lisrel رازفامرن و سارپوک لدم زا هدافتسا اب یرهش...

16
نشریه پژوهش و برنامهزی ری شهری، سال9 ، شمارۀاپی پی33 ، ابستان ت1397 شاپا چاپی: 5229 - 2228 - ش اپاکی الکترونی: 3845 - 2476 http://jupm.miau.ac.ir رسی بر و سنجشداری پایجتماعی ا شهری باستفاده ا از مدل کوپراس و نرم افزارLisrel ، مطالعه ی موردی: شهر اردبیل1 حسین نظم فر: نشیار دا گروهفیا جغرا و برنامهزی ری شهری،نشگاه داق محقلی، اردبی اردبیل، ایرانحمد مسیان وی2 : کارشناسی ارشدفیا جغرا و برنامهزی ری شهری،نشگاه دا خوارزمی، تهران، ایران سمیهحمدی مدی حمی: دانشجوی دکتری جغراف یا و برنامهزی ری شهری،نشگاه داق محقلی، اردبی اردبیل، ایرا ن دریافت: 30 / 8 / 1396 ص ص48 - 33 پذیرش: 10 / 11 / 1396 چکیدهرها شهیستم اکوس های پیچیده ای هستند که برای رسیدن به توسعه ییدار پا شهریحت ت تأثیر عواملجتماعی، اقتصادی، ا زیستطی محی و فرهنگیار قرارند د. از طرفی عرف، سنت ها، هنجارها و ارزش ها در بستری از روابطجتماعی ا و به صورت خودجوش در طول نسل ها شکل گرفته که موجبعمال ا نوعی نظارت و کنترلجتماعی ا غیر اقتدارآمیز بر رفتار فرد جامعه پذیر سازی وی می شوند، که از یک منظر ویژه بهوان عن« داری پایجتماعی ا» در نظر گرفته می شود. در اینستا رایق تحق حاضر با هدف سنجشیدا پا ریجتماعی ا در شهر اردبیل پرداخته است. نوعیق تحقبردی کار و روش آنفی توصی وشیمای پی، ابزاردآوری گرعات اط نیز پرسش نامه می باشد. جامعه ی آماری، کلیه یان ساکن شهر اردبیل اس ت. حجم نمونه براس اس فرمول کوکران384 نفر هستند که با روش نمونهری گی خوشه ای و در نهایت باستفاده ا از روش تصادفی سادهنتخاب ا شده اند. جهت تجزیهیل وتحل داده ها وعات اط از نرم افزارLisrel ستفاده ا شده است. یافته هاییق تحقشان ن میهد د که بین شاخص های پاید اریجتماعی ا در مدل تی( T ) ، شاخص های مشارکت، تعلق مکانی و ع واملطی محیشترین بی سطح معنی داری و شاخص های عدالتی فضای و سرزندگی، کمترین معنی دار ی راشان ن میهند د. ین همچن نت ایج الگویت معاد ساختاریشان ن میهد د که با توجه به شاخص هایلگوسازی ا می توانل استد کر د که مدلشنهادی پی پژوهشگر ان، از برازشیکوی نی خوبیخوردار بر بوده، نطباق ا مطلوبی بین مدل به تصویر در آمده با مدل ساختاری شده با داده های تجربی فراهمیده گرد است. به عبارت بهتر، شاخص های پژوهش، حیت صزم جهتستفاده ا در قالب یک مدلی نهای پژوهش راارند د. واژ گ اندی کلی: توسعه ییدار، پاداری پایجتماعی، ات معاد ساختاری، شهر اردبیل. 1 وانز طرح پژوهشی با عنله مستخرج این مقا . ارسی رابطه بر یجتماعیداری ان پای بیی مطالعه موردی: شهریدارق توسعه پاای تحق در راست و امنیتل با حمایت اردبی مناطق شهریلیق اردبینشگاه محقونت پژوهشی دا مالی حوزه معا م ی باشد. 2 ویسنده مسئول . ن: [email protected] ، 09397099799

Upload: others

Post on 17-Sep-2020

11 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Lisrel رازفامرن و سارپوک لدم زا هدافتسا اب یرهش ...jupm.miau.ac.ir/article_2890_59c1410830ed97e4414d...و سارپوک لدم زا هدافتسا اب

1397 تابستان ،33 پیاپی شمارۀ ،9 سال شهری، ریزیبرنامه و پژوهش نشریه

2476-3845: الکترونیکی اپاش - 2228-5229: چاپی شاپاhttp://jupm.miau.ac.ir

،Lisrel افزارنرم و کوپراس مدل از استفاده با شهری اجتماعی پایداری سنجش و بررسی

1اردبیل شهر: موردی یمطالعه

ایران اردبیل، اردبیلی، محقق دانشگاه شهری، ریزیبرنامه و جغرافیا گروه دانشیار :فرنظم حسین

ایران تهران، خوارزمی، دانشگاه شهری، ریزیبرنامه و جغرافیا ارشد کارشناسی :2ویسیان محمد

نایرا اردبیل، اردبیلی، محقق دانشگاه شهری، ریزیبرنامه و یاجغراف دکتری دانشجوی :حمیدی محمدی سمیه

10/11/1396 :پذیرش 33 -48 صص 30/8/1396 :دریافت

چکیده

اقتصادی، اجتماعی، عوامل تأثیر تحت شهری پایدار یتوسعه به رسیدن برای که هستند ایپیچیده هایاکوسیستم شهرها

در خودجوش صورتبه و اجتماعی روابط از بستری در هاارزش و هنجارها ،هاسنت عرف، طرفی از. دارند قرار فرهنگی و محیطیزیست

از که ،شوندمی وی سازیپذیرجامعه فرد رفتار بر اقتدارآمیزغیر اجتماعی کنترل و نظارت نوعی اعمال موجب که گرفتهشکل هانسل طول

شهر در اجتماعی ریپایدا سنجش هدف با حاضر تحقیق راستا این در. شودمی گرفته نظر در «اجتماعی پایداری» عنوانبه ویژه منظر یک

یجامعه. باشدمی نامهپرسش نیز اطالعات گردآوری ابزار ،پیمایشی و توصیفی آن روش و کاربردی تحقیق نوع. است پرداخته اردبیل

در و ایخوشه گیرینمونه روش با که هستند نفر 384 کوکران فرمول اساس بر نمونه حجم .تاس اردبیل شهر ساکنان یکلیه ،آماری

.است شدهاستفاده Lisrel افزارنرم از اطالعات و هاداده وتحلیل تجزیه جهت .اندشده انتخاب ساده تصادفی روش از استفاده با نهایت

واملع و مکانی تعلق مشارکت، هایشاخص ،(T) تی مدل در اجتماعی اریپاید هایشاخص بین که دهدمی نشان تحقیق هاییافته

الگوی ایجنت همچنین .دهندمی نشان را یدارمعنی کمترینسرزندگی، و فضایی عدالت هایشاخص و داریمعنی سطح بیشترین محیطی

برازش از ان،پژوهشگر پیشنهادی مدل که دکر استدالل توانمی الگوسازی هایشاخص به توجه با که دهدمی نشان ساختاری معادالت

به. است گردیده فراهم تجربی هایداده با شده ساختاری مدل با آمدهدر تصویر به مدل بین مطلوبی انطباق ،بوده برخوردار خوبی نیکویی

.دارند را پژوهش نهایی مدل یک قالب در استفاده جهت الزم صالحیت ،پژوهش هایشاخص ،بهتر عبارت

.اردبیل شهر ،ساختاری معادالت اجتماعی، پایداری پایدار، یتوسعه :کلیدی انگواژ

و امنیت در راستای تحقق توسعه پایدار شهری مطالعه موردی: بین پایداری اجتماعی یبررسی رابطه. این مقاله مستخرج از طرح پژوهشی با عنوان 1

.باشدیممالی حوزه معاونت پژوهشی دانشگاه محقق اردبیلی مناطق شهری اردبیل با حمایت

[email protected]،09397099799: . نویسنده مسئول2

Page 2: Lisrel رازفامرن و سارپوک لدم زا هدافتسا اب یرهش ...jupm.miau.ac.ir/article_2890_59c1410830ed97e4414d...و سارپوک لدم زا هدافتسا اب

....مدل کوپراس و بررسی و سنجش پایداری اجتماعی شهری با استفاده از 34

:مسأله بیان

گسترش به و کرده تشدید را اقتصادی و اجتماعی هایفعالیت جمعیت، افزایش که است ایپیچیده پدیده شهرنشینی

و سویمو) دارد شتابانی رشد توسعه درحال جوامع در شهرنشینی این. است انجامیده مناطق هایزیرساخت و فضایی

بر. است هانیج حاضر حال در آن پیامدهای هک است نیا بیانگر آن مشکالت و شهرنشینی یمقایسه (.186: 1394 همکاران،

یوسعهت برای ضروری شرط و نیازپیش عنوانبه معاصر جهان در شهرها یتوسعه دارییپا به ابییدست نیز اساس همین

بیستم قرن شهرهای: نویسدمی گرادیت هربرت(. 58: 1393حسینی،) شودمی یدکتأ آن بر و قلمداد جهانی سطح در پایدار

پایدار جهان. دش خواهد تعیین هاآن در کرهزیست یآینده که مکانی ؛خوردمی رقم هاآن در هاانسان سرنوشت که است مکانی

در پایداری دایجا عامل ترینمهم عنوانبه شهرها هیبیان این در .giradet.H:1999,9)) داشت نخواهد وجود پایدار شهر بدون

رشد در همم نقش که شهرهایی و شهرنشینی بر بیشتر جهانی، اقتصاد رشد است معتقد وی همچنین. است شدهشناخته رشد

توسعه ،گشته محسوب یردایپا ییفضا اندازچشم از یمهم بخش شهرها (.Erik Moen,2001:12) است وابسته دارند اقتصادی

یتوسعه ندیفرا رد. تدانس پایدار یتوسعه یبرا بستر تریناصلی را هاآن توانمی ن،یبنابرا ؛گیردمی صورت شهرها بستر در

پایدار یعهتوس یراهبرد اهداف در رواین از .است تیاهم حائز اریبس اهداف تحقق در یاجتماع یداریپا نقش ،پایدار

سازیظرفیت ،یزندگ تیفکی ارتقاء ت،کمشار گسترش و توسعه انتخاب، یآزاد و قدرت شیافزا ،یانمندسازتو چون ینیمضام

ریزیبرنامه ورتضر دیگر، سویی از .است قرارگرفته تأکید مورد گسترده یلکش به پذیریلیتؤومس و یاجتماع تیامن ،ینهاد

رشد بر صرفاً بتداا در ،شد مطرح نیافتهتوسعه کشورهای میان در بیستم قرن اواسط از که هادولت سوی از توسعه و رشد برای

افتی اهمیت یزن توسعه سیاسی و فرهنگی اجتماعی، هایجنبه به توجه لزوم 1300 سال حدود از اما ؛داشت تمرکز اقتصادی

بیتخر ضوعمو اما داد؛ قرار خود تأثیر تحت را کشورها از بسیاری یتوسعه هایبرنامه نوسازی، جذاب عنوان تحت که

یوسعهت مفهوم گسترش به منجر که نمود ایتوسعه محافل باب را گریید مفهوم صنعتی یتوسعه انیجر در زیستمحیط

نیا در هاپیشرفت گرید از زندگی کیفیت و آزادی عدالت، بر تأکید با پایدار یتوسعه کیفی ابعاد شدن پررنگ. دیگرد پایدار

(.46:1394همکاران، و دهزا واعظ) است بوده حوزه

و توسعه هانیج کمسیون توسط که ما مشترک آینده گزارش در 1987 سال در بار اولین برای پایدار یتوسعه یواژه

این در. است شده شناخته نیز لند برانت گزارش عنوانبه همچنین گزارش این. گردید مطرح بود منتشرشده زیستمحیط

هاینسل یازهاین انداختن مخاطره به بدون را انسان نیازهای که ایتوسعه: از است عبارت پایدار یتوسعه مفهوم ،گزارش

مفاهیمی ؛است شدهارائه پایدار یتوسعه از مختلفی مفاهیم نیز، اخیر سال ده در (.WECD,1987: 43) کند برطرف را آینده

واقع در .گرددمی شامل را هاگیریتصمیم در مردم مشارکت و وتثر عادالنه توزیع اجتماعی، عدالت انرژی، روستا، شهر، نظیر

ساختار اعتبار نبدی(. 119:1392 همکاران، و اذانی) گیردبرمی در را آینده هاینسل و امروزی انسان زندگی زوایای یهمه

اجتماعی ،زیستمحیط اصلی یحوزه سه در زناتو و امنیت برقراری که است شده بنا ترتیبی به پایدار یتوسعه یریهظن اصلی

در را زیر بردیراه اهداف گیریجهت با و نسلی بین و نسلی درون ی،یجغرافیا ابعاد در برابر هایفرصت حفظ با اقتصاد و

:دهدمی قرار کار دستور

در) رابریب -3، اقتصادی( اثربخشی البته و) کارایی و رشد ثبات، -2، زیستمحیط از محافظت و یکپارچگی ،خوداتکایی .1

(.pichs and ramon,2000:31) اجتماعی مشارکت و همبستگی ،(زندگی بهتر شرایط و هافرصت کسب

محیطی، کنشبرهم یحوزه سه دارای پایدار یتوسعه که دهدمی نشان پایدار یتوسعه حاضر حال در و اولیه متون به مراجعه

اجتماعی دارییپا .است شدهواقع توجه کانون در مقاله این چارچوب در آن اجتماعی بعد که است اقتصادی و اجتماعی

Page 3: Lisrel رازفامرن و سارپوک لدم زا هدافتسا اب یرهش ...jupm.miau.ac.ir/article_2890_59c1410830ed97e4414d...و سارپوک لدم زا هدافتسا اب

1397تابستان /33شماره /9 سال /پژوهش و برنامه ریزی شهری فصلنامه

35

دهیشکل عنیی اجتماعی یسرمایه به بخشی بهبود و حفظ معنای به و است گامهم یفیک ابعاد با عمدتاً هک است مفهومی

ترحّم، احساس یدارا ایجامعه مردمی، هایگروه میان تعامل و ارتباط دارای متقابل، منافع با کپارچهی و همگن جوامعی

بنابراین(. 59: 1393حسینی،) شودمی همراه نیز اخالقی یهسرمای با گاه هک وفاداری و عشق تابع و انعطاف قابلیت صبوری،

اجتماعی پایداری. است جسمانی و روانی لحاظ به سالم محیطی نیازمند خود اجتماعی پایداری به رسیدن برای ایجامعه هر

را یاجتماع یداریپا توانمی فیتعر مقام در. است شدهتعریف مختلفی زوایای از پایدار یتوسعه اصلی دابعا از یکی عنوانبه

:نمود فیتعر ریز بیترت به

یبرا یجتماعا تکمشار و ثروت جادیا یضرور یابزارها ینگهدار و حفظ یبرا جامعه ییتوانا به یاجتماع یداریپا

و یاجتماع هایمؤلفه ثبات و حفظ دنبال به مفهوم، یک عنوانبه و کندمی اشاره گرید یسو از انسجام و یپارچگیک گسترش

انسان یاصل یازهاین یارضا ،ینسل نیب و درون یبرابر رینظ ؛است یاقتصاد و محیطیزیست ابعاد با وندیپ هم جامعه یفرهنگ

مورد در یاجتماع هایگروه قیعال و تکمشار و یفرهنگ هایارزش تیاهم ت،یامن و صلح یبرا ینگران فقر، اهشک و

از یکی و اردبیل استان مرکز شهر این. است قرارگرفته مطالعه مورد اردبیل شهر تحقیق این در(. 1389:جاودان) زیستمحیط

دچار شهری ریزیبرنامه نظام در اخیر تحوالت از بعد کشور شهرهای دیگر با همگام که باشدمی استانی مرکز بزرگ شهرهای

مرکز یک عنوانبه طرفازیک که بوده دوگانه نقشی آن از قبل و 1365 هایسال حدود در اردبیل شهر نقش. شد جدی تحولی

آوریجمع مرکز و کشاورزی محصوالت بزرگ مصرف بازار همچنین و شخصی و اجتماعی گوناگون خدمات یکنندهعرضه

استان مرکز به دیلتب 1370 سال در اردبیل استان سیاسی مرکز عنوانبه شهر این. است بوده شهرستان از خارج به آن صدور و

تعداد هب 1345 سال در شهر جمعیت کهطوریبه ؛نمود تشدید را شهر جمعیتی و فیزیکی رشد روند تحول این که گردید

تعداد این 1395 الس در سرشماری آخرین نتایج طبق همچنین. رسید نفر 340386 به 1375 سال در که است بوده نفر 83596

برآورده و هرش در مهاجرین عظیم سیل .است شده برابر هفت از بیش 1345 سال به نسبت که است رسیده نفر 605،992 به

لزوم بنابراین. باشدمی کشور شهرهای دیگر همانند شهری تیمدیر ضروریات از یکی ،شهروندان اساسی نیازهای نمودن

. باشدمی وریضر و الزم شهر این در ،باشدمی پایدار یتوسعه اساسی ابعاد از یکی که اجتماعی پایداری سنجش و بررسی

هب توسعهدرحال یشورهاک ویژهبه شورهاک یعمده مباحث از یکی پایدار یتوسعه و رشد به یابیدست حاضر حال در

دنیرس یبرا و یفرهنگ ،یاقتصاد ،یاسیس فقر از فرار ،هاماندگیعقب جبران جهت توسعه درحال یشورهاک و رودمی شمار

و حیصح شناخت ازمندین گردد، منجر مردم همه یزندگ وضع بهبود به بتواند هک جانبههمه و متعادل ایتوسعه به

نقش نیز، ندیفرا این در(. 104: 1392پادروندی، و فرنظم) است ایمنطقه و یمل سطح در نهیبه و مناسب هایریزیبرنامه

چون ینیمضام پایدار یتوسعه یراهبرد اهداف در روازاین. است تیاهم حائز اریبس اهداف تحقق در یاجتماع یداریپا

تیامن ،ینهاد سازیظرفیت ،یزندگ تیفکی ارتقاء ت،کمشار گسترش و توسعه انتخاب، یآزاد و قدرت شیافزا ،یتوانمندساز

تعامل در یاجتماع بعد بیترت نیبد است؛ قرارگرفته تأکید مورد گسترده یلکش به یاجتماع رفاه و پذیریولیتؤمس ،یاجتماع

عنوان به اردبیل شهر. دهدمی لکش را آن موزون تیلک و دهیبخش قوام را پایدار یتوسعه ،یکیولوژکا و یاقتصاد ابعاد ریسا با

شدهتعریف ایمنطقه یک سطح و یمل 2 سطح خدماتی مرکز عنوانبه فرادست هایداده در شهری کهن هایکانون از یکی

موردتوجه فراملی سطح در بازرگانی مبادالت و توسعه هایکانون از یکی عنوان به استان مرزی موقعیت هب نسبت و است

ابعاد به توجه پایدار یتوسعه به نیل و توسعه تداوم ضروریات از یکی شد اشاره نیز باال در که طورهمان. است قرارگرفته

در .پردازدمی اردبیل شهر در اجتماعی پایداری بررسی به تحقیق این و باشدمی توسعه محیطیزیست و اقتصادی ی،اجتماع

پایداری سطوح ارزیابی به شهری، اجتماعی پایداری سنجش معیارهای بر تأکید با تا است آن بر تالش حاضر پژوهش

Page 4: Lisrel رازفامرن و سارپوک لدم زا هدافتسا اب یرهش ...jupm.miau.ac.ir/article_2890_59c1410830ed97e4414d...و سارپوک لدم زا هدافتسا اب

....مدل کوپراس و بررسی و سنجش پایداری اجتماعی شهری با استفاده از 36

بررسی و اجتماعی پایدار یتوسعه و یپایدار یتوسعه مفهوم از اریفیتع و مفاهیم ابتدا .شود پرداخته اردبیل شهر در اجتماعی

.شد خواهد پرداخته اردبیل شهر در پایدار یتوسعه از بعد این سنجش به آن پیشینه

:پژوهش نظری یپیشینه

کندمی داللت ندمدتبل دوام ای تیحما بر و است آمده داشتننگه زنده معنی به Sustenere از یداریپا کلمه: پایدار یتوسعه

به ،یداریپا سنجش .کندنمی دایپ کاهش زمان طول در رفاه از قبولی قابل سطح و بودن مطلوب آن در که است وضعیتی و

یداریپا سمت به شرفتیپ زانیم نییتع و طییمح و انسانی طیشرا گیریاندازه عبارتی، به و یداریپا زانیم گیریاندازه یمعنا

و هاسیاست شهری، ریزیبرنامه در ظهور حال در رویکرد یک اجتماعی پایداری(. 98: 1394 همکاران، و مقدم هدایتی) است

;Dempsey et al, 2011; Colantonio and Dixon, 2010) باشدمی توسعهدرحال و یافتهتوسعه کشورهای در عمل

Karuppannan and Sivam 2011: Woodcraft,2012:29 .)زیستمحیط و توسعه میان تعادل ایجاد حقیقت در پایدار یتوسعه

پایداری و اجتماعی پایداری سیاسی، پایداری طبیعی، منابع در پایداری: باشد داشته جنبه چهار تواندمی پایداری. است

اقتصادی و اجتماعی هایجنبه به بلکه ؛ندارد تمرکز اتفاقی محیطیزیست یجنبه بر تنها پایدار یتوسعه حقیقت در. اقتصادی

بنابراین(. 1390 همکاران، و الهی نصر) است زیستمحیط و اقتصاد جامعه، تالقی محل پایدار یتوسعه. کندمی توجه همآن

و( 45: 1388اشرفی، و نژادحاتمی) پذیرد صورت پایدار یتوسعه چارچوب در بایستمی شهرها برای ریزیبرنامه هرگونه

: 1380 ،زادهنقی) طلبدمی را محیطیزیست و اجتماعی اقتصادی، هایزمینه در یکپارچه و سجممن ایتوسعه ،آن به رسیدن برای

که باشدمی اجتماعی و محیطیزیست اقتصادی، پایداری، اصلی ابعاد عمومی ادبیات در طورکلیبه(. 3 شماره شکل) (16-8

;Macintosh & Wilkinson 2006, 3; Gibson 2005, 94; Luckman 2006, 261) هستند مرتبط یکدیگر با نوعیبه

Spangenberg, Pfahl, & Dellar 2002, 66; Bossel 1999, p.87; Farrell & Hart 1998, 2; Maclaren cited in Hoernig &

Seasons 2004,13.)

محله، یک اننساک میان تعامل وجود اجتماعی، رفتارهای از ایگسترده طیف شامل اجتماعی، پایداری: اجتماعی پایداری

در را اکنس غیر و ساکنان گروه دو هر که جامعه در نسبی ثبات محلی، غیررسمی و رسمی نهادهای میان مشارکت وجود

همکاران، و زیاری) کندمی ایجاد جامعه در را غرور و هویت از مثبتی حس که جامعه در اعتماد از سطحی وجود و گیردبرمی

1395 :4.)

زندگی رفاه بهبود را اجتماعی پایداری وی .است شدهارائه( 2003) 1چیو توسط اجتماعی پایداری از یکل تعریف یک

( 2005)3کریسلر و لتینگ و( 2008)2کینگ چون دیگری افراد (.,245:2003Chiu) کندمی تعریف آینده و کنونی هاینسل

تعریف بعدی هایفرهنگ در آن ادامه و انسان مستمر تولیدمثل و انسان اساسی نیازهای از رضایت را، اجتماعی پایداری

لهأمس این حل برای (.Yu,2017:27) است شده انگاشته نادیده توسعه سناریوهای در اغلب که (Davidson,2009:5) کنندمی

اجتماعی یرتأث ارزیابی ،جمله از ابزارهایی از کردند تالش (Becker, 2001; Dong and Ng, 2015) مانند محققان از بسیاری

(SIA)4 اجتماعی زندگی چرخه ارزیابی و (SLCA)5 همان) گیرند بهره اقتصادی مختلف هایفعالیت پایداری گیریاندازه برای:

.1 Chiu

.2 King

.3 Littig and Griessler 4. social impact assessment 5. social life cycle assessment

Page 5: Lisrel رازفامرن و سارپوک لدم زا هدافتسا اب یرهش ...jupm.miau.ac.ir/article_2890_59c1410830ed97e4414d...و سارپوک لدم زا هدافتسا اب

1397تابستان /33شماره /9 سال /پژوهش و برنامه ریزی شهری فصلنامه

37

.اندگرفته بهره اجتماعی پایداری گیریاندازه برای اجتماعی یسرمایه از( 2005) 1سمپسون همچون دیگری محققان (.27ص

جامعه قوی و مشترک حس متقابل، احترام و اعتماد به محدود ولی شودمی اجتماعی پایداری شامل عموماً اجتماعی یسرمایه

و معنی در تفاهم عدم ،شدهمطرح هایدیدگاه به توجه با .(Simpson, 2005) است خارجی و محلی هایشبکه در مشارکت و

تا است شده تالش ،دنشومی متأثر مفاهیم و یاتازنظر هاشاخص کهاین به عنایت با .شودمی مشاهده اجتماعی پایداری مفاهیم

اخیر هایدهه طی اجتماعی پایداری به مربوط مباحث .گیرد قرار مدنظر پژوهش این در بیش از بیش هاشاخص تمامی تأثیر

. دارد کشور علمی متون در فوق موضوع به توجه افزایش از نشان هابررسی و است قرارگرفته کشور پژوهشگران توجه دمور

شکل. است داشته تأکید اقتصادی و محیطیزیست هایجنبه بر بیشتر ،پایدار یتوسعه مورد در گذشته هایپژوهش بین این در

.دهدمی نمایش را پایدار یتوسعه ابعاد یزمینه در شدهانجام تحقیقات روند 1

.(160: 1392نسترن،) :منبع -اخیر هایسال طی آن اهمیت و پایدار یتوسعه ابعاد -1 شکل

پایدار یتوسعه محیطیزیست ابعاد بر تحقیقات بیشتر 1990 یدهه یمیانه تا ،گرددمی مشاهده شکل در که طورهمان

درنهایت .یافت ظهور رپایدا یتوسعه اصلی اصول از یکی عنوانبه نیز اقتصادی بعد ،1990 یدهه اواخر در ولی داشته تأکید

توانمی گرفتهانجام یاجتماع پایداری زمینه در که تحقیقاتی از. باشدمی پایدار یتوسعه بعد سه بر اصلی تأکید حاضر حال در

:نمود اشاره زیر نمونه چند به

قیتحق هاییافته. است هپرداخت نوشهر شهر در اجتماعی پایداری سطح ارزیابی و تحلیل به تحقیقی در( 1393) حسینی

یهمبستگ ،یانکم تعلق احساس از اندعبارت نوشهر شهر در یاجتماع یداریپا یسازنده هایمؤلفه ترینمهم که دهندمی نشان

55 حدود هاعامل نیا درمجموع که یاجتماع امنیت احساس و( یاجتماع عدالت) امکانات به یدسترس ،یاجتماع انسجام و

99/15 نخست عامل انیم نیا از. کنندمی نییتب را یاجتماع یداریپا یعنی ق،یتحق پنهان ریمتغ به مربوط انسیوار کل درصد

یابیارز. کنندمی نییتب را هاداده انسیوار درصد 65/9 چهارم عامل درصد، 9/12 سوم عامل درصد، 6/15 دوم عامل ،درصد

آمدهدستبه یاجتماع یداریپا ازیامت نیانگیم که است آن یایگو زین یتجمّع شاخص ساخت قیطر از یاجتماع یداریپا سطح

چندان نه تیوضع یایگو بوده، ترپایین( 3 عدد) تحقیق ینظر یمیانه به نسبت که است 692/2 با برابر نوشهر شهر یبرا

بررسی به پژوهشی در( 1393) همکاران و فر خوش .است یاجتماع یداریپا هایشاخص لحاظ به نوشهر شهر مناسب

و اجتماعی یسرمایه میزان که دهدمی نشان تحقیق این نتایج. اندپرداخته گرگان شهر در شهری پایداری و اجتماعی یسرمایه

آماری، هایآزمون و هاداده تحلیل طریق از نهایت در. است بوده متفاوت مطالعه مورد محالت بین در شهری پایداری وضعیت

.6 .Simpson

ستیزطیمح

اقتصادی اجتماعی

ستیزطیمح ستیزطیمح

اقتصادی

اقتصادی

اجتماعی اجتماعی

تا عصر حاضر 2000 1990 یههداواخر 1990 یدهه تا میانه 1980 یدهه

Page 6: Lisrel رازفامرن و سارپوک لدم زا هدافتسا اب یرهش ...jupm.miau.ac.ir/article_2890_59c1410830ed97e4414d...و سارپوک لدم زا هدافتسا اب

....مدل کوپراس و بررسی و سنجش پایداری اجتماعی شهری با استفاده از 38

بنابراین. است برقرار معناداری و مثبت یرابطه گرگان شهر در پایداری و اجتماعی یسرمایه نبی که شد استنباط گونهاین

موجبات تواندمی پایین اجتماعی یسرمایه ،برعکس و است شهری پایداری افزایش برای ایوسیله باال اجتماعی یسرمایه

تحقیق این هایداللت. آورد فراهم زیستمحیط و فضا ادها،نه اجتماع، اقتصاد، از اعم شهر ساختاری ابعاد برای را ناپایداری

اتخاذ و اجتماعی یسرمایه هایمؤلفه به توجه لزوم شهری، پایداری با اجتماعی یسرمایه بین وثیق ارتباط بر مبنی

را هرش جغرافیایی فضای در پایداری تضمین راستای در اجتماعی یسرمایه ارتقای و تقویت حفظ، برای هاییسیاست

.نمایدمی دوچندان

شاهد و شاد،گوهر ،دریادل محالت سطح در اجتماعی پایداری سنجش به پژوهشی در( 1392) نسترن و زرگر هادیزاده

تعامل و( OS=129/0) امنیت عینی بعد ،(EO=136/0) اجتماعی عدالت که دهدمی نشان پژوهش این نتایج. اندپرداخته مشهد

گوهرشاد محله و اندداشته اجتماعی پایداری تحقق در را تأثیر بیشترین درنتیجه و وزن باالترین ترتیب به (SI=170/0) اجتماعی

مواردی به توانمی نیز خارجی تحقیقات میان در .است بوده اجتماعی پایداری بیشترین دارای ،مطالعه مورد یمحله سه بین در

بازسازی برای تمرین بهترین: اجتماعی پایداری گیریاندازه» عنوان با کتابی در (2007)1کالنیتونیو :ازجمله نمود اشاره چند

به پایدار یتوسعه اساسی ءجز عنوان به اجتماعی پایداری اخیر هایسال در که کندمی اشاره «اروپا شهرهای در شهری

پایداری بر تأکید ینبیشتر و هشد آن به نسبت کمتری توجه اخیر هایسال در حالبااین. است شده شناخته رسمیت

تخریب اجتماعی پایداری ارزیابی» عنوان با دیگر تحقیق در( 2017) همکارانش و یو .است بوده اقتصادی و محیطیزیست

چین شانگهای شهر در اجتماعی پایداری بررسی به میدانی و آماری هایروش از استفاده با ،«چین شانگهای در شهری مسکن

ناتوانی سبب که هستند ابعادی ترینمهم قانون به پایبندی و اجتماعی برابری امنیت، که دهدمی نشان هایشانیافته. اندپرداخته

مسکن تخریب هایشیوه ،بیشتر اجتماعی پایداری به دستیابی برای که داد نشان هایافته همچنین. است شده ساکنین اجتماعی

کنندمی زندگی تخریب محل نزدیکی در که ساکنان یروزمره زندگی روی بر منفی اثرات تا شود داده تغییر باید موجود

.یابد کاهش

یتوسعه سنجش ایبر ارزیابی رویکرد و گیریاندازهقابل هایشاخص» عنوان با خود یمقاله در( 2009) همکارانش و لی

رادار تحلیل از استفاده با و شهری یپایدار یعهتوس شاخص 52 میان از ،«چین در جینگ شهر موردی یمطالعه شهری، پایدار

سمت به حرکت ،جینگ شهر یتوسعه و رشد که دنرسمی نتیجه این به و پردازندمی شهر این پایداری وضعیت بررسی به

ارچوبچ میان در اجتماعی پایداری» عنوان با خود ارشد کارشناسی ینامهپایان در( 2015) میسمر .دهدمی نشان را پایداری

از استفاده با جربیت و نظری دیدگاه از ،پایدار یتوسعه اجتماعی بعد توسعه عدم علل بررسی به ،«پایدار یتوسعه استراتژیک

سالمت، جمله زا ساختاری موانع با افراد ،پایدار یجامعه یک در که دهدمی نشان هایافته. است پرداخته آماری هایروش

طرحی و موانع این از خروج جهت پیشنهادهایی معیارها توجه با نهایت در. نیستند مواجه رفیطبی و صالحیت نفوذ، قدرت

.است کرده ارائه اجتماعی پایداری برای مجدد

در عمل تا مفهوم از حرکتی: جدید جوامع در اجتماعی پایداری» عنوان با دیگر تحقیقی در( 2012) 2وودکرافت

از استفاده با ،است ریزیبرنامه و سیاست در ظهور حال در و جدید حوزه یک اجتماعی پایداری کهاین به اشاره با ،«انگلستان

درک ویژه به. است پرداخته آن عمل و مفهوم اجتماعی پایداری بررسی به مختلف منابع تفسیر و بررسی و تئوریکی هایروش

1. Andrea Colantonio 2.Saffron Woodcraft

Page 7: Lisrel رازفامرن و سارپوک لدم زا هدافتسا اب یرهش ...jupm.miau.ac.ir/article_2890_59c1410830ed97e4414d...و سارپوک لدم زا هدافتسا اب

1397تابستان /33شماره /9 سال /پژوهش و برنامه ریزی شهری فصلنامه

39

ساختار در هاگذاریسرمایه زمینه در خود هایگیریتصمیم یهتوج عنوانبه مختلف بازیگران توسط مفهوم این چگونه اینکه

با شهری مناطق امور اداره مدیریت که است مشخص همگان بر امروزه .گیردمی قرار مورداستفاده شهرها اجتماعی و مادی

دادن دخالت نینهمچ کاربردی و علمی و کمی هایمدل و هاروش از استفاده و نیست میسر دیگر سنتی ابزارهای و هاروش

. است گسترش حال در روزروزبه ،ریزیبرنامه در هاگیریتصمیم در مردم

:تحقیق روش

نیکتک از اطالعات آوریجمع برای .است پیمایشی -توصیفی ،آن روش و کاربردی هدف، نظر از پژوهش روش

.باشندمی ساکن اردبیل شهر در نفر 529374 ،1395 سال سرشماری اساس بر. است شدهاستفاده نامهپرسش و ایکتابخانه

روش(. 1395 یران،ا آمار مرکز) شودمی شامل را نفر 380025 که هستند اردبیل شهر یساله 65 تا 15 ساکنان ،آماری یجامعه

بر ونهنم جمح(. 388: 1386پور،رفیع) دارد کاربرد وسیع مناطق برای که است ایچندمرحله ایخوشه نوع از گیرینمونه

برای پژوهش این در .آمد دست به نفر 384 ،درصد 95 اطمینان سطح و درصد 5 خطای سطح با «رانکوک»فرمول اساس

میزان برآورد منظوربه. شد استفاده لیکرت طیف قالب در گویه 26 با اینامهپرسش از اجتماعی پایداری میزان گیریاندازه

نامهپرسش و تحقیق موضوع به مسلط استادان و کارشناسان خبرگان، ازنظر ،آن در شده مطرح سؤاالت و نامهپرسش روایی

مدل طریق از ارسنجیاعتب برای. شد استفاده کرونباخ آلفای ضریب از نیز نامهپرسش پایایی تعیین منظور به. گردید استفاده

دگذاریک عملیات و گردید SPSS آماری افزارنرم وارد هانامهپرسش از حاصل یهاداده ازاینکهپس ساختاری، معادالت

هاداده وتحلیلتجزیه به ،شده فراخوانده (LISREL) لیزرل برنامه محیط در شده کدگذاری هایداده گرفت، صورت هادادهروی

.(1 شماره جدول) .شد پرداخته کرونباخ آلفای ضریب و پایداری هایشاخص -1 جدول

کرونباخ آلفای متغیرها شاخص

مشارکت با آشنایی ،هاسازمان به مشکالت گزارش یارائه شورایاری، انتخابات در شدن کاندیدا

پذیریمسئولیت شورایاری، عمومی جلسات در حضور ولین،ؤمس79/0

عدالت

فضایی

جتماعی،ا فرهنگی کزمرا مالی، مراکز درمانی، خدمات آموزشی، مراکز به دسترسی از رضایت

ورزشی - یتفریح مراکز ،تجاری مراکز76/0

مکانی تعلق به تسکون ترجیح شهری، منطقه در سکونت به افتخار شهری، یمنطقه در زندگی از رضایت

مهاجرت عدم به تعهد ماندگاری، به تمایل تعهد، و ولیتؤمس احساس دیگر، مناطق73/0

عوامل

محیطی

ودوج شهری، فضای مناسب منظر طراحی معابر، مناسب روشنایی ،رویپیاده مناسب فضای

مسکن خدمات مناسب کیفیت مناسب، سبز فضای77/0

سرزندگی وجود مناسب، گیاهی پوشش وجود فرهنگی،-مذهبی مراسم برگزاری برای مناسب فضای

گردشگری و فراغت اوقات برای مناسب فضای شهری، هایالمان83/0

.1396 تحقیق، هاییافته: منبع

38˚33΄ تا 37˚56΄ و شرقی طول 48˚39΄ تا 47˚48΄ییجغرافیا مختصات با ایمنطقه در ،ردبیلا شهر :مطالعه مورد یمنطقه

یتموقع (2) شکل .است گرفته قرار ایدر سطح از یمتر 1340 ارتفاع در و لیاردب دشت در شهر نیا. دارد قرار شمالی، عرض

.دهدمی نمایش را کشوری تقسیمات در اردبیل شهر

Page 8: Lisrel رازفامرن و سارپوک لدم زا هدافتسا اب یرهش ...jupm.miau.ac.ir/article_2890_59c1410830ed97e4414d...و سارپوک لدم زا هدافتسا اب

....مدل کوپراس و بررسی و سنجش پایداری اجتماعی شهری با استفاده از 40

.(104:1395 عرصه، مشاور مهندسین) :منبع - مطالعه مورد یمنطقه رافیاییجغ موقعیت -2 شکل

یک سطح و ملی 2 سطح خدماتی مرکز عنوانبه فرادست هایداده در شهری کهن هایکانون از یکی عنوانبه اردبیل شهر

در بازرگانی مبادالت و عهتوس هایکانون از یکی عنوان به استان مرزی موقعیت با نسبت در و است شده تعریف ایمنطقه

تحوالت و رضیا اصالحات از بعد کشور استانی مراکز دیگر همانند نیز شهر این. است قرارگرفته توجه مورد املیفر سطح

بر بالغ1335 الس در اردبیل شهر جمعیت میزان .گردید مواجه شهر به مهاجرین از عظیمی سیل با انقالب از بعد شهرنشینی

.(106:1395 عرصه، مشاور مهندسین) است رسیده نفر 529374 به میزان این 1395 سال در که است بوده فرن 65000

:تحقیق هاییافته

آماری افزارنرم وارد هانامهپرسش از حاصل هایداده کهازاینپس ساختاری، معادالت مدل طریق از اعتبارسنجی برای

SPSS لیزرل برنامه محیط در شده کدگذاری هایداده گرفت، صورت هادادهروی کدگذاری عملیات و گردید (LISREL )

( 4) شکل نشده، داستاندار مدل صورت به افزارنرم خروجی( 3) شکل. شد پرداخته هاداده تحلیل وتجزیه به ،شده فراخوانده

.دهندمی نشان را T مقادیر( 5) شکل و استانداردشده صورتبه

Page 9: Lisrel رازفامرن و سارپوک لدم زا هدافتسا اب یرهش ...jupm.miau.ac.ir/article_2890_59c1410830ed97e4414d...و سارپوک لدم زا هدافتسا اب

1397تابستان /33شماره /9 سال /پژوهش و برنامه ریزی شهری فصلنامه

41

.1396 پژوهش، هاییافته: منبع -اجتماعی پایداری شاخص در نشده استاندارد صورت به بررسی مورد هایشاخص بین ارتباط -3 شکل

.1396 پژوهش، ایهیافته: منبع -اجتماعی پایداری شاخص در استانداردشده صورتبه بررسی مورد هایشاخص بین ارتباط -4 شکل

Page 10: Lisrel رازفامرن و سارپوک لدم زا هدافتسا اب یرهش ...jupm.miau.ac.ir/article_2890_59c1410830ed97e4414d...و سارپوک لدم زا هدافتسا اب

....مدل کوپراس و بررسی و سنجش پایداری اجتماعی شهری با استفاده از 42

.1396 پژوهش، هاییافته: منبع -اجتماعی پایداری شاخص برای( T) تی مدل در بررسی مورد هایشاخص بین ارتباط - 5 شکل

قدارم با مکانی تعلق شاخص ،05/4 تی یآماره مقدار با مشارکت هایشاخص ،دهدمی نشان( T) مدل که طوریهمان

عدالت هایشاخص برعکس ولی ؛دهندمی نشان را یدارمعنی سطح 65/3 تی مقدار با یمحیط عوامل ،46/2 تی یآماره

دارمعنی که رددا قرار 1.96 اعتماد عدد از کمتر سطح در 45/1 تی مقدار با گیدسرزن شاخص و 86/0 تی مقدار با فضایی

«مشارکت» سیرم به مربوط هایتخمین. ستا آمده 1 جدول نیز متغیرها درونی هایتحلیل بررسی و نتایج همچنین .باشندنمی

با برابر آن تی یآماره کهطوری به بوده دارمعنی متوسط حد در 18/0 استاندارد خطای با 74/0 برابر آن مقدار که دهدمی نشان

در 76/0 ندارداستا خطای با 65/0 برابر آن مقدار که دهدمی نشان «فضایی عدالت» مسیر به مربوط هایتخمین .است 05/4

.است 86/0 با برابر آن تی یآماره همچنین و نیست دارمعنی ،نداشته قرار دارمعنی درجه

باالیی حد در 11/0 استاندارد خطای با 28/0 برابر آن مقدار که دهدمی نشان نیز «مکانی تعلق» مسیر به مربوط نتایج

برابر آن مقدار که دهدیم نشان نیز «محیطی» مسیر به مربوط نتایج .است 46/2 با برابر آن تی آماره کهطوری به ،بوده دارمعنی

به مربوط نتایج .ستا 65/3 با برابر آن تی یآماره کهطوری به ،بوده دارمعنی باالیی حد در 20/0 استاندارد خطای با 75/0

کهطوری به ،بوده دارمعنی باالیی حد در 74/0 استاندارد خطای با 07/1 برابر آن مقدار که دهدمی نشان نیز «سرزندگی» مسیر

.است 45/1 با برابر آن تی یآماره

Page 11: Lisrel رازفامرن و سارپوک لدم زا هدافتسا اب یرهش ...jupm.miau.ac.ir/article_2890_59c1410830ed97e4414d...و سارپوک لدم زا هدافتسا اب

1397تابستان /33شماره /9 سال /پژوهش و برنامه ریزی شهری فصلنامه

43

اجتماعی پایداری شاخص برای مستقل متغیرهای کوواریانس ماتریس -2 جدول

سرزندگی محیطی مکانی تعلق فضایی عدالت مشارکت آماره متغیرها

مشارکت

0.74 استاندارد انحراف

(0.18) داریمعنی

T 4.05 آماره

فضایی عدالت

0.65 0.29 استاندارد انحراف

(0.76) (0.19) داریمعنی

T 1.50 0.86 آماره

مکانی تعلق

0.28 0.19 0.14 استاندارد انحراف

(0.11) (0.13) (0.06) داریمعنی

T 2.28 1.47 2.46 آماره

محیطی

0.75 0.23 0.55 0.26 استاندارد انحراف

(0.20) (0.08) (0.34) (0.09) داریمعنی

T 2.78 1.63 3.03 3.65 آماره

سرزندگی

1.07 0.43 0.27 0.43 0.39 استاندارد انحراف

(0.74) (0.12) (0.09) (0.28) (0.11) داریمعنی

T 3.44 1.57 3.12 3.57 1.45 آماره

.1396 :تحقیق هاییافته: منبع

مدل لک شود مشخص که است این مدل کل برازش ارزیابی از هدف: اجتماعی پایداری شاخص مدل کلی برازش ارزیابی

آموس، یبرنامه یق،تحق این در مدل برازش ارزیابی برای. دارد توافق و سازگاری مورداستفاده تجربی هایداده با حد چه تا

.است شده داده نشان 3 جدول در که نموده ایجاد را برازش هایشاخص اجتماعی پایداری شاخص در برازش نیکویی هایشاخص -3 جدول

مدل وضعیت هاشاخص ردیف

1 Root Mean Square Error of

Approximation (RMSEA) 018/0 تقریب خطای دوم توان میانگین ریشه

2 Root Mean Square Residual (RMR) 049/0 ماندهباقی مجذور میانگین ریشه

3 Goodness of Fit Index (GFI) 93/0 برازندگی شاخص

4 Adjusted Goodness of Fit Index

(AGFI) 896/0 یافتهتعدیل برازندگی شاخص

5 Normed Fit Index (NFI) 92/0 برازندگی شده هنجار شاخص

6 Non-Normed Fit Index (NNFI) 92/0 نرم غیر برازش شاخص

7 Comparative Fit Index (CFI) 93/0 ایمقایسه برازش شاخص

8 Relative Fit Index (RFI) 91/0 نسبی متناسب شاخص

.1396 تحقیق، هاییافته: منبع

نشده آشیان هایمدل مقایسه برای که برازندگی شاخص ،(1990) استیگر نظر از: تقریب خطای دوم توان میانگین یریشه

:شودمی محاسبه زیر مولفر از که باشدمی RMSEA نماد با ،کرده تعریف

Page 12: Lisrel رازفامرن و سارپوک لدم زا هدافتسا اب یرهش ...jupm.miau.ac.ir/article_2890_59c1410830ed97e4414d...و سارپوک لدم زا هدافتسا اب

....مدل کوپراس و بررسی و سنجش پایداری اجتماعی شهری با استفاده از 44

ترکم یا 05/0 برابر خوب هایمدل برای RMSER شاخص. باشدمی تقریب مجذورات میانگین یریشه ،شاخص این

باشد 05/0 از ترکم آماره این مقدار که زمانی. دارند ضعیفی برازش باشد 1/0 با برابر هاآن RMSER که هاییمدل باشد؛می

2 جدول مطابق .است ضعیف برازش ،باشد 1/0 از تربزرگ اگر و متوسط برازش باشد 1/0 و 08/0 بین گرا قبول،قابل برازش

.است رگرسیونی برازش بودن قبولقابل و نیکویی از نشان که باشدمی 018/0 آمدهدستبه RMSEA مقدار

با. است مدل برازش بودن قبولقابل بیانگر دباش 05/0 از کمتر آماره این مقدار که زمانی: ماندهباقی مجذور میانگین ریشه

ترزدیکن صفر به که چرا دارد؛( 049/0) مدل خوب بسیار برازش از نشان ،شدهمحاسبه( RMR) شاخص ،2 جدول به توجه

به پارامتر ره برازش در باقیمانده واریانس یبرا شاخصی باقیمانده، مجذور میانگین ریشه عنوان تحت معیار این. است

برازندگی اخصش برازندگی، شاخص .شودمی بیان مدل، در شدهگزارش هایباقیمانده متوسط عنوان تحت یا و نمونه هایهداد

( 1989) مسوربو و جارزکاگ که را GFI و AGF برازندگی هایاندازه(: جوییصرفه) امساک برازندگی شاخص یافته،تعدیل

. دارد بهتری ازندگیبر ،آن وجود عدم به نسبت حد چه تا مدل که دهدمی نشان و ندارد نمونه حجم به بستگی اندکرده پیشنهاد

:شودمی محاسبه فرمول این طبق( F) برازندگی تابع پایه بر AMOS راهنمای در GFI شاخص

:آیدیم دست به فرمول این پایه بر( AGFI یعنی) آزادی درجه برای GFI برازندگی شاخص ییافتهتعدیل مقدار

از تربزرگ رمقدا و باشند 1 و صفر بین باید AGFI و GFI مقادیر ؛اندشدهداده نشان 2 جدول در AGFI و GFI مقادیر

طبق که شودیم توصیه مطلق برازش تعیین برای GFI آماره شاخص سه این بین از. است مدل قبولقابل برازش از حاکی 9/0

.است ایامیدوارکننده برازش که است 93/0 با برابر آن مقدار ،باال جدول

:داد نشان X2 مشخصه یا( F) برازندگی تابع یپایه بر توانمی را NFI شاخص

موارد تربیش در شاخص این. است 93/0 با برابر آن میزان ،2 جدول به توجه با که است CFI شاخص دیگر، شاخص

دشوارتر NFI به نسبت آن تفسیر و نیست یک و صفر به ودمحد مدل این یدامنه چون ؛است برازندگی شده نرم شاخص

از باالتر باید ،RFI و NNFI مقادیر باالخره و ؛است مدل در تجدیدنظر مستلزم آن 90/0 از کمتر مقادیر ،قرارداد یپایه بر .است

باشدمی 91/0 رابرب RFI شاخص و 92/0 برابر NNFI شاخص 2 جدول مطابق .باشد داشته خوبی برازش مدل تا باشند 9/0

همکاران، و زاده کریم ؛128-134: 1388 کالنتری،) هستند برخوردار مدل برای قبولی قابل برازش از شاخص دو هر که

ساختاری معادالت مدل هایتوانمندی از یکی که گفت توانمی بنابراین (.85 -88: 1391 بابایی،علی ؛287 – 288: 1393

هم بیرونی عیتواق با ،است شدهاستخراج آن از هاداده و شده برده کاربه که هاییشاخص یاآ بدانیم که است این درواقع

این بیرونی راعتبا و برازش نیکویی گرنشان خوبیبه افزارنرم از حاصل خروجی پژوهش این در که نه؟ یا دارد سازگاری

.است تحقیق

میزان بندیدرجه برای کوپراس تحلیلی روش از بخش این در :کوپراس روش از استفاده با مطالعه مورد هایگویه اهمیت

گیریتصمیم روش کوپراس روش از استفاده اخیر، هایسال در. است شدهاستفاده موردمطالعه هایگویه از یک هر اهمیت

،هاگزینه املک بندیرتبه محاسبه، اندک زمان محاسبه، روش سادگی :است داشته فراوان کاربرد زیر دالیل به شاخصه چند

طوربه( حداقل) منفی معیارهای و( حداکثر) مثبت معیارهای ایمحاسبه قابلیت کیفی، و کمی هایمدل از زمانهم گیریبهره

Page 13: Lisrel رازفامرن و سارپوک لدم زا هدافتسا اب یرهش ...jupm.miau.ac.ir/article_2890_59c1410830ed97e4414d...و سارپوک لدم زا هدافتسا اب

1397تابستان /33شماره /9 سال /پژوهش و برنامه ریزی شهری فصلنامه

45

بودن بدتر یا بهتر یاندازه دادن نشان منظور به درصد صورت به گزینه هر اهمیت یدرجه تخمین ارزیابی، فرایند در جداگانه

همکاران، و ثابت شفیعی ؛Mulliner et al, 2013: 5) تجربی و محلی هایواقعیت و شرایط با بیشتر تطبیق نیز و گزینه یک

.است شده خالصه 4 جدول صورتبه کوپراس مدل با اطالعات و هاداده تحلیل از حاصل نتایج (.122:1395 کوپراس مدل از استفاده با اردبیل شهر در موردمطالعه اجتماعی پایداری هایگویه از هریک اهمیت درجه -4 جدول

ها گویهS- مجموع

منفی آلترناتیو

S+ مجموع

مثبت آلترناتیوQi

Nj نسبی درصد

اهمیت رتبه

1 00/100 206943/0 150041/0 0 مشارکت

2 30987/86 178613/0 173384/0 0 فضایی عدالت

3 71405/81 169102/0 183617/0 0 مکانی تعلق

4 7233/85 177399/0 175029/0 0 محیطی عوامل

5 01873/74 153177/0 202702/0 0 سرزندگی

.1396 پژوهش، هاییافته: منبع

100 اهمیت یرجهد با مطالعه مورد هایگویه دیگر میان در مشارکت یگویه ،شودمی مشاهده باال جدول در که طورهمان

74 همیتا یعنی میزان کمترین با شهری سرزندگی به مربوط یگویه مقابل در ؛است قرارگرفته نخست جایگاه در درصد

مشارکت، هایگویه ،مطالعه مورد هایگویه میان از که گرفت نتیجه توانمی بنابراین. است قرارگرفته آخر جایگاه در درصدی

برخوردار مطالعه مورد هایگویه دیگر به نسبت بیشتری اهمیت درجه از پاسخگویان میان در مکانی تعلق و فضایی عدالت

.است بوده

:گیرینتیجه

مشکالت شدن ایاننم 21 قرن ابتدای از اما ؛بود اقتصادی و محیطیزیست مسائل به توجه صرفاً پایدار یتوسعه رویکرد

بعد. کند باز شهری ریزیبرنامه و شهر مسائل در را جدیدی یدریچه اجتماعی پایداری بحث شد موجب شهرها در اجتماعی

گرانوهشپژ توجه مورد کمتر آن هایشاخص از مشخص تعریف عدم و غیرملموس ماهیت دلیل به پایدار یتوسعه اجتماعی

. کندمی اشاره هجامع یکپارچگی و گسترش و توسعه اهداف پیشبرد در جامعه توانایی به اجتماعی پایداری .است قرارگرفته

را توسعه بنایزیر انسانی اجتماعات ،میان این در است جانبههمه یتوسعه به نسیدر شهری مدیران اصلی دغدغه اینبنابر

و پیشین مطالعات از هاستفاد با پژوهش این. سازدمی نمایان را پایدار یتوسعه اجتماعی بعد به توجه تمیاه که کنندمی فراهم

اصلی ارکان از یکی عنوان به اجتماعی پایداری که نموده استوار اساس این بر را خود ،تحلیلی چارچوب نظری، هایدیدگاه

عدالت مشارکت، عنیی اصلی جزء پنج از نیز خود ،پایدار یتوسعه ارکان سایر بر تأثیرگذاری بر عالوه شهری پایدار یتوسعه

.است شدهتشکیل سرزندگی و محیطی عوامل مکانی، تعلق فضایی،

شهر در اجتماعی پایداری سطوح ارزیابی و شهری، اجتماعی پایداری سنجش یمعیارها بر تأکید ،پژوهش این از هدف

پژوهش این در. آمد دست به نفر 384 درصد 95 اطمینان سطح با «رانکوک» فرمول اساس بر نمونه حجم. است بوده اردبیل

برآورد منظوربه. شد استفاده لیکرت طیف قالب در گویه 26 با اینامهپرسش از اجتماعی پایداری میزان گیریاندازه برای

و تحقیق موضوع به مسلط اساتید و کارشناسان خبرگان، ازنظر ،آن در شده حمطر سؤاالت و نامهپرسش روایی میزان

نشان پژوهش هاییافته .شد استفاده کرونباخ آلفای ضریب از نیز نامهپرسش پایایی تعیین منظوربه. گردید استفاده نامهپرسش

تی یآماره مقدار با مشارکت هایشاخص( T) تی مدل در اجتماعی پایداری شاخص هایشاخص بین ارتباط برای که دهدمی

Page 14: Lisrel رازفامرن و سارپوک لدم زا هدافتسا اب یرهش ...jupm.miau.ac.ir/article_2890_59c1410830ed97e4414d...و سارپوک لدم زا هدافتسا اب

....مدل کوپراس و بررسی و سنجش پایداری اجتماعی شهری با استفاده از 46

بر و ؛دهندمی نشان را یدارمعنی سطح 65/3 تی مقدار با محیطی عوامل ،46/2 تی آماره مقدار با مکانی تعلق شاخص ،05/4

اعتماد عدد از کمتر سطح در 45/1 تی مقدار با سرزندگی صشاخ و 86/0 تی مقدار با فضایی عدالت هایشاخص ،عکس

زیر موارد گربیان نیز 1 جدول در متغیرها درونی هایتحلیل بررسی و نتایج همچنین .باشندنمی دارمعنی که دارد قرار 96/1

:است

متوسط حد در 18/0 رداستاندا خطای با 74/0 برابر آن مقدار که دهدمی نشان «مشارکت» مسیر به مربوط هایتخمین

.است 05/4 با برابر آن تی آماره کهطوری به ،بوده دارمعنی

درجه در 76/0 استاندارد خطای با 65/0 برابر آن مقدار که دهدمی نشان «فضایی عدالت» مسیر به مربوط هایتخمین

.تاس 86/0 با برابر آن تی آماره همچنین و نیست دارمعنی و نداشته قرار دارمعنی

باالیی حد در 11/0 استاندارد خطای با 28/0 برابر آن مقدار که دهدمی نشان نیز «مکانی تعلق» مسیر به مربوط نتایج

.است 46/2 با برابر آن تی یآماره که طوری به ،بوده دارمعنی

باالیی حد در 20/0 استاندارد خطای با 75/0 برابر آن مقدار که دهدمی نشان نیز «محیطی» مسیر به مربوط نتایج

.است 65/3 با برابر آن تی یآماره که طوری به ،بوده دارمعنی

باالیی حد در 74/0 استاندارد خطای با 07/1 برابر آن مقدار که دهدمی نشان نیز «سرزندگی» مسیر به مربوط نتایج

.است 45/1 با برابر آن تی یآماره که طوری به ،بوده دارمعنی

مدل از ،دارد وافقت و سازگاری استفاده مورد تجربی هایداده با مدل کل حد چه تا کهاین کردن مشخص برای نهایت در

نیکویی از هاشاخص ،داشته سازگاری تجربی هایداده با مطلوب سطح در دهدمی نشان که گردید استفاده نیکویی برازش

کار به که هاییخصشا آیا بدانیم که است این واقع در ساختاری معادالت مدل هایتوانمندی از یکی. هستند برخوردار برازش

از حاصل روجیخ پژوهش این در نه؟ یا دارد سازگاری هم بیرونی واقعیت با است شده استخراج آن از هاداده و شده برده

میزان دادن شانن برای تحقیق ینهای بخش در .است تحقیق این بیرونی اعتبار و برازش نیکویی نشانگر خوبی به افزارنرم

استفاده موردمطالعه هایگویه اهمیت میزان بندیدرجه برای کوپراس تحلیلی روش از مطالعه مورد هایگویه از یک هر اهمیت

اهمیت درجه باهای گویه دیگر میان در مشارکت یگویه که داد نشان اطالعات و هاداده تحلیل از حاصل هاییافته که شد

74 اهمیت عنیی میزان کمترین با شهری سرزندگی به مربوط یگویه مقابل در ؛است قرارگرفته نخست جایگاه در رصدد 100

.است قرارگرفته آخر جایگاه در درصدی

و مآخذ: منابع ،»بناب هرش: موردی نمونه شهری پایداری ونقلحمل در آن نقش و دوچرخه «: (1388) اشرفی یوسف و حسین ،نژاد حاتمی .1

.63-45 صص ،70 شماره انسانی، جغرافیای هایپژوهشفصلنامه

ط،یمح یداریپا و ایجغرافمجله ،»نوشهر شهر در اجتماعی پایداری سطح ارزیابی و تحلیل « :(1393) هادی سید حسینی، .2

.57-71.صص ،1393 زییپا ،21 شماره ،4 دوره

محله: موردی مطالعه (ایمحله اجتماعی پایداری سنجش « :(1395) محمود آروین، حسین؛ ،خواه فرهادی ؛اهلل کرامت زیاری، .3

، 1395پاییز ،36ه ، شمار11انسانی، سال هایسکونتگاه یزیربرنامه مطالعاتفصلنامه ،)»تهران شهر ضرابخانه و سنگلج

.1-18صص.

Page 15: Lisrel رازفامرن و سارپوک لدم زا هدافتسا اب یرهش ...jupm.miau.ac.ir/article_2890_59c1410830ed97e4414d...و سارپوک لدم زا هدافتسا اب

1397تابستان /33شماره /9 سال /پژوهش و برنامه ریزی شهری فصلنامه

47

روستایی از پدیده هایسکونتگاه یپذیرآسیبمیزان ارزیابی « :(1395معصومه )شفیعی ثابت، ناصر و دوستی، بهزاد و قربانی، .4

،یعیطب یای، نشریه: جغراف»مطالعه موردی: شهرستان دلفان(کوپراس )چند شاخصه گیریتصمیمبا استفاده از مدل سالیخشک

.119-134، صص.(31 یاپی)پ1شماره ،9دوره ،1395بهار

.»1395نفوس و مسکن استان اردبیل سرشماری «( 1395مرکز آمار ایران ) .5

ضاهای احساس امنیت در ف بررسی « :(1394؛ ویسیان، محمد؛ محمدی حمیدی، سمیه؛ اصغری، مریم )میر نجفموسوی، .6

.185-202، صص.1394، تابستان 45، شماره 13، فصلنامه جغرافیا، سال »مطالعه موردی: مناطق شهری سرخس شهری

اده از فراینده تحلیل پایداری اجتماعی با استف هایشاخص ارزیابی « :(1392زرگر )نسترن، مهین؛ قاسمی، وحید؛ هادیزاده .7

.155-173، صص.1392پاییز ، 3، شماره 24کاربردی، سال شناسیجامعه، فصلنامه »(ANPشبکه )

گیری بندی در اندازههای رتبهای روشمقایسه تحلیل «: (1390مسعود )حیدری، اهلل و نعمتاکبری، ، خدیجه، نصر الهی .8

.93-65صص ، 4، شماره 3سرزمین، سال یشآما فصلنامه ،»های استان خوزستان()مطالعه موردی: شهرستان یافتگیتوسعه

.96 و 95، شماره »شهری و مسکن، فصلنامه مسکن و انقالب ی پایدارتوسعه « :(1380محمد )، نقی زاده .9

با ییروستا ینواح یداریپا زانیم نجشس « :(1394اهلل )هدایتی مقدم، زهرا؛ صیدایی، سید اسکندر؛ نوری، سید هدایت .10

توسعه و ایجغراف جلّهم، )»فالورجان شهرستان یروستاها :یمورد مطالعه (شاخصه چند گیریتصمیم هایتکنیک از استفاده

.91-112صص ، 1394 تابستان و بهار ،1 شماره ،13 سال ،ایناحیه11. Becker, H.A., (20 01). Social impact assessment. Eur. J. Oper. Res. 128 (2), 311 e321. Beijing

Cailiang Law Firm, 2015. 2014: Annual Report of Urban Housing Demolition in China.

http://www.cai-liang.com/view.asp?/1893.html [accessed 01/02/2015].

12. Broman, G., & Holmberg, J., & Robèrt, K.-H., (2000). Simplicity Without Reduction:

Thinking Upstream Towards the Sustainable Society, Interfaces, 30(3):13-25.

13. Chiu, R., (2003). Social Sustainability, sustainable development and housing development:

The experience of Hong Kong. In R. Forrest & J. Lee (eds.), Housing and social change:

East-west perspectives, Routledge.

14. Colantonio, A., & Dixon, T., (2010). Urban Regeneration & Social Sustainability: Best

Practice from European Cities, John Wiley & Sons.

15. Colantonio, Andrea., (2007). Measuring Social Sustainability: Best Practice from Urban

Renewal in the EU, 2007/01: EIBURS Working Paper Series: Oxford Institute for Sustainable

Development (OISD) - International Land Markets Group Oxford Brookes University.

16. Davidson, Kathryn., (2009). A critical assessment of urban social sustainability, School of

Natural Built Environment, The University of South Australia, City East Campus, North

Terrace Adelaide.

17. Dempsey, N., & Glen, Bramley., & Sinéad, Power., & Caroline. Brown., (2011). The social

dimension of sustainable development: Defining urban social sustainability.

Sustainable,19(5), 289-300.

18. Dong, Y.H., & Ng, S.T., (2015). A social life cycle assessment model for building con-

struction in Hong Kong, Int. J. Life Cycle Assess, 20 (8), 1166 -11 8 0.

19. Karuppannan. S., & Sivam, A., (2011). Social sustainability and neighbourhood design: an

investigation of residents' satisfaction in Delhi. Local Environment, 16(9), pp.849-870.

Available at: http://www.tandsonline.com/doi/abs/10.1080/13549839.2011.607159.Accessed

February 19, 2012).

20. King, M., (2008). Understanding the Social Dimension of Sustainability, T & F Books.

21. Littig, B., & Griessler, E., (2005). Social sustainability: a catchword between political

pragmatism and social theory, International Journal of Sustainable Development 8 (1–2), pp.

65–79.

22. Marghescu, T., (2005). Greening the Lisbon Agenda? = Green washing?’ Presentation at the

Greening of the Lisbon Agenda Conference, EPSD, 23. February 2005 European Parliament,

Strasbourg.

Page 16: Lisrel رازفامرن و سارپوک لدم زا هدافتسا اب یرهش ...jupm.miau.ac.ir/article_2890_59c1410830ed97e4414d...و سارپوک لدم زا هدافتسا اب

....مدل کوپراس و بررسی و سنجش پایداری اجتماعی شهری با استفاده از 48

23. McKenzie, S., (2004). Social Sustainability: Towards Some Definitions, Hawke Research

Institute, Working Paper Series No. 27, University of South Australia.

24. Missimer, Merlina., (2015). Social Sustainability within the Framework for Strategic

Sustainable Development, Department of Strategic Sustainable Development, Blekinge

Institute of Technology, SWEDEN, ISBN: 978-91-7295-307-9.

25. WCED., (1987). world commission on environment and development: our common future.

Oxford: oxford university press.

26. Woodcraft, Saffron., (2012). Social Sustainability and New Communities: Moving from

concept to practice in the UK, ASIA Pacific International Conference on Environment-

Behaviour Studies Mercure Le Sphinx Cairo Hotel, Giza, Egypt, 31 October 2 November

2012. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 68, 29 – 42.

27. Yu,Tao., & Qiping. Shen, Geoffrey., & Shi, Qian., & Zheng, Helen. Wei., & Wang, Ge., & Xu,

Kexi., (2017). Evaluating social sustainability of urban housing demolition in Shanghai,

China, Journal of Cleaner Production 153 (2017) 26-40.