MATURSKI RAD

TEMA: TABLETE

Mentor: Učenik:

SADRŽAJ:

1. UVOD ……………………………………………………………………………….. 3

2. TABLETE (Compressi) ............................................................................................. 4

2.1. Vrste tableta ……………………………………………………………...…….. 6

2.1.1. Neobložene tablete ……………………………….……………..…… 6

2.1.2. Obložene tablete ……………………………………………………… 7

2.1.3. Efervescentne tablete ……………………………………………..….. 8

2.1.4. Rastopljive disperzibilne ………………………………………..…… 8

2.1.5. Disperzibilne tablete …………………………………………………. 8

2.1.6. Gastro – rezistentne tablete ……………………………….………… 8

2.1.7. Tablete s modifikovanim oslobađanjem ljekovite supstance …..…. 9

2.1.8. Tablete za primjenu u ustima ………………………………...…….. 9

3. POMOĆNE MATERIJE ZA IZRADU TABLETA ………………………………. 11

3.1. Apsorpcija lijeka iz tableta …………………………………………..……… 16

4. TEHNOLOŠKI POSTUPAK IZRADE TABLETA …………………..………….. 17

4.1. Višeslojne tablete i postupci dražiranja ………………………………..…… 21

4.2. Ispitivanje tableta ………………………………………………...………….. 25

5. ZAKLJUČAK …………………………………………………………………………. 28

6. LITERATURA ………………………………………………………………………… 29

2

1. Uvod - definicija tableta

Tablete ili compressi su čvrsti dozirni ljekoviti preparati izrađeni koprimovanjem

ljekovite supstance sa dodatkom ili bez dodatka pomoćnih komponenata.

Prema propisu izrađuju se kao čvrste, najčešće okrugle pločice, ravnih ili ispupčenih

glatkih površina i oštrih, odnosno ravnomerno zaobljenih ivica.

Tablete mogu biti obložene sa jednim slojem ili izrađene u više slojeva.Tablete kao noviji

oblik preparata potisnule su širu primenu podeljenih praškova,a posebno pilula, tako da se pilule

sve ređe izrađuju u apotekama. Prema tome, tablete iz dana u dan zauzimaju sve značajnije

mesto u farmaceutskoj praksi i terapiji uopšte.

Naziv potiče od latinske reči tabula-ploča, a compressus od komprima. Proizvodnju

tableta danas je farmaceutska industrija potpuno osvojila. Nekada su se proizvodile u

apotekarskoj laboratoriji na ručnim ili elktričnim tablet mašinama. Mogu se izrađivati od

različitih ljekovitih spstancija, a i postupak je ekonomičniji nego pri izradi drugih preparata

kojima bi se isti lijek dozirao.

3

2. TABLETE (Compressi)

Tablete su čvrsti preparati od kojih svaki sadrži pojedinačnu dozu jedne ili više ljekovitih

supstanci, a izrađuju se kompresijom određene zapremine praška ili granulata koji čine tabletnu

smješu. Tablete su namjenjene za oralnu upotrebu.

Tablete mogu da se progutaju cijele, poslije žvakanja, mogu pre gutanja da budu rastvorene ili

dispergovane u vodi, a neke tablete se ne gutaju, već se zadržavaju u ustima gdje se oslobađa

aktivna supstanca.

Tablete su cilindrične pločice, okruglog oblika, ravne ili konveksne površine, oštrih ili

zaoblenih ivica. Na površini tablete mogu da se nalaze monogrami ili druge oznake, i podeona

crta, a mogu biti i obloženene.

Tablete bi trebalo da imaju sljedeće kvalitete:

Da budu dovoljno jake da izdrže napore i stresove mehaničkih sila kojima su izložene

tokom proizvodnje, pakovanja, transporta i distribucije do pacijenta,

4

Da budu bez ikakvih vidljivih defekata na svojoj površini (rupica, prevlaka,

kontaminacija)

Moraju tokom vremena da zadrže svoj izgled i osobine i

Da opuštaju ljekovitu supstancu u organizmu pacijenta na propisan način.

Prednosti tableta u odnosu na druge oblike doziranja:

Velika preciznost u doziranju,

Velika masa (najlakše su u odnosu na druge oblike peroralnog doziranja),

Ekonomične su (niska im je cijena),

Lako se transportuju,

Laka im je identifikacija,

Lako se gutaju,

Mjesto i dužina djelovanja lijeka može biti kontrolisana,

Pogodne su za proizvodnju na veliko i

U njima se postiže najbolja hemijska, fizička i mikrobiološkastabilnost lijeka.

Nedostaci tableta su nemogućnost komprimovanja nekih supstanci, formulacija tableta je

nekada veliki problem (visoke doze, slabo se kvase) i nestabilnost ljekovite supstance koje

onemogućavaju izradu u obliku tableta.

5

2.1. Vrste tableta

Vrste tableta su:

1. Neobložene tablete,

2. Obložene tablete,

3. Efervescentne tablete,

4. Rastvorljive tablete (tablete za izradu rastvora),

5. Disperzibilne tablete (tablete za izradu disperzija),

6. Gastro – rezistentne tablete,

7. Tablete sa modifikovanim oslobađanjem ljekovite supstance,

8. Tablete za primenu u ustima.

2.1.1. Neobložene tablete

Opis neobloženih tableta

Neobložene tablete odgovaraju opštoj definiciji tableta. One uključuju jednoslojne tablete

načinjene jednostrukom kompresijom granulata i višeslojne tablete građene od koncentričnih ili

paralelnih slojeva načinjenih uzastopnom kompresijom granulata različitih sastava. Posmatrane

na presjeku pod lupom, moraju biti ujednačene teksture (jednoslojne tablete) ili slojevite

strukture (višeslojne tablete) bez znakova oblaganja.

Višeslojne tablete se sastoje od dva različita sloja dobijena sukcesivnom kompresijom

dvije različite tabletne smješe. Slojevi mogu da budu postavljeni koncentrično ili paralelno.

Pomoćne materije koje se koriste ne modifikuju oslobađanje aktivne supstance u dgestivnim

tečnostima.

6

2.1.2 Obložene tablete

Opis obloženih tableta

Obložene tablete su tablete na kojima se nalazi prevlaka koju čini jedan ili više slojeva

smješe različitih supstanci. Ove smješe mogu da se oblažu prirodnim ili sintetičkim smolama,

gumom, želatinom, koji mogu da budu dopunjeni indiferentnim i nerastvorenim sredstvima –

šećeri, plastifikatori, polioli, voskovi i dozvoljene boje.

Obložene tablete imaju glatku površinu, koja je često obojena i može biti polirana, a

promatrane pod lupom, na presjeku se vidi jezgra okružena s jednim ili više vanjskih slojeva

različite teksture.

Razlozi oblaganja tableta

Tablete se oblažu da bi se maskirali neprijatan ukus i miris, da se olakša gutanje, poboljša

izgled, kontroliše mjesto i djelovanje lijeka i da se programira oslobađanje lijeka. Pored toga,

oblaganjem tablet, odvajaju se dva inkopatibilna sastojka, tako što se jedan ugrađuje u jezgro, a

drugi u omotač.

Oblaganjem tableta ima ulogu da očvrsne suvišne slabe tablete, da se lakše izvrši

identifikacija tablet i da zaštiti radnike od vrlo toksičnih materijala u toku pakovanja. U obložene

tablet spadaju dražeje i film tablet.

Dražeje su tablete obložene šećerom, čokoladom ili drugim pomoćnim materijama koje

se dodaju radi boljeg ukusa.

Tablete koje imaju posebnu ovojnicu oko jezgra, koja štiti lijek pri prolazu kroz kiseli

sadržaj želuca i omogućava njegovo oslobađanje u tankom crijevu zovu se film tablete, obložene

tablete ili višeslojne tablete. 

Tablete se pakuju u blistere (folija s udubljenjima za tablete) ili u bočice.

7

2.1.3. Efervescentne tablete

Efervete (efervescentne tablete) ili šumeće tablete, veće su tablete nastale

komprimovanjem aktivne supstance sa pomoćnim supstancama koje u kontaktu s vodom

imaju sposobnost oslobađanja plina ugljik-dioksida . Koriste se tako da se otapanjem u čaši

vode dobije napitak ugodnog ukusa, koji se popije i tako omogućava brzo djelovanje lijeka.

Raznovrsne su ljekovite supstance koje se mogu aplikovati u ovom obliku, od analog –

antipiretika, antihistaminika, antibiotika i hormona do vitamina i menerala.

2.1.4. Rastvorljive tablete (Tablete za izradu rastvora)

Rastvorljive tablet mogu da budu neobložene ili film tablet. Pre upotrebe, rastvaraju se u

void. Rastvor koji se dobija smije da bude slabo opalescentan. Opalescencija potiče od

suptanci koje se dodaju da bi olakšale process komprimovanja.

2.1.5. Disperzibilne tablete (tablete za izradu disperzija)

Disperzibilne tablete su neobložne ili film tablete koje se prije upotrebe disperguju u vodi

i daju homogenu disperziju (suspenziju).

2.1.6. Gastro – rezistentne tablete

Gastro – rezistentne tablete su tablete s modifikovanim oslobađanjem ljekovite supstance.

Otporne su na djelovanje želudčanog soka. One oslobađaju ljekovitu supstancu (ili

supstance) tek u intestinalnoj tečnosti. Izrađuju se oblaganjem tablete gastro – rezistentnim,

8

odnosno enterosolubilnim prevlakama ili komprimovanjem granulate prethodno obloženog

gastrorezistentnom prevlakom.

Gastro – razistentne tablete odgovaraju opštoj definiciji obloženih tableta.

2.1.7. Tablete s modifikovanim oslobađanjem ljekovite supstance

Tablete s modifikovanim oslobađanjem ljekovite supstance mogu da budu neobložene ili

obložene. Izrađuju se uz dodatak spedijalnih pomoćnih materija ili posebnim materija ili

posebnim tehnološkim postupcima, pri čemu se modifikuje brzina ili mjesto oslobađanja

aktivne supstance (ili aktivnih supstanci).

2.1.8. Tablete za primjenu u ustima

Tablete za primjenu u ustima su neobložne tablete. Formulisane su tako da proizvedu da

proizvedu sporo oslobađanje i lokalni efekat ljekovite supstance (ili supstanci) u ustima, ili

da se ljekovita supstnca oslobodi i resorbuje s određenog mjesta sluzokože usta i tako

postigne sistemski efekat.

Vrste tableta za primjenu u ustima su:

1. Komprimovane lozenge,

2. Sublingvalne tablete,

3. Bukalne tablete,

4. Mukoadhezivne tablete,

5. Tablet za žvakanje.

9

Komprimovane tablete – tablete za sisanje, oriblete pastille namjenjene su za

lokalno liječenje sluzokože usta i grla. To su tablete za sisanje,čvrsti lijekoviti preparati

namjenjeni za liječenje sluzkože usta i grla. Okruglog su ili eliptičnog oblika,ravnih ili

ispupčenih površina i zaobljenih ivica. Od ljekovitih supstanci najčešće sadrže:

antiseptična i blago dezinficijentna sredstva,anestetike,antibiotike...

Izrađuju se jakom kompresijom ljekovite supstance, po potrebi uz dodatak pomoćnih

materija,ali bez sredstva za raspadanje i na taj način se postiže duže djelovanje ljekovitih

supstancija. One se postepeno rastvaraju i duže ostaju u ustima u kontaktu sa

sluzokožom, a da se potpuno raspadnu. Ne smiju se rastvoriti u vodi u kraćem vremenu

od 30 min.

Sublingvalne tablete – lingvalete se stavljaju pod jezik, gdje se i resorbuju

ispoljavajući sistemsko djelovanje. Moraju da se raspadnu u roku od 5 do 30 minuta

zavisno od vrste ljekovite supstance . Te tablete su male, okrugle, ravnih ili ispupčenih

površina i sadrže vazodilatatore, hormone i druge lijekove, koji se u želucu inaktišu, a na

koje ne djeluju fermenti pljuvačke i dobro se resorbuju kroz oralnu sluzokožu.

Bukalne tablete (bukalete) aplikuju se na bukalnu sluzokožu kroz koju se resorbuju

i i spoljavaju sistematsko djelovanje. Sadrže hormone (5 – 20 mg metiltestosterona) i

primjenjuju se tako da polako dolazi do erozije i oslobađanja lijeka. Rastvaranje bi

trebalo da traje 15 – 45 minuta, zavisno od samog pacijenta i njegove kontrole.

Mukoadhezivne tablete bukvalno se aplikuju (zaljepe za desni).

Tablete za žvakanje se žvaću u ustima, a potom gutaju. Najčešće, ispoljavaju

sistematski efekat. Pogodne su za starije osobe ili dijecu zato što je olakšano gutanje

tableta. Dva su osnovna razloga za davanja antacidnih lijekova u ovom obliku: velike su

doze i konačna tableta je velike mase i nepogodna za gutanje te se lakše sažvaće, a drugi

je razlog što aktivnost antacid zavisi od veličine čestica, pa se može očekivati bolja

neutralizacija kiseline u želucu, ako je tableta prije gutanja smrvljena u sitne djeliće.

10

3. POMOĆNE MATERIJE ZA IZRADU TABLETA

Tabletnu smješu čine jedna ili više ljekovitih supstanci, obično uz dodatak pomoćnih

materija. Pomoćne materije su srestva za dopunjavanje, srestva za vezivanje, srestva za

raspadanje, srestva za klizanje i antiadhezivna srestva, lubrikansi, adsorpciona srestva,

srestva za zadržavanje vlage, srestva za korekciju mirisa i ukusa, srestva za bojenje tableta i

srestva za poliranje.

Sredstva za dopunjavanje-dodaju se kada je propisana mala količina aktivnog principa

(ljekovite supstance), jer je najmanja dozvoljena težina tablete 0,1g. Kao sredstvo za

dopunjavanje,koristi se:saharoza,laktoza,glukoza,kukuruzni skrob,pšenični skrob,krompirov

skrob, pirinačni skrob, natrijum hlorid (NaCl)...

(laktoza)

Sredstva za dopunjavanje dodaju se najčešće kada je potrebno izraditi tablete od malih

količina ljekovitih supstanca (supstanca jakog dejstva, vitamina,hormona...).

Sredstva za adsorpciju - dodaju se kada tabletna masa sadrži tečne

komponenete:saharozu,magnezijum oksid, kalcijum fosfat...

11

(saharoza)

Sredstva za vezivanje - se dodaju masi za tabletiranje da bi je prenjeli u granulat,

omogućili ravnomjerno proticanje i tako učinili kompresibilnom.Kao sredstva za vezivanje se

koriste: skrob, želatin, agar, saharoza, glukoza, arapska guma, polietilen glikoli, metil celuloza…

(glukoza)

Sredstva za vezivanje se mogu dodati suva ili u obliku rastvora.Kod vlažnog granuliranja

sredstva za vezivanje nalaze se na površini svake čestice praškaste mešavine i ljepljenjem daju

veće agregate.Kao vezivno sredstvo najčešće se koristi rastvor želatina 1-5% i rasvor skroba 5-

10%. Rastvor želatina se mora upotrebiti topao, jer želira pri hlađenju.

Sredstva za klizanje - su supstance koje omogućavaju klizanje tj. Proticanje praškova i

granulata, pravilno punjenje matrica, sprečavaju unutrašnje trenje, omogućavaju lako ispadanje

gotove tablete iz matrice,sprečavaju ljepljenje praškova i granulata za zidove klipova i

12

matrica.Kao sredstva za klizanje se koriste: talk, stearinska kiselina, magnezijum stearat,

kalcijum stearat, tečni parafin, kakaovo maslo...

(talk)

Najčešće se koristi talk 2-4% ili osušeni skrob. Posebnu grupu sredstva za klizanje

predstavljaju lubrikansi i antiankezidi koji sprečavaju trenje između unutrašnjih zidova matrica i

tableta, kao i izmedju klipova i zidova matrica i omogućuju lako izbacivanje gotove tablete iz

matrice.

13

Sredstva za bubrenje- su skrob i agar. Dodaju se tabletnoj masi da bi se tablete za određeno i

najpovoljnije vreme raspale u vodi ili u želudačnom soku.

(agar)

Bubrenjem osnovne mase tableta se raspada,a samim tim se oslobađaju ljekovite supstance iz

tablete. Na brzinu raspadanja,pored sredstva za bubrenje,utiču i drugi faktori (npr.-veličina

granulata,fizičko-hemijska svojstva ostalih pomoćnih materija,količina sredstva za

vezivanje,sadržaj vode,oblik i veličina tableta, primenjeni pritisak za tabletiranje i čvrstina

tableta).Od brzine raspadanja i resorpcije zavisi i brzina delovanja lijeka.

Sredstva za oblaganje-koriste se koncentrovani rastvori saharoze,talk,kalcijum

karbonat,kakaov maslac,kalcijum fosfat,smeša saharoze i talka,rastvor polietilenglikola,arapska

guma,celuloza...

(celuloza)

Oblaganje se vrši radi korekcije ukusa i mirisa lijeka,što omogućuje lakše uzimanje tablete.

14

Sredstva za poliranje-koristi se vosak,smeša voska i parafina kao i

polietilenglikoli.Dodaju se radi postizanja većeg sjaja i lepšeg izgleda.

(vosak)

Za bojenje se koriste boje rastvorljive u vodi,neorganski pigmenti koji se ne rastvaraju u

vodi ili sinteticke pigmentne boje koje daju ujednačeno obojene tablete.

Sredstva za raspadanje – su supstance koje dovode do raspadanja tablete u vodi ili pod

uticajem digestivnig soka.Sredstva za raspadanje se dodaju tabletnoj masi da se omogući brzo

oslobađanje ljekovite supstance iz tablete nakon promene.Kao sredstvo za raspadanje se

uptrebljavaju supstance koje u vodi bubre,pa ih zbog toga Ph.Jug.III vodi kao sredstva za

bubrenje i propisuje:skrob,agar,želatin,bentonit,derivati celuloze...

(skrob)

Skrob se najviše koristi u te svrhe u koncentraciji 5-10%.Kod obloženih tableta se koriste

rastvori za pokrivanje,za poliranje i prašak za posipanje...

15

3.1. Apsorpcija lijeka iz tableta

Lijek se može osloboditi iz tableta na sljedeće načine:

1. Tableta se postepeno raspada do granulate, a onda do sitnih primarnih čestica koje se

brzo rastvaraju i rastvor lijeka prolazi biološku membranu i ulazi u cirkulaciju;

2. Tableta se raspada do granulate koji se potom rastvara i rastvor lijeka prolazi biološku

membranu i ulazi u cirkulaciju;

3. Tableta se lagano rastvara i rastvor lijeka prolazi biološku membranu i ulazi u cirkulaciju.

16

4. TEHNOLOŠKI POSTUPAK IZRADE TABLETA

Tehnološki postupak izrade tableta sastoji se od niza operacija,kao što

su:sušenje,merenje,usitnjavanje,homogenizacija,aglomeracija,presovanje,komprimovanje,oblag

je i poliranje.Priroda ljekovitih supstanca i pomoćnih materija,vrsta tablet mašine kao i zahtevi

koji se postavljaju za kvalitet tablete,utiču na izbor operacija u tehnološkom postupku

tabletiranja.

Procesi izrada tableta delimo na dve osnovne metode i to:

1) Suva metoda;

2) Vlazna metoda.

Suva metoda obuhvata direktno komprimovanje i komprimovanje granulata dobijenog

suvom granulacijom (briketiranje).

Vlažna metoda obuhvata metode vlažne granulacije kao i neke posebne postupke izrade.

1) Direktno komprimovanje

Izrada tableta direktnim komprimovanjem fino kristalnih praškova predstavlja veoma

pogodnu metodu,kako u pogledu ekonomskih aspekata, tako i u pogledu brzine izrade. Takođe

izbjegavanje procesa vlaženja i sušenja, ljekovita supstanca je veoma znacajna za stabilnost

lijeka osetljivog na vlagu i toplotu. Mali broj ljekovitih supstanci poseduje sva svojstva za

direktno komprimovanje u tablete bez prethodne obrade. Direktnom kompresijom mogu se

tabletirati:aspirin,amonijum hlorid, natrijum hlorid, bromidi alkalnih metala, kalijum hlorid,

kalijum permanganat, antipirin, natrijum dikarbonat...

17

(aspirin)

Ove supstance imaju pogodnu kristalnu strukturu koja omogućava direktno tabletiranje.

Direktno komprimovanje bitno skraćuje vreme potrebno za izradu, što se održava i na cenu.

Tablete izrađene direktnim komprimovanjem lako se raspadaju, što je važno sa

biofarmaceutskog aspekta,za brzinu otpuštanja lijeka iz tablete. Navedene prednosti direktnog

komprimovanja (izbjegavanje kvašenja, cijena koštanja, brzina izrade, brzina raspadanja), navele

su istraživače na pronalaženje metoda i mogućnosti izrada tableta većeg broja supstance

direktnim komprimovanjem. Ovaj postupak je usavršen dodatkom sredstva za

dopunjavanje:mikrokristalna celuloza,laktoza sušena raspršivanjem, kalcijum fosfat

dihidrat,sorbitol...

18

2) Suvo granuliranje (briketiranje)

Suvo granuliranje koristi se pri izradi tableta sa ljekovitim supstancama koje su osetljive na

prisustvo vlage i kada se želi tableta manjeg volumena. Proces suvog granuliranja izvodi se tako

što se pod velikim pritiskom komprimuju praškaste supstnce u velike tablete-brikete. Dobijeni

briketi usitnjavaju se lomljenjem u specijalnim uređajima (granulir mašine), zatim se seju i na taj

način se dobija granulat odgovarajuće veličine čestica. Dobijenom granulatu se dodaju sredstva

za raspadanje i klizanje i zatim vrši komprimovanje u tablete. Pošto se pri ovom postupku ne

koristi voda,moguće je kombinovanje supstance koje su u prisustvu vode inkopatibilne.

19

3) Metoda vlažnog granuliranja

Vlažno granuliranje izvodi se dodatkom rastvora vezivnog sredstva ili nekog rastvarača

koi se raspoređuje po površini čestica praska.T ako se postiže kohezivnost za izradu lako

protočnog i kompresibilnog granulata. Procesom granuliranja praškastim supstancama menjamo

stepen usitnjenosti,tako sto od sitnih čestica sa većom, ukupnom,slobodnom

površinom,dobijamo veće čestice sa manjom,ukupnom,slobodnom površinom, čime

isključujemo nepovoljne osobine sitnih čestica pri tabletiranju. Proces granuliranja počinje

mešanjem ljekovite supstance sa sredstvom za dopunjavanje, smješa se po potrebi prosijava,

ovlaži ravnomerno sredstvom za vezivanje tako da se dobije vlažna masa i proterivanjem kroz

propisano sito formira se granulat. U procesu granuliranja mora se voditi računa da se izvrši

dobra distribucija lijeka,čime se omogućuje tačno doziranje lijeka.Vlažna masa se proteruje kroz

sito 2 ili 0,75.Granulat se zatim suši u specijalnim uređajima.Jedan od savremenih načina sušenja

granulata izvodi se procesom fluidizacije. Kod ovog sušenja granulat je suspendovan u struji

toplotnog vazduha i u stalnom pokretu. Da bi se veličina čestica osušenog granulata

izjednačila,granulat se ponovo provlači kroz sito. Od veličine granulata zavisi ravnomernost

20

punjenja matrice, tačnog doziranja. Posle prosijavanja granulatu se dodaje sredstvo za klizanje

kako bi obložilo svaku granulu.

Od tečnosti-rastvarača u procesu granulovanja i vezivanja mase,najčešće se

koristi:voda,mešavina vode i etanola i kombinacija vode, etanola i etra. Kao sredstvo za

vezivanje najčešće se koristi 2-10% vodeni rastvor želatina ili alkoholno-vodeni rastvor želatina

u koliko su ljekovite supstance osetljive na vodu.Pored rastvora želatina,koraste se još i rastvor

šećera,arapske gume..

4.1. Višeslojne tablete i postupci dražiranja

Od specijalnih vrsta tableta sa više slojeva,treba nabrojati sledeće:

1. Sendvič tablete-to su višeslojne tablete, izrađene od dva, tri ili više sloja različitih

granulata sa različitim ljekovitim supstancama komprimovanim u jednu celinu.Dosta se

koriste kao depo-preparati.Izrađuju se kada su ljekovite materije među sobom

inkopatibilne.Ovo se radi u presi.

2. Mantel tablete-sastoje se od tabletnog jezgra i omotača koji se suvim putem nanosi

komprimovanjem u specijalnim mašinama. I ova tablete se koriste kao depo-preparati.

Radi se u presi.

3. Obdukte - (dražeje, obložene tablete), izrađuju se sa jače ispupčenim, glatkim

površinama, zaobljenih ivica, obložene žaštitnim slojevima.

21

Tablete se oblažu iz više razloga:najčešće radi otklanjanja neprijatnog mirisa i

ukusa lijeka,sprečavanja dejstva spoljašnjih faktora na lijek,da lijek dobije privlačniji i

lepsi izgled,radi lakšeg gutanja tablete,da po potrebi štiti ljekovite supstance od štetnog

uticaja digestivnog soka i na taj način omogućuje rastvaranje i resorpciju u određenom

delu digestivnog trakta.

Dražiranje se izvodi u specijalnim bubnjevima za dražiranje,a sastoji se u nanošenju više

slojeva sirupa na čvrsta jezgra dražeja koja su bikonveksnog oblika.

Takav oblik omogućuje lakše rotiranje dražeje u bubnju,jednoličnije

nanošenjeslojeva i onemogućava međusobno slepljivanje dražeja.

Veličina bubnja za oblaganje ili dražiranje može biti različita.Izrađuju se od ne

rđajućeg čelika,emajliranog gvožđa.Snabdeveni su uređajima za uduvavanje hladnog i

toplog vazduha koji služi za isušivanje oslojenih tableta.Pre dražiranja,dražeje treba

odprašiti tj. Odstraniti čestice bilo kakvog praška ili prašine.Zatim se uključuje bubanj i

dražiranje počinje pokrivanjem jezgra dražeje čvrstim omotačem koji ima ulogu da štiti

jezgro od uticaja vlage sirupa za dražiranje.To se obavlja “sirupom za pokrivanje”.Na

dražeje koje su u stalnom pokretu (rotiranju) uliva se sirup u tankom mlazu (50-60C) i na

22

sobnoj temperaturi u koliko se radi hladnim postupkom.Kada jezgro počne da se

lepi,posipa se praškom za dražiranje i to najčešće talk uz ponovno uvođenje toplog

vazduha.Kada se prvi sloj osuši,istim postupkom se nanose drugi slojevi dok sva jezgra

ne budu podjednako pokrivena.Zatim se dražiranje nastavlja prevlačenjem-nanošenjem

šećernog sirupa na t=50-60C uz dodatak šećera u prahu,talka ili skroba,da se uglačane

površine dražeja ne bi slepile.Prevlačenje se izvodi postepeno toliko dugo da se dražeja tj.

njena težina ne poveća za 30-50%težine jezgra.

Dražiranje - bojenje se vrši kako bi tableta dobila lep izgled.Boja se nanosi ravnomerno

od slabije ka jacoj koncentraciji do dobijanja željene boje.Posle bojenja vrši se sušenje

dražeja.Bojenje se vrši oksidom gvožđa,titan dioksidom ili sintetičkim pigmentnim

bojama.

Osim ove faze postoje i glačenje i poliranje.

Glačenje- se satoji u trenju površine dražeje i dobijanju glatkih površina.Izvodi se tako

što se dodaje sirup koji lagano kristališe,u čijem sastavu se nalazi šećer i na taj način

uslovljava trenje (glačenje) između dražeja.Na kraju se pristupa fazi poliranja.

Poliranje- se obavlja rastvorom za poliranje,koji se dodaje u tankom mlazu uz stalno

rotiranje dražeja.Rastvor za poliranje priprema se rastvaranjem voska u nekom

organskom rastvaraču.

Rastvor za pokrivanje Rastvor za poliranje Rastvor za posipanje

Saccharosum 57,2g Cera alba 9g Saccharosum 20g

Gzmmi arabicum - Cera carnaubi 1g Calcii carbonas 35g

Gelatina alba aa 2,3g Benzinum sen - Bolus alba 16g

Aqua purificata 38,2g Chloroforminum100g Talcum 25g

Gummi arobicum 5g

23

U proizvodnji dražeja koristi se i suvo dražiranje.Obavlja se u specijalno konstruisanim

mašinama,prevlačenjem jezgra dražeja slojevima granulata pomoću kompresije (to su mantel

tablete).Ova tehnika se primenjuje kod:termolabilnih tableta,kod tableta koje lako podležu

oksidaciji.

Film tablete su takođe bložene tablete u tankom sloju,prirodnim i sintetičkim

prevlakama.Kod film prevlake dražeje su zaštićene od spoljašnjih uticaja,prekriva se neprijatan

ukus i miris lijeka i daje se lep izgled i sjaj preparatu.Odabirom adekvatnog filma određuje se

mesto raspadanja dražeja i rastvaranje ljekovite supstance u želucu ili crevnom soku.Za tablete

koje se rastvaraju u želudačnom soku,koriste se celulozni etri.

Za izradu film tableta koje trebada se rastvaraju u crevnom soku,koristi se celulozni

acetat i mnoge druge supstance.Radi povećavanja elastičnosti film prevlake dodaji se u malim

količinama oleum ricini,glicerol,i druga sredstva rastvorena u etanolu,hloroformu,izopropilen

glikolu,i drugim rastvaračima.

24

4.2. Ispitivanje tableta

Prema Ph.Jug.IV tablete se ispituju na sledeće:

Izgled-Tablete moraju biti ujednačenog oblika,veličine i boje,glatke površine i

oštrih,neoštećenih ivica.Mehanička svojstva (čvrstoća,rastvorljivost) moraju

osigurati nepromenjen izgled prilikom rukovanja i čuvanja.

Obojene tablete moraju biti ravnomerno obojene,osim tableta izrađenih iz

raznobojnih granula.

Obložene tablete moraju biti glatke površine,ujednačenog oblika,velišine i boje.

Variranje težine-Ako nije drugačije propisano,pojedinačno se odmeri 20 tableta

ili dražeja i izračuna prosečna težina jedne tablete ili dražeje.Pojedinačna težina

mora biti u odnosu na prosečnu težinu u granicama navedenim u koloni A

tablice,koju daje Ph.Jug.IV;najviše dve od 20 ispitivanih tableta ili dražeja smeju

odstupati u težini za vrednost navedenu u koloni B iste tablice.

Prosečna

težina

Odstupanja

A B

Do 0,1 g

0,1-0,25 g

Više od 0,25 g

10%

7,5%

5%

15%

12,5%

10%

25

Raspadljivost-Tablete i dražeje se ispituju na raspadljivost u vodi,želudačnom ili

crevnom soku,zavisno od toga gde treba da se raspadnu.Da bi se izvršilo ovo

ispitivanje,neophodno je stvoriti uslove slične stanju u organizmu.Takvo

ispitivanje se obavlja prema propisu za Ispitivanje raspadljivosti i topivosti

oblikovanih ljekovitih preparata i mora odgovarati zahtevima navedenim u

pojedinačnim monografijama.Aparatura za ispitivanje raspadljivosti sastoji se iz

posude u koju se uroni stalak sa cevima,mešalica i termostatski uređaj za

održavanje temperature na 370C.Ph.Jug.IV daje tačan opis aparature za ispitivanje

raspadljivosti.

-Raspadljivost u vodi ispituje se stavljanjem tableta u staklene cevi,koje se

prekriju diskovima i urone u vodu na temperaturi 370C,gde se,uz uređaj za obrtanje

tablete moraju raspasti za vreme od 15min.,oriblete za 30min.,lingvalete za 5-

30min.

-Raspadljivost u veštačkom želudačnom soku,na temperaturi od 370C,ispituje se

tako što se tablete u takvom pripremljenom soku moraju raspasti za vreme od

15min. ako to nije drugačije propisano.

Tablete se prethodno izlažu dejstvu veštačkog želudačnog soka na 370C i ne smeju

se raspasti u roku od 1h.Nakon toga se urone u veštački crevni sok.Tablete i

dražeje koje su acidorezistentne moraju se raspasti u veštačkom crevnom soku u

roku od 2h.Raspadljivost tableta pokazuje da li će se tablete raspasti u određeno

vreme,a to nikako ne daje brzinu resorpcije lijeka,jer su ispitivanja pokazala da se

lijek nikada ne može iz manje raspadljivih tableta.Tablete se raspadaju do granula

i,da bi se lijek resorbovao,granule se moraju rastvoriti.

Rastvorljivost-Tablete se ispituju na rastvorljivost tako što se uzme 6

pojedinačnih tableta,svaka tableta se prelije sa 100 ml vode i pokreće

kružno.Ispitivane tablete se moraju na sobnoj temperaturi rastvoriti u toku

10min.Na ovaj način ispituje se rastvorljivost solubleta i drugih rastvornih

tableta.Ispitivanje rastvorljivosti je važnije nego ispitivanje raspadljivosti

tableta,jer se rastvoren lijek bolje i brže resorbuje.

Odredjivanje sadržaja aktivnih principa-To se određuje primenom propisanih

analitičkih metoda,a izbor metode zavisi od aktivnog principa.Sadržaj aktivnih

26

principa mora iznositi 90-110% od deklarisane količine,odnosno 10% variranja od

deklarisane količine lijeka.

Ispitivanje mehaničkih svojstava tableta-Za procenu kvaliteta tableta,Ph.Jug.IV

propisije i odrđivanje mehaničkih svojstava tableta:čvrstinu i habanje tableta.Ona

zahteva da tablete ne smeju da promene izgled prilikom pakovanja i čuvanja,ali još

ne daje metode određivanja.Prema propisu Ph.Jug.II,čvrstina tableta ispituje se

tako što se tableta pusti da pada sa visine od 1-1,5 m na drvenu podlogu.Pri tome

tableta mora ostati cela-ne sme se izlomiti.

Ako nije drugačije propisano,tablete se čuvaju na hladnom i suvom

mestu,zaštićene od svjetlosti.

27

5. ZAKLJUČAK

Tableta je oblik farmaceutskog doziranja. Ona se sastoji od smješe aktivnih supstanci i

ekscipijenata. Ona se formira od praha primenom pritiska ili kompaktiranja do čvrste doze.

Ekscipijenti mogu da budu rastvarači, vezivni ili granulacioni agensi, glidanti (pomagači

protoka) i lubrikanti koji omogućavaju efektivno tabletiranje; disintegranti koji podstiču

razlaganje tablete u sistemu za varenje; zaslađivači ili poboljšivači ukusa; i pigmenti koji čine

tabletu visuelno atraktivnim. Često se primjenjuje polimerni pokrovni sloj da bi tableta bila glađa

i lakša za gutanje, da bi se kontrolisala brzina oslobađanja aktivnog ingredijenta, da bi tableta

bila otpornija na okruženje (da bi joj se produžio rok trajanja), ili da bi se poboljšao izgled

tablete.

Kompresovana tableta je najpopularniji oblik doziranja lijekova. Oko dve trećine svih

recepata se primenjuje u obliku čvrstih doza, polovina kojih su kompresovane tablete. Tableta

može da bude formulisana da isporuči preciznu dozu na specifičnom mjestu. Ona se obično

koristi oralno. Alternativno, tableta se može koristiti sublingalno, bukalno, rektalno ili

intravaginalno. Tableta je jedna od mnogih formi oralnih lijekova, među kojima su sirupi,

eliksiri, suspenzije, i emulzije. Medicinske tablete su originalno pravljene u obliku diska sa

bojom određenom njenim sastavnim komponentama, dok se u današnje vrijeme prave u mnogim

oblicima i bojama, što može da pomogne u razlikovanju lijekova. Na tabletama su često

odštampani simboli, slova, i brojevi, koji omogućavaju njihovu identifikaciju. Veličine tableta je

u opsegu od nekoliko milimetera do oko centimetra. Neke tablete imaju oblik kapsula.

Medicinske tablete i kapsule se često zovu pilule, mada to nije tehnički korektno. Niz drugih

proizvoda nevazanih za lijekove koji se pravi u obliku tableta. Neki od njih su dizajnirani da se

rastvore ili razgrade, npr. proizvodi za čišćenje i deodoranti.

28

6. LITERATURA

Ljiljana Vićentijević: Farmaceutska tehnologija I: za II razred medicinske

škole, Beograd: Zavod za udžbenike i nastavna sredsta, 2004

Mirjana Stupar: Praktikum iz farmaceutske tehnologije, Beograd: Zavod za

udžbenike i nastavna sredstva, 2005

Gorica Popov, Snežana Stojmenović: Farmaceutska tehnologija III:za IV

razred medicinske škole, Beograd: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva:,

2009

29