ÖKARYOTiK HÜCRE VE

HÜCRE BiLEŞENLERi Ökaryotik hücreler prokaryotik hücrelere

göre daha büyük ve daha komplekstirler.

Ökaryotlarda gerçek çekirdek (nükleus) vardır ve çekirdek özel bir membran ile çevrilidir. Çekirdek içerisinde hücrenin genetik materyali DNA bulunur ve DNA kromozomlar içerisinde yerleşmiştir. Hücre bölünmesinden önce kromozomlar çoğalır, yoğunlaşır, kalınlaşır ve sonra çekirdeğin bölünmesi gibi bölünür.

Ökaryotlarda çekirdeğin bölünmesi

mitoz olarak isimlendirilir. Çok

kompleks olmasına karşın oldukça

organize olmuştur. Bir hücrenin bölünmesi

sonucunda nükleusları olan iki hücre

oluşur. Ökaryotik hücreler içerisinde,

organel olarak isimlendirilen yapılar

bulunur.

Ökaryotlarda Hücre Membranı

Ökaryotlarda hücre duvarı bulunmuyorsa hücrenin dış çevresini saran yapı hücre membranı’dır.

Ökaryotlardaki hücre membranı gerek fonksiyonel ve gerekse yapısal olarak prokaryotik hücre membranına benzer, lipoprotein yapısındadır, ancak membrandabulunan proteinlerin tiplerinde farklılıklar vardır.

Ökaryotik ve prokaryotik hücreler arasında membranın kimyasal yapısındaki en önemli farklılık ökaryotların membranlarındasterollerin bulunmasıdır. Steroller sert ve düzenlenmiş moleküllerdir. Halbuki yağ asitleri esnektir. Bu nedenle steroller hücre membranının yapısını sabitlerler.

Bazı antibiyotikler ve poliyen adı verilen antimikrobiyal maddeler (nistatin, kandisidinvb.) steroller ile reaksiyona girerek membranınstabilitesini bozarlar. Bu nedenle bu antibiyotikler ökaryotları etkiledikleri halde prokaryotları etkilemezler.

Besin maddelerinin ökaryotik ve prokaryotikhücre membranından geçişi basit difüzyon, osmoz, kolaylaştırılmış difüzyon veya aktif taşınma ile olabilir.

Ökaryotik hücreler endositoz (fagositoz ve pinositoz) veya ektositoz adı verilen olaylarla madde alımı da yaparlar.

Ökaryotik Hücre Duvarı

Genel olarak bir çok ökaryotik hücre duvarı, prokaryotiklerin hücre duvarından daha basit bir yapı gösterir. Bitki ve alg hücre duvarı hücreyi tamamen çevreleyen kuvvetli amorf matrikstenoluşan selüloz (polisakkarit) fiberlerden örülmüş bir ağa benzer. Alglerin hücre duvarı selülozdan oluşmuştur. Ancak genellikle pektin, ksilan, mannan, alginik asit, fuksinik asit gibi diğer polisakkaritler de bulunabilir.

Protozoada tipik bir hücre duvarı yoktur, bunun yerine dış kısmını kaplayan pelikül olarak adlandırılan esnek bir yapıya sahiptirler.

Funguslar sert bir hücre duvarı içerir. Bazı fungusların hücre duvarında selüloz vardır. Birçoğu ise selüloz içermez. Pek çok fungushücre duvarı kitin adı verilen polisakkarittenoluşmuştur.

Kitin, N- asetil glukozamin ünitelerinden oluşan polimerlerdir. Fungal hücre duvarının genellikle % 80-90’ı polisakkarittir, polisakkaritlere ilaveten proteinler, lipidler,polifosfatlar ve inorganik iyonlar da bulunur.

Mayaların hücre duvarları ise bir polisakkaritolan glukan ve mannan içerir.

Ökaryotik Nükleus, Sitoplazma ve

Organeller

Ökaryotik mikroorganizma hücrelerinin

sitoplazması, nükleus ve hücre organelleri

bitki ve hayvan hücrelerininkine benzerdir.

Sadece ökaryotik mikroorganizmalara

özel organel hidrogenezomun işlevi

açıklanacak

Hidrogenozom

Mitokondria hücrenin enerji deposu olarak tanımlanabilir. Maya hücreleri her hücrede iki mitokondria gibi düşük bir sayıda bu organelesahiptir. Buna karşın bazı anaerobik ökaryotikmikroorganizmalar mitokondrilerden yoksundur ve bunun yerine hidrogenozomiçerirler. Hidrogenozom mitokondri boyunda olmasına rağmen, krista ve sitrik asit döngüsü enzimlerinden yoksundur.

Hidrogenozomlardaki temel biyokimyasal reaksiyonlar pirüvatın H2, CO2 ve asetata oksidasyonu şeklinde gerçekleşir.

Simbiyontlar hidrogenozomlar tarafından üretilen H2 ve CO2’yi kullanır ve metan oluştururlar.

ÖKARYOTLARDA HAREKET

Flagella (Kamçı) ve Siller

Ökaryotik hücrelerin bir çoğu flagella (kamçı)ve siller ile hareketlidir. Ökaryotik hücrelerin bir yöne doğru veya sıvı yüzeyindeki hareketleri belirli organellerle yapılmaktadır. Bu organellerhücrenin boyuna göre ters orantı gösteriyorsa flagella, çok sayıda kısa ve ince saç kılına benzer bir yapı gösteriyorlarsa sil adını almaktadır.

Flagella ve sil sitoplazma membranı ile çevrilidir ve sitoplazma içermektedir.

Euglenoid protozoonlar hareket için flagella, Paramecium ise sillerini kullanır.

Ökaryotlarda flagella kompleks yapıdadır. Sillerinince yapısı da ökaryotik flagellaya benzer, fakat ondan daha kısadır ve çok sayıdadır. Prokaryotikve ökaryotik hücrelerin hareketinde açık bir farklılık vardır. Hareket prokaryotlardarotasyon hareketi şeklinde iken, ökaryotlardadalga hareketi şeklindedir.

Prokaryotik flagellum hücre duvarına ve membrana gömülmüştür ve oldukça basit yapıdadır. Saat yönünün tersine rotasyonla pervane gibi fonksiyon görür. Proton gradienti ile hareket kazanır.

Ökaryotik flagellum ise yapısal olarak daha komplekstir. Mikrotübüllerin kayması ile, kamçıya benzer hareket yaparak hücre ileriye doğru hareket eder.

Sitoplazmik Akış ve Ameboid Hareket

Hücre duvarı taşımayan bazı hücrelerde (amipler, cıvık mantarlar gibi) sitoplazmik akış ameboid hareketle sonuçlanabilir. Hareket sırasında geçici protoplast çıkıntısı (pseudopodium) oluşur. Amoeboid hareket katı yüzeyler boyunca gözlenir.

Stoplazmik hareketin mekanizması flagellahareketinden farklıdır. Sitoplazmik harekette filamentlerin yapısında yer alan ve bütün ökaryotlarda plasma membranının hemen altında ince bir flament tabakası halinde bulunan aktin proteinler rol alırlar.

MANTARLARIN HÜCRE YAPISI

Mantarlar, klorofil içermeyen, fotosentetikolmayan ökaryotik canlılardır. Gerçek bir nükleusları vardır. Diğer ökaryotik canlılardan farklı olarak sert bir hücre duvarı bulundururlar. Bu açıdan, bakterilere benzerler.

Hücre duvarında peptidoglikan değil; kitin (ardışık dizilmiş N-asetil glukozaminler), mannan, glukan ve diğer sellülozikmaddeler vardır.

Tüm mayalar gram pozitif boyanır; L formları da protoplast şeklindedir.

Cryptococcus neoformans kapsül

bulundurur. Tüm mantarlarda endoplazmik

retikulum, golgi cihazı ve mitokondriyonlar

bulunur. Sitoplazmik zarda, memelilerdeki

kolesterolün aksine, ergosterol içerirler.

Bu yapı pek çok antifungalin etkili olduğu

bölgedir(Azoller, Amfoterisin B).

Eşeyli ve eşeysiz üreyebilme yeteneklerine sahiptirler. Eşeysiz üreyen formuna anamorf, eşeyli üreyen formuna teleomorf adı verilir. Spor yapıları eşeyli ya da eşeysiz olarak geliştirilebilir; mantarın yayılmasında, insana bulaşmasında ve üremesinde rolü vardır.

Tıbbi önemi olan mantarlar antibiyotik eklenmiş Sabouraud veya patates dekstroz agarda, tercihen asidik pH’ta kolayca üretilebilir. Hiçbir mantar zorunlu anaerop değildir.

Mucor gibi Zygomycetes sınıfı mantarlar fakültatif anaeropken, çoğunluğu aeroptur.

Mantarların üreme formları spor veya

konidyadır. Genelde her ikisine birden

mantar sporları denir.

Seksüel üremede mayoz sonucu seksüel

sporlar,

aseksüel üremede ise mitoz sonucu aseksüel

sporlar(konidyumlar ve

sporanjiyosporlar) gelişir.

Mantar sporlarından önemlileri şunlardır:

◦ EŞEY SPORLARI:

- Bazidiospor

- Askospor

- Zigospor

- Oospor

Zygospor: Büyük ve kalın çeperlidir

Ascospor: Askus (ascus) denilen

keselerde oluşur, her askusta 2-8 adet

spor bulunur

Basidiospor: Basidium denilen tokmak

şeklindeki oluşumların uç kısımlarında,

sterigmata adı verilen yapıların içinde

bulunurlar

1- Zigospor: İki zigogametin birleşmesi

sonucu oluşur. İki komşu hif birer yan dal

verek birbirlerine yaklaşırlar. Her iki uçta

stoplazmaları yoğun birer hücre oluşur ve

aralarında bölme ortadan kalkar. Kalın

çeperli bir zigospor meydana gelir.

zigospor

Scanning electron micrograph of a zygospore of Rhizopus homothallicus showing two suspensor

cells either side of a rough-walled zygospore.

Zygospores of Rhizopus sexualis. Sexual reproduction in the Zygomycetes is isogamous, i.e.

reproduction usually involves two gametes of similar size (see the two suspensor cells

either side of the black, rough-walled zygospores).

2-Askospor: Askus denen kese içerisinde

oluşan sporlardır. Askuslar ise askorap adı

verilen yapılar içerisinde yer alırlar.

Askokraptın tepesi açık ise peritesiyum,

eğer tam kapalı ise clestothesiyum, tabak

şeklinde ise apothesiyum adını alırlar.

Scanning electron micrograph showing ascospore discharge through the apical ostiole of a

perithecium of Gelasinospora.

askospor

A linear, cylindrical, eight-spored ascus of Sordaria fimicola. Note ascosporogenesis (sexual

reproduction in the Ascomycotina) involves the formation of ascospores, typically eight, by

"free cell formation" within an ascus.

3- Basidiospor: Lobut şeklinde basidium

adı verilen bu yapı içinde oluşan sporlardır.

Basidiumlardan çıkan dört miçelyumun

uçlarından basidiosporlar dışarıya atılır.

Basidiospor

Basidiospor

Basidiospor

EŞEYSİZ ÜREME SPORLARI :

- Sporangiosporlar ( Rhizopus, Mucor,...)

- Konidiumlar: Deuteromycete sınıfında eşeyli

üremesi bilinmeyen mantarları kapsayan grupta

bulunurlar ve tanımda faydalıdırlar

a) Artrokonidi (artrospor): Geothricum candidum,

Coccidiodes immitis

b) Klamidospor: Özellikle Candida albicans

c) Blastokonidi (tomurcuklanma) : Maya hücreleri,

Penicillium, Aspergillus.

d) Makrokonidiler (dermatofitler,..)

e) Mikrokonidiler

Aseksüel Mantar Sporları

1. Blastospor

2. Klamidospor

3. Artrospor

4. Konidiospor

5. Sporangiospor

1. Blastospor: Maya hücrelerinin değişik

yerlerinden tomurcuklanma sonucu

oluşan spor yapılardır. Sporlar olgunlaşınca

serbest hale geçerler. Bazen sporlar

ayrılmaksızın uçuca eklenerek yalancı

hifler oluşturabilirler.

blastospor

1. Klamidospor: Hifa ya da yalancı hifalardaki

bazı hücrelerin çeperi kalınlaşır. Protoplazması

koyulaşır. Çevre şartlarına daha dirençli hale

gelirler. Hifler üzerindelki yerleşimlerine göre uç,

ara ve yan klamidosporlar bulunur. Candida

albicans ve Candida dubliensis mısır unlu Tween

80 agarda klamidospor oluşturur ve bu türlerin

tanımlanmasında son derece önemlidir.

1. Artrospor: Hifaların enine septalarla

ayrılması sonucunda oluşur. Dermatofit

infesiyonlarında deri tırnak ve saçlarda

gözlenebilir. Türe özgü morfolojileri

tanımsal amaçlı kullanılır.

1. Konidiospor: Bu tür sporlara bir çok mantartüründe rastlanır. Üreyici hiflerden konidiofor adıverilen özel bir sap gelişir. Konidiofordan doğrudanveya sterigma adı verilen özel bir taşıyıcı üzerindekonidiosporlar oluşur. Tek hücreli olanlarınamikrokonidi, büyük ve çok hücreli olanlarına isemakrokonidi denir. Makrokonidiler çeşitli büyüklük vemorfolojide olabilirler. Dermatofitlerde cins tanısımakrokonidilerin görünümlerine göre yapılır.Konidiosporların mantar türlerinin tanımlanmasındaönemi büyüktür.

konidium

makrokonidium

1. Sporangiospor: Hiflerin ucunda yer

alan yuvarlak kese biçimindeki

sporangium içerisinde şporangiosporlar

yer alır. Sporangiumun açılması ile sporlar

etrafa dağılır ve uygun koşullarda çimlenir.

Mature sporangium of Rhizopus microsporus showing a globose columella supporting a mass

of sporangiospores. Asexual reproduction in the Zygomycetes is by the production of non-

motile sporangiospores in a sporangium.

Collapsed "umbrella shaped" columella of Rhizopus stolonifer following sporangiospore dispersal.

Candida, Blastomyces, Histoplasma,

Coccidioides, Microsporum, Sporothrix

cinsi gibi tıbbi önemi bulunan mantarlar,

insanlarda sadece aseksüel üreme

özellikleri söz konusu olan Fungi

Imperfecti (Deuteromycotina) sınıfı

içinde yer almaktadır.

Mayalar

◦ Tomurcuklanma (blastokonidya)

◦ Fission (Bölünme)

Küfler

◦ Tomurcuklanma (blastokonidya)

◦ Sporangium içinde sporangiospor

◦ Disartikülasyon/ konversiyon

Dış ortam koşullarına dirençlidir

Mantarların doğada yayılmasını kolaylaştırır

Koloniye rengini verir

konidyalardan mantar identifikasyonunda yararlanılır:

- şekli, rengi, dizilimi

Eşeysiz spor çeşitleri:

- Blastoconidia ve psödohif (Candida spp.)

- Chlamydospor (Candida albicans)

- Arthrospor (Coccidioides immitis)

- Microconidia (Aspergillus spp.)

- Macroconidia (Microsporum spp.)

- Sporangiospor (Mucor spp.)

• Artrokonidia (artrospor)

• Chlamydospore

• Blastospor (blastoconidia)

ve psödohifler

• Sporangiospore

Mantarların Üreme Koşulları

Mantarlar 20-350C üreyebilmektedir.

Nem, üreme için gerekli önemli bir faktördür.

pH 5-7 de iyi ürerler.

Zorunlu veya fakültatif aeropturlar.

Kemoheterotrofturlar .

Mantarların üreme hızları : mayalarda 1-2 gün,

küf mantarlarında ise 4-21 gündür.

Laboratuvar tanısı

Direkt mikroskopik inceleme

Gram boyası

%10-20 potasyum hidroksit (KOH)

Laktofenol pamuk mavisi

Çini mürekkebi

Mantarların boyanma özellikleri

Gram boyama küflerde genelde kullanılmaz.

Mayaların tanısında yararlıdır. Mayalar Gram pozitif boyanırlar.

Mantarların hücre duvarını boyamak için en iyi yöntemlerden biri Periyodik asit-schift (PAS) boyası ve diğeri methanamid gümüş boyasıdır.

Çini mürekkebi ile yapılan boyama, kapsüllü mayalar (Cryptococcus neoformans) için faydalı olabilir.

Laktofenol pamuk mavisi mantar sporlarını görmek için faydalıdır.

Laboratuvar tanısı

Kültür Zenginleştirilmiş besiyeri :

beyin-kalp infüzyon agarı ve malt ekstreli

besiyerleridir.

Seçici besiyeri: Sabouraud dekstroz

agar bakterilerin ve saprofit mantarların

üremesini engellemek için antibiyotikler

(siklohegzimid ve kloramfenikol….gibi)

eklenerek hazırlanır.

Sınıflandırmada esas alınan kriterler:

- Mikroskopik morfoloji (seksüel spor, hif

septasyonu)

- Makroskopik (koloni) morfoloji → küflerde

çok önemli

- Üreme şekli

- Biyokimyasal özellikler → mayalarda önemli

- Moleküler özellikler

-Yaptıkları hastalıklar (klinik sınıflandırma)

Tanı Yöntemleri

Doğrudan mikroskopi

◦ KOH(potasyum hidroksit)%10-30 Dermatofitler

◦ Gram boyama Tüm mayalar

◦ Çini mürekkebi C.neoformans

◦ PAS(periyodik asit-Schiff) B.dermatidis

◦ Wright H.capsulatum

Tanı Yöntemleri

Kültür yöntemleri

◦ SDA(3 haftaya kadar)

Sikloheksimitli

25ºC-37ºC

◦ Kanlı

◦ BOS kültürleri mutlaka anbiyotiksiz ve

sikloheksimitsiz besiyerlerine ekilir

◦ Otomatik cihazlarla tanı(4 günde)

Sabouraud agar besiyerinde

◦ Sığır eti extratı

◦ Glikoz

◦ Agar

Gentamisin

Kloramfenikol

Sikloheksimit (saprofit mantarların üremesini engeller)

Kanlı agar

Patates dextroz agar

Mısırunu tween 80 agar

Tanı Yöntemleri

Serolojik yöntemler

◦ İmmun floresan antikor

◦ Kompleman birleşme reaksiyonu

◦ Aglütinasyon

◦ Presipitasyon

◦ Latex aglütinasyon

◦ ELİSA

◦ Polimeraz zincir reaksiyonu

Tanı Yöntemleri Aşırı duyarlılık reaksiyonları

◦ Trikofitin

◦ Histoplazmin

Mantar İnfeksiyonlarınınTanısı

Mantar İnfeksiyonlarının mikolojik

tanısında direkt mikroskobi, kültür ,

serolojik ve moleküler yöntemlerden

yararlanılır.

A.Direkt Mikroskobi

Mantar infeksiyonlarında etken, smear veyabiyopsi örneklerinin mikroskobikincelenmesi ile cins veya tür seviyesindebelirlenebilir. Keratinize dokularınklarifikasyonu için %10 KOHsolusyonlarından yararlanılır.

Calcofluor white boyası

Floresans mikroskobunda calcofluor white

boyası ile yapılan preparasyonlarda balgam,

bronkoalveolar lavaj, püy ve biyopsi

örneklerinde mantar elamanları kolaylıkla

gösterilebilir. Aslında bu boya tekstil

endüstrisinde beyazlatıcı olarak kullanılmaktadır.

Bu boya, mantarlara spesifik olmayıp kitin ve

sellüloz gibi yapılarda bulunan β 1-3 , β 1-4

polisakkarid yapılara bağlanma göstermektedir.

Beyin omurilik sıvısında kriptokokdanşüpheleniliyorsa çin mürekkebi ile kapsüllümaya hücreleri aranır. Bu etken varlığında siyahzeminde boyanmamış kapsüllü mayahücrelerinin varlığı yıldızlı gök manzarasınabenzetilir. Vajinal ve oral lezyonlardan yapılanpreparasyonlar gram yöntemi ile boyandığındamaya hücreleri, psödohif nadiren hif yapılarıgörülebilir. Ancak Candida glabrata gibi türlerinyalancı hif ve hif oluşturamadıkları daunutulmamalıdır.

Histopatolojik incelemelerde Gomori

methenamine gümüşleme , periodic acid-

schiff (=PAS) gibi boyama yöntemleri

tercih edilir.

B.Kültür

Mantar kültürleri infekte vucut sıvılarının ( balgam,kan, idrar, ve BOS) ve dokuların

deri, akciğer, karaciğer, kemik iliği ve lenf nodu)histolopatolojik incelenmesi mikoz teşhisi içintemel dayanaktır. Eğer mantar infeksiyonundanşüpheleniliyorsa, mikrobiyoloji laboratuvarı uygunbesi yeri kullanılması için uyanık olmalıdır.

Mantarları üretmede sıklıkla SabouraudDextrose Agar (=SDA) besiyeri kullanılır. Bubesiyerinin şeker içeriği genel bakteriyolojikbesiyerlerine göre yüksektir. Besiyerinin buözelliği, mantarların üremesine seçicilikkazandırır. Çünkü, mantarlar ürediğindeortamdaki şeker kullanılacak ve sonuçtabesiyerinin pH’ı asit yönde değişecektir. AsitpH’da üremeyi yeğleyen mantarlar bakterilerinaksine bu ortamda kolaylıkla üreyebilecektir.

Kan örneklerinden mantarların izole

edilmesinde lizis santrifigasyon

yönteminin çok yararlı olduğu

bildirilmektedir. Mantarların

tanımlanmasında üreme hızı, üreme ısısı,

koloni görünümleri, pigment oluşumu gibi

kriterler son derece önemlidir.

C.Seroloji

Geç tip aşırı duyarlılığın bir göstergesi olan deritestleri prevalans araştırılmasında öncekiinfeksiyonların bir göstergesi olarak kullanılır. Akutinfeksiyonların tanısında çok yararlı değildirler.

Kanda veya BOS da kriptokokkal antijen içinpozitif lateks aglutinasyon testi kriptokkkalhastalık için önemli bir göstergedir.

Antijen Arama Testleri

Yaygın olarak kullanılan testler

1-İnvaziv Aspergillozda – Galaktomannan

2-Invaziv Mantar İnfeksiyonlarında -- beta

D-Glukan*

Nomenklatür

Bölüm (Division) : -mycota

Sınıf (Class) : -mycetes

Takım (Order) : -ales

Aile (Family) : -aceae

Cins (Genus) : -

Tür (Species) : -

Nomenklatür

Bölüm (Division) : Zygomycota

Sınıf (Class) : Zygomycetes

Takım (Order) : Mucorales

Aile (Family) : Mucoraceae

Cins (Genus) : Rhizopus

Tür (Species) : R. oryzae

Taksonomik Sınıflandırma

Seksüel sporların tipine göre (telemorfikmantarlar)

- Chytridiomycota (insanlar için patojenik herhangi bir tür

içermez)

- Ascomycota

- Basidiomycota

- Zygomycota

Eşeyli üremenin gösterilemediği mantarlar

- Fungi imperfecti (Deuteromycetes) (yapay

sınıflama)

Ascomycota

Eşeyli ve eşeysiz şekilde üreyebilirler

- Eşeysiz spor: Konidyum

- Eşeyli spor: Askospor

Tıbbi önemi olan seksüel mantarların

çoğu bu bölümde

- Aspergillus spp.

- Histoplasma capsulatum

- Penicillium spp.

Basidiomycota

Eşeyli üreme gösterirler

Eşeyli spor → basidiospor

Clamp bağlantıların (connection) varlığı tanımlamada ipucu

Örnekler:

- Cryptococcus neoformans

- Malassezia spp.

- Trichosporon spp.

- mantarlar (mushroom)

Zygomycota

Eşeyli ve eşeysiz üreme gösterirler

- Eşeysiz spor: Sporangiospor

- Eşeyli spor: Zigospor

Hifleri septasız (nadir septalı) ve kalın

Toprakta bulunur ve hızlı ürerler

Örnekler:

- Mucor spp.

- Rhizopus spp.

- Absidia spp.

Fungi imperfecti (Deuteromycetes)

Önemli özellikleri:

- eşeyli üreme formlarının gösterilememiş (anamorfik)

- tipik konidyumlar

- bölmeli/bölmesiz hifler

Tıbbi önemi olan mikoz etkenlerinin çoğunu içerir

Örnekler:

- Candida spp.

- Sporothrix schenckii

Pratik sınıflandırma

Mayalar (Candida, Cryptococcus vb.)

• Filamentöz mantarlar- Küfler (Aspergillus, Penicillium,

Zygomycetes, Fusarium vb.)- Dermatofitler (Epidermophyton,

Trichophyton, Microsporum)

• Dimorfik mantarlar- Coccidioides immitis- Histoplasma capsulatum- Blastomyces dermatitidis- Paracoccidioides brasiliensis

- Sporothrix schenckii- Penicillium marneffei

MANTARLARIN MORFOLOJİK GRUPLANDIRMASI

1. Küf: Monofazik mantarlardır. Gerek doğada, gerekse insan dokusunda küf formunda bulunurlar. Çok hücreli ipciklerden (hif) oluşurlar.

Aspergillus türlerinde hifler septumlarla hücrelere bölünmüştür.

Septumlarda sitoplazmik geçişe izin veren porlarbulunur.

Diğer küflerden Zygomycetes türlerinde ise hiflerdesepta bulunmaz.

Ürerken hiflerin uzaması ve dallanması ile oluşan hifkitlelerine (küf kolonilerine) miçelyum denir

Çok hücreli mantarlar

Filamentöz (ipliksi) yapıdadır

Ana yapısı hiflerdir

Mikroskopi

- hifler (dallanmış tübüler hücreler) (2-10 μm)

hifler, septalı (gerçek) veya nadiren septalı (septasız)

- hif şekli (raket, spiral, köksü vb.) tanımlamada önemli

- miçel (hiflerin oluşturduğu örgü/yumak)

vejetatif (kök yapı) ve aerial (havasal=reproductive)miçel

- sporlar (aerial hiflerin üzerinde taşınır)

Makroskopi

- küf kolonileri (pamuksu, yünsü, kadifemsi yüzey)

- koloni rengi (pigmentasyon)

a. Beyaz renkli misel a¤ıgörünümü,

b. Konidia oluflumu ile yeflil renk kazanmıflolan küf kolonisi ve konidial alan,

c. Efleysiz üremeyisa¤layan konidia ve konidiayıtaflıyan dallanmıfl yapıdakikonidiofor, 100x.

Mantarlar - Küfler

2. Maya: Tek hücreli, 3-15 μm çaplı, yuvarlak veya oval mantarlardır. Doğada da insanda da maya formunda bulunurlar. Cryptococcus neoformans’tır.

Tomurcuklanarak, mitoz ile, blastokonidya şeklinde ürerler.

Bölünme tam olarak gerçekleşmemiş, duvarlar ayrılmamışsa, yanyana gelerek zincir halinde uzamış mayalara mayamsı denir. Uç uca zincirler oluşturabilirler, hiflere benzer ve bu nedenle psödohifadını alırlar. Buna örnek, Candidaalbicans’dır.

Candida albicans, insan serumu gibi uygun bir

ortamda filamansı uzantılar ve septalar ile

gerçek hifler (germ tüp) de oluşturur.

Diğer Candida türlerinden önemli ayrım

kriteridir. Mayalar Makroskobik olarak, katı

besi yerlerinde opak, macun kıvamında, 0.5-3

mm çapında koloni oluştururlar (bakteri

kolonilerine benzer). Birkaç türü

karakteristik pigment oluştururlar, fakat

genellikle koloniler krem renktedir.

Tek hücreli mantarlar

Mikroskopi

-Yuvarlak veya oval görünümlü (çap: 3-15 μm; boy: 2-50 μm)

- Tomurcuklanarak ürerler

(yavru hücreye “blastokonidyum” denir)

- Psödohif (yalancı hif) yapıları oluştururlar

(blastokonidyumlar ana hücreden ayrılmadan uzarlar)

Makroskopi

- macunsu görünümlü koloniler oluştururlar

- kolonileri bakteri kolonilerine benzer

Mantarlar - Mayalar

Dimorfik mantarlar

Farklı ortam koşullarında

Farklı üreme şekilleri gösteren mantar

Isıya bağlı 37ºC-25ºC (en sık)

Dokuya

Besiyerine

pH’ ya bağlı

3. Difazik (dimorfik) mantarlar: Yaşamları boyunca, çoğunlukla ortam ısısına bağlı olmak üzere her iki şekilde de bulunabilmektedirler. Doğada (saprofitken) küf, organizmada (parazitken) maya formunu alırlar.

Bunlar, miçelyal formların (infektif form) inhaleedilmesi ile insanlara bulaşır.

İnvazif formlar ise maya formları olup, hastalık tablolarından sorumludur. Blastomyces ve Histoplasma türleri gibi çoğu sistemik mikoz etkenleri böyledir.

Coccidioides immitis difazik bir mantar olmakla birlikte, diğerlerinin aksine insan dokusunda maya formu oluşturmaz. Küf formlarını oluşturan artrokonidyumlar, endosporlar halini alarak sferülkeseleri içinde yaşarlar. Buna atipik dimorfizmdenir.

. Bazı mantarlar doğada (22 C) küf insanda hastalık

oluşturduğunda (37 C) maya yapıları oluştururlar. Buna termal dimorfizm adı verilir.

En önemli termal dimorfizm gösteren mantarlar bazen primer patojenler olarak da tanımlanmaktadırlar :

- Histoplasma capsulatum

- Coccidiodes immitis

- Blastomyces dermatitidis

- Paracoccoides brasiliensis

- Sporothrix schenckii

Mantar Hastalıkları

Metabolitleri ve Toksinleri ile

◦ Miçetizm: Mantarların vücuda yerleşmeden

oluşturdukları hastalık tablosudur.

Besin zehirlenmesi

Tahıl ürünlerini enfekte etmesi

Alfa adrenerjik blokaja bağlı semptomlar oluşur

◦ Mikotoksikoz

Toksinli gıdanın yenmesiyle ortaya çıkar

Aflatoksin ve benzeri karsinojenler

Mantar Hastalıkları

Toksin oluşumunu etkileyen faktörler

◦ Besin maddeleri B Vit fazlalığı, protein azlığı

◦ Nem

◦ Isı (13-40ºC)

◦ Işık

◦ pH (3-4.5)

◦ Depolama süresi (ilk 4 ayında mikotoksin yapımı artar)

Mantar Hastalıkları

Vücuda direkt yerleşerek(yerleştiği yere göre

isimlendirilir)

◦ Yüzeyel mikozlar

◦ Subkütan mikozlar

◦ Derin mikozlar

◦ Sistemik mikozlar

◦ Fırsatçı mikozlar

Klinik Sınıflama

Yüzeyel Mikozlar (pityriasis versicolor, tinea nigra,

piedra)

Kutanöz Mikozlar (dermatofitozlar)

Subkütanöz Mikozlar (sporotrikoz, miçetoma)

Sistemik/Endemik Mikozlar (klasik dimorfik

mantar enf. )

Fırsatçı Mikozlar (kandidoz, aspergilloz,

kriptokokkoz, zigomikoz)

MANTAR HASTALIKLARI

Mantar hastalıkları dört ana başlık altında incelenebilir:

1. Yüzeyel ve kutanöz mikozlar: Ptyriasisversicolor, piedra, dermatofitoz.

2. Subkutan mikozlar: Sporotrikoz, maduromikoz-miçetoma, kromomikoz.

3. Sistemik mikozlar: Blastomikoz, histoplazmoz, koksidioidomikoz.

4. Fırsatçı mikozlar: Kriptokokkoz, kandidoz, asperjilloz, mukormikoz vb.

Mantar infeksiyonlarında tanım testleri

nisbeten daha farklıdır. Tanım aşamasında

örneklerin direkt incelenmesi en önemli

rolü oynamaktadır. Özellikle deri, tırnak

gibi keratinden zengin örneklerin direkt

değerlendirilmesinde KOH, dimetil

hidroksit gibi eriticiler kullanılır.

Bunlar keratini eriterek mantar

elemanlarının görünür hale gelmesini

sağlar.

Giemse hücre içi yerleşimli mantarların

(H.capsulatum) boyanmasında faydalıdır.

Çini mürekkebi kapsüllü bir maya olan

Cryptococcus neoformans tanımında

faydalıdır.

Mantarların kültürü Sabouroud

dekstroz agarda yapılır. Dimorfizm

araştırılacaksa

37 ve 25 C’lerde iki ayrı inkübasyon

gerekir. Üreyen küflerin tanımı önce

laktofenol pamuk mavisi ile

morfolojilerin değerlendirilmesi ile yapılır.

FIRSATÇI MANTAR İNFEKSİYONLARI

Özellikle immun sistemi bozulmuş hastalarda normalde doğada yaygın olarak bulunan, saprofit ya da endojen mantarların oluşturduğu hastalıklar bu grupta ele alınmaktadır. Bu tür infeksiyonlarsıklıkla AIDS gibi immunsupresif hastalıklarda, transplantasyon hastalarında, hematolojik malignitesi olan hastalarda, steroid kullanımı, geniş spektrumlu antibiyoterapi kullanımı, invazifgirişimler,... Bu infeksiyonlar için risk faktörüdürler.

CANDİDA CİNSİ MANTARLAR

Fırsatçı mantar infeksiyonları arasında en sık etkenlerdir. Farklı türler karşımıza çıkabilse de en sık etken C. albicans’dır. Candida cinsi mayalar, tomurcuklanan (blastokonidi) maya hücreleri ve bazen psödohif oluşturan maya hücreleri olarak örneklerde görülebilir.

Normalde ağız boşluğu, deri kıvrımları, sindirim sisteminde florada bulunurlar. Pek çok farklı klinik tabloya neden olabilir.

■ Protozoonlar

Protozoonların denizlerde, tatlı sularda, nemli yerlerde serbestçe yaşayanları olduğu gibi başka canlılarda sığıntı, yardımlaşıcı ve parazit olarak da yaşayanları vardır. Protozoonlar genellikle ancak mikroskopla görülebilen canlılardır. Bu mikroorganizmaların gerçek bir çekirdek, sitoplazma ve hücre zarları vardır. Bir çok protozoonunetraflarında sert bir zar bulunur.

Olumsuz çevre şartlarına daha dirençli, fakat dışarıdan besin almayan ve büyümeyen şekilleri oluşur. Protozoonların bu şekillerine KİST denir. Bunun tersine, sert bir duvar yapısı bulunmayan, dış ortamdan besin maddeleri alıp beslenebilen protozoon şekillerine ise TROFOZOİD veya VEJETATİF şekil denir.

Genellikle kist şekilleri bulaşıcılıktan, vejetatif şekiller hastalık tablosunun oluşumundan sorumludurlar

Kamçı, yalancı ayak veya sil gibi özel oluşumlar ile

hareketlidirler. Protozoa üyeleri çok çeşitli şekillerde olabilir.

Serbest veya başka canlılarda parazit olarak yaşarlar.

Eşeyli veya eşeysiz ürerler.

İnsanlarda hastalık oluşturan protozoonların bir kısmı sadece

insanda yerleşirken, bir kısmı da başka memelilerde yaşayabilir.

Bazı protozoonlar ise insanda hastalık oluşturabilmesi için

öncelikle bir eklembacaklı vücudunda evrim geçirir, daha sonra

insanlara bulaştırılır. Bunun en güzel örnekleri, sıtmanın

sivrisineklerle, şark çıbanının tatarcıklarla insanlara

bulaştırılmasıdır.

Helmintler (Solucanlar) Tıbbi önemi olan solucanlar, trematodlar, sestodlar ve

nematodlardır.

Trematodlar vücudları yaprak şeklinde, halkalara ayrılmamış, sindirim sistemleri basit ve kör bir kese şeklinde özel yapışma aygıtına sahip solucanlardır. Trematodların larva şekillerinin vücutları kirpiklidir. Schistosoma'lar hariç bütün trematodlarhermafrodittir, yani erkek ve dişilik organları aynı parazit üzerindedir.

Sestodlar, vücudları yassı, halkalara ayrılmış, sindirim sistemleri bulunmayan, besinlerini osmosla sağlayan, hepsi hermafrodit, 3-5 mm olabildikleri gibi, 8-10 metre uzunluğa sahip olan türleri de bulunan solucanlardır. Sestodlarşeritler (tenya) olarak da adlandırılır. Balıklardan, sığırlardan, domuzlardan ve köpeklerden insanlara geçebilen şeritler vardır.

Nematodlar ipsi solucanlar olarak ta adlandırılırlar. Sindirim boruları tamdır. Erkek ve dişileri ayrı ayrıdır. Nematodlarınboyları türlere bağlı olarak bir kaç milimetreden birkaç metreye kadar değişir. Bu gurupta yer alan başlıca solucanlar askaris, kancalı kurtlar ve kılkurdudur.

Artropotlar (eklem bacaklılar)

Artropotlar karada ve sularda yaşayıp bağımsız hareket edebilme yeteneğinde olan canlılardır.

Eklembacaklılar bazı hastalık etkenlerini insanlara bulaştırırlar. Kan emerek ya da zehirleri aracılığı ile insanlara zarar verirler. Bunların başlıcaları sivrisinekler, pireler, tahta kuruları, bitler, kene ve akreplerdir.

Vektör olarak önemlidir.

1. Ortoptera – Hamamböcekleri

2. Anoplura -Bitler

3. Siphonaptera -Pireler

4. Diptera -Sinekler

Direkt etken olarak önemlidir.

1. Arachnida -Akrepler,Örümcekler,Keneler,Akarlar

2. Pentastomide -Yassı kurtlar

3. Myriapoda -Çok ayaklılar

4. Insecta -Böcekler

Artropodlarla olan parazitliğe infestasyon

adı verilir.

1. Eksenleri etrafında bir veya daha fazla kıvrılmış ve sert bir yapıya sahip olan bakterilere ne ad verilir?

a. Streptokok

b. Stafilokok

c. Spirillum

d. Spiroket

e. Sarsina

2. Hücre yüzeyi üzerinde bulunan polisakkarit yapılar (kapsül, mukus salgısı) aşağıdakilerden hangisinde rol oynamaz?

a. Mikroorganizmanın katı yüzeylere tutunmasında.

b. Hücrelerin fagositozdan korunmasında.

c. Kurumaya karşı dirençte.

d. Hücrenin beslenmesinde.

e. Mikroorganizmanın antijenik özelliklerinin belirlenmesinde.

3. Aşağıdaki granüllerden hangisi karbon ve enerji için depolanır?

a. Poli beta hidroksi butirik asit

b. Volutin

c. Kükürt granülleri

d. Gaz vesikülleri

e. Karboksizom

4. Aşağıdakilerden hangisi hücre membranının yapısında bulunmaz?

a. Fosfolipid

b. Protein

c. Mg+2

d. Ca+2

e. DAP

5. Aşağıdakilerden hangisi enerji gerektiren bir madde

alış-veriş şeklidir?

a. Difüzyon

b. Diyaliz

c. Basit taşıma

d. Grup translokasyonu

e. Hiç biri

7. Ökaryotlarda hareket aşağıdakilerden hangisi ile

sağlanır?

a. Flagella

b. Siller

c. Sitoplazmik akış

d. Ameboid hareket

e. Hepsi

8. Ökaryotik hücrelerde ribozomal RNA nerede sentezlenir?

a. Endoplazmik reticulum

b. Vakuol

c. Nukleolus

d. Sentrozom

e. Golgi kompleksi

9. Aşağıdakilerden hangisi prokaryottur?

a. Siyanobakteri

b. Protozoa

c. Funguslar

d. Maya

e. Algler

10. Aşağıdakilerden hangisi arkea hücre duvarı yapısında bulunmaz?

a. Pseudopeptidoglikan

b. Polisakkarit

c. Glikoprotein

d. Protein

e. D-alanin

1. Aşağıdakilerden hangisi, funguslarla ilgili yanlış bir ifadedir?

A) Funguslar, farklı özelliklere sahip ökaryotik organizmalardan oluşmuş bir gruptur.

B) Küf ve maya olmak üzere iki türü vardır.

C) Küfler, miçelyum oluşturan çok hücreli funguslardır.

D) Mayalar, miçelyum oluşturan çok hücreli funguslardır.

E) Mayalar tek hücrelidir ve miselyum oluşturmaması ile karakterizedir.

2. Küf hücrelerinin peş peşe dizilmesi sonucu oluşan hücre iplikçiklerine (uzantılarına) ne ad verilir?

A) Miselyum B) Hif C) Flajella D) Fimbria

E) Mitokondri

3. Aşağıdakilerden hangisi, özellikle kapsüllü mantarlardan histoplasma capsulatum ve özellikle cryptococcusneoformans’ın incelenmesinde kullanılan boyama yöntemidir?

A) Çini mürekkebi ile boyama yöntemi

B) Laktofenol pamuk mavisi yöntemi

C) Gram boyama yöntemi

D) Selobant - laktofenol pamuk mavisi yöntemi

E) Wright boyama yöntemi

4. Gram boyama yöntemiyle mikolojik preparatın boyanması ile ilgili ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Preparat hasta örneklerinden ya da kültürden hazırlanır.

B) Preparat havada kurutulup alevde tespit edildikten sonra gram boyası ile boyanır.

C) Tüm mayalar gram negatiftir.

D) Tüm mayalar gram pozitiftir.

E) Gram boyası ile daha çok maya türü mantarlar incelenir.