Maarten Kruimelaar

14 Maart 2015

Maarten Kruimelaar

2002 - 2006 ◦ Algemene Sociale wetenschappen Universiteit Utrecht

2007 – Heden ◦Docent Ethiek bij Saxion

Tolerantie

◦ Wat is het nu precies?

Oorsprong van het begrip

Klassieke opvatting

Eigentijdse opvatting

◦ En……Uw mening!

Tolerantie is het toverwoord van deze tijd.

Wat betekent Tolerantie voor u?

16e eeuw -> voor het eerst in Nederlandse tekst gebruikt

Herkomst: latijn

Betekenis in die tijd: ◦ Ieder mens moet vrij zijn om het (christelijke of

katholieke geloof) op zijn eigen manier te kunnen vormgeven

1. Elke gelovige hoort zijn ziel te redden.

2. Dwang brengt hypocrisie voort, geen geloof. Wie niet waarachtig gelooft kan zijn ziel niet redden.

3. De verantwoordelijkheid om het ware geloof te vinden, valt aan ieder individu afzonderlijk toe.

4. Het geloof is géén kwestie van willekeur. Mensen moeten met hun wil instemmen met het geloof. De inhoud van dat geloof is echter niet van de wil afhankelijk. Mensen kunnen hun geloof niet zomaar op last van de wetgever opgeven.

Radicale tolerantie ◦ Politiek ◦ Wetenschap ◦ Godsdienst

Universele tolerantie ◦ Geldend voor alle opvatting! ◦ Het gaat niet zozeer om het denken, uiten,

schrijven van enkel ‘zielenheil’ verderfelijke opvattingen, maar om staatsgevaarlijke opvattingen

◦ “Het hebben van een mening, of die nu juist is of niet, is niet te voorkomen. Het denken ligt niet binnen de macht van het individu.”

Van Dale:

“Verdraagzaamheid tegenover andersdenkenden”

Verdragen = vervelende dingen dulden

Dulden = lijden of lijdzaam ondergaan

Passieve tolerantie ◦ Dulden, lijdzaam ondergaan in situatie van

overmacht

Actieve tolerantie ◦ Verdienste, iets ondergaan uit eigen beweging

◦ Het is een keuze om de situatie niet te veranderen terwijl men dat wel kan

Tolerantie heeft per definitie te maken met zaken die ongewenst of zelfs kwaad zijn.

Waarden

Normen

Deugden TOLERANTIE IS EEN DEUGD

Aristoteles

384-322

Nadruk ligt op de ontwikkeling van karakter-eigenschappen

Opvoeding, onderwijs en goede voorbeelden

“Deugden moeten onze

vreugde en lijden

dusdanig beïnvloeden

dat we er het beste van

kunnen maken”

Toepassing van deugdzaam leven

◦ De morele deugd is de gulden middenweg tussen twee extremen of kwaden Overmoed – dapperheid – lafheid

Gierigheid – mildheid – werkwisting

◦ Verstandigheid bepaalt de gulden middenweg.

Tolerantie is een deugd omdat je moeite moet doen.

Tussen welke twee uitersten bevindt Tolerantie zich?

Absolutisme Relativisme

Tolerantie

“Deugdzaamheid is een gewoonte die van onze wil afhangt en die door ons verstand in dezelfde mate wordt gestuurd als dat

ze een waarlijk wijs mens zou sturen.”

Tolerantie

Fanatisme Onverschilligheid

1. Verdragen/accepteren van;

2. Een andere opvatting dan de jouwe, waar je het niet mee eens bent waarbij;

3. Je respect houdt voor elk individu an sich

“Handel zo dat je de mensheid, zowel in je eigen persoon als in de persoon van ieder

ander tegelijkertijd altijd ook als doel en nooit enkel als middel gebruikt.”

1. Verdragen/accepteren van;

2. Een andere opvatting dan de jouwe, waar je het niet mee eens bent waarbij;

3. Je respect houdt voor elk individu an sich waarbij;

4. Je niet bang hoeft te zijn voor een tegenreactie

Alle opvattingen en ideeën hebben evenveel waarde, geen kan gezien worden als beter of

slechter dan een ander.

Jezus is de enige zoon van God en hij is gestorven voor onze zonden, moslims en atheïsten zijn verkeerd bezig door dat te

negeren.

Tolerantie voor de persoon goed

Tolerantie voor het idee goed

Tolerantie voor gedrag niet goed ◦ There is no right to be wrong (Abraham Lincoln)

De essentie is: Tolerantie bestaat bij de gratie van verscheidenheid. Tolerantie kan niet bestaan zonder verschil.

“Ik verafschuw wat u zegt, maar ik zal alles doen om uw recht om het te zeggen te verdedigen”

1. Het miskennen van andersheid. ◦ Relativeren, politieke correctheid

◦ De andersheid wordt geforceerd ontkend

◦ Psychisch zeer effectief!

◦ Gevaarlijk: taboe op discussie over minderheden en integratie

2. Bestrijden kost te veel moeite, dus dulden we het:

◦ Gedogen: softdrugsbeleid, rookbeleid horeca

◦ Eigenlijk is het pure onmacht

In eerste instantie: ◦ Om erger te voorkomen

◦ Uit angst voor de ander

◦ Als middel (!): repressieve tolerantie

Herbert Marcuse ◦ Tolerantie om escalatie tegen te gaan

◦ Tolerantie om heersende opvattingen in stand te houden

◦ Tolerantie om de heerschappij in stand te houden

Voorbeelden: Medezeggenschap, schijnprocessen, recht op protesteren, punkmuziek,

carnaval

In eerste instantie: Om erger te voorkomen

Uit angst voor de ander

Als middel (!): repressieve tolerantie

Of

In tweede instantie ◦ Positief gevoel verkrijgen

◦ Om te kunnen voldoen aan een ‘groter goed’

https://www.youtube.com/watch?v=h0j1r9HsvKg

Spinoza: “Omdat alle mensen de begeerte hebben hun eigen zelfbehoud en eigen belang door te zetten (=vrijheid) moet de staat daar rekening mee houden.” ◦ De grens ligt bij het handelen. De staat moet

ingrijpen wanneer het het voortbestaan van de orde en de staat in gevaar brengt.

◦ Verschillende opvattingen vergroten het denkvermogen. Een vergroot denkvermogen leidt eerder tot juiste handelingen (wetten).

John Stuart Mill: Pleitbezorger van de vrije mening: ”verschillen zijn noodzakelijk om als mensheid in alle mogelijke richtingen te kunnen ontwikkelen.”

Argument 1: Geen enkele opinie is onfeilbaar gebleken

Argument 2: Het vormen van kennis kan slechts dan en slechts wanneer men de eigen mening confronteert met anderen. Zonder debat zijn meningen slechts lege woorden.

Erasmus: Apostel van vrede ◦ Algemene zachtmoedigheid

◦ Pedagogische opdracht

◦ Religieuze ethiek

◦ Positieve ethiek

◦ De nadruk ligt op onderwijs, bildung, uitgaande van beschaving en tolerantie voor andere opvattingen

◦ Openheid zorgt voor vooruitgang

Fanatieke geloofsijver

Eergevoel ◦ Bedreiging van verworven status

Narcisme ◦ Alleen op zoek naar complimenten

◦ Kritiek wekt woede en beschaamdheid op

◦ Eigen falen is aanslag op zelfbeeld

◦ Falen komt door anderen

Overeenkomsten: ◦ Vijandige houding

◦ Eigen zwaktes zijn onbespreekbaar

◦ Andere opvattingen doen er niet toe

◦ Gepantserde mentaliteit

◦ Overgevoeligheid door superioriteitsgevoel (eergevoel) of gebrek aan zelfvertrouwen (narcist).

Tolerantie is een deugd ◦ Het vergt moed en kracht, het vergt openheid van

zaken en het kan enkel bestaan bij de gratie aan verschillen (van inzicht)

Tolerantie houdt respect voor personen in ◦ Ideeën, opvattingen en invalshoeken moeten

bediscussieerd worden, maar in een beschaafde wereld mag niet getoornd worden aan het leven van de mens.

Tolerantie dient als basis voor een stabiele en zichzelf constant ontwikkelende samenleving

Om intolerantie te bestrijden moet men vertrouwen houden in democratische waarden: ◦ Bestrijd de daad (geen tolerantie voor daden die de

rechten van de mens schenden en een risico vormen voor de orde in de samenleving)

◦ Respecteer woord en geschrift. Krachtig optreden bevestigt een zwakte in de democratische samenleving.