ORDU ONi:vERSiTESi iLAHiYAT FAKih.TESi

Din, Gelenek ye Ahlak Baglammda

MAHREMiYET ALGILARI

SEMPOZY;UMU

27-29 MART 2015

I

Editorler

.Yavuz Onal YusufBahriGundogdu

~evket Pekdemir Hasan Ats1z

Samsun 2016

MAHREMiYET KAVRAM ININ FARKLI ·

ANLAM ALANLARI veya " FIKH-1 BATIN" DA

MAHREMiYET ALGISI

Ozet ·

Adem <;.ATAK *

Mahremiyet kavranu sosyal bilimlerin hemen her alaruyla oldugu gibi, insarun Rabbi ve diger varhklarla ~kisinin mahiyet ve niteligini inceleyen tasavvuf alaru ile de ilin­tilidir. Mahremiyet olgusu diger sosyal bilimlerde ki~inin toplumla ili§kisi temelinde ete ahrurken tasawufi dii§iincede oncelikle insarun Rabbi ile ili§kisi baglammda ince­lenrni§tir. Bu ~ai.J§marun hedefi mahremiyet kavrarrurun diger ilim dallannca genel kabul goren anlam c;erc;evesinin dL§tnda farkh anlam alanlanrun da varhgmm dikkat­lere sunulmas1dtr. Bu hedefi gerc;ekle§tirmek amaClyla tasavvufi dii§iincedeki mahre­miyet algt51, tasavvufi eserlerden omeklerle incelenmeye c;ai.J§tlacaktu.

Anahtar Kelimeler : Tasavvuf, Mahremiyet, SIC.

Abstract

~~~

Different Meanings of Concept of Privacy or Privacy Perception in "Fikh·i Batin"

Concept of privacy is related to Sufism that examines the privacy relationship be­tween people and God and other creatures as well as social science. Concept of priva­cy is considered in base of relation between people and society in social science; and is analyzed in Sufism primarily in the context of relation between people and their God's. The aim of this study is to present the attention to different meaning apart from meaning concept that well accepted from other science field. Concept of privacy in Sufism will be examined and illustrated with sufistic works to achieve this goal.

Keywords: Sufism, privacy, secret.

Yrd. Doc;. Dr., Giimii§hane Universitesi, ilahiyat Fakiiltesi, Tasavvuf Anabilim Dai.J ademcatak@hoonail.com.

. 208

--- DIN, GElENEK VE AHLAK BA~LAMINDA MAHAEMIYET ALGILARI SEMPOZVUMU ----

Mahremiyet kavranu hukuki, sosyolojik, psikolojik, felsefi ve ant­ropolojik boyudara sahip ~ok yonlii bir kavramdrr. Biitiin bu alanlarda mahremiyet dii§iincesi bireyin toplumla ya da diger bireylerle ili§kisin­de soz konusu edilen bir kavramdrr. Bu ~er~evede maliremiyet kavranu, bireye ozel alanlann tamarm i9fl kullarulabilir.

. . Mahrerniyet kavranu bunlardan farkh anlam alanlanna da sahiptir.

Flkh-1 batm diye nitelenen tasavvufi dii§iincede bu anlam alanlanni da gormek miimkiindiir. Tasavvufi balu§ a~ma gore mahremiyet kavranu oncelikle insamn Rabbi ile ~kisinin d!§ diinyaya aktarilmama­sJ/gizlenmesi olarak algllanrr. Bu anlam ~er~evesine gore mutasaVVIf, zikir, dua, niyaz vb. tiirden Rabbiyle ileti§im kurdugu vaSltalar aracrh-8Iyla edindigi ozel duyu§ ve ya§adi81 spesifik halleri ba§kalanyla pay­la§mamahdrr. Aksi halde gozetilmesi gereken mahremiyet ihlal edi.lmi§ ve insan, Rabbiyle ~kisine ihanet etmi§ olur. ·

Yine mutasaVVIflann kendi aralannda olu§turduklan anlam diinya­Sl da avam arasma ~lkanlamayacak bir ba§ka mahremiyet alarudrr. Alan d!§I olanlm avam olarak niteleyen tasawufi dii§iince, miintesiple­ri arasmda bilinen/algllarulan/anlamlandmlan bir~ok konuyu mahrem olarak niteler. Bu kabul, dogal olarak mutasaVVIflann agyar ile ili§kile­rinde mahremiyeti, gozetilmesi gereken bir alan olarak kar§lffilZa ~a­nr.

U~cii olarak, mutasaVVIfm deruni tecriibeler, riiya, riyazet ve ke§f gibi vas1talarla elde ettigi ozel bilgileri yahut irfaru da ancak belli §ardar muvacehesinde ba§kalanyla . payla§llabilir. Bu dii§Unce, muta­saVVJ.fm elde ettigi ozel bilgilerin ya da irfanm bir mahremiyet alglSiyla sinlflanmasi anlammi ta§lffiaktadrr.

Son olarak mutasavvlfm diger insanlar ve e§Ya ile ~kisinde kera­met tiiriinden ya§ach81 hallerin a~anmamasmm da bir mahrerniyet alaru olarak kabul edildigini ifade etmek gerekir. Bu baglamda muta­sayvt.fm keramederini gizlemeyip a~lklamas1, onun kemalindeki nok­sanhgm ve srrn fa§ etmeme edebine muhalefet ettiginin bir delili olarak goriiliir.

Bu ~ah§mada yukanda zikredilen ana ba§hklar alnnda tasavvufi dii§iincedeki mahrerniyet alg1Sl, tasavvufi eserlerden omeklerle ince­lenmeye ~ah§llacaknr.

------ ORDU ONIVERSITtsiiLAHIYAT FAKULTESI/27·29 MART 2015 ------

---- DiN, GEU:NEK VE AHlAI< BA~lAMINDA MAHREMIYET AlGilARI SEMPOZY.UMU ---:-

-J. Kul~ Rf:ibbiyle ili§kisinde Y~adttt O;z:el Hallerlni B.a§ka insarilad~ Payla§mamasi

insan varolu§uyla birlikte var edenle bir ili§ld i~erisine girmi§tir. Bu ili§ki varolu§ siireci i~erisinde birbirinden farkb bir~ok katmanlar i~erir. Var edenin var ettigi bir varbk olma seviyesi bu ili§kinin ilk .katm.aru­drr.1 Var edenin n.i.ffietleriyle kendini fark eden insarun Yar edenin yar-11~ fark etmesi bu i.li§kinin ikinci katmarudrr. Bu a§amada insanm Rabbiyle ili§kisi var oldugunu idrak ettigi var edenin oze.lliklerjlji tam­rna siirecine girer. Kendisine ula§an vahiy ve var edenin el~ileri vastta­SJyla edindigi. bilgi}er insarun rabbiyle ili§kisinde belirleyici rota}'l olU§­turur. Boylece insan nokta-_i nazaiJilda Rab})i ile .ili§kisinde bilgi, iman, idrak ye kulluk a§amalan bir btiti.inliik i~erisinde stiregider: Kulluk bu stire~te_ muhabbet, teslimiyet, itaat ve .nza gibi bir~ok duygusal v.e dav­raru§sal nitelikler ihtiva eder.

Ytice Allah, var olan her §eyi rahmet ye sevgi ile yaratnu§~ btitiin varPklara hareket kanunlanru bildirmi§ ve onlar i~in gerekli olm btitiin imkaruan hazirlamt§tu'. insan .da kainatm bi.ittin o.zeJlilderil).i kep.di btinyesinde toplayan kti«;iik .bir ka.inat olarak yarhk aJ.emjndeki yerj.ni . alml§ ve Allah'm hazrrlamt§ oldugu her tiirlti nimetten istifade .edecek donan1ma sahip klltruru§trr. Dogal olarak bti durumda onun IJ)isyotlti, Rab slfanyla tecelli eden Allahia kai§I kulluk gorevini yerine getirme.k olmalldrr. 2

Allah, insanlara diger varbklardan farkll olarak his, idrak ve .bunla­nn teihinine ·zemin hazrrlayacak uzuvlar veniii§ ve buna mukabil ken­disine kar§I kulluk etmelerini istemi§tir. Ancak btu'lu istemeden onc.e kullugun· ~e§itli yonleri.nj Peygamberler ve kitaplar vas1tas1yla ogretip §art ye slilJilanm da a~Ikl~nr.3 Yani .bu dtinyada }'a§arken insartlan niiikellef tutan Allah, dtinyada yapuaruartn neticesirtin a)iire~~ goriile­cegini haber veterek ahiret hayanyia ilgili yerlne gore mtijdesini ve yme y.eri.ile gore sakmdmnasllll da. yapmi§trr. Boylece Allah ktillanna kar§l merhametini, onlara di.inyada ya§ayacaklan o.ttam1 saglamak1 daha sonra da Allah-kul miihasebeti ~er~evesinde bnl.ata kul.ohnaiUh -yoUan· . . .

1 Ontoloji.k anlamdaki bu ili§ki bal!landa da,ba geni§ bilgi i9n bkz.~ · Demirci, ,Muhsin "Kur'an~da Allali~.Kaihat·lnsan ~kiSi", Din Eginnii ArCl§ttrmalah Dergisi, _2M2, sayt: 10;s. 92.

2 Demirci, agm., s. 96. 3 Daha geni§ bilgi ii;in bkz.: Sinanoglu, Abdiilhafuit, "islarti Dii§illlcesi.nde "insan-1 I<fuiill"

Anla}'l§l ve Allah i!e ~kilen~Jmesinin Teolojik Degeri" Kelain Ar~J§tlrttialan, 6:2 (2008), s. 99.

___ ........_.,__~ ORDU ·ONIVERSiT~I llAHiYAi' FAKOLTEsi /21•i9 MART 20).5 ~- ..........,_.,._, __.._.=,.._.,.~

209

---- DiN, GElENEK VE AHLAK BAGLAMINDA MAHREMiVET AlGILARI SEMPOZYUMU ----

ru ogretmek ~eklinde gostermi~tir. Bu da Allah'a kul olma yolunda in­san)ann oni.inde. hi~bir engelin bulurunad1guu ortaya koymaktadrr .

. Boylece asilerin ve su~lulann ileri siirecekleri herhangi bir bahane soz konusu olmayacaknr.4 ·

insarun yaratanla ili~kisinde iki yonden bahsedilebilir: Birirtcisi; Al­lah'tan j,nsana dogru olan vahiy; ikincisi ise insandan Allah'a dogru olan duadrr. Vahiy, Allah'm konusmas1 yani kendi iradesini dil vasltastyla bildirmesidir. Bundan dola}rt ,peygamber denen aractya ihtiya~ soz ko­nusudur. Allah'm her insana vahyetmesi Allah a~1smda.ll degil, ·insanlar a~1smdan imkans1zdrr. Bu sebeple olmall ki, Allah. Teilla insanlar ara­smdan se~tigi peygamberler vas1~as1yla onlara talimatlarrm blldinp.i~-tir.s .

insarun Allah'la olan ili~kisi ozel anlamda kendi olmaya daym. inancm, var olam anlamlandrrma, yiiksek dii~iincelere kaynakhk etme, arayt~ i~indeki insan ruhuna a~lk olma gibi ama9armm yam srra insan ruhunun kendi olma arzusunu tatmin etme gibi yiice bir amac1 daha vardrr.6 inanan kimsede dinl duygular, ilahi olan ile duygusal bagm

210 ifadesidir. insan Allah ili~kisi bi.itiini.iyle duygusal degildir fakat bu ili~ki duygular i~inde_ vi.icut bulur. 7

insarun Rabbiyle ili§kisi tek tarafh degil; kaqthkhdrr. 6megm Allqh Teala'run b_elli niteliklere sahip kullarllli sevdigi Kur'an'da ifade edilir­ken ayru §ekilde bu kullann da Rablerini sevdikleri belirtilir. (Maide-54) Bu durum kulun Rabbiyle ili~kisinin kar~J.hkh olu§unun kulun bir yarnlsamast veya tahayyiili.i olmaytp aksine bir hakikat oldugunun ispa­ttdrr.8 Ayru zamanda insarun yaratamyla ya§achgt ili§ki insarun diger ti.im varllklarla ya§adtgt ili§kiden daha yiice ve daha ozeldir. Daha ozel olmasmm sebebi diger ti.im varhklann da kendisi gibi yarattlml§ varhk­lar olmas1drr. Rabbi ise onu var edendir. Bu ili§ki diger varllklarla ili~ki­sinde olmad1gt kadar i~sel ve sarnimidir. Diger yoni.iyle bu ili~ki en kut­sal ile kuruldugu i~ diger ttim ili§kilerden yi.icedir. Kulun Rabbiyle ili§kisi diger bir "yoni.iyle de zorunlu bir ili§kidir. Var eden, kul istese de istemese ~e; razi olsa da olmasa da onu var etmi§, i~den ge~en bi.itiin

4 Arpagu~. Hatice K. "Allah-insan ili~kisinde Rahmet ve Gazab" M.U. ildhiyat Fakiiltesi Dergi­si, 29 (2005/2) ,s. 51.

5 Demirci, agm., s. 93. . 6 Yasa, Metin, Din Felsefesi Af!Smdan Yunus Emre Apstndan A§k- Yarach!Ji-Kendi Olma,

Ankara Okulu Yaymlan, 2002, 68,69. 1 Yaran, Cafer Sadtk, Tann inanamnAkliligi, Etiit yay. Samsun, 2000, 46-47. 8 Kul Rab ~kisindeki muhabbet boyutu ile ilgili ge~ bilgi i9n bkz.: Kasapoglu, Abdurrah­

man, "Allah-insan ~kisi Ac;:tsmdan "Muhabbet" I Sevgi Olgusu" Hikmet Yurdu, ytl: 3, sa}'l: 5 (Ocak-Haziran 2010), ss. 99-149.

--- --- ORDU ONiVERSiTES] ILAHiVAT FAKUlTESi /27-29 MART 2015 ------

, ---- DiN, GELENEK VE AHLAK BAGLAMINOA MAHREMIYET ALGILARI SEMPOZVUMU -'------

dii~iincelere valaf olmu~; insan ise varolu~unu devam ettirebilmek i9fl var edenin n.imetlerine muhtat; olmu~tur.9

Kulun Rabbiyle ili~kisinin merhalelerini ve niteliklerini losaca izah ettikten soma esas konumuza donebiliriz. Tasavvufi ~ii~iincede insamn . Allah ile ili~kisi; 1. Avam, 2. Havas ve 3. Havassu~l-havas olmak iizere iit; temel kategoride ~egerlendirilir. Bu kategoriler ayru zamanda kulun Allah ile ili~k;isinin derinligi hakkmda bilgi verir. ilk kategori olan avam smm genel olarak en dii~iik seviyede ili~ki boyutuna scihip insanlardan olu~ur. Kul ile ~b arasmdaki ili~ki derinle~tikt;e insan avam sl11lfindan havas sl11lfina yiikselir. Eger ili~ki t;ok daha ozel bir konuma ula~rrsa insan havassu'l-havas sl11lfina yiikselir. Hangi kategoride 'bulunursa bulunsun insarun Rabbiyle var olan ili~kisi kendine ozgii ve ozeldir. Bu ili~kiye ba~ka bir varli~n herhangi bir dahli soz konusu olam~z. 10

Tasavvufl dii~iince, kulun Rabbiyle ili.~kisini b~kalanyla payla§ll­mamasi gereken mahrem bir alan olarak nitelendirir. Hangi seviyede olursa olsun bu ili~kinin mahremiyeti korunmali ve agyara at;Iklanma­malidrr. Nitekim Peygamber Efendirnizden nakledilen bir rivayette Onun Rabbiyle t;ok ozel bir ili~ki boyutuna sahip oldugu, bununla bir- 211 likte bu ozel ~ki esnasmda ya~adl~ yi.iksek hailer ve valaf oldugu yi.ice hakikatlere herhangi bir varligm muttali olamayaca~ bildirilir: "Benim Cenab-1 Hak ile oyle anlanm olur ki, onlara ne bir rnukarreb melek ne de herhangi bir peygamber vaklf olamaz."11

Yine Hz. Peygamber'den "Ben Rabbimin katmda gecelerim; 0 ~eni yedirir ve i9fir."12 ~eklinde rivayet edilen hadis-i ~erif de ba~ka insanla­rm sahip olmadi~ Peygamberimize has ve yi.ice bir ili~ki boyutunun varli~ ispat eder. Her ne kadar bu hadis-i ~erifte Peygamberimiz,

9 insan Tann ~kisinin zorunlulugu ve insarun ozgiirlligiinil hakkmda geni~ bilgi i9Jl bkz.: _ Co~kun, ibrahim, ''Matfuidi Dil~iincede "Allah-insan ~kisi" HiJanet Yurdu, imam Matiiridi

ve Matii.nailik-Ozel SaytSr, yll: 2, sa}'l: 4 (Temmuz-Arahk 2009), s. 18 vd. 10 Hakk'm, insana ~ah damanndan daha yalon oldugunu belirten ayet (I<Af 50/ 16) i~te bu

ozel ili~kiye ~aret etmektedir. Konevt, insandaki en i.istiln ~eyin, kendisi.p,de bulunan bu ozel yon oldugunu ISrarla vurgular. Zira o, Hakk'm irtsarun hakikatine yerl~tirdigi ilaru bir srrdu. Bu listilnlilgiin bir sebebi de, insarun bu sayede yaraOCISIY!a, b~ka hi~ kimsenin or­tak olamayacagt son derece ozel bir irtibata sabip olmas1du. Konevi, insan ile rabbi arasm· daki bu ozel alana peygarnberlerin bile dah.il olamayaca8tfu soyler. <;:ilnkii ku1 ile rabbi arasmda bu i:izel vecih kap1s1 a~lldl8tfida, bunu Allah'tan b~ka sadece o ve~ sahibi bi­lebilir. Ge~ bilgi i~in bkz.: imarnoglu, Serna Ozdemir, "Sadreddin Konevi'ye Gore Keli· me/Logos Doktii.ni <;er~evesinde Tann:insan ~kisi", Ekev Akademi Dergisi, yll: 15 sa}'I: 49 (Gliz 2011), s. 27.

11 Miinavi, Feyzii'l·Kadir, N, 8 12 Buhan, Ebu Abdullah Muhammed b. ismail, el-Cdmiu's-Sahlh; <;ago Yay., istanbul 1992, ·

Savm, 20; Muslim, Ebu'l-Huseyn b. Haccac el-Ku~eyri, el-Cdmi'u's-Sahfh, <;agn Yay., istan· bui1992, Styam, 57.

---- --- OROU 0NIVERSiTES!!LAHIYAT FAKULTESi /27-29 MART 2015 ....-- ----

---- DIN, GEI.ENEK VE AHIAK BA~lAMINDA MAHREMIYET AlGilARI SEMPOZVU~U ----

Rabbinin kendini yedirip i~irerek agrrlad.Igrm bildirmi§ ise de ili§kinin mahiyeti h~da bir bilgi vermemi§tir. Malum oldugu iizere ~u a91<­lamaJ1, visal orucunu kendisi tuttugu halde ashabma yasaklamasuun nedenini izah sadedinde yap~trr.

Kur'an-1 Kerim'de bazt peygamberlerin Allah Teala ile ili§kilerinde ya§ac:Wdan ozel hailer anlatilir. Hz. Zekeriyya'mn oglu ohnasi i9Ji yap­n~ gizli dua ve duamn kabulii miijdesine delil istemesi kar§lligmda ii~ giin konu§amamasi;13 Hz. EyYfib'un hastahguun son raddesinde biiyillc bir edep ve mahviyet i~de hastaltgmm §ifa buhnasiiD imaen isteme­sP4; Hz. Nuh'un oglunun ink8.rc1 ohnast neticesinde Rabbine yakan§t ve fakat olumsuz cevap almas115 vb. durumlar havassu'l-havas olarak nite­lenen peygamberler slillfmm en ust diizeyde yaratanla ya§achklm ili§­kiye omek olarak verilebilir. Bu omeklerin hemen tamammda peygani­berler, ya§ad.IldariiD ozel anlm ba§ka insanlara aktarrnam.I.§lar, bu bilgi-' ler bize ili.§kinin kar§I yoniinde bulunan Allah Tea.J.a ~afmdan iletil­~tir. Bu durum k:ul ile Rabbi arasmda ya§amlan ozel hallerin mahrem olarak kabul edilmekle birlikte .A1J..$ tarafmdan kulun oliimiinden son-

212 ra ba§ka insanlara omek olmas1 kasnyla a<;lklanmasmm mahremiyeti ihlal saYJlmayacagw. ortaya koymaktadrr.

Kul He Allah arasmda sakh ve gizli kalan hallere de srr denir. "Srr­larumz bakiredir; hi~bir kimsenin vehmi bu bekareti bozarnaJlll§trr" diyenlerin soziinii bu manada anlamak gerekir. Nitekim sllfilerden Yu­suf b. Hliseyin'in: "Hfu kimselerin goniilleri, srrlarm mezmd.Ir" ve "Srr­nma diigmem bile muttali olsa, onu sokiip atmm"16 §eklindeki sozleri de bu anlama gelmektedir. Tasavvuf edebiyatmm klasik donem miiellif­lerinden olan el-Hucv:irl'nin "muhabbet ve dostluk halini gizli tutmak"17

§eklindeki srr tarifi de bu manadadrr.18

Melamet ehlini tarif ederken me§hur sUfi Harndun Kassar, "Allah ile aralarmdaki srrdan, mahlUkat bir· yana, kendi nefislerinin bile ha-

13 Meryem sures~ 19/10. 14 Enbiya suresi, 21/83. 15 Hud suresi, 11/45-6. 16 Serrac, Ebii Nasr, el-Lwna' fi't-Ta.savvuf, Matbaatii's-Saade, I<ahire 1960, s. 234; K~eyri,

Ebu'l-Kas1m Abdiilkerim, er-Risalmi~-Ku§eyriyyefi ilmi't-Ta.sawufi, haz. Ma'ruf Zenik, Ali Abdulbamid Baltao, Beyrut 1993, s. 88. '

17 Ali b. Osman el-Ciillabi el-Hucviri, Kegu'l-MahcUb, Terc.: Siileyman Uludag, (Hakikat Bilgisl), Dergdh Yay., istanbul, 1982, s. 536.

lB Ogke, Ahmet, "'Tasavvuf Di.i§U.ncesinde "Su"' I<avranu Ve Marmaravi'nin "K~fu'l-Esrar" isimli .Risalesi", ~ilziincii Ytl Oniversitesi ilahiyat Fakiiltesi Dergisi, sayt: 3, }'ll: 2000, s: 226-~ .

------ ORDU ONivERSITESillAHIYAT FAKULTESI/J,7-'2!J MART201S ------

---- DIN, GELENEK VE AHLAK BA~LAMINDA MAHREMIYET ALGILARI SEMPOZVUMU . ---

berdar olmadl&t kimselerdir."19 demektedir. Onun bu tarummda kul- . Rabb ili§kisinin, "mudak anlamda gizlilik'' esas1 iizerinde durdugu go-riiliir. .

Kul ile Allah arasmdaki ili.§kinin b~kalarma fa§ edilmemesi netice: sinde Allah'm kuluna bir<;ok liituflarda bulunaca&tru izah eden Ebu Hafs Haddad; "Onlar kurb ve ibadeder adma· a<;~ga <;lkard.J.klan her §eyden dolaYI nefislerini kmarlar, halka kusurlanru gosterirler ve on­lardan iyiliklerini gizlerler. 0 nedenle halk onlarm dl§ goriinii§lerine bakarak orllan kmar. Onlar da bannlanndaki durumu bilerek kend.i ne.fislerini kmarlar. Allah da onlara bir taklm srrlar ve gayb bilgile_rini verir ve onlara baz1 liituflarda bulunur. Onlar ise nefsi kmama ve ona muhalefet etme gibi tutumlan sebebiyle Allah'm kep.dilerine gostermi§ oldugu liituflan da gizlerler. Boylece halk onlardan. uzakla§rr, onlar da Allah ile ha.I1enirler."20 der. ·

D. Elde Edilen.tiJham Olunan Strlarm/Bilgilerin ifade Edilmeyi~i

Srr kelimesi tasavvufta "sadece Allah'm bildigi ya da az sa:Ylda in- 213 san tarafmdan bilinen ozel bilgi" ve "ruhun bir idrak mertebesi" olmak iizere iki anlamda kullarulrr. Hz. Peygamber'in, "Benim b.ijdiklerimi ' bilseydiniz az giiler, <;ok aglardtruz"21 mealin(jeki hadisi onun baz1 ozel bilgileri kendisinde srr olaralc sakladtguu ve ashabma anlatmadl&tru ifade etmektedir. Aynca Ebu Hiireyre'nin, "ResOJ-i Ekrem'den iki ilim aldun. Birini size anlattun; d.igerine gelince onu anlatsaydun §U boyun kesilirdi"22 §eklindeki sozii. ile ResOlullah'm Muaz b. Cebel'e soyledigi ve ba§kalarma anlatmasma izin vermedigi ozel bilgi hakkmdaki rivayet­ler23, baz1 ince ve anla§Ilmasi zor bilgilerin idrak seviyesi yiiksek §ahsi­yeder arasmda eskiden beri rnuhafaza edildigini gostermektedir.24

Tasavvuf ha.I ilmidir. _Bu nedenle tasavvufi hayat siibjektiftir, ki§i­seldir. Bu siibjektiflikten dolaYI sahip olunan haileriri, elde edilen irfani hakikaderin ba§kalarma nakledilmesi neredeyse imkans1Zd1r .. Tasavvufi tecriibe anmda y~anan ili§kinil;l, giinliik ili§ki diizeyinin <;ok otesinde olu§u ve iniitea.I bir ozellik gostermesi de bu zorlugun derecesini artrr· maktadrr. Bundan dolaYI ya§anan haileri/edinilen smi bilgileri, kelime·

19 Siilemi, Ebu Abd.irralunan, Risaletii'l-Melametiyye, Terc. Orner Rlza Dogrul, inlalap Kitabe-.vi, istanbul trs., 102 vd.

20 Siilemi, ayru yer. 21 BuMri "Kilsuf" 2· Miislim "Salat'' 112 22 BuM.ri' "ilim" 42 • ' • . 23 BuMri "ilim',' 49 24 Tosun.' Necde~ "Sir", IDviA., cilt: 37, yJ.!: 2009, s., 115.

------ OROU ONIVERSITESIILAHIYATFAKOLTESI/27·29 MART 2015 ------

---- DiN, GELENEK VE AHIAK BAGIAMINDA MAHREMIYET ALGIIARI SEMPOZVUMU ----

lerin mahdut alamna dolanek ve bu bali ya§amayan kimselere a<;Ikla­yabihnek pek miimkiin g6rii.nmemektedir.25

Sultan Veled'in §u ifadeleri st.rri hakikatlerin, sozciiklerle anlatlla­ma}'l~llllll· nedenini ac;lklar: "Onlar (hedeflerine) vasJ.l oldular ve oteye bile gec;tiler; fakat kelime ve ciimleye ancak bu dordiincii yiiziiniin ma­nasuu sigdrrabildiler. Mesela, bir insan karadan yola c;lksa,. kara yolu­nun menzillerini, ~ehirlerini, daglanm, sahnilanru ve c;imenliklerini anlatabilir, bunlar tasvire s1gar; fakat bu adamm yolu gitgide denize dayansa, bu deniz iizerindeki yolculukta gayeye vas1l olduktan sonra kat ettigi menzilleri, yollan nasJ.l anlatabilir?"26

ince tasavvufi· meseleleri avama ac;mamak, ilk sUfil.erden ozellikle Ciineyd el-Bagdadi'nin (6.297/909) onemle iizerinde durdugu bir hu­sustu. 0, tasavvufta gizlilik, daha dogrusu, ancak. ehline ac;ma tarafta­nyru. 0 derin fikirlerin halk arasmda yayJ.lmasmdan ho~lanmaru~ ic;:in fazla eser yazmaktan ka~trr.27

Yine Hz. Mevla.na, gonle gelen gaybi hakikatlerin soylenmemesi

214 gerektigi kanaatindedir. 0, gayb alerniri.e ait hakikatlerinin gizli kahna­sirun daha giizel olaca~ dii~iiniir. ~oyle der: ."Allah'a iman ve ibadet ancak ~imdi makbuldiir, olii~den sonra gayb alemi biitiin giizelligi ile meydana c;lkmca; "~imdr inanrum." demek manasiZdrr. Mademki haki­katin, gizli, ortiilii olmasl ve gaybe inanmak daha iyi, oyle ise agzffil kapa, dudaklaruu yum; yumuk dudaklar daha ho§ ... Karde§im, sozden sakm, hakikat srrlarm1 soylemekten vaz gee; ki, lediin ilmini Cenab-1 Hakk kendisi meydana c;lkarsin."28

Hz. Mevlana insamn srrlarmm gonliinde gizli kalmas1 gerekliligini beyan sadedinde "Her kim srrnru saklarsa c;abucak muradma eri§ir."29

hadis-i ~erifini rivayet etmi§tir. Mevlana §6yle der: "Srrlarm goniilde gizli kalmah ki; o .muradm c;abucak hasJ.l olur. Tohum toprak ic;inde

25 Erginli, Zafer, ''Temel Tasavvuf Klasiklerinde Hal. Kavranuna Toplu Bir Bala§", Dinbilimleri AkadernikArO§ttrma Dergis~ VITI (2008), sayi:l, s. 154, 176 vd.

26 ~ultan Veled, Madrif, ~ev. Meliha 0. Anbarcwglu, Terdiman 1001 Temel Eser, istanbul 1984, s.134; Kii¢k, Hiilya, "Hakk'm Sll11D.l F~ Etmeyen SUf:il.er: Sultan Veled 6megi", Ta-sawuf: ilmiveAkademikArO§ttrmaDergis~ yli: .8 [2007], saj'l: 18, s. 88. ·

27 Kiic;iik, agm., s. 89; Siileyman At~, dineyd·i Bagdtid-i: Hayatz. Eserle~ Mektuplan, Yeni Ufuklar Ne~riyat, istanbul, ts., ss.127-34.

28 Mevlana Celaleddin Rfuni, Mesnevi, Terc. $efik Can, 6tiiken n~r., istanbul 1997, c. 1, b. 3640-2. .

29 Ebu Nuaym, Hilye, c. 5, s. 215; Beyhaki, Ebu Bekir Ahmed b. el- Hiiseyin, $u'abu'l-imdn, Beyrut, 1990, s. 410.

--- --- ORDU ONIVERSITESIIIAHIYAT FAKOLTESI /27-29 MART 2015 -------

- --- DIN, GELENEK VE AHlAK BA~lAMINOA MAHREMIVET ALGilARI SEMPOZVUMU - - -

gizlenince onun gizlenmesi bahc;enin ye§illenmesiyle neticelenir."30, "Bil

fakat soyleme de rezil olmasmlar; erin giizelligi srr saklamadadrr."31

. Bununla birlikte tasavvuf sahasmda kaleme alman bir<;ok eserde, sozciiklerin imkan suurlan i<;erisinde tasavvufi konular ac;Il<lanmaya <;ah§llrrw;trr. Ne var ki bu <;aba, her konuda konunun kiinhiine valaf olacak nitelikte olamanu§trr. Baz1 konularda mutasaVVIflar "Bu konuda

. ancak bu kadar· konu§ulabilir, daha otesini soylememek gerekir." de­:mi§lerdir. MutasaVVIflann bu tavnrun sebebi olarak konunun sozle ifa­de edilebilmesinin imkans1zh&I yanmda muhataplannm anlanlan haki­katleri yanh§ anlamas1 ihtimali de vardrr. Bu sebepler sadedinde "in­sanlara akillan nispetinde konu§unuz."32 emr-i nebevisine ittiba· etme dii§iinCesi de sayliabilir. Yin~ dillendirilecek tasavvufi hakikatlerin §eri­atm zahirine muhalif olma ihtimali de bu tavrm sebepleri arasmdadrr. Tasavvuf tarihi §atahat denilen §eriatm suurlai1ru zorlayan tiirde ifade­lere yapilan ele§tiriler ve bu ele§tirilere verilen cevaplar etrafmda te­merkiiz eden tarn§malarla doludur. En me§hur olaru ise §iiphesiz soy­lediklerinin bedelini caruyla odeyen Hallac-1 Mahsfu olmu§tur.

Ashnda halka "tahalluk tasavvufu" diyebilecegimiz ahlaki ogiitler- 215 den ibaret bir tasavvuf anlanllyor olmasma ragmen, tasavvufun biitiin . meseleleri zahir ulemas1 ile yaplian ilrni toplannlarda, miinaka§alarda ve tabu kitaplarda ele ahruyor, boylece yine ehli olmayan ki§ilerin dili-ne dii§iiyor ve fitneye sebep oluyordu. BaZI sllfilerin idam edilmesine kadar varan olaylann perde arkasmda bu tiir "fitnelere sebep olma" ithamlan sakhdrr. SU.filerin remiz ve sembollerle konu§arak· maksa.tlan-m na-ehil olanlardan saklamaya <;ah§malan da bu tiir fitnelerin ve so-nu<;lannm oniin~ ge<;meye <;ah§nklarml gostermektedir. 33 ·

Kulun Rabbi ile ili§kisi ne kadar gii<;}ii ise sezgi ve ilham §eklinde gaybl hakikatlere dair bilgi aki§l da o kadar <;ok ve siirekli olur. Bu yolla edinilen bilgiler "srr'' olarak adlandmhr. Bu tiir "srr'' nitelikli "derinligi olan bilgiler" avama oldugu gibi aktanlmaz. Yani her bilgi, herkesle, oldugu gibi payla§llmaz. Gaybl bilgiyi ehil olmayan ki§iye vermel<, bir­<;ok zar~lara neden olabilecegi gibi, "incileri domuzlann oniine at­mak" kadar abestir. Kime, neyi, nasli verecegini bilmek de ayn bir ince­lik gerektirir. Bu incelige ve adaba dikkat etmemek, "ka§ yaparken goz <;lkarmak'' gibi istenmeyen bir duruma neden olabilir. Es~-

30 Mevlana, Mesnevi, ~- 1, b. 175-8. 3 1 Mevlana Cela.Iedclin RO.ml, Mecalis-i Seb'a, <;ev.: Abdulbaki Golpmarh, Kent Bas~mevi,

istanbul1994, s. 66. 32 el- Miinavi, Feyzu~-Kadir, ·M!srr, 1356, c. m, s. 378/ c. IV, s. 299; Ebu Nuaym el·isfebani,

Htlyetil'l-Evliyli., Beyrut 1405, c. II, s. 300. 33 Kii¢1<, agm., s. 89.

------ OROU ONIVERSiTESlllAHiVAT FAK0LTESI j 27-29 MART 2015 ___ .....:..._ _ _

--- DIN, GELENEK VEAHlAK BA~LAMINOA MAHREMIYET AlGilARI SEMPOZVUMU ----

sen "sli" nitelikli bilgiyi, alol-goniil sahibi ol.mayan birey anlamaz. Ona, onun realite diizeyinden hitap etmek gerek;· bu yapliannyorsa sozti uzatmanm anlanu yoktur.34

Hz. Mevlana'nm, fuiflerin goniilleriyle halkm goniillerini layaslar­ken, "Arifin kalbine nispetle, hallan goniilleri tenl~re, bedenlere.benzer. Bu soz, ~ok ornek'ister. Bu sozii §erh etmek, etrafuca anlatmak, a~da­m:ak gerek. Fakat ham ki§ilerin vehme kapthp ayaklanrun kaymasmdan · korkuyorum. Yapmak. isted.igimiz iyilik, bizim i~in kotiiliik olrnasm. Yani, dogru yolu gostermek isterken saplkb.ga dii§iirmeyelim. Hayrr yapahm derken, §er yapmayalun. Zaten, bu kadar soylemem de kendi­ligimden degil, dileyerek soylemedim. Bunlan kendimde olmadigun i~in soylemi§ bulundum."35 demesi konu ile ilgili bir omek olabilir. Bu omekten de anla§Ilaca~ iizere Hz. Mevlana, yapaca~ a9ldamarun ehil olmayanJar tarafmdan.yanh§ anla§Ilabilecegin.i; boylelikle baz1 insanla­nn ayaklanmn kayabilecegini ve iyilik yapmak isterken kotiiliik yaplla­bilecegini izah eder. Ayru zamanda yapn~ bu kadarcrk bir a9ldamarun bile bir vecd ve kendinden ge~e neticesinde yapllabUdigini ifade eder.

216 "Sen; kendi ken<llni kontrol eder de, bazt hatalarmdan, kusurlarm-dan kurtulursan; manen anrur, tem.iz insan olurS"an; ey Hak yolcusu, i§te o zaman o iyiliklere, liituflara nail olursun! Hakk'm sularmi ehli olmayan ki§ilere soylemez, arnk §ekeri sinegm online koymazsm! Al­lah'm biiyiikliigiinii, kudretini, yaratma giiciiniin sularm1 susam 9~egi gibi yiiz dill oldugu halde sus.an, dilsiz gibi duran ki§i duyabilir."36 der­ken de Hz. Mevlana yine armma neticesinde nail olunan liituflar mesa­besindeki gaybi hakikatlerin ehli olmayanlara anlatllmamas1 gerektiguu ifade eder.

Konumuza ba§ka bir ornek olarak Zeyd b. Hanse'nin ya§adi~ rna­nevi halleri ve bu esnada valaf oldugu gaybi haki.katleri Hz. Peygamber (s.) ve ashabma anlatl.§l.m ve Hz. ·Peygamber'in (s.) de, "Bu kadar yeter, daha fazla anlatma!" demesini verebiliriz. Hz. Mevlana bu olaYI §oyle nakleder: "Hz. Zeyd boylece kendinden ge~ bir halde lank dokiik bir ~eyler soyleyip duruyordu. Peygamber Efendim.iz, miibarek eliyle, sus demek ister gibi onun yakaslnl ~ekti. "Kendine gel, ey Zeyd!" diye bu­yurdu. orAnn gemini az1ya aldi. Dizginleri ~ek. "Bu soziin sonu yoktur. Ey Zeyd kalk soz bura~ bagla. Artlk konu§masm. Bazt §eylerin bir zaman gizli kalmasllli, ehli olmayanlarm onlm bilmemesin.i Allah da

~ Ger¢<sever, Selman, "Mesnevi'ye Farkh Bala.i Yii.ksek. Ben (Dost) Kavranu", http:/ /www.asttoset.com/bireysel _gelisim/gun/g58.~on. ~ tarihi: 27.01.2015.

35 Mevl!na, Mesnevi, c. 2, b. 839-44. 36 Mevlana, Mtsnevi, c. 3, b. 20-21.

------ ORr;lU ONiVERSITEsi llAHIYATFAKOlTESI/27-29 MART2015 -----~

---- DIN, GELENEK VE AHLAK BA~LAMINDA MAHREMiYET ALGILARI SEMPOZVUMU ---

ister, bu sebeple dilini rut, srrlann yolunu kapat. Atrm lnzh sfume, diz­gini <;ek; srrlann, hakikaderin gizli kalmasr daha iyi . . Herkesin kendi zanru ile sevinmesi daha ho~."37

Tasavvufi anla}'l~ta her hakikatin herkese soyleneineyecegi de ge­nel kabul goren bir prensiptir. Bu prensibin gtizel bir izaluru yine Hz. Mevlana'da buluri.Iz: "<;arplk ayaga, ~arptk ayakkabr iyi gelir. Dilencinin eli, daim(,l kaprda gerek; o,. evin i~ine giremez. Yani, ·ilahl srrlar herkese .

. . ac;rlamaz. Muhatabm istidadma, kabiliyetine gore soylenir." Anla~rlaca­

. &1 iizere c;arp.Ik ayak mesabesinde olan ham/na-ehil ki~ilere gayb1 haki­katlerin ac;lklarunas1 uygun degildir. Nasu ki ~lk ayaga dogru ve gtizel bir ayakkabt verilmesi uygun. degilse bu ~ilere de tasavvu.t:l ha­k.ikatlerin anlatrlmas1 miinasip dii~meyecektir. Yine dilenci mesabesin­de olan ham ki~ilerin, gayb hakikatlerini banndlran o mahrem eve gir­mesi uygun degildir.

Mevlana, Hz. Ali'den nakille sahip olunan yiic~ hakikatlerin halka soylenmesinin dogru olmayacaguu ~oyle anlaor: "Ben ne yapryorsam, Allah i9fldir. Taklit degildir. Hayale kapllarak, zanna, ~iipheye dii§erek ~ gormedim. Ben gorerek ~ yaparun. Ben ic;tihattan, hii.ldini vermeden 217 ve ar~tmnadan kurtulm~um. Gorrliimle silica Hakk'a baglanrru~, ba~- , ka ~eyler dii~iinmez olmu~um. Manen uc;arsam, c;Ikll&lm yiikseklikleri; doniip dola~rrsam, doniip dola§ngrm yeri goriiriim. ·Mana yiikiimii, nereye kadar c;ekip gotiirecegi..mi bilirim. Ben Hak ve hakikat nuru ile parlayan bir aynn. Oniimde yol gosterenim. Hz. Muhammed'in nurunun gtine§idir. Halka bundan fazlas1n1 soylemek dogru degildir. <;iinkli de-niz bir rrmagm yatagma s1gmaz. Bu yiizden herkesin anlayaca&l, akilla­nrun erecegi derecede, basit bir ~ekilde soyleyeyim.' Boyle soyle~, aYJ.p degil, Peygamber Efendimizin emridir."38 ·

"Hakikat ilmini cana, sakm ogretme nadana

Ki sarraf olmayan vermez baha}'l diirr u mercana

Pirimi~ ehl-i irfandrr, kac;an idrak eder hayvan

Eri§mez her mecaz ehli kemal-i zat-1 irfan.a"39 diyen Kul Nesimi .de ayru mana}'l terenniim eder.

Tasavvufi hallerin na-ehil kimselere anlatrlmamasrnm nederrleri ar~smda Ku§eyrl'nin ortaya koydugu §U argtiman da onemli bir · yer

37 Mevlana, Mesnevi, c. 1, b. 3607-10. 38 Mevlana, Mesnevi, c .. 1, b. 3806-11.

• 39 http:lfy,;ww.antoloji.com/hakikat-ilmini-cana-sakin-ogretme~nadana-siirV ~im tarilii: 28.01.2010.

------ ORDU 0NiVERSITESIILAHiYAT FAKOLTESI/27-2.9 MART 2015 - - ----

218

-----'--- DIN, GELENEK VE AHI.AK BAGI.AMINOA MAHREMiYET ALGII.ARI SEMPOZYUMU ----

tutar. Ku§eyri, her ilim erbabmm ancak . kendilerinin anlayaca&I bir t~ hususi ka'vramlar ihdas ettikleri gibi mutasavvifenin de ula§t:Iklan yiice haller ve makamlan yalruzca ehline anlatabileceklerinden agyar tarafmdan anla§Jmamasm1 temirl i<;in kendilerine has bir tenninoloji olu§turduklanru ve boylece konuyu bilmeyenlerin yersiz ithamlarmdan salim kaldlklarnn ifade eder. Bununla birlikte kendisinin bu kavnnnlan ac;lklamaktaki amacmm ise yine tasavvuf yolunu takip eden ve gerc;ek mutasavvifenin izinde yi.iriiyen kimselerden isteyenlerin bu kavramlann inanalarma valaf olmalarnn kolayla§tlimak oldugunu s6yler.40

ill. Dervi§in Gordiigu Riiyayt ·~eyhinden Ba§kasma Anlatmamas1 ·

Tasavvufi dii§iincede saJ.ik:in gordiigu riiya da mahrem olarak kabul edilir. Bu C!nlaJI§a gore scilik, seyr u siih1k esnasmi:la gordiigu riiyalan sadece §eyhine anlatabilir. $eyhindeJ!. ba~ka bir ki§iye riiyaslill anlatma­S1 mahremiyeti ve siilUk adablill ihlal sayilir.

"Gordiigiin riiyaJI miir§idirlden ba~kasma anlatmayasm, zira der­vi§lik mahrem bir haldir. Miir§id ile mi.irid arasmda .cereyan eder. .. Seyr u siilUkta dervi§, melekler vas1tas1 ile gosterilen riiyalara c;okc;a mazhar olur.· Boylece ona bilmediklerini talim ettirirler. S1rlara agah olur. Cenab-1 Hakk'a vuslata, §ahsma ozel yollar bulur: i~te bundan dolaYI da bu SliTl fark etmeyen ki~ilere riiyaslill ac;arsa emanete ruyanet eder ve bu yolun hrrsiZlarma, sahtekarlarma kendi eli ile sermaye verip kazand1&1m hare; eder." 41 ·

Nevrekoplu Ahmed Rifat Efendi'nin riiya ile ilgili tarikat adablill an.latt1gr ~u ifadeleri de konumuza omek olarak verilebilir: "i~te bu vec;hile a§k ve §evk ve muhabqetle tarik-1 hakka can ve ba§ feda ederek memur oldugun zikrine ve fikrine me~gul olup gordiigiin riiya ve zuhur eden hillat-1 zahireyi asla ve kat'a miir§idinden gayri bir kimseye soy-. lemeyip, riiya ve zuhurat her ne olur ise ziyade ve noksan etmeksizin miir§idirle haber verip miir§idirle dahl bunun tabiri nedir cijye sual olunmaya. Tabir eder ise febiha, etmez ise "~eyhim riiyami ni<;in tabir etmedi?" diye §eyhe itiraz etmeyesin zira §eyhin tabir edip etmemesi hayrr ve hikmetten hail degi.J.dir."42

4° Kllijeyri, er-Risale, s. 34-35. 41 Ankazil.de Hall Efendi Kostendill'nin dervi§i TO.ti ihsan Efendi'ye yazrru§ oldugu miir§idane

mektuplann ikincisidir. http:/ /umutrehberi.com/tag/intisab/ Eri§im Tarihi: 27.01.2015. 42 Nevrekoplu, Ahmed Rifat Efendi, Risaletii Mu'lni'l-Miirid, Milli Ktittippane 06 Mil Yz A

2567, vr. 3b.

·-----.,..,.-- ORDU ONIVERSITESIILAHiYAT FAKOLTESi I Z7-29 MART 2015 -------

---- DiN, GELENEK VE AHLAK BA~LAMINOA MAHREMIYET ALGILARI SEMPOZVUMU - - -

IV. Keramet Tii.riinden Ozel Hallerin Halka A~anmayt­§1

Sozliikte ''ke-ra-me" kokiinden gelen keramet kelimesi ~eref, 'itibar, ikram ve comertlik gibi anlamlara sahipi:ir. 43

Isolahta ise keramet, peygamberlik iddiast ta§tmakslZln ve a9k bir meydan .akuma (tahaddi) ~am almadan ~eriatm zarurine soo sooya bagb., istikamet iizere bulunan iistiin ahlak, takva ve salih amel sahibi miimin kulun veli elinde zuhur eden alaganiistii hadise ~eklinde tan;un-larur.44 ·

islami ogretide harikulade alay bir riebi yahut peygamberin elinde ger~ekle§irse buna mucize, bir veli yahut ziihd, tal<va, marifet ve isti­kamet sahibi salih bir miiminin elinde zuhur ederse buna keramet, bir yalancr peygamber yahut inkarct bir kafirin elinde artaya ~Ikarsa buna da istidrac denilmi§tir~45 islam dii§iince tarihinde ilk defa imam A'zam Ebu Hanife'nin el-Fikhu'l-Ekber adb. esrinde ge~en keramet kavramt, hicri II. yiizyildan itibaren ulema tarafmdan kullarulmaya ba§larum~­trr.46

219 Salih arne! i§leyen, ziihd ve takva sahibi, veli kuldan zuh~ eden ,

harikulade hadise demek alan keramet, tl.pkt mucize gibi, tabiat kanun­lanyla ac;tklanamayan, srra dt§t bir alayd1r.47 Bu a9dan baktldtgmda keramet, mucizeden farkb. degildfr. Aralanndaki fark, yalruzca meyda­na geli§ §ekliyle alakab.drr. Mucize peygamberlerden, keramet bii!iffi benligi ile Cenab-1 Allah'a, yani O'nun emir ve yasaklanna stkt sooya bagb. alan yeli.kullardan sadrr a}ur. Arlcak peygamb~r gosterdigi alaga­niistii hadiseyle meydan akur, peygamberligini iddia eder ,ve peygam­berligini ispat i~in mucize gosterirken; istikamet iizere bulunan veli,

43 isfehani, er-M&lb Ebft'l-I<AsiiD el-Huseyn b. Muhammed, Miifredatii Elfdzi'l-Kur'an, tahk.: Safvan Adnan Davudl, Daru'l-Kalem, DIID~k 1412, s. 707; Uludag, "Kerarnet", TDviA, c. 25, s. 265. .

"" Seyyid $erif Ali b. Muh~ed el-Ciirca.rllJ Kitdbu't-Ta'rifcit, Beyrut, 1990, s. 198; Ozervarll, "Harikulade",'TDviA, c. 16, s.181.

45 Ciircani, Ta'rifat, s. 37; Muhammed Ali et-Tehanevi, Kt!§§dfu Isnlahati'l-FiinO.ni ve'l-Ulum, Beyrut, 1996, I/149-150; Hamidullah, Muhammed, "M1,1cize, Keramet ve istidrac", Terc. ·zarut Aksu, Hikmet Yurdu, YLI: 2, sa}'l: 3 (Ocak-Hazi.ran 2009), ss. 84-5.

-46 Ebu Hanife, imam-t Azam'tn Be§ Eseri, <;ev. Mustafa Oz. istanbtLI, 1992, s. 57; Ali el-Kari, $erhu Kitabi1-Fikhi'l-Ekber, Beyrut, 1984, s. 113; Uludag, Siileyman, Tasawuf Kiiltiiriinde Kf!§if ve Keramet, istanbul, 2008, s. 63; Uludag, Si.ileyman, ~'Keramet", TDviA, istanbtLI, 2002, c. 25, s. 265; Kubat, Mehmer," islami .Ogretide Keramer'', Mile! Ve Nihal inan~ Kiiltilr ve MitolojiAra§nnnalanDeriisi, c.,lO, sa}'l:l, Ocak- Nisan 2013, s.42. ·

47 Ozbek, Durm~. "Harikulade Olaylar (Mu'cize irhas - Keramet - Melinet - istidrac -ihanet:/Hizlan)", Selpik Oniversitesi ilahiyat Fakilltesi Dergis~ 1997, sa}'l: 7, s. 173.

------- OROU 0NiVERSiTESIILAHiYAT'FAK0LTESI / 27-29 MART 2015 - - - - - --

220

---- OIN, GELENEK VE AHLAK BAGLAMINOA MAHREMIYET AlGllARl SEMPOZVUMU ----

hi<;bir iddiada bulunmadl~ gibi, kimseye meydan okumaz ve bir §eyleri ispat etmek i9fl her hangi bir cehd ve )aha i~ine de girmez. 48

Peygamber, mucizeyi izhar etmek zorunda oldugu halde, kerameti sakll ve gizli tutmak veli iizerine vaciptir. Nitekim peygamber, mucize sah.ibi oldugunu kati bir §ekild~ iddia ederken, veli keramet iddiasmda bulunamaz ve kendisinde zuhur eden hallerin keramet oldugunu ayru kesinlikte soyleyemez. Zira velide zuhur eden olaganiistii hallerin: ke­ramet degil de istidrac olmas1 da miimki.indli.r.49

Keramet sahibi, ba§kalarma kerametini a~ak suretiyle oviinme yoluna girmez. Bilakis bu ki§ide, Allah korkusu artar, Allah'm kalur ve galebesinden daha <;ok salomr. Bu yiizden muhakkikler, en <;etin musi­betlerden ko~ktuk.lan gibi kerametten de korkarlar.50

En biiyiik keramet, Allah'm istedigi §ekilde bir kul olmaktrr. O'nun murat buyurdugu §ekilde ''kul" hiiviyetini kazanan birinin pek <;ok ibret­li hadiselere mazhar lalmmasmin lafi bile edilmez. Allah Teala dilerse boyle bir kulunu havalarda u~urabilir, ate§te yakmayabilir, sesini bin­lerce kilometre uzaklara ula§tlrabilir. Yeter ki kul, kulluk mertebesine yiicelsin, yeter ki Yaratan kulunu sevsin ve onun eliyle harikulade i§leri zuhura getirmeyi irade buyursun. 51 Nitekim kudsi bir hadiste Rabbimiz §Oyle buyurur: "Her kim Benim dostumu incitirse, ona harp a<;arun. Kulum, Bana, kendisine farz kJ.ldlklarmu yerine getirmekle yakla§IJ~ gibi ba§ka bir vasttayla yakla§manu§tlr. Kulum Bana nafile ibadetlerle durmadan yakla§tr da Ben, onu severim. Kendisini sevdigirnde de onun

· i§iten kula~, goren gozii, saglam tutan eli, yiiriiyen aya~ olurum. Ben­den isterse, Bana s1~sa hi<; ku§kusuz kendisini korurum."52

Keramet miimkiin bir olaydir ama gaye degildir. Yani, Allah Teala'nm iistiin dostlugunu kazanml§ bir veli, gerektiginde maddi her­hangi bir sebebe b~adan ah§liagelmi§ hadiselerin· dt§mda bir ta­ktm olaylarm zuhuruna sebep olabilir. Burada veliligin fonksiyonu, o harikulade olaym gen;ekle§mesinde bir aracr olmas1dtr. Hakikatte o i§i viicuda getiren Allah Teala'drr. Bununla birlikte biiyiik zatlar rastgele keramet izharmdan ka<;llllf, bunu yakm inanClfl zaytfu~ olarak yorum-

-!a Kubat, agm., s. 43. 49 K~eyri, er-Risale, s. 379. 50 Ozbek, agm., s. 173. 51 Giille, S1tkl, "Velili.k ve Ke.ramet ", Kur'an Mesajr: ilmi ArCI§tlrmalar Dergisi, 1998, cilt: I, · sa}'l: 3, s. 61. · 52 .Ahmed bin Hanbel, Miisned, <;agn Yay., istanbul1992, c. VI, s. 256.

-:------- OROU 0NiVERSiruiiLAHIYAT FAKOLTESI/27-2.9 MART 2015 -----~

---- DIN, GELENEK VE AHLAK BAGLAMINDA MAHREMiYET ALGILARI SEMPOZVUMU ---

Jar, keramet gostetme sevdaslill bir kadtrun ha)'lz bezini te§hlr etmesine e§degerde abes sayarlardJ..53

Ebu Amr; "Peygamberlerin mucize gosterm~leri, velilerin ise kera­metlerini gizlemeleri farzdrr. Halk bu yiizden fitneye dii§mesin diye .. " · demi§tir. ilk sUfiler kerameti ilahi bir ikram .olarak gormekle beraber oneminin abart:Jlmasma da lSrarla kar§t ¢am§lar, keramet gosterilerine ve keramet satanlara (keramet-har, keramet-furfi§) agrr ele§tiriler yo-

. nelttni§lerdir. <;ogu vecd, sekr ve fetret/za'f halinde meydana gelen kerametlere biiyiik sUfiler, hayzii'r-rical/erkeklerin hayzt nazanyla ba­karlar. Adet goren kadm bu halde iken Hak Teala'nm huzuruna 9ka­maz, namaz lalamaz, secdeye vanp O'na erme/ vuslat, ona en yalan bir konumda olma halini ya§ayamaz. Keramet ehli de kendis.inden keramet zuhtlr ettigi halde aynen boyledir. Keramet masivadrr, onu go.fmek Hakk'1 terna§aya engeldir. Bm1un ic;in biiyiik sUfilerin gozii keramette d~gil daha JU:kanlardadrr. 5~ ·

SUfiler, asll ve en biiyiik kerametin §eriatl,Il ongotdiigu edepleri uy­gulamak, giizel buy ve ahlak sahibi olrnak, biitiin farz, vacip vazifeleri vaktinde yerine getirmek, siinnet ve nafileler iizerinde duyarlilik gos- 221 termek, hayrr i§leiine ko§mak, gonilllerde kin ve haset brrakrnamak, , kalbi her tiirlii yerilmi§ stfatlardan armdmnak, hasili Hakkm ve halktn hukukuna riayet etmek oldugunu soylenli§lerdir. 55 Yine onlar, aslmda kerarnet olan bir·hususu c;evrelerine sanki keramet degil.mi§ ve srradan. bir §eym.i§ gibi sunmll§ ve yorumlam.I§lardrr. ibn Arabi'nin de belirttigi gibi mutasaVYiflarm avanu ve balk bu·tiir kerarnetlerin onemini abart-Inl§, adeta bunlara hayran olmu§ lakin st1fllikte havas, havass4'l-havas ve hassu'l-havas denilen yi.iksek irfan ve fazilet sahibi veliler bunlan fazla onemsememi§lerdir. Bayezid Bistami'nin · iinlii tespitini burada hao.rlamakta fayda vardrr: Bayezid'e demi§ler ki: "Falan ki§i havada uc;uyor." Bayezid Bista.ml "Hie; onemli degil, le§ yiyen kargalar da hava-da uc;ar." demi§. "Filan.ki§i suda }ruzuyor." denilmi§, Bayezid, "Olabilir ama onemli degil, bal!klar da suda yiizer." demi§. "Falan ki§i bir gecede Mekke'ye gidiyor." dediklerinde ise Bayezid Bistarn.l, "Ha.k Teala'nm lanetledigi §eytan .da bir gecede rnagripten ta rne§rika gidiyor." diye cevap vermi§tir. Benzeri bir menklbe Rabia-Hasan Basri menktbesinde de gec;er. Hasan bir 'giin Rabia'Yl Frrat nehri sahilinde goriince seccade-sin:i su iizerine serer ve "Rabia gel §urada iki rekat namaz 1a1alnn" der. Rabia ise seccadesini havaya sererek ''Buraya gel de halkm goziinde

53 Gillie, ayru yer. 54 Uludai, Siileyman, "Tasavvuf Kiiltiiriinde Keramet Anla}'l~t", Bul'sa'da Diinden Bugiine

tasawuf Kiiltilril - 3, 2004, s. 36, ss Ayru yer.

---- -- ORDU ONiVERSiTESIILAHIYA.T FA.KOLTESI/1:1-29 MART 2015 ------

. 222

- --- DiN, GELENEK VE AHLAK BAGLAMINDA 1\ilAHREMIYET ALGILARI'SEMPOZYUMU ----• 0

gorfuunez ol" der ve elder: "Ustat! Senin yaptJ.grru bahk, benim yaptl­guru. sinek cj.e yapar. i~ bunun otesindedir." Ebu'l-Hayr Teynati su i.is­ti.inde yi.iri.iyen birine "Beri gel, karada yi.iri.i, yaptlgm ~ey b!dattir" de­mi~ ve eklemi~cl: 11KerC!ffiet-fun1~/keramet satan ki~i aldannu~tlr. Onda kopek sesi ol.masa bile kopektir."56

Tasavvufta keramet izhar edilmez, zuhur eder, yani veli 'keramet gostermez ama onda keramet gori.ili.ir. Gayr-1 ihtiyari ondan harika­haller zuhfu edebilir. ibn Aliyyan, "Kerameti izhar eden mi.iddei, kendi­sinde keramet zuhur eden velidir."~7 derken bu h~ti ifade etmi~tir.

Veliler kerametlerini ba~kalarma degil sadece kendi nefislerine de­W olarak kullarup itminan ve·yakine ermeye, ic; slkmt1s1 ve nzk endi~e­sinden kurt:Ulmaya c;all~rrlar. Bundan dolayrdrr ki veliler, kerameti giz-leyerek kulluk ~artrna bagh kalmak durumundadrrlar. 58 ·

Hz. Mevlana da kerametin gizlenmesinin gerekliligini ve kerametin Allah tarafmdan ortaya c;Ikartimasuun sebeplerini Mesnevi adh eserinde dag ba,~mda inzivaya c;ekilen dervi~ hikayesiyle anlat1r. Hikayede dervi~ dagdaki agac;lardan sadece yere di.i~enleri yiyecegine dair Allah'a ahd etmi~ fakat uzun si.ire ac; kalm~iSl neticesinde soziini.i tutamayarak ah­dini bozmu~tur. Bu olaym hemen akabinde hi.ikfundarm adarnlan, takip ettikleri hrrs1zlardan biri sanarak dervi~l.n de elini kesrni§lerdir. Bunun­la birlikte dervi~in eli, i~ gori.irken bir keramet olarak yeniden kendisine verilmektedir. Bir ki~i de~i ziyaret kastlyla yanma ugram1~ ve onu iki eliyle i~ yaparken gormi.i~ti.ir. Dervi~, kendini ziyaret edene gizli gelme­si nedeniyle sitem etmi~ ve kerametinin a«;rga c;Ikmasmdan oti.iril rahat­SIZ ol.mu~tur. Mevlana ~oyle anlat1r:

"~eyh ona; "Ey caniffiffi di.i~maru (yarn, ey istemedigun halde srr­nma vala.f olan ki~i)" dedi. "Bu kuytu golgel:ige neden seslenmeden, haber vermeden girdin? Neden izin almadan hemen· yaruma geldin?" Adam; "Fazla sevgimden, fazla ozleyi~imden." deyince ~eyh gilli.imsedi de; "Peki!" dedi. "Oyle ise gel, fakat ey Hak dostu; bu srrn gizle! Sakm benim iki elimle zembil ordi.igi.irni.i kimseye soyleme! Ben olmedik~e bu srrn ne bir e~ine dostuna, ne bir sevgiliye, · ne de a~agtllk bir adama soyleme!"59 '

56 Uludag, agm., s. 24. 57 Uludag, agm., s. 32. 58 Serrac, el-Luma~ s. 311-312; BardakCfi, Mehmet Necmettin' - Melunet Saffet Sankaya,

Nejdet Giirkan "XIV. Yiizyli Rifai $eyhi ibnii's-Serrac'm Velayet ve.Keramet Anla~1", Sii­leyman Demirel Oniversitesi ilahiyat Fakiiltesi Dergis~ 2013/2, saY!: 31, s. 94.

59 Mevlana,_Mesnevf, c. 2, b. 1708-10.

- - - --- ORDU ONIVERSiTESi iLAHiYAT FAKOLTESI/27-29 MART 2015 - - -----

---- DIN, GELENEK VE AHLAK BAGLAMINOA MAHREMIYET ALGILARI SEMPOZYUMU - - -

Hz. Mevlana, kult.m istek ve dahli olmadan kerametin a:c;1ga ~I.krna­smm ne~enini ise ~6yle a~Iklar:

"~eyh "Allah'un; bu i§in hikmetini sen bilirsin!" dedi. "Ben bu ke­rameti gizlemeye c;ah~t:Ini, sen ac;1ga ~Ikardm." Cenab-1 Hakk'tan ona ilham geldi ki: "Elinin kesilmesi i§inde, sana inanmayan bir kac; ki~i vard1. Senin i<;in; "Hakk yolunda g6steri~c;i oldugu· ic;in Allah onu insan­lara kar~I rezil ~tti." diyorlardi. Ben seni irikar edenlerill kafu olmalan­m ve sapi.l<hga dti~melerini, kotii zaruia kapi.lmalanm dilemem. Ben de ~u l<erametini a<;~ga vurdum: Tek elli oldugun halde i~ gordtigiin zaman o sakat eli canlandrrdun; sen <;ah§rrken iki el sahibi oldun. Boylece de o kotti zanna kapi.lan bi<;arelerin, goklerden stiriilmemelerini, yaru huzu­rumdan kovulmamalanm sagladun. Ben sana bu kerameti onlar, ·yam sana kotti zanda bulunanlar ic;in verdim. Bu hidayet kandilini, onlar ic;in sana ihsan ettim."60 ·

Anla~Ilaca~ tizere kerametin ve~inin ve gayr-i ihtiyari fa§ olma­smm nedeni, keramet sahibi hakkmda vfu'it olabilE~cek kotii zanlan.il telafisidir. Bu a<;Iklama Allah'm, sec;tigi kullanm, kerametler vererek halkm kotti dti§tincelerinden korumak ve onlarm hallerinin salahma bir 223

burhan sunrnal< gayesini gtitttigtini.i ortaya koymaktadrr.

Sonu~

Mahremiyet ~avrami hukuki, sosyolojik, psikolojik, felsefi ve ant­ropolojik boyutlanmn d!§mda tasavvufi bir boyuta da sahiptir. Ve ta­savvufi b~ a<;Isma gore ki~inin Rabbiyle ya~ad!~ 6zel hailer, val<If _ oldugu gaybi hakikatler, sahip oldugu kerametler ve gordtigu rtiyalar, saklanmas1 gereken mahr~miyet alamnm i~erisindedir. Ki~i bu mahrem durumlan diger insanlardan saklamah ve agyara ac;Il< etmemelidir.

Tasavvufi baki~ ac;1sma gore mahremiyet kavrami 6ncelikle insanm Rabbi ile ili~kisinin gizlenmesidir. Kulun Rabbiyle ili§kisi, diger varlik­larla ili~kisinden c;ok daha yiice ve 6zel oldugundan dolaYI bu ili~ki diger va,rliklarla payla~I.lmamahdrr. Nitekim peygamberler de, ya~adll<- · lanm ozel anlan ba~ka insanlara aktarm~lar, Hz. Eyyub'un hasta4-gmdan ~ifa bulmasi i<;in irnaen ettigi dua gibi ozel bilgiler de bize ili~­kinin · kar~1 yonfuide bulunan Allah Teala tarafmdan iletilmi~tir. Bu durum, kul ile Rabbi arasmda ya~arulan ·azel hallerin mahrem olmakla birlikte Allah tarafmdan ac;Iklanmasmm mahremiyeti ihlal saYI!maya­cagnn ortaya koymaktadrr.

60 Mevliina, Mesnevi', c. 2, b. 1710-5.

------ OROU UNiVERSiTESi iLAHiYAT FAKULTESI /27-29 MART 2015 ------:--

--- DIN, GillNEX VE AHlAK BAC::lAMINDA MAHREMIYET AlGilARI SEMPOZVUMU ----

Aynca bir ba§ka mabremiyet alaru da kuluo, ili§kisini agyar ile pay­la§amadi~ gibi tasavvufta ilerleyerek valaf oldugu gaybi. hakikatleri de oa-ebil kimselere anlatmamas1drr. Bu ozel durumlan gizlemek vacip oldugu gibi, tasavvllf hal ilmi olduguodan dola)'l kulun ya§adt~ halleri ve sahip oldugu gaybi hakikatleri ba§kalarma anl~tmas1 imkfulSlzdrr. Tasavvufi hayat s_iibjektiftir, Aynca tasavvufl tecriibe anmda ya§anan ili§ki, giinliik. ili§ki diizeyinin ~ok otesindedir ve miiteal bir ozellik. gos­terir. Bu da, ozel halleri kelimelerin mahdut alaruna dok.meyi ve bu hall · ya§amayan kimselere a~ayabilmeyi zorla§tmr. Bunun yam srra muta­savvillar, avam deoileo tasavvufun dt§mda kalml§ ki§iler tarafi.ndan yanll§ aola§llmaya veya fitneye sebep olabilecegi ic;in keodi aralarmdak.i. tasavvufl konu§malan bile gizlemi§lerdir.

Tasavvufl bak.l§ a9sma gore bir diger mabrerniyet alaru da dervi§io gordiigii riiyayt §eyhioden ba§kasma aolatmamasidir. Tasavvilfi dii§iin­cede salikin gordiigu riiya da mabrem olarak kabul ~dilir. Bu anla)'l§a gore sa.I.ik, seyr u siilUk esnasmda gordiigii riiyalan sadece §eyhine an­latabilir. ~eyhiodeo ba§ka bir ki§iye riiyasiDI aolatmas1 mahrerniyeti ve

224 sillUk adabffil ihlal saytlrr.

Bir ba§ka mahremiyet alan! ise keramet sahibi velilerio kerametle­rioi gizlemeleridir. Peygamberlerin mucizelerini gosterineleri farzkeiJ. keramet sahibi ki§ilerin kerametlerini ac;Ildamamalan vaciptir. Aynca ki§i olaganiistii hallere sahip olsa bile keramet sahibi olrilayabilir. <;iin­kii yalanc1 peygamberler yahut iokarc1 bir kafu de olaganiistii hallere ~ahip olabilir. Bu olaganiistii hallere istidrac denilmektedir.

Keramet sahibi velinin kerametioi a<;lklamas1, onun kemalindeki · noksanllgm ve SliTl fa§ etmeme edebioe muhalefet ettiginio bir delili olarak gorilliir. Ancak kerametin zuhur etmesi, yani Allah tarafmdan iosarJara a9kJanmas1 bunun di§IDdadrr.

---......,...._-- ORDU ONIVERSITESiltAHIYAT FAKOlfESI/27·29 MART 201S -----~

DIN, GEU:NEK VE AHLAK BAGLAMINOA MAHREMIYET ALGILARI SEMPOZVUMU ----

Kaynak~

Ahmed b. Hanbel, Miisned, c;a&n Yay., istanbul1992. Ali el-I<Ari, ~erhu Kitabi'l·Flkhi'l-Ekber, Beyrut, 1984. An)tazade Halil Efendi Kostendill, http:/ ;umutrehberi.com/tag/intisab/ ~im Tarihi:

27.01.2015. Arpagu~. Hatice K. "Allah-insan ~kisinde Rahmet ve Gazab" M.U. ilahlyat Fakilltesi Dergisi.

29 (2005/2). At~. Siileyman, Ciineyd-i Bagdad-i,Hayatl, Eserleri; Mektuplan, Yeni Ufuklar·Ne~riyat, istan­

bul trs. Bardak~•. Mehmet Necmettin - Mehmet Saffet·Sankaya, Nejdet Gi.irkan "XIV. Yiizytl RifM

§eyhi ibnii's-Serrac'm Vel!yet ve Keramet Anla~1", Siileyman Dernirel· Universitesi llahiyat Fakilltesi Dergisi, 2013/2, sayt: 31:

Beyhaki, Ebu Bekir Ahmed b. el- Hiiseyin, ~u'abu'l-imAn, Beyrut, 1990. . Buhan, Ebu Abdullah Muhammed. b. ismail, el-Cfuniu's-Sahitl, <;agn.Yay., istanbul1992. C~kun, ibrahim, "Matiiridi ~iiocede Allah-insan ~kisi" Hilanet Yurdu; imam·Mar:iiridi ve

Matiiridllik Ozel Sa}'lSI, y!l: 2, sayt: 4 (Temmuz-Aral!k 2009). Ciircani, Seyyid ~erif Ali b. Muhammed; Kitabu't-Ta'riffit, Beyrut, 1990. · Dernirci, Muhsin ''Kur'an'da Allah-Kai.nat-insan il~kisi",.Din Egiti.m! ~tmnalan Dergisi,

2002, sayt: 10. Ebu Hanife, imam-1 Azam'm B~ Eseri, <;ev. Mustafa 6z, istanbul, 1992. Ebu Nuaym el-isfeban.i, Hllyetii'l-Evliya, Beyrut 1405. Erginli, Zafer, ''Temel TasavvufKlasikleri.nde Hftl-Kavra.m.tna Toplu Bir Ba.kl~". Dinbllimleri

Akademik Ar~tuma Dergisi, vm (2008), sayt: 1. Ger~eksever, Selman, "Mesnevi'ye Farkh B~ Yliksek Ben (Dost) I<avram1",

http:/ /www.astroset.com/bireysel_gelisim/gun/g58.htm. ~irn tarihi: 27.01.2015. Giille, S1tla, "Velllik ve Kerarnee', Kur'an Mesaj1: ilm.i Ar~nonalar Dergisi. 1998, cilt: I, sayt:

3. Hamidullah, Muhammed, "Mucize, Keramet ve istidrac", Terc. Zahit Aksu, Hikmet·Yurdu, Yll:

2, sayt: 3 (Ocak-Haziran 2009). . . Hucviri, Ali b. Osman el-Ciillabi. K~fii'l-Mahcl1b, Terc.: Siileyman Uludag, (Hakikat Bilgisi), . Dergab Yay., istanbul, 1982. . Imamoglu, Sema Ozdemir, "Sadreddin Konevi'ye Gore Kelirne/LOgos Doktrini c;erc;evesinde

Tann-insan ili~kisi" Ekev Akademi Dergisi, yll: 15 sayt: 49 (Giiz 2011). isfeharu, er-R88Jb Ebfl'l-Kas1m el-Huseyn b. Muhammed, Miifredatii Elfazi'l-Kur'an, tahk.:

Safvan AdnAn Dairudi, Dftru'l-Kalem, Dune~k 1412. Kasapoglu, Abdurrahman, "Allah-insan ~kisi A9smdan "Muhabbet"/ Sevgi Olgusu" Hilanet

Yurdu, y!l: 3, sayt: 5 (Ocak-Haziran 2010). . Kubat, Mt:hmet," islami Ogretide Keramet", Mile! ve Nihal inan~ Kiiltiir ve Mitoloji Ar~lll1Ila:

lan Dergisi, c.,10, sayt:1, Ocak- Ni.san 201 3. Kul Nesimi, http:/ /www.antoloji.com/hakikat-ilmini-cana-sakin-ogretme-nadana-siiri/ ~

tarihi: 28.01.2010. . K~eyri, Ebu'l-KaslUl Abdiilkerim, ei-Risaletii'l-Ku~eyriyye fi il.mi't-Tasawufi, haz. Ma'ruf

Zerri.k, Ali Abdulhamid Baltac, Beyrut 1993. Kiic;iik, Hiilia, uHakk'm SlllUU F~ Etmeyen SCtfiler: Sultan Veled Omegi", Tasavvuf: ilmi ve

Akademik Ar~tuma Dergisi. y!l: 8 [2007], sayt: 18. Mevlana Celaleddin RO.ml, Mesnevi, Terc. ~efi.k Can, Otiiken ne~r., istanbul1997. Mevlana Celilleddin RO.ml, Mecat.is-i Seb'a, <;ev.: Abdulbaki Golpmarh, Kent Basunevi, istan-

bul1994. Miinavi, Feyzu'l-Kadir, M!s1t, 1356. Miislim, Ebu'l-Huseyn b. Haccac el-K~eyri, el-cami'u's-Sahlh,.<;agn Yay., istanbul1992. Nevrekoplu, Ahmed Rifat Efendi, Risaletii Mu'ini'l-Miirid, Milli Kiitiiphane 06 Mil Yz A 2567. Ogke, Ahmet, "'Tasavvuf D~cesinde "Su" Kavram1 Ve Marmaravi'nin "K~fu'l-Esrar" isirnli

Risalesi", Yiiziincii Yll Universitesi Dahiyat Fakiiltesi Dergisi, sayt: 3, yll: 2000.

OROU ONIVERSfTESIILAHIYAT FAKOLTESI/27-29 MART 2015 -------

225

226

DIN, GELENEK VE AHLAK BA~LAMINOA MAHREMIYET ALGILARI SEMPOZVU~U --- --

Ozbek, Durmu§, "Hiirikulade Olaylar (Mu'cize irM.s - Keramet- MeOnet- i.stidrac -i.Mner/Hizlan)", Selc;uk Oruversitesi ilahiyat-Fakiiltesi Dergisi, 1997, sa}'l: 7 .

. Ozervar!J, M. Sait, "Harikulade", TDviA, c. 16, istanbul1997. Serrac, Ebu Nasr, el:Luma' fi't:-Tasavvuf, Matbaatii's-Saade, Kahire 1960. Sinanoglu, Abdillhamit, "islam D~iincesinde "i.nsan-1 K3m.i.l" AnlaYJ§I ve Allah ile ~kilendi­

rilmesinin Teolojik Dege.ri" Kelam Ara§nrmalari, 6:2 (2008). Sultan Veled, MaW, ~ev. ·Meliha 0. Anbarcoglu, Terciiman 1001Temel Eser, istanbul1984. Siilemi, Ebu Abdirrahman, Risaletii'l-Melametiyye, Terc. Orner R.!za Dogrui, i.n.kiiap Kitabevi,

istanbul trs. Tehanevi, Muhammed Ali, Ke§§at'u IstLiahati'l-FiinUni ve'l-UlCim, Beyrut, 1996. · Tosun, Necdet, "SIJ"', TDviA, c. 37, istanbul, 2009. inudag, Siileyman, "Keramet", TDviA, c. 25, Ankara 2002. Uludag, Siileyinan, "TasavvufKiiltiiriinde Keramet AnlaYJ§I", Bursa'da Diinden Bugiine Tasav-

vuf Kiiltiirii - 3, 2004. Uludag, Siileyman, Tasavvuf Kiiltiiriinde Ke§if ve Keramet, istanbul, 2008. Yaran, Cafer SadJ.k, Tann inanCI1ll1l Akliligi, Etiit yay. Sa.rnsun, 2000. Yasa, Metin, Din Felsefesi A~mdari Yunus Emre A~mdan ~k-Yaradill§-Kendi Olma, Anka­

ra Okulu Yaymlm, 2002.

- - ------ ORDU ONiVERSITESIILAHIYAT FAKULTESI/27-29 MART 2015 --------