Het grootste Nationaal Park van Nederland2013/2014

• GASTHEREN• (W)ONDERWATERWERELD• OPONTDEKKING

2

Nationaal Park Oosterschelde is niet alleen het grootste maarook het natste vanNederland. Zelfs demooie gouden binnen-dijkserandenvanditparkzijnnat,zoalsaandenoordzijdevandeOosterscheldeopSchouwenDuivelandenTholen(PlanTureluur).

GebruikersHet Park kent een zeer diverse populatie aan mens en dier.Actieve gebruikers, voornamelijk ondernemers in de mossel-,oester-,paling-,ansjovis-enkreeftenvisserij.Inderecreatiemetcampings en jachthavens en indehoreca -en culinaire sector.Daarnaastookdeberoepsbinnenvaart.Passievegebruikerszijnechtervaakmensen,die ietsonderne-meninofopdeOosterscheldezoalsvissen,duikenenzwemmenofvarenenzeilen,maarookpurenatuur-envergezichtgenietersvanafeenbankje,alwandelendoffietsendlangsdeboordenvandeOosterschelde.Hetisbelevenopiederseigenmanier.

IedereenBij dit alles niet te vergeten de dieren die in, op of boven deOosterscheldelevenenzichlatenzien.DitlaatsteallemaalgratisenvoornietswanthetParkisnietomheindenkentgeenkassa.HetiseenParkvooriedereenenisnietalleenzeertoegankelijkmaar ook zeer leerzaam. Veel vrijwilligers, waaronder natuur-gidsen,spannenzichopallerleimaniereninomdesgewenstheteenenandertevertellendanweltelatenzien.

BelevingHet iseenParkwaaronderdemeestuiteenlopendeweersom-standigheden,bijhoogen laaggetij,bijopkomendeenonder-gaandezon,windofgeenwind,inelkjaargetijde,inoptimalezinvankanwordengenoten.Allesheeftcharmemaarmetnamedekrachtvanwater,windennatuur.

Tegelijkertijd zijn aangrenzende plaatsen zoals Zierikzee,Colijnsplaat,SintAnnaland,YersekeenWemeldingebeslisteenbezoekjewaard.AbsoluteaanraderszijnhetWatersnoodmuseuminOuwerkerkmethetnabijgelegendijklichaammuseumenheteilandNeeltjeJans.

VoorzieningenHetNationaalParkbestaatinmiddelsruimtienjaarenisuitge-groeidtoteenParkmeteenparelsnoeraaninformatie-,contact-engastheerpunten.VanhetbezoekerscentruminhetTopshuisopdeOosterscheldekeringtotdePluimpotopTholenenvandeOesterputten inYerseke,deschelpdiersectorvanons land, tothetkustlaboratoriuminBurghsluis.

BeheerDaartussenligthetruime,zilteZeeuwsewatermetzandplaten,schorren, slikken en fraaie vooroevers. Een kweek- voortplan-tings-,voedsel-enrecreatiewatervooruiteenlopendedierenzo-alszeehonden,bruinvissen,zeepia’s,scholekstersenmeeuwen.Eenrijkgebieddatuitvoorzorg,beschermingenbeheerooken-keleplaatsenkentdieniet(ofnietaltijd)openbaartoegankelijkzijnofwaarrustgebodeniszoalsdeGalge-enRoggenplaatals-mededeomgevingvandeRattekaai,terhoogtevanRillandBathenenkeleschuilplaatsenbijhoogwater.

In totaliteit een laagdrempelig Nationaal Park dat wemoetenkoesteren enwaarvan de kwetsbare draagkrachtmet kwaliteit-simpulsen moet worden beheerd en in stand moet wordengehouden.Pasdanblijfthetbelevenenlevenvoormensendier.

SiebeKramerVoorzitterNationaalParkOosterschelde

4 EINDELOOS

6 GASTHEREN

8 RONDJE

10 (W)ONDERWATERWERELD

12 WELKOMBRUINVIS

14 OVERZICHTSKAART

16 VOGELS

18 OPONTDEKKING

20 KINDEREN

21 EVERCHANGING

22 IMMERWIEDERANDERS

23 20NATIONALEPARKEN

3

4

Beleef de OosterscheldeDe Oosterscheldemoet je beleven. Iederedagweer.Geendagishetzelfdeinhetgroot-steNationaalParkvanNederland.

Juttenoverhetstrand,banjerendoorhetslikmetdenatte laarzentocht, eenbezoekaanhetwondereonderwaterlevenmetdesnor-kel, proeven van zilte zaligheden, kajakkennaareenzandplaat,speurennaarbruinvis-senennatuurlijkopzoeknaarzeehonden.Ennogveelmeer!

Hetwemelt vandeactiviteitenopen ronddeOosterschelde.Kijkopdewebsiteofopde interactieve kaart: www.ontdekdeooster-schelde.nl

Kraamkamer en wegrestaurantDankzij de afwisseling van eb en vloed endeaanwezigheidvanzouténzoetwaterle-venhierduizendensoortenvogels,plantenendieren.Hetiseenthuis,eenoverwinter-plaats,eenkraamkamereneenwegrestau-ranttegelijk.Vanveelvissen,zoalsgeepen

ansjovis, worden de jongen hier geboren.Inktvissenkomenhierspeciaalomteparen.

Sommige vogelsoorten, zoals de tureluur,komennaarhetOosterscheldegebiedomerte broeden. Andere verblijven er een korteperiodetijdensdetrektochtnaarhetzuidenofnoorden.

Wat is een Nationaal Park?EenNationaalParkiseeninternationaaler-kendbegripenelkparkkenteenkarakteris-tiek landschap met bijzondere planten endieren. In Nederland zijn er twintig, meerinformatiewww.nationaalpark.nl

Feitjes en weetjes

• oppervlakte:37.000hectare(370km2)• oeverlengte:125km• hemelsbreed:oost-west40km,noord-zuid27km

• methetgetijstroomt800miljardliterwaterdeOosterscheldeinenuit

• getijslag3,25m.• dieptegemiddeld:-9m.NAP• dieptemaximaal:-42m.NAP

GetijDoordeopenverbindingmet de Noordzee is hettwee keer per dag eb entweekeer vloed.Deslik-kenenzandplatendiebijvloedonderwaterstaan,vallen bij eb droog. Eenverassend veranderdelandschap waar je vanblijftgenieten.

5

6

DegastherenvandeOosterschelde

NATIONAALPARKOOSTERSCHELDEISGROOT.ENERISVEELTEZIENENTEDOEN.BIJDEGASTHERENKUNJETERECHTMETALJEVRAGEN.

Gastherenzijnondernemersdiedeel hebben genomen aan decursus gastheerschap van hetnationaal park en elk jaar tweemaal bijeenkomen voor onder-linge kennisuitwisseling en bij-scholing.

Zij adviseren je graag over ge-schikte wandelroutes, mooiefietstochten, leuke strandjes ofde beste plekken om vogels tekijken.Uiteraard kun je ook bijhenterechtvoorheerlijkestreek-gerechten, een (vaar)tocht ofovernachting.

7

7

DEZE GASTHEREN ZIJN U GRAAG VAN DIENST:Camping De Stern Noordgouwe0111-401381 www.beautydagen.nl

Zeeland Vakantiewoningen Brouwershaven0111-692500 www.zeelandvakantiewoningen.eu

De Witte Boulevard Renesse0111-461238 www.witteboulevard.nl

Zeeuwse Klipper De Marinus Zierikzee06-53701796 www.demarinus.nl

Camping De Vierbannen Ouwerkerk0111-642044 www.vierbannen.nl

Restaurant De Heerenkeet Kerkwerve0111-671279 www.deheerenkeet.nl

Camping International Renesse0111-461391 www.camping-international.net

Camping Julianahoeve Renesse0111-461414 www.campingjulianahoeve.nl

Sportvisserij Moermond Zierikzee0111-414309 www.sportvisserijmoermond.nl

Camping Zon en Zee Yerseke0113-571860 www.campingzonenzee.nl

De Viskeete/ Piet van Oost BV Yerseke0113-573426 www.pietvanoost.nl

Marstrand Rondvaarten Yerseke06-22089393 www.marstrand.nl

Camping Linda Wemeldinge0113-621259 www.campinglinda.nl

ASAP Sailing & Services Goes06-52456066 www.challengeteamsailing.nl

Goldies Travel Wemeldinge06-51834751 www.goldiestravel.nl

Camping Klein Stelle Wemeldinge0113-621508 www.kleinstelle.com

Sail Experience Goes06-52456066 www.challengeteamsailing.nl

Sailforce Wemeldinge06-51215575 www.zeilenzeeland.nl

Venturi-Sailing Yerseke06-21526278 www.venturi-sailing.nl

Hotel Wemeldinge Wemeldinge0113-621551 www.hotelwemeldinge.nl

B&B, Kunsthuis De Eenhoorn & Trec Colijnsplaat06-24512582 www.eenhoorntrec.nl

Camping Orisant Colijnsplaat0113-695449 www.orisant.nl

Camping Wilgenoord Wissekerke0113-373278 www.wilgenoord.nl

De Kleine Deugniet Natuurvoeding Colijnsplaat0113-695305 www.dekleinedeugniet.info

Minicamping Klaverwijk Colijnsplaat0113-695323 www.klaverwijk.nl

Minicamping Zeelucht Wissenkerke06-10382401 www.minicampingzeelucht.nl

Camping de Muie Sint-Maartensdijk0166-662840 www.campingdemuie.nl

Restaurant ’t Veerhuis/ Hotel Oosterschelde AnnaJacobapolder0167-576046 www.restaurantveerhuis.nl

Vakantiepark De Pluimpot Scherpenisse0166-662727 www.vakantieparkdepluimpot.nl

Camping De Striene Poortvliet0166-600281 www.campingdestriene.nl

Frisia rondvaarten SintAnnaland06-53470330 www.frisiarondvaarten.nl

Hotel Kom! SintMaartensdijk0166-663000 www.hotelkom.nl

Camping Stavenisse Stavenisse0166-692535 www.campingstavenisse.nl

‘t Raedthuis hotel restaurant SintMaartensdijk0166-662626 www.raedthuystholen.nl

WSV Sint Annaland SintAnnaland0166-652634 www.wsv-sint-annaland.nl

JG Reizen/ Reis op maat Vrouwenpolder0118-436406 www.jgreizen.nl

SCHOUWEN

-DUIVEL

AND

ZUID

-BEV

ELAND

NOORD-BEV

ELAND

THOLEN

WALCHEREN

7

HETNATIONAALPARKHEEFTERNOGMEERGASTHERENBIJGEKRE-GEN,ALLEMAALENTHOUSIASTE,BETROKKENONDERNEMERS.HETGASTHERENNETWERKBIEDTOOKVOORHUNKANSENOMSAMENTEWERKEN.HOTELWEMELDINGEENHOTELKOM!HEBBENONDERANDEREDEHANDENINÉÉNGESLAGENENZIJNMETEENHEELLEUKARRANGEMENTGEKOMEN:RONDJEOOSTERSCHELDE.

N O O R D -B E V E L A N D

S C H O U W E N -

D U I V E L A N D

W A L C H E R E N

T H O L E N

S T . P H I L I P S -L A N D

Herkingen

Wolphaartsdijk

Bruinisse

Sophiahaven

AnnaJacobapolder

VeereKortgene

Renesse

Middelharnis

Tholen

St. Annaland

Den Osse

Colijnsplaat

Domburg

Burghsluis

Yerseke

Dreischor

Gorishoek

S

Zoutelande

Kamperland

Heinkenszand

GOESMIDDELBURG

ZIERIKZEE

G re

veli

nge nO

OR

DZEE

Oosterschelde

BB

BC

DE

O

FWemeldinge

PONTJESOOSTERSCHELDE

B Burghsluis–Colijnsplaat–ZierikzeeC Sophiahaven(Kamperland)–ZierikzeeE SintAnnaland–ZierikzeeF Yerseke–Gorishoek–WemeldingeOAnnaJacobopolder-Bruinisse

8

DeOosterscheldeechtbeleven?Zien?Proeven?Ruiken?Metdekopindewind?Ofjuistheerlijkmetdewindmee?Enhoedoejedatbeterdanmetdefiets!

FietstochtDatdachtendebeideeigenarenkoppelsvanHotelWemel-dinge, Esther enMarc, enHotel KOM!, Kyra enMarijn,toenzeallevier innovember2012decursus“gastheer-schap Nationaal Park Oosterschelde” volgden. Op devraagvanuitdecursusomeenechtOosterscheldearran-gementtemaken,warenzesnelopéén lijn:hetRondjeOosterscheldewasgeboren!

HotelsZowelEstherenMarcalsKyraenMarijnhebbeneenhotelheeldichtbijdeOosterschelde.EstherenMarcinWemel-

EILANDHOPPENIndezomermaandenvarendiversepontjesopdeOosterschelde.Zokuntuvanheteneeilandnaar

hetanderevarenendaaruwfietstochtvoortzetten.Nietallepontjesvareniederedag.VraaguwgastheerofVVV.Zieookwww.rondjepontje.nl.

TIP

9

NEELTJE JANSGa lekker eendaguitwaaienopNeeltje Jans,eeneilandhalverwegedeOosterscheldekering.

Het hele jaar door kun je in dit natuurgebiedheerlijkwandelen.OoiteenzandplaatindemondingvandeOosterschelde.

Voordebouwvandestormvloedkeringwerddeplaatopge-hoogdenomgevormdtotwerkeiland.Nahetbeëindigenvandewerkzaamhedenin1986,kregendeelementenergripop.Weerenwindvormdeneenduinlandschap.HetisdaarmeeeenvandejongstenatuurgebiedenvanZeeland.

TIP

dingeopZuidBevelandenKyraenMarijn inSintMaar-tensdijkopheteilandTholen.Ineenrechtelijndichtbijelkaar,maarmethetbijzondersteengrootsteNationaleParkvanNederland,deOosterschelde,ertussen.U als gast komt aan bij een van de twee hotels en kankiezen:gaiklinksomofrechtsomhetrondjerijden.Hoestaatdewind?Datzaldandebelangrijkste,enwellichtdeenige,vraagzijn.

Rondje Oosterschelde Wantfietsendoverdedammen,dedijken,debruggen,defietspadenbuiten-enbinnendijkszaludeOosterscheldeechtbeleven.Ookalsuonderwegstopt,vooreen lunchofeenkopjekoffie,vooreenbezoekaanhetWatersnood-museum in Ouwerkerk, het Oosterschelde-museum ofdeoesterputtenvanYerseke,zaludekrachtvandeOos-terscheldeopvelemanierenervaren.EnwatisheerlijkerdannaeendaggoedfietsenlekkertegenietenvanechteZeeuwse zaligheden: zoals mosselen, oesters, zeekraal,lamsoor.DitalleszitinhetRondjeOosterschelde.GenietvanZeeland!Hoekandatbeterdanfietsend langs,om,overdeOosterschelde?

Interesse gewekt? Kijkopdesitewww.rondjeoosterschelde.nlofopdesitesvandetweehotels:www.hotelwemeldinge.nlofwww.hotelkom.nl

9Hotel Kom! Hotel Wemeldinge

10

Eenonverwachtkleurigewereld

11

DEOOSTERSCHELDEEENSAAIEBAK

ZOUTWATER?DACHTHETNIET!HET

ISEENPARADIJSVOORDUIKERSEN

SNORKELAARS.DANKZIJHETVOED-

SELRIJKEWATERWEMELTHETVANDE

DIERENENPLANTENINDEOOSTER-

SCHELDE.ONTDEKDIEWONDERE

ONDERWATERWERELD!

Alles leeft!DeOosterscheldeisookonderwatereenprachtigkleurigewereld.Open indezandigebodemlevenbrokkelsterren,platvissen,schelpdierenenallerleisoortenwormen.Tussendestenenvandammenendijkenlevenkrabbenenkreeften.Kleurigezeeanjelieren,mosselen,zakpijpenenwierenzet-tenzichvastopdehardeondergrondvandijkenenstenen.Ookmeerpalen,steigersenzelfs touwendie inhetwaterhangenrakenbegroeid.Bekijkzemaareensgoed.

Foto’s: winnaars open Nederlandse en Zeeuwse Kapioenschap Onderwaterfotografie 2012

Zeehonden & bruinvissenZeehondenhoudenvanhelderwater.IndeOosterscheldevoelenzezichprimathuis.Erzijnerzekerzo’n100tevin-denindeOosterschelde.Metlaagwaterkunjezemeteenbeetjegelukzienzonnenopdezandplaten.

Ookdebruinvisisweervolopterug.ErwordenzelfskalfjesgeborenindeOosterschelde,wateenuniekvoorNederlandis. Op en langs het water regelmatig hun karakteristiekerugvinzien.Opdeinteractievekaartkunjevindenwaarjedegrootstekanshebtomzetezien:www.ontdekdeooster-schelde.nl

GRATIS APP: WADWAAIERWiljewetenwaterallemaalkruipt,drijftofgroeitop

hetslikenstrand?MetdeWadwaaier-appzoekjesneleneen-voudig alles opwat. Je vondsten kunt je razendsnel vindenmetdehandigesnelzoeker.Dooreigenschappenaanteklik-ken zoals grootte of kleur,wordt je naar het gevondendiergeleid.HijisontwikkelddoordeWaddenvereniging.

ONDERWATERWANDELINGOphetdrogeblijvenentochonderwaterkijken?Dat kan! Voor deze excursie zijn er door dui-

kers aquaria ingerichtmet allerlei soorten dierenen planten uit de Oosterschelde. Zie de interactieve kaart:Wandelenlangsdevloedlijn.

TIP

TIP

11

12

HETWATERVANDEOOSTERSCHELDEISSPIEGELGLAD.ZOUHETLUKKENDITKEER.VOLSPANNINGSTAANWETEKIJKENVANAFHETHAVENHOOFDBIJZIERIK-ZEE.DEPLEKOMBRUINVISSENTEZIEN.DEMINUTENTIKKENVOORBIJENDANEENBLIJDEUITROEPVANZOONLIEF.DAAR!!!KIJKMAM,IKZAGECHTHEELEVENEENRUGVIN.GEDULDIGWACHTENWEALTURENDNAARDEAANGEWEZENPLEK.ENJAEENPAARKEERACHTERELKAARZIENWEHEMNETMETDERUGVINBOVENHETWATERUITSTEKEN.WATEENBIJZONDEREERVARINGISDATTOCH.ONZEDAGKANNIETMEERSTUK.

13

Wil je een bruinvis zien? Letdangoedop.Bruinvissenlatenzichmaarheelevenbovenwaterzien.Metrustigweer,totwindkracht2,zon-der veel hoge golven en een beetje geduld kun je eenbruinviszien.Ofeigenlijkziejeeenglimpvaneenstukrug,met dedriehoekige vin die een rollendebewegingdoorhetwatermaakt.Waarhebjedegrootstekansomzetezien?Deplekkenstaanopdeinteractievekaart.

Kleine walvisachtigeDebruinvisiseenwalvis.Netalsbijvoorbeelddedolfijnendeorkabehorenzetotdetandwalvissen.Eenbruinvisissteviggebouwd,heefteenstompesnuit,eenvrijkleinedriehoekigerugvinenspatelvormigetanden.Zehebbeneendonkergrijzebijnazwarterug,eenwittebuikenkeeleneengrijsgevlektezijkantenkop.

EHBOAlsjeeenlevendebruinvisvindtkunjehetvolgendedoen:1.Zorgdathetblaasgatophethoofdwaardoordebruinvisademt,vrij(enbovenwater)blijftenergeenwaterofzandinkomt.

2.Looprustig,maakgeenhardegeluidenenhoudmensenenhondenopafstand.3.Eenbruinviskrijgthetsnelwarm.Koelhetdiermetwaterennattedoekenenzorgvoorschaduw.

4.BelSOSDolfijn0341467438enzorggoedvoorhetdiertotdedolfijnambulanceterplaatseis.

Alsjeeendodebruinvisvindtneemdandirectcontactopmet:NaturalisLeiden0715687600,ofmetdeEHBZZuid-West:06-53763628/06-51958070ofdepolitie0900-8844

13

Voorgroep7en8vanhetbasisonderwijserheleleukelessenzijngemaaktoverdebruinvis.OntwikkelddoorIVNZeelanden te leenbijMilieuEducatieCentrumDeBevelanden0113-252628enNMESchouwen-Duiveland0111-416093

?WIST JE DAT...

Omhunwegonderwaterenvistevindenmakenbruinvissengebruikvansonar.Zezendenklikgeluidenuit,diewijnietkun-nenhoren.Bruinvissengebruikendeechovandezekliksomtewetenwaarzezijnofomhunprooitezien.

?WIST JE DAT...

Roggenplaat

Vondelingsplaat

Marollegat

Pietermanskreek

Brabantsche Vaarwater

Slikken van Viane

Zeela

ndbr

ug

Neeltje Jans

Roompot.

Oude-Tonge

Bruinisse

Sophiahaven

AnnaJacobapolder

Veere

Tholen

St. Annaland

Burgh-Haamstede

Colijnsplaat

Hansweert

Yerseke

Wemeldinge

Gorishoek

Kamperland

Kortgene

Wolphaartsdijk

Stavenisse

Heinkenszand

GOESMIDDELBURG

ZIERIKZEE

i

ng

e n

Oo

st

er

sc

he

ld

e

5

1

32 4

B5

TIPNogmeerinformatieistevindenoponzeinteractievekaart.

Ganaarwww.ontdekdeoosterschelde.nl

1

4

2

5

3

Bezoekerscentrum(onbemand)

PlompeToren(uitkijk-eninfopunt)

Prunjehil(uitkijk-eninfopunt)

DeBaakuitkijktoren

Watersnoodmuseumeninfopunt

uitzichtpuntmetparkeergelegenheid

vogelobservatiepunt

strandje

informatiebord/zuil

natuurvaartocht

wandeling

zeehond

grotekansopbruinvissen

redelijkekansopbruinvissen

14

Roggenplaat

Vondelingsplaat

Marollegat

Pietermanskreek

Brabantsche Vaarwater

Slikken van Viane

Zeela

ndbr

ug

Neeltje Jans

Roompot.

Oude-Tonge

Bruinisse

Sophiahaven

AnnaJacobapolder

Veere

Tholen

St. Annaland

Burgh-Haamstede

Colijnsplaat

Hansweert

Yerseke

Wemeldinge

Gorishoek

Kamperland

Kortgene

Wolphaartsdijk

Stavenisse

Heinkenszand

GOESMIDDELBURG

ZIERIKZEE

i

ng

e n

Oo

st

er

sc

he

ld

e

5

1

32 4

B5

15

16

Door:ChielJacobusse,StichtingHetZeeuwseLandschap

DEOOSTERSCHELDEISEENWAARELDORADOVOORVOGELS.OPDEZEPAGINA’SISEENAANTALVOORDEOOSTERSCHELDEKENMERKENDESOORTENGEPORTRETTEERD.GANZEN,EENDEN,STELTLOPERS…ZEHEBBENALLEMAALHUNEIGENVERHAAL.

Rotgans Derotgansdanktzijnnaamaanhettypischegeluiddatde vogelsmaken, endatongeveer klinkt als rot-rot-rot.Een andere verklaring is dat de naam verwijst naar deroetzwartekleur.Zouookkunnen,maarzekerisiniedergeval niet gedoeld wordt op het onsympathieke imagodatderotgansbijsommigenheeft.Devogelishiervanseptember totver inmeiendaaromkunnen rotganzensomsschadelijkzijnvoorbepaaldegewassen.

KluutDe kluut heeft in dekromme punt vanzijn snavel uiterst ge-voelige tastzintuigen.Daarmee ‘stofzuigt’devogel de ondiepe bo-dem van slootjes engetijdenplasjes. Zodradesnavel ietseetbaars(wormpjes of slakjesbv) aanraakt slaat devogeltoe.

Scholekster Scholeksters kunnen heel verschillende snavels hebben.Vogelsdie inhetbinnenland levenhebbendunnespitsesnavels waarmee ze in de bodem naar regenwormenboren.Kustbewonendescholekstersgebruikenhunsnavelomschelpdierenmeekapotteslaanendiehebbeneenveelforsere“hamersnavel”.Hetiseenkwestievaneetgewoon-ten hoe desnavel vaneen jongescholeksterzich ont-wikkelt.

17

SteenloperDe steenloper is langs de heleOosterschelde langs devloedlijntevinden.Devogelkomtaandekostdoorste-nen(somsergzwarestenen)omtedraaien.ZijnEngelsenaamturnstoneisdanookveelzeggenderdandeNeder-landse.Zezoekenookwelnaarvoedseltussenhetaange-spoeldewierdatzeintensiefdoorzoeken.

Middelste zaagbek Demiddelste zaagbek is een eendensoort die erg diepkanduikenomzijnfavorieteprooi,indevormvankleinevisjestebemachtigen.Hetiseenviseterwaarvandesna-vel helemaal is aangepast aan het vasthouden van zijnprooi.Detandjesvandezaag-bekzorgenervoordateen-maalgevangenvissennietkunnenontsnappen.

Brilduiker Ookdebrilduikeriseenzogenaamdeduikeend.Deman-netjesenvrouwtjesvanditkleineeendjezienerheelver-schillenduit.Hetmannetjeopdefoto laatduidelijkzienhoedebrilduikeraanzijnnaamkomt.Vrouwtjesmissendeopvallendewangvlek.

WulpDewulp is één vandemeest talrijke en karakteristiekesteltlopersvandeOosterschelde.Toeristendiedewulpkennenalstypischeheidebewonerverbazenzichvaakalsze het gejodel opde kaleZeeuwse slikkenhorenweer-klinken.Dankzijzijntypischgevormdesnavelisdewulpinstaatomzeepierenuithunlange,u-vormigebuisnaarbuiten te halen omdieop teeten.Ookkleine krabbetjesvormeneenbelang-rijk onderdeel vanhetmenu.

Wandelen en fietsenGenietenvandealtijdveranderendeOos-terschelde buitendijks en dwalen langskleine dijkjes, kreken of inlagen binnen-dijks.Het kanallemaalopdefietsof tevoet.Met een beetje geluk duikt er eenrugvinvaneenbruinvisvoorjeopenmis-schienweldesnoetvaneenzeehond.

SnorkelenOnderwatereenwonderenieuwewereld.Meteensnorkeleneenduikbrilontdekjeditalsnel.Eerstopzoeknaarwateral-lemaalleeftopenrondhetwater.Samensleep je een groot net over de bodem.Daarzittenvasteenboelverassingenin.Voor kinderen tussen 8 en 12 jaar metzwemdiplomaB.

18

TIP

StrandjuttenHetrugschildvaneenzeekat,hetskeletvaneen zee-appel, het eikapsel vaneenwulk,eenmuiltjeofeenschaalhoorn.Ophetstrandspoelenallerleibijzonderedin-gen aan. Leuk om te verzamen enmeenaarhuis tenemen.Maarwat ishetnueigenlijk?Jegaatsamenmetjeouderseneengidsopontdekkingstocht.

VarenVanafhetwaterervaarjedeOosterschel-deinalzijnfacettenhetbeste.Komaanboordengenietvanhetuitzicht,deziltegeurenhoordevogels.Kijkeenzeehond!En isdateenbruinvis?Tijdensde tochtwordterverteldwaterallemaaltezienentebeleven is.De verrekijkers aanboordmagjenatuurlijkgebruikenomhetalle-maalnogbetertebekijken.

19

Agenda:www.np-oosterschelde.nl

Meer inspiratie en activiteiten: www.ontdekdeoosterschelde.nl

Doen! Zwemmend blaaswierDeblaasjesvanhetblaaswierzijngevuldmet lucht. Daardoor kan het blaaswiergoeddrijveninhetwater.Zoekeenstuk-je blaaswier en laat het zwemmen in jeemmertje!

Doen! Braakbal onderzoekKijkeensof jeeenbraakbalvaneenmeeuwkuntvinden.Hoegrootisdiebal?Enwaaruitbestaathij?Welkeschelpenkun je vinden?Zitten erook eierschalenof visgratenbij?Tip:metstokjeskunjedebalgoeduitelkaarhalen.

Help! Sommigedierenzijneenstukjevanhunlijfkwijtgeraakt.Kunjijheterbijtekenen?

Zoek de namenEenstormheeftdeOosterscheldedoorelkaargeschud.Kunjedejuistenamenvindenvandedierendieerwonen?

TekenenTekendezezeesternaenkleurhemmooiin.

Zoek de 8 verschillenES

C

O LH

L

L

EA

PE

E

P

Z

W

KA

O

S

M

L

SN

N

OO

EM A

20

21

A HIKER’S ELDORADOOut and aboutwith a guide or off on a longhike of your own:in the National Park Oosterschelde, the variety of trails thathave been set out means there’s a trail to suit everyone. Anddon’t forget the nature field trips either! From Neeltje Jans,you can hike along the high-water mark. Ask your host, askat the VVV tourist information office or visit our website atwww.np-oosterschelde.nl.

TheWatersnoodmuseuminOuwerkerkwilltellyouallaboutthe1953FloodDisasterand,ifyoudecidetoclimbuptothetopofthetoweratthePlompeTorennearKoudekerke,you’lllearnalotaboutthedrownedvillagesoftheregion.

THE WHOLE WAY - THAT SPLENDID VIEW!TheNationalParkOosterscheldeisabiker’sdelight!ThankstothehandyFIKSnetworkofbikeroutes,youcanmapoutyourowncyclingitinerary.MapsandthemedroutesareavailableattheVVVoffices.Andyoucantakeyourbikeonboardthelittleferriesthatcrossbetweentheislands,too.Justdon’tforgettokeeptrackofthesailingtimes!Wanttoknowmore?Gotowww.rondjepontje.nl.Ifyouenjoybird-watchingandcycling,thesoutherncoastofSchouwenisdefini-telytoberecommended!

AN UNDERWATER WORLD OF WONDERAgood800billionlitersofwaterflowinandoutoftheOosterschel-dewitheachturnofthetide.Thisdailysupplyoffreshseawaterwithitsabundanceoffoodhascreatedawildly-variedunderwaterworldofsurprises.Divingispermitted---butonlyrecommended

forexperienceddivers.Youcangosnorkelingwithamarinebiolo-gistortakeaboattour.Somanybeachestochoosefromandenjoy-goforaswimordoabitofbeachcombing.Butwatchoutforthedangerouscurrentsandthesharpoystershells!

NURSERY AND ROADSIDE RESTAURANTTheOosterscheldeisatidalareaand,forsomeanimalssuchassealsandharborporpoises,apermanentplaceofresidence.Cut-tlefishaswellasagoodmanyspeciesoffishcomeheretomateandraisetheiryoung.Tensofthousandsofmigratorybirdswinterornesthere,too.

HEY, THERE’S A KITTY CAT SWIMMINGIN THE SEA!here’ssomuchtodoinandaroundtheOosterschelde!Gobeach-combingwithareal,livenatureguide!Gosnorkelingwithsomeonewhoknowsallaboutlifebelowthewaves!Goforaboattour-youmightevenspotasealoraporpoise!Whatyoucallacuttlefish,wecalla‘seacat’!Andalumpfishisabig,greenfishwithacrazy-lookingsucker!

ANY FURTHER QUESTIONS?The park has about thirty placeswhere you can go for information.Your Oosterschelde hosts will bemorethanhappytotellyouallaboutthe best hiking trails, great biketours, or all the right places to bewhenitcomestobird-watching.

21

The National Park Oosterschelde is a unique nature area. Hundreds of plant and animal species live here in synch with the tides and the seasons - in the water, on the dikes and in the nature areas around them. Discover what’s on offer: go beachcombing with a guide, take a guided nature walk, bike for miles and miles and go bird-watching for as long as you like! No two days are ever the same, here, in the largest of the Dutch national parks.

22

WANDERN - ENDLOS WANDERNEine Erkundungstour mit einem Naturguide onder eine großeWanderungaufeigeneFaust?ImNationalparkOosterscheldesindverschiedeneWanderroutenausgeschildertundeswerdenNatu-rexkursionenveranstaltet.

VomNeeltjeJanskönnenSieanderKüstlinieentlangwandern.Er-kundigenSiesichbeiIhrenGastwirt,beimVVV-ToersimebürooderbesuchenSiedieWebsitewww.np-oosterschelde.nl.

RADFAHREN – UND IMMER WIEDER DIESE AUSSICHT!DerNationalparkOosterscheldeisteinParadiesfürRadfahrer.DankdempraktischenFahrradknotenpunkte-SystemkönnenSiesichIhreRouten selbst zusammenstellen. Bei den VVV’s sind Karten undThermenroutenerhältlich.IhrFahrraddarfauchmitaufdieFähren,diezwischendesInselnverkehren.BeachtenSiedieFahrpläne,auchzufindenunterwww.rondjepontje.nl.DieSüdküstevonSchouwenisteinbesondererTippführRadfahrer,diegernVögelbeobachten.

EINE WUNDERSAME UNTERWASSERWELTMitdenGezeitenströmen800MiliardenLiterWasserindieOos-terscheldeundwiederhinaus.Die täglicheZufuhrvonsauberem,nahrungsreichemWassersortfüreineaußergewöhnliche,vielfältigeUnterwasserwelt.Tauchenisterlaubt,abernurfürerfahreneTaucherzuempfelen.SiekönnenauchunderLeitungeinseMeeresbiologen

schnorchelnoderaneinderBootsfahrtteilnehmen.Die vielen Strände laden zum Schwimmen undzumStrandgutsammelnein.AuchtenSieaberaufgefährlicheStrömungenundscharfkantigeAustern.

BRUT- UND RASTSTÄTTEDie Oosterschelde ist ein Gezeitengebiet und damit für einigeTiere, wie Seehunde und Schweinswale, dauerhafter Lebensort.DerTintenfischundandereFischarten,kommenhierher,umsichzupaarenundihreJungenaufzuziehen.ZehntausendeZugvögelüberwinternoderbrütenhier.

DA SCHWIMMT EINE KATZE IM MEER!Es gibt so viel zu unternehmen in und um die Oosterschelde!StrandgutsammelnmiteinemNaturguide,schnorchelnmiteinemFachmann,derallesüberdasLebenunterWasserweißodereineRundfahrtmitdemBoot–VielleichtsiehstdusogareinenSeehunodereinenSchweinswal.EintTintenfischheißthierindenNieder-landen“Meereskatze”,undeinSeehase isteingrünerFischmiteinemlustigenSaugnapf.

LASSEN SIE SCIH DIE OOSTERSCHELDE SCHMECKENDank des halboffenen Oosterscheldewehrs gedeihen MuschelnundAusternhierbesondersgut.SiesindeinewichtigeEinkomens-quellederProvinzZeeland.VonYersekeauskönnenSieaufeinemSchiff mitfahren.Möchten Sie selbstMuscheln zubereiten? ProPersondürfenamTag10kggesammeltwerden.

HABEN SIE FRAGEN?ImNationalparkfindenSiefastdreißigAnlaufstellen,woSie In-formationen erhalten.Diese ‘Gastwirte’ derOosterchelde gebenIhnentippszugeeignetenWanderrouten,schönenFahrradtourenoderdenbestenStellen,umVögelzubeobachten.

22

Der Nationalpark Oosterschelde ist ein einmaliges Naturschutzgebiet. Hunderte Pflanzen- und Tierarten leben hier im Rhytmus der Gezeiten und Jahreszeiten, im Wasser, auf den Deichen und in der umliegenden Natur. Das können Sie hautnah erleben: Sammeln Sie Strandgut zusam-men mit einem Guide, nehmen Sie an einer Naturexkursion teil, unterne-hmen Sie endlose Radtouren und beobachten Sie die Vögel. Im größten Nationalpark der Niederlande ist kein Tag wie der andere.

23

HAAR L E M

AM S T E R DAM

U T R EC H T

‘ S - G R AV ENHA G E

R OT T E R DAM

BRE D AT I L B UR G

E I N D HO V E N

N I JMEGE N

AR N H E M

AP E LD OO R N EN SCH ED E

GR ON IN G E NDe Alde Feanen

De Biesbosch

De Groote Peel

De Hoge Veluwe

De Loonse en Drunense Duinen

De Maasduinen

De Meinweg

De Sallandse Heuvelrug

De Zoom-Kalmthoutse Heide

Drents-Friese Wold

Drentsche Aa

Duinen van Texel

Lauwersmeer

Oosterschelde

Schiermonnikoog

Utrechtse Heuvelrug

Veluwezoom

Weerribben-Wieden

Zuid-Kennemerland

Dwingelderveld

20 NEDERLANDSE NATIONALE PARKENNationaleParkenstaanbekendalsdemooisteenwaarde-volstenatuurgebiedenterwereld.Jaarlijkstrekkenzemiljoenenrecreantenentoeristen.Netalsdewereld-beroemdenationaleparkenzoalsinAfrikaendeVerenigdeStaten,hebbenonzenationaleparkenprachtigenatuur,afwisselendelandschappeneneenrijkdomaanplantenendierentebieden.

NederlandheefttwintigNationaleParken.IndeparkenzijnallebijzonderhedenvandeNederlandsenatuurterugtevinden:duinen,bossen,heide,laagveen,getijdenwater,beek-dalen,vennenennogveelmeer.Metiederhuneigenbewonersendatmaaktelkparkuniek.Gezamenlijkbeslaandeparkenzo’n120.000hectare,datisbijna3%vanNederland.

23

Voormeerinformatie:www.nationaalpark.nl

24

ColofonUitgave: NationaalParkOosterscheldeRealisatie: IVNConsulentschapZeeland,GoesVormgeving: NilssoncommunicatiekunstenaarsFotografie: Algemeen;ChielJacobusseenNationaalPark

Oosterschelde.Onderwater;JannyBosman,FilipStaes,MarleenBaas,RinieLuyks,JeffreydeKwant

Communicatie & Educatie:IVNZeeland|RavelijndeGroeneJager5|4461DJGoesTel:0113-211675|E-mail:info@np-oosterschelde.nlWebsite:www.np-oosterschelde.nl

Secretariaat: Postbus6001,4330LAMiddelburgTel:0118-631110

Medemogelijkgemaaktdoor:

t.w.v.3 1,-

Het grootste Nationaal Park van Nederlandwww.np-oosterschelde.nl