De gevaren, de trigger & de crisis

Over de inschatting van negatieve publiciteitseffecten

LogeionUtrecht, 21 december 2011

Henri Beunders

Overvallen door het onweer

• De meeste organisaties overkomt zelden iets.

• Op sommige organisaties wordt altijd gelet: politie, ziekenhuis, burgemeesere, regering etc.

De vraag:

Kunnen we een early warning-systeem ontwerpen?

Tsunami Early Warning System

Kunnen we ‘n crisis voorspellen?Twee belangrijke formules voor risico:

• 1. Risk = outrage + hazard,ofwel:

• Risico = woede + mogelijkheid/kans

Een drama als ‘kans’,kans waarvoor?

2. Risico = kans x effect

Belangrijk is: niet alles een hype noemen.

• Er zijn drie typen collectieve opwinding: 1. het Mediaschandaal2. de aanval van Morele Paniek3. de ‘Crisis der Zekerheden’

1. Het mediaschandaalEen mediaschandaal moet aan een tiental criteria voldoen:

• Sociale normen die de dominante moraal weerspiegelen moeten worden overschreden, door

• specifieke personen, die• daden plegen een afspiegeling zijn van hun verlangens of belangen. Zij moeten

kunnen worden• geïdentificeerd als plegers van de daad/daden. En duidelijk moet zijn ze dit

deden• met voorbedachten rade of op roekeloze wijze, en dus• verantwoordelijk gehouden kunnen worden voor hun daden. De daden en

gebeurtenissen moeten• onderscheid makende gevolgen hebben voor hen die erbij betrokken zijn.• De onthullingen moeten wijd en zijd bekend worden via de media, waar ze• effectief op narratieve wijze omgezet worden in een verhaal, dat• alom interesse wekt en discussie uitlokt.

NB Dit is een algemene definitie voor alle mogelijke zaken waar mensen en media zich druk over kunnen maken.

Mediaschandalen gaan altijd over goed-fout, zijn altijd herijking van de dominante moraal

Michael Jackson, baby, balkon, Berlijn, 2002

2. Morele paniek

• A. Bij een ‘morele paniek’ is er grote, wijdverbreide angst of bezorgdheid dat er boze krachten aan het werk zijn, dat zekere vijanden van de samenleving proberen sommigen van ons, of ons allemaal, kwaad te doen. De angst/bezorgdheid die plotseling tot uitbarsting komt over ‘het gevaar’ blijkt naderhand meestal buiten proportie te zijn geweest, en soms was ‘het gevaar’ helemaal niet aanwezig.

• B. Maar in alle gevallen was de paniek niet simpelweg het product van hyperventilerende fantasie, of ‘de media’, maar had deze een sociale fundering en dynamiek die de veranderingen (van maatschappij én van eigen gedrag en opvattingen!) en innerlijke onzekerheden van de mensen daarover blootlegden.

Voorbeelden:Tjoelker, IRT, Vaatstra, Tonino, versterving, uitdroging(sex, drugs, dood, geweld, ras, en enkele keer milieu (Brent Spar)

Vastgeketende Brandon?

Op welk misdrijf uit 2009 slaan de volgende plaatjes?

Het door de buurman/agent ontvoerde en gedode Dordtse meisje Milly Boele,

dus

Wat is hier het verhaal achter wegpesten?

Zaak is dus: ‘de crisis achter de crisis’

te herkennen. En daaróp te reageren.

• Hoe?• Bv. Door snelle transformatie van de

kwestie in een ander ‘Frame’. Want:• Het Frame is de boodschap.

• Enkele voorbeelden:

To frame

• - zich (goed) ontwikkelen- aanpassen- het geraamte in elkaar zetten van- articuleren- inlijsten- bedriegen, erin luizen- vervalsenbv

positief:- The government framed a plan to fight inflation - The swindlers were framed – de oplichters zijn in de val gelokt

Negatief:- ‘Who framed Roger Rabbit?’- ‘I’ve been framed!’ (Bob Dylan). Dit roept bijna elke verdachte in VS.

Kracht van frames

• ‘De aard, de oorzaken en de gevolgen van elk fenomeen worden radicaal anders als veranderingen worden aangebracht in wat prominent wordt uitgevent, in wat wordt onderdrukt en vooral in hoe de waarnemingen worden gerangschikt’.

‘De sociale wereld is een caleidoscoop van mogelijke werkelijkheden, die alle gemakkelijk kunnen worden opgeroepen door de manieren te veranderen waarop de waarnemiingen worden geframed en gerangschikt’ Murray Edelman, Political Language: Words that succeed and policies that fail (1977)

Andere taal, andere gedachte, ander gedrag

• Reframen is dus het veranderen van hoe we tegen de wereld aankijken.

‘Omdat taal aan frames is gekoppeld, moet je als politicus nieuwe taal gebruiken voor nieuwe frames.Om anders te gaan denken, moet je eerst anders gaan spreken. Als je eenmaal anders denkt, verandert je gedrag’. Reframen m.b.v. taal kan dus een sociale verandering in gang zetten.

George Lakoff, The Political Mind (2008)

ook: Drew Westen, The Political Brain. The Role of Emotion in Deciding the Fate of the Nation (2007)

Taal is politiek wapen

• Eufemisme = mooier voorstellen dan het is

• Dysfemisme = erger voorstellen dan het is• Metaforen = associaties creëren• Framing/reframing• Propaganda• Zoemwoorden• Jargon/procestaal• soundbites

Amerikaans voorbeelden

• Wetgeving na 9/11: de USA Patriot Act =Uniting and Strengthening America by Providing Appropriate Tools Required to Intercept and Obstruct Terrorism(George Bush)

• ‘Deathtax’ (i.p.v. successierechten) (Republikeinen, VS)

Typen retorica/taalwapens

• Soundbites:• ‘Change, yes we can!’ Barack Obama• ‘Ik ben niet links, ik ben niet rechts, ik ben

recht door zee.’ Rita Verdonk• ‘Je moet het dak repareren als de zon

schijnt’. Jan Peter Balkenende

Typen retorica/taalwapens -1

• Eufemisme:

- Ministerie van Oorlog heet nu ‘Ministerie van Defensie’- oorlog in M.O. heet ‘vredesproces’- bezuinigen worden ‘ombuigingen’- minder bewegingsvrijheid van gevangenen heet nu ‘sober regime’-

• Dysfemisme:

- ‘daar heb ik schijt aan, mevrouw de voorzitter’, ipv heb ik lak aan- ‘Knattergak!’ (Geert Wilders)

Types rhetorica/taalwapens-2

• Metaforen - ‘Dat is een kankergezwel in de samenleving’(nb dit is een v.d. meest gebruikte metaforen)- ‘Three strikes, you’re out’ (positieve lading i.v.m. sport)

• Framing/reframing:- Vrijheidsstrijder? Nee, terrorist of v.v.; - Bijlmermeer = Amsterdam Zuidoost - tolgeld, rekeningrijden = nu kilometerbeprijzing;

- Probleemwijk? Prachtwijk! Krachtwijk! Groeidiamant!- Van ‘Een tevreden roker is geen onruststoker’ via ‘junk’ (gezondheidsprobleem), naar: ‘crimineel’ (veiligheidsprobleem)

- minder zorg vs ‘pyjama-dagen’; • - 1040-urennorm vs ‘ophokplicht’;

Typen rhetorica/taalwpens-3

• Zoemwoorden: -het milieu, het klimaat, -van welzijn naar ‘zorg’ (ambulancedienst=ambulancezorg)-van emancipatie naar ‘dagindeling’

• Jargon/procestaal: -‘taakstellende kaderwetgeving’; -‘onbedoelde inverdieneffecten’; -‘niet-taakstellende onderuitputting’; -‘geoormerkte harmonisatiegelden’; -‘verkeerd ingekochte trajecten’.- DVM-v- TR- SSC- MER- ETC. ETC.

Makelspraak

Niet: ‘Op honderd meter afstand

van een spoorlijn.’

Maar: ‘Uitstekend bereikbaar per

openbaar vervoer.’

Conclusie

• Politiek is goedeels

emotioneel en onbewust

Brein en emoties zijn erg in,en Framing nog meer

Extreme partijen zijn beter in bedenken van frames

• Kilometerheffing? Kilometerbeprijzing?• Nee:

Wat zijn de woorden van 2011?

• Tuigdorp• Bedrijfspoedel• Polentaks• Caviapolitie (over PVV) •

• Maar ook:• Vleeshufters (Stapel/Vonk)• Verkeershufters (Overheid)

conclusie

• Wie het eerst komt, wie het eerst maalt

• Wie een taalkundige meesterzet doet, kan situatie winnen/herwinnen

• Wat betekent dit voor uw organisatie?

Voorbeelden

Reframing van woorden:

- Bijlmermeer werd Amsterdam-Zuidoost- Stadsgevangenis (Schiedam)- Tuchthuis ipv JJI, danwel Detentiezorg - Emancipatie werd Dagindeling

Reframing van beelden? Hoe?Zoals:via websites/hyves patiënten, klanten, gevangenen als ambassadeurs?

Is dit vooruitgang?

‘Crisis der Zekerheden’

• ‘Rechtszaak van de eeuw’voorbeeld Verenigde Staten:- het Apenproces (1925)- ontvoering/moord kind Charles Lindbergh (1933)- Alger Hiss (1950)- Charles Manson (1969)- Luitenant Calley (1970)- O.J. Simpson (1995)- Michael Jackson (2005)

The Monkey Trial, Dayton US, 1925:

• 10 mn

• http://www.youtube.com/watch?v=gddpuvl2XzI

Apenproces, 1925; O.J. Simpson, 1995

Uitspraak in O.J. Simpson, 3 oktober 1995

• http://www.youtube.com/watch?v=jED_PB5YQgk

10 mn• http://www.youtube.com/watch?

v=infLrZjJpNc• 4.30 mn

Crisis der zekerheden‘Rechtszaak van de eeuw’

in Nederland

• Rechtszaken tegen euthanasie-artsen, zoals bij dood oud-senator Brongersma (1971-2002)

• Pim Fortuyn/Volkert van der Graaf (2002)• Theo van Gogh/Mohamed Bouyeri (2005)• Erik O. (2005)• Lucia de Berk (2003-2010) • Maja Bradaric (2004) (nb discutabel)• Willem Holleeder (2007)• Ina Post (1986-2010) • Geert Wilders (2010-2011)

Inzet?

• .

Inzet?

Een voorbeeld van een explosief mengsel

• Case: Schiphol-ramp• Elementen:

- Multiculturele samenleving – onvrede- Asielzoekers - naïveteit- Bolletjesslikkers (2001/2) - woede (tk)- Overhaaste bouw cellen - nonchalance- Overheden: niks geleerd - angst?- Ramp - schaamte- Rapport, incl.’emo-filmpje’ - schuld(gevoel)- Effect: - schuld afwentelen/

Barbertje

Schipholbrand (oktober 2005), reconstructiefilm bij Rapport Van

Vollenhoven september 2006

• http://www.trouw.nl/redactie/video/reconstructie.wmv