makedonski vesnik ilinden br 16

ВЕСНИК НА МАКЕДОНСКО ДРУШТВО ‚‚ИЛИНДЕН“ - ТИРАНА

ГОДИНА II www.ilinden-tirana.comБРОЈ 16 ТИРАНА - АЛБАНИЈА БЕСПЛАТЕН ПРИМЕРОК ЈУНИ-ЈУЛИ-2013 ГОДИНА

Јас го разбирам светот единствено како поле за културен натпревар меѓу народите - ГОЦЕ ДЕЛЧЕВ

Во овој број

Страница 2

Страница 3

Страница 4

Страница 5

Страница 10

Страница 6

ILINDENILINDEN

Победија делата

Собранието на Република Албанија го донесе законот

за враќање на името на Општина Пустец

Албанската Црвено-црна алијанса треба да им се

извини на Македонците во Албанија

Честитка до Премиер на Република Македонија Г-дин Никола Груевски

Македонците бараат враќање на националноста во

граѓанскиот регистар на Република Албанија

Македонците во Голо Брдо го одбележаа празникот Ѓурѓовден

Универзитетот „Марин Барлети”, во соработка со Aлбанскиот Институт за односи со јавноста

при овој Универзитет, на 13-ти и 14-ти февруари

организираа Меѓународна научна конференција

„Албанија и националните и културните малцинства”.

Aмбасадорот на Република Македонија во Тирана Веле Трпевски се сретна со Министерот за надворешни работи на

Република Албанија, Алдо Бумчи

ОТВОРЕН ГРАНИЧЕН ПРЕМИН ЏЕПИШТЕ-ТРЕБИШТЕ

Остварен деценискиот сон на Голо Брдо

Историски ден за жителите на Голо Брдо, за неговиот развој и напредок, ден, кој благодарение на соработката на Владите на двете земји, стана реалност. Ова е оценката на министрите за внатрешни работи на Македонија и на Албанија, Гордана Јанкулоска и Фљамур Нока, искажана на свеченоста по повод официјалниот почеток со работа на преминот Џепиште-Требиште, Голо Брдо.

Дионисови Слави

Македонците и Албанците низ времето - Историски

сојузници, денешни протиници

Безвизен режим за македонските државјани за влез во Република Украина

Кратово

VESNIK ILINDENЈУНИ-ЈУЛИ 2013 ГОДИНА

2

Луѓето од двете страни на границата ќе можат да развиваат бизнис, трговија. Ние од наша страна интензивно ќе ги продолжиме работите околу асфалтирањето на патниот правец од преминот до Требиште во должина од четири километри - изјави Нока.Искажувајќи задоволство што присуствува на овој свечен чин, министерката Јанкулоска нагласи дека отворањето на преминот веќе подолго време го бараа жителите од двете страни на границата. Убедени сме дека отворањето на овој граничен премин ќе им го олесни животот на граѓаните од овој регион. Ваквиот систем на функционирање со единствена гранична контрола е показател за одличната соработка на полициите на двете земји - рече Јанкулоска.

Токму со овие зборови премиерот на Република Македонија г-дин Никола Груевски се обрати пред граѓаните по гласањето на локалните избори 2013 година. На локалните избори премиерот смета дека победија сите граѓани и на Македонија. На овие фер и демократски избори победи Македонија, победи ВМРО-ДПМНЕ, победија делата, рече лидерот на ВМРО-ДПМНЕ и премиер Никола Груевски на пресконференција во партијата, на која објави дека коалицијата „За подобра Македонија“ предводена од ВМРО-ДПМНЕ доби огромна доверба од граѓаните и убедлива победа. Тој додаде дека победата е и над нивните претходни очекувања. Според Груевски изборите се уште еден положен тест на демократска Македонија и уште еден голем плус за европската интеграција. Повикувајќи се на резултатите од Изборниот штаб, тој соопшти дека ВМРО-ДПМНЕ победила во 58 Општини во Република Македонија.Оваа политичка гарнитура, додаде тој, покажа дека е далеку поквалитетна од онаа на СДСМ и затоа ја доби довербата, која е пред сè и голема одговорност, затоа што сега има нови проекти кои мора да ги завршат. Според Никола Груевски, седми пат по ред, од локалните избори во 2005 година мнозинството граѓани во Република Македонија даваат поддршка на политиките што ги води ВМРО-ДПМНЕ, што е огромна одговорност и обврска.Таа одговорност произведува и повеќе енергија, сила и елан за работа. Ние мораме да даваме по секоја ваква доверба на граѓаните поголем влог во нашето работење, порача тој.

Во име на Македонското Друштво “Илинден”-Тирана , и во името на Македонското Национално Малциство во Република Албанија, Вам лично , и како лидер на ВМРО-ДПМНЕ, Ви ја честитаме победата на локалните избори 2013 година. Македонија уште еднаш ја покажа својата зрелост со одржување

на мирни и демократски избори, додека македонските граѓани одбраа кој ќе ги води општините во наредните години.

Остварен деценискиот сон на Голо Брдо

ПОБЕДИЈА ДЕЛАТА

ЧЕСТИТКА ДО ПРЕМИЕР НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА Г-ДИН НИКОЛА ГРУЕВСКИ


3

СОБРАНИЕТО НА РЕПУБЛИКА АЛБАНИЈА ГО ДОНЕСЕ ЗАКОНОТ ЗА ВРАЌАЊЕ НА ИМЕТО НА ОПШТИНА ПУСТЕЦСобранието на Република Албанија со 120 гласа “за“, едногласно, на 15.04.2013 година го донесе Законот за враќање на македонското име на општина Пустец. Неправдата е исправена. Ова е историска придобивка на Македонците во Албанија и поттик за натамошно унапредување на положбата и правата на Македонците. Ние сме лојални граѓани на Република Албанија, таа е наша татковина, и оваа одлука на Собранието на Албанија е заслужена и долгоочекувана, - беше првата реакција на градоначалникот на општина Пустец, Едмонд Темелко, кој истовремено е претседател на Македонската партија во Албанија.

АЛБАНСКАТА ЦРВЕНО-ЦРНА АЛИЈАНСА ТРЕБА ДА ИМ СЕ ИЗВИНИ НА МАКЕДОНЦИТЕ ВО АЛБАНИЈА

Комесарот за заштита од дискриминација во Албанија, Ирма Бараку, решавајќи по жалбата на општина Пустец , во врска со сериозните инциденти предизвикани од членови на Црвено-црната алијанса донесе решение со кое Алијансата во рок од 30 дена треба јавно да им се извини на Македонците од Пустец, во спротивно ќе добие парична казна. Комесарот за заштита од дискриминација ја разгледа жалбата поднесена од општина Пустец против упадот на Црвено-црната алијанса, на 16 ноември 2012 година. Во жалбата поднесена

од на општина Пустец се објавува дека “членови на ултра националистичката партија Црвено-црна алијанса ја оштетија патната сигнализација на општината, сигнализација на гимназијата, здравствениот дом, а му се закануваа на македонското малцинство”. Преку ова жалба, поднесителот исто така реагира „против декларацијата на Црвено-црната алијанса дека ја презедоа оваа акција во општина Пустец со оправдување дека на територијата на општината информативите табли се само на македонски јазик”. Градоначалникот на општина Пустец бара од надлежните институции да преземат мерки и да ја одредат одговорноста на членовите на Алијансата кои ја оштетија информативната и патната сиганлизација на територијата на општината, стои меѓу другото во одлуката на комесарот Бараку.Анализирајќи ги сите собрани докази за време на административната истрага, Комесарот за заштита од дискриминација утврди дека употребата на националистичката реторика го привлекуваат вниманието во последното време било со објавените натписи во печатот, било помеѓу преземените акции, како тие врз кои е и направена и жалбата до оваа инситуција.Комисарот нагласува дека албанската држава е обврзана да ги штити правата на националните малцинства, со потпишувањето и ратификувањето на меѓународни акти и доближувањето на внатрешната легислатива со нив. За една правна држава основно е да ги почитува правата на националните малцинства, но и да преземе конкретни мерки за да го гарантира почитувањето на овие права без да се дискриминираат. Од извршената инспекција во општина Пустец патната

Преставници на Македонското друштво “Илинден”- Тирана учестува на Обука спроведена од страна УЕТ Центарот за фондовите на Европската унија - ИПА III проектот “Албанија кон Европската унија преку регионален развој”. На ова обука освен преставници на македонското малцинство учестуваа и припадници од влашко, црногорско, ромско, еѓиптианско.


4

МАКЕДОНЦИТЕ БАРААТ ВРАЌАЊЕ НА НАЦИОНАЛНОСТА ВО ГРАЃАНСКИОТ РЕГИСТАР НА РЕПУБЛИКА АЛБАНИЈА

Македонците бараат враќање на терминот националност во нивните документи, зашто непризнавањето на националноста ги води кон губење на идентитетот. Ова за весникот „Газета шќиптаре“ на 29 март 2013 година го изјавил градоначалникот Едмонд Темелко, кој воедно е и лидер на партијата на Македонците, Македонска алијанса за европска интеграција. Темелко нагласува дека нивната македонска националност не фигурира ни во основниот граѓански регистар, а тоа значи дека тие официјално не постојат. Според него, бришењето на националноста дошла во време кога се бара признавање на реалното постоење на Македонците во други делови на Република Албанија. Тој потенцира дека во општина Пустец, која ја сочинуваат девет села,

живеат над 5.300 Македонци, но во Република Албанија, Македонци живеат и во Гора, Голо Брдо, во Тирана, Елбасан, и во многу други градови и села. Навредени од односот на властите кон нивната националност, Македонците бараат државата да реагира околу оваа ситуација. Ние се чувствуваме дискириминирани од страна на Владата. Зачудени сме поради фактот што националноста постоеше во времето на комунизмот, а се брише во демократија. Во време кога ние бараме повеќе права, ни се бришат и тие права што ги имаме. Невнесувањето на националната припадност во документите е навреда за Македонците и ние ова барање го имаме доставено и до Европскиот суд за човекови права во Старазбур од каде очекуваме позитивен одговор, вели Темелко. Потоа, додава тој, ќе ги бараме нашите легитимни права со сите демократски средства во рамките на законот. Националноста од матичните книги на Албанија беше избришана во декември 2012 година, кога Уставниот суд позитивно одговори на барањето на националистиката Црвено-црна алијанса. Тој го повторува ставот на Македонците, кои заедно со сите други малцинства, не го признаваат пописот одржан во октомври 2012 год. во Албанија, бидејќи не им беше дозволено да го искажат навниот идентитет.

сигнализација и сигнализацијата на здраствениот дом и гимназијата, констатиранобило дека се на албански и македонски јазик. Дадената информација од политичкиот субјект Црвено-црната алијанса со која ја оправдуваат акцијата не е точна и ја дезинформира јавноста. Сигнализацијата во општина Пустец е во согласност со законските барања и во почитување на човековите права воопшто и спроведување на меѓународните акти и на албанската легислатива што ги штити правата на малцинствата, се вели во одлуката на Комесарот.Вакви акции, се оценува, се типични за еден агресивен национализам и дискриминација на малцинствата помеѓу негирање на нивните права што им се гарантирани од меѓународните акти и внатрешната легислатива. Однесувањето на наведниот политички субјект адресира повик на еден неоправдан национализам видно рефлектирајќи еден дискриминирачки став кон едно малцинство и неказнувањето на едно толку отворено дискриминирачко однесување тешко ќе ја минира целта на постоењето на Законот за заштита од дискриминација.Акциите и декларациите на партијата Црвено-црна алијанса се дискриминирачки бидејќи влијаат врз уживањето на правата што внатрешната легислатива и меѓународните акти ратификувани од Република Албанија, гарантираат за националните малцинства и во конкретниот случај, влијаат врз правата на македонското малцинство што живее во општина Пустец, Корча, стои во одлуката со која се бара јавно извинување во рок од 30 дена, а во спротивно ќе следи парична казна. Овие напади и закани на Црвено-црната алијанса во општина Пустец веднаш ги осуди и американскиот амбасадор во Албанија, Александар Арвизу.


5

Македонското Друштво “Илинден”-Тирана и Mакедонско Друштво “Илинден”- Тирана Огранок Голо Брдо на 6 Мај 2013 година го одбележаа големиот христијански празник Ѓурѓовден кај цркавта Св. Ѓорѓија село Врница – Голо Брдо. Овој празник традиционално во Голо Брдо е празнуван заедно

од Македонци православни и Македонци муслимани. Црквата Св. Ѓорѓија во село Врница – Голо Брдо датира од 1909 година. При овогодишната прослава сe одржа театарска

престава од културен центар “Скрб и Утеха -Тиха” Скопје. На прославата дојдоа Македонци од Тирана, и други почитувани гости.

МАКЕДОНЦИТЕ ВО ГОЛО БРДО ГО ОДБЕЛЕЖАА ПРАЗНИКОТ ЃУРЃОВДЕН

Македонската фоклорна група ”Орeшек“ од областа Гора, Република Албанија со преставници од групата Шклзен Мемишај , Бесим Мемишај , Бајрам Мемишај и Азем Мемишај учестуваше на 20-тите Дионисови Слави, организирани од културниот центар “Скрб и Утеха -Тиха” на 01-02.02.2013 година во Градска Библотека “Браќа Миладиновци” - Скопје, Република Македонија.

ДИОНИСОВИ СЛАВИ

Универзитетот „Марин Барлети”, во соработка со Aлбанскиот Институт за односи со јавноста при овој Универзитет, на 13-ти и 14-ти февруари организираа Меѓународна научна конференција

„Албанија и националните и културните малцинства”.На ова конференција зедоа учество бројни домашни и странски автори од повеќе области. На Конференцијата се разгледа положбата на националните малцинства кој живеат во Албанија, се разговараше, се анализираше, како и се дебатираше за разни прашања поврзани со малцинствата во Албанија. Најмногу дебата и реакција имаше на секцијата „Социо-економскиот статус на малцинствата во Албанија”. Имено во ова секција од Бугарија учествуваше Веселка Тончева од Институтот за фолклор при Бугарската Академија на Науките и Васил Стерјовски, македонски активист во Албанија. Веселка Тончева во својот реферат „Традиционални песни и идентитетот: заедницата од Голо Брдо (Албанија) помеѓу Бугарија и Албанија” на Конференцијата истакна дека со формирањето на албанската држава 1912 година на Албанија и се дадени чисти бугарски делови, како Мала Преспа, Голо Брдо и Поле или Долни Дебар. Статусот на бугарското населени во Голо Брдо не е како бугарско малцинство затоа што Албанија официјално не признава такво малцинство. Според историските податоци

кон крајот на 19 и почетокот на 20 век Голо Брдо се сметаше за бугарско, како составен дел на регионот Македонија. Според бугарските истражувачи јазикот кој што се збори од овие луѓе


6

е познат како бугарски и припаѓа на групата од најзападниот бугарски - македонски дијалект. Според бугарски поглед, песните на оваа заедница се бугарски.-истакна Тончева во својот реферат. Овие нејзини тврдења наидоа на реакција од страна на Васил Стерјовски од „Македонската Алијанса за европска интеграција” кој реплицираше дека ова е чиста бугарска пропаганда.„Ова што госпоѓата Тончева го кажа е чиста бугарска пропаганда. Да се разбереме. Во Голо Брдо, Гора и Мала Преспа не постои бугарско малцинство кој тука дошле за време на некоја војна и тука останале. Во овие региони има чисто македонско население кое по јазик, култура, традиција па и фолклор ништо не го врзува со Бугарија или поконкретно со градот Плевен од каде што доаѓа госпоѓата Тончева. Ова население има ист јазик, фолклор и обичаи со Македонците од другата страна на границата, на пример Македонците од Мала Преспа имаат ист јазик обичаи со Македонците од Ресен од Македонија и Преспа под Грција, Македонците од Голо Брдо има ист јазик и фолклор со Македонците од Дебар. Пред сто години овие региони беа дел од етничката територија на Македонија, но со поделбата на Македонија од 1912 и со формирањето на албанската држава овие делови потпаднале под Албанија”, истакна Стерјовски. Васил Стерјовски во својот реферат насловен “Македонците во Албанија во текот на 100 години од албанската држава” истакна: “Македонците во Албанија ја делеле судбината на Македонија и македонскиот народ кој со поделбата од 1913 година била поделена помеѓу Србија, Бугарија и Грција а подоцна со формирањето на албанската држава делови од етничката територија на Македонија подпаднале под Албанија. Македонците во Албанија ги населуваат областите Мала Преспа, Голо Брдо, Гора, Поле и Долни Дебар и неколку села во околијата на Корча, Поградец и Билишта.Освен селата Mакедонците се сконцентрирани во градовите Тирана, Драч, Елбасан, Кукс, Корча, Поградец, Билишта, Либражд и други“.

AМБАСАДОРОТ НА РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА ВО ТИРАНА ВЕЛЕ ТРПЕВСКИ СЕ СРЕТНА СО МИНИСТЕРОТ ЗА НАДВОРЕШНИ РАБОТИ

НА РЕПУБЛИКА АЛБАНИЈА, АЛДО БУМЧИМинистерот за надворешни работи, г-дин Алдо Бумчи , на 12. 4. 2013 година се сретна со Амбасадорот на Република Македонија во Тирана, Република Албанија, г-дин Веле Трпевски. Амбасадорот Веле Трпевски му ја честиташе на Алдо Бумци нова функција, министер за надворешни работи , го пофали нивото на соработка меѓу нашите две земји, и особено, поддршката на Република Албанија за членство на Република Македонија во НАТО. Министерот Алдо Бумци го оцени како многу добро нивото на односи и соработка меѓу двете земји, штом од своја страна има важна улога за стабилноста во регионот. Министерот Бумци, како што беше потврдено истакнал дека застапеноста на Албанците во јавната администрација во Р. Македонија се подобрила, а ја истакнал и важноста на целосното спроведување на Рамковниот договор. На средбата се нагласи потребата од соработка меѓу двете земји во областа на европската интеграција. Г-дин Алдо Бумци, ја нагласи потребата за зголемување на економската соработка, нагласувајќи натамошно промовирање на раст на трговската размена, превземање на конкретни активности за промовирање на заеднички проекти во инфраструктурата и енергетиката, како Коридорот 8 и интерконекцијата 400 Кволт Битола - Елбасан.

МАКЕДОНЦИТЕ И АЛБАНЦИТЕ НИЗ ВРЕМЕТО - ИСТОРИСКИ СОЈУЗНИЦИ, ДЕНЕШНИ ПРОТИНИЦИ

Интервју со проф. д-р Катерина Тодороска научен советник во Институт за национална историја во Скопје објавено во 15 – от број на неделникот Република.

Професорке, кој период од историјата можеме воопшто да го сметаме за зачеток на македонско-албанските односи, пријателски или непријателски?

Имајќи го предвид фактот дека во историјата на Балканот постојано говориме за испреплетеност на население, на домародни и дојденци, јас ќе си дозволам нашиов разговор, а воедно и одговор


7

на прашањето да го лоцирам во времето на Георги Кастриот Скендербег. Имено, Георги Кастриот, како еден од најголемите борци против исламизацијата на балканските народи при напливот на Османлиите на Балканот, цели 25 години успевал да раководи со востанички акции, бунтови во кои безмалку немало христијанско население кое не учествувало.

Пред поконректно, да ги разгледаме односите меѓу двата народа, дали може дададете еден општо заклучок гледајќи ја историјата – од што најмногу зависело дали односите се пријателски или непријателски?

Од самите нас. Во периодите и македонското и албанското население било под нечија власт, секогаш се сплотувало и заеднички се борело за ослободување од „третот“. Но, штом била прогласена независноста на албанската држава, и покрај нејзината економска и политичка нестабилност, уште долг период по 1912 год., сепак односот почнал видно да се менува. Она што претставувало опасност, било странското „протежирање“ на едната страна, но сепак влијанието имало и своја цена.

Колку војни едни против други, а колку заеднички (против трета страна) воделе Македонците и Албанците?

Ако ги сметаме Втората светска војна и Војната од 2001, тогаш две меѓусебни. Но, многу повеќе се оние против трети народи. Сепак, имајќи го предвид петвековниот период на османлиско владеење со македонските и албанските територии, во овој период ги бележиме и најважните заеднички акции.

Каков е меѓусебниот однос на Македонците и Албанците за време на Османлиската империја, имајќи предвид дека повеќето Албанци ја прифатиле муслиманската вера?

Лично мислам дека за да се одговори на ова прашање треба прво да го спомнеме и начинот или, потребата, од прифаќањето на исламот како вероисповед во замена за дотогашното христијанство т.е. православие. Во периодот на навлегување на османлиските сили на Балканот, една од примарните задачи било конвертирањето на верниците бидејќи верата се поистоветувала со националноста и имотноста. Секој кој поседувал имот, бегови и други богати феудалци, полесно го прифаќале исламот бидејќи тоа бил услов за задржување на нивните имоти, за плаќање лимитиран данок и за други погодности. Но, кај населението тој процес во почетокот одел потешко, но сепак се остварувал со давање погодности, со заштита од разбојништва врз фамилијата итн. итн. Новата вера, неретко ја прифаќал само еден од членовите во фамилијата, а другите останувале да ја практикуваат својата православна вера. Затоа кај народот често се среќавала изреката „До пладне Алија, попладне Илија“.Како и да е, факт е дека албанското население масовно го прифатило исламот, првенствено од економски причини, потоа поради фактот што муслиманите не морале да одат во војска далеку од нивните домови, потоа биле вработувани во администрацијата итн.итн. Меѓутоа, не било заборавено претходното живеење со соседите, роднините (иако некои фамилии биле едни муслимани, други христијани). Основата на непријателствата, меѓу македонското и албанското население, на верска основа испливало на површина со почетокот на разбојништвото, кое како професија го практикувале одредени жители, најчесто на соседни села со македонските. Но, затоа пак, Македонците заштита барале и плаќале на други албански групи.

Во ерата на раѓањето на препородот во 19 век, дали и кога може да се зборува за заеднички идеи за борба против Османлиската империја за создавање на национални држави Македонија и Албанија?

Како што веќе спомнавме, тоа е периодот кога македонско-албанските врски ги доживуваат своите „светли моменти“. Како показател за тоа ќе наведам неколку заеднички акции, кои за жал, поради просторот, ќе бидат лимитирани и во активностите и во важноста.1. Stojan Vezenkov (1828-1897) bil eden od onie dejci, koj go vnesol svojot moralen, op{testven i emotiven zalog vo izgradbata i zacvrstuvaweto na albansko - makedonskoto prijatelstvo, vo iskrenoto zbli`uvawe, povrzuvawe i sorabotka na dvata


8

sosedni naroda koj go upotrebuval i konspirativnoto albansko ime: Zeka Bisov.2. Makedonsko - Albanskoto prijatelstvo i vrski gi odrùval i Isaija Radev Maòvski, koj do-bro go govorel albanskiot jazik i imal vospostaveno trajni prijatelski kontakti so albanski patrioti. Тој е еден од најекспонираните дејци на Македоно-албанската револуционерна лига од 1887 год. која издала и Проглас на албански јазик за повик на соработка со албанското население во борбата за ослободување од османлиската власт.3. Vo 1888 godina bil sozdaden eden „Albansko - Makedonski odbor”, so cel zaedni~ki da se bo-rat za ostvaruvawe na svoite osloboditelni stremeì.4. На 25.12. 1892 g. Македонско-Албанската емиграција го објавила првиот број на весникот „Al-bano - Makedonia” кој е карактеристичен по цртежат на насловната страна, додека на 6. I. 1893 g.

бил отпечатен и вториот број vo Букурешт (Romanija). Сопственик и уредник на весникот бил Стефан Дамчев Македон Ilustracijata na prvata strana na vesnikot, go simbolizira za-edni{tvoto na Makedonija i Al-banija. Imeno, na slikata se po-javuvaat dve devojki so rasplete-ni dolgi kosi ( koi asociraat na Albanija i Makedonija), fateni za race, koi im se okovani vo si-

nyiri i pricvrsteni so teg ( koj ja pretstavuva osmanskata vlast). Dvete devojki stojat na zaed-ni~ko kopno, a zad niv se nao|aat moriwa. Nad glavite na devojkite, pokraj imeto na vesnikot, ispi{ana e devizata „bratstvo i sloboda” nad koja gree xvezdata na slobodata. Vo zadninata se iscrtani angeli koi im vdi{uvaat ìvot i sila, a {titot i pu{kata, vo podno`jeto na slikata, ja pokaùvaat borbenosta na Albanija i Makedonija. 5. London vo 1893/94 godina bil napraven obid za formirawe na zaedni~ka liga, koja pretstavu-vala nov moment vo razvojot na makedonsko-albanskite vrski. Ovaa liga za razlika od prethod-nata se vikala „Nacionalno - centralna albansko - makedonska liga”.6. Kon krajot na 1898 godina vo Atina bilo Formirano dru{tvoto Albano-Makedonski silo-gos”.7. Makedonsko-Albanskata sorabotka vo Sofija bila najintenzivna, i od nea proizlegol i eden “Predlog proekt za avtonomija na Makedonija i Albanija” od 23 fevruari 1899 god. sostaven od 23 to~ki.8. Vo 1902 god. “Nacionalna makedonsko-albanska liga” od London ja zgolemuva svojata rabota, koga nejziniot Izvr{en komitet izdal eden Proglas ili apel koj bil distribuiran, vo mesta naseleni so Albanci i Makedonci, od aktivnostite na Ligata - Stevan Dam~ev i Ja{ar beg. Li-gata podgotvila „Proekt za avtonomija na Makedonija, Albanija, Stara Srbija i Odrin”, sosta-ven od 12 ~lena.9. Na 10 maj 1902 godina izlegol prviot broj na organot „L’ Autonomie”, od koj izlegle pet bro-ja. Vesnikot izleguval dva pati mese~no, so moto Makedonija na Makedoncite Albanija na Al-bancite. Spored programata i Na{ata cel, na{ite idei se dobivawe na avtonomija na Albani-ja i Makedonija i da se formira carinska unija na site sosedni mali zemji Crna Gora, Srbija, Bugarija i Grcija. Site ovie zemji imaat potreba od nas i nie od niv. Taa carinska unija, koja {to bi moèla da se vika Balkanska konfederacija, }e im dade na Srbija i Bugarija pristap na more, na Grcija bogatite ramnini na Makedonija. I namesto Ma-kedonija i Albanija da bidat postojano àri{te na naprijatel-stva bi moèle da stanat izvor na bogatstvo, na bogata ekonomija na sosednite zemji.10. Imaj}i gi predvid razlikite koi postoele me|u Makedoncite

i Albancite, kako na primer religioznite, Makedonskata revcolucionerna organizacija si postavila zada~a, da de-luva sred albanskiot narod vo pravec na negovo pridobi-


9

vawe za osloboditelnoto delo. Pritoa bile koristeni starite semejni prijatelstva me|u make-donski i albanski familii. Vo krajot na 19. vek vo Makedonija so golem zamav se sozdavale re-volucionerni komiteti. Ovie komiteti, preku nivnite voda~i, komitite - Petre âulev, Xam-bazovski Rinko, Kosta Le{tar i drugi, odrùvale vrski so patrioti od albanskiot narod vo Pogradec. Preku ovie kontakti bile zacvrstuvani starite semejni prijatelstva i se sozdava-le novi. Pri eden prestoj vo Albanija bile vospostaveni vrski so albanskata ~eta na kapeta-not Kajo Babiena. Makedonskite revolucioneri svoi bazi imale vo domovite na Albanci hri-stijani i muslimani, kako Koci Spiri, Naki Tiars, Kol Tala, Aslan Minaroli, Riza Minaro-li, Kosu Orhan - beg i drugi.11. [ef}et Agoli vo 1901 godina zapi{al: “Vo toa vreme vo prespanskata zona nema{e alban-ski ~eti koi vojuvaa za da go sru{at ropstvoto, poradi toa jas barav da vlezam vo makedonski-te ~eti. Vo ova vreme Makedoncite bea organizirani dobro i ubavo i & vr{ea na turskata vla-da op{irna i otvorena vojna... Miho Laho me povrza so edna makedonska ~eta kade i toj samiot be{e komita. Vo makedonskata ~eta imavme potpolno bratstvo komita so komita, mnogu se sa-kavme. Zabeleùvav deka Makedoncite mnogu ja cenea ma{kosta, juna{tvoto i besata na Alban-cite”.12. Pokraj prijatelski bile sozdavani i vrski so brakovi. Taka, Albanecot Koli Todi, zet na ribarot Kosta Kanev~e, potoa Koci Spiri, rodnina na u~itelot Kosta Le{tar od Pogradec, Toma}i, {ura na Marko Tom~e i drugi, vr{ele razni uslugi i nabavuvale oru`je za Organiza-cijata13. Albancite, kako dostavuva~i na oru`je bile mnogu doverlivi i dosledni. Tie bile akti-vni vo gostivarsko, tetovsko, debarsko, ohridsko, stru{ko, kostursko, lerinsko itn. Vo lerin-skiot kraj albanskite hristijanski sela Negovan, Belkamen, Eleovo, kako i muslmanskot al-bansko selo Pe{evica, bile prijatelski raspoloèni kon makedonskite patrioti, gi prifa}ale nivnite ~eti i go pomagale nivnoto delo. Osobena predanost kon makedonskoto revolucio-nerno delo pokaùvale selanite od muslimanskoto selo Ple{evica. Taka, Suqo - Ali - aga po-radi svojata vernost kon Organizacijata bil postaven za {ef na razuznava~kata sekcija na te-ritorijata na sosednite sela. Suqo - Ali -aga, vo sorabotka so svojot rodnina Osman, koj bil kapetan vo osmanskata vojska i odgovoren za municijata koja doa|ala vo Lerin, ja snabduvale Organizacijata so oru`je i municija. Pritoa, za edna pu{ka so eden {tik i dvestotini patroni bile pla}ani tri turski liri14. Kako osoben aktivist vo rabotata na Organizacijata vo ohridsko se smeta Belul Arif Nay-ak, koj za svojata revolucionerna aktivnost, od odborot za dodeluvawe na ilindenski penzii pri Prezidiumot na Narodnoto sobranie na NRM dobil Ilindenska penzija. Spored se}avawe-to na Naxak „predi vostanieto, vo vostanieto 1903 god. i sled vostanieto, kato ilegalen borec vo ~etata na Deana, P. âulev, Stefan Alabakot i Petre Lesov”.15. Prodolùvawe na makedonsko-albanskata sorabotka me|u emigrantite beleìme vo 1904 go-dina, koga vo Viena bilo formirano „Humanitarno albansko-makedonsko dru{tvo”. Kako po-tpisnici na osnova~kiot akt na ova dru{tvo gi sre}avame Cvetko H. Fortuni}, Hil Mosi i Peter Karanfilov. U{te pri osnovaweto bilo objasneto deka „na{eto dru{tvo nitu pretsta-vuva nekakva avstriska politika, nitu pak e nekoe politi~ko delo, tuku e edno humanitarno dru{tvo koe so politikata e povrzano samo tolku {to e protiv sekakva politika”.16. Vo Viena, vo juni 1908 godina bil formiran taka nare~en “Albansko - makedonski komi-tet”. Komitetot bil rakovoden od vlijatelni li~nosti, kako {to bil grof Aleksandar Ikono-mov i \er| Pekmezi. 17. Pred po~etokot na Vtorata balkanska vojna, vo juli 1913 godina, Jane Sandanski zaedno so Stoju Haxiev, zaminale vo misija vo Albanija, po nalog na Ferdinand. Nivnata zada~a bila da pregovaraat so albanskite rakovoditeli za zaedni~ko dejstvuvawe na Bugarija i Albanija vo slu~aj na nova vojna, ovojpat me|u sojuznicite, poto~no protiv Srbija. Za taa cel, ne bile obe-zbedeni dovolno sredstva za tro{oci “poradi {to Jane bil prinuden li~no da se zadolùva. Jane imal zada~a vo Albanija da se sretne so poznatite albanski voda~i Bajram Curi i Iso Boletina.


10

КРАТОВО

БЕЗВИЗЕН РЕЖИМ НА МАКЕДОНСКИТЕ ДРЖАВЈАНИ ЗА ВЛЕЗ ВО РЕПУБЛИКА УКРАИНА

Македонските државјани од 16 март 2013 година можат слободно, без визи да влегуваат односно да транзитираат преку територијата на Република Украина, ако должината на нивниот престој не

надминува повеќе од 90 дена. Претседателот на Украина Виктор Јанукович, со Указ ја донесе одлуката која има важност до 15 март 2015 година. Одлуката е донесена од украинска страна како резултат на Одлуката на Владата на Република Македонија која почнувајќи од 16 март 2013 година еднострано за периодот до 15 март 2018 година ги укина визите за краткорочен престој во Република Македонија за државјаните на Украина, а кои се опфатени во членот 8 од Спогодбата меѓу

Владата на Република Македонија и Кабинетот на Министрите на Украина за условите за взаемни патувања на граѓаните. Одлуките на Република Македонија и Република Украина се донесени во духот на натамошното унапредување на пријателските односи меѓу двете држави, особено во областа на развивањето на туризмот и зајакнувањето на меѓусебната економска соработка.

Општината Кратово е сместена во Североисточниот дел на Република Македонија помеѓу општините Крива Паланка, Пробиштип, Свети Николе, Куманово и Кочани, и низ нејзината територија протекуваат две поголеми реки: Злетовска и Крива Река. Градот Кратово е еден од најстарите градови во Република Македонија и на Балканот сместен во грлото на еден изгаснат вулкан во Осоговските планини,распространет на бреговите од

три мали реки. Општината е сместена помеѓу 42 степени и 42 степен и 1 минута северна географска ширина, и 22 степени и 22 степени и 27 минути источна географска должина, со средна надморска висина од 1000 м. Целокупната општина е со мошне разнолична конфигурација на теренот: од најниски полиња и рамнини до високи планини што го условува и целокупното живеење како и стопанската активност на населението. Општината Кратово граничи со општините: Куманово,Крива Паланка, Свети Николе, Пробиштип и Кочани.Општината Кратово ја сочинуваат градот и 31 населено место: Шлегово, Приковци, Железница, Туралево, Живалево, Филиповци, Сакулица, Вакаф, Шопско Рудари, Татомир, Коњух, Пендаќ, Страцин, Трновац, Крилатица, Талашманци, Куклица, Кетеново, Тополовиќ, Горно Кратово, Не-жилово, Каврак, Кнежево, Емирица, Којково, Мушково, Куново, Луково и Близанци.Кратово е една од најстарите населби на Балканот. Иако мало по своите размери и по бројот на жителите, со векови претставувало привлечно место за живеење и стопанисување. Податоците укажуваат на постоење на населби уште од праисторијата и од самите зачетоци на цивилизацијата. Податоците укажуваат на постоење на цивилизација и рударство на овие простори уште од 6 век пред нашата ера во времето н Пеонците.Тие во овие краеви етнички и политички се одржале се до доаѓањето на Римјаните. Тие имале развиено рударство, металургија и ковање на монети. Во 4 век пред нашата ера, со овие краеви завладуваат македонските кралеви кои ќе владеат се до 162 год.пред н.е. кога Македонија ќе потпадне под римска власт. Римјаните кои владееле се до 476 год. ја обновиле експлоатацијата на рудниците, отворале нови, произведувале метали со топење на рудите а имале во Кратово и ковачници за пари. Од тој период откриени се материјални докази како: керамика, метални орудија и монети на римски цареви. Кратово од 476 до 986 година е во состав на Византија, а од 986 до 1014 година во состав на Првата држава на Македонските. Од 1014 до 1282 гд. Потпаѓа повторно под Византија а од 1282 до 1394 год. во состав на Српската феудална држава. Во овие периоди значајно е и доаѓањето на рударуте Саси кои уште повеќе го развиле рударството.Потоа се развила трговијата со Дубровник, отпочнал развој на занаетчиството, градењето на верски објекти, ширењето на писменоста

од кој период е и познатата Кратовска препишувачка школа, значајна како средновековен книжевен центар. Од 1394 год.Кратово потпаѓа под власта на Отоманската империја.Во 1389 год.пред Косовската битка Кратово било посетено од турскиот султан Мурат 1 за да ја види убавината и развојот на градот, кој претставувал турска нахија. За време на турското владеење градот

Издавач: Македонско друштво “Илинден” – ТиранаГлавен и одговорен уредник: Никола ЃурѓајЗаменик на главен и одговорен уредник: Ерлин МазникуЛектура: Валентина НесторКомпјутерска обработка: Тримакс - ТиранаПечати: ДСИ - Тирана Фотографии: Архива на МКД “Илинден “-Тирана и редакцијатаРедакција:

1. Ариана Шутку – Тирана 2. Ернеста Дука – Драч3. Ули Халилај – Голо Брдо4. Љубе Богдановски – Горно Крчиште

Контакт:0692401778 АЛ 0038971946391 МК Адреса: ул. „Михал Грамено“ 183 - Тирана, Албанијае-mail: [email protected] Web: www.ilinden-tirana.com

Банка: Национална Комерциална Банка - ТиранаIBAN:AL1520511021289300CLOTCLALLY LEK

SWIFT:NCBAALTX020IBAN:AL4820511021289300CLOTCFEURA EUR

SWIFT:NCBAALTX


5. Алдана Лоровска – Врбник6. Бесим Мемишај – Гора7. Ѓерѓи Тeрпо - Мала Преспа8. Брунилда Абдиај - Елбасан

Стани и ти дописник на Македонски Весник Илинден

Известувај од својето место за Македонците кои живат во твојот крај, случките за кои мислиш дека се интересни за објавување, поврзи се и стани дел од Македонскиот весник Илинден. Прати порка на: [email protected]

РЕКЛАМНИ ЦЕНИ ЗА МАКЕДОНСКИ ВЕСНИК ИЛИНДЕН Задна страна (целосна) – 200 evra

Внатрешна страна (целосна) – 150 evra Било која целосна страница Внатре – 100 evra

1/2 страница (Верикално/хоризонтално) – 50 evra 1/4 страница (Верикално/хоризонтално) – 30 evra

доживува процвет на рударството, металургијата, ковањето на пари, развојот на занаетчиството, трговијата посебно во 15,16 и 17 век. Во 1689 година градот учествува во познатото Карпошово востание, а за време на Илинденското востание било значаен револуционерен реон и активно учествувал во востанието.Во тоа време, Кратово го дало и познатиот гемиџија Павел Шатев, кој активно учествува во познатите Солунски атентати.Исто така,населението од Кратовско активно учествувало и во Балканските. Првата и Втората светска војна. Од сите овие периоди на историјата, во градот останале значајни споменици на културата, иако добар дел од нив не се сочувани.Самото име потекнува од вулкан - кратер,така што се нарекувало Кратер,Кратис,Кратискара,Коритос и Коритон во зависност од властодршците. Кратово е единствен град познат по старата архитектура на кули и мостови. Тие најверојатно настанале во турскиот период.Имало повеќе кули од кои до денес се сочувани шест:Саат кулата,Симиќева кула,Емин-бегова кула,Хаџи-Костова кула,Златкова кула и Крстева кула. Симиќева Кула Саат Кула Од старите 12 мостови кои се градени кога и кулите најпознат е Радин Мост подигнат 1833 год. кој е целосно ревитализиран. Од старата архитектура попзнати се и старите индивидуални куќи со типична старомакедонска архитектура(Сарај куќата,куќата на Бидикови идр.)потоа старата Ајдучка чаршија,стариот турски амам,турскиот затвор итн. Од многубројните цркви во Кратово кои во време на турското владеење ги имало преку 20 од кои се пронајдени остатоци, а до денес останале само три: Црквата “Св. Никола-чудотворец” во Царина маала, обновена 1848год.Црквата “Св.Јован Претеча” - во средна маала, обновена 1836 год. Црквата “Св.Ѓорѓи Кратовски” сместена во старите гробишта. Таа била посветена на единствениот маченик, прогласен за светец од Кратово од 16 век “Св.Ѓорѓи Кратовски” кој поради својата вера во христијанството бил спален 1515 год. Црква Св. Јован Претеча

МАКЕДОНСКО ДРУШТВО „ИЛИНДЕН“ - ТИРАНАSHOQATA MAQEDONASE „ILINDEN“ TIRAN{

MACEDONIAN ASSOCIATION „ILINDEN“ - TIRANA

Sh.p.k. Trimaks - Tiran[, Kartografi Trimaks

cel: ++355(0)69/3861-502tel/fax: ++355(0)4/2268-489

Rr. Alipash Guxia No 35 Tiran[e-mail: [email protected]

makedonski vesnik ilinden br 16

Documents