Ámbito científico tecnolóxico · páxina 4 de 32 1.3 obxectivos didácticos identificar as...

Educación secundaria

para persoas adultas

Páxina 1 de 32

Ámbito científico tecnolóxico

Módulo 2 Unidade didáctica 6

A nutrición

Páxina 2 de 32

Índice

1. Programación da unidade ............................ ............................................................3

1.1 Encadramento da unidade no ámbito ........................................................................... 3 1.2 Descrición da unidade didáctica ................................................................................... 3 1.3 Obxectivos didácticos ................................................................................................... 4 1.4 Contidos de aprendizaxe .............................................................................................. 4 1.5 Actividades e temporalización....................................................................................... 4 1.6 Recursos materiais ....................................................................................................... 4 1.7 Avaliación ..................................................................................................................... 5

2. Desenvolvemento.................................... ..................................................................6

2.1 Características dos seres vivos .................................................................................... 6 2.2 Niveis de organización dos seres vivos ........................................................................ 8 2.3 Composición dos seres vivos...................................................................................... 10

2.3.1 Biomoléculas inorgánicas.................................................................................................................................10 2.3.2 Biomoléculas orgánicas ...................................................................................................................................10

2.4 A célula: unidade vital dos seres vivos........................................................................ 12 2.4.1 Estrutura celular ...............................................................................................................................................12 2.4.2 A célula animal e a vexetal...............................................................................................................................13

2.5 Nutrición ..................................................................................................................... 16 2.5.1 Nutrición autótrofa ............................................................................................................................................16 2.5.2 Nutrición heterótrofa.........................................................................................................................................21 2.5.3 Importancia das plantas ...................................................................................................................................24

2.6 Clasificación dos triángulos ........................................................................................ 25 2.7 Teorema de Pitágoras ................................................................................................ 27

3. Cuestionario de avaliación ......................... ............................................................31

Páxina 3 de 32

1. Programación da unidade

1.1 Encadramento da unidade no ámbito – Unidade 1

– Unidade 2

– Unidade 3 �� Bloque 1

– Unidade 4

– Unidade 5

– Unidade 6

– Unidade 7

Módulo 1 �� Bloque 2

– Unidade 8

– Unidade 1

– Unidade 2


– Unidade 4

– Unidade 5

– Unidade 6: A nutrición

– Unidade 7


– Unidade 8

– Unidade 1

– Unidade 2:


– Unidade 4

– Unidade 5

– Unidade 6

– Unidade 7


– Unidade 8

– Unidade 1

– Unidade 2


– Unidade 4

– Unidade 5

– Unidade 6

– Unidade 7


– Unidade 8

1.2 Descrición da unidade didáctica

Trátanse as características comúns aos seres vivos: a súa unidade fisiolóxica e estrutural (a célula), os tipos de células e os seus orgánulos. Estúdanse as funcións dos seres vivo; a función de nutrición e os seus tipos, e a importancia da fotosíntese para a vida na Terra. Finalmente úsase o teorema de Pitágoras para determinar e medida dos lados dun triángulo rectángulo ou de figuras máis complexas nas que se poidan trazar triángulos rectángulos.

Páxina 4 de 32

1.3 Obxectivos didácticos � Identificar as características eos niveis de organización dos seres vivos.

� Coñecer os compoñentes básicos da materia viva.

� Identificar os principais orgánulos da célula animal e da vexetal, e as súas funcións.

� Saber utilizar o microscopio para a observación de tecidos e células.

� Caracterizar a función de nutrición nos seres vivos e as diferenzas entre nutrición autó-trofa e heterótrofa.

� Describir e comparar as características dos procesos de fotosíntese, respiración e fer-mentación.

� Valorar a importancia da fotosíntese para a vida na Terra.

� Utilizar o teorema de Pitágoras para o cálculo de medidas de figuras nas que se poidan trazar triángulos rectángulos.

1.4 Contidos de aprendizaxe � Características dos seres vivos.

� Niveis de organización dos seres vivos.

� Composición da materia viva: bioelementos e principios inmediatos orgánicos e inor-gánicos.

� Identificación da célula como unidade básica dos seres vivos.

� Estrutura e orgánulos principais da célula eucariota animal e vexetal.

� Observación ao microscopio e caracterización dos tipos de células segundo a súa for-ma, o tamaño e a estrutura.

� función de nutrición como intercambio de materia e enerxía co medio.

� Diferenciación dos dous tipos de nutrición dos seres vivos: autótrofa e heterótrofa.

� Descrición e comparación cualitativa dos procesos de fotosíntese, respiración e fermen-tación.

� Relación entre a fotosíntese e o equilibrio dos gases na atmosfera.

� Relacións métricas entre os lados dun triángulo rectángulo: teorema de Pitágoras.

� Utilización do teorema de Pitágoras para o cálculo de medidas de figuras.

1.5 Actividades e temporalización � Entre 16 e 18 períodos lectivos.

1.6 Recursos materiais � Libros para a ESA a distancia: Ámbito da Natureza 3. – Unidade didáctica 1: A organización dos seres vivos.

Páxina 5 de 32

– Unidade didáctica 2: As funcións dos seres vivos.

� Libros para a ESA a distancia: Ámbito da Natureza 4A. – Unidade didáctica 1: Alimentación e nutrición.

� Material gráfico e audiovisual sobre as células e a función de nutrición.

� Microscopio.

1.7 Avaliación � Os contidos conceptuais valoraranse pola resolución das actividades propostas e me-diante cuestionarios, test, comunicación de resultados, etc.

� Os procedementos e actitudes avaliaranse a través da observación das técnicas usadas, da interpretación dos traballos realizados, do interese amosado na participación nos de-bates e nos traballos en grupo, dos datos obtidos a través de entrevistas, cuestionarios, etc.

Páxina 6 de 32

2. Desenvolvemento

2.1 Características dos seres vivos

Desde a orixe da vida hai aproximadamente 3.800 millóns de anos, foron aparecendo for-mas vivas progresivamente máis complicadas; a historia evolutiva común fai que todos os seres vivos compartan características propias que lles permiten realizar as funcións vitais:

Funcións vitais

� Nutrición. Permítelles obteren materiais e enerxía do medio e así automanterse e so-brevivir; os materiais son necesarios para medrar e renovar as súas estruturas e a ener-xía para realizar as súas funcións.

� Relación. Pon o ser vivo en contacto co medio externo e interno recibindo información, e permítelle dar resposta a todos os cambios que se producen nel.

� Reprodución. Orixina descendentes similares a eles, o que garante a supervivencia da especie.

Malia a grande diversidade dos seres vivos, todos teñen unha composición química simi-lar, as moléculas que os forman presentan un alto grao de complexidade e organízanse en células. As células teñen vida propia e, por tanto, poden realizar as funcións vitais. Tendo en conta isto, pódese definir un ser vivo como unha estrutura complexa capaz de realizar as funcións vitais.

Secuencia de actividades

S1. Marque a función dos seres vivos que corresponda con cada unha das seguintes propiedades.

Propiedades Nutrición Relación Reprodución

�� Respirar

�� Ter fillos

�� Curar unha ferida

�� Moverse

�� Expulsar residuos do corpo

�� Camiñar, voar ou nadar

�� Ver, cheirar ou oír

�� Medrar

Páxina 7 de 32

S2. Indique a función ou funcións poden realizar os seguintes exemplos.

Exemplos Nútrese Relaciónase Reprodúcese

�� Mofo do pan

�� Verme

�� Madeira dunha mesa

�� Virus dun computador

�� Robot

�� Carballo

S3. Cales dos anteriores exemplos se consideran seres vivos? Razoe a resposta.

Páxina 8 de 32

2.2 Niveis de organización dos seres vivos

Ao longo do lento proceso da evolución biolóxica, a materia viva evolucionou desde unha serie de estados máis simples a outros máis complexo. Para facilitar o seu estudo establé-cense niveis de organización, de complexidade crecente, xa que cada nivel inclúe o ante-rior e está incluído nos niveis posteriores. Soamente a partir de certo grao de complexida-de pode falarse de niveis que cumpren as características dos seres vivos (bióticos)

�� Nivel atómico: Neste nivel inclúense os elementos químicos que forman parte dos seres vi-vos,os bioelementos.

Niveis ab

iótic

os

�� Nivel molecular: Os bioelementos agrúpanse e forman as moléculas dos seres vivos, as biomo-léculas. Algunhas son comúns á materia inerte, como o auga, ou exclusivas dos seres vivos, como os nucleicos. As biomoléculas agrúpanse para formar o seguinte nivel.

�� Nivel celular: A célula é a unidade anatómica e funcional dos seres vivos.

�� Nivel organismo ou pluricelular: As células asícianse en tecidos para realizaren unha función determinada, como o tecido muscular, nervioso... Os tecidos agrúpanse en órganos que realizan un traballo específico, por exemplo o corazón, pulmóns nos animais ou raíz e follas nos vexetais. Un grupo de órganos que cooperan para exercer unha función vital constitúen un aparello ou sistema, como o respiratorio, circulatorio..., Aparellos e sistemas colaboran cunha coordinación perfecta, conformando o funcionamento dun organismo.

�� Nivel poboacional. Os organismos non están illados, senón que se relacionan con outros da súa especie, co fin de buscar alimento, aparearse, protexerse, etc. Todos os seres vivos dunha mesma especie que conviven nunha área determinada constitúen unha poboación (carballos dunha fraga, manada de lobos, bancos de peixes).

�� Nivel ecosistema ou ecolóxico. As poboacións que habitan nunha zona relaciónanse e constitúen a biocenose ou comunidade biolóxica do ecosistema do que forman parte, por exemplo os seres vivos dunha lagoa, ou dunha fraga.

Niveis bióticos

�� Nivel Biosfera. A biosfera fai referencia ao conxunto de comunidades biolóxicas ou seres vi-vos do planeta Terra.

Páxina 9 de 32


S4. Cal é o nivel de organización biótico máis simple? E o máis complexo?

S5. Defina:

�� Célula

�� Tecido

�� Órgano

�� Poboación

�� Biocenose

�� Biosfera

Páxina 10 de 32

2.3 Composición dos seres vivos

Malia a enorme diversidade, todos os seres vivos estamos formados por un restrinxido conxunto de elementos químicos chamados bioelementos. Os máis abundantes son carbo-no, osíxeno, hidróxeno, nitróxeno, fósforo e xofre, e constitúen o 98 % do seu peso.

Os bioelementos combínanse para formaren as moléculas dos seres vivos, as denomi-nadas biomoléculas ou principios inmediatos.

2.3.1 Biomoléculas inorgánicas

Están presentes tanto nos seres vivos coma na restante materia do universo; as principais biomoléculas inorgánicas son:

� Auga. É a substancia máis abundante nos organismos. Por termo medio os seres vivos conteñen un 70 % de auga. Na auga realízanse as reaccións químicas necesarias para o funcionamento dos seres vivos e interveñen no transporte das demais substancias.

� Sales minerais. En estado sólido forman estruturas esqueléticas nos seres vivos como os ósos, os dentes ou a cuncha de tartarugas, e se están en disolución teñen unha fun-ción reguladora.

2.3.2 Biomoléculas orgánicas

Son moléculas exclusivas dos seres vivos:

� Glícidos. Son a principal fonte de enerxía dos seres vivos a curto prazo, como a glico-sa, moi abundante no mel, azucre, patacas, cereais e legumes..., ou forman estruturas como a celulosa, presente na parede da célula vexetal .

� Lípidos. Como as graxas que almacenan enerxía; nalgúns vexetais están presentes en sementes e froitos, e tamén debaixo da pel dos animais. Outros lípidos forman cubertas impermeables sobre plumas, follas, froitos....

� Proteínas. Forman estruturas necesarias para o crecemento e a reparación dos tecidos dos seres vivos; o principal compoñente de músculos pelo, plumas, uñas...

� Ácidos nucleicos. Como o ADN ou material xenético, responsable da transmisión de caracteres dunha xeración á seguinte e do correcto funcionamento dos organismos.


S6. Defina:

�� Bioelemento

�� Biomolécula

Páxina 11 de 32

S7. Cales son as moléculas exclusivas dos seres vivos?

S8. Relacione cada apartado coa súa función colocando a letra no lugar indicado.

A �� Lípidos Responsable da herdanza

B �� Proteínas Compoñente maioritario dos seres vivos.

C �� Auga Compoñente maioritario dos ósos.

D �� Sales minerais Compoñente maioritario dos músculos.

E �� Glícidos Forman cubertas impermeables.

F �� Ácidos nucleicos Achegan enerxía a curto prazo.

S9. Por que as aves aínda que se mollen manteñen o seu corpo enxoito?

S10. Tanto os glícidos como as graxas achegan enerxía. Que alimentos debería inxe-rir unha persoa que ten unha actividade física intensa. Cite exemplos.

S11. Que tipo de biomolécula é o máis abundante nun anaco de carne?

Páxina 12 de 32

2.4 A célula: unidade vital dos seres vivos

As biomoléculas agrúpanse e forman conxuntos dotados de vida: as células. No século XIX, os científicos Schleiden e Schwann enunciaron a teoría celular, que propón:

� Todo ser vivo está formado por unha ou moitas células

� A célula é a estrutura máis pequena capaz de realizar as funcións vitais.

� Toda célula procede doutra célula por división dela.

2.4.1 Estrutura celular

Unha célula dunha folla, dunha neurona ou dunha bacteria son diferentes, pero todas teñen unha organización común, nas que destacan:

� Membrana celular. É unha fina capa que separa a célula do exterior e regula a entrada e a saída de substancias.

� Citoplasma. É o contido da célula excluíndo o núcleo. Está constituído por un líquido viscoso onde se atopan unhas estruturas, chamadas orgánulos celulares, que desempe-ñan diferentes funcións, como as mitocondrias, que liberan a enerxía necesaria para as funcións da célula.

� Material xenético ou ADN . É a substancia que controla e regula as funcións da célula, este material contén a información hereditaria que pasa dunha célula a célula filla.

Células eucariotas

Son as células animais e vexetais, e teñen o material xenético separado do citoplasma por unha membrana, formando núcleo. Todas as células con núcleo denomínanse eucariotas.

Células procariotas

As células das bacterias teñen o material xenético disperso polo citoplasma, e por iso se denominan procariotas. Son células máis sinxelas e xeralmente de menor tamaño que as eucariotas.

Páxina 13 de 32


S12. Que é o material xenético?

S13. Cal é a diferenza entre unha célula eucariota e procariota?

2.4.2 A célula animal e a vexetal

Os animais e os vexetais posúen células eucariotas, pero aínda que teñen moitos orgánulos e estruturas comúns presentan as seguintes diferenzas:

� A célula vexetal ten unha grosa parede celular de celulosa que recubre la membrana ce-lular. Esta parede mantén a forma e rixidez a célula.

� Xeralmente as células vexetais teñen unha forma regular ou poliédrica, entanto que as animais presentan formas moi variadas, segundo a función que desempeñan .

� As células vexetais posúen uns orgánulos que non están presentes nas células animais: os cloroplastos. No seu interior acumulan un pigmento de cor verde chamado clorofila, imprescindible para facer a fotosíntese.

� O núcleo das células vexetais adoita estar desprazado cara a un lateral, pola presenza de vacúolos, grandes vesículas que ocupan a maior parte do citoplasma; no seu interior almacenan substancias. As células animais poden ter vacúolos pero de menor tamaño.

� Por último, as células animais posúen centríolos, que non están presentes na célula ve-xetal; estes orgánulos forman o esqueleto da célula e interveñen na división celular.

Páxina 14 de 32


S14. Segundo os debuxos anteriores complete a seguinte táboa:

Estruturas exclusivos das células vexetais

Estruturas comúns ás células animais e vexetais

Estruturas exclusivas das células animais

S15. Que estrutura mantén a forma poliédrica das células vexetais?

S16. Podería unha célula eucariota prescindir de mitocondrias? Razoe a resposta.

S17. Observe o seguinte esquema dunha célula e conteste ás seguintes cuestións:

�� Xustifique se é unha célula eucariota ou procariota.

�� Razoe se é unha célula animal ou vexetal.

Páxina 15 de 32

�� Indique o nome das estruturas sinaladas cas letras A, B, C e D.

�� Cal é a función das estruturas anteriores?

S18. Marque o tipo de células a que corresponden as seguintes descricións:

Descricións das células Animal Vexetal Ambas

�� Posúen mitocondrias

�� Con centríolos

�� Posúen unha membrana celular

�� Forma prismática ou poliédrica

�� Núcleo desprazado á periferia

�� Con estrutura ríxida por fóra da membrana celular

S19. Indique se as seguintes células son animais ou vexetais e indique o nome da es-trutura sinalada cos números.

S20. Actividade práctica: observación de diversos tipos de células eucariotas.

Páxina 16 de 32

2.5 Nutrición

Denomínase nutrición o conxunto de procesos que lles permiten aos seres vivos tomaren materia e enerxía do exterior e transformala para mantérense con vida.

A enerxía química obtida mediante a nutrición ten as seguintes finalidades:

� Manter o funcionamento do organismo.

� Fabricar materia propia necesaria para renovar as partes deterioradas e o crecemento do organismo.

� En organismos moi activos, como os animais, parte da enerxía utilízana no movemento.

� Unha parte da enerxía química transfórmase en enerxía calorífica e despréndese en forma de calor.

Segundo o modo obter a materia, distínguense dous tipos de nutrición: autótrofa e heteró-trofa.

2.5.1 Nutrición autótrofa

A nutrición autótrofa é característica das plantas, das algas e dalgunhas bacterias, e consis-te en coller do medio substancias inorgánicas, como auga, sales minerais ou dióxido de carbono (CO2), e transformalas en substancias orgánicas ricas en enerxía (glícidos, lípidos, proteínas...)

Os organismos autótrofos para nutrirse deben realizar os seguintes procesos: elaborar substancias orgánicas (fotosíntese), transportar substancias, extraer a enerxía química das moléculas orgánicas sintetizadas na fotosíntese (respiración celular) e eliminar refugallos.

Fotosíntese

Chámase fotosíntese o proceso de fabricación de substan-cias orgánicas, a partir de substancias inorgánicas do medio (auga, sales minerais e CO2) utilizando a enerxía solar. Rea-lízase nos cloroplastos das células vexetais.

A fotosíntese ten lugar nas partes verdes dos vexetais, no-meadamente nas follas, por conter clorofila, un pigmento ne-cesario para captar a enerxía da luz solar. O dióxido de car-bono do aire penetra a través dos estomas, uns orificios que se atopan no envés das follas; os sales minerais e a auga van ser absorbidos pola raíz do vexetal.

O proceso de fotosíntese realizase unicamente polo día e pódese resumir así:

Dióxido de carbono + auga + sales minerais + luz �� materia orgánica + osíxeno

Páxina 17 de 32

squema do proceso de fotosíntese nos cloroplastos das células vexetais

Transporte de substancias polo vexetal

A raíz do vexetal ten dúas funcións fixar a planta ao solo e absorber deste auga e sales mi-nerais.

Zume bruto. Esa auga e sales forman o zume bruto que se transporta desde a raíz ás follas por os vasos leñosos , a través de todo o talo. Unha vez que chegan a auga e sales minerais á folla, esta absorbe polos estomas o dióxido de carbono e grazas a enerxía do solar transforma o zume bruto en substancias orgánicas ricas en enerxía (o zume elabora-do) e libérase osíxeno ao medio externo no proceso de foto-síntese nos cloroplastos.

Zume elaborado. Vai ser distribuído a través dos vasos libe-rianos ao resto do vexetal. As substancias orgánicas que contén van ser utilizadas para crecer ou para renovar as es-truturas da planta.

Obtención de enerxía

Os vexetais tamén precisan enerxía química para floreceren, medraren e realizaren as súas funcións. Esa enerxía obtéñena da materia orgánica fabricada na fotosíntese, por un proce-so denominado de respiración celular, este proceso realízase constantemente nas mitocon-drias de todas as células do vexetal, de día e de noite. A materia orgánica entra nas mito-condrias das células e en presenza de osíxeno realízase a respiración celular, que consiste

Páxina 18 de 32

en degradar a materia orgánica liberando gradualmente a enerxía que contén e dióxido de carbono como produto residual.

No proceso de respiración celular pódese resumir así:

Materia orgánica + osíxeno �� dióxido de carbono + auga + enerxía

As plantas polo día realizan a fotosíntese e a respiración celular, pero desprenden máis osíxeno que dióxido de carbono

Eliminación dos refugallos

Os refugallos producidos durante o metabolismo do vexetal (fotosíntese, respiración celu-lar...), como osíxeno e dióxido de carbono, van ser liberados polos estomas dispostos no envés das follas.


S21. Explique a diferenza entre a nutrición autótrofa e a heterótrofa.

S22. Que pigmento se encarga de captar a luz solar? En que estrutura da célula vexe-tal se localiza?

Páxina 19 de 32

S23. Indique dúas funcións da raíz dun vexetal.

S24. Que diferenza hai entre o zume bruto e o elaborado?

S25. Por que é necesario transportar o zume elaborado ata as células?

S26. En que estruturas das follas se realiza a entrada e saída de gases nun vexetal? Cal é a orixe destes gases?

S27. Que nome recibe o proceso mediante o que as células vexetais obteñen a ener-xía para realizaren as súas funcións? Onde se realiza? En que consiste?

Páxina 20 de 32

S28. Todas as células dun vexetal son autótrofas? Razoe a resposta.

S29. Compare os procesos de fotosíntese e de respiración. Por que unha planta libera osíxeno e consome dióxido de carbono polo día?

S30. Resuma en poucas palabras o texto seguinte, e póñalle un título axeitado.

Un estudo da Universidade de Sevilla salienta a importancia da vexetación na loita contra o cambio climático, como sumidoiro natural de dióxido de carbono (CO2), e subliña que algunhas árbores poden absorber o CO2 emitido por milleiros de vehículos. O informe sostén que unha adecuada planificación do arboredo urbano e das superficies forestais reduciría as emisións de gases efecto invernadoiro.

O catedrático de Ecoloxía Manuel Enrique Figueroa, quen dirixiu este proxecto, destacou que a vexetación é "un elemento moi importante" contra o cambio climático que, ademais, "é de balde, non require sofisticadas tecnoloxías e ten unha gran capacidade de desenvolvemento nun país como España, moi arborado e con moitos espazos pro-texidos".

Este traballo estuda -"por primeira vez en España", subliñou- a capacidade das especies vexetais para absorber CO2 , principal causante das emisións de efecto invernadoiro. As plantas absorben dióxido de carbono (CO2) gra-zas á fotosíntese, proceso polo que absorben este gas e liberan osíxeno á atmosfera.

O estudo determinou que as especies urbanas que máis CO2 absorben son a amargoseira, o espiñeiro, a caroba e o olmo. Nunha rúa de cen metros de lonxitude e con dez árbores plantadas, a amargoseira absorbería ao día o CO2 emitido por 10.373 vehículos, a acacia de tres espiñas o de 1.619 vehículos, a caroba, o de 1.405 e o olmo, o de 1.320.

Pola contra, a catalpa, a árbore do amor ou a ameixeira xaponesa son as especies menos eficientes, pois absor-ben o CO2 equivalente ás emisións de 38, 33 e 26 vehículos, respectivamente. As especies forestais máis ecoefi-cientes son o piñeiro carrasco e a sobreira.

O informe tamén determina que os máis de 20 millóns de hectáreas forestais existentes en España absorben ao ano un 13 % das emisións en 2005. Por iso, Figueroa salientou a necesidade de "pór en valor" as masas forestais "non só pola súa función de preservación da natureza, senón polo seu papel de sumidoiros naturais" de CO2.

Avogou por que a importancia destes sumidoiros naturais se teña en conta á hora de construír infraestruturas e no deseño urbano. "Hai que pensar que especies plántanse e onde, para conseguir un balance cero nas emisións" de CO2, engadiu, aínda que matizou que estes sumidoiros naturais non son a solución contra o cambio climático, que require tamén das enerxías alternativas e do aforro enerxético.

El Paí

EFE - Sevilla - 08/08/2007

Páxina 21 de 32

2.5.2 Nutrición heterótrofa

É característica de animais, fungos e algúns microorganismos. Consiste en incorporar ma-teria orgánica do medio elaborada por outros seres vivos, xa que eles non a poden fabricar.

Os organismos heterótrofos teñen que realizar os seguintes procesos para nutrirse: in-xestión, dixestión, circulación, obtención de enerxía e excreción.

Inxestión

É a captación dos alimentos do medio exterior. Ademais os animais precisan incorporar osíxeno; este proceso forma parte da respiración do animal.

Dixestión

Nos organismos heterótrofos sinxelos os alimentos son incorporados directamente ás célu-las. Pero para a meirande parte dos animais os alimentos deben sufrir un tratamento tanto mecánico como químico, no seu aparello dixestivo, e transformalo en substancias máis sinxelas, nutrientes, para que poidan ser asimilados e utilizados polas células.

Circulación

É o transporte dos nutrientes e osíxeno a todas as células do animal.

Obtención de enerxía

Realízase igual que nas plantas polo proceso de respiración celular. Logo de que os nutrientes e osíxeno cheguen ás células en-tran nas mitocondrias, e liberan a enerxía necesaria para levar a cabo as funcións propias do ser vivo. Neste proceso libérase dióxido de carbono como refugallo, que vai ser eli-minado polo aparello respiratorio. O proceso de respiración celular é idéntico ao que realizan os vexetais, pero os animais toman a materia orgánica dou-tros seres vivos, non a fabrican como os seres autótrofos.

Excreción

É a liberación de substancias non aproveitables polo organismo, producidas durante a transformación dos nutrientes no interior da célula. Estas substancias son transportadas polo sistema circulatorio ata estruturas especializadas que expulsan os refugallos ao exte-rior, no proceso de excreción.

Algúns seres heterótrofos degradan a materia orgánica sen necesidade de osíxeno, son os seres anaerobios. Fano polo proceso de fermentación, que produce unha serie de residuos orgánicos moi variados que poden ser aproveitados para a industria alimentaria, ademais de dióxido de carbono. Nos procesos de fermentación libérase menos enerxía útil que na respiración celular.

Páxina 22 de 32

Este proceso realízase no citoplasma. A fermentación alcohólica realízana algúns lévedos, e producen como residuo orgánico etanol. Esta fermentación é a base da produción da cer-vexa, do viño e doutras bebidas alcohólicas, así como a fabricación de pan. A fermenta-ción láctica é propia dalgunhas bacterias, este proceso utilízase para a produción de deri-vados lácteos, como o iogur ou o queixo. Tamén se produce en células eucariotas, cando a achega de osíxeno é insuficiente para realizar a respiración celular.


S31. Indique o tipo de nutrición autótrofa ou heterótrofa que presentan os seguintes organismos: can, champiñón, alga, carballo, araña, ra e xeranio.

S32. É o mesmo nutrición que alimentación? Razoe a resposta.

S33. Cal é a diferenza entre a respiración celular e a fermentación? Indique os seres vivos que realizan cada un destes procesos.

Páxina 23 de 32

S34. Observe o seguinte esquema e conteste:

�� Como obteñen os animais a materia orgánica? e os vexe-tais?

�� Indique os procesos que son comúns os animais e os vexe-tais.

�� Que tipo de enerxía utilizan os animais e as plantas? De on-de procede?

�� En que utilizan os vexetais e os animais a enerxía libera-da?

�� Que relación ten a actividade dun ser vivo ca cantidade de osíxeno que consome?

�� Segundo o anterior, quen consumirá mais osíxeno, os animais ou os vexetais?

Nutrición

Autótrofa Heterótrofa

Fotosíntese Alimento Materia orgánica

simple

Transporte de substancias ata as células

Fabricar a súa propia materia

Obter enerxía química utilizable polas células (respiración celular ou fer-mentación)

Páxina 24 de 32

S35. Algunha vez escoitaría dicir non é bo ter plantas no cuarto á noite. Pero non se di o mesmo por ter unha mascota no cuarto (can ou gato), tanto de día como de noite. Pensa que é xustificada esta opinión.

2.5.3 Importancia das plantas

A importancia das plantas no mantemento da vida na Terra está relacionada coa importan-cia da fotosíntese debido a que:

� Na fotosíntese fabrícase a materia orgánica, que utiliza o resto dos seres vivos como alimento. Aínda que algúns animais non se alimenten directamente de vexetais, si que o fan outros dos que dependen.

� Na fotosíntese libérase osíxeno, que utilizarán os seres vivos que realizan a respiración.

� A fotosíntese cambiou a composición da atmosfera primitiva. Nos comezos da vida non existía osíxeno; todo o osíxeno da atmosfera procede da fotosíntese, polo que sen as plantas non sería posible a diversidade da vida da Terra tal como a coñecemos.


S36. Que importancia ten a fotosíntese para os animais E para as plantas?

S37. Poderían vivir peixes nun acuario sen plantas acuáticas. Razoe a resposta.

Páxina 25 de 32

2.6 Clasificación dos triángulos

Segundo os seus lados

�� Equilátero Tres lados iguais

�� Isóscele Dous os lados iguais.

�� Escaleno Tres lados desiguais.

Segundo os seus ángulos

�� Acutángulo Ten todos os seus ángulos menores a 90°

�� Rectángulo Ten un ángulo recto, mide 90°

�� Obtusángulo Ten un ángulo maior de 90°


S38. Clasifique cada un destes triángulos, segundo os seus lados:

Páxina 26 de 32

S39. Atendendo aos seus ángulos e á lonxitude dos seus lados clasifique os seguin-tes triángulos colocando o número no lugar axeitado.

� � � � � �

Acutángulo isóscele

Acutángulo equilátero

Acutángulo escaleno

Obtusángulo escaleno

Rectángulo escaleno

Rectángulo equilátero

Obtusángulo equilátero

Rectángulo isóscele

Páxina 27 de 32

2.7 Teorema de Pitágoras

Nun triángulo rectángulo o lado de maior lonxitude chámase hipotenusa, e os outros dous de menor lonxitude e perpendiculares entre si catetos.

Lembre que en calquera triángulo, a suma das medidas dos tres ángulos vale 180º. Polo tanto, en calquera triángulo rectángulo, a suma dos dous ángulos agudos é 90º.


S40. Cunha regra debuxe un triángulo rectángulo, de catetos 3 cm e 4 cm, cunha re-gra mida canto mide a hipotenusa.

S41. Se agora suma os cadrados dos catetos ha comprobar que o resultado é igual ao cadrado da hipotenusa. Compróbeo.

Pitágoras foi un filósofo e matemático grego que viviu cara o ano 500 antes de Cristo. El e os seus discípulos demostraron a relación entre os catetos e a hipote-nusa dun triángulo rectángulo. É dicir:

Nun triángulo rectángulo, o cadrado da hipotenusa é igual a suma dos cadra-dos dos catetos. Hipotenusa = a;

catetos = b, c Cúmprese que: a2 = b2 + c2

Do teorema de Pitágoras, dedúcense as igualdades seguintes:

a2 = b2 + c2 para calcular a hipotenusa.

b2 = a2 – c2 para calcular o cateto b.

c2 = a2 – b2 para calcular o cateto c.

Páxina 28 de 32

Para ver que é certo, e sempre nun triángulo rectángulo o anterior, analice este cu-rioso quebracabezas:

Observe que os dous cadrados grandes son iguais. Se a cada un deles lle suprimi-mos catro triángulos iguais de lados a, b e c, queda a2 no primeiro, b2 + c2 no se-gundo. Daquela, ha de ser a2 = b2 + c2.

S42. Complete a seguinte táboa referida a triángulos rectángulos:

Hipotenusa a Cateto b Cateto c

13 12

20 12

9 12

10 6

20 21

25 20

S43. Do seguinte triángulo equilátero de 8 cm de lado, calcule canto mide a súa altu-ra, aplicando o teorema de Pitágoras.

S44. O seguinte cadrado ten 5cm de lado. Calcule canto mide a súa diagonal, apli-cando o teorema de Pitágoras

Páxina 29 de 32

S45. Calcule a diagonal dun rectángulo de lados a = 10 cm e b=15 cm

S46. Nun cadrado a diagonal mide 3cm. Canto mide o seu lado?

S47. O lado menor dun campo de cultivo rectangular mide 150 m e a súa diagonal 250m. Canto mide o lado maior?

S48. Calcule o lado dun rombo cuxas diagonais miden 6 cm e 8 cm.

S49. Cal é o valor da apotema dun hexágono regular de lado 6 cm.?

S50. Se unha escaleira de man ten 2,20cm de lonxitude e a se apoia nunha parede de 1,80 cm. de altura. A que distancia da parede se sitúa a base da escaleira?

Páxina 30 de 32

S51. Andrea ten unha cometa que se enganchou na copa dun ciprés. Se a lonxitude da corda da cometa é de 85 m e Andrea está a 63 m de distancia do tronco da árbore Cal é altura do ciprés?

S52. Para coller unha pelota que caeu nun tellado que está a 5m de altura, apoiamos sobre a parede unha escaleira que ten 6m de alto. Se o pé da escaleira está a 2 m da base do muro da casa, alcanzará a escaleira así colocada para chegar ao tellado?

S53. Un edificio mide 150 m de altura e produce unha sombra no chan de 200m. Que distancia hai desde o punto máis alto da torre ata o extremo da sombra?

Páxina 31 de 32

3. Cuestionario de avaliación

1. Que funcións definen a vida?

� Respirar , crecer e comer. � Nutrición e relación, pero só en animais. � Nacer, crecer, reproducirse e morrer. � Relación, reprodución e nutrición.

2. Indique as biomoléculas que achegan enerxía.

� Glícidos e proteínas. � Glícidos e lípidos. � Glícidos, lípidos e proteínas. � Lípidos e proteínas.

3. A nutrición autótrofa é propia:

� Dos animais. � Dos fungos e das plantas. � Das plantas e das algas. � Dos fungos.

4. Para realizar a fotosíntese non é necesario que haxa:

� Auga. � Osíxeno. � Dióxido de carbono � Clorofila

5. As plantas realizan a respiración celular:

� Só á noite. � Só polo día. � Polo día e á noite. � Nunca, só a fan os animais.

6. A respiración celular realízase:

� Nos cloroplastos nas células vexetais. � Nas mitocondrias só nas células animais. � No núcleo da célula. � Nas mitocondrias das células animais e vexetais.

Páxina 32 de 32

7. Que estrutura non é propia das células vexetais?

� O núcleo. � A parede celular. � Os centríolos. � A membrana celular.

8. Os aparellos que interveñen na nutrición animal son:

� O nervioso e o locomotor, porque sen eles non poderían cazar. � O dixestivo e os órganos dos sentidos. � O dixestivo, o respiratorio, o circulatorio e o excretor. � O dixestivo e o excretor.

9. A hipotenusa é:

� O lado do triángulo rectángulo oposto ao ángulo recto. � O lado de menor lonxitude dun triángulo rectángulo. � A suma dos catetos. � O lado de maior lonxitude dun triángulo obtusángulo.

10. Marque a medida da hipotenusa dun triángulo rectángulo se os seus catetos miden 10 cm e 24 cm.

� 26 cm. � 24 cm. � 25 cm. � 21,8 cm.

Ámbito científico tecnolóxico · páxina 4 de 32 1.3 obxectivos didácticos identificar as...

Documents