Het visueel vaststellen of een

korte of lange trend in ontwik-

keling is, is niet voldoende. Op

de een of andere manier moet

kunnen worden gemeten of er

eigenlijk wel sprake is van een

trend. Welnu, er zijn zowel

objectieve als subjectieve metho-

den die kunnen aangeven of we

kunnen spreken van een trend

en zo ja, hoe het met de rich-

ting van de trend is gesteld.

Bekende subjectieve technieken

zijn de trendlijn en de trendka-

naallijn. Binnen de objectieve

methoden zijn vooral bekend de

lijn van een Voortschrijdend

Gemiddelde, de oscillator en de

MACD. In dit artikel wil ik deze

drie technieken naast elkaar

plaatsen en wat betreft hun

praktische toepasbaarheid ver-

gelijken. Aansluitend wil ik de

MACD een andere dimensie

meegeven met als gevolg een

andere praktische invulling, een

invulling die vooral interessant

is voor beleggingsadviseurs en

particuliere beleggers.

Trendmeting 1: VG-lijn cross-oversDe eenvoudigste methode voor

het vaststellen van de richting

en de kracht van een trend is

het inzetten van de lijn

van een Voortschrijdend

Gemiddelde, hierna te

noemen de VG-lijn. Een

VG-lijn filtert de kleine

parameter gewenst is. Dit is

een kwestie van experimente-

ren. Het gebruik van een VG-

lijn geeft inzicht in de richting

van de trend en in de kracht

van de trend (de trendinten-

siteit). De basisregel voor het

vaststellen van de richting van

de trend is vrij eenvoudig.

Snijdt de koers de VG-lijn

opwaarts, dan start een stijgen-

de trend. Zolang de koers

boven de VG-lijn verkeert, blijft

de trend positief. Het omge-

keerde geldt voor een dalende

trend. Op deze wijze wordt een

prima invulling gegeven aan de

genoemde veronderstelling dat

koersen zich in trends bewe-

gen. Het signaleren van de snij-

punten van de koers met de

VG-lijn, ofwel de kruisingen

(crossovers), is voldoende om

de richting van de trend vast te

stellen. De trendintensiteit kan

worden afgeleid uit de hellings-

hoek van de VG-lijn. Naarmate

de VG-lijn een grotere hellings-

hoek heeft, is de trendinten-

siteit groter. Een afvlakkende

VG-lijn duidt erop dat de trend

aan kracht inboet. Het proces

van hogere toppen en hogere

bodems loopt vervolgens haar-

scheurtjes op: de koers kan

zelfs kenmerken van een

tradingrange gaan vertonen,

koersbewegingen uit, waardoor

een gladder koersverloop

resteert. Dan wordt beter zicht-

baar in welke richting de koers

zich voortbeweegt. Er zijn drie

soorten VG-lijnen, te weten lij-

nen van Ongewogen, Gewogen

en van Exponentieel Gewogen

Gemiddelden. Ik ga daar thans

niet verder op in. Veel belang-

rijker is mijns inziens de invul-

ling van de parameter, ofwel de

lengte van de VG-lijn. U weet

ongetwijfeld dat een korte para-

meter minder koersfluctuaties

uitfiltert dan een lange parame-

ter. Een korte VG-lijn geeft dan

ook de trend gedetailleerder

weer dan een lange VG-lijn.

Het hangt van het gekozen tijd-

venster of de meetlat af, welke

Bac

k t

o B

asic

s

In de rubriek Back to Basics wordteen basisonderwerp uit de technische

analyse bij de kop gepakt.NICO BAKKER

is technisch analist bij ABN Amroen directeur van BTAC Visuele Analyse.

technische en kwantitatieve analyse • juni 200318

Een van de veronderstellingen binnen de technischeanalyse is het gegeven dat koersen zich in trends

voortbewegen. Nu is dat mijns inziens maar deels waar.Veelal is er inderdaad sprake van een proces van hogeretoppen en hogere bodems, of andersom, wat het kenmerk is van een trend. Anders gezegd: er is sprakevan een duidelijke richting. Het komt echter ook voordat koersen zich zijwaarts bewegen en dan is er geensprake van een trend, maar van een tradingrange (dekoersen bewegen zich binnen een bepaalde bandbreed-te). In vroeger tijden werd dit nog een horizontale trendgenoemd, maar dat is inmiddels achterhaald. Een trendis stijgende of dalende, anders is het geen trend. ________________________________________________________________________________________________________________________tekst: Nico Bakker

Objectieve trendmeting –een andere dimensie

Figuur 1: Weekgrafiek van Philips met een 35-weekse VG-lijn. Dikke, zwartgekleurde bars geven aan dat de koers zich boven zijn VG-lijn beweegt en

dat er dus sprake is van een opwaartse trend.

WEEKGRAFIEK VAN PHILIPS MET VG-LIJN

met alle gevolgen vandien. In

dat geval volgen de crossovers

elkaar sneller op met veelal een

niet al te best resultaat. Een

afvlakkende trend vergroot het

aantal valse signalen (‘whip-

saws’) en dat is jammer. Als

basistechniek voldoet een VG-

lijn prima als trendmeter, mits

de koers zich trendmatig goed

blijft gedragen.

In figuur 1 is een voorbeeld

opgenomen van het koersver-

loop van Philips, weergegeven

als weekgrafiek met daarin

afgebeeld een 35-weekse VG-

lijn voor het weergeven van de

richting van de trend – 35 als

parameter op weekbasis doet

het over het algemeen verdien-

stelijk. Met paintbarstudies, in

dit geval dunne en dikke paint-

bars, kan de up- of downtrend

inzichtelijk worden gemaakt.

Wanneer vervolgens een porte-

feuillestrategie wordt aangehou-

den, waarbij in geval van een

uptrend stukken worden

gekocht, die vervolgens weer

worden verkocht als een dalen-

de trend begint, rolt daar het

volgende resultaat uit, gemeten

over de periode 1995-heden:

MA-LIJN CROSSOVERS

Aantal longtransacties 19

Hitratio 32%

Profitfactor 4,19

Gemiddelde winst per transactie 1,80

Uit de grafiek blijkt duidelijk

dat kan worden geprofiteerd

van relevante stukken van

grote, trendmatige koersbewe-

gingen. Ook blijkt dat er regel-

matig valse signalen optreden

als een ingezette trend weer

snel wordt afgebroken.

Trendmeting 2: price-oscillatorcrossoversHet bezwaar van valse signalen

kan gedeeltelijk worden onder-

vangen door gebruik te maken

van een zogenoemde price-

oscillator. (Op zich is de bena-

ming ‘oscillator’ wat verwar-

rend, omdat dat ook een catego-

riebenaming is van een groep

indicatoren die men gebruikt

voor het bepalen van korteter-

mijnaankoop- en verkoopsigna-

len in een zich zijwaarts bewe-

het resultaat er als volgt uitzien:

OSCILLATORCROSSOVERSAantal longtransacties 10

Hitratio 50%

Profitfactor 5,00

Gemiddelde winst per transactie 3,18

Het resultaat is beduidend

beter dan bij trendmeting 1.

Het aantal valse signalen wordt

verminderd, waardoor met

minder transacties een beter

resultaat wordt behaald.

Trendmeting 3: MACD-crossoversBestuderen we de twee voor-

gaande figuren goed, dan kan

worden vastgesteld dat signifi-

cante stukken van trendmatige

bewegingen worden herkend.

Tevens kan worden vastgesteld

dat zowel aan het begin als aan

het einde van een trend toch

wel stukjes ervan worden

gemist. Ik bedoel daarmee dat

de afstand tussen enerzijds de

feitelijke bodem en het start-

punt van de objectieve trend-

meting, en anderzijds de feite-

lijke top en het eindpunt van de

meting toch wel groot is.

Natuurlijk lukt het u nooit om

op een bodem te kopen en op

een top te verkopen – dat is een

gegeven bij trendmetingen –

maar kunnen we de top en

bodem toch niet iets dichter

benaderen?

Volgen we de price-oscillator uit

de vorige trendmeting, dan zien

we heel duidelijk wanneer de

gende markt.) Bij een price-

oscillator wordt de koers ver-

vangen door een lijn van een

kort Voortschrijdend Gemid-

delde. Vervolgens zijn de snij-

punten van beide gemiddelde-

lijnen bepalend voor het ver-

loop van de trend. In plaats van

een opwaartse of neerwaartse

kruising van de koers met een

VG-lijn, zoals bij trendmeting 1

het geval was, gaat het bij een

oscillator om de op- en neer-

waartse kruisingen van de korte

VG-lijn met de lange VG-lijn.

Praktisch gezien wordt het ver-

schil tussen beide VG-lijnen

gevolgd, waarbij een crossover

(verschil is dan nul) het start-

schot is voor een trendmatige

beweging. Welnu, in de grafiek

wordt dan ook het verschil tus-

sen de VG-lijnen door middel

van een oscillator weergegeven,

waarbij de nullijn de snijpun-

ten voorstelt.

In figuur 2 is wederom de

weekgrafiek van Philips weerge-

geven met daarbij een afbeel-

ding van een zogenoemde oscil-

lator van 5-35. De korte compo-

nent van de oscillator is 5 en

vervangt de koerslijn; de 35 is

de lange component, gelijk aan

trendmeting 1. Een opwaartse

kruising van de 5- met de 35-

VG-lijn betekent de start van

een uptrend. Een neerwaartse

kruising impliceert de start van

een downtrend. Zou worden

gekocht bij een opwaartse krui-

sing en weer verkocht bij een

neerwaartse kruising, dan zou

19technische en kwantitatieve analyse • juni 2003

Figuur 2: Weekgrafiek van Philips met een 35-weekse VG-lijn en een price-oscillatormet een instelling van 5-35. Bij deze oscillator wordt het verschil geplot tussen het korte 5-weekse VG en het lange 35-weekse VG. Breekt de oscillator door de

nullijn, dan breekt het 5-weekse VG van onderaf door het 35-weekse VG en wordt een uptrend gestart. Een verkoopsignaal ontstaat wanneer de oscillator door de

nullijn zakt, ofwel het korte VG door het lange VG zakt.

WEEKGRAFIEK VAN PHILIPS MET PRICE-OSCILLATOR

oscillator een top of een bodem

neerzet en vervolgens terug-

keert naar de nullijn. Slechts bij

het kruisen van de nullijn

wordt een nieuw signaal gege-

nereerd. Achteraf gezien had-

den we de aankooptransactie

liever op een hoger punt gerea-

liseerd. Een beetje achter de fei-

ten aanlopen is hierbij helaas

het geval. Toch kan hier iets

aan worden gedaan, namelijk

het toevoegen van een VG-lijn

op de oscillatorlijn. Als zodanig

kan objectief, en niet meer

alleen visueel, worden vastge-

steld wanneer de oscillatorlijn

daadwerkelijk terugkeert naar

de nullijn. De snijpunten van

de oscillator met zijn eigen VG-

lijn (de triggerlijn) bepalen ver-

volgens de start- en eindpunten

van trendmatige bewegingen.

Deze techniek wordt de MACD-

techniek genoemd, de Moving

Average Convergence

Divergence. In menig tech-

nisch-analysepakket is de

MACD standaard opgenomen,

waarbij elk snijpunt als upcross

of downcross wordt weergege-

ven. Een upcross vertegenwoor-

digt dan een koopsignaal, een

downcross wordt gelijkgesteld

aan een verkoopsignaal.

In figuur 3 wordt de Philips-

grafiek nogmaals weergegeven,

maar dan met een 5-35-15-

MACD. De parameters 5-35 zijn

gelijk aan de eerder beschreven

oscillatorparameters. Hieraan

wordt een VG-lijn van 15 perio-

den (een subjectief gekozen

parameter) van de oscillator toe-

gevoegd. De trendmatige bewe-

neerd, eerder in- en uitstappen

gewenst zou zijn.

Trendmeting 4: MACD-trendmeterBij alle voorgaande trendmetin-

gen probeert de toegepaste

techniek min of meer signifi-

cante bewegingen in kaart te

brengen, die we dan trends ple-

gen te noemen. Anders gefor-

muleerd: elke beweging wordt

als separate trend gedetecteerd.

Er is geen mogelijkheid om

correcties binnen een trend

zichtbaar te maken, terwijl dat

juist vanuit praktisch oogpunt

raadzaam is. Hoe vaak lezen we

niet dat een koersdaling slechts

een correctie is in een uptrend,

of dat een rally moet worden

gezien als reactie binnen een

downtrend? De actuele bewe-

ging krijgt hierdoor wel een

heel ander label, nietwaar?

Kopen op zwakte en verkopen

op sterkte is immers een veel-

gebruikte methode? Hoe kan

nu objectief worden vastgesteld

of een opgaande beweging een

correctie is of een mooie, nieu-

we beweging binnen een

uptrend? Menig belegger wil

immers kopen wanneer een

uptrend start of wordt hervat.

Hij wil niet kopen wanneer er

slechts sprake is van een korte

opleving binnen een dalende

trend. Deze verzuchtingen kun-

nen met behulp van een aange-

paste MACD-techniek worden

vertaald in objectieve handelsre-

gels. Kijken we goed naar het

verloop van de MACD, dan

gingen worden wederom zich-

baar gemaakt door middel van

paintbarstudies. Het resultaat

van deze techniek, waarbij

wordt gekocht bij een opwaart-

se kruising en verkocht bij een

neerwaartse kruising is als

volgt:

MACD-CROSSOVERSAantal longtransacties 23

Hitratio 44%

Profitfactor 1,35

Gemiddelde winst per transactie 0,60

Uit de resultaten kan worden

afgeleid dat het toevoegen van

een VG-lijn aan de price-oscilla-

tor geen verbetering oplevert.

Althans, wanneer de standaard

MACD-regels worden gehan-

teerd. Kennelijk loont het de

moeite om stukken van de

trend te missen, terwijl uit visu-

eel en waarschijnlijk ook

psychologisch oogpunt gerede-

20 technische en kwantitatieve analyse • juni 2003

Bac

k t

o B

asic

s

Figuur 3: De weekgrafiek van Philips met de MACD van 5-35-15. Kruisingen tussen de price-oscillator 5-35 met de daarvan bepaalde VG-lijn van 15 perioden vormen nude signalen. De vette, zwartgekleurde bars geven aan dat de price-oscillator boven

zijn VG zit en dus dat de markt zich in een opwaartse trend bevindt. De dunne, licht-getinte bars geven een neerwaartse trend aan.

WEEKGRAFIEK VAN PHILIPS MET MACD

Figuur 4: De weekgrafiek van Philips met daaronder de MACD 5-35-15 en de signalen van het MACD-trendmetersysteem. De stand 1 geeft een koopsignaal, een

stand van –1 een verkoopsignaal. De 0 betekent: long- of shortpositie sluiten.

PHILIPS-WEEKGRAFIEK MET SIGNALEN VOLGENS MACD-TRENDMETERSYSTEEM

start van een uptrend, correc-

ties binnen een uptrend, alsme-

de trendcontinuatiesignalen

zichtbaar worden gemaakt.

De resultaten zijn als volgt:

MACD TRENDMETERAantal longtransacties 16

Hitratio 75%

Profitfactor 27,8

Gemiddelde winst per transactie 2,33

De MACD-trendmeter biedt de

belegger een aantal voordelen.

Zo liggen de betrouwbaarheid

en de winstgevendheid bedui-

dend hoger dan bij de andere

technieken. De MACD-trend-

meter geeft duidelijk aan wan-

neer er sprake is van een nega-

tief of positief klimaat, maar

ook van een neutraal klimaat,

namelijk de correctiebewegin-

gen binnen de trend.

In een negatieve markt, zoals

we die thans kennen, betekent

een en ander dat de belegger

aan de zijlijn blijft wachten. Hij

zal bij kortstondige oplevingen

niet instappen, want dat zijn

immers correctiebewegingen.

Hij komt weer tot actie wan-

neer de markt daadwerkelijk

een significante uptrend start.

In dit artikel zijn de technieken

toegepast op portefeuillebeheer.

Ook is een specifieke keuze

gemaakt wat betreft de te hante-

ren parameters. De MACD-

trendmeter biedt echter vol-

doende mogelijkheden om te

experimenteren met zowel

long- als shorttransacties met

verschillende parameterin-

stellingen.

zien we zowel kruisingen onder

als boven de nullijn. In de stan-

daardtechniek wordt echter

geen rekening gehouden met

de snijpunten door de nullijn.

Welnu, deze snijpunten worden

in de aangepaste techniek toe-

gevoegd om als zodanig trend-

correctiesignalen te kunnen

genereren. De handelsregels

voor aankooptransacties luiden

dan ook als volgt:

– Ga een longpositie aan bij

een opwaartse kruising van

de MACD-lijn met de nul-

lijn (start uptrend).

– Verlaat de longpositie bij

een neerwaartse kruising

van de MACD-lijn met de

triggerlijn (trendcorrectie).

– Ga opnieuw long bij een

opwaartse kruising van de

MACD-lijn met de trigger-

lijn (trendcontinuatie).

Op deze wijze wordt altijd in de

richting van de hoofdtrend

belegd en wordt redelijk op tijd

de positie gesloten als een cor-

rectiebeweging wordt gestart.

In figuur 4 wordt nogmaals de

MACD 5-35-15 weergegeven,

maar nu met de signalen zoals

hiervoor omschreven. De

MACD wordt hierdoor een zui-

vere trendmeter, waardoor de

21technische en kwantitatieve analyse • juni 2003

EASY LANGUAGE

{MACD Trendmeter, BTAC Visuele Analyse}

Input:Length1(5),length2(35),length3(15);

Value1 = Average(Close, Length1)-Average(Close, Length2);Value2 = XAverage(value1,length3)[1];Value3 = 0;

if value1 crosses over 0 then buy("EL1")this bar at close;if value1>0 and value1 crosses over value2 then buy ("EL2 ")this bar at close;if value1>0 and value1 crosses under value2 then exitlong("XL") this bar at close;

If value1 crosses under 0 then sell("ES1") this bar at close;if value1<0 and value1 crosses under value2 then sell("ES2 ") this bar at close;if value1<0 and value1 crosses over value2 then exitshort ("XS")this bar at close;