และเขาใจขาวสารไดถกตอง หรอไมเพยงใด

- ถาหากไมมกลไกในการตดตอสอสารทผใตบงคบบญชาจะสามารถถามค าถามแสดงความไมพอใจ รองทกข หรออกความเหนเกยวกบนโยบาย และการด าเนนงานของบรษทแลว ผบรหารยอมไมสามารถทราบถงปญหาส าคญตาง ๆ ในหนวยงานทอาจเกดขนได เมอทงไวยอมจะลกลามเปนเรองใหญโตถงขนาดเกดการขดแยงอยางเปดเผยในการท างานของพนกงาน หรอเกดความแตกราวขนในการท างาน วธการรบฟงค ารองทกขของพนกงานอาจท าได ดงน

214

(1) รบฟงดวยความเหนใจ ใหโอกาสผรองทกขไดรองทกขจนเปนทพอใจ (2) รบฟงเรองราวจากทก ๆ ฝายทเกยวของ (3) พยายามใหผรองทกขเขยนเรองราวเสนอขนมา การเขยนจะท าใหความรสกรนแรงของพนกงานลดลงไดบาง เพราะตองเรยบเรยงค าพดในการเขยน (4) อยาปลอยเรองราวรองทกขเอาไว ตองตดสนเรองราว และพยายามใหบรรดาพนกงานเหนชอบดวยกบการตดสน (5) ขอรองใหพนกงานท าตามค าตดสนของทาน และตดตามดวาเขาไดท าตามทสญญาไวหรอไม 3) การตดตอสอสารในระดบเดยวกน ( Horizontal Communication) โดยทวไปแลวในแผนภมขององคกรมกแสดงแตการตดตอสอสารแบบในแนวดง คอ จากผบงคบบญชาไปยงผใตบงคบบญชา และผอยใตบงคบบญชามายงผบงคบบญชา แตความจรงแลวการตดตอสอสารในธรกจ และอตสาหกรรมยงสามารถเกดแกพนกงานระดบเดยวกน ดวยการตดตอสอสารในระดบเดยวกนจะเกดขนในเวลาทตองการความรวมมอกนหรอการประสานงานกนระหวางหนวยงานหลาย ๆ หนวยงาน การสอสารเปนกระบวนการทเกดขนตามปกต วสยของมนษยทตองมความเกยวของไปถงบคคลอนตลอดจนสงคมทแตละคนเกยวของอยไมวาจะท าสงใดตองอาศยการสอสารเปนเครองมอชวยใหบรรลจดประสงคนน โดยเฉพาะการสอสารทสรางความสมพนธอนดระหวางกนทเกดจากตวบคคลผสงสารและผรบสารมมนษยสมพนธ และพฤตกรรมทแสดงออกของความเปนมตรจะท าใหการสอสารเกดผลส าเรจแกบคคลทกฝาย มนษยสมพนธกบการสอสารในองคกรทมประสทธภาพ ระววรรณ ประกอบผล(2540 :134-140) ไดกลาววา การสอสารใหเกดความรวดเรวและเทยงตรง ในยคปจจบนในบรษทหรอองคกรตาง ก าลงพฒนาเกยวกบขอมลขาวสาร มความกาวหนารวดเรวทนสมย ทงนกเพอใหสงนมาชวยพฒนางานหากระบบการสอสารในองคกรมประสทธภาพยงชวยสรางบรรยากาศการท างานและมนษยสมพนธทดใหเกดในหมคณะพนกงานและผบรหารดวย ดงนน การสอสารทมประสทธภาพสามารถสรปได ดงน 1) รกระบวนการและขนตอนการสอสาร บคคลในสถานทประกอบการตองรกระบวนการและขนตอนเพอการสอสาร ดงน - ความตงใจทจะสอสาร - มความเขใจในสาระการสอสาร - มการยอมรบในขาวสาร 2) ใชสอและภาษาธรรมดา 3) ตองพยายามเขาใจธรรมชาตของผสงและผรบการสอสาร 4) ตองพยายามเขาใจกรยาทาทาง

215

5) การพฒนาประสทธภาพการฟงทด 6) สอและเครองมอในการสอสารตองดและเอออ านวย 7) ควรมการวางแผนและเตรยมตวทด การสอสาร เปนกลยทธทส าคญในการกระตนใหเกดการปฏบตงานทมประสทธภาพ และเกดผลส าเรจตอตนเองและหนวยงาน การสอสารทมประสทธภาพมากทสดคอการสอสารทเขาใจงาย และมมนษยสมพนธทดตอกนในระหวางการสอสาร

5. ความหมายและความส าคญของการสรางแรงจงใจในการท างาน ในความเปนจรงการจงใจเปนสงจ าเปนทขาดไมไดส าหรบการท างาน ถามแรงจงใจทมประสทธภาพแลว กระบวนการท างานแมมอปสรรคใด ๆ กสามารถผานพนไปได แตทงนจะตองอยภายใตเงอนไข และนโยบายขององคกร 5.1 ความหมายของแรงจงใจ แรงจงใจ ( Motivation) เปนค ามาจากภาษาลาตนวา Movere ซงมความหมายวา การเคลอนไหว ( to move) ซงเปนเรองของสภาวะทเปนพลง สงกระตน หรอสงน าใหเกดพฤตกรรม หรอการกระท าตามทตองการ(อางถงในทรงสร วชรานนท ละคณะ,2555:148) เดล เอส.บช ( Dale S. Beach อางถงในทรงสร วชรานนท และคณะ ,2551:418) ใหค านยามวา การจงใจ หมายถง ความเตมใจทจะใหพลงเพอประสบความส าเรจในเปาหมาย และเปนสง ย วยใหคนไปถงซงวตถประสงคทมสญญาเกยวกบรางวลทจะไดรบ กลฟอรด และเกรย ( John S. Guilford และ David E. Gray อางถงใน มานพ พบสข, 2550:213) ไดใหความหมายของแรงจงใจโดยแยกออกเปนประเดน ดงน 1 ) ดานสรรวทยา ไดแก อารมณ แรงผลกดน แรงขบ จตส านก และความตองการ 2 ) ดานจตใจ ไดแก แรงกระตน ความปรารถนา ความรสก แรงบงคบ ความพยายาม ทจะคนใหพบ 3 ) ดานสงแวดลอม ไดแก ความมงหมาย ผลประโยชน ความตงใจ ทศนคต เปาหมาย คณคา จากความหมายของแรงจงใจขางตน พอสรปไดวา แรงจงใจ หมายถง สภาวะทรางกายถกกระตนใหกระท าพฤตกรรมตาง ๆ ใหบรรลเปาหมายทตองการในสงทอย ณ จดหมายตามเหตผลนน ๆ 5.2 องคประกอบของแรงจงใจ การทจะเกดการจงใจไดจะตองประกอบดวยปจจยทส าคญ 4 ประการ ซงจะตอง มความเกยวของซงกนและกน ดงน 1) ขนความตองการ (needs stage) ความตองการเปนสภาวะขาดสมดลทเกดไดเมอบคคลขาดสงทจะท าใหสวนตางๆ ภายในรางกายท าหนาทไปตามปกต สงทอาจจะเปนสงทจ าเปนตอ

216

การด าเนนชวตจงท าใหเกดแรงขบและเกดแรงกระตน เชน ความหว เมอบคคลหวบคคลกตองพยายามหาอาหาร คนทลดน าหนกโดยการใชยาลดความอวน ยาจะไปกดประสาทไมใหหวแตพอหลงจากไมใชยาลดน าหนก จะเหนวาคนทลดน าหนกโดยใชยาจะกนอาหารชดเชยมากขนและอาจจะกลบมาอวนใหมอก หรอเดกเลกทไมกนนมตอนปวย แตพอใหปวยเดกจะเรมกนนมมากขนเพอชดเชยตอนทปวย ความกระหายกเปนความตองการอกอยางทเมอเกดแลวบคคลตองหาวธการเพอใหหายกระหาย ความตองการทางเพศและความตองการการพกผอนกจดเปนความตองการขนพนฐานในการด ารงชวต และไมมใครในโลกนทพยายามฝนเพอไมใหตนเองหลบ มนษยทกคนตองการการพกผอนดวยกนทงสน 2) ขนแรงขบ (drive stage) หรอภาวะทบคคลถกกระตนใหเกดแรงขบ เมอบคคลเกดแรงขบแลวบคคลจะนงอยเฉยๆ ไมไดบคคลอาจจะ รสกไมมความสข กระวนกระวายใจ ดงนนบคคลจะคดคนหาวธการทท าใหตนเองรสกวาไดรบการตอบสนองจากความหว ความกระหาย ความตองการทงปวงทเกดขนเพอผลกดนใหไปสจดหมายปลายทาง ตามทบคคลตองการ เชน เมอเราวงเหนอยๆ อากาศกรอนจด ท าใหเราเหนอยและคอแหงอยากกนน า สงทเราตองการบ าบดความกระหายในชวงเวลานนคอน า บคคลจะพยายามทกวธทางทจะหาน ามาดม 3) ขนพฤตกรรม (behavior stage) เปนขนทเกดแรงขบอยางมากทท าใหบคคลเดนไปหาน าดม โดยการเดนเขาไปในรานสะดวกซอแลวเปดขวดดมแลวจงเดนมาจายสตางค หรอถาทนตอความกระหายน าไดกรบเดนอยางรวดเรวไปจายสตางคแลวยกน าดมรวดเดยวหมดขวด ชนใจ ความกระหายกบรรเทาลง 4) ขนลดแรงขบ(drive reduction stage) เปนขนสดทายทอนทรยไดรบการตอบสนองคอ เมอหวน า ไดดมน าเปนขนทบคคลเกดความพงพอใจ ความตองการตางๆกจะลดลง ดงแสดงในตวอยางเชน เวลาทเราเรมมความรก ความรกเปนความรสกเสนหาตอบคคลทเราพงพอใจและเมอรางกายเราถงพรอมดวยวย ดวยฐานะ ความรสกๆดๆ ทมใหกบคนอนเกดขน แตดวยความไมกลา ความไมแนใจวาสาวเจาจะรกเราหรอไม แตตวเรานะรกเขาเขาเตมหวใจ เมอเกดความรกความตองการความปรารถนากเกด บคคลจะพยายามหาทางทจะไปสเปาหมายโดยการตดสนบอกรกสาวทหมายปอง เชนอาจตามรบตามสง ซอของขวญ พาไปเทยว แสดงบคลกทด ใหสาวเจาเหน ภาพทด เรยกวาขนพฤตกรรม ถาสาวเจาอดเออนมากยงจะท าใหหนมนนถวลหาแลมความตองการเอาชนะใจสาวเจาใหมากขน ขนพฤตกรรมกจะตองเขมขนขน เชน พยายามสอบใหไดงานดๆพยายามสรางตน สรางฐานะ เพอไปสเปาหมายคอใหสาวเจาเหนใจกวาได “ไมเหนหนาเจากใหเหนหลงคากจะ ยงด” แตเมอไรทไดรบการตอบสนองจากสาวเจาแลวทจะมาเฝาทกวนนนอยาหมาย ความตองการความปรารถนานนกจะลดลง คงเหลอแตความรสกดๆ ในหวใจทยงผกพนและความรบผดชอบทท าใหอยใชชวตคแบบไมเสอมคลาย เพราะมสงดๆ และความรสกทดๆ ใหแกกน ความรกกจะประคองไป

217

ยาวนาน แตถาความรกทเกดขนไดมางายๆ กจะไปงายๆ เชนกน หนมสาวควรใชธรรมชาตเรองไวพจารณา 5.3 ประเภทของแรงจงใจ สามารถแยกประเภทของแรงจงใจได 2 ประเภท (ทรงสร วชรานนท และคณะ, 2551:148) คอ 1) แรงจงใจขนตน หรอแรงจงใจปฐมภม ( Primary motive) เปนแรงจงใจทเกดจากความตองการทางดานรางกาย และเกดขนโดยไมตองเรยนร เปนแรงจงใจทเกดกบมนษยทกคนเหมอนกน เปนแรงจงใจทมบทบาทในการผลกดนใหเกดพฤตกรรมทจะท าใหรางกายมสภาวะสมดล แรงขบประเภทน ไดแก การนอนหลบ การหลกหนความเจบปวด ความหว ความกระหาย ความตองการทางเพศ เปนตน 2) แรงจงใจขนทสอง หรอแรงจงใจทตยภม ( Secondary motive) หรอเรยกวาแรงจงใจทางสงคมกได เพราะเปนแรงจงใจทเกดจากการเรยนรพฤตกรรมของคนในสงคมนนเอง อาจแยกเปน 5 ลกษณะ คอ อ านาจ ความส าเรจ การมสวนรวม ความมนคง และสถานภาพ - อ านาจ (Power) คอ ความมอทธพลเหนอผอน การทอยในต าแหนงทควบคมคนอนได - ความส าเรจ ( Achievement) คอ การท าใหดกวาคนอน การท างานใหดกวาเดม หรอการแกปญหาทซบซอนยงยากได - การมสวนรวม ( Affiliation) การรวมท างานกบบคคลอนไดด การมมนษยสมพนธทด การไดรบการยอมรบจากกลมและเปนทรกของคนอน - ความมนคง ( Security) ไดแก การมการงานทมนคง และมสวสดการทด - สถานภาพ ( Status) ไดแก การไดท างานในต าแหนงสง ๆ การเปนคนมเกยรตของสงคม หรอการมวตถนยมตามทสงคมยอมรบ เชน มรถราคาแพง เสอผามยหอ ผลตอบแทนจากแรงจงใจ คนเราจะไมท างานหากไมไดรบผลตอบแทน โดยจะท างานนอยหากผลตอบแทนจากการท างานต า และคนจะทมเทใหกบงานหากคาตอบแทนด คาตอบแทนจากการท างานเปนสงทแสดงวา ผลจากการท างานเปนสงทมคณคา แบงเปน 2 ลกษณะ คอ 1 ) ผลตอบแทนภายนอก หรอรางวลตอบแทนภายนอก ( Extrinsic reward) เปนผลจากคาตอบแทนทไดจากคนอน ๆ ไดแก เงนเดอน การเลอนขน การไดรบรางวล การไดรบค าชมเชย ใบประกาศเกยรตคณ เปนตน 2 ) ผลตอบแทนภายใน หรอรางวลตอบแทนภายใน ( Intrinsic reward) เปนผลตอบแทน ทเกดจากการกระท าของตนเอง ไดแก ตวเองมความรมากขน มความสามารถมากขน ตวเองกจะรสกภาคภมใจกบการท างาน หรอท าประโยชนใหกบสวนรวม ผบรหารพยายามทจะใหโอกาสผปฏบตงานเสรมพลงตวเอง ดวยการจงใจจากภายใน เพราะรดถงคณคาของรางวลตอบแทนภายใน

218

รางวลตอบแทนทงภายนอก และภายใน หากใชอยางเหมาะสมสามารถชวยใหผบรหารประสบความส าเรจในการท างานไดโดยอาศยการจงใจ เปาหมายการท างานทดจะตองด าเนนไปสจดทสอดคลองกนระหวางผลการปฏบตงาน รางวลตอบแทน และความตองการของผปฏบตงาน 5.4 ความส าคญของแรงจงใจ การจงใจนเปนปจจยอนส าคญในการบรหารงานขององคกร เพราะการจงใจจะชวยบ าบดความตองการ ความจ าเปน และความเดอนรอนของงานในการปฏบตงานได รวมถงท าใหงานลลวงจนประสบความส าเรจ ฉะนน ผเปนนกบรหาร หรอหวหนางานควรเขาใจถงความส าคญของแรงจงใจ ความส าคญของการจงใจมดงน 1 ) เสรมสรางใหเกดก าลงใจในการปฏบตงานของบคคลในองคกร และเกดพลงรวมในการปฏบตงาน 2 ) สงเสรมใหมความสามคคในหมคณะผปฏบตงาน 3 ) ชวยใหเกดความจงรกภกดตอองคกร และผบงคบบญชา 4 ) ชวยใหการควบคมการปฏบตงานในองคกรเปนไปอยางมระเบยบ มวนย และกอใหเกดศลธรรมอนดงาม 5 ) ชวยเสรมสรางใหสมาชกในองคกรเกดความคดทจะสรางสรรคใหองคการมความเจรญกาวหนา 6 ) ท าใหมความเชอมนในองคกรทตนปฏบตงานอย และมความสขกายสขใจในการปฏบตงาน จงท าใหผลงานออกมาอยางมประสทธภาพ

สรปทายบท การครองใจคนหรอการท าใหคนรกนนเปนศลปะอยางหนงในการด ารงชวต โดยเฉพาะการตดตอสอสารระหวางกนทจะไดรบสมพนธภาพทดตามมา ซงตามธรรมชาตของมนษยมกจะพอใจกบการปฏสมพนธกบผทมอธยาศยไมตรดวย ดงนนการสรางสมพนธทดตอกนจงเปนบนไดอกขนหนงทจะท าใหบคคลประสบความส าเรจและมตรทดจะชวยสนบสนนผลกดนใหกาวเดนไปสจดหมายไดงายและเรวขน เพราะตามความเปนอยของมนษยแลว มนษยไมอาจท างานคนเดยวได จ าเปนตองอาศยการชวยเหลอซงกนและกน นอกจากนแรงจงใจยงเปนการกระตนใหมนษยมพฤตกรรมในการแสดงออกหรอปฏบตงานไดบรรลวตถประสงคไดงายและรวดเรวขน

219

ค าถามทายบท

จงตอบค าถามตอไปน 1. สงทมนษยทกคนมธรรมชาตเหมอนกนหมดในการอยในสงคม และตองไดรบจากสงคมดานใดบาง 2. การมมตรเปนสงทส าคญของมนษยมรการอยรวมกน ใหนกศกษาอธบายเทคนคการสรางมตรมาพอเขาใจ 3. จงระบประเภทมตรทควรคบหามาใหเขาใจ 4. จงระบกระบวนการสอสารตามหลกการสอสารทมประสทธภาพ 5. จงระบวธผกมตรจงใจคนมาเปนขอ ๆ 6. เทคนคการครองใจคนตองมองคประกอบใดบาง จงระบเปนขอๆ 7. แรงจงใจ หมายถงอะไร จงอธบาย 8. ใหนกศกษาท าแบบประเมนบคลกภาพของนกศกษา เพอวเคราะหคณลกษณะของตนเอง 9. เมอมผท าใหเราโกรธ หรอไมท าตามความตองการของเรา เราจะมวธขจดความโกรธและความไมพอใจออกจากตวเองไดอยางไร

220

แบบประเมนบคลกภาพ ใหนกศกษาวเคราะหบคลกภาพของตนเองวาอยในระดบใด โดยให(เพอนสนท 1 คน)เปนผประเมน

ชอ .................................................................... สกล ............................................................................. รหสนกศกษา ................................................................... สาขาวชา .....................................................

ขอ คณลกษณะของตนเอง มากทสด

มาก ปานกลาง

นอย นอยทสด

1 มสตปญญาด 2 เปนคนพดจาไพเราะสภาพ 3 มกรยาทาทางเหมาะสม 4 รปรางหนาตาสวย หลอ 5 มบคลกแสดงความคดเปนเหตเปนผล 6 มความรรอบตว 7 มความสามารถในการยอมรบตนเองตามสภาพจรง 8 เปนคนมน าใจ 9 เปนคนมความอดทน

10 มความเชอมนในตนเอง 11 รจกควบคมอารมณ 12 ใหเกยรตผอน 13 ชอบชวยเหลอผอน 14 เปนคนเหนอกเหนใจผอน 15 เปนตวของตวเอง 16 อยากรอยากเหนทกเรอง 17 เครยดงาย 18 หวนไหวกบเรองเลก ๆ นอย ๆ 19 ชอบเปนผน ามากกวาผตาม 20 ถอเอาความคดเหนของตนเปนใหญ

หมายเหต : ระดบคะแนน 20-25 อยในเกณฑดมาก ระดบคะแนน 15-19 อยในเกณฑมาก ระดบคะแนน 10-14 อยในเกณฑปานกลาง ระดบคะแนน 5-9 อยในเกณฑนอย ระดบคะแนน 1-4 อยในเกณฑตองปรบปรง

บทท 8 กลยทธการ สรางความส าเรจใหแกตนเอง

“ผทจะสรางความส าเรจในการงานและมชวตทแนนอนนน ควรมคณสมบตประกอบพรอมกนอยางนอย 5 ประการคอ ประการแรก ควรจะตองมความสจรต ความมใจจรง มความอตสาหะอดทน และความเสยสละเมตตาเปนพนฐานของจตใจ ประการทสอง ควรจะตองมวชาการความรทถกตอง แมนย า ช านาญ พรอมทงมฝมอหรอความสามารถในเชงปฏบต เปนเครองมอส าหรบประกอบการ ประการทสาม ควรจะตองมสต ความย งคด และวจารณญาณอนถถวนรอบคอบ เปนเครองควบคมก ากบใหด าเนนไปไดโดยถกตองเทยงตรงตามทศทาง ประการทสจะตองมความรอบร มความสามารถประสานงานประสานประโยชนกบผอนอยางกวางขวาง เปนเครองสงเสรมใหท างานไดคลองตวและกาวหนา และประการทหาซงส าคญทสดจะตองมความฉลาดรในเหตในผลในความผดถกชวด ในความพอเหมาะพอสม ซงเปนเครองตดสนและสงการปฏบตงานทงมวลใหเปนไปอยางมประสทธภาพ” พระบรมราโชวาทของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดพระราชทานในพธพระราชทานปรญญาแกบณฑตมหาวทยาลยธรรมศาสตร ในวนท 6 กรกฎาคม 2531 (อางถงในพรชย มงคลวนชและคณะ,2550:23) ขออญเชญพระบรมราโชวาทของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทพระราชทานแนวทางการด าเนนชวต และการปฏบตงาน ใหสามารถสรางความส าเรจไดอยางเปนขนเปนตอน เพอน ามาเปนขอคดในการปฏบตตน เพราะความส าเรจจะเกดขนไดนน กอยทตวบคคลผนนทจะเลอกแนวทางใหแกตนดวยวธใด อาจกลาวไดวาหากผใดสามารถปฏบตไดแลวยอมน ามาซงความสขในการท างานและการด าเนนชวต 1. เทคนคการสรางความส าเรจใหแกตนเอง การสรางความส าเรจใหแกตนเอง ถายดถอตามหลกการบรหารโดยทวไปแลว กหมายถงการท าใหงานตางๆ ทตนไดตงเปาหมายไวใหเสรจลลวงไปดวยด โดยทวไปเปาหมายของคนเรานนมกจะตงเปาหมายความส าเรจ ใหแกจนเอง (เสฐยรพงษ วรรณปก ,2546:64-65) จงควรท าความเขาใจและศกษาเรองตอไปน 1) ความส าเรจในเรองสวนตว ซงไดแกความส าเรจในดานการศกษาในดาน ความตองการของมนษยไดรบตอบสนองความตองการทง 5 ขนของ Maslow 2) ความส าเรจในดานหนาทการงาน ซงไดแกการประสบความกาวหนาในหนาทการงาน เปนทยอมรบของเพอนรวมงาน ผใตบงคบบญชา และผบงคบบญชา

222

3) ความส าเรจในชวตครอบครว ซงไดแกการมคครองทดมบตรทดและมสภาพครอบครวทดพรอม การทเราจะมความส าเรจตามเปาหมายทง 3 ประการทตงไว กตองใชหลกการบรหารเขามาประยกตใช ซงไดแกกระบวนการบรหารทง 5 ประการตามทไดกลาวมาแลว คอ การวางแผน การจดองคการ การจดคนเขาท างาน การสงการและการประสานงานและการควบคม (เสฐยรพงษ วรรณปก,2533:64-65) ซงจะไดกลาวขยายความ ไดดงน 1) การวางแผน ทกคนตองมการวางแผนตงแตเรมตน นนคอ การวางแผนในดานการศกษาวาจะศกษาทางดานใดโดยพจารณาจากสภาพแวดลอมทงภายนอกและภายใน สภาพแวดลอมภายนอกหมายความวา หลงจากทเราส าเรจการศกษาแลว มงานรองรบมากนอยแคไหน สถานศกษาทเราจะเขาศกษาตอมทไหนบาง การเดนทางสะดวกมากนอยแคไหน สวนสภาพแวดลอมภายใน หมายถง ความสามารถของตวเราเองวามความสามารถทจะเรยนส าเรจหรอไม ทนทจะใชในการศกษามพอทจะเรยนตอไดส าเรจหรอไม หรอความถนดของตวเราเองนนชอบทางสายทเราจะศกษาหรอไมซงเปนการวางแผนระยะยาว สวนการวางแผนระยะสนนนหลงจากทเราไดเขาศกษาตามทเราวางแผนไวแลว เราจะวางแผนการเรยนแตละปเปนอยางไร วางแผนการเรยน แตละวน อยางไรในดานของการวางแผนทางดานการงาน โดยเราควรจะวางแผนกอนทจะส าเรจการศกษาวาเราจะท างานในหนวยงานแบบใด ท างานในหนวยงานรฐบาล รฐวสาหกจ หรอหนวยงานของเอกชน ในหนวยงานของเอกชนกควรจะวางแผนไวลวงหนาวาจะท างานในธรกจประเภทใดธรกจ อตสาหกรรม พาณชยกรรม หรอสถาบนการเงน เพอจะไดเตรยมตวไดถกตองตามความตองการของหนวยงาน ในดานของการวางแผนทางดานครอบครว ควรจะวางแผนในดานการมครอบครวเมอใด วางแผนการจดซอทรพยสน ตลอดจนการวางแผนการใชจายเงน เชน จะแบงรายไดออกเปนกสวนเพอเกบสะสม ใชจายในสวนทจ าเปน และใชจายในสวนเพอความเพลดเพลนพกผอนหยอนใจ ความสะดวกสบาย จะเหนไดวาในชวตของคนเราถาเราสามารถวางแผนชวตไดดเรากจะประสบความส าเรจทงดานสวนตว หนาทการงาน ตลอดจนครอบครวในทสด 2) ดานการจดองคการ ความจรงชวตของคนเรากเหมอนองคการธรกจ เนองดวยเราเองมงานทจะตองท าหลายดานเชนกน เชน งานเกยวกบการศกษา งานเกยวกบการชวยเหลอทางบานหรองานอดเรก เรากควรจะตองจดการแบงงานตาง ๆ และแบงเวลาใหตามความส าคญของงาน เชน จะหาเวลาชวงใดส าหรบการศกษา ใหเวลาชวงใดแคไหนส าหรบชวยเหลองานทางบาน และใหเวลาชวงใดแคไหนส าหรบงานอดเรก ซงกเทาวาเราจดการแบงเวลาใหส าหรบการท างานแตละอยางไวอยางมแผน และเมอเราไดท างานแลวการจดการเกยวกบการท างานในหนาทและงานสวนตวกถอวาเปนการจดการเรองของเรา เรามกจะไดยนผทท างานบางคนบนเปนประจ าวา ไมมเวลา มงาน ทจะตองท าเยอะ บางคนตองน างานทท างานมาท าทบาน นนเปนเพราะวา ไมสามารถจดการเกยวกบ

223

การแบงเวลาและแยกแยะงานไดถกท าใหมปญหาทงทางบานและทท างาน ตวอยางอกตวอยางหนง ทจะเหนไดชดเจนในการจดองคการในครอบครวเราเอง ในกรณทเราเปนหวหนาครอบครวและมสมาชกหลายคน ถาเรารจกแบงหนาทความรบผดชอบใหแตละคนท า ตามหลกการจดองคการแลวกจะท าใหงานส าเรจลลวงไปดวยด ไมเปนภาระของคนใดคนหนงหรองานไปหนกอยทคนใดคนหนงเรามกจะพบเหนกนบอยวา บางบานแมบานท างานหนกตวเปนเกลยว ในขณะทสมาชกบางคนไมตองท าอะไรเลย นนเปนเพราะวาหวหนาครอบครวไมรจกมอบหมายงานใหท านนเอง ในขณะทบางบานหวหนาครอบครวแบงภาระหนาทใหแตละคนท า ซงแตละคนมความรบผดชอบไปคนละอยางงานกส าเรจลลวงไปดวยด 3) การจดคนเขาท างาน ตามหลกทเราไดศกษามาแลววา การจดคนเขาท างานนนยดหลก “Put the right man on the right job” ในชวตครอบครวของเรา เรากสามารถจดสมาชกในครอบครวใหเหมาะสมกบงานไดเชนกน เชน หวหนาครอบครว มอบหมายหนาทในการรดน าตนไมใหกบลกชาย มอบหมายหนาทในการลางจานใหกบลกสาว และหนาทในการท ากบขาวใหกบแมบานและหวหนาครอบครวมหนาทหารายได ซงในการจดสมาชกในครอบครวใหรบผดชอบท างานหนาทตาง ๆ กเทากบการจดบคคลเขาท างาน ตามหลกของการจดการเชนกน 4) การสงการและการประสานงาน มนษยทกคนจะอยคนเดยวในโลกไมได จะตองอยรวมกบบคคลอน ฉะนนความจ าเปนในการเปนผน าการสอสารจงจ าเปนตองม แมวาไมไดเปนองคการธรกจหรอหนวยงานรฐบาลกตาม เชนตวเราเมอเปนผน าของครอบครว ตองมความรบผดชอบ กจะตองเปนผสงการและประสานงาน การสงการและการประสานงานทด กจะตองมความเปนผน า และมทกษะในการสอสารทด เพราะถาเราเปนหวหนาครอบครวแตขาดความเปนผน าทด กไมสามารถจะสงใครใหท าอะไรได หรอถาไมมทกษะในการสอสารการสงการและการประสานงานกจะไมประสบความส าเรจเชนกน 5) การควบคม องคการธรกจจะประสบความส าเรจตามเปาหมายจะตองมการควบคม ในชวตคนเรากเชนกน ถาขาดการควบคม กเปรยบเสมอนเรอทไมมหางเสอ การควบคมนยงรวมถงการควบคมตนเองใหด าเนนชวตตามแผนทเราวางไวตอนแรก โดยเปรยบเทยบระหวางแผนการทวางไวกบผลทสามารถท าได นอกจากนการควบคมยงหมายถงการควบคมทางดานใชเงน การใชเวลา ของตนเองวาเปนไปตามทเราวางแผนไวหรอไม จะเหนไดวา การสรางความส าเรจใหตนเอง ตามทกลาวมา ถาเราสามารถท าไดถงแมวาจะไมทก กระบวนการ แตถาเรารจกประยกต กลยทธดงกลาวมา ใชกจะสามารถท าใหชวตของเราประสบความส าเรจ และมความสขในชวตสวนตว ชวตการท างาน และชวตครอบครวตลอดไป

224

2. การสรางสมพนธภาพทด เอมอร กฤษณะรงสรรค (2550 :120) ไดแสดงทศนะเกยวกบ การสรางและคงไวซงสมพนธภาพทดกบผอนวาจะเกดบรรลผลได ตองอาศยคณลกษณะทส าคญของบคคล ในการยอมรบ และสงเสรมซงกนและกน และนอกจากน ปจจยทส าคญอกประการหนง คอ ทกษะการสรางสมพนธภาพกบผอน อนไดแก การเปดเผยตนเอง การไววางใจซงกนและกน และการสอสารความเขาใจ คณลกษณะส าคญของบคคลในการสรางสมพนธภาพ (Relationship or Rapport)ความสมพนธระหวาง คน 2 คน จะเปนสมพนธภาพทดตอกน ตองอาศยคณลกษณะภายในหรอทศนคตของบคคลทส าคญบางประการ ไดแก

1) การยอมรบและใหเกยรต หมายถง การยอมรบลกษณะสวนตวหรอลกษณะเฉพาะของบคคลตามทเขาเปน ใหเกยรตและเคารพ ในคณคาของบคคล มความเปนมตร และความอบอนใจแกผอน

2) การเขาใจสาระและความรสก หมายถง การเขาใจในเนอหาสาระของสงทสอสารระหวางกน และเขาใจใน ความรสกของผอนเสมอนเรา เปนตวเขา ซงในสมพนธภาพทขาดความเขาใจความรสกซงกนและกน สมพนธภาพนนไมสามารถด าเนนไป ถงขนทลกซงได

3) การจรงใจ หมายถง การไมเสแสรงในการแสดงออกถงความคด ความรสก และทศนคตของตนเอง คณลกษณะของบคคล 3 ประการน จะสงผลตอสมพนธภาพระหวางบคคลไดมากนอยเพยงใดนน ไมใชเพยงแตมคณลกษณะเชนนอยภายในเทานน สงส าคญอกประการหนง คอ ความสามารถในการสอหรอแสดงออกถงคณลกษณะเหลานออกมาใหผอนรบรดวย ซงความสามารถในการแสดงออก หรอการสอสารใหผอนทราบถงคณลกษณะส าคญเหลาน เรยกวา ทกษะการสรางสมพนธภาพทดระหวางบคคล การสรางความส าเรจใหแกตนเอง มความส าคญตอการด ารงชวตอยในสงคมโดยเฉพาะการมความสมพนธอนดกบผอน เปนสงจ าเปนในการมชวตอยของมนษย มนษยแตละคนถก หลอหลอมจากประสบการณใหมความคด ความเชอ ทศนคต และคานยมทแตกตางกน ดงนนการเชอม ความสมพนธระหวางคน 2 คน จงตองอาศยความเขาใจถงปจจยทส าคญทสงผลตอสมพนธภาพทมระหวางกน เพอบคคลทงสองฝาย จะไดประสบความส าเรจในการสรางสมพนธภาพทดตอกน คณคาของสมพนธภาพระหวางบคคลบคคลเรยนรจกตนเองไดจากการมความสมพนธกบผอน จากสมพนธภาพน บคคลจะไดรจดเดน และจดดอยของตนเอง รและเขาใจถงความแตกตางระหวางบคคล รวมทงเรยนรความเปนจรงของโลก โดยสมพนธภาพอนดระหวางบคคล จะชวยใหการเรยนรเปนไปโดยไมบดเบอน มการยอมรบและเขาใจสงทเกดขนอยางทเปนจรง ดงนนสมพนธภาพอนดระหวางบคคล จงเปนกญแจส าคญทจะน าบคคลไปสการพฒนาเอกลกษณของ

225

ตนเอง การมความรสกวาชวตมความหมายและมคณคา และการมสขภาพจตทดและสามารถพฒนาตนใหไปถงศกยภาพสงสดของตนได แตบคคลทไมสามารถสรางสมพนธภาพทดกบผอนได จะรสกอางวาง โดดเดยว เกดความรสกวาชวตไรความหมาย และน าไปสความรสกซมเศรา และทอแทในชวต และการมพฤตกรรม ทเปนปญหาได เชน พฤตกรรมแยกตวจากสงคม การตดยาเสพตด เปนตน

3. การบรหารเวลา การบรหารเวลาเปนเทคนคและวธการทไดรบการยอมรบวามความส าคญมากขนในภาวะทสงคมเจรญกาวหนาทางวตถตลอดจนถงจดสงสด มการแขงขนกนในทางเศรษฐกจอยางสง ท าใหการด าเนนชวตปจจบนตองเรงรบ ท าใหผคนมเวลาปฏบตภารกจอยางจ ากด เวลาจงมความส าคญตอการด าเนนชวต (สมคด บางโม,2551:342) มค ากลาววาเวลาคอชวต เปรยบเสมอนสายน าทไมไหลยอนกลบ มแตจะผานเลยไปทกวนๆ การปลอยใหเวลาผานไป โดยไมไดท าสงทเปนประโยชนกเหมอนกบการปลอยใหมชวต สญเปลาและไรคณคา เวลาจงเปนสงทส าคญทสดส าหรบทกคน ชวตคนเรานนสนยาวแตกตางกนไป ไมมใครก าหนด หลายคนตองเสยใจกบการทใชเวลาทผานมาอยางไรคา เสยดายวาเวลาทผานมานาจะท าอะไรไดมากกวาน อยากจะหมนเวลากลบไปอกครงแลวเรมตนชวตใหม แตนนเปนสงทเปนไปไมได ณ วนน เราจงควรคดวา จะใชเวลาทเหลออยอยางไร จะด าเนนชวตในวนน และแตละวนอยางไร ในการชดเชยเวลาทสญเสยไปแลว เพอจะไดไมตองพบกบความเสยใจกบการใชชวตอยางสญเปลาเหมอนเชนทผานมา เวลาเปนสงมคาควรใชใหเปนเวลาเหมอนกระแสน าไมเคยคอยใคร เวลาผานมาแลวผานเลยไป ไมมใครหยดย งไวได เวลาทเสยไปแลวเอากลบคนมาอกไมได เวลากเหมอนกบเงน อาจใชจายไปอยางเสยหายไรคา หรอน าไปเปนทนสรางเนอสรางตว ทกคนมเวลาเทากนในแตละวน ตางกนทวาใครใชอยางไร ดงนน การบรหารเวลา จงหมายถงกระบวนการทท างานโดยใชเวลานอยทสด แตใหไดผลมากทสด เวลา จง เปนสงส าคญทสดส าหรบทกคน เพราะเวลาเปรยบเสมอนสายน าทไมไหลยอนกลบ มแตจะผานเลยไปทก ๆ วน การปลอยเวลาผานไป โดยไมไดท าสงทเปนประโยชนกเหมอนกบการปลอยใหมชวตอยางสญเปลา และไรคณคาคนเราไมมใครก าหนดเวลาได หลายคนตองเสยใจกบการทใชเวลาผานมาอยางไรคา เราจงควรคด บรหารการ ใชเวลา เพอจะได ใชเวลาไดอยางคมคาทสดไม

226

3.1 สาเหตทท าใหคนเสยเวลา หากทกคนลงมอปฏบตกจกรรมตางๆ ตามล าดบความส าคญทก าหนดไวยอมจะบรรลเปาหมายของชวตกนทกคน แตปญหาคอ มกท าอยางทตงใจไวไมได ดวยอปสรรคตางๆ จงท าใหเสยเวลาไปโดยเปลาประโยชนดวยสาเหตตางๆ ดงน การเสยเวลา (Wasting time) หมายถง การกระท าบางสงบางอยางทไมส าคญ ในเมอมสงอนทส าคญมากกวา ในชวตประจ าวนของคนเรามกใชเวลาไมคอยคมคา การพจารณาความส าคญของงานนนดไดจากเปาหมายและวตถประสงคของงาน (สมคด บางโม,2551:343) การทบคคลไมสามารถบรหารเวลา หรอควบคมตนเองในการใชเวลาไดอยางถกตองเหมาะสม จดวาเปนบคคลทไมมวนยในตนเอง อนมสาเหตดงน 1) มนสยการใชเวลาไมเหมาะสม รวมทงการใชเวลาท างานทไมส าคญแทนทจะใชเวลากบงานเรงดวนและจ าเปน 2) เนนในรายละเอยดปลกยอยมากเกนไป แทนทจะดผลของงานในภาพรวม 3) การไมรจกปฏเสธ เกรงใจ ไมกลาปฏเสธท าใหเสยเวลาท าบางสงบางอยางโดยไมจ าเปน 4) เกดจากการชอบผลดวนประกนพรง ไมตรงตอเวลา 5) การพยายามท างานหลาย ๆ อยางในเวลาเดยวกนท าใหเกดผลของงานทไมส าเรจ สกอยางเดยว 6) ขาดการมวนยในตวเองในเรองการควบคมเวลา 7) ขาดการวางแผนในการใชเวลา 8) ปลอยงานทตนไมชอบคางอย 9) ไมมการก าหนดเสนตายใหกบตนเอง 10) วตกกงวลขาดความเชอมน 3.2 เทคนคการบรหารเวลาใหมประสทธภาพ ลองส ารวจพฤตกรรมของตนเองและใชเทคนคการบรหารเวลาทจะกลาวตอไปน แลวจะพบวาเวลาทสญเปลาไปกบสงไมมคาหรอไรสาระจะกลบคนมาได และอาจสงผลใหการด าเนนชวตของตนเองมคณภาพสงขน โดยสามารถปฏบตดงน 1) จดล าดบความส าคญของงานในการท างานใด ๆ กตาม ควรค านงถงความส าคญ และความเรงดวนของงาน 2) การวางแผนการใชเวลา การบรหารเวลาใหไดผลจะตองเรมตนดวยการวางแผนการใชเวลากอนเสมอ การวางแผน หมายถง การตดสนใจในปจจบน ในเรองทเกยวกบอนาคต การวางแผนการใชเวลา และสงใดควรตองท าไวลวงหนา โดยมหลกการดงน (1) ตองท าอยางจรงจง และจะตองกระท าอยางตอเนอง

227

(2) ตองมการก าหนดเปาหมาย หรอจดประสงคทตองการอยางชดเจน (3) มการก าหนดกจกรรมตาง ๆ ทจะตองท าโดยแยกแยะความส าคญกอนหลง ใหได (4) ตองเขยนออกมาเปนลายลกษณอกษร มใชเพยงแตคดอยในสมองแลวเลอนหายไปในทสด (5) ตองวางแผนการใชเวลาอยางเปนระบบ และการปฏบตตามแผนอยางจรงจง

4. การสรางความสขในการท างาน ชดา จตพทกษ (2542 :15) เชอวาเมอคนทกคนกาวเขาสชวงวยของการท างานแลว แตละคนยอมมความตองการและความคาดหวงใหงานของตนประสบผลส าเรจ โดยจะมแนวทางและวธการในการสรางความส าเรจในหนาทการงานทแตกตางกนไป บางคนชอบเอาใจและหาวธการตาง ๆ เพอสรางความพงพอใจจากหวหนางาน เพราะคดวาหวหนางานสามารถสนบสนนความส าเรจทเกดขนใหกบตนเองได แตบางคนประสบความส าเรจไดจากการสนบสนนของทมงานโดยพยายามท าทกวถทางใหสมาชกในทมรกใคร เพอวาจะไดสนบสนนใหตนเองประสบความส าเรจในหนาทการงานตามทมงหวงไว ส าหรบบางคนเชอไสยศาสตร อาศยสงศกดสทธชวย และกยงมอกหลายตอหลายคนทมความตองการและความมงหวงทจะใหหนาทการงานของตนประสบความส าเรจดวยความสามารถและฝมอของตวเอง จะเปนสงทนาภาคภมใจทสดในชวต ดงนนในสวนนจงขอน าเสนอเทคนคและวธการเพอการสรางความส าเรจในการท างานตามหลกของ " D-E-V-E-L-O-P " ดงน D Development ไมหยดย งการพฒนา E Endurance มงเนนความอดทน V Versatile หลากหลายความสามารถ E Energetic กระตอรอรนอยเสมอ L Love รกงานทท า O Organizing จดการเปนเลศ P Positive Thinking คดแตทางบวก Development : ไมหยดยงการพฒนา ผทจะประสบความส าเรจในหนาทการงานไดจะตองเปนคนทมหวใจของการพฒนาอยเสมอ ไมวาจะเปนเรองบคลกลกษณะ พฤตกรรม หรอแมแตวธการท างาน โดยตองเปนผทมการส ารวจและประเมนความสามารถของตนเองอยตลอดเวลา คอยตรวจสอบวาเรามจดแขงและจดบกพรองในดานใดบางและพยายามทจะหาทางพฒนาจดแขงและปรบปรงจดบกพรองของตนใหดขน เชน ถาไมเกงภาษาองกฤษ ซงจ าเปนตองน ามาใชในการท างาน กควรขวนขวายหาโอกาสทจะเรยนเพมเตม นอกจากนยงตองเปนคนทไมยดตดกบวธการหรอ

228

ขนตอนการท างานแบบเดม ๆ โดยควรจะหาเทคนคและแนวทางใหม ๆ เพอพฒนาการท างานของตนเองใหดขนและมประสทธภาพมากขนอยเสมอ

Endurance : มงเนนความอดทน ความอดทนเปนพลงของความส าเรจ อดทนตอค าพด อดทนตอพฤตกรรมการดหมนหรอสบประมาท อดทนตอความเครยดในการท างาน คนบางคนลาออกจากทท างานเพราะเจอหวหนางานพดจารนแรง หรอเพยงแคถกตอวาตอหนาทประชมเทานน การลาออกจากงานบอย ๆ นนเปนสงทไมด เพราะเวลาไปสมครงานท ใด เขาอาจจะมองวาเปนคนไมมความอดทนเลยกเปนได (เสยประวตการท างาน) หากตองเผชญกบสถานการณทเลวรายหรอไมปรารถนา ขอเพยงแตใหคณมความอดทนและอดกลนเขาไว แลวจะสามารถเผชญกบปญหาตางๆ ไดส าเรจ

Versatile : หลากหลายความสามารถ หลาย ๆ องคกรยอมตองการคนทมความร และความสามารถใหเขามาพฒนาและปรบปรงองคกรใหดขน ขอใหลองคดดวาถาเปนเจาของบรษท เราตองการ ไดคนทสามารถท างานไดหลาย ๆ อยาง หรอท าไดเฉพาะอยางใดอยางหนงแนนอนคงตองการไดคนทมความสามารถท างานไดหลากหลาย ไมปฏเสธหรอหลกเลยงงานทไดรบมอบหมายพเศษ ซงบางคนทหลกเลยงงาน กลววาจะตองท างานมากกวาคนอน ไมอยากใหใครเอาเปรยบ ไมเคยอาสาทจะท างานนอกเหนอจากงานทรบผดชอบ แนนอนวาคนกลมนไมมทางทจะไดรบความกาวหนาและความส าเรจในชวตการท างานไดเลย ดไมดกลมคนเหลานอาจจะเปนกลมคนแรก ทถกพจารณาใหออกจากงานกอนกเปนได (หากองคกรตองเผชญกบสภาวะการเงนทถดถอย)

Energetic : กระตอรอรนอยเสมอ ความส าเรจตาง ๆ ยอมเกดขนไดถามความกระตอรอรน และมความตนตวทจะแสวงความรใหม ๆ การรบฟงขอมลขาวสาร ปญหาและอปสรรคตาง ๆ ทเกดขน พรอมทงมความมงมนทจะแกไขปญหาและอปสรรคใหประสบผลส าเรจ สวนใหญคนทมความกระตอรอรนจะเปนคนทชอบลองผดลองถก มาท างานกอนเวลาเสมอเพอหาโอกาสคนควาขอมลและหาความรเพมเตม พยายามทจะใหงานเสรจกอนหรอตรงตามเวลาทก าหนด ซงแตกตางจากคนทขาดความกระตอรอรน โดยสวนใหญจะเปนคนทไมอยากใหวนท างานมาถง รอคอยเวลาเลกงานหรอเสรจสนสปดาหการท างาน ท างานเฉอย ไมสนใจรบฟงขอมลขาวสารใด ๆ เลย ขอเพยงใหงานของตนเองเสรจเทานนเพอทจะไดกลบบานหรอไปทไหน ๆ ตามทใจปรารถนา ซงท านายไดเลยวา บคคลเหลานนไมมทางหรอมโอกาสนอยมากในการไดรบความส าเรจและความกาวหนาในหนาทการงาน

Love : รกงานทท า ขอใหตระหนกไวเสมอวา “คนเราไมสามารถเลอกเกดได แตเราสามารถเลอกทจะรกงานทท าอยได” พบวาในยคสมยนการเลอกงานทรกมโอกาสเกดขนนอยกวาการทจะเลอกรกงานทท า ดงนน “หากไมสามารถเลอกงานทรกได คณกควรเลอกทจะรกงานทคณท า ” เพราะความรสกนเองจะสงผลใหคณมความสขกบงาน ขอใหลองถามตวเองวารกงานทท าอยหรอไม แลวตนเอง มพฤตกรรมอยางไร หากมความรสกวาไมรกงานทท าอยเลย และผลงานทเกดขนเปน

229

อยางไรบาง บางคนเบอหนายกบชวต ท างานแบบเชาชามเยนชาม ไมมเปาหมายในการท างาน ซงยอมแนนอนวาคณคงไมประสบความส าเรจในหนาทการงานของคณเลย พนฐานของความส าเรจอยทความรกในสงนน เมอมความรก จะมความสขกบงานทท า ซงจะท าใหพยายามหาวธการตาง ๆ เพอเพมมลคาของงานทท าอยตลอดเวลา และนนจะสงผลใหรจกวางแผนชวตและเปาหมายความส าเรจในการท างาน

Organizing : จดการเปนเลศ การจดการงานทด จะท าใหรวาควรจะท าอะไรกอนและหลงบาง สามารถจดสรรเวลาและทรพยากรตาง ๆ ทมอยใหเกดประสทธภาพไดอยางเตมท การจดการจะเปนสงผลกดนใหตองวางแผนและเปาหมายการท างานอยเสมอ ทงนเคยส ารวจตวเองบางหรอไมวา มความสบสนและไมสามารถท างานไดเสรจตามแผนงานทก าหนดไว บางหรอไม ซงสงเหลานเองจะเปนเครองบงบอกวาคณขาดประสทธภาพในการจดการงาน ไมสามารถบรหารทรพยากรตาง ๆ ทมใหเกดประสทธผลได

Positive Thinking : คดแตทางบวก ความคดทางบวกจะเปนสงทชวยท าใหมองโลกในแงด มก าลงใจและพลงทจะท างานตาง ๆ ทไดรบมอบหมายใหประสบผลส าเรจ คนทมความคดทางบวกจะเปนคนทสนกและมความสขกบงานทท า แสวงหาโอกาสทจะชวยเหลอและสนบสนนผอนอยเสมอ ส าหรบผทมความคดในดานลบอยตลอดเวลา จะเปนผทหมกมนอยแตกบปญหา ชอบโทษตวเองและคนรอบขางอยเสมอ ขาดความคดทจะพฒนาตนเองและงานทท า ในทสดผลงานทไดรบยอมขาดประสทธภาพ ดงนนหากตองการทจะเปนผหนงทประสบความส าเรจในหนาทการงาน คณควรประยกตใชหลกของการ “D-E-V-E-L-O-P“ (ไมหยดย งการพฒนา มงเนนความอดทน หลากหลายความสามารถ กระตอรอรนอยเสมอ รกงานทท า จดการเปนเลศ คดแตทางบวก ) กลาวโดยรวมกคอ พฒนาตนเองอยเสมอทงในดานความคด ความร จตใจ และการกระท า และจะสงผลใหมความกาวหนาและประสบผลส าเรจในหนาทการงานอยางทตงใจ และมงหวงไว วธ การลดความเครยดในการท างาน แนวโนมของการท างานของในภาครฐและภาคเอกชนของทกหนวยงานยอมเกดภาวะ ทพบกบมรสมทเปนปจจยภายนอกมากระทบ เชน การประสบปญหาภาวะน ามนแพง ปญหาของภยธรรมชาต และปจจยทางดานการเมองทผลกระทบตอประชาชนคนไทยซงสงผลใหมากระทบถงการเมองภายในบรษทดวยเชนกน ผลกระทบดงกลาวยอมสงผลใหเกดความเครยดในการท างานไดเชนกนปจจยทพงเปามาทผบรหารเปนอนดบแรกวา จะน าพาองคการใหมความอยรอดอยางไร จากปญหาสภาวะน ามนแพง ค าตอบคงไมพน 2 วธ คอ การเพมยอดขายใหมากขน กบการลดคาใชจายตางๆลงเพอใหองคการมความอยรอดได ผบรหารกไดวางกลยทธเพอใหองคการผานพนกบวกฤตทเกดขนโดยการใชเครองมอ ทเปนทยอมรบของการบรหารจดการเขามาใชเชน BSC Competency TQM และCRM ซงเครองมอ

230

ดงกลาวขางตนยอมมวธการระบบและตวชวดทแตกตางกนออกไป จากทพนกงานเคยอยกนแบบ สขสบาย โดยไมตองมใครมาคอยก ากบดแลตรวจสอบขอมลเปนประจ าทกเดอน ทกไตรมาส เมอผบรหารไดน าเครองมอตางๆมาใช แตไมไดศกษาความพรอมของคนไทยทเคยสขสบายมา กอนวา จะยอมรบเครองมอนนไดหรอไม จงท าใหเครองมอดงกลาวมาใชในเมองไทยไมคอยประสบความส าเรจเทาไรนก มกจะถกตอตานจากพนกงานหรอไมกท าใหพนกงานทเปนคนเกง( Talent) ขององคการออกจากบรษท เพราะวาระบบทน ามาใชไมมความยตธรรมพอ มแตเอออ านวยใหกบพวกพองซงเปนคนหมมากในองคการ เปนผกมอ านาจเชงบรหารเสยเอง คานยมทดๆเรมเปลยนไป คนทท างานหนกมกไมไดถกเหลยวแลจากผบรหาร เพราะวาผบรหารทถกแตงตงมาจากคนทไมไดท างานอยางแทจรง มองระบบไมออก ถาคนไหนท างานเกนหนาเกน กจะถกเพงเลงจากผบรหารทมคนใกลชดคอยใหขอมลทผดๆอยตลอดเวลา ถาผบรหารทฟงความขางเดยว หรอฟงจากบคคลเหลานทกวน กอาจจะมสทธเอนเอยงมายงผทใหขอมล ซงจะท าใหตดสนใจในการบรหารคนทผดพลาดได เชนกน การน าเครองมอทดๆ มาใชในชวงแรก เมอระบบยงไมเขาทและยงไมลงตว ไมสามารถใหโทษแกผกระท าความผดได การบรหารคนควรจะเนนใหรกษาคนดเอาไวกอน เพอเปนการสรางขวญก าลงใหกบพนกงานทท าดเอาไวในองคการ จะเหนไดวาทกลาวมาทงหมด เปนปจจยภายนอกทมผลกระทบตอพนกงาน ถาจะนบรวมถงปจจยภายในเขามาอก ซงจะท าใหเกดแรงกดดนในการท างานเพมมากขนเปนทวคณ ในวธการแกไขในเบองตน เราคงไปแกทปจจยทงสองปจจยไมได ตองใชระยะเวลาในการด าเนนการแกไขสงทท าไดในทนท ไมตองใชพละก าลง เวลา และอปกรณเลย กคอการแกไขปรบปรงทตวเราเองกอน โดยสามารถปฏบตตนเองใหพนจากความเครยดดงน 1) การแกปญหาอยางถกวธ การท างานยอมมปญหาเปนธรรมดาอยาแกปญหาโดยการใชอารมณจะท าใหเครยดมากขน ควรเรมตนแกปญหาทสาเหต เรยนรทจะแกปญหาอยางเหมาะสมเพราะเมอแกปญหาไดกจะสบายใจหายเครยด 2) การบรหารเวลาอยางเหมาะสม จะชวยใหการท างานอยางมประสทธภาพ มเวลาเหลอส าหรบการพกผอนและครอบครว ท าใหเครยดนอยลง ควรทบทวนดวาใชเวลาแตละวนไปกบเรองใดบาง เพอการจดแบงเวลาใหเหมาะสม ทงการท างานสงสรรคครอบครวและการพกผอน ลองสงเกตเพอนรวมงานทบรหารเวลาไดด และลองท าตามดอาจชวยในการบรหารเวลาของตนเองได 3) การปรบเปลยนความคดสวนหนงมาจากความคดของเรา ถาเรารจกปรบเปลยนความคดในแงมมใหม จะชวยใหเครยดนอยลง ถารสกตวเองคดมากหาทางออกไมได ควรหยดคดสกพกคด ใหยดหยนมากขนกวาเดม คดอยางมเหตผล คดอยางทคนอนคด และคดถงคนอนบาง 4) การพกผอนหยอนใจหลงเลกงานแลว ควรไดพกผอนหยอนใจบาง เพอผอนคลายจตใจท าใหพรอมทจะกลบไปท างานอยางมประสทธภาพกจกรรมพกผอนหยอนใจมอยมากมาย ควรเลอกตรงขามกบงานประจ า เชน งานประจ านงโตะทงวน ยามวางควรท ากจกรรมกลางแจงเคลอนไหวรางกาย หรองานประจ าเปนผใหบรการ ยามวางควรใหผอนบรการเราบาง

231

5) การรจกยนยนสทธของตน ความเครยดอาจเกดจากการยอมออนขอเกรงใจผอนมากเกนไป รจกยนยนสทธของตนเองบาง จะท าใหเปนตวของตวเอง และเปนเกรงใจตอผอน สทธทควรรกษาคอสทธทจะปฏเสธอยางมเหตผล สทธทจะท างานดวนของตนใหเสรจกอน สทธทจะไตถามเพราะความไมเขาใจ สทธเปลยนใจเมอไดขอมลใหม 6) การสรางเขมแขงทางจตใจ จตเปนนาย กายเปนบาว จตใจทเขมแขงจะชวยใหเอาชนะความเครยดได การสรางเขมแขงทางจตใจโดยสรางความเชอมนใหตนเอง พฒนาปรบปรงตวเองเขาใจชวต วาไมมอะไรแนนอน ไมยดตดกบอดตหรอกงวลกบอนาคตมากเกนไป อยาลมสรางความอบอนในครอบครว เพราะครอบครวเปนก าลงใจทส าคญในการตอสกบอปสรรค 7) การสรางสมพนธทดกบเพอนรวมงาน การทผรวมงานมความสมพนธทดตอกนรวมมอกนในการท างาน จะท าใหเกดความอบอน มก าลงใจ และสนกสนานกบงานมากกวาการท างานโดยล าพง การสรางความสมพนธทดกบผรวมงาน สามารถท าไดโดยเอาใจเขามาใสใจเราอยเสมอ 8) การแสดงอารมณอยางเหมาะสม การเกบอารมณทไมดเอาไว และการแสดงอารมณทไมเหมาะสม ท าใหเกดความเครยด ควรฝกควบคมอารมณ คดกอนท า ท าอยางเหมาะสม จะไดไมเกดปญหาภายหลง เมออารมณดควรแสดงออกดวยการยม พดเลน ฮมเพลงเพอใหคนใกลชดรสกดดวย หากอารมณไมดใหหลบจากสถานการณและหายใจลกๆ ไตรตรองผลทจะตามมา จะท าใหมสต เครยดนอยลง 9) การออกก าลงกายเมอรสกเครยดจากการท างาน การออกก าลงกายจนเหนอยและเหงอออก จะชวยคลายเครยดได หลงเลกงานหรอในวนหยด ควรออกก าลงกายหรอเลนกฬากบกลมเพอน จะรสกสนกสนานและเพลดเพลนยงขน การชวยกนท างานบานในวนหยด กถอวาเปนการออกก าลงกายทด และชวยกระชบความสมพนธในครอบครว 10) การพดอยางสรางสรรคจะชวยสรางบรรยากาศทดในการท างาน สวสด ขอโทษขอบคณ เปนประโยคทควรพดตดปาก แสดงถงการมมรรยาทและเปนเสนหแกผพด หมนพดชมเชยไตถามทกขสขใหก าลงใจประสานความเขาใจ เพอลดความขดแยงในการท างาน จะชวยตดปญหาลดความเครยด

5. การด าเนนชวตใหเปนสข ความสขเปนสงทเกดขนภายในจตใจ เปนการมองชวต มองตวเอง และมองผอน ดงนนความสขจงเกดขนไดกบคนทกชนไมวา ผด มงม หรอยากจน คนทมความสข คอคนทมความสมหวง เปนคนทสามารถประกอบกจการงานประสบความส าเรจตามความปรารถนา มรางกายแขงแรงปราศจากโรคภยไขเจบ ไมมอารมณขนมวหรอวตกกงวล มอารมณมนคง มความอดทนและ

232

มความสามารถตอสอปสรรคตาง ๆ ได เปนคนทยอมรบความจรงในชวตท าตวใหเปนประโยชนตอตนเองและสงคม ผทตองการมความสขในชวตของตนจงควรปฏบตดงน 1) พยายามรกษาสขภาพทางกายใหแขงแรงอยเสมอ มนษยทกคนจะมสขภาพทางกายและสขภาพทางจตทมความสมพนธซงกนและกน คนทมรางกายแขงแรง สขภาพด ยอมมจตใจ ราเรง สนกสนาน ตรงกนขามกบคนทไมแขงแรง ยอมเจบปวยเสมอ ท าใหมอารมณหงดหงด ร าคาญใจ ดงนนเราจงควรรกษารางกายใหแขงแรงอยเสมอโดยการรบประทานอาหารทเปนประโยชน มการพกผอนเพยงพอ รกษาความสะอาดของรางกาย ตลอดจนหมนออกก าลงกายอยเสมอ 2) รจกตนเองอยางแทจรง ควรส ารวจตวเองวา เปนคนอยางไร มความสามารถทางใด แคไหน มความสนใจและตองการสงใด มอะไรเปนขอดและขอเสย พยายามหาทางแกไขขอบกพรองและสงเสรมสวนทด จะท าใหเราตงเปาหมายของชวตไดเหมาะสมกบความเปนจรง ตลอดจนมโอกาสพบกบความส าเรจและความสมหวงไดมาก 3) ตองกลาเผชญกบความกลวและความกงวลใจตางๆ เราควรตงความหวงไวเสมอ แมเวลาทตกต ากอยาทอดอาลย จงคดหวงเสมอวาเราจะไมอยในสภาพเชนนตลอดไป สกวนหนงเราอาจจะดขนได เมอรสกกลวอะไรตองพยายามคนหาความจรงวาสงนนคออะไร อยาปลอยจตใจใหหวาดกลวโดยไมมเหตผล 4) ไมควรเกบกดอารมณทตงเครยด เปนผมอารมณขนอยเสมอ การมอารมณขนชวยใหมอารมณผอนคลาย ควรหาทางระบายอารมณทขนมวหรอไมสบายใจ โดยหาทางออกในสงทสงคมยอมรบและเปนไปในทางทพงปรารถนา 5) ยอมรบขอบกพรองและขอผดพลาดของตนเอง การรจกตนเอง และเขาใจผอนอยางแทจรง จะชวยใหเรายอมรบขอบกพรอง หรอความผดพลาดของตนเอง และใหอภยในความผดพลาดของผอนได 6) ตองรจกพอใจในสงทตนท าอย การรจกพอใจในงานหรอสงทตนท าอยจะท าใหบคคลนนเกดอารมณสนก ไมรสกเบอหนาย ท าใหชวตนาสนใจ มความกระตอรอรนในการท างาน มก าลงใจเขมแขงในการตอสอปสรรคตาง ๆ มความตองการพอเหมาะพอควรและมความยดหยนได มเหตผล รจกความพอดเกยวกบความตองการความปรารถนา ความทะเยอทะยาน ควรมความคดใฝฝนทใกลเคยงกบความสามารถและความเปนจรง จะชวยใหเราวางแผนตางๆ ไวเปนระยะๆ เพอประสบความส าเรจตามเปาหมายได 7) การยอมรบสภาพของตวเองโดยไมเปรยบเทยบกบคนอน เพราะการเปรยบเทยบจะท าใหเราเกดความนอยเนอต าใจวา ท าไมเราจงไมโชคดอยางคนอน แตเราอาจไมทราบวาคนอนเขากมความทกขเหมอนกน

233

8) การยดคตวา จะเปนผใหมากกวาผรบ การท าสงใดใหใครโดยหวงผลตอบแทน ยอมจะท าใหผดหวงไดมากเพราะมวแตกงวลอยวาเราจะไดรบอะไรเปนการตอบแทนหรอไม มากนอยเพยงใด เมอไมไดรบตามทตนคาดหวงกจะผดหวงท าใหไมมความสข คดวาตนไมไดรบความ อยตธรรมอยเสมอ 9) จงตระหนกวาเวลาเปนยารกษาความเจบปวด เมอพลาดหวงหรอผดหวง จงอดทนและมความหวงตอไป ไมควรใชวธถอยหนหรอหลกเลยงปญหาโดยการท าลายตวเอง ตองนกไวเสมอวา ถาเราปลอยใหเวลาผานไปนานเทาไหรกตามความเจบปวดตาง ๆ จะคอย ๆ ลดนอยลงและหายไปในทสด ความส าคญในการด าเนนชวตของมนษยอยทตวเราเปนอนดบแรก สขภาพและความพรอมจากตวเองเทานนทจะเปนเกราะปองกนใหตวเรากาวเดนไปอยางมนใจ และเกดความส าเรจในเปาหมายชวตทตงไว

6. การสมครงาน 6.1 การเตรยมความพรอมในการสมครงาน การสมครงานเหมอนกบการไปเสนอขายสนคาซงจ าเปนจะตองเตรยมตวใหด และการเตรยมตวกอนสมครงานเปนสงจ าเปน จะตองเรมตงแตกอนจบการศกษา ซงในแตละป แตละสถาบนจะมผจบการศกษาทวประเทศ รวมกนแลวประมาณแสน ๆ คน และรวมกบผทตกคางจากปกอนๆ ทยงไมไดงานท ามอก จ านวนมาก และความเชอทวาเรยนเกงหรอเรยนดแลวจะหางานงายนนอาจจะไมเปนจรงเสมอไป ซงในยคปจจบนการรบคนเขาท างานในทกวนนจะพจารณา สงอนๆ ประกอบดวย เชน บคลกภาพ ความคลองตว ความอดทน ความเปนคนมปฏภาณไหวพรบ เปนตน การเรยนรเกยวกบเรองราวตางๆ ในการหางานท าหรอสมครงาน จงเปนการเตรยมความพรอมทด และควรท า เขาท านองทวา "ฟอรมด มชยไปกวาครง" ซงการไปหางานหรอการไปสมครงานเปรยบ เสมอนกบคณเปนเซลลแมน หรอเซลลวแมน ทจ าเปนจะตองเตรยมความพรอมในการสมครงาน โดยจ าเปนจะตองมเทคนค วธการตางๆ ทท าใหผซอ สนคา (นายจาง) พรอมทอยากจะไดสนคา (ตวคณ) เอาไว ถาคณท าได โอกาสทคณจะประสบความส าเรจในการหางานท ามมาก ดงนนถาทานเปนผหนงทไมตองการตกอยในสถานการณวา "ตกงาน" กอนหางานท า ควรเตรยมความพรอมดงน 1) คนพบตวเองใหชดเจน ท าไมจงตองมการรจกตนเอง กเพราะการหางานคอการ "ขาย" ตนเองชนดหนง เปนการเสนอขายความร ความสามารถของตวเราเองใหแกบรษท หรอองคกรใด องคกรหนงนนเอง ใครขายเกงหรอมศลป ะในการขาย สามารถท าใหผซอเกดความรสกอยากได "สนคา" ชนดนกจะไดงานไปท า แตการทจะขายของอะไรไดนนเราจ าเปนจะตองรคณภาพสนคาเสยกอน (รจกตวเราเอง) เราจงจะขายใหใครเขาได ถาเราไมรแมกระทงสนคานนม คณภาพอยางไร มจดเดนอะไร อยตรงไหน ใชแลวไดประโยชนอะไร ใครเขาจะมาซอ (นายจาง) ดงนน การสมครงาน

234

กเชนกน ถาคณไมรแมกระทงวาในตว เรามจดเดน ความร ความสามารถ ฯลฯ หรอพดงาย ๆ วาเกงทางดานไหน และจะไปโนมนาว ใหคนอนเขามาชนชม และตองการไดอยางไร

ขนตอนตอนแหงคนพบตวเอง (1) การคนหาทกษะ ( Skills) เปนความสามารถทตองมและเปนรากฐานในการ

ท างานทกชนด ไมมงานชนดไหนทไมตองใชทกษะ (สรพร พงพทธคณ,2550 :154) โดยทกษะ จะแบงไดเปน 3 แบบ คอ

ก. ทกษะทเกดจากการเรยนร เชน ทกษะในการขบรถ พดภาษาตางประเทศ ข . ทกษะทตดตวทตดตวเรามาและสามารถพฒนาใหดขนได เชน การวาดรป

รองเพลง ค . ทกษะทไดจากสงแวดลอมไมวาจะเปนบาน ทท างาน โรงเรยน เชน ทกษะการ

เขากลมเพอน ทกษะการเปนผน าซงในงานแตละชนดเมอจ าแนกหนาทของงานออกแลวจะตองประกอบดวย กจกรรมหลายอยาง ซงแตละกจกรรมกจะประกอบไปดวยทกษะมากมาย เชน อาชพคร มกจกรรมทางดานการสอน การบรหาร คนควา ทกษะมทงการพด การออกค าสง การฟง การแสดงออก และการเขยน เปนตน

(2) การส ารวจจดเดนของตนเอง จดเดนของบคคลมผลตอการหางานมากพอๆ กบทกษะ จดเดนนเปนลกษณะทางบคลกภาพททกคนม งานทกชนดตองการคนทมบคลกบางอยาง ทเดนเปนเฉพาะ เชน งานประชาสมพนธ ควรมบคลกภาพทเขากบคนงาย รจกจดการเกยวกบคน หรอพนกงานบญช กควรมบคลกภาพทละเอยดรอบคอบ เปนตน

(3) ส ารวจความสมฤทธผลทวไป ความสมฤทธผลนคอ เปนความรสกประทบใจความส าเรจไมวาจะเกดจากสาเหตใด ๆ กตาม โดยใหนกถงสงทท าแลวส าเรจ และประทบใจเหลานนมาสก 4-5 เรอง และเหตการณเหลานนเปนผลสมฤทธของ เรา และน ามาเขยนเปนผลสรปนเกบไวเปนขอมลไวเปนองคประกอบในการสมครงาน (4) ส ารวจความชอบและไมชอบ เปนขนตอนของการลองกลบไปคดทบทวนใหมอกครงถงประสบการณสมยอยโรงเรยน หรอมหาวทยาลย หรอชวงชวตทผานมามอะไรทเกดขนในชวงเหลานนทชอบและไมชอบใจบางไหม เชน เราอาจจะจ าครท ต าหนอยางขาดเหตผล คณแม ทเครงครดและเจาระเบยบ เพอนทเจาอารมณ ขอใหจ าบคลกลกษณะของบคคลท เราไมชอบนไวดวย จะไดรวาบคคลประเภทใดทอยดวยแลวไมมความสข

(5) ส ารวจขดจ ากด คนเราทกคนไมมความสมบรณดพรอมไปเสยทกอยาง ทกคนตองมขอบกพรอง ซงมนอาจเปนจดออนทยงแฝงอยในบคลกภาพในปจจบน จดออนทจะเปนสงขดขวางท าใหไมประสบความส าเรจเทาทควร โดยจะตองพยายามท าความรจกกบทก ดานของบคลกตนเองอยางแทจรง และน ามาเปนจดแกไข ปรบปรง หรอเปนขอควรระวง เพอจะไปสเปาหมายแหงความส าเรจได เชน เราอาจเปนคนทมความคดอานทดสมยอยโรงเรยนมธยม แต มกไมกลาแสดง

235

ตวหรอแสดงความคดเหนใหปรากฏ ท าใหคนอนรบหนาทแทนไป แสดงวามจดออน คอ ขาดความกลา หรอไมมลกษณะเปนผน า กน า จดออนขอนไปปรบปรงและพฒนา หรอถาไม สามารถท าได จะเปนผน ากตองหางานในต าแหนงทไมตองแสดงความเปนผน าดงกลาว

(6) ส ารวจคานยม คานยม คอสงทเรายดถอวา ด งาม สมควรปฏบต เชน คานยมเรองความซอสตย ความมนคง ความปลอดภย ความเสยสละ ซงถาคดแตเพยงวาขอใหไดงาน โดยไมตระหนกถงคานยมของตวเองและธรรมชาตของงาน การท างานนนกจะไมไดรบความสขกบการท างาน และท าใหตองเขาๆ ออกๆ หางาน ใหมอยตลอดเวลา ดงนน การรจกคานยมของตวเองจงเปนหวใจส าคญอกดานหนงในการท างานเพอความสขของชวต (7) ส ารวจความสมพนธทมตอบคคลอน การท างานทกชนดตองสมพนธกบคน จะมากหรอนอยขนอยกบแตละต าแหนงงาน ดงนน สงทคณตองเขาใจคอ เราตองอยกบคนไปตลอดชวต การเขาใจความสมพนธทมตอกน จงเปนสงจ าเปนในการอยรวมกนในสงคม และท างานดวยกนในองคกรอยางมประสทธภาพ (8) ส ารวจสงแวดลอมในการท างาน สงแวดลอมในการท างานทนกคอ สถานทตงของหนวยงาน เชน ใกล -ไกล การคมนาคม ตางจงหวด หรอกรงเทพฯ สภาพมลภาวะตางๆ ลกษณะงาน ซงจะตองมความยดหยนพอทจะปรบความตองการใหเขากบสงตางๆ รอบตวไดตามสมควร

(9) ความตองการเกยวกบเงนเดอน ไมวาผสมครงานจะมประสบการณหรอไมมประสบการณกตาม การเรยกรองเงนเดอนเทาใดนน ควรจะตองไปท าการคนควาวาโดยทวๆ ไป บคคลทจบการศกษา ในระดบเดยวกนหรอผททางบรษทรบเขามาในต าแหนงทคลายก นไดรบเงนเดอนประมาณเทาใด ซงสวนใหญ ถาเปนงานราชการเงนเดอนจะตองเปนไปตามวฒททางการก าหนด ไมมการตอรอง แตถาเปนบรษทเอกชนหรอรฐวสาหกจอาจมอตราการจายเงนทตางกนออกไปขนอยกบขนาด ความมนคงของบรษท และระบบการบรหารของบรษท 2) การตดตามขาวสาร

สงทคนหางานจะตองตระหนกกอนสงอนใดกคอ จะตองมความกระตอรอรนขวนขวายหาขาวสารดวยความสนใจอยางจรงจง เพราะชวงเวลาของการโฆษณารบสมครงานของแตละองคกรลวนมระยะเวลาจ ากด บางองคกรกจะระบวนหมดเขตรบสมครเอาไว ท าใหเมอวนเวลาผานไปโอกาสในการสมครงานแลว ไดรบการคดเลอกไปสมภาษณยอมนอยลงดวย เนองจากในแตละปมบณฑตจบใหมจากสถานศกษาทผลตออกมาอยาง ตอเนอง ดวยเหตน เราจงตองขวนขวายทจะหาขอมลขาวสารการรบสมครงานใหมากทสด

เมอไดขาวสารการรบสมครงานและคณสมบตครบถวนทจะสมครได รวมทง รสกพอใจทจะท างานในต าแหนงนน ๆ กควรจะสมครใหเรวทสด เทาทจะท าไดไมมเหตผลอะไรทตองรอ ทง ๆ ทมความพรอมในเรองเอกสารหลกฐานตาง ๆ ทตองใชในการสมครงานตามทระบไว ตรงกนขามกลบเปนผลดเสยอก เพราะองคกรทรบสมครงานจะเหนความกระตอรอรน ความมงมน และ

236

ความตองการท างานอยางชดเจน สงผลใหผรบสมครพงพอใจ ทใหความสนใจกบองคกรนนมากกวาผสมครรายอน ๆ ทรอจนเกอบหมดเขตรบสมครแลวจงคอยไปสมคร นอกจากนน การสงใบสมครไปตงแตเนน ๆ ท าใหมขอไดเปรยบกวาคนอนในกรณทสงใบสมครไปทางไปรษณยแลวเกดความลาชากอาจเปนไปไดวา ใบสมครงานหรอจดหมายสมครงานของไปถงทหมายภายหลงหมดเขตรบสมครงาน โอกาสทจะไดงานกจะลดลงตามไปดวย คนเราถาท างาน ในส านกงาน เราจะตองใชเวลาท างานอยใน ส านกงาน ถงวนละ 7 - 8 ชวโมง เพราะฉะนนกควรจะสมครงานดวยจดหมายสมครงานหรอกรอกแบบฟอรมการสมครงานและสงใบสมครงานใหไดอยางนอยชวโมงละ 1 หนวยงาน หรอวนละ 7 - 8 หนวยงานในต าแหนงงานทมคณสมบตครบถวน และมนใจวาพอใจจะท างานในต าแหนงนนๆ ถาไดรบการคดเลอก ถาท าแบบนได โอกาสทจะไดงานยอมมสงกวาคนทสมครงานนาน ๆ ครงหนง แลวกคอยอยเฉยๆ จนกวาจะรวาไมมหวงเสยแลว จงคอยลกขน แสวงหาขาวสารรบสมครงาน แลวกเรมหาหลกฐานใหม สงใบสมครหรอจดหมายสมครงานไปอกครงแลวกรอคอยการเรยกไปสมภาษณ เราจะตองไมลมวา คแขงม จ านวนมากขนทกวน และ ตองไมลมวาคแขงขนจ านวนมาก มคณสมบตทกอยางเหมอนทเราตามเอกสารหลกฐานดวยกนทงนน ดงนนในระหวางทก าลงหางานท า จงควรมเอกสารทใชส าหรบการสมครงานไวใหพรอมและท าส าเนาเอาไวหลาย ๆ ชด จะไดไมตองเสยเวลาหาหลกฐาน ถาขยนแสวงหาแหลงรบสมครงานไดมากกวาคนอน ๆ เชน ออกสมครงานใหไดวนละ 4-5แหงเทานน โอกาสทจะประสบความส าเรจในการหางานกมมากยงขน

3) มองหาแหลงงาน โดยทว ๆ ไป หนทางทจะเรมมองหาแหลงงานไดนนมหลายวธ โดยเฉพาะอยางยง

ในจดทสอมการแขงขนกนอยางรนแรงนไมใชเรองยาก ทจะหาขอมลขาวสารเกยวกบองคกร ทเปดรบสมครงาน ซงคณอาจจะเลอกดไดจากแหลงตาง ๆ เหลาน คอ

(1) สอสงพมพ สอสงพมพทงรายวนและรายสปดาห เปนสอทคนตองการหางานท ามกจะมองหาเปนอนดบแรกโดยสอดงกลาวอาจจะมาในรปของนตยสาร รายสปดาหทลงขาวสารเกยวกบการรบสมครงานโดยเฉพาะ เชน นตยสารงานวนน Smart Job หางานหางาย หรอมาในรปของหนงสอพมพทลงโฆษณารบสมครงานโดยเฉพาะ เชน หนงสอพมพแหลงงาน งานทวไทย นอกจากนยงมในรปแบบของ Section Classified ทแทรกอยในหนงสอพมพรายวน เชน โลกวนน The Nation Bangkok Post เปนตน โดยสอเหลานจะมขาวสารเกยวกบการ เปดรบสมครงานใหมๆ อยเสมอ ซงนอกจากโฆษณา รบสมครงานแลว ยงมบทความตางๆทใหความรเกยวของกบการสมครงานทนาสนใจอกดวย

237

(2) สออนเทอรเนต ในโลกยคปจจบน สออนเทอรเนตไดเขามามบทบาทอยางมากในการหางาน โดยผสมครงานสามารถเขาไปคนหาต าแหนงงานทตองการได จากเวบไซตหางานตาง ๆ ทมอยจ านวนมากมาย นอกจากจะไดปรมาณต าแหนงงานทมากแลว เวบไซตเหลานยงใหประโยชนในเรองอน ๆ อกเชน มบทความเกยวกบเทคนคการสมครงาน มค าแนะน าเกยวกบการเขยนใบสมคร และ Resume แถมยงสงใบสมครและ Resume ไปใหกบองคกรทางอเมลไดทนทอกดวย นบวาเปนวธการทสะดวกและไดผลดไมแพวธการอนเลยแตกมขอเสยอยบางวาในประเทศไทยนนชองทางของ สอทางอนเทอรเนตยงไมใชสอหลกทใชกนอยางแพรหลาย การสมครงานทางเวบไซตนนจงมขอจ ากดทวาขอมลของคณอาจไปไมถงผรบสมคร เพราะวาบางบรษทแมวาจะลงรบสมครทางอนเทอรเนต แตอาจจะไมไดน าขอมลของผทสมครงานทางอนเ ทอรเนตมาพจารณา หรอบางครงกมความผดพลาดทางเทคนค ท าใหใบสมครไมสามารถสงไปถงผรบปลายทางได แตอยางไรกดสออนเทอรเนตกถอเปนสงทมคณประโยชนอยางมากในยคปจจบน 4) ตดตอผานทางส านกงานจดหางาน ซงมวธการสมครงานทง 2 แบบ คอ

- แบบตงรบอยทส านกงาน โดยมต าแหนงงานวางไวใหด หรอลงทะเบยนไว พรอมทงม นายจางมาขอคดรายชอ และเรยกตวสมภาษณในภายหลง

- แบบเชงรกนอกสถานท โดยมการจด "วนนดพบแรงงาน" ซงขอดของการจดวนนดพบแรงงานคอ สามารถยนใบสมครกบนายจางไดโดยตรง และมการสมภาษณพดคย ศกษาบคลกภาพและความสามารถ ท าใหสามารถแสดงคณสมบตไดเตมท ท าใหมโอกาสไดงานทเรวกวาวธอนๆซงสามารถใชบรการของกรมการจดหางานไดทวประเทศ โดยในกรงเทพฯ มทสวนกลาง E-Job Center และ 10 เขตพนทบรการ สวนตางจงหวดตดตอไดทส านกงานจดหางานจงหวดทวประเทศ

(1) หนวยจดหางานของมหาวทยาลย แทบทกมหาวทยาลย จะมหนวยงานจดหางานทสงกดอยในกองกจการนสต นกศกษา ซงหนวยงานทตงขนเพอเปนตวกลางหาแหลงงานใหนสต นกศกษาทงในระหวางฤดรอน และเมอส าเรจการศกษา

(2) ส านกงาน ก.พ. ส าหรบงานทางดานเปนขาราชการ (3) ถามจากญาตมตร ตองประกาศใหพนอง ญาตมตร เพอนฝงทกคนรใหทวไปวา

"คณก าลงตองการงาน" และถาเขารวาทไหนก าลงเปดรบสมคร เขากจะไดแจงใหทราบโดยดวน (4) WALK IN คอ การเขาไปสมครงานในองคการทสนใจโดยตรง โดยไมสนใจวา

องคกรนนจะเปดรบพนกงานหรอไม วธการนอาจเปนทางเลอก ทใชไดในบางโอกาส ในกรณทมความตองการท างานในองคกรนนจรง ๆเพราะวาองคกรนนมชอเสยง มความมนคง สวสดการด หรอเปนคนทมโอกาสเลอกงานไดมากกวาคนอน เพราะไมเดอดรอนเรองเงน แตกมขอเสยทวาใบสมครอาจจะไมไดรบการพจารณา ถาองคกรนนๆ มนโยบายทจะไมรบคนในต าแหนงทสมครเปนเวลานาน แตกมขอดคอ ถาไดรบคดเลอกใหมาสอบขอเขยนและสมภาษณงาน แลวผานการพจารณา กจะไดท างานใน

238

ต าแหนงและองคกรทตองการจรง ๆ แตการ WALK IN นในความเปนจรงอาจเปนทางเลอกทไมประสบผลส าเรจมากนก

ดงนน ขนตอนการเตรยมความพรอมในการหางานอยางมประสทธภาพสรปไดดงน 1. การวเคราะหเกยวกบตนเอง

1.1 ยอนไปดทกษะตวเราเองและเรองอน ๆ ทไดกลาวไวขางตน และน ามาดวาคณสมบตตางๆ นน สามารถใชไดมากในงานชนดใดบาง

1.2 เมอเลอกอาชพไดตรงทกษะและคณสมบตของตนแลวตองมาพจารณาวา - ตองการท างานกบหนวยงานใด (รฐบาล เอกชน รฐวสาหกจ) ขนาดอะไร (ใหญ กลาง เลก)

- สถาบนตงใหมหรอด าเนนกจการมานานแลว - มความกาวหนา (เรว หรอชา) - สถานทตง (อยในเมอง ตางจงหวด)

2. การวเคราะหหนวยงานทคณสนใจ สงททกคนควรรเพอน ามาประกอบการพจารณาเกยวกบบรษทเหลานนกอน

การกาวไปสขนตอนสมครงานคอ - ความมนคงของบรษท - สวสดการและรายได - สงแวดลอมในการท างาน - บรรยากาศของการท างาน - คานยมและเปาหมายในการท างาน - ความกาวหนา

ทกคนจะเหนแลววา การศกษาเกยวกบบรษททคณสนใจสมครเปนสงจ าเปนอยางยงในการไดงาน เปนกระบวนการทจะตองคนควาสบหาขอมลใหไดมากทสดไมนอยไปกวาการวเคราะหตนเอง กอนทจะตกลงใจสมครงาน 6.2 การเตรยมตวเพอไปสมครงาน การไปสมครงานเขาท างานในทตางๆ ไมวาจะเปนบรษทเลกๆ หรอบรษทใหญๆ และไมวาจะเปนงานแนวไหนกตาม จะงานราชการ งานเอกชน งานรฐวสาหกจ ฯลฯ ผไปสมครงาน กตองมการเตรยมความพรอมในทกๆดาน เพอความมนใจของผสมครงาน และมสวนชวยใหบรษททเราไปท าการสมครนนตดสนใจเลอกผสมครงานเขารวมท างานดวย ยกตวอยาง เชน

1) หากตองไปสมครงานแตเชากควรรบเขานอน และท าใจใหสบาย อยากงวลมากจนท าใหนอนไมหลบ และทส าคญตองไปใหตรงตอเวลานดหมาย

239

2) การแตงกาย ควรแตงกายใหถกตอง เหมาะสม สภาพ ถกตองตามกาลเทศะของสถานท และหนาทของงานทไปสมคร

3) การตดผม โกนหนวด เครา ตดเลบ ตองท าใหดสะอาดสะอาน เรยบรอย 4) การพดจา ควรหดพดจาใหสภาพ มสมมาคาระ และชดถอยชดค า พดจาฉะฉาน

ตอบไดตรงประเดน 5) เตรยมเอกสารตางๆใหเรยบรอย ไมวาจะเปน เอกสารการเรยนจบ ใบปรญญาบตร

ส าเนาบตรตางๆ เชน บตรประชาชน ใบขบข ส าเนาทะเบยนบาน ใบขอเปลยนชอ 6) เตรยมสงทจะน าไปเสนอ เชน presentation หรอ portfolio 7) เตรยมสภาพรางกายใหพรอม หลกเลยงอาหารทเกดความเสยงทท าใหเกดอาการ

ทองเสย พกผอนใหเพยงพอ ท าจตใจใหสบาย ยมแยม แจมใส 8) ตรวจสอบเสนทางการเดนทางใหด วาบรษททเราจะไปสมครงานนนอยตรงไหน

และใชเวลาเดนทางนานเทาไร ใชเสนทางไหน รถอะไรผานบาง 9) ศกษารายละเอยด ประวต ความเปนมา ใหทราบถงวาบรษททเราจะไปสมครงาน

นน ประกอบธรกจ หรอกจการ เกยวกบอะไร 10) สอบถามขอตกลงในการเขาท างานใหชดเจน ไมวาจะเปน เรองเงนเดอน เวลาใน

การเขางาน และงานทจะไดรบมอบหมาย 11) ไหวพระกอนออกจากบาน ไหวพอ แม ขอพรทาน ไหวเจาทเจาทาง ศาลพระภม

ของบรษททเราจะไปสมครงานเพอเปนสรมงคล และเสรมก าลงใจ ทงหมดเปนตวอยาง การเตรยมตว และเตรยมใจ และเตรยมความพรอมในการไปสมครงาน แตจะไดรบเขาท างานในบรษททไปสมครไหมนน ยงมปจจยอนอกมากมายทเปนตวก าหนด เชน ความร ความสามารถ คแขง และความเหมาะสมตามคณสมบตทหนวยงานตองการ

สรปทายบท

การน า หลกการสรางความส าเรจใหแกตนเองมาพฒนาตน ใหเปนผทมคณภาพชวตทด ซงประกอบไปดวยคณภาพชวตทดในดานสขภาพ รางกายทสมบรณแขงแรง ดานคณภาพจตเปยมดวยคณธรรม ดานสตปญญารเทาทนโลก และชวต และดานสงคมดมความสข จะท าใหการด าเนนชวตในสงคมราบรน สามารถแกปญหาตางๆ ไดเปนอยางด นอกจากนบคคลยงไดรบประโยชนจากการฝกคณธรรมใหใจบรสทธ พรอมตงมนแหงการเรยนรในทกษะความสามารถเพอการประกอบวชาชพตอไป

240

ค าถามทายบท

จงตอบค าถามตอไปน 1. นกศกษามวธการสรางความส าเรจใหแกตนเอง อยางไรบาง 2 . นกศกษามวธการคนหาทกษะความสามารถของตนเองโดยวธใดบาง จงระบมาเปนขอ ๆ 3. การบรหารเวลา มความส าคญตอการด ารงชวตของนกศกษาอยางไร 4. นกศกษามหลกการบรหารเวลาของตนเองอยางไรบาง 5. นกศกษาปฏบตตนอยางไรบาง จงเกดความสขในการท างาน จงอธบายเปนขอๆ 6. ชองทางการมองหาแหลงงานควรศกษาทางชองทางใดบาง 7. นกศกษามวธการเตรยมพรอมในการสมครงานอยางไรบาง จงอธบายเปนขอ ๆ 8. นกศกษามวธลดความเครยดใหแกตนเองอยางไรบาง เมอไดรบงานมอบหมาย หรอตองปฏบตกจกรรมทมากเกนควร

บทท 9 การพฒนาคณภาพของคนในสงคมและชมชน

ค าวา “พฒนา ” ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ไมเหมอนกบ ค าวา “พฒนา ” ของคนทวไป ดงททรงวทย แกวศร กลาววา โดยมากทางราชการถาพดถงการพฒนาจะตองนกถงเครองไม เครองมอ เทคโนโลย แตพระเจาอยหวนน ถาพดถงการพฒนา ตามความหมายของทานคอ พยายามใหราษฎรหรอประชาชนชวยตนเอง และเปลยนระดบของตวเองมาทละนอยๆ นคอความหมายของค าวา “พฒนา ” ของพระเจาอยหวของเรา ทานไมเคยทจะเรงรดใหเกดอะไรเตบโตดงปาฏหารย ทานตระหนกวาประชาชนตองเตบโตอยางมขนตอน ตองคอยๆสนบสนน และคอยๆ เขยบฐานะของเขาขนมา ทรงคอยๆ เสรม คอยๆ สราง จากประชาชนเลกๆ ตามหมบานตางๆ ทมความยากจนแรนแคน ทานเสดจเยยมเยอนและใหแนวทางด าเนนการโครงการตางๆ คอยๆ พฒนาจากความรสกนกคดของประชาชนเปนหลก และน าลงสการปฏบตเพอความสขของพสกนกรชาวไทย (ทรงวทย แกวศร,2533:179-181)

1. คณภาพของคนในสงคม สญญา สญญาววฒน (มปป :38-45) ไดกลาวถงลกษณะประชากรทมคณภาพจดไดวาเปนผทมวฒภาวะ ( mature) ตงแตระดบพนฐาน จนถงชนทเรยกได วาเปนผเจรญหรอม คณภาพด ตามแนวความคดของทานผรชาวองกฤษ ชอ T.R. Batten นน มลกษณะส าคญ 5 ประการ คอ 1) เปนผทรจกใชความคดอยางมจดหมายปลายทาง คอเปนผทรจกใชความคดและสมองอยางมวตถประสงค มเหตผลตามหลกวทยาศาสตร แบบกระบวนการ คอ มโครงรางในการขบคด เชนเมอจะคดถงเรองการประชมกควรมล าดบขนตอนของการเสนอปญหา การแยกประเภทปญหา การจดล าดบปญหา การหาสาเหตของปญหา และหาแนวทางการแกปญหานนๆ 2) เปนผทสามารถคาดการณภายหนาได คอ สามารถคาดคะเนไดวาเหตการณขางหนาจะเปนอยางไรโดยอาศยขอเทจจรงทปรากฎอย และอาศยหลกวทยาศาสตรความร ดานตางๆ ตลอดจนประสบการณทผานมาเปนเครองก าหนดการคาดหมายนนๆ 3) เปนผทสามารถด าเนนกจการทยงยากสลบซบซอนได เนองจากสงคมสมยใหมนนมความยงยากและสลบซบซอนมากขนทกท ผทมคณภาพดจ าตองมคณสมบตขอนเปนอยางยง เพราะจะท าใหมความสามารถวางแนวทางปฏบตหนาทของตนไดส าเรจ ทงนโดย

242

การอาศยความร ความชดเจน อาศยประสบการณ ตลอดจนการฝกอบรมอยางดมาเปนเครองประกอบในการด าเนนการทยงยากนใหไดผลส าเรจ 4) เปนผทมความยนดทจะรบฟงและพยายามท าความเขาใจความคดเหนและความสนใจของผอนได ผทเจรญมคณภาพดจะตองเปนผมความร มประสบการณในชวตพบเหนโลกและผานชวตมาก จนท าใหสามารถรไดแนวาตนเองนนมไดเปนผวเศษเพยงคนเดยว คนอนๆ กมความรความคดเหมอนตนหรอดกวาตนกม ผทจะมลกษณะดงกลาวไดจะตองเปนผซงประกอบดวยคณสมบตยอยเหลาน คอ (1) มพนฐานความรสามญและความช านาญในดานครอบครว สงคม ศาสนา อนามย วฒนธรรม เศรษฐกจ การเมอง และการปกครองพอสมควร (2) มประสบการณในชวตพอสมควร คอมอายพอทจะไดพบไดเหน และประพฤตปฏบตกจกรรมของสงคมมาแลวพอสมควร (3) มความมนคงทางจตใจ เปนคนใจคอเยอกเยน ไมยนดตอการสรรเสรญ ไมหว นไหวตอค าตฉนจนเกนควร มความอดกลนตอสภาวะอารมณผอน และทส าคญทสดกคอเปนผทยอมรบผดชอบในการกระท าของตน 5) เปนผมความช านช านาญในการตดตอสมพนธกบผอนเพอบรรลวตถประสงคของตน คอ จะตองมความรดานสงคมวทยา วฒนธรรม จตวทยา มนษยสมพนธ และจรยศาสตร นอกเหนอไปจากความรและทกษะดานอนๆ และเปนผทไดรบการฝกฝนใหปฏบตหรอมประสบการณผานมาเปนเวลานานพอสมควร จากขอมลเบองตนจะเหนวาคณภาพของคนในสงคมไทย ตองมคณลกษณะทส าคญคอ รจกคด มความสามารถในการคาดคะเนเหตการณขางหนา ด าเนนชวตอยในสงคมทยงยาก ซบซอนไดอยางไมมปญหา และมความสามารถเขาใจความคดเหนของผอนไดซงเปนคณสมบตเบองตนของค าวา คณภาพของคนในสงคม นอกจากนยงตองตระหนกถงคณสมบตขนพนฐานใหมอยในตวตน อก 5 ขอคอ ความรบผดชอบ ความเสมอตนเสมอปลาย ความเชอมนในตนเอง ความพยายามพงตนเอง และ ความซอสตย อนเปนคณลกษณะส าคญของค าวา คนมคณภาพ คณสมบตทง 5 ขอดงกลาวนนเหมาะสมกบประเทศทพฒนาในระดบซงจดไดวาเปนประเทศทเจรญแลว เชน องกฤษ และสหรฐอเมรกา เปนตน ทงนเพราะประชากรในประเทศเหลานนมสงประกอบอนๆ เปนฐานอยแลว เชน มระบบสงคมทไดอบรมสงสอนใหสมาชกในสงคมเหนคณคาและปฏบตตามกนมาตงแตเลกๆ ส าหรบสงคมไทยซงเปนประเทศก าลงพฒนานนสมควรทคนในสงคมจะตองมคณสมบตขออนๆ อนเปนบนไดขนพนฐาน เพอทจะมงไปสคณสมบตทง 5 ขอ ทกลาวแลว ซงสมบตขนพนฐานมอย 5ประการเชนกน (ดวงเดอน พนธมนาวน,มปป:24-25) ไดแก

243

1) มความรบผดชอบ ( responsibility) คอ มความผกพนตอหนาทของตนพยายาม ปฏบตหนาทอยางมเหตผลและมทงประสทธภาพและประสทธผลอยางดทสด องคประกอบทจะกอใหผนนมความรบผดชอบสง ไดแก (1) ความขยนหมนเพยร ผมความรบผดชอบจะมความขยนหมนเพยรอยในระดบหนงซงเพยงพอทจะท างานส าเรจลลวงไปดวยด นอกจากนนจะตองมความพยายามทจะปรบปรงงานใหดยงขนกวาเดมอกดวย (2) ความละเอยดรอบคอบในการปฏบตงาน จะตองมความระมดระวง ละเอยด ไมเผอเรอ และคดหนาคดหลงอยางพอควร (3) ความสามารถและความรอบร ผมความรบผดชอบไดนนจะตองมพนความรพอควร และหมนฝกฝนภายหลงจากทไดปฏบตงานมาเปนเวลานานพอควร (4) ความเอาใจใสและความจรงจง จะตองเปนผมความเอาใจใสตองานทไดรบมอบหมาย มความตงใจใหงานส าเรจลลวงไปดวยด มความจรงจงและจดจอตองานพอควร (5) มความฝกใฝแสวงหาความรเพมเตมอยเสมอ ผมความรบผดชอบนอกจากปฏบตงานใหไดดทสดแลว ยงตองพยายามปรบปรงงานของตนใหดยงขนไปอกเพอประโยชนของงานและการขยายของเขตของงาน 2)มความเสมอตนเสมอปลาย (uniformity) หรอมความสม าเสมอ คอ ด าเนนการทกอยางถกตองตามก าหนด มม าตรฐานในการกระท า และมความคงเสนคงวา ผทมลกษณะดงกลาวไดจะตองมความรพนฐานในเรองทจะตองกระท าอยางเพยงพอ และตองมการวางแผนสนบสนนการกระท านนๆ นอกจากนนยงจะตองเอาใจใสฝกฝนใหท าไดดและถกตองมากกวาเดมอกดวย 3) มความเชอมนในตนเอง (self-confidence) คอ ไมสะทกสะทานหรอละอาย ทจะกระท าการอนทเหนวาดและถกตอง แมวาคนอนๆ จะเหนวาไมคควรทจะท า เชน มความเชอมนพอทจะไปเปนคนรบจางตดหรอตกแตงสนามหญาในเวลาทโรงเรยนปดภาคเรยน หรอสมครเปนคนขบรถโดยสารแมวาจะจบระดบปรญญาตร โดยไมหว นวตกตอสายตาของคนอนๆ ถาหากสงคมใดมประชากรทไรคณสมบตในขอนเสยแลว ถงแมจะมคณสมบตขออนๆ กจะท าใหการพฒนาประเทศเปนไปไดยากกวาทคาดมากนก 4) มความพยายามพงตนเอง (self-reliance) คอ เปนผทคดแกปญหาดวยตนเองมากทสด หากพยายามจนสดความสามารถแลวยงไมไดผลดขน จงขอความชวยเหลอจากผทรหรอผทมประสบการณมากกวา เทากบเปนการเรยนรถงปญหา เรยนรถงวธแกไขปญหาดวยตนเอง ท าใหมโอกาสเพมพนความรความฉลาดมากขนกวาเดม และกอใหเกดความมมานะความพากเพยรพยายามและอดทน

244

5) ความซ อสตย (honesty) ตอตนเองและผอนทอยรอบๆ รวมไปถงตอสงคมดวย คอ กลารบวาผดเมอท าผด มองเหนคณคาของเวลา มความตรงตอเวลา ปฏบตงานตามภาระหนาท อยางถกตองตามระเบยบแบบแผน ไมเหนแกพรรคพวก และอามสสนจาง โดยยดหลกความดไวเปนคณธรรมประจ าใจ สงคมใดทประชากรมความซอสตย สงคมนนจะมอตราคอรรปชนลดนอยลงหรอไมมเลยในทสด

2. วถชวตชมชน วถชวตชมชนเปนแนวทางการด าเนนชวตของสมาชกสวนใหญในแตละชมชน

ทพจารณาไดจาก บทบาททสมาชกแสดงออกมา ตามหนาทและความรบผดชอบ ทงในระดบปจเจกบคคล สถาบน องคกร และชมชน โครงสรางและหนาทของสมาชก ยอมเปนไปตามความสมพนธระหวางสมาชก และระหวางสถาบน องคกร และชมชน ทจะมเปาหมายการอยรวมกนอยางอยางสนตซงในบทนจะศกษาเกยวกบลกษณะชมชน และการด าเนนชวตของคนในชมชนเพอเรยนรถงชวตความเปนอยของคนในชมชนทเปนสวนหนงของสงคม

2.1 ความหมายของชมชน สรชย หวนแกว (254 7:17) ใหความหมายวา ชมชน หมายถง “กลมชนซงรวมตวอยโดยความรสกผกพนเปนอนหนงอนเดยวกน จะโดยอาศยหลกผกพนในทางเชอชาตเผาพนธ ศาสนาเดยวกนกตามทท าใหแตละบคคลมความรสกเปนสวนหนงของสงคมนน ๆ” กาญจนา แกวเทพ (2530 :5) อธบายไววา ชมชน “มปจจยอนเปนเงอนไขทจ าเปน 3 ประการ คอ บรเวณชมชน ประชาชน และระบบความสมพนธของประชาชน” ความหมายของชมชน ( Community) ชมชน หมายถง กลมคนหรอบรเวณทกลมคนนนๆ อยรวมกนไดทงๆ ทแตละคนมความแตกตางกน หรอความหลากหลายในชมชนนน เชน ความแตกตางกนในดานความตองการ เชอชาต ศาสนา ศลปวฒนธรรม ขนบธรรมเนยมประเพณ คานยม ความเชอ เปนตน สญญา สญญาววฒน (2546:6) ไดใหความหมายไววา ชมชนหมายถง องคกรทางสงคมอยางหนงทมอาณาเขตครอบคลมทองถนหนงทปวงสมาชกสามารถบรรลถงความตองการพนฐานสวนใหญและสามารถแกไขปญหาสวนใหญ ในชมชนของตนเองได ยวฒน วฒเมธ (2536:3) ใหความหมายไววา ชมชนหมายถง พนทอนเปนทอยอาศยของคนและหมายความถงกลมคนของประชาชนทอาศยอยในพนทนนโดยมความสมครใจ มวตถประสงค เปาหมายและจดหมายในการทจะอยรวมกนอยางมความสข ประเวศ วะส (2541:13) ไดใหความหมายไววา ชมชนหมายถง การทคนจ านวนหนง มวตถประสงครวมกน มความเอออาทรตอกน มความพยายามท าอะไรรวมกน มการเรยนรรวมกนในการกระท า ซงรวมถงการตดตอสอสารกน

245

ชมชนจงมความหมายรวมถงจ านวนพนทอาณาเขตภมศาสตร มประชากรทแสดงออกเปนกรยาโตตอบกนทงในทางบวกและลบ มสมพนธภาพกบสงคมอนๆ มกฎเกณฑคมการประพฤตปฏบตเปนของตนเอง มสถาบนทางสงคมและวฒนธรรมทสามารถตอบสนองความจ าเปนพนฐานของสมาชกเปนของตวเอง เชน สถาบนเศรษฐกจ การปกครอง ครอบครว เครอญาต การศกษา ศาสนา และนนทนาการ เปนตน รวมถงเปนไดทงชมชนชนบทและชมชนเมอง 2 .2 ความหมายของวถชวต วถชวต หมายถงการด าเนนชวต ของบคคล โดยมลกษณะของพฤตกรรมในชวตประจ าวนจะเปนตวบงบอกถงการกระท าสงตางๆ เชน การเขาสงคม การบรโภค การหาความบนเทง การแตงตว การพกผอนหยอนใจ การ รบประทาน กจ กรรม ทางสงคม การกระท าตามแบบอยางของคนในสงคม ซงมลกษณะเหมอนหรอแตกตางกน ขนอยกบปจจยทเกยวของ เชน อปนสย แนวคด ทศนคต รสนยม คานยมทางศลธรรมฐานะทางเศรษฐกจทสมพนธกบการด าเนนชวตประจ าวน(ส าราญ จชวย,2552:8) จากค าจ ากดความดงกลาวสรปไดวา วถชวต ชมชนคอคนทมาอยรวมกนโดยมความสมพนธและความผกพนกน มวถชวตความเปนอยในชวตประจ าวนตามการเขาสงคม สามารถท ากจกรรมใหบรรลจดมงหมายเดยวกนได และมลกษณะความเปนอยในชวตประจ าวนทเกยวของสมพนธกนมขอบเขตของพนทอยอาศยเดยวกน และมกจะท ากจกรรมรวมกนดวยความสมครใจ

3. ประเภทของชมชน เกณฑการจดแบงชมชน การจดแบงชมชนมหลากหลายโดยจดตามเกณฑได 10 ประเดน (เอยม ทองด,2542 :25) ดงน 1) ทตง เชน จดแบงเปนชมชนทอยภายในเขตเทศบาล หรอ อยภายนอกเขตเทศบาล หรอจดแบงเปนชมชนทอยตดชายแดน 2 ) ลกษณะพนท เชน ชมชนทมลกษณะพนทเปนเกาะอยบนภเขา หรอชมชนทมลกษณะพนทเสอมโทรม 3 ) จ านวนประชากร หรอความหนาแนนของประชาชน เชน ชมชนเมองบางแหงไดก าหนดไววาจะตองมความหนาแนนของประชากรทอาศยอยรวมกนไมนอย 20,000 คนขนไป 4 ) การประกอบอาชพของประชาชน เชน ชมชนในชนบท ประชาชนสวนใหญประกอบอาชพเกษตรกรรม 5 ) ลกษณะของประชากร เชน ชมชนทประชาชนสวนใหญนบถอศาสนาครสต หรอศาสนาอสลาม หรอชมชนทประชากรสวนใหญละลดเลกอบายมข 6 ) วถการด ารงชวต เชน ชมชนในชนบทด ารงชวตอยางเรยบงาย ไมฟมเฟอย

246

7 ) เหตผลทางประวตศาสตร เชน ชมชนทเคยเปนเมองหลวงเกา หรอชมชนทเคยประกอบอาชพดงเดม เชน ทอผา ปนถวยชาม 8 ) ความเปนศนยกลางของกจกรรม เชน ชมชนทเปนศนยกลางการคา และวฒนธรรม 9 ) ลกษณะทางกายภาพ เชน ชมชนทเกดจากการสรางถาวรวตถ ตกรามบานชอง 10) กฎหมาย เชน ชมชนทเกดขนโดยกฎบทบญญตของกฎหมาย ซงบญญตใหเปนเมองหลวง หรอเมองอตสาหกรรม เกณฑการจดแบงชมชนทกลาวมาขางตนน อาจก าหนดไวอยางเปนทางการ เชน เกดจากบทกฎหมาย หรอก าหนดไวอยางไมเปนทางการ เชน เกดตามความเคยชนของประชาชน หรอการยดถอปฏบตสบตอกนมากได ส าหรบประเทศไทยจดแบงตามทตงโดยพจารณาจากเขตเทศบาล และเขตสขาภบาล เปนหลก ดงเชนชมชนทอยภายในเขตเทศบาล และเขตสขาภบาล ถอวาเปนชมชนเมอง สวนชมชนทอยนอกเขตเทศบาล และสขาภบาลถอเปนชมชนชนบท ลกษณะชมชน จ าแนกเปน 2 ประเภทใหญๆ คอ ชมชนเมอง ( urban community) และชมชนชนบท (rural community) (เอยม ทองด,2542:32) 3.1. ชมชนเมอง หมายถง ชมชนทตงอยในเขตเทศบาล หรอสขาภบาล ประชาชนอาศยอยอยางหนาแนน ลกษณะของชมชนเมองทชดเจนมดงน 1) เปนเขตทมลกษณะเปนศนยกลางของกจกรรมดานตาง ๆ เชน ดานเศรษฐกจ สงคมและการเมอง เปนศนยกลางการประกอบธรกจ การคา การศกษา การเมอง การปกครอง และการบรหาร เปนตน 2) เปนเขตทอยอาศยของผมฐานะทางเศรษฐกจสง หรอยานคนรวย เชน เขตสลมเขตกรงเทพมหานคร 3) มเขตทเปนบานเรอนของประชาชนยากจน คอ เปนบานเรอนหลงเลก ๆ ปลกสรางพอใหคมกนแดดกนฝนได ประชาชนอยกนอยางหนาแนนมาก เรยกกนวาชมชนแออดหรอสลม เชน เขตคลองเตย ของกรงเทพมหานคร 4) เปนเขตทประชาชนมความสมพนธกนอยางหาง ๆ ไมสนทสนม ไมจรงใจ และไมถาวร เชนนเปนความสมพนธแบบทตยภม ( secaondary relationship) เชน ความสมพนธกนในหนาทการงานระหวางผบงคบบญชากบผใตบงคบชา พอคากบลกคา หรอนายจางกบลกจาง 5) มเขตเมองเกาซงมถนนแคบ และบานเรอนตงอยกนอยางแออด เชน เขตพระนคร ของกรงเทพมหานคร 6) เปนเขตทมความหลากหลายในชมชน เชน เปนทอยอาศยของผทอพยพยายถนทอยมาจากหลายสวนของประเทศรวมทงมาจากตางประเทศดวย

247

7) เปนเขตทมความแตกตางดานการด ารงชวต เชน มอาชพแตกตางกน และมการแบงงานกนท าตามความช านาญเฉพาะดาน เชน ประกอบอาชพรบราชการ เปนนกวชาการ นกธรกจ พอคา และผใชแรงงาน 8) เปนเขตทมการท างานรวมกน หรอผลตรวมกน และงานทท ามลกษณะสมพนธกน เชน ท างานในบรษทหรอโรงงานเดยวกน และแมจะตางแผนกกน แตละแผนกกมความสมพนธกน 9) เปนเขตทมปญหาดานความปลอดภย เชน เปนแหลงอาชญากรรม แหลงรวมอบายมข หรอสถานเรงรมย 10) เปนเขตทมปญหาสงแวดลอม เชน มลพษทางอากาศ เสยง 3.2 ชมชนชนบท หมายถง ชมชนทตงอยภายนอกเขตเทศบาล หรอสขาภบาล ประชาชนอาศยอยอยางไมหนาแนน ส าหรบลกษณะของชมชนชนบททส าคญ เชน 1) ประชาชนภายในชมชนชนบทมความเปนอยอยางเปนกนเอง มความคนเคย สนทสนม และจรงใจตอกน อนเปนความสมพนธกนแบบปฐมภม (primary relationship) 2) ประชาชนในชมชนชนบทมความรกและผกพนกบขนบธรรมเนยมประเพณ หรอวฒนธรรมมากกวาประชาชนในชมชนเมอง เชน จะไปท าบญท าทานเปนประจ า 3) ถงแมวาความหนาแนนของประชากรในชมชนชนบทจะมไมมากเมอเทยบกบชมชนเมอง แตจ านวนสมาชกในครอบครวมมากกวาในชมชนเมอง 4) อาชพของประชาชนในชมชนชนบทสวนใหญจะผกพนอยกบธรรมชาต โดยประกอบอาชพเกษตรกรรม เลยงสตว อกทงการประกอบอาชพเปนไปในลกษณะทคลายคลงกน

4. ภาระหนาทของชมชน ภาระหนาทของชมชนทมตอประชาชนในชมชนนน มอยางนอย 10 ประการ ดงน 1) การตอบสนองและใหบรการขนตนแกสมาชกในชมชน หมายถง การใหบรการขนพนฐานทจ าเปนส าหรบการด ารงชวตของสมาชกในชมชนใหด าเนนไปไดดวยดมความสข เชน การใหบรการทางดานสาธารณสข การศกษา และศลปวฒนธรรม เปนตน 2) การจดใหมสงอ านวยความสะดวกเบองตนแกสมาชกในชมชน นอกจากหนาทการใหบรการขางตนแลว ชมชนยงมหนาทจดใหมสงอ านวยความสะดวกใหสมาชกในชมชนไดรบความสะดวกสบายในการประกอบอาชพ และการด ารงชวตอยเปนตนวาจดใหมถนน น าประปา ไฟฟา หรอโทรศพท 3) การจดใหมการรกษาคมครองสวสดการใหแกสมาชกในชมชนทงในดานรางกาย และทรพยสน เปนธรรมดาทในแตละชมชนยอมมคนด และคนไมดปะปนกน ดงนน เพอปองกนมใหคนดถกคนไมดขมเหงรงแก จงจ าเปนตองมการจดบรการใหแกสมาชกในชมชนในดานการรกษา

248

คมครองสวสดการ เชน สถานต ารวจ มการอ านวยความยตธรรม รวมทงมระบบปองกนตนเองของสมาชกในชมชน เปนตนวา มหนวยรกษาความปลอดภย หรอมยามประจ าหมบาน 4) การดแลควบคมสวสดภาพของสมาชกในชมชน หมายถง มาตรการทงหลายทจะชวยใหสถาบน และองคกรทจดตงขนเพอรกษาและคมครองสวสดภาพทงรางกายและทรพยสนของสมาชกในชมชนใหคงอยและปฏบตหนาทดวยความเปนธรรมเพอความสงบสข และเปนระเบยบเรยบรอยของชมชน 5 ) การสรางความอบอน มนคง ปลอดภยใหแกสมาชกในชมชน หมายถง การทประชาชนมารวมกนอยในชมชนทมกฎระเบยบ และกฎหมาย ยอมมสวนส าคญท าใหสมาชกในชมชนเกดความอบอน มนคง และปลอดภยในชวตและทรพยสน 6) การจดใหมหนวยการปกครองทองถน เพอเปนการสนบสนนสงเสรมใหประชาชนในชมชนไดมการชวยเหลอตนเอง และปกครองตนเองไดตามระบอบประชาธปไตยโดยมพระมากษตรยเปนประมข เชน ในชมชนเมองมเทศบาล ขณะทชมชน ชนบทมองคการบรหารสวนต าบล เปนตน 7) การปลกฝงคานยมทเหมาะสมใหแกสมาชกในชมชน คานยม หมายถง สงทประชาชนในชมชนหนงเหนวาเปนสงทมคาควรแกการยดถอ ยกยอง หรอปฏบตตามเมอเปนเชนน ชมชนจงมหนาทจะตองปลกฝงคานยมทสมควรใหแกสมาชก เชน การกอใหเกดความภมใจทเปนสวนหนงของชมชน มการปลกฝงคานยมใหรกชาต และพระมหากษตรย เปนตน 8) การปลกฝงใหชมชนมจตส านกหรอจตวญญาณเพอสวนรวม นอกเหนอจากภารกจหนาทของชมชนในการรกษากฎหมาย การอ านวยความยตธรรม การอ านวยความสะดวก และการใหบรการแกประชาชนแลว ชมชนยงมภารกจหนาท ทจะตองปลกฝงดานจตใจ โดยเฉพาะเรองความซอสตยสจรต การเสยสละเพอสวนรวม และการเขามามสวนรวมในชมชนดวย 9) การควบคม ดแล อนรกษ และพฒนาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม โดยใชอยางประหยด คมคา และใหเกดประโยชนสงสด 10) การสงเสรมภมปญญาและวฒนธรรมในทองถน ทงนเพอธ ารงสภาพของชมชน และรกษาสงทดงามของชมชนไว

5. รปแบบการด าเนนชวตของคนในชมชน การศกษาความเปนอย ของบคคลกลมใดกลมหนง ตองศกษาถงรปแบบในการด าเนนชวต เนองจากรปแบบการด าเนนชวตเปนตวชใหเหนถงลกษณะกจกรรมความสนใจ และอธบายลกษณะทางจตวทยาของกลมคนไดอยางละเอยด และแมนย ากวาลกษณะทางประชากรศาสตร และรถงขอมลของคณภาพชวตของคนในชมชนไดชดเจนกวา ซงค าวา “รปแบบ” มผใหความหมายไวดงน

249

สมจตร ลวนจ าเรญ (2532 :39) รปแบบการด าเนนชวต ( Lifestyles) หมายถง การทกลมชนไดใชชวตดวยการใชเวลาท ากจกรรม การใชจายเงนในการด ารงชวต รปแบบการด าเนนชวตมสวนเกยวของกบบคลกภาพ สงจงใจ ครอบครว กลมอางอง ชนทางสงคม ประเพณและวฒนธรรม ทงนเพราะวาคนเราเกดมาจะตองใชชวตทสมผสกบสงตางๆ ภายนอกตว ประกอบกบการใชชวตทไดรบอทธพลมาจากความเปนบคลกภาพของตนเองทผลกดนใหเกดรปแบบการด าเนนชวตของตนขนมา ดงนนรปแบบการด าเนนชวตของแตละคนจงสามารถมความแตกตางกนออกไปได สอดคลองกบ (Assael,1995) ทนยามวารปแบบการด าเนนชวตนนกคอลกษณะของความเปนอยทแสดงถงการใชเวลาของแตละคนวาเปนอยางไร ( Activities) การใหความสนใจกบสภาพแวดลอมรอบตว (Interests) และความคดเหนทมตอตวเองและสงรอบขาง ( Opinions) ความสมพนธในกลมชนการคดเหนและการกระท าตามแบบอยาง ซงตวแปรเหลานคอลกษณะทางจตวทยา ( Psychological Characteristics) ขวญใจ เกยรตศกดสาคร (2541:16) ไดอธบาย รปแบบการด าเนนชวต หมายถงรปแบบเฉพาะของกจกรรมในแตละวนทแสดงถงความเปนกลม เปนตวตนของคนๆ นน โดยทรปแบบการด าเนนชวตของแตละบคคลเปนเอกลกษณทไมมใครเหมอน คนแตละคนจะเลอกท าในสงทแตกตางจากคนอนๆ ซงกอาจจะมใครคนอนๆ ท าในสงเหลานเหมอนกนกเปนไปได จงมคนจ านวนหนงทมรปแบบการด าเนนชวตทเหมอนกนและตางกน ดารา ทปะปาล (2542:168-178) ไดอธบายวา รปแบบการด าเนนชวต หมายถงปจจยทแสดงถงการเปลยนแปลงรปแบบการด าเนนชวต ( Lifestyle) มความเกยวของสมพนธกบคณคาและบคลกภาพบคคลทเปนจดสนใจ การด าเนนชวตในลกษณะคลายๆ กน มเกณฑทางสงคมรองรบโดยไมมใครบงคบ ซงปจจบนเรองทไดรบความสนใจมากทสดคอ “รปแบบการด าเนนชวต ” (Lifestyle) ทจะท าใหทราบถงพฤตกรรมการใชชวต พฤตกรรมการกนการเทยว การพดคย และความชอบหรอไมชอบในสงตางๆ รอบตว จากความหมายดงกลาว จะเหนวารปแบบการด าเนนชวตมความส าคญตอการรวมกลมภายในสงคมเดยวกน และมลกษณะการด าเนนชวตทคลายคลงกน ภายใตวฒนธรรมเดยวกน กอใหเกดเปนกลมชน มความสมพนธเกดเปนระบบเครอญาตอยดวยกนอยางสงบสข มวถการด าเนนชวตทคลายกนและมคณภาพชวตทด ด าเนนกจกรรมตางๆ ในชวตประจ าวน ตามวถชวตของชมชนไดเปนอยางด ตวอยางรปแบบการด าเนนชวตของคนในชมชน กรณศกษาชมชนบางขนน การศกษารปแบบการด าเนนชวต มความส าคญอยางมากในการศกษาความเปนอยของบคคล กลมใดกลมหนง เนองจากรปแบบการด าเนนชวตเปนตวชใหเหนถงลกษณะ กจกรรม ความสนใจ และอธบายลกษณะทางจตวทยาของกลมคนไดอยางละเอยด และแมนย ากวาลกษณะทางประชากรศาสตร ผลจากการศกษารปแบบการด าเนนชวต ของบคคล จะชวยอธบายใหนกการตลาด

250

นกการศกษาเขาใจถงพฤตกรรมของกลมเปาหมายไดดยงขน และสามารถน าขอมลทได ไปใชในการวางแผนการจดการศกษา การด าเนนกจกรรม และการตลาดไดอยางเหมาะสม ซงในปจจบนการศกษาวจยเกยวกบรปแบบการด าเนนชวต สามารถแบงได 2 ลกษณะคอ การศกษาในลกษณะกวางๆ ถงพฤตกรรมการใชชวต และการศกษารปแบบการด าเนนชวตควบคไปกบการศกษาลกษณะความเปนอยทางสงคม รวมไปถงพฤตกรรมการอยรวมกน (สมาล เหลองด ารงกจ ,2543: 131) เพอน าผลทไดจากการศกษาไปใชในการวางแผนการจดกจกรรมวฒนธรรมความเปนอยรวมกน การศกษาทางดานวชาการและการโฆษณาประชาสมพนธ(ส าราญ จชวย,2552:12)

ภาพท 55 รปแบบการด าเนนชวต

ทมา : (Del l, Hawkins; Roger j, Best and Kenneth A. Coney, Consumer Behavior : Building Marketing Strategy, 7th ed (Boston : McGraw-Hill, 1998, p. 434. อางถงใน ดารา ทปะปาล. 2542: 168-178.)

จะเหนวาการด าเนนชวตทแสดงใหเหนถงรปแบบการด าเนนชวต ทถกก าหนดดวยปจจยตางๆ ประกอบดวย ประสบการณทผานมา ( Past Experience) ลกษณะบางอยางท ตดมาตงแตก าเนด (Innate Characteristics) และสถานการณในปจจบน (Current Situation) สงดงกลาวเหลานจะมอทธพลตอพฤตกรรมการแสดงออกและแนวคด ซงทกคนจะมรปแบบการด าเนนชวตเปนของตนเอง และจะไดรบการปรบปรง ขดเกลาโดยผานการปฏสมพนธทางสงคม ( Social Interaction) ทางครอบครว ความเปนอยของชมชน ไปตามขนตอนของวงจรชวต

- ลกษณะของประชากรศาสตร - วฒนธรรมยอย - ชนของสงคม

- แรงจงใจ - บคลกภาพ

- อารมณ

- คานยม

- วงจรชวตของครวเรอน

- วฒนธรรม

- ประสบการณในอดต

เรามชวตอยอยางไร - กจกรรม

- ความสนใจ - ชอบ/ไมชอบ

- ทศนคต - การบรโภค - ความคาดหวง - ความรสก

การปฏบต - อยางไร - เมอไหร - ทไหน

- อะไร - กบใคร การแสดงออก - ทไหน

- กบใคร - อยางไร - เมอไร - อะไร

ตวก าหนดแบบ การด าเนนชวต

(Lifestyle Determinants)

รปแบบการด าเนนชวต

(Life Style)

ผลกระทบตอพฤตกรรม (Impact on Behavior)

251

จากแนวคดทฤษฎดงกลาวจะเหนวารปแบบการด าเนนชวตมความส าคญตอการจดการศกษา การจดกจกรรมและการพฒนาพฤตกรรมการอยรวมกนเพราะลกษณะรปแบบการด าเนนชวตของคนแตละคนจะเหมอนกนหรอตางกนไดนน ขนอยกบกฎเกณฑของสงคมทปฏบตรวมกนดวยความสมครใจทงแนวความคดและวธปฏบต

ส าราญ จชวย (2552 : 14) ไดศกษารปแบบการด าเนนชวตของคนในชมชนบางขนน อ าเภอบางกรวยจงหวดนนทบร โดยมวตถประสงค เพอศกษารปแบบการด าเนนชวตของคนในชมชนและศกษาการเปลยนแปลงทางดานเศรษฐกจ ดานสงคม ดานสงแวดลอม และดานวฒนธรรมของคนในชมชนบางขนน อ าเภอบางกรวย จงหวดนนทบร ในอดตกบปจจบน (ตงแตป พ.ศ.2549 -

พ.ศ.2551) จากขอมลน ามาเปนตวอยางกรณศกษาถงลกษณะรปแบบการด าเนนชวตของคนในชมชน ไดดงน

1) โครงสรางพนฐานทางประชากรศาสตรของคนในชมชนบางขนนเปนเพศหญง มากกวาเพศชายและมอายระหวาง 45 ป ถง 55 ป มระดบการศกษาตงแตระดบประถมศกษาถงมธยมศกษาตอนปลายเปนสวนใหญ โดยรวมแลวยงเปนคนในพนทดงเดมและประกอบอาชพทางการเกษตร

2) รปแบบการด าเนนชวตของคนในชมชนบางขนนมลกษณะดงน (1) การด าเนนชวตดานเศรษฐกจ ลกษณะครวเรอนในชมชนบางขนนรอยละ

28.00 มรายไดตอครอบครวเดอนละ 16,000 บาท – 20,000 บาท (2) รปแบบการด าเนนชวตดานสงคม คนในชมชนบางขนนมความภาคภมใจใน

ประวตทองถนดงเดมทตนอยอาศยมาตงแตในอดตจนถงปจจบน และพบวาทกครอบครวมความสมพนธทดตอกนในชมชน มความสามคคและชวยเหลอเกอกลกน ลกษณะความเปนอยในแตละครอบครวยงคงยดหลกชวตทเรยบงายแบบชนบท ตกตอนเยนจะรบประทานอาหารรวมกน ปรกษาหารอกน และในวนหยดจะพาครอบครวไปพกผอนตางจงหวด เยยมญาตผใหญ หรอไปวดในแหลงชมชนทตนอยอาศย

ภาพท 56 การรวมกลมแมบานในจดท าสนคา One Thumbon One Product (ถายเมอวนท 11 มนาคม 2551)

252

(3) รปแบบการด าเนนชวตดานสงแวดลอม ธรรมชาตสงแวดลอมใน ชมชนยงคงสภาพความรมรนเชนเดยวกบในอดต อาชพของคนในชมชนสวนใหญ ประกอบอาชพเกษตรกร ท าสวนผลไม และเพาะพนธไมจ าหนาย ดนน ายงมความอดมสมบรณใหผลผลตทางการเกษตรด สภาพภมประเทศเอออ านวยตอการปลกผลไม มบรรยายกาศทรมรนและสวยงาม การคมนาคมทางรถ ยงตองพงพารถยนตสวนตวมากกวารถสาธารณะ คนในชมชนบางขนนดงเดมหรอทยายเขามาอยจะผกพนกบทองถนทเกดทอาศยเปนสวนใหญ

ภาพท 57 ความรมรนในอาชพการเกษตรของคนในชมชนบางขนน

(ถายเมอวนท 11 มนาคม 2551)

(4) รปแบบการด าเนนชวตดานวฒนธรรม คนในชมชนบางขนนมวฒนธรรมประเพณทสบทอดกนมาตามแบบอยางของคนในชมชนดงเดมยงรกษาแนวคดการอบรมสงสอนและวฒนธรรมความเปนอย ตามรปแบบคนในชนบท เชอในเรองของศาสนา หลกการครองตนและยดถอค าสงสอนของบรรพบรษเปนแบบอยาง ครอบครวทประสบความส าเรจมกมรปแบบในการด าเนนชวตตาม รนป รนยา รนตา รนยาย หรอผน าชมชน ทกครอบครวจะสอนใหสมาชกในครอบครว เชอฟงค าสงสอนของผใหญ และสอนใหประพฤตปฎบตตนตามความเชอและวฒนธรรมประเพณตามแบบอยางปฎบตของชมชน

ภาพท 58 วถชวตชมชนทพงพาอาศยกน (ถายเมอวนท 11 มนาคม 2551)

253

จากผลการศกษาดงกลาว จะเหนวา รปแบบการด าเนนชวตมประโยชนตอการศกษาความสมพนธของคนในชมชน ครอบครวและสงแวดลอม ทสะทอนใหเหนคณภาพชวตของบคคล มความเกยวเนองและสมพนธกนทกดาน เมอมนษยด ารงชวตอยในสงคมเดยวกน ดงจะเหนไดจากคนในชมชนบางขนนทมรปแบบการด าเนนชวตตามบรรพบรษ และมครอบครวทประสบความส าเรจด าเนนชวตอยในชมชนไดอยางมความสข มคณภาพชวตทดและพรอมทจะเปนแบบอยางใหแกคนในชมชนรนตอๆ ไป

6. ปรชญาในการพฒนาการด าเนนชวต พระบาทสมเดจพระเจาอยหว รชกาลปจจบน ไดทรงมพระราชด ารสในพระราชพธบวงสรวงสมเดจพระบรมมหากษตรยราชเจา ณ ทองสนามหลวง เมอวนจนทรท 5 เมษายน พทธศกราช 2525 โดยพระองคใหขอคดทางดานคณธรรมไววา “...คณธรรมททกคนควรจะศกษาและนอมน ามาปฏบต (พรชย มงคลวนช และคณะ,2550) มอย 4 ประการ คอ 1 ) การรกษาความสตย : ความจรงใจตอตนเองทจะประพฤตปฏบตแตสงทเปนประโยชนและเปนธรรม สจจะเปนสงทมความส าคญตอการด ารงชวตรวมกนกบผอนในสงคม การมสจจะมความซอสตยตอกนจะท าใหคนเราอยรวมกนไดดวยความสข ความไวเนอเชอใจกน 2 ) การรจกขมใจตนเอง : ฝกฝนตนเองใหประพฤตปฏบตอยในความสตยความดนน เปนการบงคบใจ การยบย งชงใจ การฝกตนเองไมใหโกรธเคองคดอาฆาตพยาบาทจองเวร ไมใหหลง งมงาย การปรบปรงตวเองใหเหมาะสมกบภาวะและฐานะของตน การอดออมถนอมน าใจกน การไมปลอยใจไปตามอารมณ 3 ) การอดทน-อดกลน : และอดออมทจะไมประพฤตลวงความสตยสจรต ไมวาจะดวยเหตประการใด เปนการอดทนตอความยากล าบากความตรากตร า ความเจบใจทเกดจากอ านาจกเลส อนเนองมาจากโลภะ โทสะ และโมหะ 4 ) การรจกละวางความชว : ความทจรต และรจกสละประโยชนสวนนอยของตนเพอประโยชนสวนใหญของบานเมอง ความเสยสละ ตดใจไมหวงใยในสงของนน ๆ ละทงอารมณทไมนาปรารถนา ทเกดจากการกระท าลวงเกนของคนอน ท าใหเกดความขดใจ ความไมพอใจ ความไมถกใจ ความไมชอบใจ ใหหลดพนไปจากจตใจของตน” นอกจากการด าเนนชวตทตองมคณธรรมในการด าเนนชวตเพอใหอยในวถแหงความเปนมนษยไดอยางถกตองสมบรณแบบแลว ในบทนจะขอนอมน าขอความบางตอนในพระบรมราโชวาทและพระราชด ารสของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดชมหาราช เปนขอคดน าไปสการปฏบตตนใหแกนกศกษาตอไป

ตงแตทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดชมหาราช ทรงครองราชย จากอดตจนถงปจจบนพระองค ทรงมพระบรมราโชวาทและพระราชด ารสกบปวงชนชาวไทยนานบประการ

254

เพอใหทกคนไดประพฤตปฏบตตน เปนคนดของสงคมและพระองคยงทรงเปนตวอยางทด ใหแกประชาชนชาวไทยในทกๆดาน

ขอใหนกศกษา ใสใจและสนใจน าพระราชด ารส และพระบรมราโชวาทของพระองค มาปฏบตในชวตประจ าวนของนกศกษา ทงดานความคด ดานการงาน ครอบครว และการใชชวต จะท าใหชวตของนกศกษาดขน สามารถด าเนนชวตอยในสงคมไดอยางมคณภาพ

พระบรมราโชวาทและพระราชด ารส ของพระองคทมอบใหแก คนไทย ในหลากหลายเรองนน ลวนแลวแตมคตสอนใจ ซงจะขอยกตวอยาง พระบรมราโชวาทและพระราชด ารส ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว เกยวกบการปฏบตตนเปนคนดและการใชชวตในสงคม (อารยา สงหสวสด ,2552 ).การด าเนนชวต .(Online).วนทสบคน 12 มนาคม 2554 สบคนจาก http://www.thaihealth.or.th/healthcontent/special_report/12578 พระบรมราโชวาทและพระราชด ารสทใหขอคดในการด าเนนชวต ...ในวงสงคมนนเลา ทานจะตองรกษามารยาทอนดงาม ส าหรบสภาพชน รจกสม มาคารวะ ไมแขงกระดาง มความออนโยนแตไมออนแอ พรอมจะเสยสละประโยชนสวนตนเพอสวนรวม...”

ความตอนหนง ในพระบรมราโชวาท ในพธพระราชทานปรญญาบตร ของจฬาลงกรณมหาวทยาลย วนท ๒๕ มถนายน ๒๔๙๖

“…ประเพณทงหลายยอมมประโยชนในการด าเนนชวตของคนแตละคน เรามประเพณของชาตไทยเปนสมบต เราควรยนดอยางยงและชวยกนสงเสรมรกษาไวเพอความเจรญกาวหนาของประเทศ...” ความตอนหนง ในพระบรมราโชวาทในพธพระราชทานปรญญาบตร

ของจฬาลงกรณมหาวทยาลย ณ หอประชมจฬาลงกรณมหาวทยาลย วนท ๒๑ เมษายน ๒๕๐๓

“…ความรจกอดทนและอดกลน ไมยอมตวยอมใจใหววามไปตามเหตการณตามอคตและอารมณทชอบใจ หรอไมชอบใจนน ท าใหเกดมการย งคดและธรรมดาคนเรา เมอย งคดไดแลว ยอมมโอกาสทจะพจารณาเรองทท า ค าทพด ทบทวนดใหมไดอกค ารบหนง การพจารณาทบทวนเรองใดๆใหม ยอมจะชวยใหมองเหนละเอยดชดเจนขน ท าใหเกดความเขาใจอนกระจางสวางไสวขน...”

ความตอนหนง ในพระบรมราโชวาทในพธพระราชทานปรญญาบตรของมหาวทยาลยธรรมศาสตร วนท ๑๔ กนยายน ๒๕๑๖

255

“…ทกสงทกอยางทเกดทเปนอยแกเราในวนน ยอมมตนเรองมากอน ตนเรองนนคอเหต สงทไดรบคอผล และผลททานมความรอยขณะน จะเปนเหตใหเกดผลอยางอนตอไปอก ดงนนทพดกนวาใหพจารณาเหตผลใหดนน กลาวอกนยหนงกคอ ใหพจารณาการกระท าหรอ กรรมของตนใหดนนเอง...” ความตอนหนงในพระบรมราโชวาทในพธพระราชทานปรญญาบตร

ของจฬาลงกรณมหาวทยาลย วนท ๘ กรกฎาคม ๒๕๑๙ “…การท าความดนน ส าคญทสดอยทตวเอง ผอนไมส าคญและไมมความจ าเปนอนใด ทจะตองเปนหวงหรอตองรอคอยเขาดวย เมอไดลงมอลงแรงกระท าแลวถงแมจะไมมใครรวมมอดวยหรอไมกตาม ผลดทจะตองเกดขนแนนอน…”

ความตอนหนง ในพระบรมราโชวาทในพธพระราชทานปรญญาบตรของมหาวทยาลยธรรมศาสตรวนท ๒๐ ตลาคม ๒๕๒๐

“…ความบงคบตนเองนนเกดขนไดจากความรสกระลกไดวา อะไรเปนอะไรหรอ เรยกสนๆ วา สต กลาวคอ กอนทบคคลจะท า จะพด หรอแมแตจะคดเรองตางๆ สตหรอความรสกระลกไดนนจะท าใหหยดคดวา สงทจะท านนผดชอบชวดอยางไร จะมผลเสยหายหรอจะเปนประโยชนอยางไรตอไปในระยะยาว…” ความตอนหนง ในพระบรมราโชวาท ในพธพระราชทานปรญญาบตร

ของมหาวทยาลยรามค าแหง วนท ๗ กรกฎาคม ๒๕๒๐

“…การด าเนนชวตทดจะตองปรบปรงตวตลอดเวลา การปรบปรงตวจะตองมความเพยรและความอดทนเปนทตง ถาคนเราไมหมนเพยร ไมมความอดทนกอาจจะทอใจไปโดยงาย เมอทอใจไปแลวไมมทางทจะมชวตเจรญรงเรองแนๆ...” ความตอนหนง ในพระราชด ารส พระราชทานแกครและนกเรยนในโรงเรยนจตรลดา วนท ๒๗ มนาคม ๒๕๒๓ “…ความซอสตยสจรตเปนพนฐานของความดทกอยาง เดกๆ จงตองฝกฝน อบรมใหเกดมขนในตนเองเพอจดไดเตบโตขนเปนคนดมประโยชนและมชวตทสะอาด ทเจรญมนคง…” ความตอนหนง ในพระบรมราโชวาทพระราชทานเพอเชญลงพมพ ในหนงสอวนเดก ประจ าป ๒๕๓๑

256

“…อาจมสงทมอยแลวทจะใชไปไดชวคราว คณภาพอาจไมคอยดนก ทกสงทกอยางไมมอะไรทดรอยเปอรเซนต แตวาตองใชอะไรทพอใชไดไป ไมอยางนนไมมวนทจะมชวตรอดได...” ความตอนหนง ในพระราชด ารสเนองในโอกาสวนเฉลมพระชนมพรรษา

วนท ๔ ธนวาคม ๒๕๓๔

“…ประเทศไทยจะสามารถพนวกฤตการณไดดกวาหลายประเทศ เพราะแผนดนนยงเหมาะสมกบความเปนอยได อยางทเคยพดมาหลายปแลววา ภมประเทศยง ”ให” คอความเหมาะสม แตความเปนอยตองไมฟงเฟอ ตองอยอยางประหยด และตองไปในทางทถกตอง...” ความตอนหนง ในพระราชด ารสเนองในโอกาสวนเฉลมพระชนมพรรษา

วนท ๔ ธนวาคม ๒๕๔๐ “…การกเงนทน ามาใชในสงทไมท ารายไดนนไมได อนนเปนขอส าคญ เพราะวาถากเงนและท าใหมรายได กเทากบจะใชหนได ไมตองตดหน ไมตองเดอดรอน ไมตองเสยเกยรต…” ความตอนหนง ในพระราชด ารสเนองในโอกาสวนเฉลมพระชนมพรรษา

วนท ๔ ธนวาคม ๒๕๔๐

“…คนเราเมอมความสามารถทดเปนทนรอนอย กจะไมมวนอบจน ยอมหาทางสรางตวสรางฐานะใหกาวหนาไดเสมอ ขอส าคญในการสรางตวฐานะนน จะตองถอหลกคอยเปนคอยไปดวยความรอบคอบ ระมดระวง และความพอเหมาะพอด ไมท าเกนฐานะและก าลง หรอท าดวยความเรงรบ...” ความตอนหนง ในพระบรมราโชวาทในพธพระราชทานปรญญาบตร

ของมหาวทยาลยขอนแกน วนท ๑๘ ธนวาคม ๒๕๔๐ “…คนเราถาพอใจในความตองการ กมความโลภนอย เมอมความโลภนอยกเบยดเบยนคนอนนอย ถาทกประเทศมความคด อนนไมใชเศรษฐกจ มความคดวาท าอะไรตองพอเพยง หมายความวา พอประมาณ ไมสดโตง ไมโลภอยางมาก คนเรากอยเปนสข...” ความตอนหนง ในพระราชด ารสเนองในโอกาสวนเฉลมพระชนมพรรษา

วนท ๔ ธนวาคม ๒๕๔๑

พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2546 (ราชบณฑตยสถาน,2546 : 595) อธบายความหมายไววา “พระบรมราโชวาท” คอ โอวาท ค าสงสอนหรอค าชแนะ เชน พระบรมราโชวาทใน

257

การพระราชทานปรญญา สวนค าวา “พระราชด ารส” หมายถง ค าพดของพระมหากษตรย ซงไดพระราชทานไวใหคน กลมบคคล ในโอกาสหรอวาระตางๆ กนไป ทกขอความแตละตอนในพระบรมราโชวาทและพระราชด ารสของพระบาทสมเดจ พระเจาอยหวภมพลอดลยเดชมหาราช ใหขอคดเตอนสตใหทกคนด าเนนชวตดวยความไมประมาท ตงมนในความด เหนความส าคญของการพฒนาตนเองใหมชวตอยในสงคมไดอยางสงบสข

สรปทายบท ชวตทมคณภาพเปนชวตทตองฝกฝนตนเองหรอพฒนาตนทงวธคด การประพฤตปฏบต

ตนใหอยในสงคม ชมชนทองถนทอยอาศย ตามวฒนธรรมประเพณของสงคม ในชมชนทองถนนนๆและฝกตนเองใหมความรความสามารถ เพอประกอบอาชพการงานด ารงตนใหเปนผมคณคาในสงคม มชวตประจ าวนในรปแบบการด าเนนชวตตามวถของประชากรของชาต ทชใหเหนถงความสมดลของการพฒนาประเทศโดยรวมทแสดงผลของศกยภาพคณภาพชวตของประชากรในชาต

258

ค าถามทายบท

จงตอบค าถามตอไปน 1. ใหนกศกษาระบรปแบบการด าเนนชวตของนกศกษาทสามารถกาวไปสความส าเรจตามความคาดหวงของนกศกษา 2. ลกษณะชมชนทนกศกษาอย มความเขมแขงในดานใดบาง และมกจกรรมภายใตวฒนธรรม ประเพณเดยวกนอยางไรบาง 3. กอนส าเรจการศกษา นกศกษามวธศกษาตนแบบของบคคลทประสบความส าเรจดวยวธใดบาง 4. นกศกษามแนวคดปฏบตงานอยางไรใหประสบความส าเรจ จงอธบายมาเปนขอ ๆ 5. นกศกษามรปแบบการด าเนนชวตของตนเองทโดดเดนเปนตวอยางแกผอนไดอยางไรบาง จงอธบาย 5-8 บรรทด 6. จงระบวธด าเนนชวตของตนเองใหมความสขมา 5 ขอ 7. ใหนกศกษาอธบายวธการด าเนนชวตของตนเอง โดยยดพระบรมราโชวาท และพระราชด ารสของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดชมหาราช ตอนใดตอนหนงทนกศกษายดเปนหลกปฏบตตน 8. นกศกษามสวนรวมเขาไปชวยชมชนทตนอาศยอยไดอยางไร และจะเขาไปพบชมชนดวย วธใด

บรรณานกรม

เอกสารภาษาไทย กมล สดประเสรฐ. (2540). พหปญญากบการสอนของคร. กรงเทพมหานคร: โครงการพฒนา ทรพยากรมนษย. กรมการศาสนา. (2550). คมอสวดมนตท าวตรเชา-เยน. กรงเทพมหานคร : ชมนมสหกรณการเกษตร แหงประเทศไทย. กรรณการ จตตบรรเทา. (2539). ความสมพนธระหวางการรบรความสามารถของตนเอง และความคาดหวง ในผลการเรยนภาษาองกฤษกบความสามารถในการอานเพอความเขาใจภาษาองกฤษของนกเรยน ชนมธยมศกษาปท 5 กรงเทพมหานคร. วทยานพนธครศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการศกษา และการสอน(มธยมศกษา). กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณมหาวทยาลย. กระทรวงศกษาธการ. (2523). ขอบงคบขาราชการพลเรอนวาดวยจรรยาบรรณวชาชพ. (อดส าเนา). กญญวด แสงงาม. (2543). การรบรความสามารถของตนเองในการปฏบตงานแนะแนวของครแนะแนว โรงเรยนมธยมศกษา สงกดกรมสามญศกษาในกรงเทพมหานคร . ปรญญานพนธศลปศาสตรบณฑต. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒประสานมตร. กาญจนา แกวเทพ. (2530). การพงตนเอง : ศกยภาพในการพฒนาชนบท. กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณมหาวทยาลย. กต ตยคคานนท. (2546). เทคนคการสรางภาวะผน า. กรงเทพมหานคร : เปลวอกษร. ขนษฐา สวรรณนตย. (2533). ปจจยคดสรรทมอทธพลตอความคาดหวงเกยวกบความสามารถของตน ของนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 . วทยานพนธครศาสตรมหาบณฑต. สาขาวชาจตวทยาการศกษา.กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ขวญใจ เกยรตศกดสาคร. (2541). ความสมพนธระหวางปจจยการสอสารการตลาดของผใหบรการ สนเชอเชาซอของผบรโภคในกรงเทพมหานคร. รายงานการวจย. กรงเทพมหานคร : ชมนมเกษตรกรออมทรพยแหงประเทศไทย. งามพศ สตยสงวน. (2538). หลกมานษยวทยาวฒนธรรม. กรงเทพมหานคร : ดานสภาการพมพ. ______________. (2544). สงคมและวฒนธรรม. พมพครงท 5. กรงเทพมหานคร : ดานสทธาการพมพ. จารวรรณ พมสงวน. (20 มกราคม 2552) . ผใหสมภาษณ. ส าราญ จชวย ผสมภาษณ . จ านงค อดวฒนสทธ. (2532). สงคมวทยาตามแนวพทธศาสตร. กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณ ราชวทยาลย. จ านงค อดวฒนสทธ และคณะ. (2540). สงคมวทยา. กรงเทพมหานคร : เทกซแอนดเจอรนลพบลเคชน .

260

บรรณานกรม (ตอ)

ฉตทพย นาถสภา. (2541). ความเปนมาและสาระส าคญของแนวคดวฒนธรรม. กรงเทพมหานคร : สถาบนพฒนา องคกรชมชน. ฉนทนช อศวนนท. (2545). มารยาทการสมาคม. สถาบนเทคโนโลยราชมงคล วทยาเขตจกรพงษภวนารถ. กรงเทพมหานคร : ศนยสงเสรมวชาการ. ชดา จตพทกษ. (2542). พฤตกรรมบคคลในองคกรเบองตน. พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร : สารมวลชน. ฐตพฒน สงบกาย. (2533). ผลของการก ากบตนเองตอความหวงเกยวกบความสามารถของตนเอง และผลสมฤทธทางการเรยน วชาคณตศาสตรของนกเรยนชนประถมศกษาปท 5. ปรญญานพนธครศาสตรมหาบณฑต. สาขาวชาจตวทยาการศกษา. กรงเทพมหานคร: จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ฑตยา สวรรณะชฎ. (2530). สงคมวทยา. กรงเทพมหานคร : ไทยวฒนาพานช. ณรงค เสงประชา. (2532). มนษยกบสงคม. กรงเทพมหานคร : โอ.เอส.พรนตงเฮาส. ณฐพงศ ทองภกด. (2554). ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงกบสงคมไทย. กรงเทพมหานคร : ศนยการศกษา เศรษฐกจพอเพยง, สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร. ดารา ทปะปาล. (2542). พฤตกรรมผบรโภค. กรงเทพมหานคร : ภาควชาการตลาด คณะวทยาการจดการ สถาบนราชภฏบานสมเดจเจาพระยา. ดวงเดอน พนธมนาวน.(มปป.). พฤตกรรมศาสตร. กรงเทพมหนานคร: ไทยวฒนาพานช ทศนย สงวนสตย. (2540). “การปฏบตตน” หลกธรรม. (122 ฉบบท 5) : หนา 15. ทพาวด เมฆสวรรค. (2543). ธรรมาภบาลกบราชการไทย. ในเอกสารการสมมนา เรองธรรมาภบาล ในสวนราชการ , นนทบร. ทรงวทย แกวศร. (2533). ทศพธราชธรรม. กรงเทพมหานคร : โรงพมพการศาสนา. ทรงสร วชรานนท และคณะ. (2551). การพฒนาคณภาพชวตและสงคม. กรงเทพมหานคร : ทรปเพลเอดดเคชน. ธงชย สนตวงษ. (2542). การบรหารงานบคคล. กรงเทพมหานคร : ไทยวฒนาพานช. ธนาพงษ จนทรชอน. (2546). รปแบบการด าเนนชวตพฤตกรรมการเปดรบขาวสาร. รายงานการวจย. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยธรรมศาสตร. ธตภพ ชยธวช. (2548). แมไมบรหาร. กรงเทพมหานคร : ส านกพมพซ.พ.บค แสตนดารด. นคม มสกะคานะ. (2539). พพธภณฑ : บนทกแหงกาลเวลา. กรงเทพมหานคร : กรมศลปากร. (อดส าเนา). นพมาศ องพระ. (2553). จตวทยาสงคม. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร นวลศร เปาโรหตย. (2534). ศลปะการสรางวนยทชนะใจลก. กรงเทพมหานคร: หางหนสวนจ ากดการพมพ.

261

บรรณานกรม (ตอ) บงอร เสรรตน. (2544). แนวทางการจดการเรยนรเพอพฒนาพหปญญา, เกดหลากหลาย กรงเทพมหานคร : ไทยวฒนาพานช. บญสม พมพหน. (2540). การบรหารงานบคคล. กรงเทพมหานคร : อกษรเจรญทศน. ประกอบ มโคตรกอง. (2551). วฒนธรรมไทย. กรงเทพมหานคร : นวสาสนการพมพ. ประนอม บญนธประเสรฐ. (2540). การพฒนาประสบการณชวตและสงคม. กรงเทพมหานคร : ศนยสงเสรมอาชวะ. ประดนนท อปรมย. (2551). สรางทมงานตามหลกคดเศรษฐกจพอเพยง. กรงเทพมหานคร : ศนยฝกอบรมเทคโนโลยการพมพแหงชาต. ประเวศ วะส. (2541). ยทธศาสตรชาตเพอความเขมแขงทางเศรษฐกจ สงคม และศลธรรม. กรงเทพมหานคร : หมอชาวบาน. ___________. (2545). วถมนษยในศตวรรษท 21 : สภพภมใหมแหงการพฒนา. กรงเทพมหานคร : ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. ประสทธ ลปรชา และคณะ. (2537). การศกษาเพอสนตภาพ. กรงเทพมหานคร : สหธรรมกจ ากด. ___________. (2547). เมยนหลากหลายชวตจากขนเขาสเมอง. เชยงใหม : เชยงใหมมงเมอง. ประยทธ ปยตโต . (2547). หลกแมบทของการพฒนาตน. กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณราชวทยาลย. _____________ . (2543). จะพฒนาคนกนอยางไร. ธรรมนญชวต. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยรามค าแหง. _____________. (2541). สทธมนษยชนสรางสนตสขหรอสลายสงคม. กรงเทพมหานคร : สหธรรมกจ ากด. _____________. (2537). การศกษาเพอสนตภาพ.กรงเทพมหานคร:มลนธพทธรรม.ปภารส: องคการยเนสโก. ประเสรฐ แยมกลนฟง. (2553). การจดระเบยบทางสงคม. กรงเทพมหานคร : อกษรเจรญทศน ปราณ รามสตร และจ ารส ดวงสวรรณ. (2545). พฤตกรรมมนษยกบการพฒนาตนเอง.พมพครงท 3. กรงเทพมหานคร: ธนะการพมพ. ปยะนารถ สงหช. (2554) ผจงจตต อชคมนนทะ. (2542). การพฒนาสงคม. กรงเทพมหานคร : อกษรการพมพ. ___________. (2534). การบรหารงานบคคล. วชาการจดการ, วทยาลยครสวนดสต. พทธทาสภกข. (2548). ธรรมะเลมเดยวจบ. (อดส าเนา). ___________. (2531). สนตภาพของโลก. สราษฎรธาน : ธรรมทานมลนธ.

บรรณานกรม (ตอ)

262

พชย ผกาทอง. (2540). มนษยกบสงคม, กรงเทพมหานคร : มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. พพฒน ยอดพฤตการณ. (มปป). เศรษฐกจพอเพยงกบการด าเนนธรกจ. กรงเทพมหานคร : สมาคมสงเสรม สถาบนกรรมการบรษทไทย. พรชย มงคลวนช และคณะ. (2550). ธ.ดจธารทพย จากฟากฟาชโลมดน. กรงเทพมหานคร : จามจรโปรดกส.ไพศาล วสาโล, พระ. (29 ตลาคม 2548). สขกบงาน, โพสตทเดย : 7. ภมภาคของไทย.( 5 กนยายน 2542) . ไทยรฐ : 5. มานพ พบสข. (2550). การพฒนาคณภาพชวตและสงคม. กรงเทพมหานคร : ศนยสงเสรมวชาการ. ยทธศาสตรการพฒนาคณภาพชวตขาราชการพลเรอนสามญ. พ.ศ.2554. (อดส าเนา). ยวฒน วฒเมธ. (2536). การมสวนรวมของกรรมการชมชนกบการพฒนาชมชนเขตดสต. กรงเทพมหานคร : อนเคราะหไทย. ระววรรณ ประกอบผล. (2540). องคประกอบและกระบวนการสอสารเอกสารประกอบการสอนชดวชา หลกและทฤษฎการสอสารหนวยท 1-8 . พมครงท13. นนทบร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช ราชบณฑตยสถาน. (2546). พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2546. กรงเทพมหานคร : อกษรเจรญทศน. รตตกรณ จงวศาล.(2551). มนษยสมพนธ : พฤตกรรมมนษยในองคกร. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. วราภรณ ตระกลสฤษด. (2549). การท างานเปนทม. กรงเทพมหานคร : ศนยสงเสรมวชาการ. วนชย มชาต. (2548). พฤตกรรมการบรหารองคการสาธารณะ. กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณ มหาวทยาลย. วธาน ฐานะวฑฒ. (15 ตลาคม 2548). จตเปนสข . มตชนรายวน: 9. วภาพร มาพบสข. (2550). การพฒนาคณภาพชวตและสงคม. กรงเทพมหานคร : ศนยสงเสรมวชาการ. วรช วรชนภาวรรณ. (2551). การพฒนาเมองและชนบทประยกต. พมพครงท 2 . กรงเทพมหานคร : โพรเพช. วรช สงวนวงศวาน. (2547). องคการและการจดการ. กรงเทพมหานคร : แมสพลบลชชง. ววฒน วรยะกจจา. (2547). อยอยางมคณภาพ, กรงเทพมหานคร : ศนยสงเสรมวชาการ. วฒ วฒธรรมเวช.(2554). การพฒนาตนเอง . พมพครงท 3 .กรงเทพมหานคร : โอเดยนสโตร. มหาวทยาลยศรนครรนทรวโรฒ.

บรรณานกรม (ตอ) ศศธร พรไพรนท.(2541). ผลของการใชโปรแกรมเลกเสพเฮโรอนตามทฤษฎการรบรความสามารถ ของตนเอง ของแบนดราทมผลตอการรบรความสามารถของตนเองในการเลกเสพเฮโรอน

263

ความคาดหวงในผลของการเลกเสพเฮโรอนทเขามารบการบ าบดรกษาในโรงพยาบาลธญญารกษ . ปรญญานพนธ การศกษามหาบณฑต. สาขาจตวทยาพฒนาการ. กรงเทพมหานคร : ศรพงษ มะโนรส. (2554). จรยธรรมในการท างาน. นนทบร : (อดส าเนา). ศนยศลปวฒนธรรมสถาบนราชภฎสรนทร. (2549). ภมปญญาทองถน. (อดส าเนา). ศนยศกษาการพฒนาหวยฮองไคร อนเนองมาจากพระราชด าร.(2552) เกษตรทฤษฎใหม. เชยงใหม : (อดส าเนา). สงวน สทธเลศอรณ. (2545). พฤตกรรมมนษยกบการพฒนาตน. กรงเทพมหานคร : ทพยวสทธ. สนอง ปจโจปการร. (2553). มนษยกบสงคม. กรงเทพมหานคร : ส านกพมพแหงจฬาลงกรณ มหาวทยาลย. เสงยม คลายยา. (20 มกราคม2554) ผใหสมภาษณ. ส าราญ จชวย ผสมภาษณ. สมคด บางโม. (2551). องคการและการจดการ. กรงเทพมหานคร : วทยาพฒน. สมจตร ลวนจ าเรญ. (2532). การวางแผนกลยทธทางการตลาด. กรงเทพมหานคร ; โอเดยนสโตร. สมใจ ลกษณะ. (2543). การพฒนาประสทธภาพในการท างาน. กรงเทพมหานคร : สถาบนราชภฏ สวนสนนทา. สมโภช เอยมสภาษต. (2543). ทฤษฎและเทคนคการปรบพฤตกรรม. พมพครงท4. กรงเทพมหานคร : โอเดยนสโตร. ___________. (2539). ทฤษฎและเทคนคการปรบพฤตกรรม. กรงเทพมหานคร : ส านกพมพ จฬาลงกรณมหาวทยาลย. สรณา อนสรณทรางกร. (2550). การเปลยนแปลงวฒนธรรมของกลมชาตพนธลาวต กรณศกษา ชมชนบานสงเนน ต าบลปากชอง อ าเภอจจอมบง จงหวดราชบร. กรงเทพมหานคร : วทยานพนธปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต. สาขาวชาพฒนาชนบทศกษา.นครปฐม : มหาวทยาลยมหดล. สญญา สญญาววฒน. (2546). ทฤษฏและกลยทธการพฒนาสงคม. กรงเทพมหานคร : ส านกพมพแหง จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ___________. (มปป). การพฒนาคณภาพของประชากร. กรงเทพมหานคร : แพรพทยา. สาโรช บวศร. (2538). ธรรมเทศนา. กรงเทพมหานคร : มกฎราชวทยาลย. สปปนนท เกตทต. (2538). การพฒนาคณภาพชวต. กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

บรรณานกรม (ตอ) สโขทยธรรมมาธราช. (2539). มนษยกบสงคม. นนทบร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. สชา จนทรเอม. (2544). จตวทยาพฒนาการ หมอชาวบาน,ฉบบท 267 กมภาพนธ ปท 22. ____________. (2540). สงคมวทยา. พมพครงท 19. กรงเทพมหานคร : ไทยวฒนาพานช. สดา ภรมยแกว. (2544). มนษยกบสงคม. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

264

สพตรา สภาพ. (2546). ปญหาสงคม. กรงเทพมหานคร : ไทยวฒนาพานช. ____________. (2540). สงคมวทยา. พมพครงท 19 กรงเทพมหานคร : ไทยวฒนาพานช. ____________. (2538). สงคมและวฒนธรรมไทย. กรงเทพมหานคร : ไทยวฒนาพานช. ____________. (2528). สงคมและวฒนธรรมไทย. พมพครงท 17. กรงเทพมหานคร : ไทยวฒนาพานช. สมน อมรววฒน. (2535). กระบวนการเรยนรจากแหลงเรยนรในชมชนและธรรมชาต. กรงเทพมหานคร : ส านกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต. ____________. (2545). คดเปนตามนยแหงพทธธรรม. กรงเทพมหานคร : เสรมสนพรเพรสซสเทม. สมาล เหลองด ารงกจ. (2543). รปแบบการด าเนนชวตของผบรโภคสตร ในเขตกรงเทพมหานคร. วทยานพนธ. นเทศศาสตรมหาบณฑต(การโฆษณา). กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณมหาวทยาลย. สภา สกลเงน. (2545). ประสทธภาพในการปฏบตหนาทของก านนผใหญบานหลงการจดตงองคการ บรหารสวนต าบลในทรรศนะของก านนผใหญบาน : ศกษาเฉพาะกรณอ าเภอกระทมแบน จงหวดสมทรสาคร. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต .สาขาวชารฐศาสตร. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยรามค าแหง. สปปนนท เกตทต. (2538). การพฒนาคณภาพชวต. กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณมหาวทยาลย. สรชย หวนแกว. (2547). ทศทางทยงยนของสงคมไทยกบปาชมชน. กรงเทพมหานคร: ศนยการศกษาพฒนาสงคม. ____________. (2547). เผชญหนาโลกาภวตนทางวฒนธรรม : นโยบายวฒนธรรมในบรบทใหม. กรงเทพมหานคร : โรงพมพเดอนตลาคม. สรพร พงพทธคณ. (2550). การบรหารจดการทมงาน. กรงเทพมหานคร : ธารกมลการพมพ. สรพล ไกรสราวฒ. (2551). ทศนะเบองตนคณธรรม-จรยธรรม จรรยาบรรณและพฒนา “มนษยทสมบรณแบบ” ตามหลกพทธรรม .กรงเทพมหานคร: ธรรมสถานจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

บรรณานกรม (ตอ) สรพล พฒค า. (2542). บทบาทของสภาการฝกหดคร. วทยานพนธครศาสตรมหาบณฑต. สาขาวชาบรหารการศกษา. กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณมหาวทยาลย. สนธยา พลศร. (2547). หลกสงคมวทยา. กรงเทมหานคร : โอ.เอส. พรนตงเฮาส. โสภา ชพกลชย. (2542). จตวทยาประยกต. กรงเทพมหานคร : ไทยวฒนาพานช. เสฐยรพงษ วรรณปก. (25 พฤศจกายน 2545). รนรม-รมเยศ. มตชนรายวน : 5. ____________. (2546). คดเปนท าเปน. พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร : ซนตา.

265

แสงอรณ กนกพงศชย. (2533). วฒนธรรมในสงคมไทย. กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ส านกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต. (2552).มารยาทและการสมาคม.กรงเทพมหานคร: ศนยสงเสรมวชาการ ส าราญ จชวย. (2548). การพฒนาความสามารถในการรจกตนเองตอการเลอกสาขางานอาชพของ นกเรยนโดยใชชดฝกทกษะการรจกตนเอง. วทยานพนธครศาสตรมหาบณฑต. มหาวทยาลยราชภฎพระนคร. __________. (2552). รปแบบการด าเนนชวตของคนในชมชน : กรณศกษาชมชนบางขนน. รายงานการวจย, นนทบร : วทยาลยราชพฤกษ. __________. (2554). การด าเนนชวตของคนในชมชนบางขนนภายใตการเปลยนแปลงของ วฒนธรรมทองถน .รายงานการวจย, นนทบร: วทยาลยราชพฤกษ. อรณ รกธรรมและวราภรณ ตระกลสฤษด. (2527). สาเหตของการขดแยง. กรงเทพมหานคร : ศนยสงเสรมวชาการประชมขาราชการจงหวดนนทบร. เอมอร กฤษณะรงสรรค. (2550). รายงานการประชมวชาการเสนอผลงานทางวจย : โครงการใตรม พระบารม 70 ป สวนสนนทา. (อดส าเนา). อมพร สคนธวนช. (2548). มนษยกบสงคม. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. อทย บญประเสรฐ. (2539). ระเบยบการประชม. กรงเทพมหานคร : เอสดเพรส. _____________. (มปป). กลมและกระบวนการกลมในการท างาน. ม.ป.ท. เอยม ทองด. (2542). เอกสารประกอบการบรรยายวชา วภพช.511 ภาษาและวฒนธรรมทองถน สาขาวชาพฒนาชนบทศกษา . กรงเทพมหานคร : สถาบนวจยภาษาและวฒนธรรมเพอ พฒนาชนบท. มหาวทยาลยมหดล. __________. (2538). วฒนธรรมและการเปลยนแปลง. กรงเทพมหานคร : มตชน. โอภส แกวจ าปา. (2547). ภาษาไทยเพอการสอสารธรกจ. กรงเทพมหานคร : โอเอพรนตงเฮาส.

บรรณานกรม (ตอ) แหลงขอมลอเลกทรอนกส กระทรวงศกษาธการ. (2550). “ความมนคงและปลอดภย”.(Online).วนทสบคน 20 มกราคม 2554. จาก http://www.moe/go.th. กระทรวงอตสาหกรรม.(2524). “ระบบเศรษฐกจอตสาหกรรม”.(Online).วนทสบคน 25 กมภาพนธ 2554. จาก http:www.google.co.th/imgres?hl=th&biw=1024. กระปกดอทคอม.(2553). “การงาน งานบญ” .(Online).วนทสบคน 25 กมภาพนธ 2554. จาก http://www.oknation.net/blog/bai-tong/2009/07/21/entry-2. กรมอทยานแหงชาตสตวปาและพนธพช.(2550). “ธรรมชาตทสมบรณ”.(Online).

266

วนทสบคน 20 มกราคม 2554.จาก http://www.dnp.go.th/devoelopment/conservation.htm. เชยงใหม ไทยแลนด.(2549). “วดฤกษสามคคจงหวดก าแพงเพชร”.(Online).วนทสบคน 20 มกราคม 2554. จาก http://www.changnthailand. tht.in/aticle162.html ณรงควทย แสนทอง. (2554). “บทความสความส าเรจ”.จาก http//www.hrcenter.co.th. (วนทสบคน 25 กมภาพนธ 2554) ไทยกด.(2549). “การใชชวตอยาพอเหมาะพอควร”.(Online).วนทสบคน 25 กมภาพนธ 2554. จาก http://www.googfoodgoodlife.in.th/healthy-family-detail.aspx? นงคราญ ดงเยนและคณะ. (2553). “การสอสารองคกร”. (Online).วนทสบคน 8 พฤษภาคม 2554. จาก http://www.comschool.site40net/s8html. ปยนารถ สงหช. (2554). การจดการนวตกรรมเพอการพฒนา. (Online) วนทสบคน 20 กมภาพนธ 2554. จาก http://www.itd.co.th./index.php/th. มหาวทยาลยสงขลานครนทร.(2549). “ความตองการความรก” .(Online).วนทสบคน 20 มกราคม 2554. จาก http://www.learners.in.th/blogs/posts/467657 มลนธโลกสเขยว.(2550). “โลกสเขยวแหงการแบงปน” : (วนทสบคน 25 กมภาพนธ 2554) จาก http://www.kasetpornpeang.com/porpeang_theory.htm. โรงเรยนเพอการเกษตรเพอการจดการศตรพช.(2550). “เกษตรบญชครวเรอน”.(Online). วนทสบคน 25 กมภาพนธ 2554. จาก http://www.ipmthailand.org/th/FarmerField Schools/05_ principles_of_IPM.ht วาไรต ศาลาธรรม.(2553) . “ล าดบความตองการของมาสโลว”.(Online).วนทสบคน 20 มกราคม 2554. จาก http://th.wikipedia.org/wiki/%Eo

บรรณานกรม (ตอ) ศนยการศกษานอกระบบตามอธยาศย.(2541). “พระเมรถวายเพลงพระศพสมเดจพระศรนครนทรา บรมราชชนน” .( Online). วนทสบคน 25 กมภาพนธ 2554. จาก http://www.rd1677. com/braneh.php?id=46293 ศนยศลปวฒนธรรมภาคใต.(2542). “ผลตภณฑพนบาน”.(Online). วนทสบคน 20 มกราคม 2554. จาก http://www.learners.in.th/blogs/posts/501087 เศรษฐกจพอเพยง.(2552). “เกษตรทฤษฎใหม”.(Online). วนทสบคน 25 กมภาพนธ 2554. จาก htt://wwwkasetporporpeang.com/porpeang_theong.htm สมาคมมสลมไทย.(2540). “รอมฎอน...เดอนแหงการส ารวมใจ”.(Online).วนทสบคน 20 มกราคม 2554 .จาก http://www.muslimtoday.in.th/ ?modules=article&id=1237

267

ส านกงานขาราชการพลเรอน. (2550). “การพฒนาคณภาพชวตขาราชการบคคลของขาราชการ พลเรอน” .(Online). วนทสบคน 20 มกราคม 2554 จาก http:www.brd.ocse.go.th/ publicqwl/?-=34 _____________. (2553). พระราชบญญตขาราชการพลเรอน. (Online). วนทสบคน 20 มกราคม 2554 จาก http://www.charuaypontornanin.com/index.pxp?lay=showt.ac ส านกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต. “การรบของจากพระสงฆ”. (Online). วนทสบคน 20 มกราคม 2554 จาก http://www.culture.go.th/knowledge/story/action/action.html. หนงสอพมพอารยะ.(2548). “หลกศาสนาครสต”. (Online). วนทสบคน 20 มกราคม 2554 อารยา สงหสวสด. (2552). “การด าเนนชวต”.(Online).วนทสบคน 12 มนาคม 2554 จาก http://www.thaihealth.or.th/healthcontent/special_report/12578 อทยานแหงชาตสตวและพนธพช. (2543). “ปาและน าทอดมสมบรณ” (Online). วนทสบคน 25 กมภาพนธ 2554. จาก http://www.dnp.go.th/development/conservation.htm. อษา เออจตราเจรญ และคณะ.(2540). “วฒนธรรมสภาค”.(Online). วนทสบคน 25 กมภาพนธ 2556 จาก http://www.angelfire.com/pro/thaiculture/north2.html โอเคเนชน . “การเรยนรและพฒนา”. (Online).วนทสบคน 20 มกราคม 2554 จาก http://oknation.net/blog/print.php?=550814 ไฮไลท ไทยแลนด . (2540). “พระราชพธแรกนาขวญ” . (online) วนทสบคน 25 กมภาพนธ 2554. จาก http://www.highlightthailand.com/th/main/detail_content/The-Royal-Ploughing- Ceremony/50.html