Analysis

न्याय प्रणालिकाअधिक वेगवान अशी

होईि?

The

The AnalysisSource: Indian Police Journal, Conviction Rate: A reality check.

एक नमुना अध्ययन

अधिक वेगवान न्याय प्रणालिकाकुठे आहोत आम्ही

•सीबीआय च्या एक अँटी करप्शन शाखेत• १९८० ते १९८४ ह्या ५ वर्ष कािाविीतीि प्रकरणे टॅ्रककेिी

• ट्रायल्स, अपीि आणण पुनरावतृ्तत्तया नोंदणणी, संशोिन,

फियाषदणी आणण पररणाम कािांतराने नोंदणविेल्या

The AnalysisSource: Indian Police Journal, Conviction Rate: A reality check.

सीबीआयच्या - भ्रष्टाचारववरोिी शाखेचे, नमूना अध्ययनआरोपपत्र असिेिे िोक २७५

अधिक वेगवान न्याय प्रणालिकाकुठे आहोत आम्ही

The AnalysisSource: Indian Police Journal, Conviction Rate: A reality check.

सीबीआयच्या - भ्रष्टाचारववरोिी शाखेच,े नमूना अध्ययन

दणोर्ी संख्या: १४४

आरोपी संख्या: २७५

अधिक वेगवान न्याय प्रणालिकाकुठे आहोत आम्ही

The AnalysisSource: Indian Police Journal, Conviction Rate: A reality check.

अपरािलसद्ध झाल्यामुळे नंतर तुरंगवास : ८सीबीआयच्या - भ्रष्टाचारववरोिी शाखेचे, नमनूा अध्ययन

(२००८ मध्ये त्तया ददणवशी केिेिे अध्ययन)

दणोर्ी संख्या: १४४ आरोपी संख्या: २७५इतर ? अपीि केिेिे १११ , प्रोबेशन वरती सोडिेिे,न्यायियाने दणोर्ी ठरविेिे प्रिबंबत अपीि ६६

अधिक वेगवान न्याय प्रणालिकाकुठे आहोत आम्ही

The AnalysisSource: Indian Police Journal, Conviction Rate: A reality check.

सीबीआयच्या - भ्रष्टाचारववरोिी शाखेचे, नमूना अध्ययनअन्वेर्णाकररता िागिेिा सरासरी प्रमाणवेळ : १३.४ महहने

वर्ष १

अधिक वेगवान न्याय प्रणालिकाकुठे आहोत आम्ही

The AnalysisSource: Indian Police Journal, Conviction Rate: A reality check.

सीबीआयच्या - भ्रष्टाचारववरोिी शाखेचे, नमूना अध्ययनट्रायिसाठी िागिेिा सरासरी प्रमाणवेळ: ७ वर्षे, ४ महहने

वर्ष १ वर्ष ८

अधिक वेगवान न्याय प्रणालिकाकुठे आहोत आम्ही

The AnalysisSource: Indian Police Journal, Conviction Rate: A reality check.

अपीि साठी िागिेिा सरासरी प्रमाणवेळ: ९ वर्षे, ११ महहने

सीबीआयच्या - भ्रष्टाचारववरोिी शाखेचे, नमूना अध्ययन

अजूनही प्रिंबबत अपीि:

६६ (१११ दणाखि केल्यांपैकी)

जर केसच्या वेळी आरोपी ३५वर्ाांचा होता, पण आता तो त्तयाच्या नोकरीतनुननवतृ्तत झािेिा आहे!

वर्ष १ वर्ष ८ वर्ष २०

अधिक वेगवान न्याय प्रणालिकाकुठे आहोत आम्ही

The AnalysisSource: Vision Statement, October 24, 2009. Page 2

त्तयामळेु प्रश्न:

कोटट खटल्यासाठी िागणारा 15 वर्षाांचा काळ3वर्षाां पयांत कसा कमी केिा जाउ शकेि?

आम्ही कुठे असू शकतो?अधिक वेगवान न्याय प्रणालिका

The AnalysisSource: Prison Statistics in India 2012 – National Crime Record Bureau, Ministry of Home Affairs.

तुरंगात जीवन व्यतीत केल्यास जीवन व्यर्ष जाते अनतररक्त न्यायाियीन संस्र्ा ववकलसत होणे

भारतीय तरंुगात २ पैकी ३ कैदणी ट्रायल्स अतंगषत आहेत.

मदहने वर्े तरंुगात व्यतीत केल्यामळेु जीवन व्यर्ष होतेआणण हे सत्तय प्रचलित आहे

न्याय वेळत लमळत नाही, तेव्हा नागररकस्र्ाननक गुंडॆ आणण िोकांकडॆ आसराघेण्यासारखे सािने शोितात.

पण कशासाठी वेगवान?

वेगवान न्यायप्रणािीकेवर जीवनगुणवत्ताअविंबून असते.

अधिक वेगवान न्याय प्रणालिका

The Analysis

स्ववफ्ट न्याययंत्रणा महत्वाची आहे कारण …..

प्रवतुत केिेिे कायदे ननष्प्रभावी ठरतात,

जेव्हा दणोर्ी िोकांना वेळेत पररणाम भोगावेिागत नाहीत तेव्हा ते हानीकारक ठरते.. करार जबरनररत्तया िागू होत नाही आणण वादण

सोडवण्यात भरपूर संसािने खचष होतात

व्यवसाय अवरोधित होतो

अधिक वेगवान न्याय प्रणालिकापण कशासाठी वेगवान?

The AnalysisSource: Vision Statement, October 24, 2009. Page 15

1) वथगन चा प्रभाववकीिाने केिेल्या प्रफियेवर प्रनतसादण देणण्याची न्यायािीश यांची पारंपाररक भूलमका होती.

पण कािांतराने या स्र्धगत्तया वापरन वविंब करणे हा एक पयाषय केिेिा आहेकाही वकीि नाही तर हे शस्त्र म्हणून पुष्कळदणा वापरतात

आव्हानेअधिक वेगवान न्याय प्रणालिका

The Analysis

3

1

2

न्यायािीशा कडून एक वचनबध्दणताघेतिी पादहजेज्यात केस संपवण्याच्या तारखा, आणण करणांमिीिआतीि बाहेरीि आिार वापरन ननकाि त्तवरीतिावावेत.

वथधगती मयाटहदत कशा कराव्यात

पूवष ननिाषरीत कायषिमांसाठी वेळा ठरवुन वेळेचे ननयोजनकरावे आणण केसेसच्या बाबतीत त्तयाचे पािन होतअसल्याचे सुननश्श्चत करावे.

.

ऊत्तरांच्या सूचनांसाठीअधिक वेगवान न्याय प्रणालिका

The AnalysisSource: Vision Statement, October 24, 2009. Page 19

वथधगती मयाटहदत कशा कराव्यात

प्रनत पक्षास स्र्धगती संख्या कशामयाषददणत कराव्यात.

गांभीयष नसिेिा कारणांमुळे उशीर झाल्यासदंणडात्तमक व्याज आणण दंणडात्तमक नुकसान.

स्वयंचालित मानक प्रफिया. ननयलमत स्र्धगती देणण्यायाष न्यायािीशांनाओळखणे आणण त्तयांना समुपदेणशन देणणे.

अधिक वेगवान न्याय प्रणालिकाऊत्तरांच्या सूचनांसाठी

The Analysis

2) रोजचे आणण ऐहहक पथृ्वीवरीि कायेपासून न्यानयक मन मुक्त करणे.

न्यायािीशांना न्यायाियीन कामकाजात िक्ष कें दित करण्याबरोबर ,

न्यायािीश इतर एदहक अनेक काये जसे सुनावणी तारखा ननश्श्चत करणे,

नोटीसेस तपासणे, प्रनतज्ञापत्र दणाखि, प्रिंबन ववनंत्तया वैिता, करत असतात.

अधिक वेगवान न्याय प्रणालिकाआव्हाने

The Analysis

न्यायाधिशांचा वेळ सवोत्तम प्रकारे कसा वापरावा

सचूना देणणायाष / प्रनतज्ञापत्र सत्तयापन इत्तयादणी प्रफियान्यायाियीन व्यवस्र्ापक यांनी करावीत.

स्वयंचलित न्यायाियीन प्रफियेसाठीतंत्रज्ञानाचा वापर करावा

ओळखणे आणण अयशस्वी प्रकरणे ननकाि िावण्यासाठी

अधिक वेगवान न्याय प्रणालिकाऊत्तरांच्या सूचनांसाठी

The Analysis

3) कायद्या प्रक्रिया व्यत्यय आणणायाटगोष्टी ओळखणे आणण सुिारणे

खून, िग्न, हंुडा संबंधित, भ्रष्टाचार, वाहतूक चािान,चेक परत येणे,

मोटर अपघात, िौजदणारी कारवाई, इ मिीि बहुतांश अनुशरे् र्ांबवण्यासाठीकायदयांनुसार - ८० : २० ननयम न्यायव्यवस्र्ा िागू होते

अधिक वेगवान न्याय प्रणालिकाआव्हाने

The Analysis

कायदयात बदणि ओळखण्यासाठी एक यंत्रणा तयारकरा आणण प्रफिया ज्यांची परवानगी ह्या प्रकरणांसाठीकायदया अंतगषत जिदणररत्तया करणे.

जिदण टॅ्रक ठराव प्रकरणाचं्या संबंधितववलशष्ट कायदणासाठी न्यायािीश आणणवकीि यांना खास प्रलशक्षक्षत करणे

अपडटे्स शेअर करण्यासाठी प्रणािीववलशष्ट कायदा न्यायािये प्रवथावपत करणे

अडचण आणणायाट कायद्याचंी ट्रायल्सचीगती कशी वाढेि?

अधिक वेगवान न्याय प्रणालिकाऊत्तरांच्या सूचनांसाठी

The AnalysisNote: The National Litigation policy recommendation this effect, should be rigorously implemented.

4)शासनास बाध्यकारक दावेदारएवजी नाखुर्ष कसे केिे जाइि?

सरकार आणण संस्र्ा ह्या आिीपासुनच वचषस्व िरणारे दणावेदणारआहेत पण ...

जर अधिकारी यांच्यावर खचाषत / दंणड / कररअर दंणड आकारिे आणणनोकरशाह वगष ज्यांनी हा दणावा आरंभ सुर केिा – जर शासन हरिेतर, नाटकीय रीते हे बदणिू शकते .

अधिक वेगवान न्याय प्रणालिकाआव्हाने

The AnalysisSource: Court News, Volume VII – Issues no. 4, October – December 2012, Supreme Court of India.

5) न्यायाधिशांची ननयुक्ती आणण प्रलशक्षण कशाप्रकारे सुननयोस्जत केिी जाउ शकत?े

अनेक न्यायािीश पदेण ररक्त आहेत जागा भरणे आवश्यक आहे.

कायदणा आयोग लशिारसची अंमिबजावणी करण्यासाठीअणखि भारतीय न्यानयक सेवा तयार करण्यात यावी.

कोटट मंजूर वावतववक पद ररकामे %

सवोच्च न्यायािय

उच्च न्यायाियेश्जल्हा व गौण न्यायािये

३१

८९५१८०५०

२७

६१४१४४३२

४

२१८

३६१८

१३%

३१%

२०%

अधिक वेगवान न्याय प्रणालिकाआव्हाने

The Analysis

कनाटटक च्या िोक आयुक्तांचा अनुभवशेवटी, आणखी १ उदणाहरण

२९७३प्रकरणे १९९५आणण २०११ दणरम्यान दणाखि

२०१२ मध्ये, ९५% घटनांमध्ये ट्रायि अंतगषत होत्तया

आणण दणोर्ी करार?

१६

भ्रष्टाचार अंकुश िावण्यासाठी कें िात िोकपाि,

राज्यांमध्ये िोकसभेत आयुक्त ही एक पायरीआहे जर न्याय श्स्वफ्ट नसेि तर त्तयांची शक्तीगमवािी जाइि. आणण या १६ िोकांना अपीि करण्याचा पयाषय आहे

शवेटीअधिक वेगवान न्याय प्रणालिका

शवेटीआपल्या िोकसभा उमेदवारास ववचारा

व्यत्तयय संबंधितकायदेण प्रकरणात

जिदण ननराकरण कसेहोवु शकेि?

खटिे ननवारणासाठीिागणारा वेळ

१५ वर्ाांपासुन ३ वर्ाांपयांतकसा कमी करण्यात येवु

शकतो? सरकारएक कमी बहुसजषक

दणावेदणार कसे होवु शकत?े

न्यायािीशांचा वेळअधिक चांगल्या प्रकारेकसा उपयोगात आणता

येइि?