Magyarország Alaptörvénye

(2011. április 25.)

Հունգարիայի Սահմանադրությունը

(25 ապրիլի 2011)

4

Magyarország Alaptörvénye

(2011. április 25.)

Isten, áldd meg a magyart!

NEMZETI HITVALLÁS

MI, A MAGYAR NEMZET TAGJAI, az új évezred kezdetén, felelősséggel minden magyarért, kinyilvánítjuk az alábbiakat: Büszkék vagyunk arra, hogy Szent István királyunk ezer évvel ezelőtt szilárd alapokra helyezte a magyar államot, és hazánkat a keresztény Európa részévé tette. Büszkék vagyunk az országunk megmaradásáért, szabadságáért és függetlenségéért küzdő őseinkre. Büszkék vagyunk a magyar emberek nagyszerű szellemi alkotásaira. Büszkék vagyunk arra, hogy népünk évszázadokon át harcokban védte Európát, s tehetségével, szorgalmával gyarapította közös értékeit. Elismerjük a kereszténység nemzetmegtartó szerepét. Becsüljük országunk különböző vallási hagyományait. Ígérjük, hogy megőrizzük az elmúlt évszázad viharaiban részekre szakadt nemzetünk szellemi és lelki egységét. A velünk élő nemzetiségek a magyar politikai közösség részei és államalkotó tényezők. Vállaljuk, hogy örökségünket, egyedülálló nyelvünket, a magyar kultúrát, a magyarországi nemzetiségek nyelvét és kultúráját, a Kárpát-medence természet adta és ember alkotta értékeit ápoljuk és megóvjuk. Felelősséget viselünk utódainkért, ezért anyagi, szellemi és természeti erőforrásaink gondos használatával védelmezzük az utánunk jövő nemzedékek életfeltételeit. Hisszük, hogy nemzeti kultúránk gazdag hozzájárulás az európai egység sokszínűségéhez. Tiszteljük más népek szabadságát és kultúráját, együttműködésre törekszünk a világ minden nemzetével. Valljuk, hogy az emberi lét alapja az emberi méltóság. Valljuk, hogy az egyéni szabadság csak másokkal együttműködve bontakozhat ki. Valljuk, hogy együttélésünk legfontosabb keretei a család és a nemzet, összetartozásunk alapvető értékei a hűség, a hit és a szeretet. Valljuk, hogy a közösség erejének és minden ember becsületének alapja a munka, az emberi szellem teljesítménye.

5

Հունգարիայի Սահմանադրությունը

(25 ապրիլի 2011)

Աստված՜ օրհնի հունգարացուն

ԱԶԳԱՅԻՆ ՀԱՎԱՏՔ

ՄԵՆՔ՝ ՀՈՒՆԳԱՐ ԺՈՂՈՎՐԴԻ ԱՆԴԱՄՆԵՐՍ, նոր հազարամյակի շեմին` յուրաքանչյուր հունգարացու հանդեպ տածած ամենայն պատասխանատվությամբ հայտարարում ենք:

Հպարտ ենք, որ հազար տարի առաջ մեր Սբ. Իշտվան արքան այնպիսի աներեր հիմքերի վրա հաստատեց հունգարական պետությունը, շնորհիվ որի մեր հայրենիքը դարձավ քրիստոնյա Եվրոպայի անբաժան մասը: Հպարտ ենք երկրի անկախության եւ պահպանության համար մարտնչած մեր նախնիներով: Հպարտ ենք հունգար ժողովրդի ստեղծած հրաշալի հոգևոր արժեքներով: Հպարտ ենք, որ դարեր շարունակ մեր ժողովուրդը մարտնչեց հանուն Եվրոպայի և իր կարողություններով ու ջանքերով բազմապատկեց համընդհանուր արժեքները: Խոստովանում ենք քրիստոնեության ազգապահպան դերը: Մեր հարգանքն ենք բերում երկրի այլ կրոնական դավանանքների հանդեպ: Հավաստիացնում ենք, որ կպահպանենք անցյալ դարերի փոթորիկներով մասնատված ազգի հոգևոր միասնությունը: Միաժամանակ գիտակցելով, որ մեր երկրում ապրող ազգությունները և քաղաքական կազմավորումները հանդիսանում են պետություն հիմնարար գործոնը: Պարտավորվում ենք խնամքով ու սրբությամբ պահպանել նախնիների ավանդած ժառանգությունը` մեր եզակի լեզուն, հունգարական մշակույթը, Հունգարիայում հաստատված ազգությունների լեզուն եւ մշակույթը, Կարպատների ավազանի ի բնուստ տրված և մարդու կողմից ստեղծված ձեռակերտ հարստությունները: Պատասխանատու և հանձնառու ենք մեր հետնորդների առջեւ` հեռատեսորեն օգտագործելու երկրի բարիքները, բնանպաստ պայմաններով ապահովելու մեր ժառանգներին: Համոզված ենք, որ մեր ազգային մշակույթը կհարստացնի եվրոպական միասնության բազմերանգությունը: Հարգում ենք բոլոր այլ ազգերի ազատությունը եւ մշակույթը, ջանում ենք համագործակցել աշխարհի բոլոր ժողովուրդների հետ: Դավանում ենք, որ մարդկային կյանքի հիմքը անհատի արժանապատվությունն է: Դավանում ենք, որ անհատի ազատությունը կարող է ի հայտ գալ միայն այլոց հետ համագործակցությամբ: Դավանում ենք, որ համատեղ գոյատևության ամենակարևոր հիմունքներն են ընտանիքը և ազգը, ազգի միասնության հիմնական արժեքներն են հավատարմությունը, հավատքն ու սերը: Դավանում ենք, որ հասարակության ուժը և յուրաքանչյուր մարդու պատվի հիմքը աշխատանքն է և անհատի մտավոր արդյունավետությունը:

6

Valljuk az elesettek és a szegények megsegítésének kötelességét. Valljuk, hogy a polgárnak és az államnak közös célja a jó élet, a biztonság, a rend, az igazság, a szabadság kiteljesítése. Valljuk, hogy népuralom csak ott van, ahol az állam szolgálja polgárait, ügyeiket méltányosan, visszaélés és részrehajlás nélkül intézi. Tiszteletben tartjuk történeti alkotmányunk vívmányait és a Szent Koronát, amely megtestesíti Magyarország alkotmányos állami folytonosságát és a nemzet egységét. Nem ismerjük el történeti alkotmányunk idegen megszállások miatt bekövetkezett felfüggesztését. Tagadjuk a magyar nemzet és polgárai ellen a nemzetiszocialista és kommunista diktatúrák uralma alatt elkövetett embertelen bűnök elévülését. Nem ismerjük el az 1949. évi kommunista alkotmányt, mert egy zsarnoki uralom alapja volt, ezért kinyilvánítjuk érvénytelenségét. Egyetértünk az első szabad Országgyűlés képviselőivel, akik első határozatukban kimondták, hogy mai szabadságunk az 1956-os forradalmunkból sarjadt ki. Hazánk 1944. március tizenkilencedikén elveszített állami önrendelkezésének visszaálltát 1990. május másodikától, az első szabadon választott népképviselet megalakulásától számítjuk. Ezt a napot tekintjük hazánk új demokráciája és alkotmányos rendje kezdetének. Valljuk, hogy a huszadik század erkölcsi megrendüléshez vezető évtizedei után múlhatatlanul szükségünk van a lelki és szellemi megújulásra. Bízunk a közösen alakított jövőben, a fiatal nemzedékek elhivatottságában. Hisszük, hogy gyermekeink és unokáink tehetségükkel, kitartásukkal és lelkierejükkel ismét naggyá teszik Magyarországot. Alaptörvényünk jogrendünk alapja: szerződés a múlt, a jelen és a jövő magyarjai között. Élő keret, amely kifejezi a nemzet akaratát, azt a formát, amelyben élni szeretnénk. Mi, Magyarország polgárai készen állunk arra, hogy országunk rendjét a nemzet együttműködésére alapítsuk.

7

Դավանում ենք, որ պարտավորություն ունենք օգնելու թշվառներին և աղքատներին: Դավանում ենք, որ քաղաքացիների եւ պետության ընդհանուր նպատակը բարեկեցության, անվտանգության, կարգի և կանոնի, արդարության և ազատության իրագործումն է: Դավանում ենք, որ ժողովրդի իշխանությունը գոյություն ունի միայն այնտեղ, որտեղ պետությունն է ծառայում քաղաքացիներին, և գործընթացն արվում է առանց կողմնապահության և չարաշահումների : Պատվում ենք մեր պատմական Սահմանադրության նվաճումները եւ Սբ. Թագը, որը խորհրդանշում է Հունգարիայի սահմանադրական պետականության անընդհատությունը եւ ազգային միասնությունը: Չենք ճանաչում պատմական սահմանադրության գործողության դադարեցումը երկիրը օտար զավթիչներ ձեռքում գտնվելիս: Ժխտում ենք հունգար ժողովրդի և քաղաքացիների հանդեպ` ազգայնամոլ սոցիալիստների եւ կոմունիստական բռնակալական իշխանությունների կողմից կատարված անմարդկային հանցագործությունների վաղեմության ժամկետը: Չենք ճանաչում 1949 թվականի կոմունիստական սահմանադրությունը, և որպես բռնակալական կարգի հիմք, հայտարարում ենք այն անվավեր: Համամիտ ենք առաջին ազատ ընտրված Խորհրդարանի որոշման հետ, որի մեջ ազդարարվեց, որ այսօրվա մեր ազատության արմատները ծագում են 1956 թվականի հեղափոխությունից: Մեր հայրենիքը 1944 թ. մարտի 19-ին կորցրեց պետական անկախությունը, ինչը վերականգնվեց 1990 թ. մայիսի 2-ին` առաջին ազատ ընտրված խորհրդարանի կազմավորումով: Այս օրը համարում ենք հայրենիքի նոր ժողովրդավարական սահմանադրական կարգի սկզբնափուլ: Դավանում ենք, որ աղետավոր քսաներորդ դարի բարոյական անկումի տասնամյակներից հետո կարիք ունենք վերածնության: Հավատում ենք միասնական ուժերով ձևավորված գալիքին, երիտասարդ սերունդների կարելիությանը: Հուսում ենք, որ մեր զարմիկները և թոռները իրենց ունակություններով, աշխատասիրությամբ, հոգեկան ուժով նորից կփառաբանեն Հունգարիան: Սահմանադրական կարգի հիմքը համաձայնագիրն է անցյալի, ներկա և ապագա հունգար սերունդների միջև: Կենդանի մի ուժ, ազգային կամք, շրջանակ, որում ցանկանում ենք ապրել: Մենք Հունգարիայի քաղաքացիներս պատրաստ ենք երկրի կարգը իրականացնել ազգային համագործակցության հիմքով:

8

ALAPVETÉS

A) cikk HAZÁNK neve Magyarország.

B) cikk

(1) Magyarország független, demokratikus jogállam. (2) Magyarország államformája köztársaság. (3) A közhatalom forrása a nép. (4) A nép a hatalmát választott képviselői útján, kivételesen közvetlenül gyakorolja.

C) cikk

(1) A magyar állam működése a hatalom megosztásának elvén alapszik. (2) Senkinek a tevékenysége nem irányulhat a hatalom erőszakos megszerzésére vagy

gyakorlására, illetve kizárólagos birtoklására. Az ilyen törekvésekkel szemben törvényes úton mindenki jogosult és köteles fellépni.

(3) Az Alaptörvény és a jogszabályok érvényre juttatása érdekében kényszer alkalmazására az állam jogosult.

D) cikk Magyarország az egységes magyar nemzet összetartozását szem előtt tartva felelősséget visel a határain kívül élő magyarok sorsáért, elősegíti közösségeik fennmaradását és fejlődését, támogatja magyarságuk megőrzésére irányuló törekvéseiket, egyéni és közösségi jogaik érvényesítését, közösségi önkormányzataik létrehozását, a szülőföldön való boldogulásukat, valamint előmozdítja együttműködésüket egymással és Magyarországgal.

9

ՀԻՄՈՒՆՔՆԵՐ

Ա) հոդված

Մեր հայրենիքի անվանումն է` Հունգարիա:

Բ) հոդված

(1) Հունգարիան անկախ, ժողովրդավարական պետություն է: (2) Հունգարիայի պետական կարգը հանրապետություն է: (3) Պետական իշխանության ակունքը ժողովուրդն է: (4) Ժողովուրդն իր իշխանությունը իրականացնում է պատգամավորների ազատ

եւ ուղղակի ընտրությունների միջոցով:

Գ) հոդված

(1) Հունգարական պետության գործունեությունը հիմնված է իշխանության բաշխման սկզբունքի վրա:

(2) Որևէ մեկի գործունեությունը չի կարող ուղղվել` իշխանությանը բռնի տիրանալու կամ օգտագործելու համար: Այդպիսի ձգտումների դեմ օրինական միջոցներով ամեն ոք իրավունք ունի և պարտավոր է ստանձնել համապատասխան քայլեր:

(3) Սահմանադրության և օրենքների իրականացման նպատակով պետությունը իրավասու է հարկադիր քայլի դիմել:

Դ) հոդված

Հունգարիան, նկատի առնելով ամբողջ հունգար ազգի միասնությունը, պատասխանատվություն է կրում սփյուռքում ապրող հունգարացիների համար: Օգնություն է ցուցաբերում համայնքների պահպանման և զարգացման նպատակով` ազգության պահպանման, անհատի և ընդհանուր իրավունքների իրագործման, համայնքային ինքնավարությունների ստեղծման, մայր հայրենիքի հետ համագործակցության ոլորտներում:

10

E) cikk

(1) Magyarország az európai népek szabadságának, jólétének és biztonságának kiteljesedése érdekében közreműködik az európai egység megteremtésében.

(2) Magyarország az Európai Unióban tagállamként való részvétele érdekében nemzetközi szerződés alapján – az alapító szerződésekből fakadó jogok gyakorlásához és kötelezettségek teljesítéséhez szükséges mértékig – az Alaptörvényből eredő egyes hatásköreit a többi tagállammal közösen, az Európai Unió intézményei útján gyakorolhatja.

(3) Az Európai Unió joga – a (2) bekezdés keretei között – megállapíthat általánosan kötelező magatartási szabályt.

(4) A (2) bekezdés szerinti nemzetközi szerződés kötelező hatályának elismerésére adott felhatalmazáshoz az országgyűlési képviselők kétharmadának szavazata szükséges.

F) cikk

(1) Magyarország fővárosa Budapest. (2) Magyarország területe megyékre, városokra és községekre tagozódik. A városokban

kerületek alakíthatók.

G) cikk

(1) Születésével a magyar állampolgár gyermeke magyar állampolgár. Sarkalatos törvény a magyar állampolgárság keletkezésének vagy megszerzésének más eseteit is meghatározhatja.

(2) Magyarország védelmezi állampolgárait. (3) Senkit nem lehet születéssel keletkezett vagy jogszerűen szerzett magyar állampolgárságától

megfosztani. (4) Az állampolgárságra vonatkozó részletes szabályokat sarkalatos törvény határozza meg.

H) cikk

(1) Magyarországon a hivatalos nyelv a magyar. (2) Magyarország védi a magyar nyelvet. (3) Magyarország védi a magyar jelnyelvet mint a magyar kultúra részét.

11

Ե) հոդված

(1) Հունգարիան եվրոպական ժողովուրդների ազատության, բարեկեցության և անվտանգության իրականացման նպատակով մասնակից է եվրոպական միասնության կայացմանը:

(2) Հունգարիան, համաձայն Եվրոպական Միության անդամությունից ծագող շահերից կնքված միջազգային պայմանագրերի, հիմնադրական պայմանագրերից բխող իր իրավունքները և պարտականությունները իրականացնում է Եվրոպական Միության հիմնարկությունների միջոցով` անհրաժեշտ չափով, Սահմանադրությամբ սահմանված առանձին իրավասությունների շրջանակում` Եվրոպական Միության այլ անդամների հետ մեկտեղ:

(3) Եվրոպական Միության իրավունքն է երկրորդ (2) պարբերության մեջ սահմանված շրջանակներում – կարգել ընդհանուր պարտադիր վարքի կանոններ:

(4) Երկրորդ (2) պարբերության մեջ նշված միջազգային պայմանագրի պարտադիր ազդեցությունը լիազորող ճանաչման համար, անհրաժեշտ է ազգային ժողովի անդամների երկու երրորդի համաձայնությունը:

Զ) հոդված

(1) Հունգարիայի մայրաքաղաքն է՝ Բուդապեշտը: (2) Հունգարիայի տարածքը բաժանված է մարզերի, քաղաքների, գյուղերի:

Քաղաքները կարող են բաժանվել շրջանների:

Է) հոդված

(1) Հունգար ծնողներից սերված երեխան համարվում է հունգար քաղաքացի: Քաղաքացիությանը վերաբերող այլ դեպքերը մանրամասն սահմանվում են համապատասխան հիմնական օրենքով:

(2) Հունգարիան պաշտպանում է իր քաղաքացիներին: (3) Ոչ ոք չի կարող զրկվել ի ծնե, կամ օրինական ձևով ձեռքբերված հունգար

քաղաքացիությունից: (4) Քաղաքացիությանը վերաբերող հարցերը մանրամասն պարզաբանվում են

հիմնական օրենքով:

Ը) հոդված

(1) Հունգարիայի պաշտոնական լեզուն է` հունգարերենը: (2) Հունգարական պետությունը պաշտպանում է հունգարերեն լեզուն: (3) Հունգարական պետությունը պաշտպանում է հունգարերեն ժեստային լեզուն,

որպես հունգարական մշակույթի անբաժան մաս:

12

I) cikk

(1) Magyarország címere hegyes talpú, hasított pajzs. Első mezeje vörössel és ezüsttel hétszer vágott. Második, vörös mezejében zöld hármas halomnak arany koronás kiemelkedő középső részén ezüst kettős kereszt. A pajzson a magyar Szent Korona nyugszik.

(2) Magyarország zászlaja három, egyenlő szélességű, sorrendben felülről piros, fehér és zöld színű, vízszintes sávból áll, amelyben a piros szín az erő, a fehér szín a hűség, a zöld szín a remény jelképe.

(3) Magyarország himnusza Kölcsey Ferenc Himnusz című költeménye Erkel Ferenc zenéjével.

(4) A címer és a zászló a történelmileg kialakult más formák szerint is használható. A címer és a zászló használatának részletes szabályait, valamint az állami kitüntetéseket sarkalatos törvény határozza meg.

J) cikk

(1) Magyarország nemzeti ünnepei: a) március 15. napja, az 1848–49. évi forradalom és szabadságharc emlékére; b) augusztus 20. napja, az államalapítás és az államalapító Szent István király emlékére; c) október 23. napja, az 1956. évi forradalom és szabadságharc emlékére.

(2) A hivatalos állami ünnep augusztus 20. napja.

13

Թ) հոդված

(1) Հունգարիայի գերբը՝ սրածայր հիմքով ճեղքված վահան: Առաջին դաշտը կարմիր արծաթե հիմքով յոթ կտրվածք ունի: Երկրորդը – կարմիր դաշտում կանաչ հիմքի վրա եռակամարով պսակված ոսկե թագ է, որի միջից բարձանում է արծաթե կրկնակի խաչ: Վահանը պսակվում է հունգարների Սբ. Թագով:

(2) Հունգարիայի դրոշը՝ երեք զուգահեռ հավասար լայնությամբ շերտեր, հերթականությամբ վերից վար` կարմիր, սպիտակ, կանաչ, ընդսմին կարմիր գույնը նշանակում է ուժ, սպիտակը – հավատարմություն, կանաչը` հույս:

(3) Հունգարիայի հիմնը՝ Ֆերենց Կոլչեի «Հիմնուս» բանաստեղծությունն է` Ֆերենց Էրկելի երաժշտությամբ:

(4) Գերբը և դրոշը կարող են օգտագործվել պատմականորեն ձևավորված այլ տեսքով ևս: Գերբի և դրոշի, ինչպես նաև պետական պարգևների օգտագործման կարգը մանրամասն սահմանվում է համապատասխան հիմնական օրենքով:

Ժ) հոդված

(1) Հունգարիայի ազգային տոներն են. ա) մարտի 15՝ ի հիշատակ 1848-1849 թվականների հեղափոխության և

ազատամարտի բ) օգոստոսի 20՝ ի հիշատակ պետության հիմնադրության և հիմնադիր Սբ.

Իշտվան թագավորի գ) հոկտեմբերի 23՝ ի հիշատակ 1956 թվականի հեղափոխության և

ազատամարտի: (2) Պաշտոնական պետական տոնը՝ օգոստոսի 20 :

14

K) cikk Magyarország hivatalos pénzneme a forint.

L) cikk

(1) Magyarország védi a házasság intézményét mint férfi és nő között, önkéntes elhatározás alapján létrejött életközösséget, valamint a családot mint a nemzet fennmaradásának alapját.

(2) Magyarország támogatja a gyermekvállalást. (3) A családok védelmét sarkalatos törvény szabályozza.

M) cikk

(1) Magyarország gazdasága az értékteremtő munkán és a vállalkozás szabadságán alapszik. (2) Magyarország biztosítja a tisztességes gazdasági verseny feltételeit. Magyarország fellép

az erőfölénnyel való visszaéléssel szemben, és védi a fogyasztók jogait.

N) cikk

(1) Magyarország a kiegyensúlyozott, átlátható és fenntartható költségvetési gazdálkodás elvét érvényesíti.

(2) Az (1) bekezdés szerinti elv érvényesítéséért elsődlegesen az Országgyűlés és a Kormány felelős.

(3) Az Alkotmánybíróság, a bíróságok, a helyi önkormányzatok és más állami szervek feladatuk ellátása során az (1) bekezdés szerinti elvet kötelesek tiszteletben tartani.

O) cikk

Mindenki felelős önmagáért, képességei és lehetőségei szerint köteles az állami és közösségi feladatok ellátásához hozzájárulni.

15

Ի) հոդված

Հունգարիայի պաշտոնական դրամամիջոցը – ֆորինտ:

Լ) հոդված

(1) Հունգարիան պաշտպանում է կամավոր հիմունքներով առաջացած տղամարդու և կնոջ ամուսնական կարգը, ընտանիքը՝ որպես ազգի պահպանության հիմք:

(2) Հունգարիան հովանավորում է որդեծնությունը: (3) Ընտանեկան կարգի պաշտպանումը սահմանում է հիմնական օրենքը:

Խ) հոդված

(1) Հունգարիայի տնտեսությունը հիմնվում է նյութական արժեքներ ստեղծող աշխատանքի եւ ազատ ձեռնարկատիրական գործունեության վրա:

(2) Հունգարիան ապահովում է ազնիվ տնտեսական մրցույթի պայմանները: Հունգարիան հանդես է գալիս ակնհայտ գերազանցությանը ուղղված չարաշահումների դեմ և պաշտպանում է սպառողների իրավունքները:

Ծ) հոդված

(1) Հունգարիան իրագործում է հավասարակշռված, թափանցիկ և իրատեսական բյուջեի սկզբունքը:

(2) Առաջին (1) պարբերությունում նշված սկզբունքի իրագործման պատասխանատվությունը կրում են Ազգային Խորհուրդը և կառավարությունը:

(3) Սահմանադրական դատարանը, դատարանները, տեղական ինքնավարությունները և պետական այլ հիմնարկությունները սեփական գործունեության մեջ պետք է ղեկավարվեն (1) պարբերությունում նշված սկզբունքներով:

Կ) հոդված

Ամեն ոք, համաձայն սեփական պատասխանատվության չափի և հնարավորությունների, օժանդակում է հասարակական և պետական խնդիրների իրագործմանը:

16

P) cikk A természeti erőforrások, különösen a termőföld, az erdők és a vízkészlet, a biológiai sokféleség, különösen a honos növény- és állatfajok, valamint a kulturális értékek a nemzet közös örökségét képezik, amelynek védelme, fenntartása és a jövő nemzedékek számára való megőrzése az állam és mindenki kötelessége.

Q) cikk

(1) Magyarország a béke és a biztonság megteremtése és megőrzése, valamint az emberiség fenntartható fejlődése érdekében együttműködésre törekszik a világ valamennyi népével és országával.

(2) Magyarország nemzetközi jogi kötelezettségeinek teljesítése érdekében biztosítja a nemzetközi jog és a magyar jog összhangját.

(3) Magyarország elfogadja a nemzetközi jog általánosan elismert szabályait. A nemzetközi jog más forrásai jogszabályban történő kihirdetésükkel válnak a magyar jogrendszer részévé.

R) cikk

(1) Az Alaptörvény Magyarország jogrendszerének alapja. (2) Az Alaptörvény és a jogszabályok mindenkire kötelezőek. (3) Az Alaptörvény rendelkezéseit azok céljával, a benne foglalt Nemzeti hitvallással és

történeti alkotmányunk vívmányaival összhangban kell értelmezni.

S) cikk

(1) Alaptörvény elfogadására vagy az Alaptörvény módosítására irányuló javaslatot a köztársasági elnök, a Kormány, országgyűlési bizottság vagy országgyűlési képviselő terjeszthet elő.

(2) Alaptörvény elfogadásához vagy az Alaptörvény módosításához az országgyűlési képviselők kétharmadának szavazata szükséges.

17

Հ) հոդված

Բնական արժեքները`արգավանդ հողը, անտառները և ջրային պաշարները, կենսաբանական հարստությունները, հատկապես կենդանի աշխարհի և բույսերի պաշտպանված տեսակները, մշակութային արժեքները, համարվում են ազգի ընդհանուր ժառանգություն, որի պաշտպանությունը, պահպանությունը ապագա սերունդների համար, պետության և ամբողջ ժողովրդի պարտականությունն է:

Ձ) հոդված

(1) Հունգարիան խաղաղության և անվտանգության, համայն մարդկության զարգացման նպատակով համագործակցում է աշխարհի բոլոր ժողովուրդների և երկրների հետ:

(2) Հունգարիան միջազգային իրավունքի պարտավորությունների իրականացման նպատակով ապահովում է միջազգային իրավունքի և հունգարական օրենքների համաձայնեցումը:

(3) Հունգարիան ընդունում է միջազգային իրավունքի ընդհանուր հայտնի կանոնները: Միջազգային իրավունքի այլ դրույթները օրենքով սահմանված հրապարակումից հետո դառնում են հունգարական իրավակարգի մաս:

Ղ) հոդված

(1) Սահմանադրությունը Հունգարիայի իրավակարգի հիմքն է: (2) Սահմանադրությունը և իրավակարգը պարտադիր են բոլորի համար: (3) Սահմանադրության դրույթները, ներառյալ Ազգային Հավատքը եւ պատմական

սահմանադրության նվաճումները, համաձայնեցված կերպով պետք է տարանջատվեն:

Ճ) հոդված

(1) Սահմանադրության ընդունման, կամ Սահմանադրության մեջ փոփոխություններ մտցնելու առաջարկության իրավունք ունեն Հանրապետության նախագահը, Կառավարությունը, Ազգային Ժողովի հանձնաժողովը կամ անհատ պատգամավորը:

(2) Սահմանադրության ընդունման, կամ Սահմանադրության մեջ փոփոխություններ մտցնելու համար անհրաժեշտ է խորհրդարանի պատգամավորների առնվազն երկու երրորդի համաձայնությունը:

18

(3) Az Alaptörvényt vagy az Alaptörvény módosítását az Országgyűlés elnöke aláírja, és megküldi a köztársasági elnöknek. A köztársasági elnök az Alaptörvényt vagy az Alaptörvény módosítását a kézhezvételétől számított öt napon belül aláírja, és elrendeli a hivatalos lapban való kihirdetését.

(4) Az Alaptörvény módosításának kihirdetés során történő megjelölése a címet, a módosítás sorszámát és a kihirdetés napját foglalja magában.

T) cikk

(1) Általánosan kötelező magatartási szabályt az Alaptörvényben megjelölt, jogalkotó hatáskörrel rendelkező szerv által megalkotott, a hivatalos lapban kihirdetett jogszabály állapíthat meg. Sarkalatos törvény eltérően is megállapíthatja az önkormányzati rendelet és a különleges jogrendben alkotott jogszabályok kihirdetésének szabályait.

(2) Jogszabály a törvény, a kormányrendelet, a miniszterelnöki rendelet, a miniszteri rendelet, a Magyar Nemzeti Bank elnökének rendelete, az önálló szabályozó szerv vezetőjének rendelete és az önkormányzati rendelet. Jogszabály továbbá a Honvédelmi Tanács rendkívüli állapot idején és a köztársasági elnök szükségállapot idején kiadott rendelete.

(3) Jogszabály nem lehet ellentétes az Alaptörvénnyel. (4) A sarkalatos törvény olyan törvény, amelynek elfogadásához és módosításához a jelen

lévő országgyűlési képviselők kétharmadának szavazata szükséges.

SZABADSÁG ÉS FELELŐSSÉG

I. cikk

(1) AZ EMBER sérthetetlen és elidegeníthetetlen alapvető jogait tiszteletben kell tartani. Védelmük az állam elsőrendű kötelezettsége.

(2) Magyarország elismeri az ember alapvető egyéni és közösségi jogait. (3) Az alapvető jogokra és kötelezettségekre vonatkozó szabályokat törvény állapítja meg.

Alapvető jog más alapvető jog érvényesülése vagy valamely alkotmányos érték védelme érdekében, a feltétlenül szükséges mértékben, az elérni kívánt céllal arányosan, az alapvető jog lényeges tartalmának tiszteletben tartásával korlátozható.

(4) A törvény alapján létrehozott jogalanyok számára is biztosítottak azok az alapvető jogok, valamint őket is terhelik azok a kötelezettségek, amelyek természetüknél fogva nem csak az emberre vonatkoznak.

19

(3) Սահմանադրությունը, կամ Սահմանադրության մեջ մտցված փոփոխությունը ստորագրում է Ազգային Ժողովի նախագահը և ուղարկում է Հանրապետության Նախագահին: Հանրապետության նախագահը Սահմանադրությունը, կամ Սահմանադրության մեջ մտցված փոփոխությունը առձեռն ստանալուց հետո հինգ օրվա ընթացքում ստորագրում է և վճիռ կայացնում պաշտոնական թերթում հռչակման մասին:

(4) Սահմանադրության մեջ մտցված փոփոխության հռչակումը պարունակում է փոփոխության վերնագիրը, համարը և հռչակման օրը:

Մ) հոդված

(1) Ընդհանուր պարտադիր վարքի կանոնը` Սահմանադրությունում նշված օրենսդրական իրավունքներով տիրապետող մարմնի կողմից ստեղծված և պաշտոնական թերթում հռչակված, սահմանում է իրավական կարգը: Հիմնական օրենքը կարող է չհամնկնող ձևով սահմանել Ինքնավարության որոշումի եւ արտակարգ իրավակարգով ընդունված իրավական կարգի հռչակման սկզբունքը:

(2) Իրավական կարգը ներառում է օրենքը, կառավարական որոշումը, կառավարության նախագահի որոշումը, Ազգային Բանկի նախագահի որոշումը, ինքնուրույն օրենսդրական իրավունքներով օժտված մարմինը և ինքնավարության որոշումը: Բացի այդ իրավական կարգ է համարվում երկրի Անվտանգության Խորհրդի և Հանրապետության նախագահի որոշումը արտակարգ վիճակի պայմաններում:

(3) Իրավական կարգը չի կարող հակասել Սահմանադրությանը: (4) Հիմնական Օրենքը այն օրենքն է, որի ընդունման համար անհրաժեշտ է

Խորհրդարանի պատգամավորների երկու երրորդի քվեն:

ԱԶԱՏՈՒԹՅՈՒՆ ԵՎ ՊԱՏԱՍԽԱՆԱՏՎՈՒԹՅՈՒՆ

I. հոդված

(1) ՄԱՐԴՈՒ անձեռնմխելի եւ անօտարելի հիմնարար իրավունքները պետք է հարգել: Այս իրավունքների պաշտպանումը պետության առաջնահերթ պարտականությունն է:

(2) Հունգարիան ճանաչում է մարդու հիմնարար և հասարակական իրավունքները: (3) Հիմնարար իրավունքներին և պարտականություններին վերաբերող կարգը

հաստատվում է օրենքով: Հիմնարար իրավունքներն այլ հիմնարար իրավունքների իրականացման կամ այլ սահմանադրական արժեքների պաշտպանման նպատակով, անհրաժեշտ չափով, հասանելի նպատակին համաչափ, հիմնական իրավունքի նպատակները եւ իմաստը պահպանելով, սահմանափակելի են:

(4) Օրենքի համաձայն իրավազոր անձանց համար ընդունված և ապահովված` այս հիմնական իրավունքները չեն ազատում պարտականություններից, որոնք բնականորեն վերաբերում ոչ միայն մարդկանց:

20

II. cikk Az emberi méltóság sérthetetlen. Minden embernek joga van az élethez és az emberi méltósághoz, a magzat életét a fogantatástól kezdve védelem illeti meg.

III. cikk

(1) Senkit nem lehet kínzásnak, embertelen, megalázó bánásmódnak vagy büntetésnek alávetni, valamint szolgaságban tartani. Tilos az emberkereskedelem.

(2) Tilos emberen tájékoztatáson alapuló, önkéntes hozzájárulása nélkül orvosi vagy tudományos kísérletet végezni.

(3) Tilos az emberi fajnemesítést célzó gyakorlat, az emberi test és testrészek haszonszerzési célú felhasználása, valamint az emberi egyedmásolás.

IV. cikk

(1) Mindenkinek joga van a szabadsághoz és a személyi biztonsághoz. (2) Senkit nem lehet szabadságától másként, mint törvényben meghatározott okokból és

törvényben meghatározott eljárás alapján megfosztani. Tényleges életfogytig tartó szabadságvesztés csak szándékos, erőszakos bűncselekmény elkövetése miatt szabható ki.

(3) A bűncselekmény elkövetésével gyanúsított és őrizetbe vett személyt a lehető legrövidebb időn belül szabadon kell bocsátani, vagy bíróság elé kell állítani. A bíróság köteles az elé állított személyt meghallgatni és írásbeli indokolással ellátott határozatban szabadlábra helyezéséről vagy letartóztatásáról haladéktalanul dönteni.

(4) Akinek szabadságát alaptalanul vagy törvénysértően korlátozták, kárának megtérítésére jogosult.

V. cikk Mindenkinek joga van törvényben meghatározottak szerint a személye, illetve a tulajdona ellen intézett vagy az ezeket közvetlenül fenyegető jogtalan támadás elhárításához.

21

II. հոդված

Մարդկային արժանապատվությունը անձեռնմխելի է: Ամեն ոք իրավունք ունի արժանապատիվ կյանքի, որն սկսած ծնունդից պաշտպանության տակ է գտնվում:

III. հոդված (1) Ոչ ոքի չի կարելի տանջել, վերաբերել անմարդկային, ստորացնող ձևով կամ

պատժել, ստրկության մեջ պահել: Արգելվում է մարդկային առևտուրը: (2) Արգելվում է, առանց տվյալ անձի տեղեկացման և կամավոր համաձայնության,

բժշկական կամ գիտական փորձեր կատարելը: (3) Արգելվում են՝ մարդկային ցեղի լավացման փորձերը, մարդկային մարմնի կամ

մարմնի անդամների, հարստացման նպատակով օգտագործումը, մարդուն պատճենելը:

IV. հոդված

(1) Ամեն ոք իրավունք ունի ազատության և անձի անվտանգության: (2) Ոչ մեկի չի կարելի զրկել ազատությունից` բացառյալ օրենքում նշված

պատճառներով և օրենքով սահմանված ձևով: Փաստացի ցմահ ազատազրկումը կիրառվում է միայն կանխամտածված, բռնի հանցագործության դեպքում :

(3) Հանցագործության կատարման մեջ կասկածվող անձը ձերբակալումից հետո հնարավոր կարճ ժամանակում կամ պիտի արձակվի կամ կանգնի դատարանի առջև: Դատարանը պարտավոր է կասկածվողին քննել և գրավոր պատճառաբանված որոշմամբ անմիջապես կամ ազատազրկել, կամ ազատ արձակել:

(4) Եթե որևէ անձի ազատազրկումը կատարվել է անհիմն ձեւով, նա իրավունք ունի փոխհատուցում պահանջելու:

V. հոդված

Ամեն ոք իրավունք ունի օրենքով սահմանված ձևով, ուղղակի ապօրինի վտանգ ներկայացնող հարձակման դեպքում, սեփական գույքի եւ կյանքի պաշպանության:

22

VI. cikk

(1) Mindenkinek joga van ahhoz, hogy magán- és családi életét, otthonát, kapcsolattartását és jó hírnevét tiszteletben tartsák.

(2) Mindenkinek joga van személyes adatai védelméhez, valamint a közérdekű adatok megismeréséhez és terjesztéséhez.

(3) A személyes adatok védelméhez és a közérdekű adatok megismeréséhez való jog érvényesülését sarkalatos törvénnyel létrehozott, független hatóság ellenőrzi.

VII. cikk

(1) Mindenkinek joga van a gondolat, a lelkiismeret és a vallás szabadságához. Ez a jog magában foglalja a vallás vagy más meggyőződés szabad megválasztását vagy megváltoztatását és azt a szabadságot, hogy vallását vagy más meggyőződését mindenki vallásos cselekmények, szertartások végzése útján vagy egyéb módon, akár egyénileg, akár másokkal együttesen, nyilvánosan vagy a magánéletben kinyilvánítsa vagy kinyilvánítását mellőzze, gyakorolja vagy tanítsa.

(2) Az állam és az egyházak különváltan működnek. Az egyházak önállóak. Az állam a közösségi célok érdekében együttműködik az egyházakkal.

(3) Az egyházakra vonatkozó részletes szabályokat sarkalatos törvény határozza meg.

VIII. cikk

(1) Mindenkinek joga van a békés gyülekezéshez. (2) Mindenkinek joga van szervezeteket létrehozni, és joga van szervezetekhez csatlakozni. (3) Pártok az egyesülési jog alapján szabadon alakulhatnak és tevékenykedhetnek. A pártok

közreműködnek a nép akaratának kialakításában és kinyilvánításában. A pártok közhatalmat közvetlenül nem gyakorolhatnak.

(4) A pártok működésének és gazdálkodásának részletes szabályait sarkalatos törvény határozza meg.

(5) Szakszervezetek és más érdek-képviseleti szervezetek az egyesülési jog alapján szabadon alakulhatnak és tevékenykedhetnek.

23

VI. հոդված

(1) Ամեն ոք իրավունք ունի անձնական, ընտանեկան կյանքի, առտնին և ընկերական շրջապատի, կապերի եւ ազնիվ անվան հարգանքի:

(2) Ամեն ոք իրավունք ունի պաշտպանելու իր անձնական տվյալները, ծանոթանալու և տարածելու հասարակական նշանակություն ունեցող տվյալներ:

(3) Անձնական տվյալների պաշտպանության և հասարակական նշանակություն ունեցող տվյալների ծանուցման իրավունքը վերահսկվում է հիմնական օրենքի հետ մեկտեղ ստեղծված անկախ մարմնի կողմից:

VII. հոդված

(1) Ամեն ոք իրավունք ունի կարծիքի, խղճի և հավատքի ազատության: Այս իրավունքը ներառում է՝ հավատքի կամ այլ համոզմունքի ազատ ընտրությունը կամ փոփոխությունը, հնարավորություն մասնակցելու համապատասխան ծեսերին` առանձին կամ խմբակային, բացահայտ կամ անհատական ձևով, գործնականորեն իրականացնելու կամ ուսուցանելու:

(2) Պետությունը և Եկեղեցին գործում են անջատ: Եկեղեցիները ինքնուրույն են: Պետությունը և եկեղեցիները, ելնելով հասարակության շահերից, համագործակցում են :

(3) Եկեղեցիներին վերաբերող մանրամասն իրավակարգը սահմանվում է համապատասխան հիմնական օրենքով:

VIII. հոդված (1) Ամեն ոք իրավունք ունի խաղաղ ծիսակատարության: (2) Ամեն ոք իրավունք ունի հիմնադրել և միանալ ցանկացած կազմակերպության: (3) Կուսակցությունները` միությունների իրավունքի հիման վրա, իրավունք ունեն

ազատ կազմվելու և գործելու: Կուսակցությունները արձագանքում և մասնակից են ժողովրդի ցանկությունների արտահայտմանը և ձևավորմանը: Կուսակցությունները ուղղակիորեն կառավարելու իրավասություն չունեն:

(4) Կուսակցությունների գործունեությունը և տնտեսավարումը մանրամասն սահմանվում է համապատասխան հիմնական օրենքով:

(5) Արհմիությունները և մասնագիտական այլ կազմակերպությունները, միությունների իրավունքի հիման վրա, իրավասու են ազատ կազմվելու և գործելու:

24

IX. cikk

(1) Mindenkinek joga van a véleménynyilvánítás szabadságához. (2) Magyarország elismeri és védi a sajtó szabadságát és sokszínűségét, biztosítja a

demokratikus közvélemény kialakulásához szükséges szabad tájékoztatás feltételeit. (3) A sajtószabadságra, valamint a médiaszolgáltatások, a sajtótermékek és a hírközlési piac

felügyeletét ellátó szervre vonatkozó részletes szabályokat sarkalatos törvény határozza meg.

X. cikk

(1) Magyarország biztosítja a tudományos kutatás és művészeti alkotás szabadságát, továbbá – a lehető legmagasabb szintű tudás megszerzése érdekében – a tanulás, valamint törvényben meghatározott keretek között a tanítás szabadságát.

(2) Tudományos igazság kérdésében az állam nem jogosult dönteni, tudományos kutatások értékelésére kizárólag a tudomány művelői jogosultak.

(3) Magyarország védi a Magyar Tudományos Akadémia és a Magyar Művészeti Akadémia tudományos és művészeti szabadságát. A felsőoktatási intézmények a kutatás és a tanítás tartalmát, módszereit illetően önállóak, szervezeti rendjüket és gazdálkodásukat törvény szabályozza.

XI. cikk

(1) Minden magyar állampolgárnak joga van a művelődéshez. (2) Magyarország ezt a jogot a közművelődés kiterjesztésével és általánossá tételével, az

ingyenes és kötelező alapfokú, az ingyenes és mindenki számára hozzáférhető középfokú, valamint a képességei alapján mindenki számára hozzáférhető felsőfokú oktatással, továbbá az oktatásban részesülők törvényben meghatározottak szerinti anyagi támogatásával biztosítja.

25

IX. հոդված

(1) Ամեն ոք իրավունք ունի ազատորեն կարծիք հայտնելու: (2) Հունգարիան ճանաչում և պաշտպանում է մամուլի ազատությունը և

բազմակարծությունը, ապահովում է ժողովրդավարական հասարակական կարծիքի ձևավորման համար անհրաժեշտ տեղեկատվական պայմանները:

(3) Մամուլի ազատությունը, մեդիա ծառայությունները, թերթերն ու տեղեկատվական շուկան վերահսկող մարմնի գործունեությունը մանրամասն սահմանում է համապատասխան հիմնական օրենքը:

X. հոդված

(1) Հունգարիան ապահովում է գիտական հետազոտությունների և գեղարվեստի ազատությունը, բացի այդ` հնարավոր, բարձրագույն ուսումնառությունը և դասավանդման ազատությունը` օրենքով սահմանված շրջանակներում,:

(2) Գիտական ճշմարտության հարցում պետությունը իրավասու չէ, գիտական հետազոտությունների գնահատումը բացառապես գիտնականների իրավունքն է:

(3) Հունգարիան պաշտպանում է Հունգարիայի Գիտությունների Ակադեմիայի և Հունգարիայի Գեղարվեստի Ակադեմիայի գիտական և գեղարվեստական գործունեության ազատությունը: Բարձրագույն կրթության հիմնարկները լիովին ինքնուրույն սահմանում են հետազոտության և դասավանդման ձևն ու բովանդակությունը, գործունեության կարգը և տնտեսավարումը սահմանվում է օրենքով:

XI. հոդված

(1) Ամեն մի հունգարացի քաղաքացու համար պետությունն ապահովում է կրթության հնարավորություն:

(2) Հունգարիան այս իրավունքը իրականացնում է համընդհանուր կրթության ընդլայնման և ընդհանրացման միջոցով, այս սկզբունքի իրագործման նպատակով ապահովում է հնարավորություն՝ անվճար պարտադիր սկզբնական, անվճար և բոլորի համար հասանելի միջնակարգ, համաձայն անձնական ունակությունների բոլորի համար բարձրագույն կրթության համար, բացի այդ ապահովում է նյութական նպաստ կրթական ընթացքի մասնակիցներին` օրենքով սահմանված կարգով:

26

XII. cikk

(1) Mindenkinek joga van a munka és a foglalkozás szabad megválasztásához, valamint a vállalkozáshoz. Képességeinek és lehetőségeinek megfelelő munkavégzéssel mindenki köteles hozzájárulni a közösség gyarapodásához.

(2) Magyarország törekszik megteremteni annak feltételeit, hogy minden munkaképes ember, aki dolgozni akar, dolgozhasson.

XIII. cikk

(1) Mindenkinek joga van a tulajdonhoz és az örökléshez. A tulajdon társadalmi felelősséggel jár. (2) Tulajdont kisajátítani csak kivételesen és közérdekből, törvényben meghatározott

esetekben és módon, teljes, feltétlen és azonnali kártalanítás mellett lehet.

XIV. cikk

(1) Magyar állampolgár Magyarország területéről nem utasítható ki, és külföldről bármikor hazatérhet. Magyarország területén tartózkodó külföldit csak törvényes határozat alapján lehet kiutasítani. Tilos a csoportos kiutasítás.

(2) Senki nem utasítható ki olyan államba, vagy nem adható ki olyan államnak, ahol az a veszély fenyegeti, hogy halálra ítélik, kínozzák vagy más embertelen bánásmódnak, büntetésnek vetik alá.

(3) Magyarország – ha sem származási országuk, sem más ország nem nyújt védelmet – kérelemre menedékjogot biztosít azoknak a nem magyar állampolgároknak, akiket hazájukban vagy a szokásos tartózkodási helyük szerinti országban faji, nemzeti hovatartozásuk, meghatározott társadalmi csoporthoz tartozásuk, vallási, illetve politikai meggyőződésük miatt üldöznek, vagy az üldöztetéstől való félelmük megalapozott.

XV. cikk

(1) A törvény előtt mindenki egyenlő. Minden ember jogképes. (2) Magyarország az alapvető jogokat mindenkinek bármely megkülönböztetés, nevezetesen

faj, szín, nem, fogyatékosság, nyelv, vallás, politikai vagy más vélemény, nemzeti vagy társadalmi származás, vagyoni, születési vagy egyéb helyzet szerinti különbségtétel nélkül biztosítja.

27

XII. հոդված

(1) Բոլոր քաղաքացիների համար վերապահվում է իրավունք` աշխատանքի և մասնագիտության ազատ ընտրության կամ անկախ ձեռնարկատիրության: Ամեն ոք, համաձայն սեփական ունակությունների և հնարավորությունների, համապատասխան աշխատանքով պարտավոր է օժանդակել հասարակության ունեցվածքի բազմացմանը:

(2) Հունգարիան փութաջան է առաջացնելու այնպիսի հնարավորություններ, որ ամեն մի աշխատունակ և աշխատելու ցանկություն ունեցող քաղաքացի, աշխատանք ստանալու հնարավորություն ունենա:

XIII. հոդված

(1) Բոլոր հունգար քաղաքացիները իրավունք ունեն սեփականություն ձեռքբերման և ունեցվածքի ժառանգության: Սեփականությունը ուղեկցվում է հասարակական պատասխանատվությամբ:

(2) Սեփականության յուրացումը հնարավոր է միայն արտակարգ դեպքերում` հասարակության շահերին նպաստելու նպատակով, օրենքով սահմանված դեպքերում և ձևով, լիովին և անհապաղ վնասների փոխհատուցմամբ:

XIV. հոդված

(1) Հունգարական քաղաքացուն Հունգարիայի տարածքից վտարելու հնարավորություն գոյություն չունի եւ արտասահմանից ցանկացած ժամանակ կարող է վերադառնալ: Հունգարիայի տարածքում բնակվող արտասահմանցի քաղաքացուն կարելի է վտարել միայն օրինական որոշման համաձայն: Արգելվում է խմբական վտարումը:

(2) Ոչ մեկի չի կարելի վտարել այնպիսի պետության տարածք, կամ հանձնել այնպիսի պետության, որտեղ նա կարող է ենթարկվել վտանգի, կամ որտեղ նրան մահապատժի վտանգ է սպասվում, կամ կարող է ենթարկվել պատժի հնարավոր կտտանքներով և այլ անմարդկային վերաբերմունքով :

(3) Հունգարիան այն դեպքում, երբ քաղաքացուն ոչ մայրենի երկիրը և ոչ էլ այլ պետություն ապաստան չի առաջարկում, խնդրանքի համաձայն կարող է ապաստարան տալ այնպիսի ոչ հունգարացի քաղաքացիների, որոնց հայրենիքում կամ մշտական բնակության երկրում ցեղային, ազգային պատկանելության, հասարակական խավի պատկանելության, կրոնական կամ քաղաքական համոզմունքների համար հետապնդվում են կամ վտանգի են ենթարկվում, և այս վախի հիմքը պատճառաբանված է:

XV. հոդված

(1) Օրենքի առջև ամեն ոք հավասար է: Ամեն մի մարդ իրավազոր է: (2) Հունգարիան ապահովում է հիմնական իրավունքները բոլոր քաղաքացիների

համար առանց որեւէ խտրականության այսինքն՝ ցեղային, մաշկի գույն, սեռ, հաշմանդամություն, լեզու, առանց ազգային պատկանելությունը, սահմանված հասարակական խավի պատկանելությունը, կրոնական կամ քաղաքական համոզմունքները, ունեցվածքը, ծնունդը, վիճակի տարբերությունները հաշվի առնելու և այլն:

28

(3) A nők és a férfiak egyenjogúak. (4) Magyarország az esélyegyenlőség megvalósulását külön intézkedésekkel segíti. (5) Magyarország külön intézkedésekkel védi a gyermekeket, a nőket, az időseket és a

fogyatékkal élőket.

XVI. cikk

(1) Minden gyermeknek joga van a megfelelő testi, szellemi és erkölcsi fejlődéséhez szükséges védelemhez és gondoskodáshoz.

(2) A szülőknek joguk van megválasztani a gyermeküknek adandó nevelést. (3) A szülők kötelesek kiskorú gyermekükről gondoskodni. E kötelezettség magában foglalja

gyermekük taníttatását. (4) A nagykorú gyermekek kötelesek rászoruló szüleikről gondoskodni.

XVII. cikk

(1) A munkavállalók és a munkaadók – a munkahelyek biztosítására, a nemzetgazdaság fenntarthatóságára és más közösségi célokra is figyelemmel – együttműködnek egymással.

(2) Törvényben meghatározottak szerint a munkavállalóknak, a munkaadóknak, valamint szervezeteiknek joguk van ahhoz, hogy egymással tárgyalást folytassanak, annak alapján kollektív szerződést kössenek, érdekeik védelmében együttesen fellépjenek, vagy munkabeszüntetést tartsanak.

(3) Minden munkavállalónak joga van az egészségét, biztonságát és méltóságát tiszteletben tartó munkafeltételekhez.

(4) Minden munkavállalónak joga van a napi és heti pihenőidőhöz, valamint az éves fizetett szabadsághoz.

XVIII. cikk

(1) Gyermekek foglalkoztatása – testi, szellemi és erkölcsi fejlődésüket nem veszélyeztető, törvényben meghatározott esetek kivételével – tilos.

(2) Magyarország külön intézkedésekkel biztosítja a fiatalok és a szülők munkahelyi védelmét.

29

(3) Կանայք և տղամարդիկ հավասար են: (4) Հունգարիան հավասարության սկզբունքի իրականացումը հիմնավորում է

առանձին կարգով : (5) Հունգարիան առանձին կարգով պաշտպանում է երեխաներին, կանանց,

տարեց մարդկանց և հաշմանդամներին:

XVI. հոդված (1) Ամեն երեխա իրավունք ունի համապատասխան մարմնական, մտավոր,

բարոյական զարգացման համար անհրաժեշտ համապատասխան պաշտպանության և խնամակալության:

(2) Ծնողներին իրավունք է վերապահվում զարմիկների դաստիարակման միջոցների ընտրության:

(3) Ծնողները պարտավոր են խնամել անչափահաս երեխաներին: Այս պարտավորությունը ներառում է նաև ուսուցումը:

(4) Մեծահասակ զարմիկները պարտավոր են խնամել տարեց, օգնության կարիք ունեցող ծնողներին:

XVII. հոդված (1) Աշխատավորները և գործատերերը, նկատի առնելով աշխատատեղերի

պահպանման և ազգային տնտեսության զարգացման և այլ հասարակական նպատակներ, համագործակցում են միմյանց հետ:

(2) Օրենքով սահմանված դրույթների համաձայն` աշխատավորները և գործատերերը և նրանց կողմից ընտրված մասնագիտական միությունները իրավունք ունեն միմյանց հետ բանակցություններ վարելու, դրա համաձայն կնքելու կոլեկտիվ պայմանագրեր, միասնական հանդես գալու սեփական շահերի պաշտպանության նպատակով, անհրաժեշտության դեպքում գործադուլ հայտարարելու:

(3) Ամեն աշխատավոր իրավունք ունի առողջ, ապահով, հարգելի, արժանապատիվ աշխատանքային պայմանների:

(4) Ամեն աշխատավոր իրավունք ունի օրական, շաբաթական հանգստի, բացի այդ տարեկան վարձատրված արձակուրդի:

XVIII. հոդված (1) Երեխաներին աշխատեցնելը չի կարող ուղեկցվել մարմնական, հոգեկան,

անբարո հետևանքներով, օրենքով սահմանված դեպքերից բացի, մնացյալը համարվում է արգելված:

(2) Հունգարիան առանձին օրինակարգով ապահովում է երիտասարդների և ծնողների աշխատատեղերը:

30

XIX. cikk

(1) Magyarország arra törekszik, hogy minden állampolgárának szociális biztonságot nyújtson. Anyaság, betegség, rokkantság, özvegység, árvaság és önhibáján kívül bekövetkezett munkanélküliség esetén minden magyar állampolgár törvényben meghatározott támogatásra jogosult.

(2) Magyarország a szociális biztonságot az (1) bekezdés szerinti és más rászorulók esetében a szociális intézmények és intézkedések rendszerével valósítja meg.

(3) Törvény a szociális intézkedések jellegét és mértékét a szociális intézkedést igénybe vevő személynek a közösség számára hasznos tevékenységéhez igazodóan is megállapíthatja.

(4) Magyarország az időskori megélhetés biztosítását a társadalmi szolidaritáson alapuló egységes állami nyugdíjrendszer fenntartásával és önkéntesen létrehozott társadalmi intézmények működésének lehetővé tételével segíti elő. Törvény az állami nyugdíjra való jogosultság feltételeit a nők fokozott védelmének követelményére tekintettel is megállapíthatja.

XX. cikk

(1) Mindenkinek joga van a testi és lelki egészséghez. (2) Az (1) bekezdés szerinti jog érvényesülését Magyarország genetikailag módosított

élőlényektől mentes mezőgazdasággal, az egészséges élelmiszerekhez és az ivóvízhez való hozzáférés biztosításával, a munkavédelem és az egészségügyi ellátás megszervezésével, a sportolás és a rendszeres testedzés támogatásával, valamint a környezet védelmének biztosításával segíti elő.

XXI. cikk

(1) Magyarország elismeri és érvényesíti mindenki jogát az egészséges környezethez. (2) Aki a környezetben kárt okoz, köteles azt – törvényben meghatározottak szerint –

helyreállítani vagy a helyreállítás költségét viselni. (3) Elhelyezés céljából tilos Magyarország területére szennyező hulladékot behozni.

31

XIX. հոդված (1) Հունգարիան ձգտում է բավարարել բոլոր քաղաքացիների համար

հասարակական ապահովություն: Մայրության, հիվանդության, հաշմանդամության, այրիության, որբության, ոչ սեփական սխալների պատճառով առաջացած գործազրկության դեպքում ամեն մի հունգար քաղաքացի իրավասու է օրենքով սահմանված չափով օգնություն ստանալու:

(2) Հունգարիան, հասարակական ապահովությունը` համաձայն առաջին (1) պարբերության մեջ նշվածների և այլ օգնության կարիք ունեցող քաղաքացիների դեպքերի, իրականացնում է հասարակական կազմակերպությունների և պետական ցանցի միջոցով:

(3) Օրենքը այսպիսի հասարակական օգնության տեսակը և չափը` ըստ հասարակական օգնության կարիքավորների պահանջի, կարող է համաձայնացնել եւ իրագործել հասարակության համար շահավետ գործունեության միջոցներով:

(4) Հունգարիան տարեց քաղաքացիների ապրուստի ապահովությունը, իրականացում է ըստ հասարակական համերաշխության վրա հիմնվող միասնական պետական կենսաթոշակային համակարգի, և կամավոր հիմնված հասարակական կառույցների աշխատանքի օժանդակությամբ օգնում է և ապահովում: Օրենքը հնարավորություն է տալիս ընդլայնելու պետական կենսաթոշակի իրավազորության պայմանները` ուշադրության առնելով կանանց` բարձր մակարդակի պաշտպանվածության սկզբունքը :

XX. հոդված (1) Բոլոր քաղաքացիներն իրավունք ունեն մարմնական և հոգեկան առողջության: (2) Առաջին (1) պարբերության մեջ նշված իրավունքների իրագործման

նպատակով Հունգարիան արգելում է գյուղատնտեսության մեջ գենը վերափոխած մթերքների արտադրությունը` բնակչությանը հնարավորություն տալով սնվելու առողջ պարենամթերքներով և մաքուր ջրով, կազմակերպելով աշխատանքի պաշտպանությունը և առողջապահական ծառայությունը, հովանավորելով սպորտը և մարմնամարզությունը, ապահովելով միջավայրի պաշտպանությունը :

XXI. հոդված

(1) Հունգարիան ճանաչում է և իրականացնում է բոլորի համար առողջ միջավայրի

իրավունքը: (2) Նրանք, ովքեր վնաս են հասցնում միջավայրին, կամ պարտադիր կերպով

պետք է վերականգնեն խախտված իրավիճակը, կամ փոխհատուցեն այն օրենքով սահմանված ձևով:

(3) Հունգարիայի տարածք արգելվում է վնասակար թափոնների փոխադրումը:

32

XXII. cikk Magyarország törekszik arra, hogy az emberhez méltó lakhatás feltételeit és a közszolgáltatásokhoz való hozzáférést mindenki számára biztosítsa.

XXIII. cikk

(1) Minden nagykorú magyar állampolgárnak joga van ahhoz, hogy az országgyűlési képviselők, a helyi önkormányzati képviselők és polgármesterek, valamint az európai parlamenti képviselők választásán választó és választható legyen.

(2) Az Európai Unió más tagállamának magyarországi lakóhellyel rendelkező minden nagykorú állampolgárának joga van ahhoz, hogy a helyi önkormányzati képviselők és polgármesterek, valamint az európai parlamenti képviselők választásán választó és választható legyen.

(3) Magyarországon menekültként, bevándoroltként vagy letelepedettként elismert minden nagykorú személynek joga van ahhoz, hogy a helyi önkormányzati képviselők és polgármesterek választásán választó legyen.

(4) Sarkalatos törvény a választójogot vagy annak teljességét magyarországi lakóhelyhez, a választhatóságot további feltételekhez kötheti.

(5) A helyi önkormányzati képviselők és polgármesterek választásán a választópolgár lakóhelyén vagy bejelentett tartózkodási helyén választhat. A választópolgár a szavazás jogát lakóhelyén vagy bejelentett tartózkodási helyén gyakorolhatja.

(6) Nem rendelkezik választójoggal az, akit bűncselekmény elkövetése vagy belátási képességének korlátozottsága miatt a bíróság a választójogból kizárt. Nem választható az Európai Unió más tagállamának magyarországi lakóhellyel rendelkező állampolgára, ha az állampolgársága szerinti állam jogszabálya, bírósági vagy hatósági döntése alapján hazájában kizárták e jog gyakorlásából.

(7) Mindenkinek joga van országos népszavazáson részt venni, aki az országgyűlési képviselők választásán választó. Mindenkinek joga van helyi népszavazáson részt venni, aki a helyi önkormányzati képviselők és polgármesterek választásán választó.

(8) Minden magyar állampolgárnak joga van ahhoz, hogy rátermettségének, képzettségének és szakmai tudásának megfelelően közhivatalt viseljen. Törvény határozza meg azokat a közhivatalokat, amelyeket párt tagja vagy tisztségviselője nem tölthet be.

33

XXII. հոդված Հունգարիան ձգտում է ապահովել քաղաքացիների համար արժանապատիվ բնակարանային պայմաններ և կենցաղային ծառայությունների հասանելիություն:

XXIII. հոդված (1) Բոլոր հասուն հունգար քաղաքացիները իրավունք ունեն ընտրելու և ընտրվելու

որպես ազգային ժողովի պատգամավոր, տեղական ինքնավարության անդամ կամ քաղաքապետ, եվրոպական պառլամենտի անդամ:

(2) Եվրոպական Միության այլ անդամ երկրների քաղաքացիները, որոնք գրանցում ունեն Հունգարիայի տարածքում, իրավունք ունեն մասնակցելու տեղական ինքնավարությունների անդամների և քաղաքապետերի ընտրություններին, բացի այդ հնարավորություն ունեն և մասնակցելու Եվրոպական Պառլամենտի անդամների ընտրությանը, ուր կարող են ընտրել և ընտրվել:

(3) Հունգարիա ժամանած` որպես փախստական, ներգաղթած կամ պաշտոնական բնակության իրավունք ունեցող մեծահասակ անձը, իրավունք ունի մասնակցել տեղական ինքնավարության ընտրություններին, ընտրել ինքնավարության անդամներին և քաղաքապետին:

(4) Հիմնական օրենքը, ընտրական իրավունքը կամ նրա իրականացումը սերտորեն կապված է գրանցումի հետ` Հունգարիայի տարածքում, ընտրվելու հնարավորությունը կապված է այլ պայմանների հետ:

(5) Տեղական ինքնավարությունների անդամների և քաղքապետերի ընտրությունների ժամանակ քաղաքացին ընտրելու հնարավորություն ունի բնակության վայրում կամ հայտարարագրված կացավայրում: Քաղաքացին ընտրական իրավունքը կարող է իրագործել բնակության վայրում կամ հայտարարագրված կացավայրում:

(6) Ընտրությունների իրավունք չունեն՝ այն քաղաքացիները, ովքեր հանցագործության պատճառով կամ մտավոր ընդունակությունների պակասություններով են տառապում և դատարանի որոշմամբ զրկված են ընտրական իրավունքից: Հունգարիայում ընտրական իրավունք չունի Եվրոպական Միության այլ երկրների Հունգարիայում բնակություն հաստատած քաղաքացին, որին սեփական քաղաքացիության երկրի իրավական կարգը, դատարանը կամ պաշտոնական իշխանությունների որոշման համաձայն հայրենիքում զրկել են ընտրական իրավունքից:

(7) Ամեն մի քաղաքացի, ով իրավունք ունի ընտրվելու Ազգային Ժողովի անդամ, իրավունք ունի մասնակցելու ազգային հանրաքվեին: Ամեն մի քաղաքացի, ով իրավունք ունի ընտրվելու տեղական ինքնավարությունների անդամ կամ քաղաքապետ, իրավունք ունի մասնակցելու տեղական հանրաքվեին:

(8) Ամեն մի հունգար քաղաքացի իրավունք ունի ծառայության պետական հիմնարկություններում` համաձայն սեփական ունակությունների, կրթության, իմացունակության: Հիմնական օրենքը սահմանում է այն պետական հիմնարկությունները, որտեղ կուսակցության անդամը կամ կուսակցության աշխատակիցը չի կարող ծառայել:

34

XXIV. cikk

(1) Mindenkinek joga van ahhoz, hogy ügyeit a hatóságok részrehajlás nélkül, tisztességes módon és ésszerű határidőn belül intézzék. A hatóságok törvényben meghatározottak szerint kötelesek döntéseiket indokolni.

(2) Mindenkinek joga van törvényben meghatározottak szerint a hatóságok által feladatuk teljesítése során neki jogellenesen okozott kár megtérítésére.

XXV. cikk Mindenkinek joga van ahhoz, hogy egyedül vagy másokkal együtt, írásban kérelemmel, panasszal vagy javaslattal forduljon bármely közhatalmat gyakorló szervhez.

XXVI. cikk Az állam – a működésének hatékonysága, a közszolgáltatások színvonalának emelése, a közügyek jobb átláthatósága és az esélyegyenlőség előmozdítása érdekében – törekszik az új műszaki megoldásoknak és a tudomány eredményeinek az alkalmazására.

XXVII. cikk

(1) Mindenkinek, aki törvényesen tartózkodik Magyarország területén, joga van a szabad mozgáshoz és tartózkodási helye szabad megválasztásához.

(2) Minden magyar állampolgárnak joga van ahhoz, hogy külföldi tartózkodásának ideje alatt Magyarország védelmét élvezze.

XXVIII. cikk

(1) Mindenkinek joga van ahhoz, hogy az ellene emelt bármely vádat vagy valamely perben a jogait és kötelezettségeit törvény által felállított, független és pártatlan bíróság tisztességes és nyilvános tárgyaláson, ésszerű határidőn belül bírálja el.

(2) Senki nem tekinthető bűnösnek mindaddig, amíg büntetőjogi felelősségét a bíróság jogerős határozata nem állapította meg.

35

XXIV. հոդված

(1) Բոլոր քացաքացիները իրավունք ունեն, որ իրենց խնդիրները լուծում գտնեն պետական ծառայություններում` անկողմնակալ, ազնվորեն, բանական ժամանակամիջոցում: Պետական ծառայությունները օրենքով սահմանված ձևով պարտավոր են բացատրել և որոշում կայացնել:

(2) Բոլոր քացաքացիները իրավունք ունեն փոխհատուցման` օրենքով սահմանված ձևով, ծառայությունների կողմից պատճառած հակաիրավական գործողությունների հետեւանքով առաջացած վնասի դիմաց:

XXV. հոդված Ամեն ոք իրավունք ունի միայնակ կամ այլ մարդկանց հետ մեկտեղ, գրավոր խնդրանքով, բողոքով կամ առաջարկությամբ դիմել պետական իշխանություն իրականացնող յուրաքանչյուր մարմնի:

XXVI. հոդված Պետությունը՝ գործունեության ներգործության, հասարակական ծառայությունների մակարդակի բարձրացման, գործընթացի թափանցելիության և հնարավորությունների հավասարության իրականացման նպատակով, ձգտում է օգտագործել նոր տեխնիկական և գիտական միջոցներ:

XXVII. հոդված (1) Բոլոր քաղաքացիները, որոնք գտնվում են Հունգարիայի տարածքում,

իրավունք ունեն ազատ տեղաշարժության և ապրելատեղի ընտրության: (2) Բոլոր հունգար քաղաքացիները իրավունք ունեն արտասահմանում գտնվելու

ժամանակ Մայր Հայրենիքի, Հունգարիայի, պաշտպանությանը:

XXVIII. հոդված (1) Բոլոր քաղաքացիները իրավունք ունեն` յուրաքանչյուր մեղադրանքի կամ

դատական գործում իրենց անձի իրավունքների և պարտականությունների վերաբերյալ, օրենքով կարգված անկախ և անկողմնապահ դատարանը բաց նիստում, հնարավոր կարճ ժամանակամիջոցում որոշում կայացնի:

(2) Ոչ ոք չի կարող համարվել հանցավոր, քանի դեռ քրեական պատասխանատվության փաստը չի հաստատվել իրավազոր դատարանի որոշումով:

36

(3) A büntetőeljárás alá vont személynek az eljárás minden szakaszában joga van a védelemhez. A védő nem vonható felelősségre a védelem ellátása során kifejtett véleménye miatt.

(4) Senki nem nyilvánítható bűnösnek, és nem sújtható büntetéssel olyan cselekmény miatt, amely az elkövetés idején a magyar jog vagy – nemzetközi szerződés, illetve az Európai Unió jogi aktusa által meghatározott körben – más állam joga szerint nem volt bűncselekmény.

(5) A (4) bekezdés nem zárja ki valamely személy büntetőeljárás alá vonását és elítélését olyan cselekményért, amely elkövetése idején a nemzetközi jog általánosan elismert szabályai szerint bűncselekmény volt.

(6) A jogorvoslat törvényben meghatározott rendkívüli esetei kivételével senki nem vonható büntetőeljárás alá, és nem ítélhető el olyan bűncselekményért, amely miatt Magyarországon vagy – nemzetközi szerződés, illetve az Európai Unió jogi aktusa által meghatározott körben – más államban törvénynek megfelelően már jogerősen felmentették vagy elítélték.

(7) Mindenkinek joga van ahhoz, hogy jogorvoslattal éljen az olyan bírósági, hatósági és más közigazgatási döntés ellen, amely a jogát vagy jogos érdekét sérti.

XXIX. cikk

(1) A Magyarországon élő nemzetiségek államalkotó tényezők. Minden, valamely nemzetiséghez tartozó magyar állampolgárnak joga van önazonossága szabad vállalásához és megőrzéséhez. A Magyarországon élő nemzetiségeknek joguk van az anyanyelvhasználathoz, a saját nyelven való egyéni és közösségi névhasználathoz, saját kultúrájuk ápolásához és az anyanyelvű oktatáshoz.

(2) A Magyarországon élő nemzetiségek helyi és országos önkormányzatokat hozhatnak létre. (3) A Magyarországon élő nemzetiségek jogaira vonatkozó részletes szabályokat, valamint a

helyi és országos önkormányzataik megválasztásának szabályait sarkalatos törvény határozza meg.

XXX. cikk

(1) Teherbíró képességének, illetve a gazdaságban való részvételének megfelelően mindenki hozzájárul a közös szükségletek fedezéséhez.

(2) A közös szükségletek fedezéséhez való hozzájárulás mértékét a gyermeket nevelők esetében a gyermeknevelés kiadásainak figyelembevételével kell megállapítani.

37

(3) Հետաքննության տակ գտնվող անհատը հետաքննության ամբողջ ընթացքում պաշտպանության իրավունք ունի: Փաստաբանը չի կարող պատասխանատվության հրավիրվի պաշտպանության ընթացքում հայտնած կարծիքների պատճառով :

(4) Ոչ ոք չի կարող համարվել հանցավոր և չի կարող դատապարտվել այնպիսի գործողությունների համար, որոնք հանցանք կատարելու ժամանակ Հունգարիայի օրենսդրությունը, կամ միջազգային պայմանագրերը, ներառյալ Եվրոպական Միության իրավական վավերագրություններով սահմանված շրջանակները և այլ երկրի օրենսդրությունը, չեն համարում հանցագործություն:

(5) Չորրորդ (4) պարբերությունը չի հերքում հետաքննություն և անձի դատապարտում այնպիսի հանցանքի համար, որը գործողության կատարման ժամանակ միջազգային իրավունքի հայտնի կանոններով համարվում է հանցագործություն :

(6) Բացի օրենքով սահմանված արտակարգ դեպքերի, ոչ մեկի դեմ չի կարող հետաքննությունտարվել, եւ ոչ ոք չի կարող դատապարտվել այնպիսի հանցագործության համար, որի համար Հունգարիայում կամ միջազգային պայմանագրերի համաձայն, ներառյալ Եվրոպական Միության իրավական վավերագրերը, այլ երկրի օրենքների համաձայն արդեն ուժի մեջ մտած որոշումով կամ դատապարտվել է, կամ արդարացվել:

(7) Ամեն մի քաղաքացի իրավաունք ունի բողոքարկելու այնպիսի դատական, կառավարական կազմակերպությունների, վարչական որոշումների դեմ, որոնք խախտում են հիրավի անձնական շահերի իրագործումը:

XXIX. հոդված (1) Հունգարիայում ապրող ազգությունները համարվում են պետության

հիմնարար գործոն: Որևէ ազգությանը պատկանող ամեն մի հունգարական քաղաքացի իրավունք ունի՝ ինքնության պաշտպանության, կրոնի ազատ ընտրության և ազգի պահպանության: Հունգարիայում ապրող ազգությունները իրավունք ունեն մայրենի լեզվի օգտագործման, մայրենի լեզվով անձնական և հասարակական անվան օգտագործման, սեփական մշակույթի պահպանության և մայրենի լեզվի ուսուցման:

(2) Հունգարիայում ապրող ազգությունները իրավունք ունեն ստեղծելու տեղական եևազգային ինքնավարություններ:

(3) Հունգարիայում ապրող ազգությունների իրավունքներին վերաբերող մանրամասն կանոնները, տեղական եւ ազգային ինքնավարության ընտրության կարգը սահմանվում են համապատասխան հիմնական օրենքով:

XXX. հոդված (1) Համաձայն անձնական ունակությունների, տնտեսական կյանքում ստանձնված

մասնակցության չափով, ամեն ոք պարտավոր է համագործակցել հասարակության համար անհրաժեշտ ընդհանուր ծախսերի հատուցմանը :

(2) Ընդհանուր ծախսերի հատուցման մասնակցության չափը երեխաներ դաստիարակող ծնողների համար սահմանվում են` հաշվի առնելով երեխաների դաստիարակության հետ կապված ծախսերի և ծնողների նյութական հնարավորությունները:

38

XXXI. cikk

(1) Minden magyar állampolgár köteles a haza védelmére. (2) Magyarország önkéntes honvédelmi tartalékos rendszert tart fenn. (3) Rendkívüli állapot idején vagy ha arról megelőző védelmi helyzetben az Országgyűlés

határoz, a magyarországi lakóhellyel rendelkező, nagykorú, magyar állampolgárságú férfiak katonai szolgálatot teljesítenek. Ha a hadkötelezett lelkiismereti meggyőződésével a fegyveres szolgálat teljesítése összeegyeztethetetlen, fegyver nélküli szolgálatot teljesít. A katonai szolgálat teljesítésének formáit és részletes szabályait sarkalatos törvény határozza meg.

(4) Magyarországi lakóhellyel rendelkező, nagykorú magyar állampolgárok számára rendkívüli állapot idejére – sarkalatos törvényben meghatározottak szerint – honvédelmi munkakötelezettség írható elő.

(5) Magyarországi lakóhellyel rendelkező, nagykorú magyar állampolgárok számára honvédelmi és katasztrófavédelmi feladatok ellátása érdekében – sarkalatos törvényben meghatározottak szerint – polgári védelmi kötelezettség írható elő.

(6) Honvédelmi és katasztrófavédelmi feladatok ellátása érdekében – sarkalatos törvényben meghatározottak szerint – mindenki gazdasági és anyagi szolgáltatás teljesítésére kötelezhető.

AZ ÁLLAM

Az Országgyűlés

1. cikk

(1) MAGYARORSZÁG legfőbb népképviseleti szerve az Országgyűlés. (2) Az Országgyűlés

a) megalkotja és módosítja Magyarország Alaptörvényét; b) törvényeket alkot; c) elfogadja a központi költségvetést, és jóváhagyja annak végrehajtását; d) felhatalmazást ad a feladat- és hatáskörébe tartozó nemzetközi szerződés kötelező

hatályának elismerésére; e) megválasztja a köztársasági elnököt, az Alkotmánybíróság tagjait és elnökét, a Kúria

elnökét, a legfőbb ügyészt, az alapvető jogok biztosát és helyetteseit, valamint az Állami Számvevőszék elnökét;

f) megválasztja a miniszterelnököt, dönt a Kormánnyal kapcsolatos bizalmi kérdésről; g) feloszlatja az alaptörvény-ellenesen működő képviselő-testületet;

39

XXXI. հոդված (1) Բոլոր հունգարացի քաղաքացիները պարտավոր են պաշտպանել Հայրենիքը: (2) Հունգարիաում գործում է կամավոր պահեստային ռազմական կարգ : (3) Արտակարգ իրավիճակի ժամանակ կամ նախապատերազմական իրավիճակի

դեպքում, եթե այդ բանի մասին Ազգային Ժողովը կանխապես սահմանել է, Հունգարիայում բնակվող բոլոր մեծահասակ, հունգար քաղացիություն ունեցող տղամարդիկ պարտավոր են ներկայանալ զինվորական ծառայության: Եթե զինապարտ քաղաքացին, վկայակոչելով խղճի համոզմունքները, անհամատեղելի է հայտարարում զինվորական ծառայությունը, պարտավոր է ձեռնամուխ լինել անզեն ծառայության: Զինվորական ծառայության իրականացման ձևերը, մանրամասն կանոնները սահմանվում են համապատասխան հիմնական օրենքով:

(4) Հունգարիայում բնակվող, մեծահասակ, հունգար քաղացիություն ունեցող քաղաքացիներին արտակարգ իրավիճակի ժամանակ, հիմնական օրենքում սահմանված կարգի համաձայն, կարող են պարտադրվել անհրաժեշտ ռազմական աշխատանքների կատարումը:

(5) Հունգարիայում բնակվող, մեծահասակ, հունգար քաղացիություն ունեցող քաղաքացիներին, երկրի պաշտպանության և աղետալի իրադարձությունների հետևանքները մեղմացնելու նպատակով, հիմնական օրենքում սահմանված կարգի համաձայն, կարող են պարտադրվել քաղաքացիական պաշտպանության առաջադրանքների կատարումը:

(6) Երկրի ռազմական պաշտպանության կամ աղետքի դեմ պաշտպանության առաջադրանքները կատարելու նպատակով, հիմնական օրենքում սահմանված կարգի համաձայն, ամեն ոք կարող է ենթարկվել տնտեսական եւ նյութական ծառայության հարկադրանքին:

ՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆ

Ազգային Ժողով

1. հոդված

(1) Հունգարիայի բարձրագույն ժողովրդավար ներկայացուցչությունը և օրենսդրական հաստատությունն է Ազգային Ժողովը:

(2) Ազգային Ժողովը՝ ա) կարգում է և փոփոխություններ է մտցնում Սահմանադրության մեջ բ) ընդունում է օրենքներ գ) ընդունում է հիմնական բյուջեն և թույլտվություն է արտոնում նրա

իրականացման դ) տալիս է լիազորություն` առաջադրանքների և իր իրավասության շրջանին

վերաբերող միջազգային պայմանագրերի պարտադիր գործողության ճանաչման

ե) ընտրում է Հանրապետության նախագահին, Սահմանադրական դատարանի անդամներին և նախագահին, Գերագույն դատարանի (Կուրիյա) նախագահին, Գերագույն դատախազին, Մարդու հիմնարար իրավունքների պաշտպանին և տեղակալներին, Պետական վերահսկողության ատյանի նախագահին

զ) ընտրում է վարչապետին, որոշումներ է կայացնում Կառավարության հետ կապված վստահության հարցում

է) արձակում է Սահմանադրությանը հակադիր խմբավորված պատգամավորների կազմը

40

h) határoz a hadiállapot kinyilvánításáról és a békekötésről; i) különleges jogrendet érintő, valamint katonai műveletekben való részvétellel

kapcsolatos döntéseket hoz; j) közkegyelmet gyakorol; k) az Alaptörvényben és törvényben meghatározott további feladat- és hatásköröket

gyakorol.

2. cikk

(1) Az országgyűlési képviselőket a választópolgárok általános és egyenlő választójog alapján, közvetlen és titkos szavazással, a választók akaratának szabad kifejezését biztosító választáson, sarkalatos törvényben meghatározott módon választják.

(2) A Magyarországon élő nemzetiségek részvételét az Országgyűlés munkájában sarkalatos törvény szabályozza.

(3) Az országgyűlési képviselők általános választását – az Országgyűlés feloszlása vagy feloszlatása miatti választás kivételével – az előző Országgyűlés megválasztását követő negyedik év április vagy május hónapjában kell megtartani.

3. cikk

(1) Az Országgyűlés megbízatása az alakuló ülésével kezdődik, és a következő Országgyűlés alakuló üléséig tart. Az alakuló ülést – a választást követő harminc napon belüli időpontra – a köztársasági elnök hívja össze.

(2) Az Országgyűlés kimondhatja feloszlását. (3) A köztársasági elnök a választások egyidejű kitűzésével feloszlathatja az Országgyűlést, ha

a) a Kormány megbízatásának megszűnése esetén a köztársasági elnök által miniszterelnöknek javasolt személyt az Országgyűlés az első személyi javaslat megtételének napjától számított negyven napon belül nem választja meg, vagy

b) az Országgyűlés az adott évre vonatkozó központi költségvetést március 31-ig nem fogadja el.

(4) Az Országgyűlés feloszlatása előtt a köztársasági elnök köteles kikérni a miniszterelnöknek, az Országgyűlés elnökének és az országgyűlési képviselőcsoportok vezetőinek véleményét.

(5) A köztársasági elnök a (3) bekezdés a) pontja szerinti jogát addig gyakorolhatja, amíg az Országgyűlés meg nem választja a miniszterelnököt. A köztársasági elnök a (3) bekezdés b) pontja szerinti jogát addig gyakorolhatja, amíg az Országgyűlés a központi költségvetést nem fogadja el.

41

ը) որոշում է կայացնում պատերազմական դրության հայտարարության կամ խաղաղության կնքման մասին

թ) որոշումներ է կայացնում արտակարգ վիճակ մտցնելու կամ ռազմական գործողությունների մասնակցության մասին

ժ) իրավասու է ներում շնորհելու ի) կենսագործում է Սահմանդրությամբ և օրենքներով սահմանված այլ

առաջադրանքներ և իրավասություններ:

2. հոդված (1) Ազգային Ժողովի պատգամավորներին ընտրող քաղաքացիները ընտրում են`

համաձայն համընդհանուր եւ հավասար ընտրական իրավունքի, ուղղակի եւ գաղտնի քվեարկությամբ, ընտրողների ցանկությունների ազատ իրականացման սկզբունքը ապահովող ընտրություններով, համաձայն համապատասխան հիմնական օրենքի սահմանած ձևով:

(2) Հունգարիայում բնակվող ազգությունների մասնակցությունը Ազգային Ժողովի աշխատանքներին սահմանում է համապատասխան հիմնական օրենքը:

(3) Ազգային Ժողովի պատգամավորների համընդհանուր ընտրությունները, պետք է տեղի ունենան նախորդ գումարման Ազգային Ժողովի ընտրություններից չորս տարի անց, ապրիլ կամ մայիս ամսին` բացառությամբ Ազգային Ժողովը ցրելը կամ ցրելու պատճառով նշանակված ընտրությունները:

3. հոդված (1) Ազգային Ժողովի հավատարմագրությունը սկսվում է կազմավորման նիստից և

շարունակվում է մինչև հաջորդ Ազգային Ժողովի կազմավորման նիստը: Կազմավորման նիստը , որ հրավիրում է Հանրապետության նախագահը, նշանակվում է ընտրություններից անց` երեսուն օրվա ընթացքում:

(2) Ազգային Ժողովը կարող է որոշում կայացնել սեփական ցրման մասին: (3) Հանրապետության նախագահը` հայտարարելով նոր ընտրություններ,

միաժամանակ դադարեցնում է Ազգային Ժողովի լիազորությունը այն դեպքում, եթե ա) Կառավարության լիազորության դադարեցումից, Հանրապետության

նախագահի կողմից վարչապետի պաշտոնի առաջին առաջարկությունից անց` քառասուն օրվա ընթացքում Ազգային Ժողովը, չի կարողանում որոշում կայացնել նոր վարչապետի ընտրոթյան մասին

բ) Ազգային Ժողովը տվյալ տարեկան ազգային բյուջեն չի կարողանում ընդունել մինչև մարտ ամսվա 31-ը:

(4) Հանրապետության նախագահը Ազգային Ժողովի լիազորությունը դադարեցնելուց առաջ պարտավոր է կարծիք խնդրել և խորհրդակցել՝ վարչապետի, Ազգային Ժողովի նախագահի և Ազգային Ժողովի պատգամավորական խմբակցությունների ղեկավարների հետ:

(5) Հանրապետության նախագահը երրորդ (3) պարբերության ա) կետում հիմնավորված իրավունքը կարող է օգտագործել այնքան անգամ, քանի դեռ Ազգային Ժողովը չի ընտրել վարչապետին: Հանրապետության նախագահը երրորդ (3) պարբերության բ) կետում հիմնավորված իրավունքը կարող է օգտագործել այնքան անգամ, քանի դեռ Ազգային Ժողովը չի ընդունել հիմնական ազգային բյուջեն:

42

(6) Az Országgyűlés feloszlásától vagy feloszlatásától számított kilencven napon belül új Országgyűlést kell választani.

4. cikk

(1) Az országgyűlési képviselők jogai és kötelezettségei egyenlők, tevékenységüket a köz érdekében végzik, e tekintetben nem utasíthatók.

(2) Az országgyűlési képviselőt mentelmi jog és a függetlenségét biztosító javadalmazás illeti meg. Sarkalatos törvény meghatározza azokat a közhivatalokat, amelyeket országgyűlési képviselő nem tölthet be, valamint más összeférhetetlenségi eseteket is megállapíthat.

(3) Az országgyűlési képviselő megbízatása megszűnik a) az Országgyűlés megbízatásának megszűnésével; b) halálával; c) összeférhetetlenség kimondásával; d) lemondásával; e) ha a megválasztásához szükséges feltételek már nem állnak fenn; f) ha egy éven keresztül nem vesz részt az Országgyűlés munkájában.

(4) Az országgyűlési képviselő megválasztásához szükséges feltételek hiányának megállapításáról, az összeférhetetlenség kimondásáról, valamint annak megállapításáról, hogy az országgyűlési képviselő egy éven keresztül nem vett részt az Országgyűlés munkájában, az Országgyűlés a jelen lévő országgyűlési képviselők kétharmadának szavazatával határoz.

(5) Az országgyűlési képviselők jogállására és javadalmazására vonatkozó részletes szabályokat sarkalatos törvény határozza meg.

5. cikk

(1) Az Országgyűlés ülései nyilvánosak. A Kormány vagy bármely országgyűlési képviselő kérelmére az Országgyűlés az országgyűlési képviselők kétharmadának szavazatával zárt ülés tartásáról határozhat.

(2) Az Országgyűlés tagjai sorából elnököt, alelnököket és jegyzőket választ. (3) Az Országgyűlés országgyűlési képviselőkből álló állandó bizottságokat alakít. (4) Az országgyűlési képviselők tevékenységük összehangolására a Házszabályban

meghatározott feltételek szerint országgyűlési képviselőcsoportot alakíthatnak. (5) Az Országgyűlés akkor határozatképes, ha az ülésen az országgyűlési képviselőknek több

mint a fele jelen van.

43

(6) Հանրապետության նախագահի` Ազգային Ժողովի լիազորության դադարեցման որոշումը կայացնելուց անց` իննսուն օրվա ժամանակամիջոցում պետք ընտրվի նոր Ազգային ժողովի կազմը:

4. հոդված

(1) Ազգային Ժողովի պատգամավորների իրավունքները և պարտականությունները հավասար են, նրանք ինքնուրույն գործունեություն են վարում ընդհանուր շահերը իրակացնելու նպատակով և այդ պատճառով չեն կարող մերժվել:

(2) Ազգային Ժողովի պատգամավորը օժտվում է անձի անձեռնմխելիությամբ և տնտեսական անկախությունը ապահովող վարձատրության իրավունքով: Հիմնական օրենքը սահմանում է այն վարչական կազմակերպությունները, որտեղ Ազգային Ժողովի պատգամավորները որեւէ պաշտոն գրավելու իրավունք չունեն:

(3) Ազգային Ժողովի պատգամավորի լիազորությունը դադարեցվում է՝ ա) Ազգային Ժողովի լիազորության դադարեցումով բ) Ազգային Ժողովի պատգամավորի մահվան պատճառով գ) Ազգային Ժողովի պատգամավորի անհամատեղելիությունը ճանաչման

դեպքում դ) Ազգային Ժողովի պատգամավորի հրաժարականի հիման վրա ե) Եթե Ազգային Ժողովի պատգամավորը չի մասնակցում մեկ տարվա

ընթացքում, Ազգային Ժողովի աշխատանքներին: (4) Պատգամավորի լիազորությունը դադարեցվում է Ազգային Ժողովի նիստին

ներկա պատգամավորների երկու երրորդի քվեարկությամբ, եթե՝ Ազգային Ժողովի պատգամավորի ընտրությունը չի ապահովվել օրենքով սահմանված անհրաժեշտ պայմաններով, անհամատեղելիությունը եղել է թաքցված կամ հայտնաբերվել է Ազգային Ժողովի աշխատանքներից մեկ տարվա ընթացկում բացակա լինելը:

(5) Ազգային Ժողովի պատգամավորների իրավունքներին և վարձատրությանը վերաբերող պայմանները մասնամասն սահմանվում են համապատասխան հիմնական օրենքով:

5. հոդված

(1) Ազգային Ժողովի նիստերը հրապարակային են: Կառավարության կամ Ազգային Ժողովի յուրաքանչյուր պատգամավորի առաջարկությամբ, Ազգային Ժողովի պատգամավորների երկու երրորդի համաձայնությամբ կարող է սահմանվել փակ նիստի անցկացում:

(2) Ազգային Ժողովի պատգամավորներից ընտրվում են Ազգային Ժողովի Նախագահն ու նրա տեղակալները, նիստերի արձանագրողները:

(3) Ազգային Ժողովի պատգամավորներից, կազմվում են մշտական գործող հանձնաժողովները:

(4) Ազգային Ժողովի նիստերը այն դեպքում են համարվում իրավազոր, եթե նիստին մասնակցողների քանակը կազմում է ավելի է քան պատգամավորների ընդհանուր թվի կեսը:

(5) Ազգային Ժողովը պատգամավորների գործունեությունը համակարգելու նպատակով, «Ազգային Ժողովի նիստերի կարգում» սահմանված պայմանների համաձայն, կազմում է Ազգային Ժողովի պատգամավորական խմբեր:

44

(6) Ha az Alaptörvény eltérően nem rendelkezik, az Országgyűlés határozatait a jelen lévő országgyűlési képviselők több mint a felének szavazatával hozza meg. A Házszabály egyes döntések meghozatalát minősített többséghez kötheti.

(7) Az Országgyűlés a jelen lévő országgyűlési képviselők kétharmadának szavazatával elfogadott Házszabályban állapítja meg működésének szabályait és tárgyalási rendjét.

(8) Az Országgyűlés rendszeres ülésezését biztosító rendelkezéseket sarkalatos törvény határozza meg.

6. cikk

(1) Törvényt a köztársasági elnök, a Kormány, országgyűlési bizottság vagy országgyűlési képviselő kezdeményezhet.

(2) Az Országgyűlés – a törvény kezdeményezője, a Kormány, illetve az Országgyűlés elnöke zárószavazás előtt megtett indítványára – az elfogadott törvényt az Alaptörvénnyel való összhangjának vizsgálatára megküldheti az Alkotmánybíróságnak. Az Országgyűlés az indítványról a zárószavazást követően határoz. Az indítvány elfogadása esetén az Országgyűlés elnöke az elfogadott törvényt az Alaptörvénnyel való összhangjának vizsgálatára haladéktalanul megküldi az Alkotmánybíróságnak.

(3) Az elfogadott törvényt az Országgyűlés elnöke öt napon belül aláírja, és megküldi a köztársasági elnöknek. A köztársasági elnök a megküldött törvényt öt napon belül aláírja, és elrendeli annak kihirdetését. Ha az Országgyűlés a (2) bekezdés szerint a törvényt az Alaptörvénnyel való összhangja vizsgálatára megküldte az Alkotmánybíróságnak, az Országgyűlés elnöke csak akkor írhatja azt alá, és küldheti meg a köztársasági elnöknek, ha az Alkotmánybíróság nem állapított meg alaptörvény-ellenességet.

(4) Ha a köztársasági elnök a törvényt vagy annak valamely rendelkezését az Alaptörvénnyel ellentétesnek tartja – és a (2) bekezdés szerinti vizsgálatra nem került sor –, a törvényt az Alaptörvénnyel való összhangjának vizsgálatára az Alkotmánybíróságnak megküldi.

(5) Ha a köztársasági elnök a törvénnyel vagy annak valamely rendelkezésével nem ért egyet, és a (4) bekezdés szerinti jogával nem élt, a törvényt az aláírás előtt észrevételeinek közlésével egy alkalommal megfontolásra visszaküldheti az Országgyűlésnek. Az Országgyűlés a törvényt újra megtárgyalja, és elfogadásáról ismét határoz. A köztársasági elnök e jogával akkor is élhet, ha az Országgyűlés határozata alapján lefolytatott vizsgálat során az Alkotmánybíróság nem állapított meg alaptörvény-ellenességet.

(6) Az Alkotmánybíróság a (2) és a (4) bekezdés szerinti indítványról soron kívül, de legkésőbb harminc napon belül határoz. Ha az Alkotmánybíróság alaptörvény-ellenességet állapít meg, az Országgyűlés a törvényt az alaptörvény-ellenesség megszüntetése érdekében újratárgyalja.

45

(6) Եթե Սահմանադրությունը չի սահմանում այլ կերպ, Ազգային Ժողովի որոշումները կարող են կայացվել նիստին ներկա պատգամավորների թվի ավելին քան կեսի օժանդակող քվեարկությամբ: Ազգային Ժողովի նիստերի կարգը թույլ է տալիս առանձին դեպքերում որոշում կայացնել ներկա պատգամավորների մեծամասնությամբ:

(7) Ազգային Ժողովի նիստին ներկա պատգամավորների երկու երրորդի քվեարկությամբ ընդունված «Ազգային Ժողովի նիստերի կարգը» հիմք է ծառայում Ազգային Ժողովի աշխատանքային կարգի և քննարկումների հերթականությանը:

(8) Ազգային Ժողովի նիստերի համակարգվածությունը ապահովվում է հիմնական օրենքի համապատասխան սահմանումներով:

6. հոդված

(1) Օրենքի առաջարկության իրավունք ունեն՝ Հանրապետության նախագահը, կառավարությունը, Ազգային Ժողովի հանձնաժողովը կամ Ազգային Ժողովի անհատ պատգամավորը:

(2) Ազգային Ժողովը՝ օրենք առաջարկողի հետ մեկտեղ, կառավարությունը կամ Ազգային Ժողովի նախագահը, մինչ Ազգային Ժողովի կողմից առաջարկության օժանդակությունը սահմանափակող քվեարկությունը, ընդունվող օրենքը կարող են քննության ուղարկել Սահմանադրական դատարան` Սահմանադրության համապատասխանության նպատակով: Ազգային Ժողովը, սահմանափակող քվեարկությանից հետո, առաջարկության մասին որոշում է կայացնում: Եթե Ազգային Ժողովի կողմից ընդունվում է առաջարկությունը, Ազգային Ժողովի Նախագահը անհրաժեշտության դեպքում ընդունված օրենքը անհապաղ ուղարկում է Սահմանադրական դատարան` Սահմանադրության և օրենքի համապատասխանությունը քննելու նպատակով:

(3) Ընդունված օրենքը Ազգային Ժողովի Նախագահը հինգ օրվա ընթացքում ստորագրում և ուղարկում է Հանրապետության Նախագահին: Հանրապետության Նախագահը ուղարկված օրենքը հինգ օրվա ընթացքում ստորագրում է և վճիռ է կայացնում օրենքի հրապարակման մասին: Եթե Ազգային Ժողովը, համաձայն երկրորդ (2) պարբերությունում նշվածի, օրենքը ուղարկել է Սահմանադրական դատարան` օրենքի և Սահմանադրության համապատասխանությունը քննելու նպատակով, Ազգային Ժողովի Նախագահը միայն այն դեպքում կարող է ստորագրել որոշումը և ուղարկել ստորագրության Հանրապետության Նախագահին, եթե Սահմանադրական Դատարանը չի բացահայտել օրենքում հակասություն Սահմանադրությանը:

(4) Եթե Հանրապետության Նախագահը օրենքի կամ օրենքի բովանդակության որևէ մասի հանդեպ կասկածներ ունի` Սահմանադրության հետ հակասության մեջ լինելու առումով, և օրենքը, համաձայն երկրորդ (2) պարբերությունում նշվածի, չի ուղարկվել Սահմանադրական դատարան` օրենքի և Սահմանադրության համապատասխանությունը քննելու նպատակով, Հանրապետության նախագահը իրավասու է սեփական անունից ուղարկել Սահմանական դատարան:

(5) Եթե Հանրապետության նախագահը օրենքի կամ օրենքի բովանդակության որևէ մասի հանդեպ կասկածներ ունի, սակայն չի օգտվում չորրորդ (4) պարբերությունում նշված օրինական իրավունքից, իրավունք ունի ստորագրությունից առաջ օրենքը, համապատասխան դիտողություններով, վերադարձնել Ազգային Ժողով ևս մեկ առումով քննության ենթարկելու նպատակով, որպեսզի օրենքը հրապարակելուց առաջ կրկին ամրապնդող որոշում կայացվի: Հանրապետության Նախագահը այս իրավունքից կարող է օգտվել նույնիսկ այն դեպքում, եթե Ազգային Ժողովի որոշման համաձայն օրենքը նախօրոք քննարկվել է Սահմանական դատարանում, և այն օրենքի մեջ չի սահմանել հակասություններ Սահմանադրությանը:

(6) Սահմանադրական Դատարանը երկրորդ (2) և չորրորդ (4) պարբերություններում նշված առաջարկությունները հսկողության է առնում և արտահերթ, սակայն ամենուշը երեսուն օրվա ընթացքում, որոշում է կայացնում: Եթե Սահմանադրական դատարանը օրենքում Սահմանադրությանը անհամապատասխանություններ է բացահայտում, առաջարկությունը վերադարձվում է Ազգային Ժողով անհամապատասխանությունների վերաքննության և վերացման նպատակով:

46

(7) Ha az Alkotmánybíróság a köztársasági elnök kezdeményezésére lefolytatott vizsgálat során nem állapít meg alaptörvény-ellenességet, a köztársasági elnök a törvényt haladéktalanul aláírja, és elrendeli annak kihirdetését.

(8) Az Országgyűlés által a (6) bekezdés szerint megtárgyalt és elfogadott törvény Alaptörvénnyel való összhangjának vizsgálata a (2) és a (4) bekezdés szerint ismételten kérhető az Alkotmánybíróságtól. Az Alkotmánybíróság az ismételt indítványról soron kívül, de legkésőbb tíz napon belül határoz.

(9) Ha a köztársasági elnök egyet nem értése folytán visszaküldött törvényt az Országgyűlés módosítja, az Alaptörvénnyel való összhang vizsgálata a (2), illetve (4) bekezdés szerint kizárólag a módosított rendelkezések tekintetében vagy arra hivatkozással kérhető, hogy a törvény megalkotására vonatkozó, az Alaptörvényben foglalt eljárási követelmények nem teljesültek. Ha a köztársasági elnök egyet nem értése folytán visszaküldött törvényt az Országgyűlés változatlan szöveggel fogadja el, a köztársasági elnök a törvény megalkotására vonatkozó, az Alaptörvényben foglalt eljárási követelmények nem teljesülésére tekintettel kérheti az Alaptörvénnyel való összhang vizsgálatát.

7. cikk

(1) Az országgyűlési képviselő kérdést intézhet az alapvető jogok biztosához, az Állami Számvevőszék elnökéhez, a legfőbb ügyészhez és a Magyar Nemzeti Bank elnökéhez a feladatkörükbe tartozó bármely ügyben.

(2) Az országgyűlési képviselő interpellációt és kérdést intézhet a Kormányhoz és a Kormány tagjához a feladatkörükbe tartozó bármely ügyben.

(3) Az országgyűlési bizottságok vizsgálati tevékenységét, a bizottságok előtti megjelenés kötelezettségét sarkalatos törvény szabályozza.

Országos népszavazás

8. cikk

(1) Legalább kétszázezer választópolgár kezdeményezésére az Országgyűlés országos népszavazást rendel el. A köztársasági elnök, a Kormány vagy százezer választópolgár kezdeményezésére az Országgyűlés országos népszavazást rendelhet el. Az érvényes és eredményes népszavazáson hozott döntés az Országgyűlésre kötelező.

(2) Országos népszavazás tárgya az Országgyűlés feladat- és hatáskörébe tartozó kérdés lehet.

47

(7) Եթե Սահմանադրական դատարանը, ի պատասխան Հանրապետության նախագահի` օրենքը վերաքննելու խնդրանքի, չի բացահայտում անհամապատասխանություններ առաջարկված օրենքի և Սահմանադրության միջև, Հանրապետության նախագահը անհապաղ ստորագրում է և վճիռ է կայացնում օրենքը հրապարակելու մասին:

(8) Ազգային Ժողովի կողմից, համաձայն վեցերորդ (6) պարբերության, վերաքննված և ընդունված օրենքը կարող է, համաձայն երկրորդ (2) և չորրորդ (4) պարբերություններում նշվածների, նորից ուղարկվել Սահմանադրական դատարան` օրենքի և Սահմանադրության համապատասխանությունը քննելու նպատակով: Սահմանադրական դատարանը արտահերթ, սակայն ամենաուշը տաս օրվա ընթացքում որոշում է կայացնում:

(9) Եթե Հանրապետության Նախագահի անբավարարվածության պատճառով ետ ուղարկված օրենքը, Ազգային Ժողովը վերաքննելով ձևափոփոխում է, Սահմանադրության հետ համապատասխանությունը քննելու` համաձայն երկրորդ (2) եւ չորրորդ (4) պարբերություններում նշվածների, որ վերաբերում են բացառապես օրենքի ձևափոխված մասերին, կամ քննությունը տարվում է` վկայակոչելով այդ ձեւափոփոխումների անհամապատասխանությունը օրենքի կազմին վերաբերող` Սահմանադրության մեջ ներամփոփված դրույթների էությանը: Եթե Հանրապետության նախագահի անբավարարվածության պատճառով ետ ուղարկված օրենքը Ազգային Ժողովը ընդունում է անփոփոխ բնագրի ձևով, Հանրապետության նախագահը, վկայակոչելով այդ ձեւափոփոխումների անհամապատասխանությունը օրենքի կազմին վերաբերող` Սահմանադրության մեջ ներամփոփված դրույթների էությանը էությանը, իրավասու է դիմել Սահմանական դատարան` Սահմանադրությանը հետ համապատասխանությունը քննելու խնդրանքով:

7. հոդված

(1) Ազգային Ժողովի պատգամավորը իրավունք ունի հարցումով դիմել՝ մարդու հիմնարար իրավունքների պաշտպանին, Պետական վերահսկողության ատյանի նախագահին, Գերագույն դատախազին, Հունգարիայի Ազգային բանկի նախագահին` յուրաքանչյուրի ընդհանուր իրավասությունների շրջանակին վերաբերող գործի առիթով:

(2) Ազգային Ժողովի պատգամավորը իրավունք ունի հարցապնդումով կամ հարցով դիմել կառավարությանը և կառավարության անդամներին` յուրաքանչյուրի ընդհանուր իրավասությունների շրջանակին վերաբերող գործի առիթով:

(3) Ազգային Ժողովի հանձնաժողովների հետաքննական գործունեությունը և հանձնաժողովի պահանջով նիստի հրավիրվածների ներկա լինելու պարտականությունը սահմանում է համապատասխան հիմնական օրենքը:

Ազգային Հանրաքվե

8. հոդված

(1) Առնվազն երկու հարյուր հազար քաղաքացիների նախաձեռնությամբ Ազգային Ժողովը պարտավոր է հայտարարել համընդհանուր հանրաքվե: Հանրապետության նախագահը, կառավարությունը կամ հարյուր հազար քաղաքացիների նախաձեռնությամբ Ազգային Ժողովը կարող է հայտարարել համընդհանուր հանրաքվե: Վավերական եւ արդյունավոր հանրաքվեին ընդունված որոշումը համարվում է պարտադիր Ազգային Ժողովի համար:

(2) Համընդհանուր հանրաքվեի միջոցով բարձրացված հարցը կարող է պատկանել Ազգային Ժողովի իրավունքների և առաջադրանքների շրջանակին:

48

(3) Nem lehet országos népszavazást tartani a) az Alaptörvény módosítására irányuló kérdésről; b) a központi költségvetésről, a központi költségvetés végrehajtásáról, központi

adónemről, illetékről, járulékról, vámról, valamint a helyi adók központi feltételeiről szóló törvény tartalmáról;

c) az országgyűlési képviselők, a helyi önkormányzati képviselők és polgármesterek, valamint az európai parlamenti képviselők választásáról szóló törvények tartalmáról;

d) nemzetközi szerződésből eredő kötelezettségről; e) az Országgyűlés hatáskörébe tartozó személyi és szervezetalakítási kérdésről; f) az Országgyűlés feloszlásáról; g) képviselő-testület feloszlatásáról; h) hadiállapot kinyilvánításáról, rendkívüli állapot és szükségállapot kihirdetéséről,

valamint megelőző védelmi helyzet kihirdetéséről és meghosszabbításáról; i) katonai műveletekben való részvétellel kapcsolatos kérdésről; j) közkegyelem gyakorlásáról.

(4) Az országos népszavazás érvényes, ha az összes választópolgár több mint fele érvényesen szavazott, és eredményes, ha az érvényesen szavazó választópolgárok több mint fele a megfogalmazott kérdésre azonos választ adott.

A köztársasági elnök

9. cikk

(1) Magyarország államfője a köztársasági elnök, aki kifejezi a nemzet egységét, és őrködik az államszervezet demokratikus működése felett.

(2) A köztársasági elnök a Magyar Honvédség főparancsnoka. (3) A köztársasági elnök

a) képviseli Magyarországot; b) részt vehet és felszólalhat az Országgyűlés ülésein; c) törvényt kezdeményezhet; d) országos népszavazást kezdeményezhet; e) kitűzi az országgyűlési képviselők, a helyi önkormányzati képviselők és

polgármesterek általános választását, valamint az európai parlamenti választás és az országos népszavazás időpontját;

f) különleges jogrendet érintő döntéseket hoz; g) összehívja az Országgyűlés alakuló ülését; h) feloszlathatja az Országgyűlést;

49

(3) Համընդհանուր հանրաքվեի անցկացումը արգելվում է այն դեպքերում, եթե հանրաքվեի հարցադրումը վերաբերում է. ա) Սահմանադրության ձեւափոխմանը միտված հարցերին բ) Պետական բյուջեի և պետական բյուջեի կատարման, պետական հարկերի,

պետական տուրքերի, աշխատավարձի պահումների, մաքսատուրքի, տեղական հարկերի, պետության կողմից օրենքում սահմանված պայմանների բովանդակության ձեւափոխմանը

գ) Ազգային ժողովի պատգամավորների, տեղական ինքնավարությունների պատգամավորների և քաղաքապետերի, Եվրոպական Միության Խորհրդարանի պատգամավորների ընտրոթյանը վերաբերող օրենքի բովանդակությանը

դ) ուժի մեջ գտնվող, միջազգային պայմանագրերով սահմանված պետական պարտավորություններին

ե) Ազգային Ժողովի իրավասությանը վերաբերող անձնական և պետական կառուցվածքային հարցերին

զ) Ազգային Ժողովի լիազորության դադարեցմանը է) Պատգամավորական կազմի լիազորության դադարեցմանը ը) ռազմական դրության հռչակմանը, արտակարգ իրավիճակի եւ աղետալի

դրության հայտարարությանը, նախազգուշական պաշտպանական վիճակի հայտարարմանը կամ երկարացմանը

թ) ռազմական գործողությունների մասնակցության հետ կապված հարցերին ժ) Ազգային Ժողովի, Հանրապետության նախագահի ներման իրավունքի

կիրարկման հարցերին (4) ազգային հանրաքվեն համարվում է իրականացված այն դեպքում, եթե

հանրաքվեին մասնակցող քաղաքացիների ընդհանուր թվի ավելի քան կեսի քվեն համարվում է պիտանի և արդյունավետ, և եթե արդյունավետ քվեարկող քաղաքացիների ավելի քան կեսը բանաձևված հարցին տալիս է միատեսակ պատասխան:

Հանրապետության Նախագահ

9. հոդված

(1) Հունգարիայի գլխավոր պաշտոնակատար անձը Հանրապետության նախագահն է, որի անձով խորհրդանշվում է ազգային միասնությունը, և որը հանդես է գալիս իբրև պետական կառուցվածքի ժողովրդավարական գործընթացի գերագույն պաշտպան:

(2) Հանրապետության նախագահը հանդիսանում է Հունգարիայի Ռազմական ուժերի Գլխավոր Հրամանատարը:

(3) Հանրապետության նախագահը. ա) ներկայացնում է Հունգարիան բ) իրավասու է մասնակցել և ելույթ ունենալ Ազգային Ժողովի նիստերին գ) Ազգային Ժողովին դիմել օրենքի առաջարկությամբ դ) Ազգային Ժողովին դիմել հանրաքվեի առաջարկությամբ ե) նշանակելու Ազգային Ժողովի պատգամավորների և տեղական

ինքնավարությունների պատգամավորների համընդհանուր ընտրությունները, բացի այդ` Եվրոպական Միության Խորհրդարանի և համընդհանուր հանրաքվեի, ընտրությունների ժամկետը

զ) իրավասու է արտակարգ իրավիճակին պատկանող որոշումներ կայացնելու է) հրավիրում է Ազգային Ժողովի կազմավորման նիստը ը) դադարեցնում է Ազգային Ժողովի լիազորությունը

50

i) az elfogadott törvényt az Alaptörvénnyel való összhangjának vizsgálatára megküldheti az Alkotmánybíróságnak, vagy megfontolásra visszaküldheti az Országgyűlésnek;

j) javaslatot tesz a miniszterelnök, a Kúria elnöke, a legfőbb ügyész és az alapvető jogok biztosa személyére;

k) kinevezi a hivatásos bírákat és a Költségvetési Tanács elnökét; l) megerősíti tisztségében a Magyar Tudományos Akadémia elnökét; m) kialakítja hivatala szervezetét.

(4) A köztársasági elnök a) az Országgyűlés felhatalmazása alapján elismeri a nemzetközi szerződés kötelező

hatályát; b) megbízza és fogadja a nagyköveteket és a követeket; c) kinevezi a minisztereket, a Magyar Nemzeti Bank elnökét, alelnökeit, az önálló

szabályozó szerv vezetőjét és az egyetemi tanárokat; d) megbízza az egyetemek rektorait; e) kinevezi és előlépteti a tábornokokat; f) törvényben meghatározott kitüntetéseket, díjakat és címeket adományoz, valamint

engedélyezi külföldi állami kitüntetések viselését; g) gyakorolja az egyéni kegyelmezés jogát; h) dönt a feladat- és hatáskörébe tartozó területszervezési kérdésekben; i) dönt az állampolgárság megszerzésével és megszűnésével kapcsolatos ügyekben; j) dönt mindazokban az ügyekben, amelyeket törvény a hatáskörébe utal.

(5) A köztársasági elnöknek a (4) bekezdésben meghatározott minden intézkedéséhez és döntéséhez a Kormány tagjának ellenjegyzése szükséges. Törvény rendelkezhet úgy, hogy a törvény által a köztársasági elnök hatáskörébe utalt döntéshez ellenjegyzés nem szükséges.

(6) A köztársasági elnök a (4) bekezdés b)–e) pontjában foglaltak teljesítését megtagadja, ha a jogszabályi feltételek hiányoznak, vagy alapos okkal arra következtet, hogy az az államszervezet demokratikus működésének súlyos zavarát eredményezné.

(7) A köztársasági elnök a (4) bekezdés f) pontjában foglaltak teljesítését megtagadja, ha az az Alaptörvény értékrendjét sértené.

10. cikk

(1) A köztársasági elnököt az Országgyűlés öt évre választja. (2) Köztársasági elnökké megválasztható bármely magyar állampolgár, aki a harmincötödik

életévét betöltötte. (3) A köztársasági elnököt e tisztségre legfeljebb egy alkalommal lehet újraválasztani.

51

թ) իրավասու է ընդունված օրենքը քննության ուղարկել Սահմանադրական դատարան` Սահմանադրության հետ համապատասխանությունը վավերացնելու նպատակով կամ վերադարձնել Ազգային Ժողովին` վերաքննելու համար

ժ) Ազգային Ժողովին առաջարկում է` կառավարության Նախագահի (Վարչապետի), Գերագույն դատարանի նախագահի, Գերագույն դատախազի եւ Մարդու հիմնարար իրավունքների պաշտպանի ընտրության թեկնածուներին

ի) նշանակում է պաշտոնական դատավորներին և Պետական բյուջետային հանձնաժողովի նախագահին

լ) հաստատում է Հունգարական գիտությունների ակադեմիայի ընտրված նախագահին իր պաշտոնում

խ) իրավասու է վերակառուցելու գրասենյակի աշխատողների կազմը: (4) Հանրապետության նախագահը.

ա) Ազգային Ժողովի լիազորության հիման վրա ճանաչում է միջազգային պայմանագրերի պարտադիր սահմանները

բ) հավատարմագրում է Հունգարիայի` արտասահման գործուղվող դեսպաններին և պատվիրակներին, կամ ընդունում է օտարերկրյա դեսպաններին և պատվիրակներին

գ) նշանակում է նախարարներին, Հունգարիայի ազգային բանկի նախագահին և նրա փոխնախագահներին, ինքնուրույն գործող պետական հիմնարկների ղեկավարներին և ամալսարանների պրոֆեսորներին

դ) հավատարմագրում է համալսարանների ռեկտորներին ե) նշանակում է պաշտոններում և կոչումներ է շնորհում բարձրաստիճան

(գեներալների) ռազմական ղեկավարությանը զ) օրենքով սահմանված պարգևներ, մրցանակներ և կոչումներ է շնորհում,

բացի այդ` արտասահմանյան պարգևներ կրելու թույլտվություն է տալիս է) իրականացնում է անձին ներում շնորհելու իրավունքը ը) իրավասությանը պատկանող` տարածքային կառավարման հարցերում,

որոշումներ է կայացնում առաջադրանքների բախշման մասին թ) որոշումներ է կայացնում քաղաքացիության ստանալու և քաղաքացիության

իրավունքից զրկելու հետ կապված հարցերում ժ) որոշում է կայացնում բոլոր այն հարցերում, որոնք օրենքի համաձայն իր

իրավասության շրջանակին են պատկանում (5) Հանրապետության նախագահի բոլոր տեսակի կարգադրությունների և

որոշումների համար, համաձայն չորրորդ (4) պարբերությունում սահմանվածների, անհրաժեշտ են Կառավարության անդամների վավերացնող ստորագրությունը: Օրենքը կարող է սահմանել այնպիսի կարգ, որ Հանրապետության նախագահի իրավասությանը պատկանող որոշ որոշումների համար անհրաժեշտ չլինի վավերացում:

(6) Հանրապետության նախագահը իրավունք ունի հրաժարվել կատարելու չորրորդ պարբերության բ)-ից - զ)-ը կետերում նշված պարտականությունները, եթե իրավական պայմանները բացակայում են, կամ հիմնավորված պատճառով այն եզրակացությանն է հանգում, որ պարտավորությունների իրականացումը կարող է հասցնել ժողովրդավարական պետական կարգի խախտմանը:

(7) Հանրապետության նախագահը կարող հրաժարվել կատարելու չորրորդ (4) պարբերության զ) կետում նշված պարտավորությունները, եթե կատարումը կարող է խախտել Սահմանադրության արժեհամակարգը:

10. հոդված

(1) Հանրապետության նախագահին ընտրում է Ազգային Ժողովը հինգ տարվա ժամկետով:

(2) Հանրապետության նախագահի պաշտոնում կարող է ընտրվել յուրաքանչյուր հունգարական քաղաքացի, որն արդեն հասել է երեսուն հինգ տարեկան հասակի:

(3) Հանրապետության նախագահին այս պաշտոնում կարելի ընտրել առավելագույնը ևս մեկ անգամ:

52

11. cikk

(1) A köztársasági elnököt a korábbi köztársasági elnök megbízatásának lejárta előtt legalább harminc, legfeljebb hatvan nappal, ha pedig a megbízatás idő előtt szűnt meg, a megszűnéstől számított harminc napon belül kell megválasztani. A köztársasági elnök választását az Országgyűlés elnöke tűzi ki. Az Országgyűlés a köztársasági elnököt titkos szavazással választja.

(2) A köztársasági elnök választását jelölés előzi meg. A jelölés érvényességéhez az országgyűlési képviselők legalább egyötödének írásbeli ajánlása szükséges. A jelölést az Országgyűlés elnökéhez a szavazás elrendelése előtt kell benyújtani. Minden országgyűlési képviselő egy jelöltet ajánlhat. Annak, aki több jelöltet ajánl, mindegyik ajánlása érvénytelen.

(3) Az első szavazás alapján megválasztott köztársasági elnök az, aki az országgyűlési képviselők kétharmadának szavazatát megkapta.

(4) Ha az első szavazás eredménytelen volt, második szavazást kell tartani. A második szavazás során a két legtöbb szavazatot kapott jelöltre lehet szavazni. Ha az első szavazáskor az első helyen szavazategyenlőség alakul ki, azokra a jelöltekre lehet szavazni, akik a legmagasabb számú szavazatot kapták. Ha az első szavazáskor csak a második helyen áll elő szavazategyenlőség, azokra a jelöltekre lehet szavazni, akik a két legmagasabb számú szavazatot kapták. A második szavazás alapján megválasztott köztársasági elnök az, aki – tekintet nélkül a szavazásban részt vevők számára – a legtöbb érvényes szavazatot kapta. Ha a második szavazás is eredménytelen, ismételt jelölés alapján új választást kell tartani.

(5) A szavazási eljárást legfeljebb két egymást követő nap alatt be kell fejezni. (6) A megválasztott köztársasági elnök a korábbi köztársasági elnök megbízatásának

lejártakor, a megbízatás idő előtti megszűnése esetén a választás eredményének kihirdetését követő nyolcadik napon lép hivatalba, hivatalba lépését megelőzően az Országgyűlés előtt esküt tesz.

12. cikk

(1) A köztársasági elnök személye sérthetetlen. (2) A köztársasági elnöki tisztség összeegyeztethetetlen minden más állami, társadalmi,

gazdasági és politikai tisztséggel vagy megbízatással. A köztársasági elnök más keresőfoglalkozást nem folytathat, és egyéb tevékenységéért – a szerzői jogi védelem alá eső tevékenység kivételével – díjazást nem fogadhat el.

(3) A köztársasági elnök megbízatása megszűnik a) megbízatási idejének lejártával; b) halálával;

53

11. հոդված

(1) Հանրապետության նախագահը ընտրվում է առնվազն երեսուն օր առաջ մինչ նախորդ Հանրապետության նախագահի պաշտոնական լիազորության ժամկետի լրանալը: Եթե նախորդ Հանրապետության նախագահի պաշտոնական լիազորությունը դադարեցվում է ժամկետի լրացումից առաջ, երեսուն օրվա ընթացքում պետք է ընտրվի նոր Հանրապետության նախագահը: Հանրապետության նախագահի ընտրությունները նշանակում է Ազգային Ժողովի նախագահը: Ազգային Ժողովը ընտրոմ է Հանրապետության նախագահին գաղտնի քվեարկությամբ:

(2) Հանրապետության նախագահի ընտրությունները կանխորոշվում են թեկնածու անձի առաջարկություններով: Առաջարկությունը ընդունելու համար անհրաժեշտ է պատգամավորների առնվազն մեկ հինգերորդի գրավոր համաձայնությունը: Առաջարկությունը ներկայացվում է Ազգային Ժողովի նախագահին մինչ Հանրապետության նախագահի ընտրությունների նշանակումը: Ազգային Ժողովի յուրաքանչյուր պատգամավոր իրավունք ունի առաջարկելու մեկ թեկնածու: Այն պատգամավորի առաջարկությունը, որն պարունակում է մեկից ավելի անձ, համարվում անվավեր:

(3) Առաջին քվեարկության հիման վրա ընտրված Հանրապետության նախագահ դառնում է այն թեկնածուն, ով ստանում է Ազգային Ժողովի պատգամավորների երկու երրորդի հովանավորությունը:

(4) Եթե առաջին քվեարկությունը չի պարզաբանում Հանրապետության նախագահի ով լինելը, անց է կացվում երկրորդ քվեարկություն: Երկրորդ քվեարկության դեպքում պատգամավորներին պետք է ընտրել առաջին քվեարկության դեպքում երկու ամենաշատ ձայն ստացած թեկնածուների միջեւ: Եթե առաջին քվեարկության դեպքում առաջին տեղում գտնվող թեկնածուները ստանում են հավասար քանակով ձայներ, ընտրությունը կատարվում է այն թեկնածուների միջև, որոնք ստացել են ամենաշատ թվով ձայներ: Եթե առաջին քվեարկության դեպքում երկրորդ տեղում գտնվող թեկնածուները ստանում են հավասար ձայներ, հետագա քվեարկությանը մասնակցում են միայն այն թեկնածուները, որոնք ստացել են ամենաբարձր քանակով ձայներ: Երկրորդ քվեարկության դեպքում ընտրված Հանրապետության նախագահը դառնում է այն անձը, որն առանց նկատի առնելով քվեարկող պատգամավորների քանակը, ստացել է ամենաշատ թվով ձայներ: Եթե երկրորդ քվեարկության դեպքում ևս չի հաջողվում ընտրությունը, անհրաժեշտ է կատարել նոր առաջարկություններ և նոր ընտրություն:

(5) Ընտրության ընթացակարգը պետք է կատարվի երկու` իրար հաջորդող օրերի ընթացքում:

(6) Ընտրված Հանրապետության նախագահը, նախորդ Հանրապետության նախագահի լիազորության դադարեցման ժամկետի լրացումից հետո, կամ, եթե Հանրապետության նախագահի լիազորությունը դադարեցվել է նշանակված ժամկետից առաջ, ընտրության արդյունքը հռչակելու օրից հաշված` ութերորդ օրը ստանձնում է իր պարտականությունները: Մինչև պարտականությունների ստանձնումը Ազգային Ժողովի առջեւ երդում է տալիս:

12. հոդված

(1) Հանրապետության նախագահի անձը անձեռնմխելի է: (2) Հանրապետության նախագահի պաշտոնը անհամատեղելի է որևէ պետական,

հասարակական, տնտեսական կամ որևէ այլ տեսակի հանձնակատարությունների հետ: Հանրապետության նախագահը իրավունք չունի եկամտաբեր գործունեության, իրավունք չունի վարձատրություն ստանալու այլ գործունեության համար` բացառությամբ հեղինակային իրավունքից ստացված եկամուտների:

(3) Հանրապետության նախագահի լիազորությունը դադարեցվում է. ա) Հանրապետության նախագահի լիազորության դադարեցումով բ) Հանրապետության նախագահի վախճանման հետեւանքով

54

c) ha kilencven napot meghaladó időn át képtelen feladatköreinek ellátására; d) ha a megválasztásához szükséges feltételek már nem állnak fenn; e) összeférhetetlenség kimondásával; f) lemondásával; g) a köztársasági elnöki tisztségtől való megfosztással.

(4) A köztársasági elnök feladatkörei ellátását kilencven napon túl lehetetlenné tevő állapotának és a megválasztásához szükséges feltételek hiányának megállapításáról, valamint az összeférhetetlenség kimondásáról az Országgyűlés a jelen lévő országgyűlési képviselők kétharmadának szavazatával határoz.

(5) A köztársasági elnök jogállásának részletes szabályait és javadalmazását sarkalatos törvény határozza meg.

13. cikk

(1) A köztársasági elnök ellen büntetőeljárást csak megbízatásának megszűnése után lehet indítani.

(2) Az Alaptörvényt vagy tisztsége gyakorlásával összefüggésben valamely törvényt szándékosan megsértő, illetve szándékos bűncselekményt elkövető köztársasági elnökkel szemben az országgyűlési képviselők egyötöde indítványozhatja a tisztségtől való megfosztást.

(3) A megfosztási eljárás megindításához az országgyűlési képviselők kétharmadának szavazata szükséges. A szavazás titkos.

(4) Az Országgyűlés határozatának meghozatalától kezdődően a megfosztási eljárás befejezéséig a köztársasági elnök nem gyakorolhatja hatásköreit.

(5) A megfosztási eljárás lefolytatása az Alkotmánybíróság hatáskörébe tartozik. (6) Ha az Alkotmánybíróság az eljárás eredményeként a köztársasági elnök közjogi

felelősségét megállapítja, a köztársasági elnököt tisztségétől megfoszthatja.

14. cikk

(1) A köztársasági elnök átmeneti akadályoztatása esetén az akadályoztatás megszűnéséig vagy a köztársasági elnök megbízatásának megszűnése esetén az új köztársasági elnök hivatalba lépéséig a köztársasági elnök feladat- és hatásköreit az Országgyűlés elnöke gyakorolja.

(2) A köztársasági elnök átmeneti akadályoztatásának tényét a köztársasági elnök, a Kormány vagy bármely országgyűlési képviselő kezdeményezésére az Országgyűlés állapítja meg.

55

գ) եթե Հանրապետության նախագահը իննսուն օր գերազանցող ժամկետի ընթացքում ընդունակ չէ պարտականությունների կատարման

դ) եթե բացակայում են Հանրապետության նախագահի ընտրության համար օրենքով սահմանված անհրաժեշտ պայմանները

ե) եթե հայտնաբերվում և պատճառաբանվում է Հանրապետության նախագահի անհամատեղելիությունը

զ) Հանրապետության նախագահի կողմից ներկայացված հրաժարականի հիման վրա

է) Հանրապետության նախագահի պաշտոնից զրկելու հետեւանքով: (4) Հանրապետության նախագահի պարտականությունների դադարեցման մասին,

եթե Հանրապետության նախագահը՝ իննսուն օր գերազանցող ժամկետի ընթացքում չի կատարում պարտականությունները, գտնվում է անընդունակ վիճակում, նոր ընտրության համար բացակայում են համապատասխան անհրաժեշտ պարագաները կամ անհամատեղելիություն է հայտնաբերվում, որոշումը կայացվում է Ազգային Ժողովը նիստի դահլիճում ներկա երկու երրորդ պատգամավորների քվեարկությամբ:

(5) Հանրապետության նախագահի իրավասությանը պատկանող մանրամասն կանոնները և վարձատրությունը սահմանվում են համապատասխան հիմնական օրենքով:

13. հոդված

(1) Հանրապետության նախագահին քրեական հետապնդման ենթարկելը հնարավոր է միայն լիազորության դադարեցումից հետո :

(2) Եթե Հանրապետության նախագահի կողմից պաշտոնական գործունեության կատարման ընթացքում Սահմանադրությանը հակառակ կամ որեւէ օրենքի գիտակցաբար խախտման փաստեր են հայտնաբերվում կամ բացահայտվում է Հանրապետության նախագահի կողմից գիտակցաբար քրեական հանցագործության իրականացում, Ազգային Ժողովի պատգամավորների մեկ հինգերրորդի նախաձեռննությամբ Ազգային Ժողովը պարտավոր քննել Հանրապետության նախագահի պաշտոնանկ անելու առաջարկությունը:

(3) Հանրապետության նախագահի պաշտոնանկ անելու ընթացքը սկսելու համար անհրաժեշտ է Ազգային Ժողովի պատգամավորների երկու երրորդի համաձայնությունը: Որոշումը կայացվում է գաղտնի քվեարկությամբ:

(4) Ազգային Ժողովի Հանրապետության նախագահի պաշտոնանկ անելու որոշումը կայացնելու հետ մեկտեղ, սկսվում է պաշտոնանկության ընթացքը, որի ընթացքում Հանրապետության նախագահը իրավասու չէ պարտականություններ իրականացնելու:

(5) Հանրապետության նախագահի պաշտոնից այլ պատճառներով զրկելու հետաքննությունը պատկանում է Սահմանադրական դատարանի իրավասության շրջանակին:

(6) Եթե Սահմանադրական դատարանը հետաքննությամբ բացահայտում է Հանրապետության նախագահի` հասարակության դեմ կատարած հանցանքը, Սահմանադրական դատարանի որոշմամբ Հանրապետության նախագահը զրկվում է գրաված պաշտոնից:

14. հոդված

(1) Այն դեպքում, եթե Հանրապետության նախագահի պարտականությունների կատարումը որևէ պատճառով ժամանակավոր ընդհատվում է, մինչեւ օրինական իրավիճակի վերականգնումը կամ Հանրապետության նախագահի լիազորության դադարեցման պատճառով մինչև նորընտիր Հանրապետոթյան Նախագահի պաշտոնի ստանձնումը, Հանրապետության նախագահի պարտականությունները կատարում է Ազգային Ժողովի նախագահը:

(2) Հանրապետության նախագահի պարտականությունների կատարման ժամանակավոր ընդհատման փաստացի վիճակը` Հանրապետության Նախագահի, կառավարության կամ յուրաքանչյուր Ազգային Ժողովի պատգամավորի առաջարկությամբ, հաստատում է Ազգային Ժողովը:

56

(3) A köztársasági elnök helyettesítése idején az Országgyűlés elnöke országgyűlési képviselői jogait nem gyakorolhatja, és helyette az Országgyűlés elnökének feladatait az Országgyűlés által kijelölt alelnök látja el.

A Kormány

15. cikk

(1) A Kormány a végrehajtó hatalom általános szerve, amelynek feladat- és hatásköre kiterjed mindarra, amit az Alaptörvény vagy jogszabály kifejezetten nem utal más szerv feladat- és hatáskörébe. A Kormány az Országgyűlésnek felelős.

(2) A Kormány a közigazgatás legfőbb szerve, törvényben meghatározottak szerint államigazgatási szerveket hozhat létre.

(3) Feladatkörében eljárva a Kormány törvényben nem szabályozott tárgykörben, illetve törvényben kapott felhatalmazás alapján rendeletet alkot.

(4) A Kormány rendelete törvénnyel nem lehet ellentétes.

16. cikk

(1) A Kormány tagjai a miniszterelnök és a miniszterek. (2) A miniszterelnök rendeletben a miniszterek közül egy vagy több miniszterelnök-

helyettest jelöl ki. (3) A miniszterelnököt az Országgyűlés a köztársasági elnök javaslatára választja meg. (4) A miniszterelnök megválasztásához az országgyűlési képviselők több mint a felének

szavazata szükséges. A miniszterelnök a megválasztásával hivatalba lép. (5) A köztársasági elnök a (3) bekezdés szerinti javaslatát,

a) ha a miniszterelnök megbízatása az újonnan megválasztott Országgyűlés megalakulásával szűnt meg, az új Országgyűlés alakuló ülésén teszi meg;

b) ha a miniszterelnök megbízatása lemondásával, halálával, összeférhetetlenség kimondásával, a megválasztásához szükséges feltételek hiánya miatt vagy azért szűnt meg, mert az Országgyűlés a bizalmi szavazáson a miniszterelnökkel szemben bizalmatlanságát fejezte ki, a miniszterelnök megbízatása megszűnésétől számított tizenöt napon belül teszi meg.

57

(3) Հանրապետության նախագահի ժամանակավոր փոխարինման ժամանակաշրջանում, Ազգային Ժողովի նախագահն իրավասու չէ կատարելու Ազգային Ժողովի պատգամավորի պարտականությունները, որի պատճառով Ազգային Ժողովի նախագահի պարտականությունները իրագործում է Ազգային Ժողովի որոշումով նշանակված փոխնախագահը:

Կառավարություն

15. հոդված

(1) Կառավարությունը վարչական իշխանության հիմնական մարմինն է, որի առաջադրանքների և իրավունքների իրագործման շրջանակը տարածվում է այնքան հեռու, որքան Սահմանադրությունը կամ օրենքները անմիջականորեն չեն վերագրում այլ պաշտոնական մարմնի իրավասության:

(2) Կառավարությունը երկրի վարչական իշխանության հիմնական մարմինն է, իրավասու է հիմնադրելու օրենքով սահմանված պետական վարչական մարմիններ:

(3) Կառավարությունը որոշում կայացնելու իրավունք ունի այն դեպքում ևս, երբ ստեղծված իրավիճակում հանդիպում է այնպիսի դեպքի, իրավիճակի, որն իր պարտականությունների շրջանակում նշված չէ, բացի այդ պատկանում է այնպիսի հարցերի շրջանակի, որոնք օրենքով ևս չեն սահմանված:

(4) Կառավարության որոշումները չեն կարող հակասել Սահմանադրությունում և օրենքներում սահմանված դրույթներին:

16. հոդված

(1) Կառավարության անդամներն են Նախարարական խորհրդի նախագահը և (վարչապետը) և նախարարները:

(2) Նախարարական խորհրդի նախագահի (վարչապետի) որոշմամբ, նախարարների շարքից կարող են նշանակվել վարչապետի մեկ կամ ավելի տեղակալներ:

(3) Նախարարական խորհրդի նախագահին (վարչապետին) ընտրում է Ազգային Ժողովը` Հանրապետության նախագահի առաջարկության համաձայն:

(4) Նախարարական խորհրդի նախագահի (վարչապետի) ընտրության համար անհրաժեշտ է Ազգային Ժողովի ավելին քան հիսուն տոկոս պատգամավորների օժանդակող քվեարկությունը:

(5) Հանրապետության նախագահը, երրորդ (3) պարբերությունում սահմանված Նախարարական խորհրդի նախագահի (վարչապետի) ընտրության առաջարկությունը, իրավասու է բարձացնել Ազգային Ժողովի առջև. ա) եթե նախորդ Նախարարական խորհրդի նախագահի (վարչապետի)

լիազորությունը դադարեցվում է նորընտիր Ազգային Ժողովի կազմավորմամբ: Առաջարկությունը մտցվում է Ազգային Ժողովի կազմավորման նիստին

բ) եթե Նախարարական խորհրդի նախագահի (վարչապետի) լիազորությունը ավարտվում է՝ հրաժարականով, վախճանով, հայտնաբերված անհամատեղելիության պատճառով, ընտրության համար անհրաժեշտ պայմանների բացակայության, նախորդ ընտրված վարչապետի լիազորության դադարեցման, Ազգային Ժողովում վարչապետի հանդեպ վստահության քվեին կայացված անվստահության որոշմամբ: Վարչապետի լիազորության դադարումից հաշված, տասնհինգ օրվա միջոցում, Հանրապետության նախագահը դիմում է Ազգային Ժողովին` նոր անձի առաջարկությամբ:

58

(6) Ha az (5) bekezdés szerint miniszterelnöknek javasolt személyt az Országgyűlés nem választotta meg, a köztársasági elnök az új javaslatát tizenöt napon belül teszi meg.

(7) A minisztert a miniszterelnök javaslatára a köztársasági elnök nevezi ki. A miniszter a kinevezésében megjelölt időpontban, ennek hiányában a kinevezésével hivatalba lép.

(8) A Kormány a miniszterek kinevezésével alakul meg. (9) A Kormány tagja az Országgyűlés előtt esküt tesz.

17. cikk

(1) A minisztériumok felsorolásáról törvény rendelkezik. (2) Tárca nélküli miniszter a Kormány által meghatározott feladatkör ellátására nevezhető ki. (3) A Kormány általános hatáskörű területi államigazgatási szerve a fővárosi és megyei

kormányhivatal. (4) Sarkalatos törvény minisztérium, miniszter vagy közigazgatási szerv megjelölésére

vonatkozó rendelkezését törvény módosíthatja. (5) A kormánytisztviselők jogállását törvény szabályozza.

18. cikk

(1) A miniszterelnök meghatározza a Kormány általános politikáját. (2) A miniszter a Kormány általános politikájának keretei között önállóan irányítja az

államigazgatásnak a feladatkörébe tartozó ágazatait és az alárendelt szerveket, valamint ellátja a Kormány vagy a miniszterelnök által meghatározott feladatokat.

(3) A Kormány tagja törvényben vagy kormányrendeletben kapott felhatalmazás alapján, feladatkörében eljárva, önállóan vagy más miniszter egyetértésével rendeletet alkot, amely törvénnyel, kormányrendelettel és a Magyar Nemzeti Bank elnökének rendeletével nem lehet ellentétes.

(4) A Kormány tagja tevékenységéért felelős az Országgyűlésnek, valamint a miniszter a miniszterelnöknek. A Kormány tagja részt vehet és felszólalhat az Országgyűlés ülésein. Az Országgyűlés és az országgyűlési bizottság az ülésén való megjelenésre kötelezheti a Kormány tagját.

(5) A Kormány tagja jogállásának részletes szabályait, javadalmazását, valamint a miniszterek helyettesítésének rendjét törvény határozza meg.

59

(6) Եթե համաձայն հինգերորդ (5) պարբերությունում սահմանվածների, Նախարարական խորհրդի նախագահի (վարչապետի) պաշտոնին առաջարկված անձին Ազգային Ժողովը չի օժանդակում, Հանրապետության նախագահը տասնհինգ օրվա ընթացքում դիմում է Ազգային Ժողովին` նոր առաջարկությամբ:

(7) Նախարարներին, Նախարարական խորհրդի նախագահի (վարչապետի) առաջարկությամբ, Հանրապետության նախագահն է նշանակում: Նախարարը գրավում է նշանակված պաշտոնը` նշանակման հետ մեկտեղ հայտարարված ժամկետում: Ժամկետի հայտարարության բացակայության դեպքում, նախարարը անհապաղ անցնում է պաշտոնավարման:

(8) Կառավարությունը կազմավորվում է նախարարների նշանակումով: (9) Կառավարության անդամները երդում են տալիս Ազգային Ժողովի առջև:

17. հոդված

(1) Նախարարությունների թվարկումը սահմանում է համապատասխան օրենքը: (2) Անպորտֆել նախարար նշանակվում է Կառավարության առաջարկությամբ`

սահմանված պարտականությունների կատարման նպատակով: (3) Կառավարության իրավասությանը պատկանող հիմնական տարածքային

վարչական մարմիններն են՝ մայրաքաղաքի եւ մարզային կառավարական վարչությունները:

(4) Հիմնական օրենքը կարող է ձևափոխման ենթարկել նախարարությունների, նախարարների կամ վարչական մարմինների կանխորոշմանը վերաբերվող սահմանումները:

(5) Կառավարչական ոլորտի աշխատակիցների իրավունքները և պարտականությունները սահմանում է համապատասխան օրենքը:

18. հոդված

(1) Նախարարական խորհրդի նախագահը (վարչապետը) սահմանում է Կառավարության քաղաքականության հիմնական ուղին:

(2) Նախարարը իրականացնում է Կառավարության քաղաքականությունը սահմանված շրջանակների միջեւ, ինքնուրույն ղեկավարում է սեփական պատասխանատվության ներքո գտնվող պետական վարչական պատասխանատվության շրջանակին պատկանող բնագավառները և նախարարության իրավասությանը պատկանող պետական մարմինների գործունեությունը, բացի այդ իրագործում է Կառավարության կամ վարչապետի կողմից սահմանված առաջադրանքները:

(3) Կառավարության անդամը` օրենքով կամ կառավարական որոշումով ստացված լիազորության հիման վրա, վարչական պատասխանատվության շրջանակին պատկանող իրավունքների համաձայն, ինքնուրույն կամ համապատասխան նախարարի հետ ձեռք բերած համաձայնության հիման վրա, իրավասու է որոշում կայացնելու, որը չի կարող հակասել կառավարական և Հունգարիայի Ազգային բանկի նախագահի որոշումներին:

(4) Կառավարության անդամը` գործունեության արդյունքներով, հաշվետու և պատասխանատու է Ազգային Ժողովի, նախարարի և Կառավարության նախագահի առջև: Կառավարության անդամը իրավասու է մասնակցելու և ելույթ ունենալու Ազգային Ժողովի նիստերին: Ազգային Ժողովը և Ազգային Ժողովի հանձնաժողովը իրավասու են հարկադրել կառավարության անդամին ներկա լինելու անցկացվող նիստերին:

(5) Կառավարության անդամի իրավասության հիմքերի մանրամասն պայմանները, վարձատրումը, նախարարի տեղակալության կարգը սահմանվում են օրենքով:

60

19. cikk Az Országgyűlés tájékoztatást kérhet a Kormánytól az Európai Unió kormányzati részvétellel működő intézményeinek döntéshozatali eljárásában képviselendő kormányálláspontról, és állást foglalhat az eljárásban napirenden szereplő tervezetről. A Kormány az európai uniós döntéshozatal során az Országgyűlés állásfoglalásának alapulvételével jár el.

20. cikk

(1) A miniszterelnök megbízatásának megszűnésével a Kormány megbízatása megszűnik. (2) A miniszterelnök megbízatása megszűnik

a) az újonnan megválasztott Országgyűlés megalakulásával; b) ha az Országgyűlés a miniszterelnökkel szemben bizalmatlanságát fejezi ki, és új

miniszterelnököt választ; c) ha az Országgyűlés a miniszterelnök által kezdeményezett bizalmi szavazáson a

miniszterelnökkel szemben bizalmatlanságát fejezi ki; d) lemondásával; e) halálával; f) összeférhetetlenség kimondásával; g) ha a megválasztásához szükséges feltételek már nem állnak fenn.

(3) A miniszter megbízatása megszűnik a) a miniszterelnök megbízatásának megszűnésével; b) a miniszter lemondásával; c) felmentésével; d) halálával.

(4) A miniszterelnök megválasztásához szükséges feltételek hiányának megállapításáról és az összeférhetetlenség kimondásáról az Országgyűlés a jelen lévő országgyűlési képviselők kétharmadának szavazatával határoz.

21. cikk

(1) Az országgyűlési képviselők egyötöde a miniszterelnökkel szemben írásban – a miniszterelnöki tisztségre javasolt személy megjelölésével – bizalmatlansági indítványt nyújthat be.

61

19. հոդված

Ազգային Ժողովը իրավասու է տեղեկատվության խնդրանքով դիմել Կառավարությանը, Եվրոպական Միության մասնակցությամբ գործող հիմնարկությունների կայացվող որոշումների ընթացքի և կառավարության կողմից ներկայացված տեսակետի քննարկման մասին: Արտահայտել Ազգային Ժողովի պատգամավորների կարծիքը օրակարգում քննարկվող հարցերի մասին: Կառավարությունը, Եվրոպական Միության առաջ կանգնած հարցերի շուրջը բանակցություններում որոշումներ կայացնելիս, պարտավոր է հիմնվել Ազգային Ժողովի հայտնած տեսակետի վրա:

20. հոդված

(1) Նախարարական խորհրդի նախագահի (վարչապետի) լիազորության դադարեցումով, դադարեցվում է նաև Կառավարության լիազորությունը:

(2) Նախարարական խորհրդի նախագահի (վարչապետի) լիազորությունը դադարեցվում է. ա) նորընտիր Ազգային Ժողովի կազմավորումով բ) եթե Ազգային Ժողովը Նախարարական խորհրդի նախագահի (վարչապետի)

դեմ հայտնում է անվստահություն և ընտրում է նոր վարչապետ գ) եթե Ազգային Ժողովը, Նախարարական խորհրդի նախագահի

(վարչապետի) առաջարկությամբ, վստահությանը ուղղված քվեարկության ժամանակ անվստահություն է հայտնում վարչապետին

դ) Վարչապետի հրաժարականի հիման վրա ե) Վարչապետի վախճանման պատճառով զ) Վարչապետի անհամատեղելիության պատճառով է) եթե ընտրության համար անհրաժեշտ պայմանների իրականացումը արդեն

բացակայում են: (3) Նախարարի լիազորությունը դադարեցվում է.

ա) եթե դադարեցվում է Նախարարական խորհրդի նախագահի (վարչապետի) լիազորությունը

բ) նախարարի հրաժարականի հիման վրա գ) համաձայն նախարարին գործից ազատման հրամանի դ) նախարարի վախճանման պատճառով:

(4) Ազգային Ժողովը որոշում է կայացնում Նախարարական խորհրդի նախագահի (վարչապետի), ընտրության համար սահմանված անհրաժեշտ պայմանների բացակայության և վարչապետի անհամատեղելիության հայտնաբերման դեպքում, Խորհրդարանի նիստին ներկա Ազգային Ժողովի պատգամավորների երկու երրորդի քվեարկությամբ:

21. հոդված

(1) Պատգամավորները իրավասու են անվստահություն հայտնելու գործող Նախարարական խորհրդի նախագահին, Ազգային Ժողովի պատգամավորների մեկ հինգերորդի արձանագրված գրավոր անվստահության առաջարկության հիման վրա` ընդդեմ Նախարարական խորհրդի նախագահի, որում միաժամանակ առաջարկվում է և անվանվում փոխարինող անձի թեկնածությունը:

62

(2) Ha az Országgyűlés a bizalmatlansági indítványt támogatja, ezzel bizalmatlanságát fejezi ki a miniszterelnökkel szemben, egyben miniszterelnöknek megválasztja a bizalmatlansági indítványban miniszterelnöki tisztségre javasolt személyt. Az Országgyűlés döntéséhez az országgyűlési képviselők több mint a felének szavazata szükséges.

(3) A miniszterelnök bizalmi szavazást indítványozhat. Az Országgyűlés a miniszterelnökkel szemben bizalmatlanságát fejezi ki, ha a miniszterelnök javaslatára tartott bizalmi szavazáson az országgyűlési képviselők több mint a fele nem támogatja a miniszterelnököt.

(4) A miniszterelnök indítványozhatja, hogy a Kormány által benyújtott előterjesztés feletti szavazás egyben bizalmi szavazás legyen. Az Országgyűlés a miniszterelnökkel szemben bizalmatlanságát fejezi ki, ha a Kormány által benyújtott előterjesztést nem támogatja.

(5) Az Országgyűlés bizalmi kérdésről való döntését a bizalmatlansági indítvány vagy a miniszterelnöknek a (3) és (4) bekezdés szerinti indítványa beterjesztésétől számított három nap után, de legkésőbb a beterjesztéstől számított nyolc napon belül hozza meg.

22. cikk

(1) A Kormány a megbízatása megszűnésétől az új Kormány megalakulásáig ügyvezető kormányként gyakorolja hatáskörét, nemzetközi szerződés kötelező hatályát azonban nem ismerheti el, rendeletet csak törvény felhatalmazása alapján, halaszthatatlan esetben alkothat.

(2) Ha a miniszterelnök megbízatása lemondásával vagy az újonnan megválasztott Országgyűlés megalakulásával szűnik meg, a miniszterelnök az új miniszterelnök megválasztásáig ügyvezető miniszterelnökként gyakorolja hatáskörét, miniszter felmentésére vagy új miniszter kinevezésére azonban javaslatot nem tehet, rendeletet csak törvény felhatalmazása alapján, halaszthatatlan esetben alkothat.

(3) Ha a miniszterelnök megbízatása halálával, összeférhetetlenség kimondásával, a megválasztásához szükséges feltételek hiánya miatt vagy azért szűnt meg, mert az Országgyűlés bizalmi szavazáson a miniszterelnökkel szemben bizalmatlanságát fejezte ki, az új miniszterelnök megválasztásáig a miniszterelnök hatáskörét a (2) bekezdésben meghatározott korlátozásokkal a miniszterelnök-helyettes vagy – több miniszterelnök-helyettes esetén – az első helyen kijelölt miniszterelnök-helyettes gyakorolja.

(4) A miniszter a miniszterelnök megbízatásának megszűnésétől az új miniszter kinevezéséig vagy az új Kormány más tagjának a miniszteri feladatok ideiglenes ellátásával való megbízásáig ügyvezető miniszterként gyakorolja hatáskörét, rendeletet azonban csak halaszthatatlan esetben alkothat.

63

(2) Այն դեպքում, եթե Ազգային Ժողովը համաձայնություն է տալիս անվստահության առաջարկությանը, այդ դեպքում անվստահություն է հայտնվում գործող Նախարարական խորհրդի նախագահի դեմ, և նույն որոշումով ընտրվում է անվստահության առաջարկության մեջ նշված նոր Նախարարական խորհրդի նախագահին: Ազգային Ժողովի որոշման ընդունման համար անհրաժեշտ է Ազգային Ժողովի պատգամավորների ընդհանուր քանակի ավելին քան կեսի օժանդակող քվեարկությունը:

(3) Նախարարական խորհրդի նախագահը իրավասու է սեփական անձի դեմ վստահության առաջարկությամբ դիմել Ազգային Ժողովին: Ազգային Ժողովը, Նախարարական խորհրդի նախագահի դեմ անվստահություն է արտահայտում, եթե Նախարարական խորհրդի նախագահի առաջարկության համաձայն անցկացված վստահության քվեարկությանը Ազգային Ժողովի պատգամավորների ավելին քան կեսը համաձայնություն է հայտնում Նախարարական խորհրդի նախագահի առաջարկությանը:

(4) Նախարարական խորհրդի նախագահը հնարավորություն ունի այնպիսի առաջարկությամբ դիմել Ազգային Ժողովին, որ կառավարության կողմից առաջարկված օրենքի քննարկումը և որոշման կայացումը միաժամանակ ներկայանա իբրև կառավարությանը հանդեպ վստահության քվեարկություն: Ազգային Ժողովը անվստահություն է արտահայտում Նախարարական խորհրդի նախագահին, եթե կառավարության կողմից առաջարկված օրենքը չի սատարվում:

(5) Ազգային Ժողովը, վստահության հարցին վերաբերող որոշումը, պատգամավորների անվստահության առաջարկության համաձայն, կամ Նախարարական խորհրդի նախագահի երրորդ (3) և չորրորդ (4) պարբերություններում սահմանված դեպքերին վերաբերող վարչապետի առաջարկությունը, առաջարկության մտցնելու օրից հաշված երեք օր անց, կամ ամենաուշը առաջարկության` Ազգային Ժողով մտցնելու օրից հաշված ութ օրվա ընթացքում պարտավոր է որոշում կայացնել:

22. հոդված

(1) Կառավարությունը, սկսած լիազորության դադարումից մինչ նոր Կառավարության կազմավորումը, շարունակում է գործել վարչական կարգով սահմանափակված իրավունքներով, իրավունք չունի միջազգային պայմանագրերի պարտադրող սահմանումների ճանաչման, իսկ որոշումներ կայացնել իրավասու է միայն օրենքի լիազորության համաձայն կամ անհետաձգելի դեպքերում:

(2) Եթե Նախարարական խորհրդի նախագահի լիազորությունը դադարեցվում է հրաժարականի պատճառով կամ նորընտիր Ազգային Ժողովի կազմավորումով, Նախարարական խորհրդի նախագահը, մինչ նոր Նախարարական խորհրդի նախագահի ընտրությունը, շարունակում է գործել վարչական կարգով, սակայն զրկվում է նախարարներին պաշտոնանկ անելու, կամ նշանակելու և առաջարկելու իրավունքից, որոշումներ կայացնել իրավասու է միայն օրենքի լիազորության համաձայն կամ անհետաձգելի դեպքերում:

(3) Եթե Նախարարական խորհրդի նախագահի լիազորությունը դադարեցվում է՝ վախճանման կամ անհամատեղելիության հայտնաբերության պատճառով, կամ ընտրության համար սահմանված անհրաժեշտ պայմանների բացակայությամբ, կամ Ազգային Ժողովի անվստահության քվեարկությամբ ի դեմ Վարչապետի, կորսվել է պատգամավորների վստահությունը, մինչ նոր Նախարարական խորհրդի նախագահի ընտրությունը, վարչապետի պարտականությունները վարում է` երկրորդ (2) պարբերությունում նշված սահմանափակումներով, վարչապետի տեղակալը, կամ եթե տեղակալների քանակը մեկից ավելի է, առաջին տեղում նշված տեղակալը:

(4) Նախարարը, Նախարարական խորհրդի նախագահի լիազորության դադարեցումից մինչ նոր նախարարի նշանակումը, կամ նոր կառավարության անդամին նախարարի պարտականությունների ժամանակավոր հանձնարարումը, նախարարության ղեկավարությունը կատարում է վարչական կարգով և որոշումներ է կայացնում միայն անհետաձգելի դեպքերում:

64

Önálló szabályozó szervek

23. cikk

(1) Az Országgyűlés sarkalatos törvényben a végrehajtó hatalom körébe tartozó egyes feladat- és hatáskörök ellátására és gyakorlására önálló szabályozó szerveket hozhat létre.

(2) Az önálló szabályozó szerv vezetőjét a miniszterelnök vagy – a miniszterelnök javaslatára – a köztársasági elnök nevezi ki sarkalatos törvényben meghatározott időtartamra. Az önálló szabályozó szerv vezetője kinevezi helyettesét vagy helyetteseit.

(3) Az önálló szabályozó szerv vezetője az önálló szabályozó szerv tevékenységéről évente beszámol az Országgyűlésnek.

(4) Az önálló szabályozó szerv vezetője törvényben kapott felhatalmazás alapján, sarkalatos törvényben meghatározott feladatkörében rendeletet ad ki, amely törvénnyel, kormányrendelettel, miniszterelnöki rendelettel, miniszteri rendelettel és a Magyar Nemzeti Bank elnökének rendeletével nem lehet ellentétes. Az önálló szabályozó szerv vezetőjét rendelet kiadásában az általa rendeletben kijelölt helyettese helyettesítheti.

Az Alkotmánybíróság

24. cikk

(1) Az Alkotmánybíróság az Alaptörvény védelmének legfőbb szerve. (2) Az Alkotmánybíróság

a) az Alaptörvénnyel való összhang szempontjából megvizsgálja az elfogadott, de ki nem hirdetett törvényeket;

b) bírói kezdeményezésre felülvizsgálja az egyedi ügyben alkalmazandó jogszabálynak az Alaptörvénnyel való összhangját;

c) alkotmányjogi panasz alapján felülvizsgálja az egyedi ügyben alkalmazott jogszabálynak az Alaptörvénnyel való összhangját;

d) alkotmányjogi panasz alapján felülvizsgálja a bírói döntésnek az Alaptörvénnyel való összhangját;

e) a Kormány, az országgyűlési képviselők egynegyede vagy az alapvető jogok biztosa kezdeményezésére felülvizsgálja a jogszabályoknak az Alaptörvénnyel való összhangját;

f) vizsgálja a jogszabályok nemzetközi szerződésbe ütközését; g) az Alaptörvényben, illetve sarkalatos törvényben meghatározott további feladat- és

hatásköröket gyakorol.

65

Ինքնուրույն կարգավորվող մարմիններ

23. հոդված

(1) Ազգային Ժողովը, հիմնական օրենքով իշխանություն իրականացնող շրջանակին պատկանող հատուկ առաջադրանքներ եւ պարտականություններ իրականացման նպատակով, կարող է հիմնել Ինքնուրույն կարգավորվող մարմիններ:

(2) Ինքնուրույն կարգավորվող մարմինների ղեկավարներին նշանակում է Նախարարական խորհրդի նախագահը կամ` Նախարարական խորհրդի նախագահի առաջարկությամբ, Հանրապետության նախագահը, հիմնական օրենքում սահմանված ժամկետով: Ինքնուրույն կարգավորվող մարմնի ղեկավարը ինքնուրույն է որոշումներ կայացնում տեղակալի կամ տեղակալների նշանակման մասին:

(3) Ինքնուրույն կարգավորվող մարմնի ղեկավարը, ինքնուրույն կարգավորվող մարմնի գործունեության մասին, տարեկան հաշվետվություն է տալիս Ազգային Ժողովին:

(4) Ինքնուրույն կարգավորվող մարմնի ղեկավարը` օրենքով սահմանված իրավունքների հիման վրա, հիմնական օրենքով մանրամասն սահմանված առաջադրաքների շրջանակում, որոշումներ է կայացնում, որոնք չեն կարող հակասել օրենքին, կառավարության որոշումներին, Նախարարական խորհրդի նախագահի որոշումներին, նախարարների որոշումներին և Հունգարիայի Ազգային բանկի նախագահի որոշումներին: Ինքնուրույն կարգավորվող մարմնի ղեկավարը որոշում կայացնելիս իր սեփական ղեկավար որոշումով է նշանակում տեղակալության կարգը:

Սահմանադրական Դատարան

24. հոդված

(1) Սահմանդրական դատարանը Սահմանադրության պաշտպանման գլխավոր մարմինն է:

(2) Սահմանադրական դատարանը. ա) Սահմանադրության համապատասխանության տեսակետից ելնելով քննության

է ենթարկում Ազգային Ժողովում ընդունված դեռևս չհռչակված օրենքները բ) դատավորի առաջարկությամբ, քննության է ենթարկում եզակի դատական

գործում օգտագործված, օրենքի համաձայն կիրառված, սահմանված դրույթների համապատասխանությունը Սահմանադրությանը

գ) սահմանադրական իրավունքի խախտման կասկածանքով Սահմանադրական դատարան ուղղված բողոքի հիման վրա, վերաքննության է ենթարկում եզակի դատական գործում օրենքի համաձայն կիրառված, սահմանված դրույթների համապատասխանությունը Սահմանադրությանը

դ) սահմանադրական իրավունքի խախտման կասկածանքով վերաքննության է ենթարկում դատական որոշումով սահմանված դրույթների համապատասխանության Սահմանադրությանը

ե) Կառավարության, Ազգային Ժողովի պատգամավորների մեկ չորրորդի, կամ մարդու հիմնարար իրավունքների պաշտպանի նախաձեռնությամբ վերաքննում է օրենքում ամփոփված դրույթների համապատասխանությունը Սահմանադրությանը

զ) քննության է ենթարկում ընդունված օրենքների հակասության հնարավորությունը միջազգային պայմանագրերին

է) իրագործում է Սահմանադրություն մեջ կամ հիմնական օրենքում սահմանված խնդիրների եւ ձեռներեցության շրջանակին պատկանող պարտավորությունների իրականացումը:

66

(3) Az Alkotmánybíróság a) a (2) bekezdés b), c) és e) pontjában foglalt hatáskörében megsemmisíti az

Alaptörvénnyel ellentétes jogszabályt vagy jogszabályi rendelkezést; b) a (2) bekezdés d) pontjában foglalt hatáskörében megsemmisíti az Alaptörvénnyel

ellentétes bírói döntést; c) a (2) bekezdés f) pontjában foglalt hatáskörében megsemmisítheti a nemzetközi

szerződésbe ütköző jogszabályt vagy jogszabályi rendelkezést; illetve sarkalatos törvényben meghatározott jogkövetkezményt állapít meg.

(4) Az Alkotmánybíróság tizenöt tagból álló testület, amelynek tagjait az Országgyűlés az országgyűlési képviselők kétharmadának szavazatával tizenkét évre választja. Az Országgyűlés az országgyűlési képviselők kétharmadának szavazatával az Alkotmánybíróság tagjai közül elnököt választ, az elnök megbízatása az alkotmánybírói hivatali ideje lejártáig tart. Az Alkotmánybíróság tagjai nem lehetnek tagjai pártnak, és nem folytathatnak politikai tevékenységet.

(5) Az Alkotmánybíróság hatáskörének, szervezetének, működésének részletes szabályait sarkalatos törvény határozza meg.

A bíróság

25. cikk

(1) A bíróságok igazságszolgáltatási tevékenységet látnak el. A legfőbb bírósági szerv a Kúria.

(2) A bíróság dönt a) büntetőügyben, magánjogi jogvitában, törvényben meghatározott egyéb ügyben; b) a közigazgatási határozatok törvényességéről; c) az önkormányzati rendelet más jogszabályba ütközéséről és megsemmisítéséről; d) a helyi önkormányzat törvényen alapuló jogalkotási kötelezettsége elmulasztásának

megállapításáról. (3) A Kúria a (2) bekezdésben meghatározottak mellett biztosítja a bíróságok

jogalkalmazásának egységét, a bíróságokra kötelező jogegységi határozatot hoz. (4) A bírósági szervezet többszintű. Az ügyek meghatározott csoportjaira – különösen a

közigazgatási és munkaügyi jogvitákra – külön bíróságok létesíthetők. (5) A bírói önkormányzati szervek közreműködnek a bíróságok igazgatásában. (6) Törvény egyes jogvitákban más szervek eljárását is lehetővé teheti.

67

(3) Սահմանադրական դատարանը. ա) համաձայն երկրորդ (2) պարբերության բ), գ), դ) կետերում սահմանված

իրավասության շրջանակների, չեղյալ է հայտարարում Սահմանադրությանը հակասող օրենքը կամ օրենքի համաձայն ընդունված որոշումը

բ) համաձայն երկրորդ (2) պարբերության դ) կետում սահմանված իրավասության շրջանակների, չեղյալ է հայտարարում Սահմանադրությանը հակասող դատական որոշումը

գ) համաձայն երկրորդ (2) պարբերության զ) կետում սահմանված իրավասության շրջանակների, չեղյալ է հայտարարում միջազգային պայմանագրերին հակասող օրենքը կամ օրենքի համաձայն ընդունված որոշումը, կամ է նշում է հիմնական օրենքում սահմանված իրավական հետևանքի առկայությունը:

(4) Սահմանադրական դատարանը տասնհինգ անդամներից բաղկացած ինքնուրույն կարգավորվող պետական մարմին է, որի անդամներին, Ազգային Ժողովը` պատգամավորների երկու երրորդ ձայների մեծնամասությամբ, ընտրում է տասներկու տարի ժամկետով: Ազգային Ժողովի պատգամավորների երկու երրորդ ձայների մեծնամասությամբ, Սահմանադրական դատարանի անդամների շարքից, ընտրվում է Սահմանադրական դատարանի նախագահը: Սահմանադրական դատարանի նախագահի լիազորությունը տևում է մինչև Սահմանադրական դատարանի դատավորի անդամության ժամանակի ավարտը: Սահմանադրական դատարանի անդամները չեն կարող լինել որևէ կասակցության անդամ, նաև իրավունք չունեն վարելու քաղաքական գործունեություն:

(5) Սահմանադրական դատարանի իրավասության շրջանակները, կառուցվածքի և գործունեության հիմունքները մանրամասն սահմանվում են համապատասխան հիմնական օրենքով:

Դատարան

25. հոդված

(1) Դատարանների հիմնական պարտականությունն է զբաղվել արդարադատության հարցերով: Դատական գերագույն մարմինը ներկայանում է Կուրիյան:

(2) Դատարանը որոշումներ է կայացնում. ա) քրեական հանցագործություններին վերաբերող հարցերում, մասնավոր

իրավական վիճաբանության պարզաբանության դեպքերում, օրենքով սահմանված այլ հարցերում

բ) վարչական որոշումների օրինականությանը վերաբերող հարցերում գ) ինքնավարության այնպիսի որոշումների վերաբերյալ, որոնց այլ օրենքների

բովանդակությանը հետ հակասության դեպքում, չեղյալ է համարում դ) տեղական ինքնավարությունների, օրենքով հիմնված և սահմանված,

տեղական կանոնների ընդունման պարտականությունների իրավական գործընթացի բացթողման առիթով

(3) Կուրիյան, երկրորդ (2) պարբերությունում սահմանված դրույթների հետ մեկտեղ, ապահովում է դատարանների օրենքի կիրառման ընդհանրությունը, դատարանների համար պարտադիր իրավական միասնությանը վերաբերող որոշումներ է կայացնում:

(4) Դատարանի կառուցվածքը բազմահարկ է: Գործերի սահմանված մասը, հատկապես վարչական և աշխատանքի իրավունքի հետ կապված վիճաբանությունները, քննարկվում են մասնագիտական դատարաններում:

(5) Դատավորական ինքնավարության մարմինները համագործակցում են եւ աջակցում են դատարանական գործընթացի վարմանը:

(6) Օրենքի հետ կապված առանձին իրավական վեճերի դեպքում հնարավոր են հարցի քննարկումներ այլ մարմինների միջամտությամբ:

68

(7) A bíróságok szervezetének és igazgatásának, a bírák jogállásának részletes szabályait, valamint a bírák javadalmazását sarkalatos törvény határozza meg.

26. cikk

(1) A bírák függetlenek, és csak a törvénynek vannak alárendelve, ítélkezési tevékenységükben nem utasíthatóak. A bírákat tisztségükből csak sarkalatos törvényben meghatározott okból és eljárás keretében lehet elmozdítani. A bírák nem lehetnek tagjai pártnak, és nem folytathatnak politikai tevékenységet.

(2) A hivatásos bírákat – sarkalatos törvényben meghatározottak szerint – a köztársasági elnök nevezi ki. Bíróvá az nevezhető ki, aki a harmincadik életévét betöltötte. A Kúria elnöke kivételével a bíró szolgálati jogviszonya az általános öregségi nyugdíjkorhatár betöltéséig állhat fenn.

(3) A Kúria elnökét a bírák közül kilenc évre a köztársasági elnök javaslatára az Országgyűlés választja. A Kúria elnökének megválasztásához az országgyűlési képviselők kétharmadának szavazata szükséges.

27. cikk

(1) A bíróság – ha törvény másképpen nem rendelkezik – tanácsban ítélkezik. (2) Törvény által meghatározott ügyekben és módon nem hivatásos bírák is részt vesznek az

ítélkezésben. (3) Egyesbíróként és a tanács elnökeként csak hivatásos bíró járhat el. Törvény által

meghatározott ügyekben, egyesbíró hatáskörében bírósági titkár is eljárhat, akire e tevékenysége során alkalmazni kell a 26. cikk (1) bekezdését.

28. cikk A bíróságok a jogalkalmazás során a jogszabályok szövegét elsősorban azok céljával és az Alaptörvénnyel összhangban értelmezik. Az Alaptörvény és a jogszabályok értelmezésekor azt kell feltételezni, hogy a józan észnek és a közjónak megfelelő, erkölcsös és gazdaságos célt szolgálnak.

69

(7) Դատական միության եւ դատական գործընթացի վարման, դատավորների իրավական դրության մանրամասն կանոնները, բացի այդ դատավորների վարձատրության հարցերը մանրամասն սահմանվում եւ կարգավորվում են համապատասխան հիմնական օրենքով:

26. հոդված

(1) Դատավորները անկախ են և պատասխանտու են միայն օրենքի առջև, որոշումների ընդունման միջոցում ոչ մի կերպ, և ոչ մի կողմից չի կարող գործադրվել կողմնակի ճնշում: Դատավորներին զբաղեցված պաշտոնից ազատել կամ տեղաշարժել հնարավոր է միայն հիմնական օրենքով մանրակրկիտ սահմանված պատճառներով և գործընթացով: Դատավորները չեն կարող կուսակցության անդամ լինել և զբաղվել քաղաքական գործունեությամբ:

(2) Պաշտոնական դատավորներին, համաձայն հիմնական օրենքի, նշանակում է Հանրապետության Նախագահը: Դատավոր նշանակվում է այն անձը, որն արդեն հասել է երեսուն տարեկան հասակի: Բացառությամբ Կուրիայի Նախագահի պաշտոնը զբաղեցնող անձի, դատավորի ծառայության իրավական հարաբերությունները շարունակվում են մինչեւ ծերության թոշակավորման ընթացքի ավարտը:

(3) Կուրիայի նախագահին դատավորների ընդհանուր շարքից, իննը տարվա ժամկետով, Հանրապետության նախագահի առաջարկությամբ ընտրում է Ազգային Ժողովը: Կուրիայի նախագահի ընտրության համար անհրաժեշտ է Ազգային Ժողովի պատգամավորների ավելին քան երկու երրորդի օժանդակող քվեարկությունը:

27. հոդված

(1) Դատարանը, եթե օրենքը այլ կերպ չի սահմանում, որոշումները կայացնում է դատարանական խորհրդի միջոցով:

(2) Օրենքով սահմանված գործերում, համապատասխան ձևով, ոչ պաշտոնական դատավորները ևս կարող են մասնակցել որոշման կայացմանը:

(3) Առանձին դատող դատավոր կամ դատարանական խորհրդի նախագահ կարող է լինել միայն պաշտոնական անվանակոչված դատավորը: Օրենքով սահմանված գործերում, առանձին դատող դատավորին կարող է փոխարինել և սահմանափակ իրավասության շրջանակներում որոշումներ կայացնել նաև դատարանի քարտուղարը, որի գործունեությունը սահմանվում է համաձայն 26. հոդվածի առաջին (1) պարբերությունում նշված կետերի:

28. հոդված Դատարանները օրենքի կիրառման միջոցում, օրենքի էության պարզաբանման ընթացքում, պետք է ղեկավարվեն առաջին հերթին օրենքի հռչակված նպատակներով եւ Սահմանադրության համապատասխանատվությանը: Սահմանադրության եւ օրենքների էության պարզաբանման ընթացքում անհրաժեշտ է ենթադրել, որ Սահմանադրությունը ինչպես և օրենքները նախ եւ առաջ ծառայում են ընդհանուր բարեհաջողության, բարյաոկանության, տնտեսական հաջողության նպատակին:

70

Az ügyészség

29. cikk

(1) A legfőbb ügyész és az ügyészség az igazságszolgáltatás közreműködőjeként az állam büntetőigényét érvényesíti. Az ügyészség üldözi a bűncselekményeket, fellép más jogsértő cselekményekkel és mulasztásokkal szemben, valamint elősegíti a jogellenes cselekmények megelőzését.

(2) A legfőbb ügyész és az ügyészség törvényben meghatározottak szerint a) jogokat gyakorol a nyomozással összefüggésben; b) képviseli a közvádat a bírósági eljárásban; c) felügyeletet gyakorol a büntetés-végrehajtás törvényessége felett; d) törvény által meghatározott további feladat- és hatásköröket gyakorol.

(3) Az ügyészi szervezetet a legfőbb ügyész vezeti és irányítja, kinevezi az ügyészeket. A legfőbb ügyész kivételével az ügyész szolgálati jogviszonya az általános öregségi nyugdíjkorhatár betöltéséig állhat fenn.

(4) A legfőbb ügyészt az ügyészek közül a köztársasági elnök javaslatára az Országgyűlés választja kilenc évre. A legfőbb ügyész megválasztásához az országgyűlési képviselők kétharmadának szavazata szükséges.

(5) A legfőbb ügyész évente beszámol tevékenységéről az Országgyűlésnek. (6) Az ügyészek nem lehetnek tagjai pártnak, és nem folytathatnak politikai tevékenységet. (7) Az ügyészség szervezetének és működésének, a legfőbb ügyész és az ügyészek

jogállásának részletes szabályait, valamint javadalmazásukat sarkalatos törvény határozza meg.

Az alapvető jogok biztosa

30. cikk

(1) Az alapvető jogok biztosa alapjogvédelmi tevékenységet lát el, eljárását bárki kezdeményezheti.

(2) Az alapvető jogok biztosa az alapvető jogokkal kapcsolatban tudomására jutott visszásságokat kivizsgálja vagy kivizsgáltatja, orvoslásuk érdekében általános vagy egyedi intézkedéseket kezdeményez.

(3) Az alapvető jogok biztosát és helyetteseit az Országgyűlés az országgyűlési képviselők kétharmadának szavazatával hat évre választja. A helyettesek a jövő nemzedékek érdekeinek, valamint a Magyarországon élő nemzetiségek jogainak védelmét látják el.

71

Դատախազություն

29. հոդված

(1) Գերագույն դատախազի և դատախազության համատեղ գործունեությունն է` արդարադատության ծառայությամբ համագործակցել և իրագործել պետական պահանջները, օրենքի դեմ գործած հանցանքների արդարացի պատիժը: Դատախազությունը հետապնդում է հանցագործությունները, ելնում է ընդդեմ օրենք խախտող գործողությունների եւ շրջանցումների, օգնություն ցուցաբերում ապօրինի գործողությունների կանխմանը:

(2) Գերագույն դատախազը և դատախազությունը օրենքով սահմանված դրույթների համաձայն. ա) իրականացնում է օրենքի համաձայն ստացված իրավունքները

հետաքննության ընթացքում բ) հասարակության անունից ներկայացնում է մեղադրանք գործի դատական

քննության ընթացքում գ) վերհսկողության տակ է պահում պատժի իրագործման օրինականությունը դ) իրագործում է օրենքով սահմանված այլ առաջադրանքներ և

պարտականություններ (3) Դատախազական կազմակերպությունը առաջնորդում է և ղեկավարում է

Գերագույն դատախազը: Գերագույն դատախազի իրավունքն է դատախազների նշանակումը: Բացառությամբ Գերագույն դատախազի, դատախազի պաշտոնը զբաղեցնող բոլոր անձինք, դատախազի ծառայության իրավական հարաբերությունները շարունակում են մինչեւ ծերության թոշակավորման ընթացքի ավարտը:

(4) Գերագույն Դատախազին դատախազների ընդհանուր շարքից, իննը տարվա ժամկետով, Հանրապետության նախագահի առաջարկությամբ ընտրում է Ազգային Ժողովը: Գերագույն Դատախազի ընտրության համար անհրաժեշտ է Ազգային Ժողովի պատգամավորների ավելին քան երկու երրորդի օժանդակող քվեարկությունը:

(5) Գերագույն դատախազը, պարտավոր է հաշվետվություն տալ Ազգային Ժողովին դատախազության գործունեության մասին:

(6) Դատախազները չեն կարող կուսակցության անդամ լինել և զբաղվել քաղաքական գործունեությամբ:

(7) Դատախազության կազմավորման կառույցքի և աշխատանքի, Գերագույն Դատախազի և դատախազների իրավական դրության մասին կանոնները, դատախազների վարձատրության հարցերը մանրամասն սահմանվում և կարգավորվում են համապատասխան հիմնական օրենքով:

Հիմնարար իրավունքների պաշտպան

30. հոդված

(1) Հիմնարար իրավունքների պաշտպանը իրականացնում է հիմնական իրավունքների պաշտպանությանն ուղղված գործունեություն: Յուրաքանչյուր քաղաքացի իրավունք ունի իրեն հետաքրքրող հարցի քննության խնդրանքով դիմել պաշտպանին:

(2) Հիմնարար իրավունքների պաշտպանը, հիմնական իրավունքների հետ կապված, ուշադրությանը հասած խախտումների մասին տեղեկությունները քննում է կամ քննության է ուղարկում համապատասխան մարմիններ: Օրինական կարգը վերականգման նպատակով պաշտպանը ընդհանուր կամ անձնական առաջարկություններ է նախաձեռնում:

(3) Հիմնարար իրավունքների պաշտպանին և տեղակալներին ընտրում է Ազգային Ժողովը` վեց տարի ժամկետով: Ընտրության համար անհրաժեշտ է Ազգային Ժողովի պատգամավորների ավելին քան երկու երրորդի օժանդակող քվեարկությունը:

72

Az alapvető jogok biztosa és helyettesei nem lehetnek tagjai pártnak, és nem folytathatnak politikai tevékenységet.

(4) Az alapvető jogok biztosa évente beszámol tevékenységéről az Országgyűlésnek. (5) Az alapvető jogok biztosára és helyetteseire vonatkozó részletes szabályokat törvény

határozza meg.

A helyi önkormányzatok

31. cikk

(1) Magyarországon a helyi közügyek intézése és a helyi közhatalom gyakorlása érdekében helyi önkormányzatok működnek.

(2) A helyi önkormányzat feladat- és hatáskörébe tartozó ügyről törvényben meghatározottak szerint helyi népszavazást lehet tartani.

(3) A helyi önkormányzatokra vonatkozó szabályokat sarkalatos törvény határozza meg.

32. cikk

(1) A helyi önkormányzat a helyi közügyek intézése körében törvény keretei között a) rendeletet alkot; b) határozatot hoz; c) önállóan igazgat; d) meghatározza szervezeti és működési rendjét; e) gyakorolja az önkormányzati tulajdon tekintetében a tulajdonost megillető jogokat; f) meghatározza költségvetését, annak alapján önállóan gazdálkodik; g) e célra felhasználható vagyonával és bevételeivel kötelező feladatai ellátásának

veszélyeztetése nélkül vállalkozást folytathat; h) dönt a helyi adók fajtájáról és mértékéről; i) önkormányzati jelképeket alkothat, helyi kitüntetéseket és elismerő címeket alapíthat; j) a feladat- és hatáskörrel rendelkező szervtől tájékoztatást kérhet, döntést

kezdeményezhet, véleményt nyilváníthat; k) szabadon társulhat más helyi önkormányzattal, érdek-képviseleti szövetséget hozhat

létre, feladat- és hatáskörében együttműködhet más országok helyi önkormányzatával, és tagja lehet nemzetközi önkormányzati szervezetnek;

l) törvényben meghatározott további feladat- és hatásköröket gyakorol.

73

Հիմնարար իրավունքների պաշտպանի տեղակալները զբաղվում են ապագա սերունդների շահերի և Հունգարիայում ապրող ազգային փոքրամասնությունների իրավունքների պաշտպանության հարցերով:

(4) Հիմնարար իրավունքների պաշտպանը պարտավոր է տարեկան հաշվետվություն տալ Ազգային Ժողովին կազմակերպության գործունեության մասին:

(5) Հիմնարար իրավունքների պաշտպանի և պաշտպանի տեղակալների գործունեությանը վերաբերող հարցերը, մանրամասն սահմանվում եւ կարգավորվում են համապատասխան հիմնական օրենքով:

Տեղական ինքնավարություններ

31. հոդված

(1) Հունգարիայում տեղական ընդհանուր հասարակական պահանջների իրագործման և տեղական վարչական հարցերի լուծման նպատակով գործում են տեղական ինքնավարություններ:

(2) Տեղական ինքնավարության առաջադրանքների և իրավասության շրջանին վերաբերող, հասարակական հետաքրքրության նշանակություն ունեցող հարցերի մասին, օրենքով սահմանվածների համաձայն, հնարավոր է հանրաքվեի անցկացում:

(3) Տեղական ինքնավարությանը վերաբերող գործունեության սկզբունքները սահմանվում են համապատասխան հիմնական օրենքի համաձայն:

32. հոդված

(1) Տեղական ինքնավարությունը, առաջադրանքների և իրավասության շրջանակին պատկանող հասարակական հետաքրքրության նշանակություն ունեցող հարցերի իրագործման նպատակով իրավասու է. ա) հասարակական կարգին վերաբերող կարգադրություններ արձակել բ) հարցերի քննարկության համաձայն որոշումներ կայացնել գ) ինքնուրույն ղեկավարել տեղական գործերը դ) սահմանում է կազմավորման և գործունեության կարգը ե) իրականացնում է ինքնավարության սեփականությանը պատկանող գույքի,

սեփականատերին հասնող իրավունքները զ) սահմանում է տեղական ինքնավարության բյուջեն, որի համաձայն

ինքնուրույն վարում է տեղական տնտեսությունը է) նախորդ զ) կետում նշված նպատակով տեղական ինքնավարությունը կարող է`

առանց վտանգի ենթարկելու պարտադիր խնդիրների իրագործման համար անհրաժեշտ միջոցները, օգտագործելով ինքնավարության սեփականությունը եւ տեղական եկամուտները ձեռնարկատիրական գործունեությամբ զբաղվել

ը) որոշումներ է կայացնում տեղական հարկերի տեսակների և չափի մասին թ) տեղական ինքնավարության խորհրդանիշ, տեղական պարգևներ և

կոչումներ սահմանել ժ) առաջադրանքների և համապատասխան իրավասության շրջանակով

տիրապետող մարմնից խնդրել տեղեկություններ, որոշում նախաձեռնել, կարծիք հայտնել

ի) ազատ համագործակցել այլ ինքնավարության հետ, համատեղ աշխատանքներ իրագործելու նպատակով, ընդհանուր հետաքրքրությունների նեկայացուցչական միություն հիմնել, համագործակցել առաջադրանքների և համապատասխան իրավասության շրջանակով տիրապետող այլ երկրների տեղական ինքնավարությունների հետ, իրավասու է միջազգային ինքնավարությունների միության անդամ լինել

լ) իրագործել օրենքով սահմանված այլ առաջադրանքներ` համապատասխան իրավասության շրջանակներում:

74

(2) Feladatkörében eljárva a helyi önkormányzat törvény által nem szabályozott helyi társadalmi viszonyok rendezésére, illetve törvényben kapott felhatalmazás alapján önkormányzati rendeletet alkot.

(3) Az önkormányzati rendelet más jogszabállyal nem lehet ellentétes. (4) A helyi önkormányzat az önkormányzati rendeletet a kihirdetését követően haladéktalanul

megküldi a fővárosi és megyei kormányhivatalnak. Ha a fővárosi és megyei kormányhivatal az önkormányzati rendeletet vagy annak valamely rendelkezését jogszabálysértőnek találja, kezdeményezheti a bíróságnál az önkormányzati rendelet felülvizsgálatát.

(5) A fővárosi és a megyei kormányhivatal kezdeményezheti a bíróságnál a helyi önkormányzat törvényen alapuló jogalkotási kötelezettsége elmulasztásának megállapítását. Ha a helyi önkormányzat a jogalkotási kötelezettségének a bíróság által a mulasztást megállapító döntésben meghatározott időpontig nem tesz eleget, a bíróság a fővárosi és a megyei kormányhivatal kezdeményezésére elrendeli, hogy a mulasztás orvoslásához szükséges önkormányzati rendeletet a helyi önkormányzat nevében a fővárosi és a megyei kormányhivatal vezetője alkossa meg.

(6) A helyi önkormányzatok tulajdona köztulajdon, amely feladataik ellátását szolgálja.

33. cikk

(1) A helyi önkormányzat feladat- és hatásköreit a képviselő-testület gyakorolja. (2) A helyi képviselő-testületet a polgármester vezeti. A megyei képviselő-testület elnökét a

megyei képviselő-testület saját tagjai közül választja megbízatásának időtartamára. (3) A képviselő-testület sarkalatos törvényben meghatározottak szerint bizottságot választhat,

és hivatalt hozhat létre.

34. cikk

(1) A helyi önkormányzat és az állami szervek a közösségi célok elérése érdekében együttműködnek. A helyi önkormányzat részére kötelező feladat- és hatáskört törvény állapíthat meg. A helyi önkormányzat kötelező feladat- és hatásköreinek ellátásához azokkal arányban álló költségvetési, illetve más vagyoni támogatásra jogosult.

(2) Törvény elrendelheti a helyi önkormányzat kötelező feladatának társulásban történő ellátását.

(3) A polgármester és a megyei képviselő-testület elnöke önkormányzati feladatain kívül törvény vagy törvényi felhatalmazáson alapuló kormányrendelet alapján kivételesen államigazgatási feladat- és hatáskört is elláthat.

75

(2) Տեղական ինքնավարությունը իր առաջադիր խնդրի շրջանակներում, օրենքով չսահմանված տեղական հասարակական հարաբերությունների կարգավորման նպատակով, ավելի ստույգ` օրենքով ստացած լիազորության համաձայն, կարգադրություններ է արձակում:

(3) Տեղական ինքնավարության արձակած կարգադրությունները չեն կարող հակասել այլ օրենքներում սահմանվածներին:

(4) Տեղական ինքնավարության արձակած կարգադրությունը հռչակումից հետո անհապաղ ուղարկվում է մայրաքաղաքի և մարզային պետական վարչություններին: Եթե մայրաքաղաքի և մարզային պետական վարչությունները, Տեղական ինքնավարության կողմից արձակված կարգադրությունում կամ նրա որևէ մասում, գտնում են օրենքը խախտող անհամապատասխանություններ, իրավասու են դիմելու դատարան ինքնավարության արձակած կարգադրությունը վերաքննելու առաջարկությամբ:

(5) Մայրաքաղաքի և մարզային պետական վարչությունները իրավասու են դիմելու դատարան տեղական ինքնավարության կանոնների ընդունման, պարտականությունների իրականացման բացթողումների առիթով: Եթե տեղական ինքնավարությունը, տեղական կանոնների ընդունման պարտականությունները դատարանի որոշումով ճանաչված բացթողման փաստը, մինչ դատական որոշումում նշված ժամկետի, չի վերացնում, դատարանը, մայրաքաղաքի եւ մարզային պետական վարչությունների առաջարկությամբ, առաջացած բացթողման վիճակը վերացնելու և անհրաժեշտ փոփոխություններ մտցնելու համար, դիմում են տեղական ինքնավարության անունից մայրաքաղաքի և մարզային պետական վարչության ղեկավարներին` դատական որոշումը իրականացնելու պահանջով:

(6) Տեղական ինքնավարության սեփականությունը համարվում է հանրային սեփականություն, որը ծառայում է ինքնավարության պարտավորությունների իրականացմանը:

33. հոդված

(1) Տեղական ինքնավարության առաջադրանքները և իրավասության շրջանակին վերաբերող գործունեությունը իրագործում է տեղական ինքնավարոթյան պատգամավորների կազմը:

(2) Տեղական ինքնավարության պատգամավորների կազմը ղեկավարում է քաղաքապետը: Մարզային պատգամավորների կազմի նախագահին ընտրում է մարզային պատգամավորների կազմը պատգամավորների շարքից պատգամավորական իրավասության ժամկետով:

(3) Ինքնավարության կազմը հիմնական օրենքով սահմանվածների համաձայն իրավասու է հանձնաժողովներ ընտրելու և գործադիր վարչություն հիմնելու:

34. հոդված

(1) Տեղական ինքնավարությունները և պետական մարմինները համագործակցում են ընդհանուր հանրային հարցերի բավարար լուծում գտնելու նպատակով: Տեղական ինքնավարության առաջադրանքները և իրավասության շրջանակը սահմանում է օրենքը: Տեղական ինքնավարությունը առաջադրանքների և իրավասության շրջանակին պատկանող գործունեության իրականացման համար իրավասու է առաջադրանքներին համաչափ ձեւով բյուջեի և ունեցվածքի օժանդակություն ստանալու:

(2) Օրենքը կարող է սահմանել այնպես, որ տեղական ինքնավարության պարտադիր առաջադրանքների կատարման համար անհրաժեշտ օժանդակությունը կատարվի զուգորդված:

(3) Քաղաքապետը և մարզային պատգամավորական կազմի նախագահը, ինքնավարության իրավասությանը վերաբերող առաջադրանքներից դուրս, բացառիկ դեպքերում օրենքի կամ օրենքի լիազորությանվրա հիմնված կառավարական որոշումի համաձայն, կարող են կատարել պետական առաջադրանքների և իրավասության շրջանակին վերաբերող գործունեություններ:

76

(4) A Kormány a fővárosi és megyei kormányhivatal útján biztosítja a helyi önkormányzatok törvényességi felügyeletét.

(5) Törvény a költségvetési egyensúly megőrzése érdekében a helyi önkormányzat törvényben meghatározott mértékű kölcsönfelvételét vagy más kötelezettségvállalását feltételhez, illetve a Kormány hozzájárulásához kötheti.

35. cikk

(1) A helyi önkormányzati képviselőket és polgármestereket a választópolgárok általános és egyenlő választójog alapján, közvetlen és titkos szavazással, a választók akaratának szabad kifejezését biztosító választáson, sarkalatos törvényben meghatározott módon választják.

(2) A helyi önkormányzati képviselőket és polgármestereket sarkalatos törvényben meghatározottak szerint öt évre választják.

(3) A képviselő-testület megbízatása a helyi önkormányzati képviselők és polgármesterek általános választásának napjáig tart. Jelöltek hiányában elmaradt választás esetén a képviselő-testület megbízatása meghosszabbodik az időközi választás napjáig. A polgármester megbízatása az új polgármester megválasztásáig tart.

(4) A képviselő-testület – sarkalatos törvényben meghatározottak szerint – kimondhatja feloszlását.

(5) Az Országgyűlés a Kormány – az Alkotmánybíróság véleményének kikérését követően előterjesztett – indítványára feloszlatja az alaptörvény-ellenesen működő képviselő-testületet.

(6) A feloszlás és a feloszlatás a polgármester megbízatását is megszünteti.

A közpénzek

36. cikk

(1) Az Országgyűlés minden évre vonatkozóan törvényt alkot a központi költségvetésről és a központi költségvetés végrehajtásáról. A központi költségvetésről és a központi költségvetés végrehajtásáról szóló törvényjavaslatokat a Kormány törvényben előírt határidőben az Országgyűlés elé terjeszti.

(2) A központi költségvetésről és az annak végrehajtásáról szóló törvényjavaslatoknak azonos szerkezetben, átlátható módon és ésszerű részletezettséggel kell tartalmazniuk az állami kiadásokat és bevételeket.

(3) A központi költségvetésről szóló törvény elfogadásával az Országgyűlés felhatalmazza a Kormányt az abban meghatározott bevételek beszedésére és kiadások teljesítésére.

77

(4) Կառավարությունը մայրաքաղաքի և մարզային տեղական պետական մարմինների միջոցով կատարում է տեղական ինքնավարությունների գործունեության օրինակության վերահսկողությունը:

(5) Օրենքը, պետական բյուջեի հավասարակշռությունը պահպանելու համար, տեղական ինքնավարությունների օրենքով սահմանված չափի վարկ վերցնելը, կամ այլ պարտավորությունների ընդունումը, սահմանափակում է` համապատասխան պայմանների առկայությամբ կամ կառավարության համաձայնությությամբ:

35. հոդված

(1) Տեղական ինքնավարության պատգամավորներին և քաղաքապետերին, քաղաքացիները` համաձայն քաղաքացիների համընդհանուր և հավասար ընտրական իրավունքի, ուղղակի, անմիջականորեն և գաղտնի քվեարկությամբ, ընտրողների ցանկությունների ազատ արտահայտությունը ապահովող ընտրոթյուններին ընտրում են համապատասխան հիմնական օրենքով սահմանված ձեւով:

(2) Տեղական ինքնավարության պատգամավորներին և քաղաքապետերին հիմնական օրենքով սահմանված դրույթների համաձայն ընտրում են հինգ տարի ժամկետով:

(3) Տեղական ինքնավարության կազմի լիազորությունը շարունակվում է մինչ նոր Տեղական ինքնավարության կազմի համընդհանուր ընտրությունների օրը: Թեկնածուների բացակայության պատճառով չկայացած ընտրությունների դեպքում պատգամավորական կազմի լիազորությունը երկարաձգվում է մինչ կայանալիք վերջնական ընտրությունների օրը: Քաղաքապետի լիազորությունը շարունակվում է մինչ նոր քաղաքապետի ընտրությունը:

(4) Տեղական ինքնավարության կազմը, հիմնական օրենքով սահմանված դրույթների համաձայն, իրավասու է ընդունել որոշում լիազորության դադարեցման մասին:

(5) Ազգային Ժողովը, կառավարությունը` համաձայն Սահմանադրական դատարանի, վերաքննության նպատակով և գործի բացասական պատասխանի (չհամապատասխանող Սահմանադրությանը) վրա հիմնված առաջարկության, դադարեցնում է տեղական ինքնավարության պատգամավորական կազմի լիազորությունը:

(6) Տեղական ինքնավարության տարրալուծման կամ լիազորության դադարեցման դեպքում իր լիազորություններից զրկվում է նաև քաղաքապետը:

Պետական դրամական միջոցներ

36. հոդված

(1) Ազգային Ժողովը ամեն տարի սահմանում է ապագա պետական կենտրոնական բյուջեի և նախորդ տարվա պետական կենտրոնական բյուջեի կատարման մասին օրենքներ: Պետական կենտրոնական բյուջեի և նախորդ տարվա պետական կենտրոնական բյուջեի կատարման մասին օրենքների առաջարկությունը, Կառավարությունը օրենքով սահմանված ժամկետներում, ներկայացնում է Ազգային Ժողովին:

(2) Պետական կենտրոնական բյուջեի և նախորդ տարվա պետական կենտրոնական բյուջեի կատարման մասին օրենքների առաջարկությունները, ներկայացվում են Ազգային Ժողովին՝ ամփոփված, նույնական կառուցվածքով, թափանցիկ ձեւով և բանական մանրամասներով, պարտադիր պետական եկամուտների եւ ծախսերի կատարումների պարունակությամբ:

(3) Ընդունելով և համաձայնություն տալով Պետական կենտրոնական բյուջեին, Ազգային Ժողովը լիազորում է Կառավարությունը բյուջեով սահմանված եկամուտների հայթայթումը և ծախսերի իրականացնելը:

78

(4) Az Országgyűlés nem fogadhat el olyan központi költségvetésről szóló törvényt, amelynek eredményeképpen az államadósság meghaladná a teljes hazai össztermék felét.

(5) Mindaddig, amíg az államadósság a teljes hazai össztermék felét meghaladja, az Országgyűlés csak olyan központi költségvetésről szóló törvényt fogadhat el, amely az államadósság a teljes hazai össztermékhez viszonyított arányának csökkentését tartalmazza.

(6) A (4) és (5) bekezdésben foglaltaktól csak különleges jogrend idején, az azt kiváltó körülmények okozta következmények enyhítéséhez szükséges mértékben, vagy a nemzetgazdaság tartós és jelentős visszaesése esetén, a nemzetgazdasági egyensúly helyreállításához szükséges mértékben lehet eltérni.

(7) Ha a központi költségvetésről szóló törvényt az Országgyűlés a naptári év kezdetéig nem fogadta el, a Kormány jogosult a jogszabályok szerinti bevételeket beszedni és az előző naptári évre a központi költségvetésről szóló törvényben meghatározott kiadási előirányzatok keretei között a kiadásokat időarányosan teljesíteni.

37. cikk

(1) A Kormány a központi költségvetést törvényesen és célszerűen, a közpénzek eredményes kezelésével és az átláthatóság biztosításával köteles végrehajtani.

(2) A központi költségvetés végrehajtása során – a 36. cikk (6) bekezdésében meghatározott kivételekkel – nem vehető fel olyan kölcsön, és nem vállalható olyan pénzügyi kötelezettség, amely azt eredményezné, hogy az államadósság meghaladja a teljes hazai össztermék felét.

(3) Mindaddig, amíg az államadósság a teljes hazai össztermék felét meghaladja – a 36. cikk (6) bekezdésében meghatározott kivételekkel – a központi költségvetés végrehajtása során nem vehető fel olyan kölcsön, és nem vállalható olyan pénzügyi kötelezettség, amelynek következtében az államadósságnak a teljes hazai össztermékhez viszonyított aránya a megelőző évben fennállóhoz képest növekedne.

(4) Mindaddig, amíg az államadósság a teljes hazai össztermék felét meghaladja, az Alkotmánybíróság a 24. cikk (2) bekezdés b)–e) pontjában foglalt hatáskörében a központi költségvetésről, a központi költségvetés végrehajtásáról, a központi adónemekről, az illetékekről és járulékokról, a vámokról, valamint a helyi adók központi feltételeiről szóló törvények Alaptörvénnyel való összhangját kizárólag az élethez és az emberi méltósághoz való joggal, a személyes adatok védelméhez való joggal, a gondolat, a lelkiismeret és a vallás szabadságához való joggal vagy a magyar állampolgársághoz kapcsolódó jogokkal összefüggésben vizsgálhatja felül, és ezek sérelme miatt semmisítheti meg. Az Alkotmánybíróság az e tárgykörbe tartozó törvényeket is korlátozás nélkül jogosult megsemmisíteni, ha a törvény megalkotására és kihirdetésére vonatkozó, az Alaptörvényben foglalt eljárási követelmények nem teljesültek.

(5) Az államadósság és a teljes hazai össztermék számítási módját, valamint a 36. cikkben és az (1)–(3) bekezdésben foglaltak végrehajtására vonatkozó szabályokat törvény határozza meg.

79

(4) Ազգային Ժողովը իրավասու չէ ընդունելու Պետական կենտրոնական բյուջեի այնպիսի օրենքի տարբերակ, որի հետեւանքով պետական պարտքը կարող է գերազանցել պետության տարեկան ամբողջ եկամուտների ավելին, քան կեսը:

(5) Այնքան ժամանակ, քանի դեռ պետական պարտքը գերազանցում է ամբողջ տարեկան պետական հավելյալ եկամուտների ավելին, քան կեսը, Ազգային Ժողովը իրավասու է ընդունելու այնպիսի Պետական կենտրոնական բյուջե, որով պետական պարտքի մեծությունը, համեմատ պետության կողմից ստացված ամբողջ տարեկան եկամուտների, միայն նվազացման է ծառայում:

(6) Չորրորդ (4) և հինգերորդ (5) պարբերություններում նշվածներից կարելի է շեղվել միայն հետևյալ դեպքերում՝ եթե առկա է արտակարգ իրավական վիճակ, և ստեղծված իրավիճակի հաղթահարման համար, պատասխանատվություն կրող պարագաների հետևանքները հաղթահարելու և մեղմացնելու նպատակով, կամ եթե առկա է համաչափ իրողություն` երկրի տնտեսական հավասարակշռության խախտման պատճառով տնտեսական հարաբերությունների վերականգնելուն ուղղված:

(7) Եթե պետական կենտրոնական բյուջեի առաջարկված օրենքը Ազգային Ժողովը չի ընդունում մինչ օրացույցային տարվա սկիզբը, Կառավարությունը իրավասու է` օրենքների համաձայն ստացված եկամուտները, նախորդ օրացույցային տարվա կենտրոնական պետական բյուջեի ծախսերի մասում ընդունված օրենքի համաձայն, ժամանակին համաչափ կատարմանը:

37. հոդված

(1) Կառավարությունը պարտավոր է կատարել կենտրոնական պետական բյուջեն՝ օրինավոր, նպատակամետ, արդյունավետ օգտագործելով պետական դրամական միջոցները` ապահովելով տնտեսավարման թափանցելիությունը :

(2) Կենտրոնական պետական բյուջեի իրակատարման ընթացքում, բացի 36. հոդվածի, վեցերրորդ (6) պարբերությունում նշված բացառությունների, Կառավարությունը չի կարող վերցնել այնպիսի վարկեր, և չի կարող ձեռնարկել այնպիսի դրամային պարտականություններ, որոնց արդյունքով պետական պարտքը կարող է գերազանցել պետության տարեկան ամբողջ եկամուտների ավելին, քան կեսը:

(3) Մինչ այն ժամանակ, քանի դեռ պետական պարտքը գերազանցում է պետության տարեկան ամբողջ եկամուտների ավելին, քան կեսը, բացի 36. հոդվածի, վեցերորդ (6) պարբերությունում նշված բացառությունների, կենտրոնական պետական բյուջեի կատարման ընթացքում, Կառավարությունը չի կարող վերցնել այնպիսի վարկեր, և չի կարող ձեռնարկել այնպիսի դրամային պարտականություններ, որոնց արդյունքով պետական պարտքը կարող է գերազանցել պետության տարեկան ամբողջ եկամուտների համաչափ ավելացման մեծությունը` համեմատ նախորդ տարվա տվյալների:

(4) Մինչ այն ժամանակ, քանի դեռ պետական պարտքը գերազանցում է պետության տարեկան ամբողջ եկամուտների ավելին, քան կեսը, Սահմանադրական դատարանը չի կարող ենթարկել քննության, համաձայն 24. հոդվածի երկրորդ (2) պարբերության բ) – ե) կետերում ամփոփված իրավասությանը վերաբերող իրավունքների՝ կենտրոնական պետական բյուջեին վերաբերող, կենտրոնական պետական բյուջեի կատարման, կենտրոնական հարկերի, տուրքերի եւ վճարումների, մաքսահարկի, բացի այդ տեղական հարկերի պետական պայմանների համաձայն Սահմանադրության համապատասխանությունը, բայց իրավասու է վերաքննության առնել բացառապես` կալանքի եւ մարդկային արժանապատվության իրավունքի, անձնական տվյալների պաշտպանության իրավունքի, խղճի եւ հավատքի ազատության իրավունքի, կամ հունգարական քաղաքացիության հետ կապված իրավունքների, կախվածությունների տեսակետից, և եթե թվարկված իրավունքները խախտված են, իրավասու է չեղյալ համարել: Սահմանադրական դատարանը իրավասու է ոչնչացնել թվարկված շրջանակին պատկանող օրենքները առանց սահմանափակման, և եթե օրենքի ընդունման գործընթացը, կամ հռչակմանը վերաբերող ձևը Սահմանադրության մեջ ամփոփված օրենքի ընդունման ընթացքին չի համապատասխանում:

(5) Պետական պարտքը և պետության տարեկան ամբողջ եկամուտների հաշվարկը, բացառությամբ 36. հոդվածի մեկից (1) - երեք (3) պարբերություններում ամփոփված կատարողական սկզբունքների, սահմանվում են համապատասխան օրենքով:

80

38. cikk

(1) Az állam és a helyi önkormányzatok tulajdona nemzeti vagyon. A nemzeti vagyon kezelésének és védelmének célja a közérdek szolgálata, a közös szükségletek kielégítése és a természeti erőforrások megóvása, valamint a jövő nemzedékek szükségleteinek figyelembevétele. A nemzeti vagyon megőrzésének, védelmének és a nemzeti vagyonnal való felelős gazdálkodásnak a követelményeit sarkalatos törvény határozza meg.

(2) Az állam kizárólagos tulajdonának és kizárólagos gazdasági tevékenységének körét, valamint a nemzetgazdasági szempontból kiemelt jelentőségű nemzeti vagyon elidegenítésének korlátait és feltételeit az (1) bekezdés szerinti célokra tekintettel sarkalatos törvény határozza meg.

(3) Nemzeti vagyont csak törvényben meghatározott célból lehet átruházni, törvényben meghatározott kivételekkel az értékarányosság követelményének figyelembevétele mellett.

(4) Nemzeti vagyon átruházására vagy hasznosítására vonatkozó szerződés csak olyan szervezettel köthető, amelynek tulajdonosi szerkezete, felépítése, valamint az átruházott vagy hasznosításra átengedett nemzeti vagyon kezelésére vonatkozó tevékenysége átlátható.

(5) Az állam és a helyi önkormányzatok tulajdonában álló gazdálkodó szervezetek törvényben meghatározott módon, önállóan és felelősen gazdálkodnak a törvényesség, a célszerűség és az eredményesség követelményei szerint.

39. cikk

(1) A központi költségvetésből csak olyan szervezet részére nyújtható támogatás, vagy teljesíthető szerződés alapján kifizetés, amelynek tulajdonosi szerkezete, felépítése, valamint a támogatás felhasználására irányuló tevékenysége átlátható.

(2) A közpénzekkel gazdálkodó minden szervezet köteles a nyilvánosság előtt elszámolni a közpénzekre vonatkozó gazdálkodásával. A közpénzeket és a nemzeti vagyont az átláthatóság és a közélet tisztaságának elve szerint kell kezelni. A közpénzekre és a nemzeti vagyonra vonatkozó adatok közérdekű adatok.

40. cikk A közteherviselés és a nyugdíjrendszer alapvető szabályait a közös szükségletek kielégítéséhez való kiszámítható hozzájárulás és az időskori létbiztonság érdekében sarkalatos törvény határozza meg.

81

38. հոդված (1) Պետության և տեղական ինքնավարությունների սեփականությունը,

հանդիսանում է ազգային հարստություն: Ազգային հարստության օգտագործման և պաշտպանության նպատակն է հասարակության համընդհանուր շահերին ծառայելը, ընդհանուր կենսական պահանջների բավարարումը և բնական սկզբնաղբյուրների պահպանումը, նկատի առնելով նաև ապագա սերունդների պահանջներն ու հնարավոր կարիքները: Ազգային սեփականության պաշտպանման, պահպանման և ազգային հարստության պատասխանատու տնտեսավարմանը վերաբերող պահանջները սահմանված են համապատասխան հիմնական օրենքով:

(2) Բացառապես պետության ձեռքում գտնվող ազգային սեփականությունը, տնտեսական գործունեության շրջանակները, բացի այդ ազգային տնտեսության տեսակետից բարձրացված նշանակություն ունեցող ազգային սեփականության օտարման վերաբերող արգելքները և պայմանները` համաձայն 38. հոդվածի առաջին (1) պարբերության մեջ նշված նպատակների պարտադիր իրականացման միջոցների, սահմանվում են համապատասխան հիմնական օրենքով:

(3) Ազգային հարստությունը հնարավոր է հանձնել կամ վաճառել այլ սեփականատիրոջ տնտեսավարմանը, միայն օրենքով սահմանված նպատակների իրականացման համար և նկատի առնելով օրենքով սահմանված բացառությունները, հաշվի առնելով արժեքի վճարման համաչափությունը ազգային նպատակներին:

(4) Ազգային հարստությունը հնարավոր է ներկայացնել հանձնման կամ վաճառքի այլ սեփականատիրոջ, եթե վաճառքի ներկայացված ունեցվածքին վերաբերող պայմանագրերը կնքվում են միայն այնպիսի կազմակերպությունների հետ, որոնց մոտ ապահովված են գործունեության հետ կապված սեփականատիրության կազմը, կառուցվածքը և թափանցելիությունը:

(5) Պետության և տեղական ինքնավարությունների սեփականությանը պատկանող և տնտեսավարող գործունեությամբ զբաղվող կազմակերպությունները, համապատասխան օրենքով սահմանված ձևով, ինքնուրույն և պատասխանատվորեն, բավարարելով օրինականության պահանջները, համաձայն հայտարարված նպատակների, եկամտաբեր են դարձնում օգտագործմանը հանձնված տնտեսությունը:

39. հոդված

(1) Կենտրոնական պետական բյուջեից օգնություն կամ կատարվող պայմանագրի համաձայն վճարումների օգնություն ստանում են այնպիսի կազմակերպությունները, որոնց սեփականատերերի կազմը, կառուցվածքը հայտնի է և միտված է օգնությունը օգտագործելու և ապահովելու` տնտեսավարման պայմանների թափանցելիությամբ:

(2) Պետական դրամական միջոցներով տնտեսավարող բոլոր կազմակերպությունները պարտավոր են հասարակությանը հաշվետվություն տալ պետական դրամական միջոցների օգտագործման մասին: Պետական դրամական միջոցները և ազգային սեփականությունը պետք է օգտագործվեն` համաձայն թափանցելիության և հասարակական ողջախոհության սկզբունքների: Պետական դրամական միջոցները և ազգային սեփականությանը վերաբերող տվյալները համարվում են պարտադիր հրապարակային, հասարականության պատկանող տվյալներ:

40. հոդված Հասարակական հարկային պարտավորությունները` հանուն կենսաթոշակային համակարգի հիմնական կանոնների ընդհանուր պահանջների բավարարման, անհրաժեշտ հաշվարկած վճարումների եւ տարեց հասակի քաղաքացիների կյանքի պայմանների ապահովության նպատակով, մանրամասն սահմանվում են համապատասխան հիմնական օրենքով:

82

41. cikk

(1) A Magyar Nemzeti Bank Magyarország központi bankja. A Magyar Nemzeti Bank sarkalatos törvényben meghatározott módon felelős a monetáris politikáért.

(2) A Magyar Nemzeti Bank elnökét és alelnökeit a köztársasági elnök hat évre nevezi ki. (3) A Magyar Nemzeti Bank elnöke a Magyar Nemzeti Bank tevékenységéről évente

beszámol az Országgyűlésnek. (4) A Magyar Nemzeti Bank elnöke törvényben kapott felhatalmazás alapján, sarkalatos

törvényben meghatározott feladatkörében rendeletet ad ki, amely törvénnyel nem lehet ellentétes. A Magyar Nemzeti Bank elnökét rendelet kiadásában az általa rendeletben kijelölt alelnök helyettesítheti.

(5) A Magyar Nemzeti Bank szervezetének és működésének részletes szabályait sarkalatos törvény határozza meg.

42. cikk A pénzügyi közvetítőrendszer felügyeletét ellátó szervre vonatkozó szabályokat sarkalatos törvény határozza meg.

43. cikk

(1) Az Állami Számvevőszék az Országgyűlés pénzügyi és gazdasági ellenőrző szerve. Az Állami Számvevőszék törvényben meghatározott feladatkörében ellenőrzi a központi költségvetés végrehajtását, az államháztartás gazdálkodását, az államháztartásból származó források felhasználását és a nemzeti vagyon kezelését. Az Állami Számvevőszék ellenőrzéseit törvényességi, célszerűségi és eredményességi szempontok szerint végzi.

(2) Az Állami Számvevőszék elnökét az Országgyűlés az országgyűlési képviselők kétharmadának szavazatával tizenkét évre választja meg.

(3) Az Állami Számvevőszék elnöke az Állami Számvevőszék tevékenységéről évente beszámol az Országgyűlésnek.

(4) Az Állami Számvevőszék szervezetének és működésének részletes szabályait sarkalatos törvény határozza meg.

83

41. հոդված (1) Հունգարիայի Ազգային բանկը հանդես է գալիս որպես Հունգարիայի

կենտրոնական բանկ: Հունգարիայի Ազգային բանկը, համապատասխան հիմնական օրենքով սահմանված ձեւով, պատասխանատու է երկրի մոնետար քաղաքականության իրագործման համար:

(2) Հունգարիայի Ազգային բանկի նախագահին և նախագահի տեղակալներին նշանակում է Հանրապետության նախագահը` վեցամյա ժամկետով:

(3) Հունգարիայի Ազգային բանկի նախագահը, Հունգարիայի Ազգային բանկի գործունեության մասին ամեն տարի տեղեկացնում և հաշվետվություն է տալիս Ազգային Ժողովին:

(4) Հունգարիայի Ազգային բանկի նախագահը, համաձայն համապատասխան հիմնական օրենքով սահմանված իրավունքների շրջանակի լիազորության, որոշումներ է կայացնում, որոնք չեն կարող հակասել հիմնական օրենքին: Հունգարիայի Ազգային բանկի նախագահի բացակայության դեպքում, որոշումների հռչակման իրավունք է ստանում Հունգարիայի Ազգային բանկի նախագահի որոշումով, փոխարինելու նշանակված փոխնախագահը:

(5) Հունգարիայի Ազգային բանկի կազմվածքը և գործունեության հիմնական պայմանները մանրամասն սահմանված են համապատասխան հիմնական օրենքով:

42. հոդված

Դրամային շրջանառության վերահսկողությունը իրականացնող մարմնին վերաբերող իրավունքները մանրամասն սահմանված են համապատասխան հիմնական օրենքով:

43. հոդված

(1) Պետական վերահսկողության կոմիտեն Ազգային Ժողովի դրամական և տնտեսավարման վերահսկողական մարմինն է: Պետական վերահսկողության կոմիտեն, օրենքով սահմանված պարտականությունների շրջանակներում, վերահսկում է կենտրոնական բյուջեի կատարումը, պետական տնտեսության տնտեսավարումը, պետական տնտեսական աղբյուրներից առաջացած միջոցների օգտագործումը և ազգային ունեցվածքի սպասարկումը: Պետական վերահսկողության կոմիտեն վերահսկողությունները կատարում է` նկատի առնելով գործերի վարման օրինականությունը, նպատակահարմարությունը:

(2) Պետական վերահսկողության կոմիտեի նախագահին ընտրում է Ազգային Ժողովը` Ազգային Ժողովի պատգամավորների ավելի, քան երկու երրորդի օժանդակող քվեարկությամբ, տասներկու տարի ժամկետով:

(3) Պետական վերահսկողության կոմիտեի նախագահը Պետական վերահսկողության կոմիտեի գործունեության մասին ամեն տարի հաշվետվություն է տալիս Ազգային Ժողովին:

(4) Պետական վերահսկողության կոմիտեի կառուցվածքի և գործունեության պայմանները մանրամասն սահմանվում են համապատասխան հիմնական օրենքով:

84

44. cikk

(1) A Költségvetési Tanács az Országgyűlés törvényhozó tevékenységét támogató szerv, amely a központi költségvetés megalapozottságát vizsgálja.

(2) A Költségvetési Tanács törvényben meghatározott módon közreműködik a központi költségvetésről szóló törvény előkészítésében.

(3) A központi költségvetésről szóló törvény elfogadásához a 36. cikk (4) és (5) bekezdésében foglaltak betartása érdekében a Költségvetési Tanács előzetes hozzájárulása szükséges.

(4) A Költségvetési Tanács tagja a Költségvetési Tanács elnöke, a Magyar Nemzeti Bank elnöke és az Állami Számvevőszék elnöke. A Költségvetési Tanács elnökét a köztársasági elnök nevezi ki hat évre.

(5) A Költségvetési Tanács működésének részletes szabályait sarkalatos törvény határozza meg.

A Magyar Honvédség

45. cikk

(1) Magyarország fegyveres ereje a Magyar Honvédség. A Magyar Honvédség alapvető feladata Magyarország függetlenségének, területi épségének és határainak katonai védelme, nemzetközi szerződésből eredő közös védelmi és békefenntartó feladatok ellátása, valamint a nemzetközi jog szabályaival összhangban humanitárius tevékenység végzése.

(2) A Magyar Honvédség irányítására – ha nemzetközi szerződés másként nem rendelkezik – az Alaptörvényben és sarkalatos törvényben meghatározott keretek között az Országgyűlés, a köztársasági elnök, a Honvédelmi Tanács, a Kormány, valamint a feladat- és hatáskörrel rendelkező miniszter jogosult. A Magyar Honvédség működését a Kormány irányítja.

(3) A Magyar Honvédség közreműködik a katasztrófák megelőzésében, következményeik elhárításában és felszámolásában.

(4) A Magyar Honvédség hivatásos állományú tagjai nem lehetnek tagjai pártnak, és nem folytathatnak politikai tevékenységet.

(5) A Magyar Honvédség szervezetére, feladataira, irányítására és vezetésére, működésére vonatkozó részletes szabályokat sarkalatos törvény határozza meg.

85

44. հոդված (1) Պետական բյուջետային խորհուրդը, Ազգային Ժողովի գործունեությունը

օժանդակող մարմինն է, որը վերահսկում է պետական բյուջեի հիմնավորվածությունը:

(2) Պետական բյուջետային խորհուրդը օրենքով սահմանված ձևով համագործակցում է կենտրոնական պետական բյուջեի օրենքի նախապատրաստման ընթացիկ աշխատանքներին:

(3) Կենտրոնական պետական բյուջեի օրենքի ընդունման համար, 36. հոդվածի չորրորդ (4) եւ հինգերորդ (5) պարբերություններում ամփոփված դրույթները իրականացնելու համար անհրաժեշտ է Պետական բյուջետային խորհրդի համաձայնությունը:

(4) Պետական բյուջետային խորհրդի անդամներն են՝ Պետական բյուջետային խորհրդի Նախագահը, Հունգարիայի Ազգային Բանկի Նախագահը և Պետական վերահսկողության կոմիտեի Նախագահը: Պետական բյուջետային խորհրդի Նախագահին նշանակում է Հանրապետության Նախագահը` վեց տարի ժամկետով:

(5) Պետական բյուջետային խորհրդի կառուցվածքի և գործունեության պայմանները մանրամասն սահմանվում են համապատասխան հիմնական օրենքով:

Հունգարական Բանակ

45. հոդված

(1) Հունգարիայի ռազմական ուժը Հունգարական բանակն է: Հունգարական բանակի հիմնական առաջադրանքն է երկրի անկախության, տարածքային ամբողջականության և սահմանների պաշտպանությունը, միջազգային պարտականություններից ծագող ընդհանուր պաշտպանական և խաղաղասիրական պաշտպանության առաջադրանքների կատարումը, բացի այդ` համաձայն միջազգային իրավունքի դրույթների, մարդասիրական գործունեության իրականացումը:

(2) Հունգարական բանակի ղեկավարությունը, եթե միջազգային պայմանագրերը չեն սահմանում այլ կերպ, սահմանվում են Սահմանադրությամբ, և համաձայն համապատասխան հիմնական օրենքով սահմանված շրջանակների, կատարում են Ազգային Ժողովը, Հանրապետության նախագահը, երկրի Պաշտպանության խորհուրդը, Կառավարությունը և համապատասխան առաջադրանքներով և իրավասություններով օժտված Պաշտպանության նախարարը: Հունգարական բանակի գործունեությունը իրականացնում է Կառավարությունը:

(3) Հունգարական բանակը համագործակցում է աղետների նախազգուշացման և հետևանքների վերացման և ոչնչացման պարագաներում:

(4) Հունգարական բանակի պաշտոնական ծառայությունում ընդգրկված սպաները և զինվորները չեն կարող լինել որևէ կուսակցության անդամ և չեն կարող վարել քաղաքական գործունեություն:

(5) Հունգարական բանակի կառուցվածքը, առաջադրանքները, ղեկավարումը, առաջնորդությունը և գործունեությանը վերաբերվող պայմանները մանրամասն սահմանվում են համապատասխան հիմնական օրենքով:

86

A rendőrség és a nemzetbiztonsági szolgálatok

46. cikk

(1) A rendőrség alapvető feladata a bűncselekmények megakadályozása, felderítése, a közbiztonság, a közrend és az államhatár rendjének védelme.

(2) A rendőrség működését a Kormány irányítja. (3) A nemzetbiztonsági szolgálatok alapvető feladata Magyarország függetlenségének és

törvényes rendjének védelme, nemzetbiztonsági érdekeinek érvényesítése. (4) A nemzetbiztonsági szolgálatok működését a Kormány irányítja. (5) A rendőrség és a nemzetbiztonsági szolgálatok hivatásos állományú tagjai nem lehetnek

tagjai pártnak, és nem folytathatnak politikai tevékenységet. (6) A rendőrség és a nemzetbiztonsági szolgálatok szervezetére, működésére vonatkozó

részletes szabályokat, a titkosszolgálati eszközök és módszerek alkalmazásának szabályait, valamint a nemzetbiztonsági tevékenységgel összefüggő szabályokat sarkalatos törvény határozza meg.

Döntés katonai műveletekben való részvételről

47. cikk

(1) A Kormány dönt a Magyar Honvédség és a külföldi fegyveres erők határátlépéssel járó csapatmozgásairól.

(2) Az Országgyűlés a jelen lévő országgyűlési képviselők kétharmadának szavazatával dönt – a (3) bekezdésben meghatározott esetek kivételével – a Magyar Honvédség külföldi vagy magyarországi alkalmazásáról, külföldi állomásozásáról, valamint a külföldi fegyveres erők magyarországi vagy Magyarország területéről kiinduló alkalmazásáról, magyarországi állomásozásáról.

(3) A Kormány dönt a Magyar Honvédség és a külföldi fegyveres erők (2) bekezdés szerinti, az Európai Unió vagy az Észak-atlanti Szerződés Szervezete döntésén alapuló alkalmazásáról, valamint más csapatmozgásáról.

(4) A Kormány – a köztársasági elnök egyidejű tájékoztatása mellett – haladéktalanul beszámol az Országgyűlésnek a (3) bekezdés alapján, valamint a Magyar Honvédség békefenntartásban való részvételének vagy külföldi hadműveleti területen végzett humanitárius tevékenységének engedélyezése tárgyában hozott döntéséről.

87

Ոստիկանության և Ազգային Անվտանգության Ծառայությունները

46. հոդված

(1) Ոստիկանության հիմնական պարտականությունն է հանցագործությունների կանխումը, հայտնաբերումը, հասարակական կյանքի խաղաղության ապահովումը, հասարակական կարգի և երկրի սահմանների պաշտպանությունը:

(2) Ոստիկանության գործունեությունը ղեկավարում և իրականացնում է Կառավարությունը:

(3) Ազգային անվտանգության ծառայությունների հիմնական պարտականությունն է Հունգարիայի անկախության և օրինական կարգի պաշտպանությունը, երկրի ազգային անվտանգության շահերի համար անհրաժեշտ պարտավորությունների իրականացումը:

(4) Ազգային Անվտանգության Ծառայությունների գործունեությունը ղեկավարում և իրականացնում է Կառավարությունը:

(5) Ոստիկանության և Ազգային անվտանգության ծառայություններում ընդգրկված սպաները և զինվորները չեն կարող լինել որևէ կուսակցության անդամ և չեն կարող վարել քաղաքական գործունեություն:

(6) Ոստիկանությանը և Ազգային անվտանգության ծառայություններին վերաբերող կառուցվածքային, առաջադրանքների, ղեկավարման, առաջնորդությանը, գաղտնի, անվտանգության համար անհրաժեշտ սարքերի և միջոցների օգտագործման և այլ գործունեությանը վերաբերող պայմանները մանրամասն սահմանվում են համապատասխան հիմնական օրենքով:

Որոշում ռազմական գործողություններին մասնակցության մասին

47. հոդված

(1) Կառավարության իրավասությանն է պատկանում` որոշում կայացնել Հունգարական Ռազմական ուժերի արտասահմանյան ռազմական ուժերի սահմանի անցման հետ կապված ռազմական գործողությունների կատարման վերաբերյալ:

(2) Ազգային Ժողովը` նիստին ներկա Ազգային Ժողովի պատգամավորների, երկու երրորդի օժանդակող քվեարկությամբ, բացառությամբ սույն հոդվածի երրորդ (3) պարբերության մեջ սահմանված դեպքերի, որոշում է կայացնում՝ Հունգարական Բանակի արտասահմանում կամ Հունգարիայի ներսում և նրա տարածքով անցնելու դեպքերի առնչությամբ, արտասահմանյան հենակետերում տեղավորելու, արտասահմանյան ռազմական ուժերի Հունգարիայում գտնվելու մասին, Հունգարիայի տարածքից սկսվող գործողությունների կամ Հունգարիայի տարածքում արտասահմանյան ռազմական ուժերի գտնվելու մասին:

(3) Կառավարությունն է որոշում կայացնում Հունգարական Բանակի և արտասահմանյան ռազմական ուժերի, համաձայն երկրորդ (2) պարբերության մեջ նշվածների, Եվրոպական Միության և Հյուսիս Ատլանտի Կազմակերպության` համատեղ, պայմանագրի վրա հիմնված, որոշումների կատարման, բանակների խմբավոր ներանցման վերաբերյալ:

(4) Կառավարությունը, Հանրապետության նախագահին տեղեկացնելու հետ մեկտեղ, անհապաղ հաշվետվություն է տալիս Ազգային Ժողովին իրավիճակի մասին սույն հոդվածի երրորդ (3) պարբերությունում նշված դրույթների համաձայն, կառավարական որոշումների՝ Հունգարական բանակի խաղաղասիրական գործունեության կամ արտասահմանյան ռազմական գործողությունների տարածքում մարդասիրական գործունեություն անցկացնելու տրված թույլտվության մասին:

88

A KÜLÖNLEGES JOGREND

A rendkívüli állapotra és a szükségállapotra vonatkozó

közös szabályok

48. cikk

(1) Az Országgyűlés a) hadiállapot kinyilvánítása vagy idegen hatalom fegyveres támadásának közvetlen

veszélye (háborús veszély) esetén kihirdeti a rendkívüli állapotot, és Honvédelmi Tanácsot hoz létre;

b) a törvényes rend megdöntésére vagy a hatalom kizárólagos megszerzésére irányuló fegyveres cselekmények, továbbá az élet- és vagyonbiztonságot tömeges méretekben veszélyeztető, fegyveresen vagy felfegyverkezve elkövetett súlyos, erőszakos cselekmények esetén szükségállapotot hirdet ki.

(2) A hadiállapot kinyilvánításához, a békekötéshez, valamint az (1) bekezdés szerinti különleges jogrend kihirdetéséhez az országgyűlési képviselők kétharmadának szavazata szükséges.

(3) A köztársasági elnök jogosult a hadiállapot kinyilvánítására, a rendkívüli állapot kihirdetésére és a Honvédelmi Tanács létrehozására, valamint a szükségállapot kihirdetésére, ha az Országgyűlés e döntések meghozatalában akadályoztatva van.

(4) Az Országgyűlés e döntések meghozatalában akkor van akadályoztatva, ha nem ülésezik, és összehívása az idő rövidsége, továbbá a hadiállapotot, a rendkívüli állapotot vagy a szükségállapotot kiváltó események miatt elháríthatatlan akadályba ütközik.

(5) Az akadályoztatás tényét, továbbá a hadiállapot kinyilvánításának, a rendkívüli állapot vagy a szükségállapot kihirdetésének indokoltságát az Országgyűlés elnöke, az Alkotmánybíróság elnöke és a miniszterelnök egybehangzóan állapítja meg.

(6) Az Országgyűlés a hadiállapot kinyilvánításának, a rendkívüli állapot vagy a szükségállapot kihirdetésének indokoltságát az akadályoztatásának megszűnése utáni első ülésén felülvizsgálja, és dönt az alkalmazott intézkedések jogszerűségéről. E döntéshez az országgyűlési képviselők kétharmadának szavazata szükséges.

(7) Rendkívüli állapot vagy szükségállapot idején az Országgyűlés nem mondhatja ki feloszlását, és nem oszlatható fel. Az országgyűlési képviselők általános választását rendkívüli állapot és szükségállapot idején nem lehet kitűzni, és nem lehet megtartani, ilyen esetben a rendkívüli állapot vagy a szükségállapot megszűnésétől számított kilencven napon belül új Országgyűlést kell választani. Ha az országgyűlési képviselők általános választását már megtartották, de az új Országgyűlés még nem alakult meg, a köztársasági elnök az alakuló ülést a rendkívüli állapot vagy a szükségállapot megszűnésétől számított harminc napon belüli időpontra hívja össze.

89

Արտակարգ իրավիճակ

Արտակարգ իրավիճակին և բացառիկ իրավիճակին վերաբերող ընդհանուր պայմանները

48. հոդված

(1) Ազգային Ժողովը. ա) ռազմական վիճակի հռչակման կամ օտար երկրի զինված հարձակման

ուղղակի վտանգի (պատերազմի վտանգ) դեպքում հայտարարում է արտակարգ իրավիճակ և կազմավորում է Հայրենիքի պաշտպանության խորհուրդ

բ) օրինական կարգի տապալմանը ուղղված կամ բացառապես իշխանությունը բռնագրավելուն ուղղված զինված գործողությունների, կամ քաղաքացիների կյանքի և ունեցվածքի ապահովությանը հոծ խմբով վտանգ ներկայացնող զինված կամ կիսազինված կատարված ծանր և բռնի գործողությունների դեպքում, հայտարարում է արտակարգ իրավիճակ

(2) Ռազմական վիճակի հռչակման, հաշտության կնքման, սույն հոդվածի առաջին (1) պարբերության մեջ նշված արտակարգ իրավիճակ հայտարարելու համար անհրաժեշտ են Ազգային Ժողովի պատգամավորների ավելին, քան երկու երրորդի օժանդակող քվեարկությունը:

(3) Միայն Հանրապետության նախագահն է իրավասու ռազմական վիճակ հռչակելու, արտակարգ իրավիճակ հայտարարելու և կազմավորելու Հայրենիքի պաշտպանության խորհուրդ կամ արտակարգ իրավիճակ հռչակելու, եթե Ազգային Ժողովը որևէ արգելակող պատճառով անկարող է որոշում կայացնելու:

(4) Ազգային Ժողովը արգելակված է վերը թվարկված որոշումներ կայացնելու այն դեպքում, եթե տվյալ պահին Ազգային Ժողովի նստաշրջանը ավարտված է և անհնարին է հրավիրել արտակարգ նիստ` ժամանակի սղության պատճառով կամ ռազմական վիճակի, արտակարգ իրավիճակի, արտակարգ իրավիճակի պատճառների հետևանքով ստեղծված պայմանները անհաղթահարելի արգելք են հանդիսանում:

(5) Ազգային Ժողովի գործունեության արգելակման փաստը, ռազմական վիճակի հռչակման, արտակարգ վիճակի կամ անհրաժեշտ վիճակի հայտարարության բացատրությունը, Ազգային Ժողովի Նախագահը, Սահմանադրական դատարանի նախագահը և Նախարարական խորհրդի նախագահը միաձայն են հիմնավորում:

(6) Ազգային Ժողովը` ռազմական դրություն հռչակելու, արտակարգ իրավիճակ հայտարարելու և Հայրենիքի պաշտպանության խորհուրդ կազմավորելու կամ բացառի իրավիճակի հռչակումը բացատրող և գործունեության արգելակման հանգամանքների վերացումից հաշված, հաջորդ առաջին նիստին իրավասու է վերաքննել և որոշումներ կայացնել կիրառված կարգադրությունների իրավասության մասին:

(7) Հայտարարված արտակարգ իրավիճակի և բացառիկ իրավիճակի ժամանակաշրջանի ընթացքում Ազգային Ժողովը չի կարող որոշում կայացնել սեփական լիազորությունների դադարեցման մասին կամ էլ չի կարող այլ սահմանադրական միջոցներով լիազորության դադարեցումը պարտադրվել: Ազգային Ժողովի պատգամավորների համընդհանուր ընտրությունները արտակարգ իրավիճակի և բացառիկ իրավիճակի ժամանակաշրջանի ընթացքում չեն կարող նշանակվել, կամ էլ անցկացվել: Այս դեպքում արտակարգ իրավիճակի և բացառիկ վիճակի ժամանակաշրջանի հանգամանքների վերացումից հաշված` իննսուն օրվա ընթացքում պետք է ընտրվի Ազգային Ժողովի նոր կազմը: Այն դեպքում, եթե Ազգային Ժողովի պատգամավորների ընտրությունները արդեն անց են կացվել, սակայն Ազգային Ժողովի կազմավորումը չի կատարվել, Հանրապետության նախագահը, արտակարգ կամ բացառիկ իրավիճակի հռչակման հանգամանքների վերացումից հաշված երեսուն օրվա ընթացքում, հայտարարում և նշանակում է նոր կազմավորման նիստի անցկացման ամսաթիվը:

90

(8) A feloszlott vagy feloszlatott Országgyűlést rendkívüli állapot idején a Honvédelmi Tanács, szükségállapot idején a köztársasági elnök is összehívhatja.

A rendkívüli állapot

49. cikk

(1) A Honvédelmi Tanács elnöke a köztársasági elnök, tagjai az Országgyűlés elnöke, az országgyűlési képviselőcsoportok vezetői, a miniszterelnök, a miniszterek és – tanácskozási joggal – a Honvéd Vezérkar főnöke.

(2) A Honvédelmi Tanács gyakorolja a) az Országgyűlés által rá átruházott jogokat; b) a köztársasági elnök jogait; c) a Kormány jogait.

(3) A Honvédelmi Tanács dönt a) a Magyar Honvédség külföldi vagy magyarországi alkalmazásáról, békefenntartásban

való részvételéről, külföldi hadműveleti területen végzett humanitárius tevékenységéről, valamint külföldi állomásozásáról;

b) a külföldi fegyveres erők magyarországi vagy Magyarország területéről kiinduló alkalmazásáról, valamint magyarországi állomásozásáról;

c) sarkalatos törvényben meghatározott rendkívüli intézkedések bevezetéséről. (4) A Honvédelmi Tanács rendeletet alkothat, amellyel – sarkalatos törvényben

meghatározottak szerint – egyes törvények alkalmazását felfüggesztheti, törvényi rendelkezésektől eltérhet, valamint egyéb rendkívüli intézkedéseket hozhat.

(5) A Honvédelmi Tanács rendelete a rendkívüli állapot megszűnésével hatályát veszti, kivéve, ha az Országgyűlés a rendelet hatályát meghosszabbítja.

A szükségállapot

50. cikk

(1) A Magyar Honvédséget szükségállapot idején akkor lehet felhasználni, ha a rendőrség és a nemzetbiztonsági szolgálatok alkalmazása nem elegendő.

(2) A szükségállapot idején az Országgyűlés akadályoztatása esetén a köztársasági elnök dönt a Magyar Honvédség (1) bekezdés szerinti felhasználásáról.

91

(8) Լիազորություներից զրկված կամ գործունեությունը դադարեցրած Ազգային Ժողով կարող է հրավիրել, արտակարգ իրավիճակի ժամանակ Երկրի Պաշտպանաթյան Խորհուրդը, իսկ անհրաժեշտ վիճակի դեպքում Հանրապետության Նախագահը:

Արտակարգ վիճակ

49. հոդված

(1) Պաշտպանության խորհրդի նախագահը Հանրապետության նախագահն է: Անդամներն են՝ Ազգային Ժողովի նախագահը, Ազգային Ժողովի պատգամավորական խմբավորումների ղեկավարները, Նախարարական խորհրդի նախագահը, նախարարները և, խորհրդակցական իրավունքով, ռազմական ուժերի գլխավոր շտաբի հրամանատարը:

(2) Պաշտպանաթյան խորհուրդը իրականացնում է հետևյալ իրավունքները. ա) Ազգային Ժողովի կողմից զիջված իրավունքները բ) Հանրապետության նախագահի իրավունքները գ) Կառավարության իրավունքները:

(2) Պաշտպանաթյան խորհուրդը որոշումներ է կայացնում հետեւյալ հարցերում. ա) Հունգարիայի ռազմական ուժերի արտասահմանյան կամ Հունգարիայում

գործադրման, խաղաղասիրական գործունեության մասնակցության, օտար երկրի ռազմական գործունեությունների տարածքում մարդասիրական գործունեության իրականացման, բացի այդ արտասահմանյան հենակետերում հունգարական բանակի տեղավորման մասին

բ) արտասահմանյան ռազմական ուժերի Հունգարիայի կամ Հունգարիայի տարածքից սկսվող գործողությունների կամ Հունգարիայի տարածքում արտասահմանյան ռազմական ուժերի գտնվելու մասին

գ) համապատասխան հիմնական օրենքով սահմանված արտակարգ գործողությունների իրականացման մասին:

(4) Պաշտպանության խորհուրդը իրավասու է որոշումներ կայացնելու, որոնք համաձայն համապատասխան օրենքով սահմանվածների, կարող են կասեցնել առանձին օրենքների գործողությունը, հնարավորություն են տալիս շեղվել օրենքով սահմանվածներից և ընդունել այլ արտակարգ կարգադրություններ:

(5) Պաշտպանության խորհրդի որոշումները, արտակարգ վիճակի վերացումից հետո, կորցնում են իրավասությունը, բացառությամբ այն դեպքերի, երբ Ազգային Ժողովի նախաձեռնությամբ երկարաձգվում է որոշումների գործողության ժամկետը:

Բացառիկ իրավիճակ

50. հոդված

(1) Հունգարական բանակը կարելի է` գործող բացառիկ իրավիճակի ժամանակամիջոցում, գործադրել միայն այն դեպքում, եթե ոստիկանության և ազգային անվտանգության ծառայությունների օգտագործումը չի բավարարում վիճակի մեղմացման նպատակին:

(2) Բացառիկ իրավիճակի ժամանակամիջոցում, Ազգային Ժողովի արգելակման դեպքում, Հանրապետության Նախագահն է որոշում կայացնում Հունգարական բանակի գործադրման մասին` համաձայն առաջին (1) պարբերության մեջ սահմանված դրույթների:

92

(3) Szükségállapot idején a sarkalatos törvényben meghatározott rendkívüli intézkedéseket rendeleti úton a köztársasági elnök vezeti be. A köztársasági elnök rendeletével – sarkalatos törvényben meghatározottak szerint – egyes törvények alkalmazását felfüggesztheti, törvényi rendelkezésektől eltérhet, valamint egyéb rendkívüli intézkedéseket hozhat.

(4) A köztársasági elnök a bevezetett rendkívüli intézkedésekről haladéktalanul tájékoztatja az Országgyűlés elnökét. A szükségállapot idején az Országgyűlés – akadályoztatása esetén az Országgyűlés honvédelmi ügyekkel foglalkozó bizottsága – folyamatosan ülésezik. Az Országgyűlés – akadályoztatása esetén az Országgyűlés honvédelmi ügyekkel foglalkozó bizottsága – a köztársasági elnök által bevezetett rendkívüli intézkedések alkalmazását felfüggesztheti.

(5) A rendeleti úton bevezetett rendkívüli intézkedések harminc napig maradnak hatályban, kivéve, ha hatályukat az Országgyűlés – akadályoztatása esetén az Országgyűlés honvédelmi ügyekkel foglalkozó bizottsága – meghosszabbítja.

(6) A köztársasági elnök rendelete a szükségállapot megszűnésével hatályát veszti.

A megelőző védelmi helyzet

51. cikk

(1) Az Országgyűlés külső fegyveres támadás veszélye esetén vagy szövetségi kötelezettség teljesítése érdekében meghatározott időre kihirdeti a megelőző védelmi helyzetet, ezzel egyidejűleg felhatalmazza a Kormányt sarkalatos törvényben meghatározott rendkívüli intézkedések bevezetésére. A megelőző védelmi helyzet időtartama meghosszabbítható.

(2) Az (1) bekezdés szerinti különleges jogrend kihirdetéséhez, meghosszabbításához a jelen lévő országgyűlési képviselők kétharmadának szavazata szükséges.

(3) A Kormány rendeletben a megelőző védelmi helyzet kihirdetésének kezdeményezését követően a közigazgatás, a Magyar Honvédség és a rendvédelmi szervek működését érintő törvényektől eltérő intézkedéseket vezethet be, amelyekről a köztársasági elnököt és az Országgyűlés tárgykör szerint feladat- és hatáskörrel rendelkező állandó bizottságait folyamatosan tájékoztatja. Az így bevezetett intézkedések hatálya az Országgyűlés megelőző védelmi helyzet kihirdetésére vonatkozó döntéséig, de legfeljebb hatvan napig tart.

(4) A Kormány a megelőző védelmi helyzet idején rendeletet alkothat, amellyel – sarkalatos törvényben meghatározottak szerint – egyes törvények alkalmazását felfüggesztheti, törvényi rendelkezésektől eltérhet, valamint egyéb rendkívüli intézkedéseket hozhat.

(5) A Kormány rendelete a megelőző védelmi helyzet megszűnésével hatályát veszti.

93

(3) Անհրաժեշտության վիճակի ժամանակամիջոցում, համապատասխան հիմնական օրենքով սահմանված արտակարգ գործողությունների իրականացման որոշումը կայացնում է Հանրապետության նախագահը: Հանրապետության նախագահը, հիմնական օրենքով սահմանված դրույթների համաձայն, հնարավորություն է ստանում առկախելու առանձին օրենքների գործողությունը, իրավասու է շեղվելու օրենքով սահմանված դրույթներից և այլ արտակարգ կարգադրություններ ընդունել:

(4) Հանրապետության նախագահը ընդունած որոշումների մասին անհապաղ տեղեկացնում է Ազգային Ժողովի նախագահին: Անհրաժեշտության վիճակի ժամանակամիջոցում, Ազգային Ժողովի արգելակման դեպքում, Ազգային Ժողովի ռազմական գործերով զբաղվող հանձնաժողովը անընդհատ խորհրդակցում է: Անհրաժեշտության վիճակի ժամանակամիջոցում, Ազգային Ժողովի արգելակման դեպքում, Ազգային Ժողովի ռազմական գործերով զբաղվող հանձնաժողովը, Հանրապետության նախագահի կողմից ընդունված արտակարգ կարգադրությունների իրականացումը կարող է չեղյալ համարել:

(5) Որոշումների ձևով ընդունված արտակարգ կարգադրությունները տևում են երեսուն օր, բացառությամբ այն դեպքերի, երբ Ազգային Ժողովի նախաձեռնությամբ ռազմական գործերով զբաղվող հանձնաժողովը երկարաձգում է որոշումների գործողության ժամկետը:

(6) Հանրապետության Նախագահի կարգադրությունները անհրաժեշտության վիճակի վերացումից հետո կորցնում են իրենց իրավասությունը:

Կանխարգելիչ պաշտպանական իրավիճակ

51. հոդված

(1) Առաջին (1) պարբերության մեջ նշված արտակարգ իրավիճակի հայտարարության երկարաձգման համար անհրաժեշտ է Ազգային Ժողովի նիստին ներկա պատգամավորների երկու երրորդի օժանդակող քվեարկությունը:

(2) Կառավարության կողմից կանխարգելիչ պաշտպանական իրավիճակի մասին կայացված որոշումի հայտարարության առաջարկությունից հետո՝ վարչական, Հունգարական բանակի և կարգերը պահպանող ծառայությունների գործունեությանը վերաբերող անհրաժեշտ վարքագծի համար կարող են մտցվել օրենքների սահմանումներից տարբերվող կարգադրություններ, որոնց մասին կառավարությունը տեղեկացնում է Հանրապետության նախագահին, Ազգային Ժողովի համապատասխան առաջադրանքներով և իրավասություններով լիազորված մշտական հանձնաժողովներին: Այս ձևով կայացված կարգադրությունների լիազորությունը, մինչ Ազգային Ժողովի կանխարգելիչ պաշտպանական իրավիճակի հայտարարության որոշումը, տևում է ամենաշատը վաթսուն օր:

(4) Կառավարությունը, կանխարգելիչ պաշտպանական իրավիճակի ժամանակամիջոցում կարող է կարգադրություններ արձակել, որոնք հիմնական օրենքով սահմանվածների համաձայն իրավասու են առկախել առանձին օրենքների գործողությունը, հնարավորություն են ստանում շեղվել օրենքով սահմանվածներից, և այլ արտակարգ կարգադրություններ ընդունել:

(5) Կառավարական որոշումը, կանխարգելիչ պաշտպանական իրավիճակի պատճառների վերացումից հետո, կորցնում է իրավասությունը:

94

A váratlan támadás

52. cikk

(1) A Kormány külső fegyveres csoportoknak Magyarország területére történő váratlan betörése esetén a támadás elhárítására, Magyarország területének a honi és szövetséges légvédelmi és repülő készültségi erőkkel való oltalmazására, a törvényes rend, az élet- és vagyonbiztonság, a közrend és a közbiztonság védelme érdekében – szükség esetén a köztársasági elnök által jóváhagyott fegyveres védelmi terv szerint – a szükségállapot vagy a rendkívüli állapot kihirdetésére vonatkozó döntésig a támadással arányos és arra felkészített erőkkel azonnal intézkedni köteles.

(2) A Kormány az (1) bekezdés alapján megtett intézkedéséről haladéktalanul tájékoztatja az Országgyűlést és a köztársasági elnököt.

(3) A Kormány váratlan támadás esetén sarkalatos törvényben meghatározott rendkívüli intézkedéseket vezethet be, valamint rendeletet alkothat, amellyel – sarkalatos törvényben meghatározottak szerint – egyes törvények alkalmazását felfüggesztheti, törvényi rendelkezésektől eltérhet, valamint egyéb rendkívüli intézkedéseket hozhat.

(4) A Kormány rendelete a váratlan támadás megszűnésével hatályát veszti.

A veszélyhelyzet

53. cikk

(1) A Kormány az élet- és vagyonbiztonságot veszélyeztető elemi csapás vagy ipari szerencsétlenség esetén, valamint ezek következményeinek az elhárítása érdekében veszélyhelyzetet hirdet ki, és sarkalatos törvényben meghatározott rendkívüli intézkedéseket vezethet be.

(2) A Kormány a veszélyhelyzetben rendeletet alkothat, amellyel – sarkalatos törvényben meghatározottak szerint – egyes törvények alkalmazását felfüggesztheti, törvényi rendelkezésektől eltérhet, valamint egyéb rendkívüli intézkedéseket hozhat.

(3) A Kormány (2) bekezdés szerinti rendelete tizenöt napig marad hatályban, kivéve, ha a Kormány – az Országgyűlés felhatalmazása alapján – a rendelet hatályát meghosszabbítja.

(4) A Kormány rendelete a veszélyhelyzet megszűnésével hatályát veszti.

95

Անսպասելի հարձակում

52. հոդված

(1) Կառավարությունը, Հունգարիայի տարածք օտար զինված խմբավորումների անսպասելի ներխուժման դեպքում, հարձակումը չեզոքացնելու նպատակով Հունգարիայի տարածքի, երկրի և դաշնակիցների օդային տարածության պաշտպանության և օդանավատորմի մարտական ուժերի պատրաստության, երկրի օրինական դաշտի, մարդկային կյանքի և ունեցվածքի, հասարակական կարգի և մարդկային կյանքի ապահովության և շահերը պաշտպանելու նպատակով անհրաժեշտության դեպքում, Հանրապետության նախագահի կողմից ընդունված և թույլատրված ռազմական պաշտպանության ծրագրի, անհրաժեշտության կամ արտակարգ իրավիճակի հայտարարությանը վերաբերող որոշման համաձայն, հարձակվող ուժերի դեմ պարտավոր է անհապաղ և համաչափ ուժերով պատասխան գործողությունների անցնել:

(2) Կառավարությունը առաջին (1) պարբերության մեջ նշվածների հիման վրա կայացրած կարգադրությունների մասին անհապաղ տեղեկացնում է Ազգային Ժողովին և Հանրապետության նախագահին:

(3) Կառավարությունը, անսպասելի հարձակման վիճակի դեպքում, համապատասխան հիմնական օրենքով սահմանված դրոիյթների, իրավասու է արտակարգ կարգադրություններ արձակել, որոշումներ կայացնել, կանգնեցնել առանձին օրենքների գործողությունը, հնարավորություն ունի շեղվելու օրենքով սահմանվածներից և այլ արտակարգ կարգադրություններ ընդունել:

(4)Կառավարական որոշումները, անսպասելի հարձակումի պատճառների վերացումից հետո, կորցնում են իրավասությունը:

Սպառնալից դրություն

53. հոդված (1) Կառավարությունը, մարդկային կյանքին և ունեցվածքին սպառնացող բնական

աղետի կամ արդյունաբերական վթարի պատճառով կայացած չարիքների դեպքում, կամ հետեւանքները հաղթահարելու նպատակով, հայտարարում է Սպառնալից դրություն և որոշում կայացնում հիմնական օրենքով սահմանված արտակարգ գործունեությունների իրականացման մասին:

(2) Կառավարությունը, Սպառնալից դրության դեպքում հիմնական օրենքով սահմանված դրույթների համաձայն իրավասու է՝ կարգադրություններ արձակել, որոշումներ կայացնել, իրավասու է առկախնել առանձին օրենքների գործողությունը, հնարավորություն ունի շեղվելու օրենքով սահմանվածներից, և այլ արտակարգ կարգադրություններ ընդունել:

(3) Կառավարության երկրորդ (2) պարբերությունում նշված որոշումները, գործում են տասնհինգ օրվա ընթացքում, բացառություն են կազմում այն դեպքերը, երբ կառավարությունը, Ազգային Ժողովի նախաձեռնությամբ, երկարաձգում է կառավարական որոշման գործողությունները:

(4) Կառավարության որոշումները, Սպառնալից դրության պատճառների վերացումից հետո, կորցնում են իրավասությունը:

96

A különleges jogrendre vonatkozó közös szabályok

54. cikk

(1) Különleges jogrendben az alapvető jogok gyakorlása – a II. és a III. cikkben, valamint a XXVIII. cikk (2)–(6) bekezdésében megállapított alapvető jogok kivételével – felfüggeszthető vagy az I. cikk (3) bekezdése szerinti mértéken túl korlátozható.

(2) Különleges jogrendben az Alaptörvény alkalmazása nem függeszthető fel, az Alkotmánybíróság működése nem korlátozható.

(3) A különleges jogrendet a különleges jogrend bevezetésére jogosult szerv megszünteti, ha kihirdetésének feltételei már nem állnak fenn.

(4) A különleges jogrendben alkalmazandó részletes szabályokat sarkalatos törvény határozza meg.

ZÁRÓ RENDELKEZÉSEK

1. Magyarország Alaptörvénye 2012. január 1-jén lép hatályba. 2. Ezt az Alaptörvényt az Országgyűlés az 1949. évi XX. törvény 19. § (3) bekezdés

a) pontja és 24. § (3) bekezdése alapján fogadja el. 3. Az ezen Alaptörvényhez kapcsolódó átmeneti rendelkezéseket az Országgyűlés a 2. pont

szerinti eljárásban, külön fogadja el. 4. A Kormány köteles az Alaptörvény végrehajtásához szükséges törvényjavaslatokat az

Országgyűlés elé terjeszteni.

97

Արտակարգ իրավիճակին վերաբերող ընդհանուր սահմանումները

54. հոդված

(1) Արտակարգ իրավակարգին վերաբերող ընդհանուր սահմանումների գործողության ժամանակամիջոցում ընդհանուր հիմնական իրավունքները իրականացվում են, բացառությամբ II. եւ III. Հոդվածների, եւ բացի XXVIII. հոդվածի երկրորդից վեցերորդ (2)-(6) պարբերություններում նշվածների, բացի այդ կարող են, I. հոդվածում երրորդ (3) պարբերոթյունում նշված չափից ավելիով սահմանափակվել:

(2) Արտակարգ իրավիճակ սահմանելու ժամանակամիջոցում Սահմանադրական կարգը չի կարող դադարեցվել, իսկ Սահմանադրական դատարանի գործունեությունը` սահմանափակվել:

(3) Արտակարգ իրավիճակին վերաբերող ընդհանուր սահմանումները կարող են վերացվել Արտակարգ իրավիճակ հայտարարող պետական մարմնի որոշումով` վիճակի պատճառների վերացման հետևանքով:

(4) Արտակարգ իրավիճակին վերաբերող ընդհանուր սահմանումները գործում են` համաձայն համապատասխան հիմնական օրենքի:

Սահմանափակող Կարգադրություններ (1) Հունգարիայի Սահմանադրությունը ուժի մեջ է մտնում 2012 թվականի

հունվարի մեկից: (2) Ազգային Ժողովը այս Սահմանադրությունը ընդունում է 1949 թվականի 20- րդ

օրենքի, ¢19-ի երրորդ (3) պարբերության ա) կետի և ¢24-ի երրորդ (3) պարբերության համաձայն:

(3) Սահմանադրության` մինչ ուժի մեջ մտնելը վերաբերող անցումնային սահմանումները, Ազգային Ժողովը սույն հոդվածի երկրորդ (2) պարբերության մեջ սահմանված ձևով, առանձին է ընդունում:

(4) Կառավարությունը պարտավոր է Սահմանադրության իրականացման համար անհրաժեշտ օրենքների առաջարկությունները ներկայացնել Ազգային Ժողովին:

98

*

Mi, a 2010. április 25-én megválasztott Országgyűlés képviselői, Isten és ember előtti felelősségünk tudatában, élve alkotmányozó hatalmunkkal, Magyarország első egységes Alaptörvényét a fentiek szerint állapítjuk meg.

Dr. Schmitt Pál s. k., Kövér László s. k., köztársasági elnök az Országgyűlés elnöke

99

* Մենք, 2010 թվականի ապրիլի 20-ին ընտրված Ազգային Ժողովի պատգամավորներս` Աստծո և մարդկանց առջև պատասխանատվության գիտակցությամբ, օգտվելով սահմանադրական իրավունքից, վերնշվածների համաձայն հիմնում ենք սույն Հունգարիայի առաջին միասնական Սահմանադրությունը:

Թող լինի խաղաղություն, ազատություն և համերաշխություն:

Դր. Շմիտտ Պալ Կովեր Լասլո հանրապետության նախագահ Ազգային Ժողովի նախագահ

A Magyar Közlöny különszáma. A Szerkesztőbizottság elnöke: dr. Biró Marcell, a szerkesztésért felelős: dr. Borókainé dr. Vajdovits Éva. A szerkesztőség címe: Budapest V., Kossuth tér 1–3. A Magyar Közlöny különszámát kiadja a Magyar Közlöny Lap- és Könyvkiadó. Felelős kiadó: Majláth Zsolt László.

Հունգարական Կոզլոն համարի հատուկ թողարկում. Գլխավոր խմբագիր դր. Բիրո Մարցելլ. Պատասխանատու խմբագիր` դր. Բորոկաինե դր. Վայդովիչ Եվա. Խմբագրության հասցեն` Բուդապեշտ 5. Կոշուտ տ. 1-3. Հունգարական Կոզլոնի հատուկ համարը տպագրվել է Հունգարական Կոզլոն Լապ և Կոնվկիադո հրատարակչությունում. Պատասխանատու հրատարակիչ` Մայլաթ Ժոլտ Լասլո.