lv - tim hieu kinh dich - xay dung he chuyen gia - kham pha tri thuc moi

8/14/2019 LV - Tim Hieu Kinh Dich - Xay Dung He Chuyen Gia - Kham Pha Tri Thuc Moi

1/123

TRNG I HC KHOA HC TNHIN

KHOA CNG NGH THNG TIN

B MN CNG NGH TRI THC

T HOI VIT - 0012125

NGUYN TNG UYN - 0012186

TM HIU KINH DCH - XY DNG H

CHUYN GIA DON V KHM PH TRI

THC MI

LUN VN CNHN TIN HC

GING VIN HNG DN

TS. L HOI BC

NIN KHA 2000-2004


2/123

Li cm n

Trc ht chng em xin chn thnh cm n Tin s L Hoi Bc, ngi

thy gip gi mnhng tng ban u v tn tm hng dn chng em thc

hin kha lun tt nghip ca mnh.

Chng em cng khng qun gi n cc thy c trong B mn Cng ngh

tri thc ni ring, v tt c cc thy c khc trong khoa Cng ngh thng tin li

bit n chn thnh v ht lng truyn t kin thc trong nhng nm thng

ging ng i hc.

V cn mt li cm n na xin gi n cc bn b cng kha chia x

nhng kh khn trong sut qu trnh hc tp v thc hin kha lun. Xin chc cc

bn t c thnh tch tt nht.

Thnh ph H Ch Minh, thng 7/ 2004


3/123

Danh mc cc hnh

Hnh 1: Ng hnh tng sinh................................................................................... 7

Hnh 2: Ng hnh tng khc.................................................................................. 8

Hnh 3 M hnh suy din tin ............................................................................... 40Hnh 4: Suy din tin vi phn gii mu thun vo trc, lm trc ................ 42

Hnh 5. Csd liu v cc giao tc .................................................................... 52

Hnh 6. Hai tnh cht quan trng............................................................................ 54

Hnh 7. Tm kim mt chiu .................................................................................. 55

Hnh 8: Gim s lng ng vin v s ln duyt .................................................. 62

Hnh 9: Tm kim theo 2 chiu top-down v bottom-up ....................................... 65

Hnh 10: m s h trca cc tp ph bin........................................................ 73Hnh 11: S cc lp chnh ca ng c............................................................ 80

Hnh 12: S cc khi tri thc ............................................................................ 90

Hnh 13 Cc lp chnh trong khai thc d liu .................................................... 105


4/123

iv

MC LC

Tng quan ................................................................................................................ 1

Chng 1: Kinh Dch mt h thng m......................................................... 3

1.1 Ngun gc Kinh Dch .............................................................................. 3

1.2 Hc thuyt m Dng Ng Hnh ........................................................ 5

1.2.1 Hc thuyt m Dng......................................................................... 5

1.2.2 Hc thuyt Ng hnh ........................................................................... 5

1.3 Kinh dch mt h m............................................................................ 9

1.3.1 Cu trc qu ca trit cng phng ............................................... 9

1.3.2 L thuyt tp kinh in: ..................................................................... 10

1.3.3 L thuyt mtheo Zadeh v nguyn l phi bi trung:....................... 12

1.3.4 S hnh thc ho cu trc lng nghi bng tp m:.......................... 16

1.4 ng dng ca Kinh dch trong i sng................................................ 20

Chng 2: Hc thuyt T Tr.......................................................................... 21

2.1 Th gii thng tin v con ngi:............................................................ 21

2.2 a Chi- Ta thi gian ...................................................................... 22

2.3 Thin Can- Ta khng gian .............................................................. 25

2.4 Can chi phi hp .................................................................................... 28

2.5 Phng php don hn nhn theo T Tr: ....................................... 29

Chng 3: H chuyn gia ................................................................................ 31

3.1 Cc khi nim v cstri thc: ............................................................ 31

3.2 H chuyn gia da trn lut ................................................................... 33

3.2.1 Lut v s kin................................................................................... 33

3.2.2 Kim tra v thc hin lut:................................................................. 353.2.3 Gi thit v th gii ng:.................................................................. 35

3.2.4 S dng bin s trong lut: ................................................................ 36

3.2.5 S dng bin d liu: ......................................................................... 38

3.2.6 S dng lut vi bin lp: .................................................................. 39


5/123

v

3.2.7 Suy din tin: ..................................................................................... 39

Chng 4: Khai thc d liu ............................................................................ 45

4.1 Cy nh danh ........................................................................................ 46

4.2 Thut gii ILA........................................................................................ 494.1 Tp ph bin v lut kt hp.................................................................. 51

4.1.1 Pht biu bi ton............................................................................... 51

4.1.2 Tp ph bin cc i l g? ................................................................ 52

4.1.3 Cc tnh cht ca bi ton .................................................................. 53

4.1.4 Mt s thut gii thng dng ............................................................. 57

4.1.5 Thut gii tng cng ........................................................................ 61

4.2 Nhn xt v s dng cc hng tip cn: .............................................. 744.2.1 Hng tip cn phn lp:................................................................... 74

4.2.2 Hng tip cn theo ph bin v lut kt hp: ............................. 75

4.2.3 p dng gii quyt bi ton khai thc d liu .............................. 76

Chng 5: Xy dng chng trnh .................................................................. 79

5.1 ng csuy din ................................................................................... 79

5.1.1 S cc lp chnh ca ng c: ...................................................... 80

5.1.2 C php khai bo h cstri thc: ................................................... 85

5.1.3 Ni dung khai bo trong cstri thc: ............................................. 89

5.1.4 S cc khi tri thc suy din:........................................................ 90

5.1.5 Ni dung ca cstri thc................................................................ 90

5.2 Khai thc d liu .................................................................................. 105

Tng kt ............................................................................................................... 107

Ph lc.................................................................................................................. 108

Quy lut ca m lch Vit Nam........................................................................ 108

Mt s cng thc h tr............................................................................... 111

i ngy dng lch ra ngy m lch........................................................... 114

Ti liu tham kho................................................................................................ 118


6/123

Tng quan

1

Tng quan

Tri thc l ti sn qu gi nht ca nhn loi. T xa, khi con ngi sng

gn gi v bt u khm ph thin nhin, c nhn pht hin ra nhng quy lut

vn ng ca v tr vn vt. Nhng tri thc qu bu ny vn cn c lu gi

trong Kinh Dch. Bng nhng cng c ton hc hin i, ngi ta chng minh

nhng iu trong Kinh Dch khng phi l m tn doan m ngc li hon ton

c cn c. Gn y nht Vit Nam l cng trnh nghin cu ca Gio s Nguyn

Hong Phng, ngi chng minh Kinh Dch l mt h m. Thc t cho thy,

cc tri thc Kinh Dch l nhng tri thc c thng k, kim chng qua nhiu

th h. Nhng iu ny ng trong qu kh, hin ti v vn ng trong tng

lai v v tr vn mun i vn ng ng theo quy lut ca n.

Ngy nay, cng vi s vn ng v pht trin nh v bo ca ngnh khoa

hc my tnh, vic a tri thc con ngi vo my tnh ang l vn c rt

nhiu ngi quan tm. Ngy cng c nhiu h chuyn gia c xy dng h tr

hoc ngay c thay th con ngi trong nhiu lnh vc nh chn on bnh, d bothi tit, cc h h trra quyt nh, cc h thng t rt ra tri thc t d liu a

vo b sung trli vo ngun tri thc ban u ng dng cc k thut tr tu

nhn to.

T tng kt hp gia tri thc hin i v tri thc c, chng ti xy dng

mt h chuyn gia don. y l mt h thng mgm mt cstri thc tch

bit khi ng c suy din ngi dng c th cp nht tri thc mi bng tay

mt cch d dng. H thng cn c kh nng tng khai thc d liu, rt ra cc

lut mi lm giu c s tri thc. minh ha cho s hot ng ca h thng,

chng ti xin tm hiu mt phn Kinh Dch v phng php don hn nhn

theo T Tr, biu din cc lut vo cstri thc theo c php quy c sn.


7/123

Tng quan

2

Ni dungti:

Chng 1: Trnh by ngun gc, cc quy lut cbn ca Kinh Dch, biu din

Kinh Dch bng logic m, chng minh khng gian Kinh Dch l mt h m.

Chng 2: Trnh by hc thuyt T Tr - mt trong nhng phng php donca Kinh Dch, cskhoa hc ca T Tr, phng php don hn nhn theo

T Tr.

Chng 3: L thuyt v h chuyn gia.

Chng 4: Trnh by mt s phng php khai thc d liu cbn v ci tin.

Chng 5: Xy dng chng trnh ng dng.

Ph lc: Cch i ngy dng lch sang m lch v sang dng bt t.


8/123

Chng 1: Kinh Dch mt h thng m

3


1.1 Ngun gc Kinh Dch

Kinh Dch l mt loi ti liu c ca Trung Quc xut hin cch y

my ngn nm. Kinh Dch c ni dung quy cch ho s vn ng ca t nhin,

ca x hi theo nhn thc ca ngi Trung Hoa c. H thng nhn thc ny l mt

h tri thc v khng gian, thi gian c tc ng v nh hng ti s phn, hnh

ng ca tng ngi. Con ngi phi lun lun ng nht th v b chi phi bi

nhng quy lut vn ng trong Khng Gian. Ci mc xc nh s tc ng l thi im sinh ra s vt, con ngi.

Khng Gian l ni con ngi sinh thnh, pht trin. V tr tn ti ca con

ngi trong Khng Gian Thc s chi phi con ngi theo mt quy lut vn ng

v pht trin khng ngng. Cc s vt, hin tng tn ti trong Khng Gian Thc

snh hng rng buc ln nhau. Khng Gian Thc c cp y l khng

gian bn chiu Khng Gian Kinh Dch.Con ngi l mt i lng c bittrong khng gian bao la v b chi phi bi cc To Khng Gian (10 can) v

To Thi Gian (12 chi) trong sut qu trnh t lc sinh ra n lc cui i.

Chnh cc nh Dch hc o c v nh tnh c Khng Gian v Thi

Gian tm ra tr s ring ca tng s vt, tng con ngi, tng hin tng khi

vng vo mt khng gian c th no . T suy ra nhng thng tin lm cs

cho d bo, don.

Kinh Dch hng mi ngi ti s ha ng vi t nhin theo tng v tr

tn ti ca ngi trong khng gian, mi ngi hnh ng theo ng quy lut

tn ti ca chnh mnh trong khng gian.


9/123


4

Th gii m Kinh Dch din t l th gii vn ng khng ngng. ng lc

ca s vn ng ny, l hai mt i lp tn ti bn nhau v v nhau trong mt khi

ton vn v thng nht, ci m cc nh Dch Hc c gi l m v Dng.

iu m sau ny n th k 18, nh ton hc c Leibniz (1646-1716),

ngi sng lp ra hm nh phn gn cho k hiu biu th m (- -) l con s 0,

k hiu biu th dng (-) l con s 1. Mt s ti liu gi y l Lng Nghi ( gm

c nghi dng + v nghi m -)

C th, c sau mt thi im nh v tr khng gian v thi gian (lun lun

dng ng) trc l dng th tip ngay sau s l m. C mt Ta khng

gian dng th c mt Ta thi gian tng ng l dng , nu l m th c

mt Ta thi gian tng ng l m.

Theo Kinh Dch, khng gian no, thi gian . Chnh v vy khi ni n s

xut hin hay sinh ra mt iu g trong mt "khu vc" ca khng gian, bao gi

cng phi ni c Ta khng gian v Ta thi gian tng ng nh nm

Bnh T, inh Su Mi mt ngi c th sinh ra t mt Ta khng gian vi

Thi gian tng ng s c nhng c tnh tn ti v pht trin ring ph hp vi

v tr ca Ta trong Khng Gian . Chnh ci ln sinh c nht ca mi ngi

c bit ha s phn ca tng ngi. Chnh v vy lun thuyt ca Dch hc llun thuyt v nhn sinh, l lun thuyt v v tr tn ti ca con ngi trong khng

gian.

TKG Gip

+

t

-

Bnh

+

inh

-

Mu

+

K

-

Canh

+

Tn

-

Nhm

+

Qu

-

Gip

+

t

-

TTG T

+

Su

-

Dn

+

Mo

-

Thn

+

T

-

Ng

+

Mi

-

Thn

+

Du

-

Tut

+

Hi

-


10/123


5

1.2 Hc thuyt m Dng Ng Hnh

1.2.1 Hc thuyt m Dng

Hc thuyt m Dng l t tng duy vt bin chng, l csl lun ca

khoa hc t nhin v th gii quan duy vt ca Trung Quc. S hnh thnh, bin

ha v pht trin ca vn vt u do s vn ng ca hai kh m dng m ra. Bn

thn s vt, hin tng lun lun c hai mt: cht v i cht, vn ng v phn

ng, va mu thun va thng nht, va phnh va khng nh ln nhau.

m Dng va i lp va thng nht. C i lp mu thun mi c pht

trin vn ng; c thng nht mi c n nh thnh ra vn vt.

m Dng l gc ca nhau, chng da vo nhau tn ti. Khng c m

th khng th xc nh Dng v ngc li.

m Dng tiu gim v tng trng ch s vn ng bin i ca vn vt.

Mu thun i lp ca m Dng trng thi ci ny gim th ci kia tng. l

trng thi cn bng ng, Dng tng ln th m gim xung v ngc li, ch c

th mi gic s pht trin bnh thng ca s vt.

m Dng c th chuyn ha ln nhau. m n cc cng sinh Dng,

Dng n cc cng sinh m.

1.2.2 Hc thuyt Ng hnh

Trong khng gian, cc i lng tn ti a hnh, a dng nhng tn ti theo

5 nhm thuc tnh l tnh Kim, tnh Mc, tnh Thy, tnh Ha, tnh Th. Cc i

lng trong khng gia Kinh Dch c hay khng c 5 thuc tnh ni trn l ty

thuc vo thi im hnh thnh (sinh vo) tng ng vi cc ta khng gian

(Can) v ta thi gian (Chi).

Hanh Kim Moc Thuy Hoa Tho


11/123


6

ac tnh thanh tnh Moc len va

phat trien

lanh ret,

hng xuong

di

nong,hng

len tren

nuoi ln

Phng Tay ong Bac Nam TrungTng ng

vi cth

Phoi, ruot gia,

kh quan, he

ho hap

Gan, mat, gan

cot, t chi

Than, bang

quang, nao,

he bai tiet

Tim, ruot

non, mach

mau

La lach,

da day,

he tieu

hoa

Mau sac Trang Xanh en Hong Vang

Tnh tnh Ngha Nhan Tr Le Tn

Ng hnh sinh khc:

Theo hc thuyt m Dng v quy lut Nhn qu, khi mt hin tng xy ra:

Do hai nguyn nhn gy ra n: mt nguyn nhn c ch v mt nguyn

nhn hng phn n.

N s gy ra hai hu qu: hng phn mt hin tng khc v c ch mt

hin tng khc.

Gia Ng Hnh tn ti quy lut tng sinh, tng khc - quy lut nn tng

ca l thuyt Dch hc. Ging nh m Dng, tng sinh, tng khc l hai mt

gn lin vi nhau ca s vt. Khng c sinh th s vt khng th pht sinh v pht

trin. Khng c khc th khng th duy tr s cn bng v iu ha ca s vt

trong qu trnh pht trin v bin ha.

Ng Hnh tng sinh l:


12/123


7

Hnh 1: Ng hnh tng sinh

Mc sinh Ha: v Mc tnh n ha, m p tc Ha n phc bn

trong, xuyn thng Mc s sinh ra Ha, nn ni Mc sinh Ha. Ha sinh Th: v Ha nng nn t chy Mc. Chy ht bin thnh

tro tc l Th, nn ni Ha sinh Th.

Th sinh Kim: v Kim n tng, vi lp trong , trong ni, nn ni

Th sinh Kim.

Kim sinh Thy: v kh ca thiu m( kh ca Kim) chy ngm trong

ni tc Kim sinh ra Thy. Lm nng chy Kim s bin thnh Thy,

nn ni Kim sinh Thy.

Thy sinh Mc: nh Thy n nhun lm cho cy ci sinh trng,

nn ni Thy sinh Mc.

Ng Hnh tng khc:

Ng hnh tng khc ln nhau l bn tnh ca tri t: Thy khc Ha,

Ha khc Kim, Kim khc Mc, Mc khc Th, Th khc Thy.


13/123


8

Hnh 2: Ng hnh tng khc

Ng hnh phn sinh, phn khc:

Ng hnh phn sinh:

Mc sinh Ha: Mc nhiu th Ha khng bc ln c; Ha nhiu th Mc

b chy thnh than.

Ha sinh Th: Ha nhiu th Th thnh than; Th nhiu th Ha ch m .

Th sinh Kim: Th nhiu th Kim b vi lp; Kim nhiu th Th khng cn

ng k.

Kim sinh Thy: Kim nhiu th nc c; Thy nhiu th Kim chm xung.

Thy sinh Mc: Thy nhiu th Mc b tri; Mc thnh th Thy b co li.

"Mc thnh th Thy b co li": khi Mc nhiu th ly Kim tr Mc, li cn

li cho Thy.

"Th nhiu th Ha m ": Th nhiu th ly Mc ch Th, li cn li cho

Ha, khng c dng Ha v Ha sinh Th, Th s cng vng.

Ng hnh phn khc: Thy khc Ha: nhng Ha nhiu th Thy b bc hi.

Ha khc Kim: Kim nhiu th Ha tt.

Kim khc Mc:Mc qu cng th Kim phi m.

Mc khc Th: Th nng th Mc b tht li.


14/123


9

Th khc Thy: Thy nhiu th Th b tri.

1.3 Kinh dch mt h m

Kinh Dch l mt ti nghin cu nghim tc thu ht c s quan

tm ca nhiu b c vi ca dn tc nh L Qu n, Ng Tt T, Nguyn Duy

Cn, Nguyn Hin L Trn th gii cng c nhiu nh khoa hc ln nghin cu

v Kinh Dch, tiu biu nh cng trnh ca nh ton hc c Leibniz (1646-1716)

biu din cc qu ca Kinh dch bng cc du hiu nh phn (0 v 1). Vit

Nam trong nhng nm gn y cng xut hin cng trnh khoa hc ca Gio s

tin s Nguyn Hong Phng ([1]), trong , bng cch hnh thc ha cc cu

trc ca Kinh dch bng tp m, ng chng minh c:

Trit hc cng Phng m ct li l Kinh dch l mt loi khoa

hc tin , ly khung Thi cc, Lng Nghi, T tng, Ng hnh,

Bt qui lm tin

Trit hc c Phng ng l mt tp m.

dy, chng ti xin c trch dn mt phn cng trnh ca ng vi mc

ch tham kho, l hnh thc qu cc cu trc ca Kinh dch bng tp m.

1.3.1 Cu trc qu ca trit cng phng

Thi cc v Lng nghi

Thi cc xem nh V tr ton b - c th phn cc thnh m v Dng,

gi l Lng Nghi, l Nghi Dng v Nghi m. Nghi Dng c biu th bng

mt nt lin lin tc, cn Nghi m bng mt nt t khng lin tc.

Nhng cch phi hp n gin nht ca cc ng lin tc v khng lin

tc trn ln lt cho cc cu trc sau:

Ttng v Ng hnh


15/123


10

T tng m t qu trnh sinh ra, ln ln, gi i, ri mt hay l qu trnh

: Thnh, Thnh, Suy, Hy.

T tng c biu th bng mt tp hp gm hai ng lin tc hoc

khng lin tc.

Nu thm trung tm vo, ta c cu trc Ng hnh vi ngha: Sinh,

Trng, Ha, Thu, Tng.

Bt qui

C hai loi Bt qui : Bi qui tin thin v Bt qui Hu thin. Bt qui c

th xem l kt qu t hp gm ba ng vi mc ch m t nhng qu trnh phctp hn, hoc trong khng gian hoc trong thi gian, v d m t cc na ma

trong nm v mt thi gian, hoc l m t tm phng trong khng gian.

Cu trc Bt qui Tin thin hay l Bt qui Phc Hy mang tnh i

xng tm cao , cn Bt qui Hu thin hay Bt qui Vn Vng th km i

xng hn. Tnh i xng cao ca Bt qui Tin thin biu hin nhng tn ti

tng i hon ho. Trong lc th tnh km i xng ca Bt qui VnVng li biu hin c nhng tn ti km hon chnh hn (ca ci trn chng ta

chng hn).

1.3.2 L thuyt tp kinh in:

Hm thuc v v tr:

Cho Y l mt tp kinh in, gi l V tr (tp m) hay H quy chiu, chng

hn lY= {a,b,c,d,e}= {y}

Ta hy ly mt s tp con ca Y, v d l

A= {a,c,d,e}, B= { c, d, e}, C= {a, b}


16/123


11

xc nh cc tp con , ngi ta a ra khi nim hm thuc hay l

hm thnh phn, k hiu l , nh ngha nh sau:

MA (y) A(y) =

0 khi v ch khi y khng thuc A

1 khi v ch khi y thuc A

(k hiu A(y) da vo cng trnh ca Negotia, vit cho n gin).

Tp hai phn t {0, 1} gi l tp nh gi. Vi cc v d trn, theo nh

ngha ca hm thuc, ta c chng hn:

A(a) = 1, A(b) = 0, B(a) = 0,

Tnh cht:

Y(y) = 1, (y) = 0 vi mi y.

1.3.2.1 Cc php ton v tnh cht trong l thuyt cin

L thuyt cc tp kinh in da trn ba php ton sau:

Php hp:

Php hp k hiu l vi nh ngha:

(A B) (y) = Max { A(y), B(y)}, A(y), B(y) [0, 1].

Php giao:

Php giao k hiu l vi nh ngha:

(A B)(y) = Min {A(y), B(y)}, A(y), B(y) [0, 1].

Php b sung:

Php b sung k hiu vi mt du gch ngang trn u vi nh ngha:

A (y) = 1 -A(y), vi mi y, A(y) [0,1].

Tnh cht ca php ton

Gia cc php ton chng ta c cc tnh cht sau:

a) Tnh giao hon: A B = B A, A B = B A.


17/123


12

b) Tnh kt h p: A (B C) = (A B) C,

A (B C) = (A B) C

c) Tnh lung: A A = A,

A A = A.

d) Tnh phn phi: A (B C) = (A B) (A C),

A (B C) = (A B) (A C).

e) Tnh ng nht: A = A, A Y = A

f) Tnh: A =

A Y = Y.

g) Tnh hp th: A (B A) = A,A (B A) = A.

h) Tnh i h p: A = A

i) Cc qui tc De Morgan: A B = A B

A B = A B

j) Nguyn l bi trung (mu thun):

A A=

A A= Y.

1.3.3 L thuyt mtheo Zadeh v nguyn l phi bi trung:

Nm 1965, A. Zadeh sng to ra l thuyt tp m. Khc vi l thuyt tp

kinh in, ng mrng tp nh gi ca hm thuc t tp ri rc {0,1} sang tp

lin tc [0,1], ngha l gi tr ca hm thuc khng phi ch l 0 hoc 1, m tri

mt cch lin tc t 0 n 1.


18/123


13

1.3.3.1 nh ngha:

Cc nh ngha v cc php giao, hp, b sung vn gi nguyn nh c, tc

l php hp vn nh ngha theo Max, php giao theo Min v php b sung theo

php tr trong l thuyt tp kinh in.

Cn ni thm v php bao v quan h bng nhau, tun theo nh ngha sau:

A *

B {A(y) B(y)} vi mi y.

Cch tip cn ny ca L.A.Zadeh c hai c tnh: Mt l ht sc n gin,

hai l c tnh k tha so vi l thuyt tp kinh in v mt nh ngha cc php

ton qua Max, Min v php tr.

im ni bt nht ca l thuyt Zadeh l tt c cc tnh cht ca cc phpton ca l thuyt tp kinh in u c gi nguyn, tr mt tnh cht ch yu :

Nguyn l bi trung ca Ch ngha duy l khng cn ng na, nh s thy ngay

sau y.

1.3.3.2 Nguyn l phi bi trung trong l thuyt Zadeh:

Trong l thuyt Zadeh, nguyn l bi trung, gn b vi ch ngha Duy l,

khng cn ng na. Chng ta hy ly vi v d c th:

Cho v tr Y = {a, b, c, d} v A l mt tp con ca Y, vi

A (a) = 0,2, A(b) = 0,4, A(c) = 0,8, A(d) = 0

Ta c ngay, theo nh ngha v php b sung:

A(a) = 0,8, A(b) = 0,6, A(c) = 0,2, A(d) = 1.

T ta c theo cc php ton Max v Min trong cc nh ngha trn:

(A A)(a) = 0,8; (A A)(b) = 0,6; (A A)(c)= 0,8; (A A)(d)= 1

(A A)(a) = 0,2; (A A)(b)= 0,4; (A A)(c)= 0,2; (A A)(d)= 0

Nhng v Y(y) = 1, (y) = 0, vi mi y, nn theo ng thc cc tp m, ta c

ngay kt qu ht sc quan trng sau trong l thuyt Zadeh:

Nguyn l phi bi trung

A A 0 ,


19/123


14

A A Y.

tc l nguyn l bi trung - t lu xem nh mt chn l vnh cu - qu thc khng

cn ng vi nh ngha ca Zadeh.

Kt qu ny rt quan trng trong vic tm mt phng hng ton hc thch

hp cho Trit c phng ng, l khoa hc ch yu nghin cu cc quy lut, cu

trc ca t tng, trong trong m (A) c Dng (A ), v trong Dng c m,

m dng nh thu l nhng khi nim c "ni dung m".

1.3.3.3 Cc tnh cht ca php ton trn tp m:

Nh cp trn, hu ht cc tnh cht ca php ton trn tp kinh in

vn cn ng trn tp mngoi trnh l phi bi trung:

a) Tnh giao hon: A B = B A, A B = B A.

b) Tnh kt h p: A (B C) = (A B) C,

A (B C) = (A B) C

c) Tnh lung: A A = A,

A A = A.

d) Tnh phn phi: A (B C) = (A B) (A C),

A (B C) = (A B) (A C).

e) Tnh ng nht: A = A, A Y = A

f) Tnh: A =

A Y = Y.

g) Tnh hp th: A (B A) = A,

A (B A) = A.h) Tnh i h p: A = A

i) Cc qui tc De Morgan: A B = A B

A B = A B


20/123


15

j) Nguyn l phi bi trung (phi mu thun):

A A

A A Y.

1.3.3.4 Php nhn Max Min v php nhn Min Max

Trong qu trnh vn dng l thuyt tp m, xut hin mt s php nhn c

bit gi l php nhn Max Min v php nhn Min Max, nh ngha nh sau:

Php nhn Max Min

Php nhn ny tng t nh php nhn ma trn thng thng, ch khc mt

ch l: Thay php nhn thng thng bng php ly Min, cn php cng thng

thng bng php ly Max.

V d

Ta chn trng h p ma trn 2x2 cho n gin. Chng hn ta c trong php

nhn ma trn thng thng

a b

c d .

m n

p q =

am + bp an + bq

cm + dp cn + dq

Php nhn Max Min, k hiu l o, theo nh ngha s c dng:

a b

c d o

m n

p q =

Max(Min(a, m),Min (b, p)) Max(Min(a, n),Min (b, q))

Max(Min(c, m),Min (d, p)) Max(Min(c, n),Min (d, p))

V d bng s

2 6

4 5 o

0 1

7 8 =

6 6

5 5

Php nhn Max Min c tnh cht kt hp:

A o (B o C) = (A o B) o C.Php nhn Min Max

Php nhn ny, k hiu l o, suy t php nhn Max Min bng cch thay th Min

v Max cho nhau

V d:


21/123


16

Php nhn ny cng c tnh cht kt hp:

A o (B o C) = (A o B) o C.

Php nhn Max Min v php nhn Min Max c nhiu ng dng su xa v nu c

dp chng ti s tip tc nghin cu.

1.3.4 Shnh thc ho cu trc lng nghi bng tp m:

Trong phn ny trc ht chng ta tm cch hnh thc ho cu trc Lng

Nghi ca Kinh Dch theo l thuyt mMin Max ca L.A.Zadeh.

1.3.4.1 V tr ton hc Ty phng - thi cc ng phng

V tr, hiu l YAD, gm c hai Kh (Nghi) : kh m a v kh Dng d,

YAD = {a,d} = Thi cc = H nguyn thu.

Hai kh m, Dng ny c th xem l tng ng vi hai quu tin ca Kinh

Dch (Tri v t) l cc Qu Kin v Khn ca Kinh Dch :

Kh Dng d Qu Kin Kh m a Qu Khn

Theo tinh thn ca Kinh Dch, v sau s c s phn cc, phn ho to ra cc

ci khc nhau. Mi tp con A ca Thi Cc YADu cha hai kh , vi nhng

hm thuc c gi tr trong khong [0,1].

Ta c

A(a,b) [0,1] vi mi A YAD.

ng thc v php bao

ng thc

Hai tp con A v B ca Thi cc YAD gi l bng nhau, khi v ch khi

A = B {(A) = (B) v A =*

B}

trong gi l hm m Dng, vi nh ngha

(A B) = Min {(A), (B)},


22/123


17

(A B) = Max{(A), (B)}.

(A) = -(A), (A) = {1, -1}, vi mi A,

cn

A =* B {A(a) = B(a), A(d) = B(d)}.

Php bao

Php bao nh ngha nh sau:

A *

B A(y) > B(y), y= a, d.

Trong cng trnh ny, l thuyt Zadeh ch vn dng cho loi ng thc =*

ca Lng Nghi {a, d}, khng i vo phn ng thc ca hm m Dng .

1.3.4.2 Nhng phng trnh cn bng tnh cho Lng Nghi

C hai loi cn bng: tnh v ng

Cn bng tnh

Ta c cn bng tnh cho mi tp con A khi m Dng cn bng nhau:

Cn bng tnh m Dng: A =*

A tc l khi.

A(a) = 1/2, A(d) = 1/2, A (a) = 1/2, A (d) = 1/2, (A) = -(A).Mt trong nhng vn trng yu y l xt xem trong cn bng tnh th,

ngoi A v A , cn c xut hin nhng i lng no mi khng, quan h vi A v

A bng cc php tp hp.

Nu gi thit chng hn (A) = -1, tc l gi thit A l m th ta c

ngay cc kt qu sau:

(A A) = (A) = 1,

(A A) = (A) = - 1,

A A=*

A, A A=*

A

tc l

A A= A, A A= A.


23/123


18

Nh th, trong trng hp cn bng tnh, chng ta li ch thu c A v A,

ngha l khng thu c mt ci mi ngoi A v A. Ni cch khc, cn bng tnh

khng c hiu lc sn sinh ra ci mi. V th c th hiu c cch Tri t

sinh ra ci mi, chng ta hy quay sang trng hp cn bng ng.

Cn bngng

Cn bng ng xy ra khi hai nhn t (th lc) khng cn bng nhau,

nhng li to ra nhng tnh hung nm dao ng xung quanh trng thi cn bng

tnh.

Trong khun kh ca Lng Nghi, l hai trng h p m thnh hay

Dng thnh:

A *

A, (A) = -1, khi m thnh,

hay

A *

A, (A) = 1, khi Dng thnh

Nguyn l phi bi trung trong khun kh l thuyt tp m vn dng cho

Lng Nghi

Chng ta ni nhiu v nguyn l phi bi trung, l ct li ca nguyn

l m Dng ca Trit hc ng phng. V th cn c mt minh ho c th

bng cng c ton tp m.

Ta phn hai trng hp sau:

Gi s:

(A) = -1, (A) = 1, A(a) = 0,4; A(d) = 0,2; A *

A, m suy.

Trong trng hp m suy ny, ta c:

(A A) = -1, (A A)(a) = Min{0,4; 0,6} = 0,4,

(A A)(d) = Min{0,2; 0,8} = 0,2,


24/123


19

tc l:

A A = A, t A A = A,

ngha l khng xut hin mt ci mi th ba no, khc A v A!

By gita gi s m thnh

A(a) = 0,8; A(d) = 0,7.

Th th ta c ngay:

(A A)(a) = 0,2; (A A)(d) = 0,3

tc l

(A A) A , (A A) A .

Kt qu thu c l mt hin tng khc A v A. Ta c mt ci th ba no !

Ta cng thu c mt ci th ba, khi m thnh mt phn, chng hn trong

trng hp c th sau:

A(a) = 0,6; A(d) =0,3; A (a) = 0,4; A (d) = 0,7.

(A A)(a) = 0,4; (A A)(d) = 0,3; (A A) ; (A A) A, A.

(A A)(a) = 0,6; (A A)(d) = 0,7; (A A) ; (A A) A, A.

Ngy trc Lo T ni:

mt sinh hai

hai sinh ba

ba sinh vn vt

By gita chng tc ci th ba bng ton tp mkhi m thnh !


25/123


20

Vi lp lun v cch hnh thc ha tng ti vi cc cu trc T Tng,

Ng Hnh, Bt Qui, cc h qu gio s Nguyn Hong Phng a n cho

chng ta mt ci nhn mi m, l th v mt vn c gn lin vi i sng ca

chng ta. Do gii hn ca ti nn chng ti xin tm ngng phn gii thiu v lthuyt Kinh dch y v nhng li cho cc bn c hng th nghin cu tip tc

v xin chuyn qua phn nghin cu vng dng.

1.4 ng dng ca Kinh dch trong i sng

Kinh dch t lu c quan h mt thit i vi i sng vt cht v tinh thn i

vi nhn dn cc nc phng ng trong c Vit Nam chng ta. Kinh dch l

nhng tri thc ct li, ri khi kt hp vi cc tri thc khc s gii quyt c

mt bi ton c th trong i sng nh:

Khi kt hp vi cc tri thc v nhn th hc, thi chm s cho ra i

phng php cha bnh theo ng Y, chm cu

Khi kt hp vi hc thuyt Phong Thy s gip cho ta chn c cc vng

t thch hp cho vic xy dng.

Khi kt hp vi cc hc thuyt don (n Gip, Thi t Thn Kinh, T

Tr) s cho ra cc phng php don vn mnh ca mt con ngi

hay cho c cng ng ngi

Trong phn thc hin di y, chng ti xin p dng Kinh dch trong vic

don vn mnh, m c th hn l cc vn v hn nhn, kt hp vi hc

thuyt T tr.


26/123

Chng 2: Hc thuyt T Tr

21

Chng 2: Hc thuyt TTr

2.1 Th gii thng tin v con ngi:

V tr bao gm tri t v vn vt ha quyn vi nhau, cm ng ln nhau,

do con ngi khng th tch ri khi h thng m lun lun b tc ng nh

hng t lc sinh ra cho n lc cht i.

S bin mt ca ngi hay s vt v s bin i ca thin tng l do cm

ng ca m dng ng hnh m ra. "Mnh" ca con ngi th hin s bin i,

dch chuyn ca v tr. Nhng thng tin ny c biu din bi m dng, ng

hnh. Ngi ta dng can chi biu th n. Nhng s bin i l lin tc khng

ngng, do trong cc trng thi bin i khc nhau ca v tr, mnh s biu hin

thnh cc "vn" khc nhau.

Do th gii ny l th gii thng tin m m dng ng hnh l biu

tng ca cc thng tin .

Con ngi sng trong v tr, nu bit c vn mng ca mnh, thun theo

quy lut, lm chc sinh mnh th tt, nghch li th tri vi quy lut t nhin

tt s gp ha.

V sao ta don c mnh vn cn cvo thi im sinh ra?

Kh m dng, ng hnh m thi khc sinh ra thc c chnh l mc

phn lng v tnh cht: kim, mc, thy, ha, thc biu th bng cc can

chi. Can chi ca nm, thng, ngy, gisinh i biu cho m dng ng hnh tng trng m hnh v phn nh kt cu ni b trong cth.

C th c cn bng c vi mi trng xung quanh hay khng s l cn

c gii thch v sao cc tng ph trong mt ngi ra i cng mt lc, nhng c


27/123


22

ci b bnh, cn nhng ci khc li khng, ng thi cng gii p c nguyn

nhn v sao mi ngi cng sng trn tri t nhng s phn li khc nhau.

Ng hnh y , sinh khc vng suy hp l, l mnh tt. Ng hnh

lch nhiu, nu trong mnh cc vn c s nht tr vi tun han bin ha ca v

tr, cng c xem l mnh tt. Nu ng hnh t hp xu nhiu hn t hp tt,

mt cn bng nhiu li ngc vi kh tun hon ca v tr, gi l mnh xu.

l cc yu t Tin thin, trong Hu thin, bit mnh l hiu r v ci

thin hon cnh ca mnh trong s bin i ca v tr, tm c s yn n

trong th gii ny. Duy tr s cn bng ca m dng, ng hnh, thun vi quy

lut t nhin l xu th cn hng ti.

2.2 a Chi- Ta thi gian

Chiu thi gian trong khng gian Kinh Dch chuyn dch k tip nhau theo

mt chu k khp kn - l vng trn. Mi mt thi im dch chuyn l mt ta

thi gian.

Thi gian ca Dch Hc chia thnh 4 cp : nm, thng, ngy, gic cng

mt loi tn gi. V d c nm Gip T, thng Gip T, ngy Gip T, giGip T.

Mi mt khi nim thi gian c thm 2 khi nim ch tnh cht l Tnh

m/Dng v tnh Ng Hnh. Tnh Ng Hnh ch c 5 tnh l: Kim, Mc, Thy,

Ha, Th.

Cc nh dch hc c cng phi 12 chi vi hng v ma.

Chi T Su Dan Mao Thn T Ngo Mui Than Dau Tuat Hi

Hanh Thuy Tho Moc Moc Tho Hoa Hoa Tho Kim Kim Tho Thuy

Hng Bac Trung ong ong Trung Nam Nam Trung Tay Tay Trung Bac

Mua ong ong Xuan Xuan Xuan Ha Ha Ha Thu Thu Thu ong

Nghi + - + - + - + - + - + -


28/123


23

Cc nh dch hc c xa khi to ra khi nim 12 a Chi (12 Ta thi

gian) khng phi cn c vo 12 con vt nh chut, tru, h, ln t.

Chi T Su Dan Mao Thn T Ngo Mui Than Dau Tuat Hi

Thang(al) 11 12 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Gi 23-1 1-3 3-5 5-7 7-9 9-11 11-

13

13-

15

15-

17

17-

19

19-

21

21-

23

Lc hp: do Mo mc khc Tut th; Hi thy sinh Dn mc Lc hp l:

o T hp Su ha Th (hp khc)

o Dn hp Hi ha Mc (hp sinh)

o Mo hp Tut ha Ha (hp khc)

o Thn hp Du ha Kim (hp sinh)

o T hp Thn ha Thy (hp khc)

o Ng hp Mi ha Th (hp sinh)

Trong T Tr c lc hp l tt. Trong hp c khc v trong hp c sinh.

Hp khc l trc tt sau xu, hp sinh l cng ngy cng tt hn.

Tng xung ca 12 chi: tng xung l i xung theo phng hng. Mo mc

ng xung vi Du kim Ty, Ng ha Nam xung vi T thy Bc Do :

o T Ng tng xung

o Su Mi tng xung

o Dn Thn tng xung

o Mo Du tng xung


29/123


24

o Thn Tut tng xung

o T Hi tng xung

T Tr c xung c tt c xu. Nu b xung thn phc th hung, xung mtthn khc l ct.

Tng hi ca 12 chi: T hp Su, Mi n th xung tan nn T Mi tng hi;

Dn hp Hi, Tn xung tan nn Dn T tng hi Do :

o T Mi tng hi

o Su Ngo tng hi

o Dn T tng hi

o Mo Thn tng hi

o Thn Hi tng hi

o Du Tut tng hi

T Tr gp tng hi l bt li, cn phi xem c b ch ng khng.

Tng n ca 12 chi: Dch hc cn c theo Trng sinh, lm quan, m kho ca

ng hnh Thin can, nh ra nhng a chi tng cha.

V d: T l lm quan ca Qu Thy nn Qu tng cha trong T

T Su Dan

Quy Ky Tan Quy Giap Bnh Mau

Mao Thn T


30/123


25

At Mau Quy At Bnh Canh Mau

Ngo Mui Than

inh Ky Ky At inh Canh Nham Mau

Dau Tuat Hi

Tan Mau inh Tan Nham Giap

2.3 Thin Can- Ta khng gian

Cc nh Dch hc ca ra 10 khi nim ch 10 v tr khng gian gi l

Thp Can, cn chng ta gi l Ta Khng Gian. l:Can Gip t Bnh inh Mu K Canh Tn Nhm Qu

Hnh Mc Mc Ha Ha Th Th Kim Kim Thy Thy

Nghi + - + - + - + - + -

Ma Xun Xun H H H

trng

H

trng

Thu Thu ng ng

Mi can ha hpNm Gip hay nm K ly Bnh Dn lm thng ging. Bnh ha, ha sinh

th nn Gip hp K ha th.

Tng t :

t hp Canh ha kim


31/123


26

Bnh hp Tn ha thy

inh hp Nhm ha mc

Mu hp Qu ha ha

Sinh vng t tuyt ca 10 can

Ngi xa quan nim c sinh th c dit theo mt vng tun hon ri li

bt u mt chu k mi. i vi con ngi, ty vo thi im xut hin trong

khng gian m c s sinh (pht trin), s thnh t mi mt ( vng), s suy

thoi, b tc (m) v n mc cng ngc vi s pht trin (tuyt).

Chu k vn ng nh sau: Trng sinh Mc dc Quan i

Lm quan vng Suy Bnh TM Tuyt Thai Dng

Trng sinh

Trong Trung Y, ngi thy thuc c th cn c vo vng trng sinh

bit thi gian no vi ngi sinh TKG tng ng bnh s pht trin hay gim

i, phc hi.

Nghi + + + + + - - - - -

Can Gip

Mc

Bnh

Ha

Mu

Th

Canh

Kim

Nhm

Thy

t

Thy

inh

Ha

K

Th

Tn

Kim

Qy

Thy

Sinh Hi Dn Dn T Thn Ng Du Du T Mo

Vng Mo Ng Ng Du T Dn T T Thn Hi

M Mi Tut Tut Su Thn Tut Su Su Thn Mi

Tuyt Thn Hi Hi Dn T Du T T Mo Ng

Thng bin ca Thin Can:

Mi ngi sng trn i ny v sinh vo thi khc khc nhau trong v trnn c hng kh m dng bm sinh trong c, vng suy khc nhau. T tr

ly s vng suy ca can ngy trong t tr lm trung tm, cn nhng can chi khc

s sinh khc ph trhay hn ch can chi ngy sinh cu to thnh mt h thng.

T hp ca can ngy sinh vi cc can chi khc trong t tr l biu tng ca m


32/123


27

dng ng hnh cu to thnh c im ca mt con ngi c th. Ph qu, phc

ha ca con ngi u xut pht t can ngy sinh v thng qua n th hin

trng thi c chung kt li ca ngi trong v tr. Do can ngy sinh c

gi l nht nguyn, nht ch hoc thn.

Quan h gia tnh ng hnh ca nht ch vi tnh ng hnh ca cc can chi

khc trong t tr khng ngoi: chnh, thin v sinh, khc. Can ngy dng gp cc

can dng khc trong t tr l s gp gng tnh, l thin; can ngy dng gp

cc can m khc l d tnh, l chnh. Tng t can ngy m gp cc can m khc l

ng tnh, l thin; can ngy m gp cc can khc dng l d tnh, chnh.

Can Giap At Bnh inh Mau Ky Canh Tan Nham QuyGiap Ngang

vai

Kiep

tai

Thc

than

Thng

quan

Thien

tai

Chnh

tai

That

sat

Chnh

quan

Thien

an

Chnh

an

At Kiep

tai

Ngang

vai

Thng

quan

Thc

than

Chnh

tai

Thien

tai

Chnh

quan

That

sat

Chnh

an

Thien

an

Bnh Thien

an

Chnh

an

Ngang

vai

Kiep

tai

Thc

than

Thng

quan

Thien

tai

Chnh

tai

That

sat

Chnh

quan

inh Chnh

an

Thien

an

Kiep

tai

Ngang

vai

Thng

quan

Thc

than

Chnh

tai

Thien

tai

Chnh

quan

That

sat

Mau That

sat

Chnh

quan

Thien

an

Chnh

an

Ngang

vai

Kiep

tai

Thc

than

Thng

quan

Thien

tai

Chnh

tai

Ky Chnh

quan

That

sat

Chnh

an

Thien

an

Kiep

tai

Ngang

vai

Thng

quan

Thc

than

Chnh

tai

Thien

tai

Canh Thien

tai

Chnh

tai

That

sat

Chnh

quan

Thien

an

Chnh

an

Ngang

vai

Kiep

tai

Thc

than

Thng

quan

Tan Chnh

tai

Thien

tai

Chnh

quan

That

sat

Chnh

an

Thien

an

Kiep

tai

Ngang

vai

Thng

quan

Thc

than

Nham Thc

than

Thng

quan

Thien

tai

Chnh

tai

That

sat

Chnh

quan

Thien

an

Chnh

an

Ngang

vai

Kiep

tai

Quy Thng

quan

Thc

than

Chnh

tai

Thien

tai

Chnh

quan

That

sat

Chnh

an

Thien

an

Kiep

tai

Ngang

vai


33/123


28

n = Chnh n

Kiu = Thin n

Thng = Thng quanThc = Thc thn

Quan = Chnh quan

St = Thin quan

Kip = Kip ti

T = Ngang vai

Ti= Chnh ti

2.4 Can chi phi hp

To Thi gian v To Khng gian khng tch bit m lin kt nhau

xc nh mt v tr trong Khng Gian. Do vy bao gita cng gi c Can Chi

(TKG+TTG)

S lin kt gia mt Can v mt Chi theo quy thc Dng vi Dng, m

vi m. Ch c Can dng phi hp vi chi dng, can m phi hp vi chi m,to ra cc v tr Khng Thi Gian. Nh vy thi gian theo lch can chi l thi gian

lp, vn ng theo ng trn, thun theo quy lut ca Dch l ra(1 cp thun

dng hay thun m) nh nm Gip T, Qu Mi ch khng bao gic inh

Thn, Gip Du S lin kt ny to ra mt ccht ng hnh no trong khng

gian Kinh Dch.

Mt i tng khi sinh ra vo mt ta khng-thi gian s phn nh quy

lut vn ng ca chnh n. V d ngi sinh nm Gip T c ccht thuc Kim,

nu gp thng hay ngy gicng mang tnh Kim th Kim vng. Ngi Kim c

ch kh, c ngha kh. Nu thng hay ngy c Ha th Kim b khc. Vng v mt

hnh no th tnh hung bt li hay c li u tng.


34/123


29

T Tr lun ly s cn bng lm tt, ly vng hoc nhc lm xu.

Chi-Can Gip t Bnh

inh

Mu K Canh Tn Nhm Qu

T Su Ng Mi Kim Thy Ha Th Mc

Dn Mo Thn Du Thy Ha Th Mc Kim

Thn T Tut Hi Ha Th Mc Kim Thy

Mi ngi u c mt khonh khc c nht xut hin trong V tr,

khonh khc ny c bit ha s phn ca tng ngi. xc nh v tr xut

hin , cc nh Dch hc hnh thnh cng co khng gian thi gian trong v

tr mnh mng: l Lch Can Chi c km theo Lch Tit Kh.

2.5 Phng php don hn nhn theo TTr:

T Tr l dng thin can, a chi ca nm, thng, ngy, gisinh biu th

thng tin ca mt ngi, vn dng cc quy lut ca m dng ng hnh tm ra

sinh mnh con ngi do t trng qut, lc hp dn v cc loi trng cm ng

khc gy nn.

T cc quy lut cbn ca m dng, ng hnh (nh sinh khc), T Tr

c th thnh cc lut h qu p dng trong qu trnh don.

Phng php T Tr don v hn nhn, v vn trnh c cuc i (cc

i vn), v lu nin, lc thn, ca ci, tnh cch, bnh tt tai ha Kha lun ny

xin bn v phng php don theo T Tr trong lnh vc hn nhn.

Trnh tdon hn nhn theo TTr:

o Ly ngy gisinh tht chnh xc.

o Sp xp T tr chnh xc theo th t nm-thng-ngy-gi. (Nu cn i

ngy gisinh ra bt t).

o Tra 10 thn thu r v tng n.


35/123


30

o Tnh cc ct thn, hung st no c xut hin trn cc tr.

o p dng cc lut v hn nhn suy ra cc kt lun.

Phng php don theo T Tr ly can ngy lm ch, ch trng s cn

bng trong T Tr. Do ngoi quy lut thun sinh v thun khc, cn xt thm

quy lut phn sinh v phn khc.


36/123

Chng 3: H chuyn gia

31

Chng 3: H chuyn gia

Xy dng mt chng trnh don tng ng vi vic a cc tri thc

v don vo trong my tnh. Vic ny bao gm cc bc:

Biu din cc tri thc don vo trong my tnh

S dng cc tri thc don.

Chng ta c th vit mt chng trnh my tnh bnh thng vi cc thao

tc dng lnh thc hin cc chc nng trn, nhng hn ch ca mt chng

trnh bnh thng l kh thay i, b sung cc tri thc mi. V vy y s xydng mt h chuyn gia don da trn nn tng l mt h cstri thc, chnh

xc hn l mt cstri thc da vo lut.

3.1 Cc khi nim v cstri thc:

Chng ta kh quen thuc vi cc chng trnh my tnh nn y xin

nu ra mt im khc bit cbn ca mt chng trnh v mt h cstri thc,

l:

Trong mt chng trnh truyn thng, cch x l hay hnh vi ca

chng trnh c n nh sn thng qua cc dng lnh ca chng

trnh da trn mt thut gii c n nh sn.

Trong mt h CSTT, c hai chc nng tch bit nhau, trng hp n

gin c hai khi, khi tri thc hay cn gi l cstri thc, v khi suy

din hay cn gi l ng csuy din. Vic tch bit gia tri thc khi

cc cchiu khin gip ta d dng thm vo cc tri thc mi trong

qu trnh pht trin ca chng trnh. y l im tng t ca ng

csuy din trong mt h CSTT v no b con ngi (iu khin x l),


37/123

Chng 3: H chuyn gia

32

l khng i cho d hnh vi ca c nhn c thay i theo kinh nghim

v kin thc nhn c.

Tim khc bit trn, ta c th rt ra mt c im quan trng ca tng

loi chng trnh trong trng hp c th ny rng:

Trong chng trnh truyn thng, nu mun thay i hay b sung cc

tri thc don mi (c th xy ra theo phn tch trn), chng ta cn

phi xem xt cu trc v thay i li m lnh ca chng trnh.

Trong khi , trong mt h cstri thc, ta ch cn thay i trong khi

tri thc (bn ngoi chng trnh) m khng cn thay i khi suy din.

Mt khc h cstri thc cn c tnh ti s dng i vi cc bi ton

tng t (ta c th xy dng mt khi tri thc cho tng bi ton, v

thay i u vo v u ra cho khi suy din).

Cc h CSTT u c ng csuy din tin hnh cc suy din nhm to

ra cc tri thc mi t cc s kin, tri thc cung cp t ngoi vo v tri thc c sntrong h CSTT. ng csuy din thay i theo phc tp ca CSTT. Hai kiu

suy din chnh trong ng csuy din l suy din tin v suy din li.

Suy din tin: cc h l vic theo siu khin ca d liu (data driven),

da vo cc thng tin c sn (cc s kin cho trc) v to sinh ra cc s kin mi

c suy din. Do vy khng thon trc c kt qu. Cch tip cn ny c

s dng trong cc bi ton din dch vi mong mi ca ngi s dng l h CSTT

s cung cp cc s kin mi (kiu suy din ny c thc p dng trong vic d

on: t cc s kin ban u v ngy sinh, h CSTT sa ra cc s kin d

on).


38/123

Chng 3: H chuyn gia

33

Suy din li: iu khin theo mc tiu nhm hng n cc kt lun c

v i tm cc dn chng kim nh tnh ng n ca kt lun .

Cstri thc c nhiu dng khc nhau:

i tng - thuc tnh - gi tr

thuc tnh- lut dn

mng ng ngha

frame.

Cc h chuyn gia l mt loi h CSTT c thit k cho mt lnh vc ng

dng c th.

Trong trng hp ny chng ti chn xy dng mt h chuyn gia da trn

lut dn nn phn di xin trnh by mt s khi nim cbn trong v h da trn

lut.

3.2 H chuyn gia da trn lut

3.2.1 Lut v skin

Mt h da trn lut l mt h cs tri thc m cs tri thc c biu

din di dng ca mt tp (hay nhiu tp)lut.

Lut l cu trc tri thc dng lin kt thng tin bit vi cc thng tin

khc gip a ra cc suy lun, kt lun t cc thng tin bit. Lut l mt

phng tin sc tch, c ngha, khng phc tp v linh hot ca vic biu din trithc. Trong h thng da trn lut, ngi ta thu thp cc tri thc lnh vc trong

mt tp v lu chng trong cstri thc ca h thng. H thng dng cc lut ny

cng vi cc thng tin trong b nh gii bi ton. Vic x l cc lut trong h

thng da trn cc lut c qun l bng mt module gi l ng csuy din.


39/123

Chng 3: H chuyn gia

34

Kiu n gin nht ca lut c gi l lut sn xut v c dng:

If then

V d:

If can l Gip then hnh can l Th v nghi can l DngIf can l t then hnh can l Th v nghi can l m

S kin: mt lut c thc thc hin, v do mt h thng da trn

lut c s dng cho vic no , h thng cn truy cp cc s kin. S kin l

nhng pht biu c ginh l ng ti thi im s dng.

S kin c th:

o tra cu t mt csd liu.

o c lu tr trong b nhmy tnh

o xc nh t cc thit b gn vi my tnh

o c c bng cch nhc nhngi dng nhp thng tin

o c dn xut bng cch p dng cc lut t cc s kin khc.

Chng ta c th xem xt mt s v d v s kin c biu din trong cs

tri thc v don nh sau:

Cc s kin ban u: bao gm cc tri thc v m dng, ng hnh, cc tri thc

v nguyn thn, ... nh:

o "Thu sinh Mc"

o "Mc sinh Ho"

o ...

o "Thu khc Ho"o "Ho khc Kim"

o

Cc s kin v ngi dng: c cung cp cho ng ctrong mi ln don

v s dng suy din ra kt qu:


40/123

Chng 3: H chuyn gia

35

o "Tr thng ca ngi nam c can l Gip"

o "Tr thng ca ngi nam c can l T"

o

o "Tr ngy ca ngi n c can l t"o "Tr ngy ca ngi n c chi l Su"

o

Cc s kin c suy din cho ra kt qu don:

o "Tr ngy nam n tng sinh"

o "Tr nm nam n tng sinh"

o

Biu din lut l mt dng ca ngn ng lp trnh hng khai bo bi v

cc lut biu din tri thc c thc s dng bi my tnh, m khng cn xc

nh khi no v bng cch no p dng tri thc. Bi th th t cc lut trong mt

chng trnh khng quan trng, v n phi cho php thm nhng lut mi hoc

sa cha nhng ci c sn m khng lo ngi v tc dng ph.

3.2.2 Kim tra v thc hin lut:

Cstri thc a ra cc pht biu lut m khng cp bng cch no cc

lut sc p dng. Nhim v biu din v p dng lut thuc vng csuy

din. Vic p dng ca cc lut c th chia nh sau:

la chn cc lut kim tra - l nhng lut sn sng

xc nh nhng lut no c th p dng c - nhng ci ny to nn tp

i lp

la chn mt lut thc hin.

3.2.3 Gi thit v th gii ng:

Nu chng ta khng bit chc rng mnh l ng, th trong nhiu h

thng da trn lut mnh c ginh l sai. Ginh ny, c bit n di


41/123

Chng 3: H chuyn gia

36

tn gi ginh th gii ng, n gin ha logic bng cch cho rng tt c cc

mnh hoc ng hoc sai. Nu ginh th gii ng khng c thc hin, th

mt gi tr th ba, tn l CHA BIT, phi c a ra.

Trong cstri thc, chng ta c cc s kin v mi quan h gia cc hnh.

l cc mi quan h tng sinh, tng khc gia 2 hnh vi nhau. Chng ta

c tt c 5 hnh nh vy s c tt c C25 nhm 2 hnh vi nhau. Mt khc chng ta

ch c 5 quan h cho mi loi (tng sinh, tng khc). Do s dng gi thit v

th gii ng, chng ta khng cn phi khai bo cho cc nhm khng quan h. V

d, chng ta c th s dng cc s kin sau m khng cn khai bo

"not Thu sinh Ho"

"not Thu khc Mc"

Mt khc, cng do s dng gi thit trn nn chng ta cng phi quan tm

n th t thc hin ca cc lut (phi m bo tnh th t cho cc lut cn thit)

trnh nhng kt qu khng mong mun.

3.2.4 Sdng bin s trong lut:Trong th gii thc, bin s c thc s dng lm cho cc lut tng

qut hn, bng cch gim s lng lut cn thit v gi cho tp lut c th kim

sot c. Kiu ca lut thng thng cn c dng nh sau:

Vi tt c X, IF iu kin v X THEN kt lun v X.

V d: nu nh trong cstri thc ca ta c 8 tr (4 cho nam v 4 cho n)

th ta s c 8 lut tnh nghi v hnh cho cc tr nh sau:"if tr ngy ca nam c can l Gip then tr ngy ca nam c hnh l

Th v tr ngy ca nam c nghi l Dng"


42/123

Chng 3: H chuyn gia

37

"if tr ngy ca n c can l Gip then tr ngy ca nam c hnh l

Th v tr ngy ca nam c nghi l Dng"

chng ta s dng biu din sau c th din t uyn chuyn v ngn gn

hn:

"if tr ?X c can l Gip then tr ?X c hnh l Th v tr ?X c nghi l

Dng"

Trong trng hp cc gi tr c th ca X c gii hn, vic s dng ca

mt bin s c ngha tin li hn l cn thit. Khi m cc gi tr c th ca mt

bin s khng thon trc khi thc hin, vic s dng bin s trnn thit yu.y l trng hp khi cc gi tr l cha bit v ang c tm kim, c th trong

mt csd liu.

Chng ta xem v d sau:

"if tr ngy ca n c hnh l ?X and tr ngy ca nam c hnh l

?Y and ?X sinh ?Y then Tr ngy tng sinh cho nhau"

Gi s chng ta c cc s kin:

"tr ngy ca n c hnh l Thu"

"tr ngy ca nam c hnh l Mc"

kt hp vi s kin ban u

"Thu sinh Mc"

th ta c th rt ra c kt lun "tr ngy tng sinh cho nhau"

S kt hp gia mt gi tr c th (Thu) vi mt bin s (?X) c gi l

s h p gii, cng tng t cho gi tr Mc v bin s ?Y. Thut ng trn bt

ngun t cch x l ca my tnh. y chng ta c 2 mu thng tin mu thun:

"tr ngy ca n c hnh l Thu"

"tr ngy ca n c hnh l ?X"


43/123

Chng 3: H chuyn gia

38

Mu thun trn c x l bng cch nhn ra rng 1 trong 2 gi tr l tn

bin s (bi v trong c php ca chng ta n c t sau du ?) v bng cch

thc hin mt lnh gn:

X:= Thu

3.2.5 Sdng bin dliu:

Bn cnh cc khi nim c bn trong h chuyn gia l lut v s kin,

chng ti a thm khi nim mrng l bin d liu. Bin d liu l nhng n

v c th cha d liu, cng tng t nh khi nim bin trong cc ngn ng lp

trnh trn my tnh. Cng vi bin d liu n gin, chng ti cn s dng thm

cc d liu c cu trc (tng t nh bin cu trc) lu gi cc gi tr c quan

h vi nhau. S xut hin ca bin d liu dn n s b sung mt s thao tc mi

cng nh thay i ca mt s thao tc c nh sau:

3.2.5.1 Cung cp thng tin cho ng c:

Ngoi vic cung cp thng tin cho ng cbng cch cung cp cc s kin,

ta c th cung cp thng tin cho ng cbng cch t gi tr cho cc bin d liu( khai bo trc). V d, thay v khai bo s kin sau:

"tr ngy ca ngi n c can l Gip"

ta gn gi tr "Gip" cho bin "n.tr_ngy.can"

3.2.5.2 Sdng gi tr ca cc bin dliu:

Mt im thun tin trong vic s dng bin d liu l ta c th biu din

nhng lut c s dng n cc gi tr bin i gn gng, sc tch v quen thuchn so vi nu s dng cch hp gii. lm iu ny, ta cung cp mt k hiu

truy xut ly gi tr t bin d liu v thay th vo biu thc cn s dng. V ta

c th dng k hiu ny trong lut thay th cho vic s dng mt lut cn hp


44/123

Chng 3: H chuyn gia

39

gii. Chng ta c th thy iu ny bng cch xem xt v d trn (trong mc bin

s):

"if tr ngy ca n c hnh l ?X and tr ngy ca nam c hnh l ?Y and

?X sinh ?Y then Tr ngy tng sinh cho nhau"

lut trn c thay bng lut di y:

"if @n.tr_ngy.hnh sinh @nam.tr_ngy.hnh then Tr ngy tng sinh

cho nhau"

3.2.6 Sdng lut vi bin lp:

Trong phn bin s, ta cng cp n mt vn , l p dng mt

lut i vi nhiu i tng cng loi. Trong bin d liu, ta cng gp li mt vn

tng ti vi bin d liu. s dng mt lut lp i vi nhiu bin d

liu cng loi ta c biu din lut tng t:

"if tr ?X.can l Gip then tr ?X.hnh=Th v tr ?X.nghi= Dng"

3.2.7 Suy din tin:

Suy din tin l tn c t cho mt chin lc hng d liu, ngha l,

nhng lut c chn v p dng p ng vi css kin hin ti. Css

kin bao gm tt c cc s kin bit bi h thng, c suy din t lut hay

c cung cp trc tip.

Mt lc cbn ca chu trnh la chn, kim tra v thc hin ca cc lut

c trnh by trong hnh sau:


45/123

Chng 3: H chuyn gia

40

Bt u

La chn lut kim tra

Lng gi phn iu kin ca lut ban u

Tha iukin ?

Thm lut vo tp mu thun

Cn lut kim tra

Lng gi lut k tip

Tp mu thun rng

Tp muthun rng ?

La chn 1 lut t tp mu thunv thc hin

Kt thc

C

C

C

Khng

Khng

Khng

Hnh 3 M hnh suy din tin


46/123

Chng 3: H chuyn gia

41

Chu trnh ca cc s kin trnh by trn ch l mt th hin ca suy din

tin, v c th thay i. Nhng im chnh cn lu trong lc c trnh by

l:

lut c kim tra v thc hin trn csca cc s kin hin ti, c

lp vi cc ch nh trc;

tp hp cc lut sn sng cho kim tra c th bao gm tt c hay l mt

tp con;

cc lut sn sng, m iu kin c tho mn to thnh t p mu

thun, v phng php la chn mt lut t tp mu thun c gi l

phn gii mu thun

mc d c nhiu lut trong t p mu thun, ch mt lut l c thc

hin trong mt chu k. (iu ny bi v mt khi mt lut c thc

hin, cc suy lun c lu tr c nhng thay i tim tng, v n

khng thm bo rng cc lut khc trong tp mu thun vn tho mn

iu kin)

3.2.7.1 Th hin n tr v th hin a tr trong bin s

Nh cp trc trn, bin s trong lu cbn cho suy din tin l

c chp nhn. Khi cc bin sc s dng trong cc lut, nhng kt lun c

th thc thi ch s dng tp th hin u tin c tm thy- y l th hin n.

Thay vo , cc kt lun c thc thc thi lp i lp li s dng tt c th

hin- y l th hin a. Vi chng trnh h chuyn gia ny, chng ti s dng

phng thc a tr cho bin s trong cc lut.

3.2.7.2 Phn gii mu thun

Phn gii mu thun l phng php la chn mt lut thc hin t

nhng lut c th thc hin, tp mu thun. Cc gii php bao gm vo trc ra

trc; s dng u tin cho cc lut; s dng cc siu lut (lut v cc lut).


47/123

Chng 3: H chuyn gia

42

Vo trc, ra trc: trong lc Hnh 3 M hnh suy din tin, tp

mu thun hon ton c tm ra trc khi la chn mt lut thc hin. Bi v

ch mt lut t tp mu thun c th thc s thc hin trong mt chu k, thi gian

lng gi phn iu kin ca cc lut khc b lng ph. Mt chin lc vtqua im khng hiu qu ny l thc hin ngay lp tc lut u tin c tm thy

m tiu chun cho tp mu thun. Trong lc ny, tp mu thun hon ton

khng c to thnh, v th t m cc lut c la chn kim tra xc nh s

phn gii mu thun. Thng thng th t kim tra lut l th t xut hin ca

lut trong cstri thc.

Bat au

Chon luat e kiem tra(thng tat ca cac luat c chon)

Lng gia ieu kien cua luat au tien

ieu kien thoa ?

Lng gia ieu kien cua luat ketiep

Thc hien luat Con luat ?

Ket thuc

Co

Khong

Khong

Co

Hnh 4: Suy din tin vi phn gii mu thun vo trc, lm trc


48/123

Chng 3: H chuyn gia

43

Siu lut (lut v cc lut): l nhng lut khng lin quan n bi ton m

lin quan n cch thc s dng ca cc lut khc, mt v d s dng siu lut l

dng xc nh th t thc hin ca cc nhm lut:

refer Tien_de to Dieu_kien

lut trn s bo m cho cc lut v Tin c thc hin trc cc lut

viu kin.

thc hin suy din vi s hng dn ca siu lut, ta b sung cho mi

lut mt ch s thc hin v gn gi tr cho chng da vo cc siu lut c khai

bo.

Thut gii: gn ch s cho cc lut da trn siu lut

D liu vo: b lut L, b siu lut M

D liu ra: ch sindca mi lut

Vi mi lut l L

ind(l):= -1

f:= false

Vi mi siu lut m M

Nu l l lut sau trong m th

f:= true

Nu f= false

ind(l)= 0

f:= true

Lp khi f= true

f:= false

Vi mi siu lut m M

i:= ind(lut_trc(m))

Nu I -1 th

Nu i+ 1 > ind(lut_sau(m)) th

ind(lut_sau(m)):= i+1

f:= true

Cui lp


49/123

Chng 3: H chuyn gia

44

Sau khi c gn ch s th cc lut sc thc hin ln lt theo ch s

t thp n cao.


50/123

Chng 4: Khai thc d liu

45

Chng 4: Khai thc dliu

phn trn chng ta kho st v tm hiu cch a cc tri thc t bn

ngoi vo bn trong my tnh v s dng cc tri thc . Cc tri thc don c

c l do ngi xa da trn cc tin v m Dng, Ng Hnh cng vi

vic quan st thng k cc hin tng xy ra trong cuc sng m c c. V th,

trong phn ny, chng ta s tip cn n mt vn mi trong vic tm hiu v

Kinh dch: l khm ph thm cc tri thc don mi v b sung chng vo c

stri thc t cc d liu quan st c trn ngi dng.

Bi ton t ra y l: vi mt csd liu v ngi dng m ta thu thp

c, trong d liu ca mi ngi dng l mt tp hp cc s kin ni bt

xy ra i vi h, ta tm cch rt ra c thm cc tri thc don mi c th

p dng cho nhng ngi mi sau ny. Cscho vic khm ph tri thc ny l

vic tm ra mt quan h xc nh gia cc tri thc iu kin trong cs tri thc

(c rt ra t cc lut tin v m dng Ng hnh da trn cc thng tin v

ngy thng nm sinh ca mt ngi) v cc d kin thu thp c.

Vic khm ph cc tri thc c thi theo nhiu hng tip cn khc nhau:

Tip cn theo hng phn lp: mi d kin quan st c trthnh cc

thuc tnh phn lp, phn chia csd liu thnh nhng lp ty theo

gi tr ca d kin (n gin nht l phn chia c s d liu thnh 2

l p: mt l p c v mt l p khng c d kin). Sau chng ta tin

hnh khm ph cc lut phn l p v t rt ra c tri thc. Ccthut gii thng dng cho phn lp bao gm: cy nh danh v hc theo

quy np (ILA).


51/123


46

Tip cn theo hng lut kt hp: p dng ton b d liu, chng ta s

dng ph bin v tin cy xc nh cc lut kt hp X Y,

trong X l cc iu kin v Y l cc d kin quan st c.

4.1 Cy nh danh

Cy nh danh l mt cng c kh ph bin trong nhiu dng ng dng, vi

cch rt trch cc lut nhn qu xc nh cc mu d liu.

Mt cch ph hp cho php thc hin cc th tc th nghim cc thuc tnh

l sp xp cc th nghim trn cy nh danh. Do cy nh danh thuc loi cy

quyt nh, c t ca n nhc t cy quyt nh.

nh ngha: Cy nh danh (Identification tree)

Cy nh danh c th hin nh cy quyt nh, trong mi tp cc kt

lun c thit lp ngm nh bi mt danh sch bit.

Mi i tng a vo nh danh i xung theo mt nhnh cy, ty theo

gi tr thuc tnh ca n.

Pht biu Occam dng cho cc cy nh danh:

Thuc tnh

Gi tr 1 Gi tr 2 Gi tr 3

Thuc tnh Thuc tnh

Thuc tnh

Gi tr 1 Gi tr 2 Gi tr 1 Gi tr 2

i tng 1

i tng 2i tng 3

i tng 5i tng 6

i tng 4


52/123


47

Th gii vn n gin. Do vy cy nh danh gm cc mu l ci thch hp

nht nh danh cc i tng cha bit mt cch chnh xc.

Phn loi i tng theo cc thuc tnh

Nu nh ta tm kim cy nh danh nh nht khi cn c rt nhiu th

nghim th khng thc t. Chnh v vy m cng nn dng li th tc xy dng

nhng cy nh danh nh, d rng n khng phi l nh nht. Ngi ta chn th

nghim cho php chia c sd liu cc mu thnh cc tp con. Trong nhiu

mu cng chung mt loi. i vi mi tp c nhiu loi mu, dng th nghim

khc chia cc i tng khng ng nht thnh cc tp ch gm cc i tng

thun nht. ln xn ca tp hp

i vi csd liu thc, khng phi bt k th nghim no cng cho ra

tp ng nht. Vi csd liu ny ngi ta cn o mc ln xn ca d liu,

hay khng ng nht trong cc tp con c sinh ra. Cng thc o l thuyt

thng tin v ln xn trung bnh:

bnbntc

-nbcnb log2

nbcnb

Trong nb l s mu trong nhnh b, nt l tng s cc mu, v nbc l s mu

trong nhnh b ca lp c.

Thc cht ngi ta quan tm n s cc mu ti cui nhnh. Yu cu nb v

nbc l cao khi th nghim sinh ra cc t p khng ng nht, v l th p khi th

nghim sinh ra cc tp hon ton thng nht.

ln xn tnh bng

c

-nbcnb

log2nbcnb


53/123


48

D cng thc cha cho thy s ln xn, nhng ngi ta dng n o

thng tin. thy c cc kha cnh quan tm, gi s c mt tp gm cc phn

t ca hai lp A v B. Nu s phn t ca hai lp l cn bng, th ln xn l 1

v gi tr cc i v ln xn c tnh theo cng thc:

-1/2 log2 1/2-1/2 log2 1/2 = 1/2 + 1/2 = 1

Mt khc nu phn t thuc ch mt trong A, B, ln xn l 0

-1 log21 0log20 = 0

ln xn bng 0 khi tp l hon ton thng nht, v bng 1 khi tp hon

ton khng ng nht. o ln xn c gi tr t 0 n 1.

Bng cng c ny, ngi ta c th tnh c ln xn trung bnh ca cc

tp ti cui cc nhnh sau ln th nghim.

ln xn trung bnh = b

nbnt

to ra cy nh danh, ngi ta dng th tc SINH c trnh by nh sau:

Th tc SINH dng cy nh danh:

Cho n khi mi nt l c ghi tn cc phn t ca tp ng nht, thc hin:

1. Chn nt l ng vi tp mu khng ng nht

2. Thay th nt ny bng cc th nghim cho php chia tp khng ng nht

thnh cc tp ng nht, da theo tnh ton ln xn.

Chuyn cy sang lut

Mt khi dng c cy nh danh, nu mun chuyn cc tri thc sangdng lut th cng n gin. Ngi ta i theo cc nhnh ca cy, t gc n cc

nt l, ly cc th nghim lm gi thit v phn loi nt l lm kt lun.

chuyn cy nh danh v tp cc lut, thc hin th tc tn l CAT sau:

Dng th tc CAT cho php to nn cc lut tcy nh danh:


54/123


49

To mt lut tmi nhnh gc l ca cy nh danh.

n gin ha mi lut bng cch khcc gi thit khng c tc dngi

vi kt lun ca lut.

Thay thcc lut c chung kt lun bng lut mc nh. Lut ny c kch hot

khi khng c lut no hotng. Khi c nhiu kh nng, dng php may ri

chn lut mc nh.

4.2 Thut gii ILA

Thut gii ILA (Inductive Learning Algorithm) c dng xc nh cc

lut phn loi cho tp hp cc mu hc. Thut gii ny thc hin theo cch lp,

tm lut ring i din cho tp mu ca tng lp. Sau khi xc nh c lut,

ILA loi b cc mu lin quan ra khi tp mu, ng thi thm lut mi ny vo

tp lut. Kt qu c c l mt danh sch c th t cc lut ch khng l mt cy

quyt nh. Cc u im ca thut gii ny c th trnh by nh sau:

Dng cc lut s ph hp cho vic kho st d liu, m t mi lp mt cch

n gin d phn bit vi cc lp khc. Tp lut c sp th t, ring bit cho php quan tm n mt lut ti

thi im bt k. Khc vi vic x l lut theo phng php cy quyt

nh, vn rt phc tp trong trng hp cc nt cy trnn kh ln.

Xc nh dliu

Tp mu c lit k trong mt bng, vi mi dng tng ng vi mt

mu, v mi ct th hin mt thuc tnh trong mu.

Tp mu c m mu, mi mu gm k thuc tnh, trong c mt thuc tnh

quyt nh. Tng s n cc gi tr ca thuc tnh ny chnh l s lp ca tp mu.


55/123


50

Tp lut R c gi tr khi to l .

Tt c cc ct trong bng ban u cha c nh du (kim tra).

Thut gi ILA

Bc 1: Chia bng m mu ban u thnh n bng con. Mi bng con ng vi mt

gi tr ca thuc tnh phn lp ca tp mu.

(*thc hin cc bc 2 n 8 cho mi bng con*)

Bc 2: Khi to bm kt hp thuc tnh j, j=1

Bc 3: Vi mi bng con ang kho st, phn chia danh sch cc thuc tnh theo

cc t hp ring bit, mi t hp ng vi j thuc tnh phn bit.

Bc 4: Vi mi t hp cc thuc tnh, tnh s lng cc gi tr thuc tnh xuthin theo cng t hp thuc tnh trong cc dng cha nh du ca bng con ang

xt (m ng thi khng xut hin vi t hp thuc tnh ny trn cc bng cn

li). Gi t hp u tin (trong bng con) c s ln xut hin nhiu nht l t hp

ln nht.

Bc 5: Nu t hp ln nht bng , tng j ln 1 v quay li bc 3

Bc 6: nh du cc dng tha t hp ln nht ca bng con ang x l theo lp.

Bc 7: Thm lut mi vo tp lut R, vi v tri l tp cc thuc tnh ca t hpln nht (kt hp cc thuc tnh bng ton t AND) v v phi l gi tr thuc tnh

quyt nh tng ng.

Bc 8: Nu tt c cc dng u c nh du phn lp, tip tc thc hin t

bc 2 cho cc bng con cn li. Ngc li (nu cha nh du ht cc dng) th

quay li bc 4. Nu tt c cc bng con c xt th kt thc, kt qu thu c

l tp lut cn tm.

nh gi thut gii

S lng cc lut thu c xc mc thnh cng ca thut gii. y

chnh l mc ch chnh ca cc bi ton phn lp thng qua mt tp mu hc.


56/123


51

Mt vn na nh gi cc h hc quy np l kh nng h thng c th phn

lp cc mu c a vo sau ny.

Thut gii ILA c nh gi mnh hn hai thut gii kh ni ting v

phng php hc trc y l ID3 v AQ, th nghim trn mt s tp mu nh

Balloons, Balance, v Tic-tac-toe.

4.1 Tp ph bin v lut kt hp

4.1.1 Pht biu bi ton

Gii thiu mt cch khi qut v Bi ton tm kim lut kt hp.

t { }miiiI ,...,, 21= l mt tp m thuc tnh phn bit. V d nh tp cc mt

hng khc nhau siu th hay cc tn hiu bo ng khc nhau trong mng in

thoi. Mt giao tc (transaction) Tl mt tp cc thuc tnh trongI. Mt giao tc

c biu th cho vic khch hng mua mt s mt hng hay tp cc tn hiu bo

ng xy ra trong mt thi im. Csd liu D tp hp cc giao tc. Tp cc

thuc tnh c gi l tp thuc tnh (itemset). Ch l cc thuc tnh trong tp

thuc tnh c sp xp c th t.


57/123


52

Hnh 5. Csdliu v cc giao tc

Mt giao tc Tc gi l h tr(support) mt tp thuc tnh IX nu

v ch nu n cha tt c cc thuc tnh caX, ngha l TX . T l cc giao tc

trongDc h trXth c gi l htrcaX, k hiu l support (X). C mt

ngng h trnh nht minimum supportc ngi dng nh ngha, trong

khong [0,1]. Mt tp gi lphbin (frequent) nu v ch nu n h trln hn

hoc bng h trnh nht. Nu khng n khng ph bin (infrequent).

Mt lut kt hp (association rule) c dng YXR : , nu X v Y u

khng phi l tp rng v khng phn cch. H tr cho lut Rc nh ngha

nh l support(X Y). tin cy (confidence factor) (biu din bng phn trm),

nh ngha nh l support(X Y) / support(X), c dng nh gi bn ca

lut kt hp.

ch n ca vic tm lut kt hp l tm tt c cc lut m c h trv

tin cy ln hn ngng h trv tin cy do ngi dng nh ngha.

Ngi ta thng tm lut kt hp theo hai bc sau:

1. tm cc tp ph bin, tip theo l

2. pht sinh cc lut kt hp.

4.1.2 Tp ph bin cc i l g?

Trong tt c cc tp ph bin mt s tp thuc tnh tho m tnh cht khng

c tp cha no ca chng ph bin, th l cc tp phbin ti i maximal

frequent itemset.

Do vy bi ton tm cc tp ph bin c th chuyn sang bi ton tm tp

ph bin cc i. Tp ph bin cc i c xem nh l bin gii ca cc tp phbin v khng ph bin. Mt khi tp ph bin cc i c tm thy, cc tp ph

bin v khng ph bin s tm thy.


58/123


53

4.1.3 Cc tnh cht ca bi ton

Qu trnh tm tp ph bin l qu trnh thc hin vic phn chia tt c cc

tp thuc tnh thnh ba tp hp:

1. phbin (frequent) : y l tp hp cc tp thuc tnh c tm thy l

ph bin.

2. khng phbin (infrequent) : y l tp hp cc tp thuc tnh c tm

thy l khng ph bin

3. cha phn bit (unclassified) : y l tp hp cc tp thuc tnh khc

cn li.

Lc u, cc tp h p ph bin v khng ph bin l rng. Qua qu trnh

thc hin, cc tp hp ph bin v khng ph bin c mrng t cc tp hp

cha c phn loi. Vic m rng kt thc khi tp hp cha phn loi l rng,

ngha l, khi tt c cc tp thuc tnh hoc l ph bin hoc l khng ph bin. Ni

mt cch khc, qu trnh kt thc khi tp ph bin cc i tm c.

Xt mt qu trnh phn loi bt k cc tp thuc tnh v ti mt thi im

no ca trong qu trnh, th mt s tp thuc tnh c phn loi thnh tp ph

bin, tp khng ph bin v tp cha phn loi. C hai tnh cht quan trng c s

dng phn loi cc tp hp cha c phn loi:

Tnh cht 1: Nu mt tp thuc tnh l khng ph bin, th tt c cc cc tp

cha (superset) cng khng ph bin v khng cn phi kho st tip.

Tnh cht 2: Nu mt t p thuc tnh l ph bin, th tt c cc t p con

(subset) cng l ph bin v khng cn phi kho st tip.


59/123


54

Hnh 6. Hai tnh cht quan trng

V dXt csd liu nhHnh 5. Csd liu v cc giao tc Tp thuc tnh

{5} l khng ph bin v nh th tp thuc tnh {2,5} cng khng ph bin, v

support ca {2,5} chc chn l s nh hn hoc bng support ca {5}. Tng t

nh vy, nu tp thuc tnh {1,2,3,4} l ph bin th tp thuc tnh {1,2,3} phi

ph bin, v c nhiu hn hoc bng s lng cc giao tc cha cc thuc tnh 1,

2, v 3 hn l cc giao tc cha cc thuc tnh 1, 2, 3, v 4.

Thng thng, c hai cch c th tm kim tp ph bin cc i hoc l t

di ln (bottom-up) hay t trn xung (top-down). Nu tt c cc tp thuc tnh

ph bin cc i c xem l ngn (c kch thc ngn gn vi 1), th c v s

dng cch tm t di ln s hin qu. Nu tt c cc tp thuc tnh ph bin cc

i c xem l ln (c kch thc di gn vi n) th c v s dng cch tm kim

t trn xung hiu qu hn.

u tin chng ta phc ha mt cch tip cn thng dng nht tm MFS

(tp ph bin cc i Maximum Frequent Set). y l cch tip cn theo hng

t di ln bottom-up. N p dng lp i lp li cc k (pass) gm hai bc.


60/123


55

Bc u tin l kk+1, tp thuc tnh c kch thc k+1 c to ra t

hai tp con chp kphn t c cng k-1 phn t ging nhau. Mt s tp thuc tnh

s c cht bi (prune), v chng khng cn phi x l tip na. c bit l

nhng tp thuc tnh l tp cha ca cc tp thuc tnh khng ph bin c chtbt (bi), v dnhin chng khng ph bin (bi Tnh cht 1). Nhng tp thuc

tnh cn li hnh thnh tp hp cc ng vin (candidate) cho k hin ti.

Bc th hai, support ca cc t p thuc tnh ny s c tnh v chng

c phn loi thnh ph bin hay khng ph bin. Support ca cc ng vin

c tnh bng cch c csd liu.

Hnh 7. Tm kim mt chiu

V d Xem Hnh 7. Tm kim mt chiu mt v d ca cch tip cn t

di ln. Xt csd liu Hnh 5. Csd liu v cc giao tc C tt c nm tp

thuc tnh chp 1 ({1},{2},{3},{4},{5}) c cho l cc ng vin ca ku tin.

Sau khi tnh support, tp thuc tnh {5} l khng ph bin. Bng Tnh cht 1, tt


61/123


56

c cc tp cha ca {5} s khng c xem xt. Nh vy k th hai cc ng vin

s l {1,2}, {1,3}, {1,4}, {2,3}, {2,4}, {3,4}. Vi chu trnh lp li nh vy cho

n khi tp ph bin cc i (trong v d ny l {1,2,3,4}) c tm thy.

Trong cch tip cn t di ln, mi tp thuc tnh ph bin u phi l ng

vin mt k no . Nh chng ta thy v d trn, mi tp ph bin (cc tp

con ca {1,2,3,4}) u cn phi gh thm trc khi n c tp ph bin cc i.

Nh vy, cch tip cn ny ch hiu qu khi tt c cc t p ph bin cc i l

ngn.

Khi c mt stp ph bin cc i di xy ra, cch thc ny s khng hiu

qu. Trong trng hp , n cn mt cch tm kim hiu qu hn cho cc tp ph

bin cc i di.- s dng cch tip cn t trn xung.

Cch tip cn t trn xung (top-down), bt u vi mt tp thuc tnh chp

n v ri gim dn kch thc ca cc ng vin i mt trong mi k. Khi tp thuc

tnh chp kc quyt nh l khng ph bin th tt c cc tp con chp (k-1) s

c kho st trong k tip theo. Ni cch khc, nu mt tp thuc tnh chp kl

ph bin th tt c cc tp con ca n chc chn l ph bin v khng cn phi xttip (theo Tnh cht 2).

V d Xem Hnh 7. Tm kim mt chiu v xt cng mt csd liu nh Hnh

5. Csd liu v cc giao tc Tp thuc tnh chp 5 {1,2,3,4,5} l ng vin duy

nht ca ku tin. Sau khi tnh support, n s khng ph bin. Cc ng vin

tip theo ca k th hai l tt c cc tp con chp 4 ca tp {1,2,3,4,5}. Trong v

d ny, tp {1,2,3,4} l ph bin v tt c cc tp thuc tnh khc l khng ph

bin. Theo Tnh cht 2, tt c cc tp con ca {1,2,3,4} s ph bin v khng cn

phi xt tip. Th tc ny c lp li cho n khi tp ph bin cc i c tm

thy (ngha l, sau khi tt c cc tp thuc tnh khng ph bin c xem xt).

Vi cch tip cn ny, mi tp thuc tnh khng ph bin u phi xt qua thc s.

Nh Hnh 7. Tm kim mt chiu mi tp thuc tnh khng ph bin (tp thuc


62/123


57

tnh {5} v cc tp cha ca n) cn phi xem xt trc khi cc tp ph bin cc

i c tm thy.

4.1.4 Mt s thut gii thng dng

4.1.4.1 Thut gii khi u AIS

Bi ton tm lut kt hp c gii thiu u tin trong bi bo ca

R.Agrawal, T.Imielinski v A.Swami a ra. Thut ton c gi l AIS c

xut tm tp ph bin cc i. tm cc tp thuc tnh ph bin AIS to ra cc

ng vin trong lc c c s d liu. Trong sut mi k, ton b c s d liu

c c. Mt ng vin c to ra bng cch thm cc thuc tnh vo cc tp

hp, c gi l tp thuc tnh bin (frontier), c tm thy l ph bin trong k

va mi qua. trnh pht sinh cc ng vin khng c trong csd liu, cc

ng vin c pht sinh ch t cc giao tc. Cc ng vin mi sc pht sinh

bng cch m rng tp thuc tnh bin vi cc thuc tnh cn li trong mt giao

tc.

Th d, nu tp {1,2} l tp thuc tnh ph bin, trong giao tc {1,2,3,4,6}

chng ta c cc ng vin nh sau:1. {1,2,3} c xem l ph bin: tip tc mrng.

2. {1,2,3,4} c xem l khng ph bin: khng mrng thm na

3. {1,2,3,5} c xem l ph bin: khng th mrng thm na

4. {1,2,4} c xem l khng ph bin: khng mrng thm na

5. {1,2,5} c xem l ph bin: khng th mrng thm na

Tp thuc tnh {1,2,3,4,6} khng c xem xt, v {1,2,3,4} l tp khng

ph bin. Tng t, {1,2,4,6} khng c xem xt, v {1,2,4} l tp khng phbin. Cc tp thuc tnh {1,2,3,5} v {1,2,5} khng xem xt tip v thuc tnh 5

khng nm trong giao tc.


63/123


58

Hai heuristics phc tp, ti u t p cn li v ti u chc nng cht ta,

c s dng cht bt cc ng vin. Tht khng may, thut ton ny vn pht

sinh ra qu nhiu cc ng vin.

4.1.4.2 Thut gii Apriori

Mt thut gii kh tt do R.Agrawal v R.Srikant a ra. y l mt cch

tip cn chun ca thut ton t di ln, vi cch thc hin tt hn rt nhiu so

vi thut ton AIS. N lp i lp li thut tonApriori-gen pht sinh ra cc ng

vin v sau m support ca cc ng vin bng cch c ton b csd liu

1 ln.

Thut ton Thut ton Apriori

D liu vo: c s d liu v Minsupport c ngi dng nh ngha

D liu ra: cc tp ph bin cc i

1. L0 := ; k = 1;

2. C1 := {{i}| iI}

3. MFS:=

4. Trong khi Ck

5. c c s d liu v m support ca Ck

6. Lk := {cc tp thuc tnh ph bin trong Ck}

7. Ck+1:= Apriori-gen(Lk)

8. k := k + 1;

9. MFS:= (MFS Lk) \ {MFS| MFSLk}

10. tr vMFS

Apriori- gen l mt thut ton pht sinh ng vin. N d vo Tnh cht 1

c cp trn.

Thut ton Thut ton Apriori-gen

D liu vo: Lk, y l tp cc tp thuc tnh ph bin c tm thy

trong kk

D liu ra: tp cc ng vin mi Ck+1

1. gi th tc join pht sinh tp ng vin tm thi


64/123


59

2. gi th tcprune tm c tp ng vin cui cng

Th tcjoin ca thut ton Apriori-gen c nhim v kt hai tp thuc tnh

ph bin chp k, m chng c (k-1) phn tu ging nhau, thnh mt tp thuctnh chp (k+1) - mt ng vin tm thi.

Thut ton Th tc join ca Thut ton Apriori-gen

D liu vo: Lk, y l tp cc tp thuc tnh ph bin c tm thy

trong kk

D liu ra: tp cc ng vin mi Ck+1tm thi

/* Cc tp thuc tnh phi c sp xp theo th t tin */

1. Vi m

iit1

n |

Lk- 1|

2. Vi mi j ti+1 n |Lk|

3. Nu Lk.itemsetiv Lk.itemsetjc cng (k-1) phn tu

4. Ck+1 = Ck+1 {Lk.itemsetiLk.itemsetj}

5. Ngc li

6. break

Tip theo l th tc prune (cht bt) c dng bi cc ng vin

tm thi c trong Ck+1m c tp con chp kno ca c khng nm trong tp phbinLk. Ni cch khc, tp cha ca cc tp thuc tnh khng ph bin phi c

loi b.

Thut ton Th tcprune ca Thut ton Apriori-gen

D liu vo: tp cc ng vin mi Ck+1tm thi c pht sinh t th tc

join trn

D liu ra: tp cc ng vin mi Ck+1cui cng m khng cn cha bt k

mt tp con khng ph bin no1. Vi tt c cc tp thuc tnh c trong Ck+1

2. Vitt c cc tp con chp ks ca c

3. nus Lk

4. xac khiCk+1


65/123


60

Thut ton Apriori-gen rt thnh cng trong vic gim bt s lng cc ng

vin.

4.1.4.3 Thut gii DHP (sdng bng HASH)

DHP c gng ci tin thut ton Apriori bng cch s dng b lc bm

(hash filter) m support cho cc k tip theo. Thut ton ny nhm vo vic

gim bt s lng cc ng vin trong k th hai, kc xem l rt ln.

Bng cch s dng b lc, mt s cc ng vin c thc b bt trc

khi c csd liu trong k tip theo. Tuy nhin, mt vi nghin cu cho thy

s ti u ca thut ton ny khng tt bng cch s dng mt bng hai chiu1.

4.1.4.4 Mt s thut gii khc

4.1.4.4.1 Thut ton Partition

tng thut ton l chia csd liu theo chiu ngang (tc l phn tch

cc giao tc ) thnh cc phn d nh va vi b nh. Mi phn c mt tp ph

bin cc b (local frequent set) ku tin. Qu trnh x l cc phn c thc

hin theo cch tip cn t di ln ging nh thut ton Apriori nh vi cu trcd liu khc. Sau khi tt c cc tp ph bin cc bc tm thy, hp chng li

thnh mt tp hp, gi l tp phbin ton cc (global frequent set) thnh mt tp

cha ca cc tp ph bin ny. Da trn mt iu l nu tp thuc tnh ph bin th

chc n phi ph bin t nht trn mt phn. Tng t, nu tp thuc tnh khng

ph bin trong bt k phn no, th n s khng ph bin.

K th hai, d liu c c mt ln na v tnh support thc s cho tp

ng vin ton cc. Nh vy ton b qu trnh ch din ra trong hai k.

c csd liu vi mi ln kch thc ca ng vin tng dn, cs

d liu phi chuyn thnh mt cu trc d liu mi, c gi l danh sch TID.

1 Cha tm c ti liu chng minh


66/123


61

Mi mt ng vin s cha mt danh sch cc ID giao tc m ng vin ny support

c. Csd liu cn phi c chia thnh nhiu phn c kch thc va vi b

nhchnh. Tuy nhin, danh sch TID ny c th xy ra kh nng trn, v ID giao

tc cho mt giao tc cha m thuc tnh c th xy ra, trong trng hp xu nht,

l trong

k

mdanh sch TID trong k ln thk.

C ba vn chnh khi tip cn thut ton Partition. u tin, n yu cu

phi quyt nh chn mt kch thc cc phn phi tt biu din. Nu qu ln,

th TID s pht trin rt nhanh v s khng cn b nh cha. Nhng nu qu

nh, th s xy ra qu nhiu ng vin ton cc v hu ht chng u l khng ph

bin. Th hai, cc tp ph bin cc b s rt khc bit nhau, do vy m ng vin

cc b s rt ln. Th ba, thut ton ny xem xt nhiu ng vin hn thut ton

Apriori. Nu c mt thuc tnh ph bin cc i di, th thut ton ny khng th

thc hin c.

4.1.5 Thut gii tng cng

4.1.5.1 Tip cn bng cch gim s lng ng vin v s k duytNh cp, hng tip cn bottom-up cho kt qu tt trong trng hp

tt c cc tp ph bin ti i l ngn v phng php top-down tt khi ton b tp

cc tp ph bin ti i l di (s lng phn t trong tp ln).Nu cc tp ph

bin va ngn va di th s dng mt trong hai phng php trn s khng cho

kt qu tt. thit k ra mt thut ton c kh nng tm cc tp ph bin ti i

c ngn ln di mt cch hiu qu, ngi ta nghn vic thc thi c hai chng

trnh bottom-up v top-down cng mt lc. Tuy nhin cch ny khng cho hiu

qu tt nht, chng ta s cng tm hiu thut ton sau y.

Nhc li, phng php bottom-up s dng tnh cht 1, cn top-down ch

dng tnh cht 2 lm gim s lng ng vin. Tip cn theo hng kt hp c

hai tnh cht ta cnh cc ng vin, v s dng thng tin va tp hp c trong


67/123


62

khi duyt theo mt chiu lc b nhiu ng vin hn trong lc duyt chiu cn

li. Nu vi tp ph bin ti i no va c tm thy theo chiu top-down,

chng s c dng loi tr mt hoc nhiu ng vin trong khi duyt theo

chiu bottom-up. Cc tp con ca tp ph bin ti i ny c thc lc b (tacnh) v chng ph bin (tnh cht 2). Dnhin nu mt tp khngph bin c

tm thy theo chiu bottom-up, chng sc dng loi b vi ng vin theo

chiu top-down (do tnh cht 1). Phng php tm kim theo c hai hng ny s

dng c hai tnh cht 1 v 2 nn n cho kt qu tm kim nhanh hn, c t tn

l Pincer-Search. V d sau s lm r khi nim ca phng php ny.

Hnh 8: Gim s lng ng vin v s ln duyt

Hnh trn l tin trnh ca thut ton Pincer-Search. Trong bc u tin,

tt c 5 tp hp (mi tp 1 phn t) l cc ng vin cho bottom-up v tp gm 5

phn t {1,2,3,4,5} l ng vin duy nht cho top-down. Sau khi tnh ton ph

bin, t p khng ph bin {5} c bottom-up pht hin, v thng tin ny c

chia x cho top-down. T p khng ph bin {5} ny khng nhng cho php

bottom-up loi bt cc tp cha vn l ng vin ca n, m {5} cn cho php top-down tm v loi b nhng tp cha (thng khi s l ng vin ca n) trong bc

th hai.

Trong bc 2, cc ng vin cho bottom-up l {1,2}, {1,3}, {1,4}, {2,3},

{2,4}, {3,4}. Cc tp {1,5}, {2,5}, {3,5}, {4,5} khng l cc ng vin v chng l


68/123


63

tp cha ca tp {5}. ng vin duy nht cho top-down trong bc 2 l {1,2,3,4}.

V tt c cc tp con 4 phn t khc ca {1,2,3,4,5} u l tp cha ca {5}. Sau

khi tnh ton ph bin ln th hai, top-down pht hin ra {1,2,3,4} l tp ph

bin. Thng tin ny c chia x cho bottom-up. Tt c cc tp con ca n l phbin v cn c b qua khng tnh ton. Nh vy {1,2,3}, {1,2,4}, {1,3,4},

{2,3,4} khng l ng vin cho bottom-up v top-down. Sau chng trnh kt

thc v khng cn ng vin cho bottom-up v top-down.

Trong v d ny, phng php tip cn 2 chiu xem xt t ng vin hn v

s bc c csd liu cng t hn c hai cch top-down v bottom-up. Trong

v d ny, bottom-up nguyn thy phi thc hin 4 bc v top-down nguyn thy

phi n 5 bc. Pincer-search ch cn 2 bc. Tht vy, phng php 2 chiu c

s bc duyt ti a cng ch bng min {s bc ca bottom-up, s bc ca top-

down}. Gim s lng ng vin l nhn t quan trng cho vic tng hiu nng ca

gii thut tm tp ph bin, v chi ph cho ton b tin trnh pht sinh t vic c

c s d liu (thi gian I/O) tnh ton ph bin cho ng vin (thi gian

CPU) v pht sinh ng vin mi (thi gian CPU). Vic m ph bin cho cc

ng vin l cng on tn km nht. V th s lng ng vin chi phi ton b

thi gian ca tin trnh. Gim s lng ng vin khng ch gim thi gian I/O m

cn gim thi gian CPU, v lng ng vin phi tnh ton v pht sinh t i.

Phn tip theo s trnh by chi tit hn.

4.1.5.2 Tm kim hai hng bng cch sdng MFCS (maximum frequent

candidate set)

Chng ta cn mt cu trc d liu mi thut ton tm tp ph bin ti i

(MFCS) c th hot ng.

nh ngha 1: Xem xt mt sim trong qu trnh thut ton thc thi

tm ra tp ph bin ti i. Vi tp l ph bin v vi tp khng ph bin, mt s

li khng phn loi c. MFCS l mt tp hp ca tt c cc tp hp ln nht m


69/123


64

khngb xem l khng phbin. C th, n l tp hp nh nht ca cc tp hp,

phi tha iu kin sau:

Lp_ph_bin { 2X | X MFCS}

Lp_khng_ph_bin { 2X | X MFCS} =

trong lp_ph_bin v lp_khng_ph_bin tng ng l tp hp ca

cc tp ph bin v cc tp khng ph bin. V hin nhin bt kim no ca

thut ton, MFCS l tp cha ca MFS, khi tin trnh hon tt, MFCS v MFS cn

bng.

Thut ton ny tnh ton theo hng tip cn ca bottom-up tm theo chiu

ngang (chiu rng). Ni tm li, mi bc, m ph bin ca cc ng vin

theo chiu bottom-up, thut ton cng m ph bin ca cc tp h p trong

MFCS: tp hp ny c sa li cho hp vi qu trnh tm kim theo hng top-

down. iu ny c

lv - tim hieu kinh dich - xay dung he chuyen gia - kham pha tri thuc moi

Documents