meb, eğitim dergisi

Ayl›k E¤itim Dergisi YIL: 9 SAYI: 99 MAYIS 2008 ISSN-1302-5600

De¤erli Okuyucular›m›z

2007-2008 ö¤retim y›l›n›n son günleri yaklafl›yor. Bu son günlerde birçok ö¤rencimizönemli yol ayr›m›n› yafl›yor. Hayatlar›n› etkileyecek kararlar almak üzereler. Bu kararlar içeri-sinde hiç flüphesiz meslek seçimi gibi önemli bir karar var. Meslek seçiminin bütün hayat› il-gilendiren bir karar oldu¤unun ö¤rencilerimiz elbet fark›ndalar. Onlar›n seçimlerine yard›mc› ol-mak için meslek seçiminin önemine de¤inen ve meslek edindiren kurumlardan haberdar olma-lar›n› sa¤layan bir dosya düflündük.

Bilim ve Akl›n Ayd›nl›¤›nda E¤itim dergisi olarak bu say›da “Mesleki ve Teknik E¤itim”konulu bir dosya haz›rlayarak e¤itim kamuoyunun dikkatini Türkiye’deki mesleki ve teknik e¤i-time çekmek istedik.

Mesleki ve teknik e¤itim ile ilgili sorunlara en kestirme yoldan ulaflmak için birçokokul/kurum yöneticimizin bilgi, birikim ve görüfllerini bu dosyada olabildi¤ince genifl bir kat›-l›m sa¤layarak yans›tmaya çal›flt›k.

*

Bilim ve Akl›n Ayd›nl›¤›nda E¤itim dergisi olarak 19 May›s Atatürk’ü Anma ve Gençlik veSpor Bayram›n›z› kutluyoruz.

Dergimizin yıllık abone bedeli 20 YTL (öğretmen ve öğrenciler için 15 YTL)’dir. Abone bedelinin Ziraat Bankası Elmadağ-Ankara şubesindeki Devlet Kitapları Döner Sermayesi Müdürlüğünün 2016676-5016 numaralı hesabına

yatırılarak makbuzun ve açık adresin Yayımlar Dairesi Başkanlığı Teknikokullar - ANKARA adresine gönderilmesi gerekmektedir.

SAHİBİDoç. Dr. Hüseyin ÇELİK

Millî Eğitim Bakanı

Genel Yayın YönetmeniAziz ZEREN

Yayımlar Dairesi Başkan V.

Yazı İşleri MüdürüSelâmi YALÇIN

([email protected])

Yayın KuruluDinçer EŞİTGİN

Şaban ÖZÜDOĞRUHakkı USLU

Çağrı GÜRELAysun İLDENİZ

Macit BALIK

TasarımHakkı USLU

([email protected])

İletişim ve KoordinasyonDinçer EŞİTGİN

([email protected])

DizgiReyhan İLKER

Abone / DağıtımFikri NAYIR

Tel: (0312) 212 76 63 / 14

BaskıDevlet Kitapları Müdürlüğü

Yönetim MerkeziYayımlar Dairesi Başkanlığı Teknikokullar/ANKARAhttp://yayim.meb.gov.tr e-posta: [email protected]

Tel: (0 312) 212 81 48 - 213 65 12Fax: (0 312) 212 81 48

Gönderilen eser ve çalışmalar yayımlansın veya yayımlanmasın, iade edilmez. Yazıların içeriğinden yazarları sorumludur. Yayın Kurulu yazılar üzerinde değişiklik yapabilir. “Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim” adı anılmadan alıntı yapılamaz. Millî Eğitim Bakanlığı Yayımlar Daire-

si Başkanlığının 22.12.2005 tarih ve 6088 sayılı oluru ile basılmıştır. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları: 4531

Süreli Yayınlar Dizisi: 238

editörden...

e¤it imBilim ve AklınAydınlığında

mayıs 20082

e¤it imBilim ve AklınAydınlığında e¤it imBilim ve AklınAydınlığında

Annelerin Kaderi • Bestami YAZGAN I 4 I

• Tayyip ATMACA I 5 I

Kara Gözlerin • Arif BÜK I 6 I

• Haz›m ‹fiB‹LEN I 7 I

• Habibe ÖÇAL I12I

Mesleki ve Teknik E¤itim • Harun YILDIZ I19I

• I21I

Niçin Meslek Lisesi • M. Lütfi ASLAN I24I

‹‹ÇÇ‹‹NNDDEEKK‹‹LLEERR

77

1199

2244

Mehmet AKTAfiHasan KURTC. Bar›fl DEVEC‹

Mesleki E¤itim ve MeslekiYönlendirme

Mesleki ve Teknik E¤itim Süreci

Meslek Seçerken NelereDikkat Edelim

‹çimdeki Sanc›y› Ç›karamam D›fl›ma

mayıs 2008 3

e¤it imBilim ve AklınAydınlığında e¤it imBilim ve AklınAydınlığında

I26I Dinçer Efi‹TG‹N •

I36I Erdem T‹MUR • Üç Befl Sezin: Aflka Dair

I37I Zahit GENÇ • Toros Da¤lar›

I39I Üzeyir Lokman ÇAYCI • Ana Yüre¤i

I44I Ünal BAfiDO⁄AN •

I47I Zeynep U⁄URLU •

I50I GÜNDEM

MMAAYYIISS 22000088

4444

2266

5500

Mesleki Teknik E¤itimSoruflturmas›

‘Hay›r’ Diyebilmek NedenÖnemli?

Ülkemizde Aç›lan ‹lkSa¤›r ve Dilsiz Mektebi

mayıs 20084

BESTAM‹ YAZGAN

ANNELER‹N KADER‹

Her a¤açÖzene bezeneSüsler tomurcu¤unuYa¤mur ya¤ar,Günefl do¤ar;Tomurcuk çiçek açar,Uçar gider uzaklara.

Her anneBin bir emekleBesler yavrucu¤unu.Gün gelir,Günler geçer;Yavrusu kanatlan›r,Uçar gider uzaklara.

Yaln›zl›k bahçesiniSessizce dolafl›rken bir hüzün yeli;Semaya aç›l›rA¤açlar›n bofl kalan dallar›,Annelerin merhametli elleri.

Nur yüzlü nineler der ki:Çiçekler, meyvelerle,Çocuklar, torunlarla dönecek geri.Üzülmeyin ne olur,Hep böyledir annelerin kaderi.


mayıs 2008 5


TAYY‹P ATMACA

‹Ç‹MDEK‹ SANCIYIÇIKARAMAM DIfiIMA

Döfl cebimde sevdan›n eskizine okurkenGözlerimi kapard›m mevsim bahar olurduGeceleri yüzümü ya¤murumla y›karkenfiükrederdim bir kere olmazlar›m olurdu

‹çimdeki sanc›y› ç›karamam d›fl›maHâl dilinden anlayan tabip zaten bulamamGözyafl›mla yazar›m mazrufat›m döflümeUygun bir zarf arar›m posta ile salamam

Savurmay› denerken içimdeki külleriBir ç›ng›l›k atefli görmezlikten gelmiflimBindirmeden düzene ba¤r›mdaki telleriKor atefli tutmuflum perdeleri silmiflim

Kaçamad›m kendimden bir ahuya vuruldumCan›m takt›m diflime tafla verdim yan›m›Yaln›zl›¤›n hüzünbaz ol taht›na kuruldumSebil ettim dünyada bülbüllere kan›m›

mayıs 20086


AR‹F BÜK

KARA GÖZLER‹N

Yüzündeki mehtab› k›skan›r gökler bileY›ld›zlar› içinde saklar kara gözlerin

Ruhumun dehlizine dokunur kirpikleriKalbime sürmesini çeker kara gözlerin

Bat›rsam gözlerinde do¤an tüm güneflleriSanki bir dalga gibi vurur kara gözlerin

Yusuf bile düflmedi böyle karanl›klaraTutuklar zindanlara atar kara gözlerin

K›rm›z› sar› mavi dolar da gülflenimeSiyah güllere inat açar kara gözlerin

Hicran› efkâr basar gözlerine bakt›kçaVuslata selam verir al›r kara gözlerin

Bak›fl›ndan süzülen sevda bana az gelirYaradan›n aflk›na kap› kara gözlerin

Sen gidince s›z›yor gözlerimden son hayalBir tek beni götürsün al›p kara gözlerin

DDOO

SSYYAA

Mes

leki

ve

Tek

nik

E¤i

tim

mayıs 2008 7


MESLEK SEÇ‹M‹ VE ÖNEM‹

Meslek, bir kiflinin hayat›n› kazanmak, ge-

çimini sa¤lamak için yapt›¤› ifl olarak tan›mlan-maktad›r. Bunun d›fl›nda meslek, belli bir e¤itimi

gerektiren bilgi, beceri, ustal›k, sevgi ve ilgi iste-

yen sürekli bir ifl olarak da tan›mlanabilir.

Meslek seçimi, ö¤rencinin yaflam›ndaönemli bir olayd›r. Meslek seçerken birey belli birçal›flma ortam›, belli bir yaflam biçimini de seçmiflolur. Seçti¤i bu yolda da baflar›s›yla kendisini ka-n›tlamaya çal›fl›r. Bireyler yetenek, ilgi, isteklerido¤rultusunda meslek seçti¤inde baflar›l› olur.

‹nsan nas›l yaflayaca¤›n› yapt›¤› seçimlerlebelirler. Yaflam›n çeflitli zamanlar›nda yap›lan se-çimler bireyin yaflam tarz›n› flekillendirir. Bireyinyaflam›nda baflar›l› ve mutlu olmas› bu seçimlerinisabetli olmas›na ba¤l›d›r. Di¤er bir ifade ile insan,isteklerine ve olanaklar›na uygun seçimler yapt›¤›sürece mutlu ve baflar›l› olur. Bu seçimlerin enönemlisi meslek seçimidir. Kiflinin seçti¤i meslek

onun nas›l bir ifl ortam›nda çal›flaca¤›n›, nas›l biryaflam sürece¤ini, nerede yaflayaca¤›n›, nas›l birdünya görüflü olaca¤›n› hatta kiminle evlenece¤i-ni belirleyebilmektedir.

Meslek seçmek yaflam biçimini seçmek de-mektir. ‹nsanlar mesleklerini belirlerken gelecek-teki yaflamlar›n›n bir çok yönünü belirlemifl ol-maktad›rlar. Kendine uygun meslek seçmifl olankimseler ifllerini severek yapmakta, mesleklerin-deki geliflmeleri izleme iste¤i duymakta, böylecehem coflkulu, mutlu ve verimli kifliler olarak mes-lek yaflam›n› sürdürmekte hem de ülke ekonomi-sine katk›da bulunabilmektedir. Buna karfl›l›k seç-tikleri meslek, yetenek ve ilgilerine uygun olma-yan kimseler çal›flmaya karfl› isteksizlik, ifle de-vams›zl›k, verim düflüklü¤ü, yeniliklere direnmegibi davran›fllar göstermekte ve mesleklerini de-¤ifltirme girifliminde bulunmaktad›rlar.

Meslek seçimi sorununu geliflim aç›s›ndanaç›klama girifliminin ilk temsilcileri Ginzberg,

MESLEK SEÇERKEN NELERE D‹KKAT EDEL‹M?

HAZIM ‹fiB‹LEN*

* Psikolojik Dan›flman, Vezirköprü Anadolu Lisesi/SAMSUN

mayıs 20088


Ginzburg, Axelrad ve Herma adlar›ndaki ekono-mist ve sosyologlard›r. Ginzberg ve arkadafllar›nagöre meslek seçimi karar› belli bir ana özgü birolay olmay›p yaflam›n ilk yirmi y›l›nda geliflen birsüreçtir. Meslek geliflimi süreci flu dönemlere ayr›-l›r:

1. Hayal Dönemi (7-11 Yafl): Bu dönemgenel geliflimin çocukluk dönemine rastlar. Budönemin en önemli geliflim görevi çocuk oyunla-r›n› yavafl yavafl terk edip ifle yönelmesidir. Ço-cuklar küçük yafllarda aç›k bir flekilde meslek ter-cihlerini ifade ederler. Ancak bu tercihlerindezevk ilkesi önemli rol oynar. Çocuk, hoflland›¤›mesleklere girmek istedi¤ini söyler çünkü bu et-kinli¤i sadece ondan zevk ald›¤› için, etkinli¤inözüne duydu¤u yak›nl›k nedeni ile yapmaya yö-nelir.

Çocuklukta meslek tercihlerini belirleyenbir di¤er etken ise özdeflimdir. Çocuk yetiflkinle-rin ifl etkinliklerini oyunlar›nda temsil eder ve buyolla yetiflkinlerle özdeflleflti¤ine inan›r. Hayal dö-neminde çocu¤un gerçekle pek ilgisi yoktur; ye-teneklerini, malî olanaklar›n› düflünmez, zaman

perspektifi geliflmemifltir.Deneme dönemine yaklafl-t›kça gerçeklik faktörününönemi artar ve çocuk mes-lek seçme sorumlulu¤ununbilincine var›r.

2. Deneme Dönemi(11-18 Yafl): Bu dönemdört alt basama¤a ayr›l›r;

‹lgi Basama¤› (11-12

yafllar): Ergenlik döneminegirmifl olan çocuk hoflland›-¤› ve hofllanmad›¤› etkinlik-leri ay›rt etmeye, meslek se-çiminde ilgilerin öneminianlamaya ve tercihlerini il-gilerine dayand›rmaya bafl-lar.

Yetenek Basama¤› (12-14 yafllar): Ergen,yetenekleri üzerinde düflünmeye, meslek seçi-minde yeteneklerin rolünü kavramaya bafllar

De¤er Basama¤› (15-16 yafllar): Bu aflama-da topluma hizmet etme fikri belirir. Ergen art›kbir mesle¤in sa¤layabilece¤i baflka doyum ola-naklar›n›n fark›na varmaya, tercihlerini belirtirkeniflin özü yan›nda di¤er yönlerine de önem verme-ye, farkl› mesleklerin farkl› yaflam biçimleri sa¤la-d›¤›n› görmeye bafllar.

Geçifl Basama¤› (17-18 yafllar): Bu aflama-da genç somut ve gerçekçi seçimler yapmas› ge-rekti¤inin fark›ndad›r, giderek ba¤›ms›zl›¤›n› ka-zanmaktad›r.

3. Gerçeklik Dönemi (18-22 yafllar): Budönem gencin yeteneklerini, malî olanaklar›n› veaile deste¤ini dikkate alarak planlar yapt›¤› birdönemdir ve flu basamaklara ayr›lmaktad›r:

Araflt›rma, Keflif Basama¤›: Kiflinin meslekseçimi sorununu daha ciddi olarak düflünmesi,kendini ve meslekleri tan›ma çabas› içine girme-si gerekti¤ini duydu¤u evre.

DDOO

SSYYAA

Mes

leki

ve

Tek

nik

E¤i

tim

DDOO

SSYYAA

Mes

leki

ve

Tek

nik

E¤i

tim

mayıs 2008 9


Billurlaflt›rma Basama¤›: Kiflinin sevece¤ibir mesle¤i seçmesini etkileyen faktörleri düflün-dü¤ü ve bir meslek alan›n› belirledi¤i evre.

Belirleme Basama¤›: Kiflinin seçenekleridaralt›p belli bir mesle¤i belirledi¤i evre.

MESLEKLER‹N SINIFLANDIRILMASI

Mesleklerin s›n›fland›r›lmas›na iliflkin çokfarkl› görüfller bulunmaktad›r. Eskiden, genel ola-rak insanlar; serbest meslek sahipleri, tüccar, çift-çi ve iflçi s›n›f› diye s›n›fland›r›l›rd›. Mesleklerin s›-n›fland›r›lmas›na iliflkin farkl› görüflleri ana hatla-r›yla flu flekilde s›ralayabiliriz:

1. Gelir Da¤›l›m›na Göre Meslek Grup-lar›

I. Meslek Grubu: Büyük ticaret ve sanayici,ticaret erbab›, serbest meslek sahibi, küçük esnafve zanaatkâr. Bu meslek grubunda insanlar toplu-mun en zengin kitlesini oluflturmaktad›r.

II. Meslek Grubu: Büyük-küçük memur, bü-ro personeli. Orta düzeydeki memur kesiminikapsamaktad›r.

III. Meslek Grubu: Teknisyen, kalifiye iflçi,düz iflçi. Teknik insan gücünü oluflturmaktad›r.

IV. Meslek Grubu: Çiftçi, tar›m iflçisi. Dahaçok köylü s›n›f›n› kapsayan gruptur.

2. TUB‹TAK’›n Meslekler RehberindeMeslekler

Temel Bilimler: Astronomi, biyoloji, fizik,jeoloji, kimya, matematik

Uygulamal› Bilimler: Mühendislik, inflaatmühendisli¤i, elektrik ve elektronik mühendisli¤i,makine mühendisli¤i, maden mühendisli¤i, meta-lürji mühendisli¤i, kimya mühendisli¤i, ormanmühendisli¤i, endüstri mühendisli¤i, ziraat mü-hendisli¤i, harita mühendisli¤i.

T›p Bilimleri: Difl hekimli¤i, eczac›l›k vedoktor (t›p) olmak üzere üç grupta incelenmekte-

dir.

3. Yüksek Ö¤retim Kurumu’nun Belir-ledi¤i Meslek Çeflitleri

Fen ve Mühendislik Bilimleri: Ö¤retmen,mühendis, difl hekimi, eczac›, hemflire, eksper,veteriner, kimyager, biyolog, bilgisayar program-c›l›¤›.

‹ktisadi ve Sosyal Bilimler: ‹flletmeci, muha-sebeci, iktisatç›, maliyeci, turizmci, hukuk, ulusla-raras› iliflkiler, ilahiyat, kütüphanecilik, iletiflim,arflivcilik, arkeoloji, özel e¤itim, sosyolog, psiko-log, psikolojik dan›flman.

Yabanc› Diller: Yabanc› diller ö¤retmeni,tercüman (mütercim).

MESLEK SEÇ‹M‹NDE NELERE D‹KKATED‹LMEL‹D‹R

Kendini Tan›ma

Kifli ilkokuldan beri ‘Ne olacaks›n?’ sorusuile karfl›laflm›flt›r. Birçoklar› bu soruya ‘Hakim ola-

ca¤›m’, ‘Mühendis olaca¤›m’, ‘Doktor olaca¤›m’

gibi yan›tlar vermifltir. Ancak istedi¤iniz meslekle,yetenek ve özellikleriniz uyuflmuyorsa ilerde ha-yal k›r›kl›¤›na u¤rayabilirsiniz. Meslek seçmeninen önemli noktas›, bireydeki özelliklerle mesle¤ingerektirdi¤i özelliklerin uyuflmas›d›r. Mesle¤e ka-rar vermeden önce kendinizin hangi özellikleresahip oldu¤unuzu nesnel olarak bilmelisiniz. Da-ha sonra da meslek hakk›nda do¤ru bilgi edinme-lisiniz. “Kendiniz için uygun buldu¤unuz mesle-

¤e ne kadar yatk›ns›n›z?” sorusuna do¤ru yan›t-lar bulmal›s›n›z

• Özellik: Bir meslek seçerken kendinizleilgili özellikleri bilmelisiniz.

• De¤erleriniz: Seçece¤iniz meslekle ilgilide¤erlerinizi örtüflmesi sizi daha çok mutlu eder.Seçilen her mesle¤e ait beslenen duygular amaç-lara ulaflmay› destekler, dolay›s›yla daha baflar›l›olmada itici gücü teflkil eder.

• Beklentileriniz: “Üniversite s›nav›n› bir

DDOO

SSYYAA

Mes

leki

ve

Tek

nik

E¤i

tim

mayıs 200810


kazansam gerisi kolay” diyen bir çok ö¤renciyetan›k oluruz. Üniversite kazanan bu tür ö¤renci-lerden birço¤u sonunda hayal k›r›kl›¤›na u¤ra-maktad›r. Bilgi ve teknolojinin h›zla ilerledi¤i buça¤da, baz› mesleklerin daha çok öne ç›kt›¤›, po-püler gibi görünse de baz› mesleklerin öneminiyitirdi¤ini düflünürsek, meslek seçmede beklenti-lerin önemini kavram›fl oluruz. Meslekte ilerlemebu ça¤ için art›k bir zorunluluktur.

• Sosyo-Ekonomik Durumunuz: Meslek se-çerken elinizde o mesle¤in e¤itimini tamamlamakve ilerde de sürdürmek için gerekli malî deste¤iya da kayna¤› hesaba katmak gerekir. Bu neden-le meslek ya da bölüm seçerken gerekirse karar-lar, aile ile birlikte al›nmal›d›r. Seçilen program›nbulundu¤u ilde; bar›nma, beslenme ve kültürelolanaklar hesaba kat›lmal›d›r.

• Fiziksel Özellikleriniz: Kendiniz için belir-ledi¤iniz mesle¤in gerektirdi¤i fiziksel özelliklerene derece yatk›ns›n›z. Örne¤in, jeoloji mühendis-li¤ini seçecekseniz; gezmeye, do¤an›n incelikleri-ni incelmeye merakl› olmal›s›n›z. Askerî alan› ter-cih edecekseniz fiziksel bir kusurunuzun olma-mas› gerekir.

• Kiflisel Özellikleriniz: Her meslek belirlipsikolojik özellik gerektirir. Meslekte baflar›l› ol-mak sadece zekâ ile sa¤lanamaz. Bunun yan›ndabaz› psikolojik özelliklerde gerektirmektedir. Hu-kuk seçecek bir ö¤rencinin, muhakeme gücünün

ve mant›kl› düflünebilme yetene¤ine sahip olmas›gerekir. Yönetici olmay› düflünen biri ise, baflkala-r› ile iyi geçinebilen, sab›rl›, idealist, ikna gücü gi-bi özelliklerinin olmas› gerekir.

• ‹lgi ve Yetenekler: Her insan ilgi ve yetene-¤i bir alanda baflar›l› olabilir. Önce iyi bir üniver-siteye girmeli, hangi bölüm oldu¤u önemli de¤il,gibi bir yaklafl›m hatal›d›r. Ö¤retim kadrosu zen-gin bir üniversitede e¤itimin daha iyi olaca¤› kufl-kusuz do¤ru ancak meslek baflar›s›nda mezunolunan üniversitenin kalitesinden önce kiflinin il-gili ve yetenekli olmas› daha etkili olmaktad›r. Bu-na karfl›l›k iyi bir üniversiteye girme u¤runa iste-medi¤i bölüme giren bir kifli e¤itim ortam›ndanhoflnut olsa bile e¤itimin özünden hoflnut olama-yaca¤› için baflar›l› olamayabilir.

Mesle¤i Tan›ma

‹nsan›n kendini tarafs›z de¤erlendirmesi vetan›mas› kolay de¤ildir. Bireyin deneyimleri yeter-sizse kendini kan›tlama ve tan›ma daha zordur.‹nsan›n kendini tan›mas›n› engelleyen etmenlerinbafl›nda baflkalar› taraf›ndan be¤enilme, kabulgörme iste¤i vard›r. Kendini baflkalar›na göre de-¤erlendiren kifli zamanla kendi özelliklerinin far-k›na varamaz olur, özelliklerini zamanla unutur.Kendini tan›mak isteyen kifli, de¤iflik ortamlardaneler yaflad›¤›n› çeflitli olaylar ve durumlar karfl›-s›nda neler hissetti¤ini s›k s›k gözden geçirmeli veyaflant›s›n› tan›mlamal›d›r.

Anadolu Denizcilik Lisesi Simülasyon Ünitesi

DDOO

SSYYAA

Mes

leki

ve

Tek

nik

E¤i

tim

mayıs 2008 11


Bir Meslek Hakk›nda Neler Bilinmeli

Meslek Mensuplar›n›n Yapt›¤› Bafll›ca Fa-

aliyetler: Bir gün, hafta veya ayda yap›lan tipik iflnedir? Bu iflte çal›flan insanlar›n yapmak zorundaoldu¤u ne gibi faaliyetler vard›r? Birinci derecedeinsanlarla m› yoksa objelerle mi meflgul olun-maktad›r? ‹flin hofl ve hofl olmayan, hafif ve a¤›rolan yanlar›, çal›flanlar›n bafll›ca yüklenmek zo-runda olduklar› sorumluluklar nelerdir? Ne çeflitalet, araç-gereç kullan›lmaktad›r? Seyahat etmekgerekli midir?

Çal›flma Ortam›: ‹fl nas›l bir ortamda yürü-tülmektedir? ‹fl aç›k alanda m› yoksa kapal› alan-da m› yürütülmektedir? Mesle¤e özgü hastal›klarvar m›d›r? Baflka insanlarla m› yoksa yaln›z m› ça-l›fl›lmaktad›r?

Çal›flma Koflullar›: Günlük çal›flma süresine kadard›r? Gece, hafta sonu nöbetleri var m›d›r?Y›ll›k izin ne kadard›r? Kaç yafl›nda emekli olu-nur?

Çal›flanlarda Aranan Nitelikler:

Yafl: ‹fle girebilmek için en küçük ve en bü-yük yafl s›n›r› nedir?

Boy ve A¤›rl›k: Boy ve a¤›rl›k s›n›r› var m›-d›r?

Yetenekler: Bu mesle¤i icra edebilmek içinhangi yeteneklere ne düzeyde ihtiyaç vard›r?

Mesle¤e Haz›rlanma: Mesle¤e girebilmekiçin gerekli olan kaç›n›lmaz ve istenen haz›rl›kdüzeyi nedir? Mesle¤e haz›rlayan okullar hangile-ridir? Bu okullara nas›l girilir, e¤itim süresi ne ka-dard›r?

‹lk ‹fle Girifl: ‹lk ifle girifl nas›l olmaktad›r? Ki-flinin kendi iflini kurmas› gerekiyorsa en az ne ka-dar sermaye gerekir?

Meslekte ‹lerleme: ‹lerleme olana¤› var m›-d›r?

Kazanç: Ayl›k kazanç ne kadard›r? Kazançsabit ve sürekli midir? Türkiye’nin çeflitli bölgeleri

aras›nda kazanç fark› var m›d›r?

‹fl Bulma Olana¤› ve Mesle¤in Gelece¤i:

Meslekte çal›flanlar›n say›s› ve meslek mensupla-r›na ülkemizde ve dünyada duyulan ihtiyaç nedir?Meslek ülkenin her yerinde icra edilebilir mi?

Meslek Mensuplar›n›n Ba¤l› Oldu¤u Oda

ve Sendikalar: Mesle¤e girmeyi veya meslek üye-lerinin faaliyetlerini denetleyen oda ve derneklervar m›d›r? Varsa girifl koflullar› nelerdir?

Gelece¤in Meslekleri

Yap›lan yat›r›mlar do¤rultusunda yeni oldu-¤u kadar uzlaflmay› gerektiren pek çok meslekgençleri bekliyor. Bir zamanlar doktorluk, ö¤ret-menlik ve mühendislik el üstünde tutulurdu. Sony›llarda her alanda meydana gelen de¤ifliklikmeslekleri de de¤ifltirmifl durumda. Elbette de¤i-flim f›rt›nas› geçmifle dair her türlü mesle¤e olanilgiyi de¤ifltiremedi.

Bir zamanlar itibarl› olan meslekler günü-müzde de önemini korumakta. Bununla birliktegeçmiflin gözde meslekleri ile gelece¤in gözbebe-¤i olan meslekler bir arada yaflayacak ve onlar›nda ortak paydas› uzlaflma olacak.

KAYNAKÇA

1. KEPÇEO⁄LU, Muharrem, Psikolojik Dan›flma

ve Rehberlik. Özdemir Ofset, Ankara 1996.

2. KUZGUN, Y›ld›z. Mesleki Rehberlik Ders

Notlar›. Ankara 1983.

3. KUZGUN, Y›ld›z. ‹lkö¤retimde Rehberlik.

Nobel Yay›n Da¤›t›m, Ankara 1999.

4. CAN, Gürhan. Psikolojik Dan›flma ve Rehber-

lik. Pegema Yay›nc›l›k, Ankara 2002.

5. BAKIRCIO⁄LU, Rasim. Rehberlik ve Psikolo-

jik Dan›flma. Turhan Kitabevi, Ankara 1994.

6. KÖKSALAN, Bahad›r. 2000’li Y›llarda Lise E¤i-

timine Ça¤dafl Yaklafl›mlar Sempozyumu. T.C. ‹stanbul

Kültür Üniversitesi Yay›nlar›. ‹stanbul 2003.

7. ‹fi VE ‹fiÇ‹ BULMA KURUMU, Meslekler Reh-

beri. MEB Talim ve Terbiye Kurulu Baflkanl›¤›, Ankara

1998.

DDOO

SSYYAA

Mes

leki

ve

Tek

nik

E¤i

tim

12


mayıs 2008

Meslek E¤itimi (ME) ya da geliflmifl ülkeler-deki kullan›m›yla Kariyer ve Teknoloji E¤itimi(KTE) kat›l›mc›lara el becerisi veya pratik aktivite-ler yoluyla kariyer kazand›rmay› amaç edinen vegeleneksel olarak akademik olmayan temelleredayanan belli bir meslek, ifl, ticaret ya da zanaatdal›yla alakal› olan e¤itimdir. Kat›l›mc›lar belli birteknik alanda uzmanl›k s›fat›n› ald›klar›nda mes-leki e¤itim bazen teknoloji e¤itimi olarak da ad-land›r›lmaktad›r.

Genel anlamda “ifl” ve “meslek” birbirleri-nin yerine kullan›lan iki terimdir. Mesleki e¤itim,teorik ve kavramsal bilgiye dayanan ve üçüncüaflama e¤itimi diyebilece¤imiz bir e¤itimdir.

Günümüzde, iflgücü piyasas›ndaki çeflitlen-menin ve ekonominin daha yüksek seviyede be-cerilere sahip insanlara olan talebinin artmas›ylabirlikte, devletler ve ifl piyasas› meslek e¤itiminedaha çok yat›r›m yapmaya ve finansman ay›rma-ya bafllad›. 20. yy. sonlar›na kadar meslek e¤itimi

daha çok oto tamircili¤i ya da kaynakç› gibi bellialanlara odaklanm›fl durumdayd›. Durum böyleolunca meslek e¤itimi kavram› toplumsal alt s›n›f-lar›n tercih etti¤i bir e¤itim olarak alg›lan›yordu.Bunun yan›nda, meslek e¤itimi 20. yy. boyuncade¤iflik alanlarda da kendini gösterdi. fiu andameslek e¤itimi geleneksel zanaatlar›n ve tar›msalendüstri diyebilecegimiz mesleklerin yan›s›ra, pe-rakende sat›fl, turizm, bilgi teknolojisi, cenaze hiz-metleri, kozmetik gibi alanlar› da kapsamaktad›r.

Geliflmifl ülkelerin kalk›nmalar›na bakt›¤›-m›zda, geliflmiflli¤in en önemli unsurlar› olarak bi-lim, teknoloji ve yetiflmifl insan gücü oldu¤unugörürüz. Yetiflmifl insan gücü gerek ekonomiyegerek bilimsel geliflime do¤rudan katk›s› olanönemli k›stast›r. Ülkeler, geliflimlerini sa¤layabil-mek ve geliflmiflli¤in devam› için uygun bir süreçiçerisinde mesleki e¤itime yat›r›m yapmak veyabu gücü di¤er ülkelerden ithal etmek zorundad›r-lar. Yetiflmifl insan gücü ithali pahal› olmakta, ge-rek ülke menfaatleri gerekse millî menfaatler aç›-


* Talim ve Terbiye Kurulu Program Gelifltirme Dairesi Baflkanl›¤›

MESLEK‹ E⁄‹T‹M VE MESLEK‹ YÖNLEND‹RME

HAB‹BE ÖÇAL*

13


mayıs 2008

s›ndan da olumsuz karfl›lanmaktad›r. Ülke insan›-na yap›lacak yat›r›m, en ak›lc› ve geri dönüflümüdaimî olan bir yat›r›md›r. Bununla beraber geliflti-rilecek uygun e¤itim politikalar› ve pratik uygu-lamalarla bu yetiflmifl insan gücünün gerek duyu-lan alanlarda da istihdam› ve de¤erlendirilmesigerekmektedir. Yetifltirilmifl fakat çeflitli sebepler-den dolay› etkin olarak kullan›lamayan bu güçiçin yap›lan yat›r›mlar at›l olarak kalmakta, moti-vasyonu düflürmekte ve ülke ekonomisini deolumsuz etkilemektedir.

Mesleki e¤itim, öncelikle iyi bir yönlendir-meyle bafllar. Bu yönlendirme d›fl faktörlerle be-raber, kiflinin daha do¤rusu meslek aday›n›n ilgi,istek, kabiliyet ve yetene¤iyle de do¤ru orant›l› ol-mak zorundad›r. Bireyin yapt›¤› iflin onun ekono-mik, sosyal ve psikolojik durumuna anlaml› etki-leri bulunmaktad›r. Bireyin ilgi ve yetenekleri ileiflin gerektirdi¤i özellikler aras›ndaki uyum, iflekarfl› motivasyonunda ve iflteki baflar›s›nda da et-kili olan faktördür. Meslek seçiminin isabetli ol-mas› bireyin kendi ilgi ve yetenekleri ile iflin ge-rektirdi¤i nitelikleri tan›mas› ile mümkündür.Mesleki e¤itimin istenen düzeyde gelifltirilmesi vegeliflmifl ülkelerin meslek normlar›n› yakalamas›için meslek okullar›na gidecek ö¤rencilerin bi-linçli ve istekli seçim yapabilmeleri, ancak mesle-ki rehberlik ve dan›flmanl›k hizmetlerinin geliflti-rilmesiyle sa¤lan›r.

Yöneltme ve yönlendirmenin ne zamanbafllayaca¤›na bakacak olursak, asl›nda bu, aileiçinde çocu¤un geliflimiyle bafllar dense de ger-çekçi ve bilimsel bir yöneltme ve yönlendirme, il-kö¤retim y›llar›nda olur. ‹lkö¤retim y›llar›, çocu-¤un kiflilik geliflim aç›s›ndan kritik bir dönemioluflturur. Bu dönemde; güven geliflimi, kendinikabul, benlik tasar›m›, içsel denetimin geliflmesi,sosyal sorumluluk ve duyarl›l›k gibi kiflilik özel-likleri kazan›lmaktad›r. Bunlar bireyin mesleki ge-liflimi aç›s›ndan büyük önem tafl›maktad›r. Çocuk-luk döneminde oluflan tutum ve alg›lar, de¤erler,e¤itsel ve mesleki yaflama yön vermektedir.

Çocuk, ilkö¤retimin sekizinci y›l›nda genel,akademik veya mesleki e¤itime yönelme tercihiniyapma durumunda olacak ya da e¤itime devametmeyip çal›flma yaflam›na erken girmeyi tercihedecektir. Bu nedenle ilkö¤retimdeki rehberlikhizmetleri çok önem tafl›r. Ö¤renci bu devrede ta-kip edilmeli ve rehberlik ve yönlendirme mutlakaetkili ve verimli bir flekilde yap›lmal›d›r.

Yönlendirmede amaç, yak›n çevre ve eko-nomik koflullar, de¤iflen dünya ve geliflen tekno-lojiyi dikkate alarak, ö¤rencilerin, çevrenin im-kânlar› çerçevesinde ifl ve meslek alanlar›n› göz-lemlemeleri sa¤lamak, çeflitli ifl becerileri kazan-malar›na imkân vermek olmal›d›r. Ayr›ca mevcutmeslek programlar› hakk›nda onlar› bilgilendir-mek ve de küçük çapl› deneyimler kazand›rmak-t›r.

MESLEK OKULLARININ DURUMU VE‹fi GÜCÜ P‹YASASINDAK‹ YER‹

Mesleki ve teknik e¤itim kurumlar›n›n et-kinli¤i ve verimlili¤i, yetifltirdi¤i ifl gücünün, ifl gü-cü piyasas›n›n talepleriyle nitelik ve nicelik yö-nünden uygunlu¤u ile orant›l›d›r. ‹fl gücü piyasa-s›n›n ifl gücü talebi de¤iflen dünya ile birlikte,ekonomik ve teknolojik geliflmelere göre ivmekazanmaktad›r. Bu ba¤lamda ifl gücü piyasas›, iflgücü talebinin sürekli ve düzenli olarak izlenme-si gerekmektedir. ‹fl gücü piyasas› teriminden yal-n›zca ülkemiz ifl gücü piyasas› anlafl›lmamal›d›r. ‹flgücü piyasas› analizinde, ülkemizle beraberAB’deki ve dünya ifl gücü piyasas›ndaki geliflme-lerin de dikkate al›nmas› gerekmektedir. Ülkemiz-de ifl gücü arz› ve talebi aras›nda ciddi uyumsuz-luk mevcuttur. Bunun nedeni olarak mesleki e¤i-tim kurumlar›nda uygulanan e¤itim programlar›,bu programlarla yetifltirilen teknik ifl gücü ile iflgücü piyasas›n›n ihtiyaçlar› aras›nda nitelik ve ni-celik yönünden bir uyum sa¤lanmamas›ndan kay-naklanmaktad›r. Ayn› zamanda dünyada h›zla ge-liflen teknoloji, yeni mesleki uygulamalar› da be-raberinde getirmifltir. Bu süreçte uyum önemli birproblemdir. ‹flletmelerde verilen beceri e¤itimi de


DDOO

SSYYAA

Mes

leki

ve

Tek

nik

E¤i

tim

DDOO

SSYYAA

Mes

leki

ve

Tek

nik

E¤i

tim

14


mayıs 2008

belirtilen durumdan olumsuz yönde etkilenmekteve bu h›za ayak uyduramamaktad›r. Bu durum dauygulanan mesleki ve teknik e¤itim programlar›-n›n yeniden tan›mlanmas›n› ve gözden geçirilme-sini gerektirmektedir. Hangi mesleklerin hangi se-viyede yeterlilik ve olgunluk gerektirdi¤i, e¤itimihtiyac›n›n hangi e¤itim kurumlar›nda etkili ola-rak karfl›lanabilece¤i belirlenmeli ve buna uygune¤itim stratejileri gelifltirilmelidir.

E¤itimi sürdürülen mesleklerin, e¤itimprogramlar›n›n, e¤itimcilerin ve ders materyalleri-nin, iflletmelerdeki uygulamalarda ifl gereklerinetam olarak uygun olmad›¤› belirtilmektedir. E¤i-tim araçlar›n›n, ö¤retilen teknik ve teknolojileringenellikle eski oldu¤u da bilinmektedir. Meslekie¤itim veren okul mezunlar›n›n ifl gücü piyasas›-n›n talep etti¤i niteliklere tam anlam›yla sahip de-¤ilken; bir yanda iflletmelerde nitelikli ara elemanaç›¤›, di¤er yanda mezunlar›n iflsizli¤i ya da baflkaalanlarda çal›flmalar› söz konusudur. 1

Küresel pazarda rekâbet eden ülke ekono-milerinin nitelikli ifl gücü bak›m›ndan durumlar›incelenerek yap›lan s›ralamada, Türkiye’nin 60ülke aras›nda 37. s›rada oldu¤u anlafl›lmaktad›r.2

Meslek lisesi mezunlar›, genellikle iflletmelerde iflgere¤i olan deneyim ve birikimi sergileyemedik-lerinden veya isteksiz çal›flma tutumlar›ndan do-lay› tercih edilmemekte, yerlerine iflletme sahiple-ri daha düflük ücretle deneyimsiz elamanlar ala-rak iflyerinde ö¤renme yöntemini benimsemekte-dirler. Bu uygulamalar, k›sa dönemde fayda geti-rirken uzun vadede ülke ekonomisine çok büyükproblemleri beraberinde tafl›maktad›r. Sonuçta,ülke sanayisi uluslararas› rekâbette nitelik sahibiara insan gücünden yoksun kal›rken, gençlermesleksiz meslek liseliler olarak iflsiz kalmakta-d›rlar. Türkiye, genç iflsiz s›ralamas›nda dünya al-t›nc›s›d›r. Bugün gençlerin dörtte birinden fazlas›iflsizdir ve bu oran sürekli artmakta birtak›m sos-yal problemleri kamç›lamaktad›r. Temel meslekie¤itim, ortaö¤retim (lise) kademesinde uygulan-maktad›r. Ortaö¤retim ça¤› gençli¤i, AB ülkelerin-

de a¤›rl›kl› olarak temel mesleki e¤itime yönlen-dirilmektedir. Türkiye’de de kalk›nma planlar›ndave 17. Millî E¤itim fiûras›nda al›nan kararlarla or-taö¤retimin mesleki e¤itim a¤›rl›kl› olarak yap›-land›r›lmas› hedeflenmifltir. Türkiye’nin uzun dö-nemli hedefi, ortaö¤retim ö¤rencilerinin yüzde35’inin genel liselerde, yüzde 65’inin ise meslek li-selerinde ö¤renim görmesidir. Günümüz Türk or-taö¤retim sisteminde ise tam tersi bir durum sözkonusudur.3

Ortaö¤retim kademesinde genel ve meslekie¤itim kurumlar›na devam eden ö¤renci yüzdele-rinde AB ülkeleri aras›nda anlaml› farkl›l›klar var-d›r. AB ülkeleri ortalamas›, ortaö¤retim kademe-sinde genel e¤itim kurumlar›nda ö¤retim görenle-rin yüzde 41, mesleki e¤itim kurumlar›nda ö¤re-nim görenlerin ise yüzde 59’luk bir a¤›rl›¤› oldu-¤unu göstermektedir. AB ülkelerinde ortaö¤retimkademesinde, mesleki e¤itimde a¤›rl›kl› bir yap›-land›rma vard›r.

Mesleki e¤itime geliflmifl ülkeler nezdindebak›ld›¤›nda ç›rakl›k e¤itimi sistemiyle de yak›niliflkisi olan meslek e¤itimi ortaö¤retimde ve orta-ö¤retim sonras›nda verilmektedir. Meslek e¤itimi,daha sonra bafllayacak olan ö¤rencili¤in temelstandartlar›n›n verilmesinde ve k›smen de ileriyedönük olarak akademik bilimsel e¤itime kredi te-mini olarak alg›lanmaktad›r. Ancak kendi bafl›naele al›nd›¤›nda meslek e¤itimi çok nadiren yükse-kö¤retimin bir parças› olarak görülmektedir. Orta-ö¤retim düzeyinde ya kredi olarak al›nan ya daba¤›ms›z okullarda verilen meslek e¤itimi, orta-ö¤retim sonras›nda ise Teknoloji Enstitülerindeveya Meslek Yüksek okullar›nda verilmektedir.Mesleki e¤itim uygulamalar›na birkaç ülkeden ör-nek verecek olursak;

Amerika Birleflik Devletleri

Amerika Birleflik Devletleri’nde meslek e¤i-timi bir eyaletten di¤erine farkl›l›k göstermekte-dir. Teknik ve mesleki e¤itimin ço¤unlu¤u Com-

munity College denen meslek yüksekokullar›nda


15


mayıs 2008

verilmektedir. Bunun yan›nda birçok eyalette,devlet üniversiteleriyle eflit diyebilece¤imiz birkredilendirme sistemine sahip Institue of Techno-

logy bulunmaktad›r.

Tarihsel olarak Junior High Schools ve High

Schools türü okullar, ev ekonomisi, ahflap ve metaliflleri, daktilo, ticaret, tasar›m, oto tamircili¤i gibialanlarda kurslar düzenlemekte ise de okullar,standart temelli e¤itim reformu dolay›s›yla dahaçok akademik a¤›rl›kl› programlara yer vermekte-dirler. School to Work denilen yap›land›r›c› giri-flim, yoluyla akademik amaçl› ö¤renim ile ifl dün-yas›ndaki ba¤lant›y› sa¤lamak için federal devletve eyaletlerce bafllat›lan giriflimdir. Ö¤renci bu sü-reçte bazen hiç bir ödeme yap›lmadan çal›fl›p tec-rübe kazan›r ve akademik kredi elde eder. 4

Amerika Birleflik Devletleri’nde, Kariyer veTeknik E¤itim denilen yasa çerçevesinde federaldüzeyde mesleki ve yetiflkin e¤itimi düzenlen-mektedir. Bu çerçevede Federal E¤itim Bakanl›¤›bünyesinde Mesleki ve Yetiflkin E¤itimi denilen

bir birim, bu iflleri organize ve gerekli gördü¤üprogramlar› finanse etmekle görevlidir. 5

Avustralya

Avustralya’da meslek e¤itimi genellikle or-taö¤retim e¤itiminden sonra meslek ö¤retimi vee¤itimi sistemi denilen bir sistem ile Kay›tl› E¤itimKurulufllar› (RTO) taraf›ndan verilmektedir. Bue¤itim kurulufllar›nca ö¤rencilere sa¤lanm›fl olandiploma ya da sertifika belgeleri ülkenin sanayikurulufllar› ya da di¤er e¤itim kurumlar› taraf›n-dan kabul edilmektedir. Kay›tl› E¤itim Kuruluflu,federal devlete ya da eyalet yönetimine ba¤l› ola-bildi¤i gibi özel de olabilmektedir. Avustralya’dafaaliyet gösteren tüm kay›tl› e¤itim kurumlar› vevermifl olduklar› mesleki e¤itim alanlar› UlusalE¤itim Bilgi Hizmetleri (NTIS) denilen bir sistem-de kay›tl›d›r.

Kay›tl› E¤itim Kuruluflu olabilmek içinAvustralya Devleti’nin belirledi¤i asgari flartlar› ta-fl›mak gerekmektedir. 2001 y›l›nda belirlenen bu


DDOO

SSYYAA

Mes

leki

ve

Tek

nik

E¤i

tim

DDOO

SSYYAA

Mes

leki

ve

Tek

nik

E¤i

tim

16


mayıs 2008

flartlar, belli bir ak›flkanl›k sa¤lamak ve denetlemesürecinde standartlaflt›rmay› ölçmek için art›k ge-leneksel “kan›t gösterme ve süreç temelli mo-del”den sonuca gitmek zor oldu¤undan baz›maddeleri yürürlükten kald›rarak yaklafl›k 20 olantemel standard› üçe indirdi. Bu uygulama “sonuçalma temelli modele” kaymaktad›r. Bir gönüllüdenetleme süreci diyebilece¤imiz “mükemmellikkriterleri” denilen sistem de flu anda gelifltirilmeaflamas›ndad›r. Bu flekilde elde edilen belge ile il-gili kurulufl kendisini kaliteye odakl› mükemmele¤itim veren e¤itim kurumu olarak piyasada pa-zarlayabilecektir.

Avustralya’da e¤itim paketi sistemininönemli bir özelli¤i de mesleki e¤itimin gerekliflartlar›n›n, bu e¤itimi verenlerin devlet taraf›ndande¤il de endüstri taraf›ndan tan›mlanm›fl olmas›-d›r. E¤itim paketi, Endüstri Beceri Kurullar› deni-len ve bu alandaki gerekli olan liyakat flartlar›n›

belirleyen ve de¤erlendiren on kuruldan birineaittir.

Bunlardan baflka Avustralya’da federal dü-zeyde, eyalet düzeyinde ya da bölgesel düzeyde-ki bakanlar›n mülkiyetinde olan Millî Mesleki E¤i-tim Araflt›rma Merkezi (NCVER) kâr amac› gütme-yen bir sivil toplum kuruluflu niteli¤indedir. Bukurulufl, mesleki e¤itim konusunda kaynak topla-mak, bunlar›n analizini ve de¤erlendirmesini yap-mak ve ilgili kurulufllara aktarmakla görevlidir.Tablo 1’de 2006 y›l›nda Avustralya’daki meslekie¤itimden yararlanan kimselerin yafllara ve cinsi-yete göre da¤›l›m› gösterilmifltir.

Tablodan anlafl›laca¤› gibi yafl grubu olaraken fazla meslek e¤itiminden en fazla 15-19 yaflgrubu yararlanmaktad›r ki bu da lise e¤itimi dev-resine denk gelmektedir. Yine orta ve üst yafl gru-bu diyebilece¤imiz kimseler aras›nda da mesleki


TTAABBLLOO 11:: AAVVUUSSTTUURRAALLYYAA’’DDAA MMEESSLLEEKK‹‹ EE⁄⁄‹‹TT‹‹MM GGÖÖRREENNLLEERR‹‹NN YYAAfifi VVEE CC‹‹NNSS‹‹YYEETT DDAA⁄⁄IILLIIMMLLAARRII

DDOO

SSYYAA

Mes

leki

ve

Tek

nik

E¤i

tim

17


mayıs 2008

e¤itime büyük ilgi oldu¤u görülmektedir.6

AB üyesi ülkeler incelendi¤inde mesleke¤ititiminde farkl› uygulamalar bulunmaktad›r.AB, gelifltirdi¤i ve üye ülkelerin uygulamas› içinbelirledi¤i meslek e¤itimi standartlar›nda, herkesiçin uygun ve yeterli meslek e¤itimi sa¤layacakkoflullar›n haz›rlanmas› öngörülmüfltür. Tüm sek-törlerde ihtiyaç duyulan ifl gücünün yetifltirilmesiiçin imkânlar oluflturulmas›n› ve yeni teknolojile-re uygun beceriler edinilmesinin sa¤lanmas›n› vebu alanda üye devletlerle ifl birli¤i yap›lmas›n› flartkoflmaktad›r. Görüldü¤ü gibi burada öne ç›kan,devletin meslek e¤itimi için sa¤layaca¤› koflullaryan›nda, bunu tüm sektörlerdeki ilgili ifl gücü ih-tiyac› ile de iliflkilendirmektedir.7 Bu ba¤lamda,AB ülkelerindeki uygulamalara k›saca göz atal›m;

Finlandiya

Finlandiya’da meslek e¤itimi, ortaö¤retimiçinde de¤erlendirilmektedir. Dokuz y›ll›k çokamaçl›, kapsaml› bir e¤itimin ard›ndan ö¤rencilerya ortaö¤retim sonras›nda üniversiteye haz›rl›kniteli¤indeki Lukio’ya veya mesleki e¤itim okulu-na gitmektedir. Her iki ortaö¤retim flekli de üç y›lsürmektedir. Bunlardan birincisi üniversiteye,ikincisi de Finlandiya meslek yüksek okullar›na(politeknik) haz›rl›k niteli¤i tafl›maktad›r. Bellialanlarda, mesela Polis Okulu Hava Trafik Kon-trolörlü¤ü gibi mesleki e¤itim okullar› ve üniver-siteye haz›rl›k niteli¤i tafl›yan okullar› da bitirme-yi bu okullara girme flart› olarak getirmektedir. Buuygulama, ö¤rencilerin ortaö¤retimi iki kez oku-malar›na sebep olmaktad›r. Finlandiya’daki mes-lek okullar›nda e¤itim ücretsizdir. Ayr›ca düflükgelirli ailelerin çocuklar›na burs imkânlar› da su-nulmaktad›r. Müfredat mesleki a¤›rl›kl›d›r ve müf-redat›n akademik k›sm› verilen kursun nitelikleri-ne göre ayarlanabilmektedir. Meslek okullar› ge-nellikle belediyelere ba¤l› olarak idare edilmekte-dir. Ortaö¤retimi bitiren bir kimse ya meslek yük-sekokuluna ya da üniversitelere gidebilme imkâ-n›na sahiptir. Fakat meslek okullar› ifl a¤›rl›kl›okullar olduklar› için bu okullardan mezun olan-

lar üniversitelerin girifl s›navlar›nda zorlanmakta-d›rlar.

Almanca Konuflulan Ülkeler ve Almanya’daMeslek E¤itimi

Mesleki E¤itim; Avusturya, Almanya, Litvan-ya ve ‹sveç gibi Almanca konuflulan ülkelerdee¤itimin önemli bir parças› olarak görülmektedir.Mesela Almanya’da 1969 y›l›nda ç›kar›lan bir yasamesleki e¤itim sistemini düzenleyip tek bir çat› al-t›nda birlefltirmekte ve devletin, sendikalar›n, siviltoplum örgütlerinin, sanayi ve ticaret odalar›n so-rumluluklar›n› paylaflt›rmaktad›r. Bu sistem Al-manya’da oldukça revaçtad›r. 2001 y›l›nda 22 ya-fl›n alt›nda kalan genç nüfusun üçte ikisi ç›rakl›kokulunda e¤itim almaya bafllad› ve bunlar›n %78’iokullar›n› baflar›yla tamamlad›lar. Bu, Almanya’da22 yafl alt›nda kalan genç nüfusun yaklafl›k%51’inin bir ç›rakl›k program›n› tamamlad›¤› an-lam›na gelmektedir. 2003 y›l›ndan beri her üç flir-ketten birisi ç›rakl›k e¤itimi imkân› sunmaktad›r.2004 y›l›nda Almanya’da hükûmet sendikalarlaortak yürüttü¤ü çal›flma sonucunda çok küçükflirketler hariç tüm flirketlerin ç›rakl›k sistemiyleçal›flmas›n› zorunlu k›lan bir yasa ç›karma sözüverdi. Almanya bu yönüyle teorik ve uygulamal›e¤itim programlar›n›n birlefltirildi¤i ikili bir siste-me sahiptir. ‹flletmede verilen uygulama ve birmeslek okulunda al›nan teorik e¤itim sayesindee¤itim ve istihdam aras›nda bir ba¤ kurulmufltur.Bu alanda e¤itimini devam ettirecek olanlar›n is-tihdam› kolayl›kla sa¤lanabilmektedir. Bu alandae¤itimi tamamlayanlar, yüksek teknik okullar› ve-ya üniversitelere yönlendirilmektedirler. Alman-ya’da vas›fl› iflçi statüsünde olanlar›n % 90’› birmeslek diplomas›na ya da sertifikas›na sahiptir.

Fransa

Frans›z e¤itim sisteminde, genel ve teknike¤itim ayn› yap› içerisinde ele al›nmaktad›r. Or-taokul e¤itiminin ilk iki y›l›n bitiminden sonra ge-nel e¤itime ya da teknik ve mesleki e¤itimlerinindevam›n›, genel e¤itimlerini sürdürerek lise dip-


DDOO

SSYYAA

Mes

leki

ve

Tek

nik

E¤i

tim

18


mayıs 2008

lomas› almak ve yüksek ö¤retime geçmek seçe-nekleri izler. Lise e¤itiminde bunlar›n d›fl›nda ka-lanlar ise iki y›ll›k mesleki e¤itim görerek, temelmesleki e¤itim sertifikas› veya ç›rakl›k meslek ser-tifikas› almaktad›rlar. Di¤er seçenekleri de içerenbu sistemde dikkate de¤er unsur, al›nan diplomaveya sertifikalar›n mezunlara bir yeterlilik sa¤lan-d›¤›n›n kan›tlanmas›ndan baflka büro açmak, en-düstride istihdam edilmek için aranan bir belgeolmas›d›r.

‹ngiltere

‹ngiltere’de ortaö¤retimde ‹leri E¤itim Ko-lejleri mesleki e¤itim sunmaktad›r. Üçüncü Kade-me Kolejleri ise mesleki ve genel e¤itimin bir ara-da oldu¤u kurumlard›r. Burada ö¤rencilerin nite-liklerine göre düzenlemeler yap›lmakta ve ‹leriSeviyede Genel E¤itim Sertifikas›, Genel UlusalMesleki Nitelikler ve Ulusal Mesleki Nitelikler gibisertifikalar verilerek adaylardan özel meslekleriçin baz› zorunlu yeteneklerin gösterilmesi isten-mektedir. Türkiye’de bulunmayan bu sertifikaprogramlar› için yap›lan de¤erlendirmelerin neti-cesinde elde edilen yeterlilikler ve belgeler istih-damda aranan ölçütler olarak de¤erlendirilmekte-dir.

‹spanya

Meslek e¤itimi, k›sa süreli ve uzun süreliolarak belirlenmifltir. K›sa süreli meslek e¤itimin-de genel ortaö¤retime devam etmeyen ö¤rencilere¤itilmekte ve bu e¤itimi iki y›lda tamamlayarakteknik asistan diplomas› almaktad›rlar. Uzun süre-li e¤itimde ise belli bir alanda uzmanl›k için e¤i-tim sa¤lanmaktad›r. Bu e¤itim, k›sa süreli e¤itimeek olarak üç y›l sonunda tamamlanarak uzmanteknisyen unvan› verilmektedir. Burada meslekie¤itimin amaçlar›ndan birisi uzmanl›k derecesin-de e¤itim alm›fl insan gücünün oluflturulmas› ola-rak ifade edilmektedir.

Yunanistan

Yunanistan’da mesleki e¤itimi seçen ö¤ren-cilerin say›s› az olmas›na karfl›n, ilgili düzenleme-

ler sosyal taraflar›n ulusal mesleki e¤itim politika-s›, dan›flmanl›k konseylerine ve mesleki e¤itimeiliflkin araflt›rma faaliyetlerine kat›lmalar›n› sa¤la-maktad›r. Bu düzenlemeler sertifikaland›rma ko-mitelerine de kat›larak, ilgili taraflar aras›ndauyum sa¤lanmaktad›r.

Yukar›daki ülkelerin meslek e¤itimi vemeslek edindirme ölçütlerini de¤erlendirdi¤imiz-de, ülkemizde mesleki e¤itim ve meslek edindir-me sürecinde aksakl›klar ve yetersizlikler görül-mektedir. Bu durumda acil olarak gerek e¤itimpolitikam›z›n gerekse sivil toplum kurulufllar›m›-z›n yeniden yap›land›r›lmalar› ve geliflmifl ülkeler-deki e¤itim süreçleriyle paralellik arz etmeleri ge-rekmektedir.

___________________1 “Mesleki E¤itim Sistemimiz ve ‹flletmelerdeki

Beceri E¤itimi: Sorunlar ve Çözüm Önerileri” Raporu,

T‹SK 3 Eylül 2004, s.14.,Ankara.

2 Uluslar aras› Yönetim Gelifltirme Merkezi,

Dünya Rekâbet Y›ll›¤›, 2004 (IMD).

3 Eurostat, Young’s People’s Training, Key Data

On Vocational Training ‹n The European Union, p.26.

4 Levesque, K. (2003). Trends in High School

Vocational/Technical Coursetaking: 1982–1998

(NCES 2003-025). U.S. Department of Education. Was-

hington, DC: National Center for Education Statistics.

5 Levesque, K., Lauen, D., Teitelbaum, P., Alt,

M., and Librera, S. (2000). Vocational Education in

the United States: Toward the Year 2000 (NCES 2000-

029). U.S. Department of Education. Washington, DC:

National Center for Education Statistics.

6 Working Group for International Cooperation

in Vocational and Technical Skills Development, Do-

nor policies in skills development: Reforming educati-

on and training policies and systems.

7 Jørn Søgaard and Norbert Wollschläger On

the occasion of the conference on Internationalising

vocational education and training in Europe Thessa-

loniki, Greece 25 - 27 May, 2000.


DDOO

SSYYAA

Mes

leki

ve

Tek

nik

E¤i

tim

19


mayıs 2008

Mesleki ve teknik e¤itim, bilindi¤i gibi, bi-reye meslek yaflam›yla ilgili bilgi ve beceri kazan-d›ran ve bireyin yeteneklerini de¤iflik boyutlar›ylagelifltirmeyi hedefleyen e¤itim sürecinin ad›d›r.Bu süreçte genel ve mesleki kültür ile birlikte, ça-l›flma yaflam›n›n de¤iflik kollar›yla ilgili gerekliolan bilgi, beceri ve ifl al›flkanl›klar› bireye kazan-d›r›l›r.

Ülkemizde mesleki ve teknik e¤itimin, ge-rek nicelik ve gerekse nitelik olarak yeterli bir dü-zeyde olmad›¤› bilinen bir gerçektir. Bu yüzdeny›llard›r tart›fl›lan konular›n bafl›nda, mesleki veteknik e¤itimin sorunlar› gelmektedir. Bu sorunlarise görebildi¤imiz kadar›yla flunlard›r:

1) ‹stihdam Analizinin Yap›lmay›fl›:

Ülkemizde mesleki ve teknik e¤itimde ge-rekli verimin al›nabilmesi için hemen her y›l istih-dam analizinin yap›lmas› gerekir. Bu çerçevedetoplumsal hedefler ile meslek kurulufllar› ve ifllet-

melerin ihtiyaç ve talepleri de göz önünde bulun-durulmal›d›r. Geliflmifl ülkelerde e¤itimle ilgili sü-rekli yap›lan de¤erlendirme ve analizler giderekdaha fazla önem kazanmaktad›r. Bu yüzden siste-min müflteri odakl› hâle gelmesi gerekmektedir.Mesleki ve teknik ö¤retimin müflterisi ise ilgilisektörlerdir. ‹lgili sektörler ile sanayi ve endüstri-nin ihtiyaçlar›na uygun ifl gücü yetifltirilmedi¤itakdirde, verilen e¤itimin faydas› olmayacakt›r.Öncelikle mesleki alanlarla ilgili sektörün ihtiyaç-lar›n›n mutlaka belirlenmesi, mezunlar›n durumuile toplumsal anlamda arz ve talep aras›ndakidengenin ciddi olarak araflt›r›lmas› ve bu do¤rul-tuda programlar gelifltirilmesi gerekir.

2) Ö¤renci Say›lar›nda Görülen Azalma:

Mesleki ve teknik e¤itim alan›nda ülkemiz-de son y›llarda ö¤retmen ve okul say›lar›nda cid-di art›fllar yaflan›rken paradoksal bir flekilde ö¤-renci say›lar›nda düflüfller gözlenmektedir. Bu du-rum, mesleki e¤itime yönelik ö¤renci talebinin


MESLEK‹ VE TEKN‹K E⁄‹T‹M

HARUN YILDIZ*

* Dr., Samsun K›z Teknik Ö¤retim Olgunlaflma Enstitüsü K›z Meslek Lisesi Müdür Yard›mc›s›.

20


mayıs 2008

düfltü¤ünü, dolay›s›yla mesleki ve teknik okullaraolan ilginin azald›¤›n› göstermektedir. Tabi-i bunun de¤iflik sebepleri bulunmaktad›r. Fakatgörünen en önemli sebebi, meslek liselerindenüniversiteye geçifl umudunun azalmas›d›r. Buba¤lamda, mesleki ve teknik e¤itime yönelik tale-bi art›rman›n en önemli yollar›ndan biri de, ö¤-rencilerin üniversiteye girifl umutlar›n› yenidenart›rmakt›r.

3) E¤itimde F›rsat ve ‹mkân Eflitsizli¤i:

Her fleyden önce meslek lisesi mezunlar›-n›n, üniversiteye geçifl aflamas›nda katsay› k›s›tla-mas› ile karfl›laflmalar›, ciddi sorunlar› ortaya ç›-

karmaktad›r. Bu süreçte kendi alanlar›n›n devam›niteli¤indeki mühendislik bölümlerine bile gide-bilmeleri imkâns›z hâle gelmektedir.

Yine bu çerçevede ortaya ç›kan bir di¤erproblem, meslek lisesi mezunlar›n›n üniversiteyegiriflte karfl›laflt›klar› bu sorunun afl›lmas› amac›y-la aç›k ö¤retim lisesinden ikinci bir diploma al-mak istediklerinde yaflanmaktad›r. Zira burada dameslek lisesi mezunlar›n›n önleri kapal›d›r. Bunakarfl›l›k genel lise mezunlar›, isterlerse aç›k ö¤re-tim meslek lisesine kaydolarak istedi¤i meslekalan›ndan ikinci bir diploma alabilmektedir.


DDOO

SSYYAA

Mes

leki

ve

Tek

nik

E¤i

tim

DDOO

SSYYAA

Mes

leki

ve

Tek

nik

E¤i

tim

21


mayıs 2008

Ülkemizde, mesle-ki e¤itimin uzun birgeçmifli vard›r. 19.yüzy›la kadar mesle-ki e¤itimi gelenek-sel ç›rakl›k sistemiile mahalli idarelereba¤l› olarak sürdü-rülmüfltür. Osmanl›‹mparatorlu¤u döne-minde merkezi idaredemesleki ve teknik e¤itimyer almam›flt›r. Cumhuriyetdöneminde mesleki ve teknik e¤i-tim devlet politikas› olarak benimsenmifl,teflkilat yönünden h›zl› bir geliflme göstermifltir.Özellikle 1927 y›l›ndan sonra mesleki teknik e¤i-timin okullaflmas› ve ülke seviyesinde programbütünlü¤ü sa¤lanm›flt›r.

Ça¤›m›zda bilimselve teknolojik geliflme-

ler, bireylerin ve top-lumlar›n yaflam bi-çimlerini do¤rudanetkilemektedir. Budurum sosyo-eko-nomik-kültürel de-

¤iflimleri beraberin-de getirmektedir. Di-

¤er yandan bir ülkeningeliflimini etkileyen en

önemli faktörleri; do¤al kay-naklar› ve insan gücü olarak ge-

nelleyebiliriz. Bu faktörlere; yönetim,sermaye ve giriflimcilik gibi etkenleri ilave edebi-liriz. Buradan hareketle; insan gücü ve do¤al kay-naklardan yararlanarak yüksek düzeyde üretim-verim sa¤lamak bir ülkenin gelifliminin temelidir.


MESLEK‹ VE TEKN‹K E⁄‹T‹M SÜREC‹

Mehmet AKTAfi* - Hasan KURT** - Cengiz Bar›fl DEVEC‹***

* Zonguldak Kozlu ATL,TL ve EML Müdürü

** Zonguldak Kozlu ATL,TL ve EML Müdür Baflyard›mc›s›

*** Zonguldak Kozlu ATL,TL ve EML Teknik Müdür Yard›mc›s›

DDOO

SSYYAA

Mes

leki

ve

Tek

nik

E¤i

tim

22


mayıs 2008

Mesleki ve teknik e¤itim süreci; toplum vebireylerin gerekli ihtiyaçlar›n› karfl›lamak üzerebelirli bir meslek alan›nda bilgi-beceri-davran›flkazand›rmay› amaçlar. Bireylerin yaflamsal yete-nek geliflimlerini sa¤layarak sosyal ve ekonomikyönden güçlü olmas›n› sa¤lamak mesleki e¤itimintemel ifllevidir. Modern toplum yap›s›nda her bi-reye akademik bilgi ya da e¤itim gerekmeyebilir.Ancak yaflam›n idamesi ve ekonomik özgürlü¤üiçin meslek ya da ifl hayat›n›n olmas› zorunlulu¤u-dur. Bireylerin endüstri, tar›m, ticaret ve di¤er hiz-met alanlar›na yönelik bir meslek sahibi olarakhaz›rlanmas›, meslek yaflam› içinde gelifltirilmesi,örgün ve yayg›n sistemlerindeki sistem bütünlü¤üile sa¤lanmaktad›r.

Geçmiflten günümüze süregelen meslekie¤itimde karfl›lafl›lan temel sorun mesleki ve tek-nik e¤itim veren okul/kurumlarda genel e¤itim

veren okullarda egemen olan felsefenin mi be-nimsenece¤i yoksa kendine özgü bir yap›n›n m›gelifltirilmesi gerekti¤i üzerine oluflmufltur. Bugünmesleki ve teknik e¤itim ile ilgili modern yakla-fl›mlarda bu tür e¤itimi; “birey-meslek-e¤itim” ol-gular›ndan oluflan, üç boyutlu bir süreç olarakgörmektedir. Bu yaklafl›m›n devam›nda gelenek-sel “ihtiyaç sahibi için e¤itim” anlay›fl›n›n yerini“herkes için yaflamboyu e¤itim” anlay›fl›na b›rak-m›flt›r.

MTE PROBLEM TANISI ÖNER‹LER‹

1-‹stihdam-‹htisaslaflma-‹flbirli¤i:

Günümüze geldi¤imizde mesleki ve teknike¤itimin önünde duran problemlerin bafl›nda ni-telikli e¤itim alamam›fl mezunlar, bu yan›nda ta-lep baz›nda ifl piyasas› ve iflverenlerin mesleki be-ceri yönünden yeterli görmemesi nedeniyle temel


DDOO

SSYYAA

Mes

leki

ve

Tek

nik

E¤i

tim

23


mayıs 2008

mesleki e¤itimini alm›fl gençlerin yaratt›¤› istih-dam eksikli¤i gelmektedir. Bu problemin özüneindi¤imizde, iflveren ve ifl piyasas›n›n haz›r yetifl-mifl kalifiye eleman› herhangi bir katk›ya tabi-i kalmadan istemesi, çevresel mesleki okul-ifllet-me diyalogu eksikli¤inin yaflanmas›nda yatmakta-d›r. ‹fl bafl›nda e¤itim ya da staj çal›flmalar›ndaözellikle ülkemiz co¤rafyas›ndaki okullar›n bu-lundu¤u yerleflim birimlerinde, sanayi kuruluflla-r›n›n yeterli olmamas› ayn› alan/bölüm mezunugençlerin beceri geliflimleri aras›nda belirgin fark-lar›n olmas›n› sa¤lamaktad›r. Sanayisiz ve iflletme-siz mesleki e¤itim olamayaca¤›, arz talep dengesi-ne göre mesleki ve teknik e¤itim okullar›ndakialan/dallar›n düzenlenmesi esas al›nmal›d›r. Te-melde devletin planlama görevini yürütürken ay-n› il ve belediye hizmet s›n›rlar›nda yer alan mes-leki ve teknik e¤itimin okullarda farkl› meslekalanlar›nda e¤itim yap›laflmas› yoluna gidilmeli-dir. Böylece hem kaynak kullan›m›, hem de ihti-saslaflma yolunda merhale kat edebilecektir.

2-Mesleki E¤itimin Özendirilmesi-Veli‹lgisi:

Özellikle az geliflmifl yerleflimlerde veli-okul ilgisi ve bilinci yeterince sa¤lanamamas› ne-deniyle geliflmifl yörelere nazaran hemen her ko-nuda niteli¤e yönelik dezavantajlar yaflanmakta-d›r. Bu amaçla bilinçlendirmeye yönelik özendir-me çal›flmalar›na kaynak ayr›lmal›d›r.

3-Ö¤retim Sistemine Ait Düzenlemeler;

Ortaö¤retim düzeyinde e¤itim almak iste-yen bireyler, mevcut dört y›ll›k sistemde 9. s›n›f›ortak ayn› müfredata ba¤l› olarak tamamlamaktave 10. s›n›fta alanlara yöneltme çal›flmas› gerçek-lefltirilmektedir. Ancak 9. s›n›f sonunda baflar›s›zolan s›n›f tekrar› yapmakta ya da örgün e¤itimdenuzaklaflmaktad›r. Yine ayn› flekilde di¤er üst s›n›f-larda baflar›s›z olan ö¤renciler de, s›n›f tekrar›yapmakta ya da e¤itimden uzaklaflmaktad›r. Buhem kaynak ve insan gücü israf›na neden olmak-ta hem de e¤itimin amac›na ulaflmas›n› engelle-

mektedir. Bu problemin çözümü için; meslekie¤itimin di¤er aya¤› olan ç›rakl›k e¤itim sistemi,örgün mesleki ortaö¤retim sistemine dahil edile-bilir. 3308 say›l› Mesleki ve Teknik E¤itim Kanu-nu, uygulamas›n› ülkemize uyarlad›¤›m›z Alman-ya-‹sviçre modelinde oldu¤u gibi ikili sistem uy-gulanabilir. Mesleki ve teknik e¤itimdeki di¤erö¤rencilere göre daha az baflar›s›z olmufl bireyler,oluflturulacak ikinci seçene¤e yönlendirilir vepratik beceri uygulamas›n›n yo¤un oldu¤u, teorika¤›rl›¤›n azalt›ld›¤› daha çok mesleki e¤itimeönem verilen bir programla mezun edilerek dip-loma sahibi olmas› sa¤lanabilir. Böylece ç›rakl›ke¤itiminin verildi¤i mesleki e¤itim merkezleri da-ha az talep edilen durumdan kurtar›lm›fl olacakt›r.Ayr›ca ç›rakl›k sisteminde ö¤rencilerin kendilerinimahrum gördü¤ü etkenler ortadan kald›r›lm›flolur. Nas›l ki mesleki ve teknik e¤itimin okullar›-m›zda OKS s›nav›yla ö¤rencilerin kabul edildi¤iATL programlar›, not ortalamas›na göre ö¤rencile-rin kabul edildi¤i EML programlar› var ise akade-mik baflar›s› daha az ö¤rencilerin ö¤renim görebi-lece¤i “Mesleki E¤itim Okulu” programlar› olabi-lir. Böylece insan kaynaklar›m›zdan da daha üstnitelikte yararlanarak meslek sahibi olabilmeleri-nin yolu aç›labilir.

Mesleki ve teknik e¤itimin öneminin he-men her kesimce kabullenildi¤i ve çözüm öneri-lerinin gelece¤imizin sahibi gençlerimize en uy-gun flartlarda ve nitelikte sa¤lanmas› amac›yla ara-y›fllar›n devam etti¤i bir gerçektir. Bu meseleninsa¤l›k-güvenlik hizmetlerinden toplumsal yaflamaait yaflanan bütün sosyal problemleri etkiledi¤i ta-raflarca kabul görmektedir. Bu nedenle yaflanans›k›nt›lar›n ya da aksakl›klar›n hepimizi ilgilendir-di¤i unutulmamal›d›r.

Kaynaklar:

Komisyon, MEB Yay›nevi 2005 “Mesleki ve Tek-

nik E¤itimin Tarihçesi” Ankara

ALKAN Cevat, Gazi Ün. TEF Matbaas› 1998

“Mesleki ve Teknik E¤itimin Esaslar›” Ankara


DDOO

SSYYAA

Mes

leki

ve

Tek

nik

E¤i

tim

mayıs 200824


Kalifiye elemanlar›n bilgi ve becerisi ülke-mizin ilerlemesinin ve ça¤› yakalamas›n›n temeli-dir. Ayr›ca insan hayat›n› en çok etkileyen “insa-n›n kendi” mesle¤idir. ‹nsan hayat›n› etkileyenmeslekler, mesleki e¤itimle kazan›l›r. Mesleki e¤i-tim, özellikle iki amaca yöneliktir. Bir taraftagençlere baflar›l› olacaklar› bir meslek yolunu ha-z›rlamak, di¤er yanda ekonomiye vas›fl› elemanyetifltirmektir.

Bu bak›mdan meslekler sadece kifli için de-¤il ayn› zamanda toplumun hayat›n› sürdürebil-mesi için de gereklidir. Son y›llarda nüfusumuzaparalel olarak sanayimizin ayn› oranda artmamas›ve yeni ifl sahalar›n›n yeterli olmamas› sebebiyleiflsizlik önemli bir sorun haline gelmifltir. Okuyangençlerimizin bir ço¤u üniversiteye girme gayreti

içindedirler. Üniversitelerimiz ise belli bir say›n›nüzerinde ö¤renci alamamaktad›r. Böylece üniver-siteye giremeyen gençlerimiz iflsiz ve okulsuz kal-maktad›rlar. Ancak, mesleki e¤itim veren okullar›-m›zdan mezun olan gençlerimiz lise ö¤reniminitamamlarken ayn› zamanda bir meslek de ö¤ren-mektedirler. Liseden sonra 4 y›ll›k fakültelere gir-mek isteyen meslek liselilerin kendi alanlar›ndanyapacaklar› tercihlerde al›nan ek puanlar, ÖSS ya-r›fl›nda çok büyük avantaj sa¤lamaktad›r. Ayn› za-manda s›navs›z geçifl hakk›ndan yararlan›p alan-lar› ile ilgili bir meslek yüksek okulunda e¤itimle-rine de devam edebilmektedirler. Üniversite s›na-v›n› kazanamayan meslek lisesi mezunlar› mes-lekleri ile ilgili bir yerde ifl bulabilmekte ya dakendi ifllerini kurarak geçimini temin ederken ül-ke sanayisine de katk›da bulunmaktad›rlar.

N‹Ç‹N MESLEK L‹SES‹

M. LÜTF‹ ASLAN*

* Meram Ticaret Meslek Lisesi Türk Dili ve Edebiyat› Ö¤retmeni /KONYA

mayıs 2008 25


Bu kadar f›rsatlara sahipken son y›llardameslek liselilerin üniversite s›nav›n› kazanama-malar›n›n en büyük nedeni 1997’de yürürlü¤e gi-ren ve meslek lisesi mezunlar›n›n üniversiteye gi-rifllerini s›n›rlayan düzenlemedir. Bu uygulama,AB taraf›ndan aç›klanan ilerleme raporlar›nda yeral›p mesleki e¤itimin güçlendirilmesine vurgu ya-p›lm›fl ve özellikle meslek liselerinin üzerinde du-rulmufltur.

Devlet ‹statistik Enstitüsü (D‹E) verilerinegöre 2000 y›l› ikinci çeyre¤inde 1 milyon 456 binolan iflsiz say›s› 2007 y›l› ikinci çeyre¤inde 3 mil-yon 294 bine ulaflm›flt›r. Genç nüfus aras›ndaki ifl-sizlik oran› ise yüzde 17,6’d›r. Rakamlar bu kadaryüksekken meslek kurulufllar› ve iflverenler iflgü-cü eksikli¤inden yak›nmaktad›rlar. Aradaki ko-

puklu¤un nedeni ise istatistiklere yans›yan mil-yonlar›n niteliksiz olmas›d›r. Ne ifl olsa yapar›m’›nönüne geçmenin en etkili yolunu ise mesleki e¤i-tim vermektir.

Ülkemiz ekonomisinin kalk›nmas› ve gelifl-mesi önünde büyük engel teflkil eden “üretim ye-tersizli¤i”nin önüne geçebilecek, bu derdin deva-s› olacak kalifiye elemanlar yetifltiren; atölyelerin-de, elindeki malzemeyi flekillendiren, yontan,onaran, kullan›r hale getiren ö¤rencileri bar›nd›-ran kurumlar: meslek liseleridir.

Tüm bu özelliklerinden dolay› Avrupa’daönemini koruyan meslek liseleri ülkemizde dehak etti¤i önemi ve ra¤beti gördü¤ü zaman ülke-mizde çok önemli bir ad›m atm›fl olacakt›r.

DDOO

SSYYAA

Mes

leki

ve

Tek

nik

E¤i

tim

DDOO

SSYYAA

Mes

leki

ve

Tek

nik

E¤i

tim

mayıs 200826


“Mesleki veTeknik E¤itim” ko-nulu bu dosyam›zlaTürk e¤itim kamuoyu-nun dikkatini Türkiye’de-ki mesleki ve teknik e¤itimeçekmeyi planlam›flt›k. Mesleki ve tek-nik e¤itim ile ilgili sorunlara en kestirme yol-dan ulaflmak için Türkiye genelindeki mes-leki teknik e¤itimle ilgili okul ve kurum yö-neticilerinin bilgi, birikim ve görüfllerini der-gimizin bu dosyas›nda olabildi¤ince genifl birkat›l›m sa¤layarak yans›tmak istedik. Bu dü-flünceden hareketle birçok okul ve kurum

yöneticesine or-tak iki soru sora-

rak, onlar›n sesinidergi sayfalar›na tafl›-

may› düflünmüfltük.

Gönderdi¤imiz sorufltur-ma sorular›na s›n›rl› say›da cevap ald›k. Fa-kat yine de bu cevaplar, Türkiye’deki mesle-ki teknik e¤itim foto¤raf›n› k›smen de olsaortaya koyuyor.

Soruflturmam›za cevap göndererek,“Mesleki ve Teknik E¤itim” dosyam›za kat-k›da bulunan arkadafllar›m›za teflekkür ede-riz.

““MMeesslleekkii vvee TTeekknniikk EE¤¤iittiimm”” aaddll›› ddoossyyaa iiççiinn ssoorruuflflttuurrmmaa ssoorruullaarr››::

11)) MMeesslleekkii vvee tteekknniikk ee¤¤iittiimmiinn,, bbiirr aann eevvvveell ççöözzüümm bbeekklleeyyeenn ssoorruunnllaarr›› ssiizzccee nneelleerrddiirr??

22)) BBuu ssoorruunnllaarr››nn ççöözzüümmüü iiççiinn nneelleerr tteekklliiff eeddeerrssiinniizz??

MMEESSLLEEKK‹‹ TTEEKKNN‹‹KK EE⁄⁄‹‹TT‹‹MM SSOORRUUfifiTTUURRMMAASSII

D‹NÇER Efi‹TG‹N

DDOO

SSYYAA

Mes

leki

ve

Tek

nik

E¤i

tim

mayıs 2008 27


Sorular›n›z› iç içe cevaplayacak olursam ilkönce flu tespitler ›fl›¤›nda girifl yapmam gerekir:

Hangi okullar›n mesleki ve teknik e¤itimkurumu oldu¤u konusu netlefltirilmelidir. Çünkübu kapsamda say›lan okullardan baz›lar› için al›-nan kararlar di¤erleri aç›s›ndan olumsuz sonuçlardo¤urmaktad›r. Mesleki ve teknik e¤itim herkesintart›flma konusu olmaktan kurtar›lmal›d›r.

Ö¤rencinin nitelik sorunu en önemli sorun-lardan bir tanesidir. Nitelikli olarak adland›rabile-ce¤imiz ö¤renci kesimi çeflitli kayg›lar nedeniyleendüstri meslek liselerine gelmiyor. S›navla ö¤-renci alan okullara gidemeyen ö¤renciler endüstrimeslek liselerine yönlendirilmektedir. “Bu ö¤ren-ci genel lisede baflar›l› olamaz, üniversiteye gire-mez” öyleyse “sanat okuluna verelim” anlay›fl›okullar›m›za zarar veriyor. Bu konuda ö¤renci ve-lileri ön yarg›l› davranmaktad›rlar. Belki de ço-cuklar›n› yeteri kadar tan›yamad›klar› için okul se-çimi ve yönlendirme konusunda do¤ru kararlarveremiyorlar. Ö¤renci velisinin ve çevrenin bi-linçsizce de¤erlendirmeleri ö¤rencilerde özgüveneksikli¤i yaratmaktad›r. Ailesinin bile ümit ba¤la-mad›¤› “yapamaz, okuyamaz” dedi¤i bir ö¤rencimesleki ve teknik e¤itimde baflar›l› olabilir mi?Mesleki ve teknik e¤itimi, genel lise e¤itimindendaha kolay zannetmek y›llard›r tekrarlanan büyükbir yan›lg›d›r. Çünkü sanatkâr olmak kolay de¤il-dir. Sanatla u¤raflan kiflinin yarat›c› olmas›, farkl›bakabilmesi, yerine göre ayk›r› düflünebilmesi,kuvvetli bir hayal gücüne sahip olabilmesi gere-

kir. Mesle¤e yönlendirme çok ciddi flekilde eleal›nmal›d›r.

Baflka bir sorun istihdam sorunudur. Mesle-ki ve teknik e¤itim görenlerin özellikle taflrada is-tihdam sorunu vard›r. “Okulu bitirince ne olaca-¤›m” sorusu ço¤unlukla karfl›l›¤›n› bulam›yor. Budurum gençlerin ümidini k›r›yor. E¤itimini ald›k-lar› meslek dal›na gönül veremiyor, ba¤lanam›-yorlar. Okuldan mezun olunca meslek öncelikliifller yerine baflka ifllere yöneliyorlar. Ald›klar› e¤i-time paralel istihdam olana¤› bulanlar kendilerinedaha güvenli bir gelecek haz›rlayabiliyorlar. Asga-ri ücretin bile ödenmedi¤i taflrada meslek sevgi-sinden, teknik elemandan söz edemeyiz.

Yine baflka bir sorun da; tak›m, tezgâh, araçgereç sorunudur. Son y›llarda MEGEP kapsam›n-da mesleki ve teknik e¤itim alan›nda Avrupa stan-dartlar›n›, günlük hayat›n gereklerini esas alanbranfllaflmaya yönelik önemli ad›mlar at›lmakta-d›r. Programlar güncellenmekte ders modüllerihaz›rlanmaktad›r. Bunlar sevindirici çal›flmalard›r.Kâ¤›t üzerinde öngörülen tak›m, tezgâh, araç ge-reç e¤itim ortam›nda olmay›nca beklenen iyi so-nuçlar› almak zorlafl›yor. (Örne¤in, okulumuz tes-viye bölümüne 1983-2008 y›llar› aras›nda hiç yenitezgâh kat›lmam›flt›r. Ama yenilenen programlarCNC tezgâhlar›ndan bahsediyor.) Her fleyi Bakan-l›k m› karfl›las›n? Hay›r. Okullar çevre olanaklar›n-dan en iyi flekilde yararlanmal›d›r. Çevre olanak-lar› ‹stanbul, ‹zmit, ‹zmir, Eskiflehir, Ankara’da da-ha geniflken taflrada s›n›rl›d›r. Sanayi bölgelerin-deki fabrikalar okullar›n ilerisindedir. Yenileflmekonusunda Mesleki ve teknik e¤itim kurumlar› pi-yasan›n gerisinde kald›. Rekabet edebilecek ivme-nin yakalanmas› için acele edilmelidir.

Ekonomik olarak ayr›ca ö¤retmenin çal›fl-ma koflullar›, ö¤retmenin yaflam standard› düflük,ö¤retmenlik mesle¤inin y›llardan beri devameden maddi sorunlar› giderilmelidir. Ö¤retmenher geçen y›l gençlere model olacak konumdanuzaklafl›yor. Ö¤retmen piyasa koflullar›na görekendini gelifltirmeye zorlanmal›d›r. Suntan›n, pro-

AAhhmmeett KKAAYYAA

Osmaniye AnadoluTeknik Lisesi, TeknikLise ve Endüstri Mes-lek Lisesi Müdür Yar-d›mc›s›

DDOO

SSYYAA

Mes

leki

ve

Tek

nik

E¤i

tim

mayıs 200828


Orta Ö¤retimde Mesleki ve Teknik E¤i-timde Yaflanan Sorunlar

Genel ve mesleki teknik e¤itime karfl› top-lumumuzun de¤er yarg›lar›n›n kar›fl›k, netleflme-mifl olmas›n›n nedeni bu alan ve bu alanda dü-zenlenmifl olan e¤itim sisteminin kar›fl›kl›¤›d›r.Dolay›s›yla insanlar hem meslek liselerine yöneli-yorlar hem de iyi bir “ara eleman” olmay›, o alan-da derinleflmeyi veya yükselmeyi düflünmüyorlar.Toplumsal ve “yap›sal” derinliklerdeki çeflitli tari-hî ve düflünsel nedenlerden dolay› bilerek veyabilmeyerek bu yanl›fll›¤a düflülmektedir. Bu du-rum, hem insanlar›m›z› mutsuz etmekte, hem top-lumsal ihtiyaçlar›n yetesiye karfl›lanmas›n› engel-lemekte, hem de e¤itim sistemimizi, fonksiyonla-r›n› yerine getiremez duruma düflürmektedir.

Mesleki teknik e¤itimde, ciddi anlamda ya-flanan planlama sorunudur.

Ülkemizde bugüne kadar, mesleki teknike¤itimin planlanmas›na esas teflkil edecek insangücü ihtiyaçlar› ile ilgili veriler elde edilememifltir.Bu durum, mesleki teknik e¤itimin yeniden dü-zenlenmesinde, gelifltirilmesinde ve mezunlar›n›nistihdam›nda önemli sorunlara neden olmaktad›r.Bu sorunlar:

- Bu okullardaki bina ve tesislerin yetersizoluflu,

- Okullar›m›zda finansman sorununun ya-flanmas›,

- Sanayi ve hizmet sektörleriyle gerekli ifl-birli¤inin kurulamam›fl olmas›,

- Nicelik ve nitelik yönünden ö¤retmen ye-tersizli¤i,

- Ders araç-gereçlerinin yetersizli¤i,

- Mezunlar›n istihdam sorunu yaflamalar›,

- Mezunlar›n›n yüksekö¤retime geçifl soru-nu yaflamalar›d›r.

Bütün bu sorunlar, y›llardan beri ülkemiz-de, mesleki teknik e¤itimin önünde duran veonun geliflmesini engelleyen önemli faktörlerdir.Bunlar çözülmeden mesleki teknik e¤itimimizingeliflmesi mümkün de¤ildir. Peki bu sorunlar na-s›l çözülür, flimdi onlar› inceleyelim.

filin, kablonun, elektrikli ev âletlerinin, makineparçalar›n›n piyasada hangi ebatlarda ve nitelikler-de oldu¤unu bir esnaf gibi takip etmelidir. Y›llar-dan beri uygulanan gerek merkezî gerekse mahal-li hizmet içi e¤itimleri kesinlikle fabrikalara kayd›-r›lmal›d›r. Ö¤renciler için de bu ekonomik durumayn›d›r. Aile kurumu zay›flad›. Ö¤rencinin baflar›s›ve gelece¤i için ailenin her zaman ö¤retmenle yanyana olmas› gerekir. Yaflam flartlar› a¤›rlaflt›kça ai-leler çocuklar üzerindeki etkilerini kaybediyorlar.Okulda ö¤retmeni, evde aileyi model alamayan

genci sokak âdeta kuflat›yor. Öyle bir ortamda ço-cuk kendi de¤erlerine yabanc›lafl›yor, sorumluluk-lar›ndan uzaklafl›yor ve zaman kaybediyor. Yük-sek ö¤renime, ifl hayat›na, gelece¤e haz›rlanam›-yor. Bilgi davran›fla dönüflemiyor; çevre kirletili-yor, a¤aç yan›yor, trafik kurallar› çi¤neniyor. (Tra-fik ve ‹lk Yard›m Bilgisi dersi okuyan ö¤renci sü-rücü belgesi olmad›¤› hâlde okula motorlu tafl›tlagelmek istiyor ve aile bu davran›fl› destekler tutumsergiliyor.) Suçlu her zaman baflkas› de¤ildir.

BBaakkii BBOOZZKKUURRTT

Konya Ere¤li AnadoluTeknik Lisesi, Teknik Liseve Endüstri Meslek LisesiBiliflim Teknolojileri Ö¤retmeni

DDOO

SSYYAA

Mes

leki

ve

Tek

nik

E¤i

tim

mayıs 2008 29


Ortaö¤retimde Mesleki Teknik E¤iti-min Sorunlar›na Yönelik Çözüm Önerileri:

- Ülkemizde mesleki teknik e¤itime karfl›toplumun de¤er yarg›lar›n›n kar›fl›k (netleflme-mifl) olmas›n›n sebepleri ciddi bir flekilde araflt›r›l-mal› ve ona göre yeni politikalar gelifltirilmelidir.Bize göre bu sebepler ve yap›lmas› gerekenler:

a) Fazla bir getirisi olmamas›na karfl›n in-sanlar, çocuklar›n›n daha çok “genel lise” forma-t›nda e¤itim görmesini, ama bu e¤itime mevcutbaz› meslek liselerinin özelliklerinin de kat›lmas›-n› istiyorlar. “genel lise” format›nda arad›¤› özel-likleri tam bulamay›nca, çocu¤unu meslek lisesi-ne gönderiyor, fakat onun gözü, asl›nda genel li-se ve onun devam›nda oluyor. Genel lise e¤itimi,program gelifltirme, iste¤e ba¤l› ve seçimlik ders-ler arac›l›¤›yla, bir an önce bu beklenti ve istekler-le buluflturulmal›d›r.

b) Bugünkü flartlar›yla, ifl bulma, iflindentatmin olma ve kazand›raca¤› sosyal statü yönün-den insanlar “ara eleman” olmay› pek fazla hedef-lemiyorlar.

Öyle ise, toplumsal hayat›n en çok ihtiyaçduydu¤u, kalk›nman›n ve geliflmenin ana unsur-lar›ndan birisi olan mesleki teknik e¤itimi ve me-zunlar›n› yeniden tan›mlamak ve birer cazibemerkezi hâline getirmek gerekir.

- Ülkemizde mesleki teknik e¤itimin plan-lanmas›na esas teflkil etmek üzere, hangi ifl kolun-da, hangi düzey ve nitelikte, ne kadar “kalifiye araeleman”a ihtiyaç duyuldu¤u ve gelecekte ihtiyaçduyulacak insan gücünün say› ve niteli¤i, ileriyeyönelik projelerle k›sa zamanda belirlenmeli, be-lirlenecek bu veriler ›fl›¤›nda da mesleki teknike¤itimin bugünü ve gelece¤i planlanmal›d›r.

- Bu okullar›n bina ve tesislerinin, meslekiteknik e¤itimin amaçlar›na hizmet edecek, oku-lun ve çevrenin ihtiyaçlar›n› karfl›layabilecek dü-zeye ulaflt›r›lmas› için gerekli çal›flmalar yap›lma-l›d›r.

- Mesleki teknik e¤itimin finansman›na,hem kamu bütçesinden daha çok pay ayr›lmal›,hem de özel sektörün, mesleki teknik e¤itim ala-n›nda da okullaflma yoluyla hizmet vermesi teflvikedilmelidir. Ayr›ca, bu hizmetten yararlanan sen-dika, oda, kifli, kamu ve özel sektör kurulufllar›n›nmesleki teknik e¤itime katk› yapmalar› sa¤lanma-l›d›r.

- Mesleki teknik liseler, sanayi ve hizmetalanlar›na ö¤renci yetifltiren okullar, sanayi vehizmet kurulufllar› da, bu okullar›n yetifltirdi¤i in-sanlara ifl veren kurumlard›r. Dolay›s›yla bu okul-lara yönelik olarak al›nacak bütün kararlar› okulyöneticileri, e¤itim bilimciler, sanayi ve hizmetkurulufllar›n›n temsilcileri, birlikte vermelidirler.

- Mesleki teknik e¤itimde belirlenmifl olanhedeflere ulafl›lmas›, yeter say›da ve iyi yetiflmiflö¤retmenlerle mümkün olacakt›r. Bunun için,hem bu okullar›n ihtiyaç duyulan alanlar›na iyiö¤retmen yetifltirilmeli, hem de ö¤retmenlerin, sa-nayi ve hizmet alanlar›ndaki bilgi ve tecrübeleri-nin art›r›lmas› sa¤lanmal›d›r. Bunlara paralel ola-rak, sanayi ve hizmet alanlar›nda tecrübe kazan-m›fl insanlar›n, mesleki teknik e¤itim sistemi için-de dan›flman, ö¤retmen, yönetici ve uzman olarakgörev almalar› da sa¤lanmal›d›r.

- Arzu edilen “kalifiye ara eleman”›n yetiflti-rilmesinde, sanayi ve hizmet sektörünün de¤iflenve geliflen flartlar›na uygun ders araç ve gereçleri-nin tespiti, tasar›m›, sa¤lanmas› ve kullan›ma ha-z›r hâle getirilmesi önemli flartlardan birisidir. Ay-r›ca bu husus, bir ülkede mesleki teknik e¤itimvermenin asgari kofluludur.

- Mesleki teknik lise mezunlar›, kendi alan-lar›nda veya uygun bir alanda ifl bulamamaktad›r-lar ki buralara yönelimin az oluflunun önemli birsebebi de budur. Bunun karfl›l›kl› iki sebebi var-d›r. Birincisi, okullar›m›z›n mezunlar›, ifl hayat›n›nbeklentilerini karfl›layam›yorlar; ikincisi de, sana-yi ve hizmet sektörümüz, “kalifiye ara eleman”aray›fl›nda pek istekli görünmemektedir. Öyle ise,

DDOO

SSYYAA

Mes

leki

ve

Tek

nik

E¤i

tim

mayıs 200830


MESLEK‹ E⁄‹T‹MDE SORUNLAR VE ÇÖZÜMÖNER‹LER‹

‹lkö¤retim okullar›nda mesleki e¤itimeyönlendirme konusunda bilgi eksikli¤inden kay-naklanan ciddi hatalar yap›lmaktad›r. Ö¤rencileriakademik ve beceri yeteneklerine göre alanlarayönlendirmekle görevli ö¤retmenlerin ve di¤erbirimlerin yetersiz kald›klar›n› söylemek müm-

kündür. Ö¤rencilerin gelece¤ini tayin edecekolan yönlendirmeye gereken önemin verildi¤inisöyleyebilmek zordur.

Herfleyden önce yönlendirme formlar›n›nresmi evrak oldu¤u unutulmamal› ve doldurulur-ken gerekli titizlikler bu kurumlar taraf›ndan gös-terilmelidir. Rehberlik çal›flmalar› kontrol alt›ndatutulmal›d›r. Rehberlik çal›flmalar›n› yapan ö¤ret-menlere mesleki e¤itimle ilgili hizmetiçi e¤itimverilebilir.

Mesleki e¤itimde ö¤renciler gelecek gör-memektedir.

Sektörlerle iflbirli¤i sa¤lanmas› ve personelal›mlar›nda al›m flartnamelerinin resmi prosedüregöre yap›lmas› gereklidir.

Alanlarda y›¤›lma var:

Türkiye genelinde bütün mesleki e¤itim ku-

mesleki teknik lise üst kademe yöneticilerinin, sa-nayi ve hizmet sektörünün istek, beklenti ve ihti-yaçlar›na dönük programlar uygulamas› gerek-mektedir. ‹fl dünyas›n›n da geliflme ve kalk›nma-n›n, nitelikli insan gücüne ba¤l› oldu¤unu düflün-mesi flartt›r. Bu iki yaklafl›m hayata geçirildi¤inde,mesleki teknik lise mezunlar› daha rahat ifl bulma-ya, sanayi ve hizmet kurulufllar› da geliflme ve kal-k›nmaya bafllayacaklard›r.

- Ülkemizde mesleki teknik lise mezunlar›yüksekö¤retime geçifl sorunu yaflamaktad›rlar.Esasen mesleki teknik e¤itimde genel amaç, “ka-lifiye ara eleman” yetifltirmektir. Do¤al olan›, bun-lar›n ortaö¤retimi bitirdikten sonra, derinleflmekve geliflmek için “kendi alanlar›nda” yüksek ö¤re-time yönelmeleridir. Bunun için;

1- Meslek yüksekokullar› afla¤›da belirtece-¤imiz flekilde, her yönden cazip hâle getirilerekö¤rencilerin büyük bir k›sm›n›n oraya yönelmesisa¤lanmal›d›r. Örne¤in 4 y›ll›k üneversitelere ve-rilen kontenjanlar›n artt›r›lmas› gibi.

2- Ülkemizdeki mesleki teknik liselerinyüksekö¤retimdeki “kendi alanlar›” olarak belir-lenmifl olan fakültelerin say›lar› ve nitelikleri yeni-den gözden geçirilmelidir. Çünkü flu andaki uy-gulama, bu okullar› dar bir alana hapsetmifl du-rumdad›r. Örne¤in, sa¤l›k meslek lisesi mezunla-r›n›n t›p fakültelerini, mesleki teknik okullar› biti-renlerin kendi alan›n› kapsayan mühendislik fa-kültelerini seçebilmelidir. Bu konular üzerindeyeniden ve objektif olarak çal›fl›lmal›d›r.

Burada flu hususlar›n da alt›n› çizmek ge-rekmektedir: Önce insanlar, seçtikleri alan› bile-rek ve isteyerek seçmeli ve onu sevmelidirler.Sonra, ülkemizde mesleki teknik e¤itim alan› ca-zip hâle getirilmeye çal›fl›lmal›d›r. Üçüncü olarakda seçip yöneldi¤i hâlde, o alanla uyum sa¤laya-mayan ve baflka alanlarda gözü olan insanlar daflartlar›n› yerine getirdikleri takdirde, rahatl›klabaflka bir alana, yatay ve dikey geçifl yöntemleriy-le yönelme imkân›na sahip olabilmelidirler yaniönlerine engel konulmamal›d›r.

KKaaddrrii EENNGG‹‹NN

Bingöl Anadolu K›zMeslek Lisesi ve KMLMüdürü

DDOO

SSYYAA

Mes

leki

ve

Tek

nik

E¤i

tim

31


mayıs 2008

rumlar›na ö¤renci al›m›nda ihtiyac›n gözönündebulundurulmas› ve genel bir kontenjan da¤›l›m›yap›lmas› istihdam sorununu da ortadan kald›ra-cakt›r.

MEGEP modüllerinin eksik olmas›, ç›kan

modüllerin eksik olmas›:

MEGEP kapsam›nda derslerin modüler site-me geçmesine karfl›n baz› alanlarda derslere aitmodüller yay›nlanmam›flt›r. Eksik modüllerin ya-y›nlanmas› derslerin iflleniflini daha da kolaylaflt›-racakt›r.

Yay›nlanan modüllerde ise baz› konular›niçeriklerinde yetersiz veya yanl›fl bilgi oldu¤ugözlenmektedir. Yay›nlanan modüllerin de bukapsamda tekrar gözden geçirilmesinde faydavard›r.

Donan›m eksiklikleri gözlenmektedir

Mevcut olan donan›mlar›n sektörle paralel-lik göstermemesi baz› alanlarda e¤itimde yetersizkal›nmas›na neden olmaktad›r. Mesleki e¤itim ku-rumlar›ndan mevcut donan›m listeleri al›n›p ek-siklerin giderilmesinin h›zland›r›lmas›.

‹flletme Beceri E¤itimi:

Do¤u illerinde sanayinin yeterince geliflme-mesinden kaynakl› stajer yerlefltirilmesinde s›k›n-t›lar yaflanmaktad›r. Resmi kurumlarda personelsay›s›na bak›lmaks›z›n stajyer ö¤renci al›m›n›nzorunlu hale getirilmesi. Ayr›ca ilkö¤retim bünye-sindeki ve ba¤›ms›z anas›n›flar›nda yap›lan staj›nbeceri e¤itimi olarak kabul edilmemesi ve iflverenkurumun e¤itim kurumu olmas›ndan dolay› ge-rekli sigorta ifllemleri meslek e¤itim kurumlar›naverilerek bu staj alan› da beceri e¤itim kapsam›naal›nmal›d›r.

Proje tabanl› beceri yar›flmas›:

Jüri üyelerinin bölge taraf›ndan de¤il de ba-kanl›k taraf›ndan seçilerek gönderilmesi bölgeler-de ç›kan sorunlar› ortadan kald›racakt›r.

Üniversite ile mesleki e¤itim müfredatlar›aras›nda birlik ve uyum sa¤lanmal›d›r.

Üniversitelerde al›nan e¤itimle mesleki e¤i-tim kurumlar›nda al›nan e¤itim aras›nda farklarvar. Üniversiteler ile iflbirli¤i yap›larak bu konudadüzenlemeler yap›labilir.


MESLEK‹ VE TEKN‹K E⁄‹T‹M‹N SORUNLARI

‹nsanlar e¤itimi gelecekleri için al›rlar.Mes-leki e¤itim mevcut haliyle yüksek ö¤renim içingelecek vaat etmemektedir. Bunun sebebi üniver-siteye giriflteki katsay› engelidir.

Günümüz Türki-ye’sinde gerek kamugerek özel sektörde ni-telikli ifl gücü s›k›nt›s›afl›r› derecede hissedil-mektedir. Birçok ifllet-me mühendis aramaktaiken birçok mühendisi-mizde ifl bulamamakta-d›r. Ayn› zamanda ge-

nel liselerimizden mezun olan birçok ö¤rencimizüniversitelere giremedikleri için ma¤dur olmakta-d›r. Bu ö¤rencilerimiz mesleki e¤itim alamad›kla-r› için iflletmelerde istihdam edilememektedir.Çünkü iflletme yöneticileri ürünlerindeki çeflitliuluslar aras› standart belgelerini alabilmek için

MMaahhmmuutt BB‹‹LLAALLOO⁄⁄LLUUFFaattiihh ÇÇAANNKKAAYYAA

Çukurova Elektrik EndüstriMeslek LisesiElektronik Ö¤retmeniSeyhan / ADANA

DDOO

SSYYAA

Mes

leki

ve

Tek

nik

E¤i

tim

32


MESLEK‹ E⁄‹T‹M SORUNLARI VE ÇÖZÜMÖNER‹LER‹

Bilim ve teknolojideki h›zl› de¤iflim ve geli-flim toplum ve bireyin yaflam›nda sosyal, kültürelve ekonomik yönden önemli de¤iflimlere yol aç-maktad›r. Ça¤dafl teknolojiyi yakalamak, hattaona yön verebilmek için, mesleki teknik e¤itiminyetifltirece¤i kiflilere yarat›c›l›k, problem çözme vebilgi donan›m›n› el becerisi ile birlikte kullanmayeteneklerinin kazand›r›lmas› gerekmektedir. Bu

e¤itimli personel çal›flt›rmak zorundad›r. Bu yüz-den ülkemizde nitelikli ifl gücü kayb› oluflmakta-d›r. Bu sorun mesleki e¤itime de yans›maktad›r.fiöyle ki mesleki e¤itim kurumlar›na da ilkö¤re-timden mezun olan seviyesi en düflük ö¤rencilergirifl yapmakta bu da baz› alanlarda nitelikli araeleman yetifltirmeyi imkâns›z hale getirmektedir.

Konunun yüksek ö¤renim k›sm›na bak›la-cak olursa burada da büyük sorunlara sebebiyetvermektedir. Örnek verecek olursak dört y›ll›k li-sans e¤itimi veren bir bölümde ö¤renciler ilk y›lmesleki e¤itim almamaktad›rlar. 2. y›l ise yinekayda de¤er bir mesleki e¤itim verilememektedir3. y›l mesleki e¤itimin temelleri at›lmakta ve 4. y›lmesleki e¤itim verilebilmekte. Fakat bu son senede uygulamal› e¤itimden çok teorik bilgiler veril-mekte ve kavramlar soyut kalmaktad›r. Sonuç ola-rak bu okullar›m›zdan mezun olan ö¤renciler, ya-ni sadece iki y›l meslek e¤itimi alan bireyler iflbulmakta büyük zorluklar çekmektedir. Bu datoplumda ve iflletmelerde ekonomik, sosyal vepsikolojik sorunlar oluflturmaktad›r. Yukar›dakisorunlar mesleki ö¤retimin ve ülkemizin birçoksorunun temelleridir.

Çözüm olarak genel liseler sadece çok ba-flar›l› ö¤renciler için olmal›d›r. Di¤er genel liselermesleki e¤itim kurumlar›na dönüfltürülmelidir.Adalet lisesi, Ticaret lisesi, Turizm lisesi, Endüstri

lisesi, Ziraat lisesi vb. Böylece katsay› sorunu kal-kar ve çok daha nitelikli ve e¤itimli mühendis,avukat, iflletmeci, bankac›, hakim vb. olan bir ül-ke olarak gelece¤e daha güvenle bakabilir, hayatstandartlar›m›z› yükseltebiliriz. Bu flekilde dahaönce bahsetti¤imiz üniversite e¤itimindeki iki y›l-l›k mesleki e¤itimi, üniversite 1. ve 2. s›n›f mesle-ki e¤itime ekleyip dört y›la ç›karabiliriz. Bunameslek lisesinden de en az iki y›l eklersek toplamalt› y›l mesleki e¤itim verebiliriz. Bu üniversitemezunu bir bireyin üç kat mesleki e¤itim almas›demektir. Bu konun ne kadar faydal› olaca¤›n›meslek lisesi mezunu ayn› dalda üniversite e¤iti-mi görmüfl kiflilerle klasik liseden mezun olup ay-n› ifli yapan kiflilerle görüflerek anlayabiliriz. Ör-ne¤in askeri lise mezunu bir subay, sa¤l›k mesleklisesi mezunu bir doktor, ticaret meslek lisesi me-zunu bir bankac›, endüstri meslek lisesi mezunubir mühendis, ö¤retmen lisesi mezunu bir ö¤ret-men ve klasik lise mezunu ayn› meslek dallar›ndaçal›flan bireyler aras›nda büyük fark oldu¤u görü-lecektir.

Sonuç olarak, mesleki e¤itim ülkemizdede¤erini yitirmifl ve katsay› da son darbeyi vura-rak mesleki e¤itimi ifllevsiz hale getirmifltir. Mesle-ki e¤itim sorunu ülkenin gelece¤i ile ilgili önemlibir sorunudur ve devletin bütün birimlerinin ilgi-sini gerektirir.

mayıs 2008


NNuurraayy KKUURRUUOO⁄⁄LLUU

Samsun K›z TeknikÖ¤retim OlgunlaflmaEnstitüsü K›z MeslekLisesi Giyim ÜretimTeknolojisi Ö¤retmeni,Tan›t›m PazarlamaBölüm fiefi

DDOO

SSYYAA

Mes

leki

ve

Tek

nik

E¤i

tim

mayıs 2008 33


becerilerin kazand›r›lmas› noktas›nda meslekie¤itimin sadece bir ifl e¤itimi olmad›¤›, ifl e¤itimi-nin yan›nda matematiksel zekây›, biliflsel ve du-yuflflal yetileri fazlas›yla içerdi¤i göz ard› edilme-melidir. Özetle; mesleki e¤itimin her kademesin-de e¤itim süreci içerisinde yer alacak her bireyiçin seçkinci yöntemler gelifltirilmelidir. Bu ne-denle tüm mesleki e¤itim kurumlar› 9. s›n›f itiba-riyle mesleki tan›t›m ve yönlendirme ile tan›t›lanmeslek alanlar›n›n gerektirdi¤i özel yetenekleri s›-nayacak çeflitli oyuna dayal› testler, el becerilerinide¤erlendiren uygulamal› ölçme yöntemleri gibitekniklerle ö¤renciler belirlenmeli, bu veriler ka-y›t alt›na al›nmal›, y›l sonunda tan›t›lan alanlar›nbasit uygulamalar›n› içeren beceri s›navlar› yap›-larak bireylerin mesleki e¤itim sürecine kat›l›p ka-t›lamayaca¤›na karar verilmelidir. Mesleki e¤itimegirifl özel yetenek s›navlar› ile olmal›d›r. Meslekie¤itime dahil olmak isteyen bireylerde, kesinliklepsikomotor yeteneklerin d›fl›nda matematikselzekân›n da gerekli oldu¤u sistemin tüm yürütme-cileri taraf›ndan benimsenmelidir. 9. s›n›fta mesle-ki tan›t›m ve yönlendirme dersleri takviye olarakmesleki rehberlik e¤itimi alm›fl e¤itmenlerce veril-melidir. Okullar›n yönetimlerinde ilin Ticaret veSanayi Odalar›ndan bir temsilci yer almal›, okuldaverilen mesleki e¤itime yönelik süreçlerde ilgilisektörlerin ihtiyaçlar›n›n yans›t›lmas›nda, atölyelaboratuvarlar›n gelifltirilmesinde ve düzenlenme-sinde okul ve sanayi aras›nda bu temsilciler yasalkoordinatörler olmal›d›rlar. Meslek dersi ö¤ret-menleri k›demleri ne olursa olsun, e¤itim ve ö¤re-tim pratiklerini sektörel ihtiyaçlar do¤rultusundasürekli yenilemek zorundad›rlar. Bu nedenle heriki y›lda bir kendi sektörlerinde bir ayl›k teorik vepratik e¤itim almalar› zorunlu tutulmal›d›r. Okul-lar›m›z›n makine parkurlar›, laboratuvarlar›, sek-törün kulland›¤› güncel teknolojiye göre yenilen-melidir. Bölgesel ve yerel ihtiyaçlara göre okulla-

r›m›zda alan ve dallar›n aç›lmas›na özen gösteril-melidir. Ülke genelinde istihdam alan› daralm›flveya doymufl alanlar bir plan dahilinde ö¤rencial›m›n› ya s›n›rland›rmal› ya da kapat›lmal›d›r.Okullar›m›zda okuyan ö¤rencilerimizin alanlar›ile ilgili mühendislik fakültelerine giriflteki engel-ler ortadan bir an önce kald›r›lmal›d›r. Her üç y›l-da bir ülke genelinde Mesleki E¤itim Sorunlar› veÇözüm Önerileri bafll›¤› ile öncelikle iflin öznesiolan meslek dersleri ö¤retmenlerinin etkili ve yet-kili oldu¤u, ö¤renci temsilcileri, sektör temsilcile-rinin yer ald›¤›, e¤itim sendikalar›n›n, il müdür-lüklerinin, bakanl›k temsilcilerinin yer ald›¤› sem-pozyumlar düzenlemelidir. Bu sempozyumlardanç›kan önermeler bakanl›¤›n ilgili birimleri taraf›n-dan dikkate al›nmal›d›r. Neden ö¤retmenler özneolmal›? Çünkü iflin içinde olan, sorunlar› yaflayanve o sorunlar alt›nda ezilen, baflar›s›zl›klar›n ne-deni olarak ilk önce adres gösterilenler onlar ol-duklar›ndan öncelikle onlar›n ilgili taraflarca din-lenmesi için. ‹lgili yönetmelikte ifade edilen üre-timde bilfiil çal›flanlara ödenir aç›klamas› da dik-kate al›narak, döner sermaye kâr da¤›l›m oranla-r› yeniden düzenlenmeli, oluflturulan kâr da¤›t›mkomisyonunda üretim sürecine hiçbir katk›s› ol-mayanlara verilen kâr oran› bir kez daha gözdengeçirilmelidir. ‹flletmelere staja gitsin gitmesin tümö¤rencilerimizin 12. s›n›fta sigortalar› yap›lmal›-d›r. Yayg›n e¤itim kurumlar›nda verilecek olan us-tal›k, ustaö¤reticilik belgeleri ile ilgili karmafla gi-derilmelidir. Mesleki e¤itimde cinsler ayr›m›na da-yal› e¤itime son verilmelidir. Mesleki e¤itimle ilgi-li tüm genel müdürlüklerin Mesleki ve TeknikE¤itim Genel Müdürlü¤ü ad› alt›nda en k›sa za-manda birlefltirilmesi sa¤lanmal›d›r. Mesleki e¤i-timin tam anlam›yla masaya yat›r›laca¤› yereller-den merkeze do¤ru ve sonuçlar›n›n da kesinlikledikkate al›naca¤› Mesleki E¤itim Kurultay› düzen-lenmelidir.

DDOO

SSYYAA

Mes

leki

ve

Tek

nik

E¤i

tim

mayıs 200834


1) Mesleki ve teknik e¤itimin, bir an evvelçözüm bekleyen sorunlar› sizce nelerdir?

I- Ortaö¤retim Mesleki ve Teknik E¤itimMezunlar›na ÖSS’de uygulanan katsay›.

II- Meslek Lisesi Mezunlar›n›n ‹stihdam›.

III-Mesleki ve Teknik E¤itim gören ö¤renci-lerin “‹flletmelerde Meslek E¤itimi” kapsam›ndakarfl›laflt›klar› aksakl›klar.

2) Bu sorunlar›n çözümü için neler teklifedersiniz?

I- Meslek Liselerine devam eden ö¤renci sa-y›s› 1998’de %43’lerde iken 2003 y›l›nda %31’edüflmüfltür.%12’lik azalan ö¤renci genel liselerekayd›n› yapt›rm›flt›r. Meslek Liselerine kay›t yapt›-racak ö¤renciler ÖSS’de istedi¤i yere tercih yapa-mayaca¤›n› anlay›nca genel liseleri tercih etmifl-tir.Genel Liselerin ise 2007 ÖSS baflar›s› yüzdelikolarak tekli rakamlara inmifltir.

Meslek liselerine uygulanan katsay› 1999 y›-l›nda uygulanmaya bafllanm›fl, 2002 y›l›nda yap›-lan düzenlemelerle halen yürürlüktedir.Bu sistemde ö¤renci alan› ile ilgili bir yüksekö¤retim prog-ram›n› tercih ederse orta ö¤retim baflar› puan› 0,8ile ;alan› d›fl›ndaki bir program tercih ederse 0,3katsay›s› ile çarp›lmaktad›r. Ek puan hesaplama-s›nda ise meslek lisesi ö¤rencilerine kendi alanla-r›ndaki ö¤retmenlik programlar›na yerlefltirilirken0,24 katsay›yla çarp›larak ek puan verilmekte-dir.Bu ba¤lamda meslek lisesi ö¤rencisi ancakkendi alan›ndaki ö¤retmenlik d›fl›nda programa

baflvurdu¤u zaman 0,3 katsay› çarpan› ile karfl›karfl›ya kalmaktad›r.

Ülkemizde yirmi üç adet teknik e¤itim fa-kültesi ve bu fakültelerde 30 bin ö¤renci okumak-tad›r.Yüksek Ö¤retim Kurulunun (YÖK) 11 Tem-muz 2007’de yapt›¤› genel kurul toplant›s›nda;teknik bilimler fakültelerinin kurulmas› (yirmi birfakülte bu kapsama al›nmaktad›r.), Gazi Üniversi-tesi ve Marmara Üniversiteleri bünyesinde yeralan teknik e¤itim fakültelerinin ise, meslek lisele-rinin ö¤retmen ihtiyac›n› karfl›lamak üzere e¤iti-me devam edecekleri karar›n› alm›flt›r.

Çözüm olarak meslek liseleri ö¤rencilerininde e¤itimin alm›fl olduklar› meslek dallar› içinanadolu ve genel liselerdeki gibi alan belirlenme-li, meslek lisesi ö¤rencisi alm›fl oldu¤u ÖSS puan›-na göre belirlenen alandaki tüm programlara ter-cihlerini yapabilmelidir.

II- ‹lkö¤retim mezun ö¤rencilerine: Ö¤ren-cinin diploma notuna bak›larak yönlendirme ya-p›lmakta, meslek liselerindeki ö¤renci say›s›n› ni-celik olarak artt›rsa da, nitelikli ara insan gücü ye-tifltirme açs›ndan olumsuz etkileri olmufltur. Dörtifllemi yapamayan ve kurallar›n› bilmeyen ö¤ren-ciye meslek seviyesine uygun müfredat ö¤retil-meden mezun olmaktad›r.

Biliflim teknolojisi h›zl› de¤iflirken ve geliflir-ken mesleki ve teknik okullarda görev yapan per-sonel (Ö¤retmen, tekniker, teknisyen...) kendisiniyenileme de isteksiz (Hizmetiçi Kurslar›, Fuar ve‹fl yeri gezileri), mesleki ve teknik e¤itim teknolo-jisini takip etmede duyars›zlaflm›flt›r.

Bu yap›s›z e¤itim ö¤retim içerisinde mezunö¤renci piyasada istihdam alan› bulamamaktad›r.Sanayici, iflletmeci vas›fl› eleman bulamad›¤›ndanflikayetçi, meslek lisesi mezunu ifl bulamad›¤›n-dan flikayetçidir. Ülkemizde befl milyon gencin ifl-siz oldu¤u ancak donan›ml›, bilgili ara insan gücüihtiyac›nda h›zla artt›¤› görülmektedir.

Bakanl›¤›m›z bu kapsamda 2005-2006 ö¤re-tim y›l›ndan itibaren ortaö¤retimde de yeniden

MMiitthhaatt YYIILLMMAAZZ

Meram ‹lçe Millî E¤itimfiube Müdürü, ElektronikÖ¤retmeni

DDOO

SSYYAA

Mes

leki

ve

Tek

nik

E¤i

tim

mayıs 2008 35


yap›lanmaya geçilmifl, ortaö¤retim süresi dört y›-la ç›kart›lm›fl, 9.uncu s›n›f genel liseler ile meslekive teknik ortaö¤retim kurumlar› için ortak s›n›fkabul edilmifltir.

Avrupan›n en genç nüfüsuna sahip olan ül-kemizde, gelece¤in teminat› ve güvencesi olançoçuklar›n/gençlerin; bilgi, istek ve becerilerinindo¤rultusunda ö¤renim görmelerine f›rsat vermekve imkân haz›rlamak, tüm geleceklerini etkileye-bilecek meslek seçiminde do¤ru karar vermeme-lerine yard›mc› olmak bak›m›ndan tan›tma mesle-ki rehberlik ve yöneltme çal›flmalar› büyük önemtafl›maktad›r. Bu kapsam›nda 2007 y›l›nda bafllat›-lan Mesleki ve Teknik E¤itimde Tan›t›m ve Yö-neltme çal›flmalar›, haz›rlanan ve uygulanan ey-lem planlar› sonucunda 2007-2008 e¤itim-ö¤retimy›l› bafl›nda yap›lan ö¤renci kay›tlar›nda bir önce-ki y›la göre % 50 – 80 artma görülmüfltür. Yeni ya-p›lanma ile yöneltme çal›flmalar› planl›, bilinçli,etkili ve dinamik eyleme dönüfltürülmüfltür.

Milli E¤itim Bakanl›¤› MEGEP “Mesleki E¤i-tim ve Ö¤retim Sistemini Güçlendirme Projesi” ilemüfredatlar yenilenerek alan/dal bölümlerin yeri-ni alm›fl, meslek lisesi ö¤rencisi mesle¤in tümderslerini ve uygulamalar›n yerine dal kapsam›n-da daha genifl bilgi ve uygulama ile e¤itim alarakmezun olacakt›r. MEGEP kapsam›nda modül yaz›-l›mlar› için ö¤retmenler görevlendirilmifl yap›lançal›flmalardan alan/dal ö¤retmenlerinin faydalan-mas› sa¤lanm›flt›r. MEGEP kapsam›nda müfredat-lar› günümüz teknolojisine göre yenilenmifl, mo-düller yaz›l›m› ile teknik ö¤retmenlerin bilgi vearaflt›rmac› yönleri ortaya ç›kart›lm›fl bilgi paylafl›-m› sa¤lanm›flt›r.

Sonuç; Ara insan gücünde sertifikal› yaflamtarz›na geçilmelidir, iflletmelerde mutlaka e¤itimlive sonucunda sertifikas›n› alm›fl personel çal›flt›-r›lmal›d›r.

III.-‹flletmelerde Meslek E¤itimi:

3308 Say›l› “Mesleki E¤itim Kanunu” kapsa-m›ndan ç›kart›lan “Mesleki ve Teknik E¤itim Yö-netmeli¤i” ile ‹flletmelerde Meslek e¤itimi düzen-lenmifltir. ‹fl hayat›n›n/piyasan›n ihtiyaç ve talep-lerini karfl›lamak üzere ara insan gücü yetifltirenörgün ve yayg›n e¤itim okul/kurumlar›d›r. ‹fllet-melerde meslek e¤itiminin; okul/kurumlar ile iflyerleri ortaklafla e¤itim esas›na dayal›, kat›l›mc›bir anlay›flla yap›lmas› ve mevzuat›na uygun ola-rak yürütülmesi gerekmektedir. Ancak bu günekadar yap›lan iflletmelerde mesleki e¤itimde afla-¤›daki sorunlar gözlemlenmifltir.

1- ‹flyerindeki e¤itim, okul müfredat›n %80’ikapsamad›¤› halde okul/kurumlarda telafi e¤iti-minin yap›lmad›¤›.

2- ‹flletmedeki e¤itim gören ö¤renci say›s›10’dan fazla oldu¤u halde, iflletmelerin e¤itim bi-rimi kurmad›klar›.

3- ‹flletmelerde meslek e¤itimi gören ö¤ren-ciye yafl›na uygun asgari ücretin %30’undan afla¤›ücret ödendi¤i veya ücretin hiç ödenmedi¤i.

4- ‹flletmelerde çal›flt›r›lan personel (iflçi) sa-y›s›n›n 20 ve üstünde olmas›na ra¤men; iflletmele-rin, okul ve kurumlardan iflletmelerde meslek e¤i-timi için ö¤renci talebinde bulunmad›klar› ve ka-nun (3308 say›l› kanun) gere¤i sorumluluklar›nyerine getirilmedi¤i.

mayıs 200836

ERDEM T‹MUR

ÜÇ BEfi SEZ‹N: AfiKA DA‹R

Hayat›n yaln›zl›k kareleriydiUsulca seyrettiklerim

Hoyrat akflamlar›n serinli¤inde Mart›lar›n d›fl›nda ‹çimde büyüttü¤üm Sessiz ç›¤l›klar hayk›r›r›m ben

Bir gülüversen…


Gecenin ifadesizli¤i yüzüme vurmuflSular da kand›rm›yor art›k beniBir menekfle mavisinde bulmufltum seni Bir erguvan kokusundaMenekfleler, erguvanlarfiimdi as›k yüzleri hayat›m›n

Bir bak›versen…


Kelebek kozas›nda mavilikler düflleyen benKaderin avuçlar›nda susup susup daKaral›yor karalan›yorum Gecenin kör koynunda


mayıs 2008 37


ZAH‹T GENÇ

TOROS DA⁄LARI

Yüce da¤lar bekler bizi,Yola ç›ksak dizi dizi,Da¤ havas› en temizi,

Ben da¤lar›n tutkunuyum,O¤uzlardan gelir soyum.

Sesime ses veren da¤lar,Çam kokulu rüzgâr›n var,Sana konan ne bahtiyar,

Ben da¤lar›n tutkunuyum,Kay›, K›n›k benim boyum.

Nice beyler, nice hanlar,Göçer idi bir zamanlar,Bizi yaln›z da¤lar anlar,

Ben da¤lar›n tutkunuyum,Da¤lard›r obam, yurdum.

fiehir bir dert her fley para,Gel göçelim yaylalara,Özlemim var bu da¤lara,

Ben da¤lar›n tutkunuyum,Mor da¤lardan gelir suyum.

mayıs 200838


Gözümüzde mazi tüter,Sar› çiçek, sümbül biter,Yüce da¤lar bize yeter,

Ben da¤lar›n tutkunuyum,Ete¤inde k›y›m, koyum.

K›l çad›rdan olsa konut,Gölge olsa bize bulut,Da¤lar verir bize umut,

Ben da¤lar›n tutkunuyum,Toroslar›n çocu¤uyum.

Düzde ç›nar, da¤da p›nar,Tepelere ya¤mal› kar,Düfllerime girer da¤lar,

Ben da¤lar›n tutkunuyum,Da¤ sevgisi tatl› huyum.

Engin da¤lar, ulu da¤lar,Bafl› karl› ala da¤lar,S›ra s›ra olan da¤lar,

Ben da¤lar›n tutkunuyum,Da¤lar ile dopdoluyum.

mayıs 2008 39


Padiflah Gök-han, aya¤a kalkama-yacak flekilde hasta-lanm›flt›. Ülkenin birçok bölgelerindendoktorlar ça¤r›ld›.Her birisi, de¤iflik za-manlarda onu mu-ayene ettiler. Kimi bit-kilerden ilaçlar haz›rla-d›... Kimi tohumlar› kay-natarak çay gibi irdi. Boflverin iyileflmeyi... bel belbakar hale geldi. Yani birkelime dahi konuflam›yordu.Bir müddet sonra, ünü birçok ülkededuyulan Baki isimli bir doktor saraya ça¤r›ld›...Doktor Baki, padiflah› ayaklar›na kadar muayeneetti. Sonra padiflah›n yak›nlar›na:

Karadeniz’de k›z bafll› bir bal›k var. Bu bal›-¤› getirirseniz padiflah hazretlerinin tedavisi müm-kün olabilir. Bu bal›¤›n yüre¤iyle yapaca¤›m ilaç-

lar›n hastal›¤›na çare ola-ca¤›n› inan›yorum.

Padiflah›n o¤lu daiçlerinde olmak üzere,yüzlerce kifli kay›klar›y-la Karadeniz’de k›zbafll› bal›¤› aramayakoyuldular. Arama-n›n üçüncü günüy-

dü. Padiflah›n o¤lu,att›¤› oltaya büyük bir

fleyin tak›ld›¤›n› hissetti. Yuka-r›ya kald›rd›¤› an, karfl›s›na k›z bafll›

bir bal›k ç›kt›. Heyecanlanarak ba¤›rd›:- Bal›¤› ben buldum! Babam ya-

k›nda iyileflecek!Bu esnada bir çok kifli padiflaha müjde ver-

mek için saraya koflufltular. Hep bir a¤›zdan:“O¤lunuz, fiehzade Mahmut, k›z bafll› bal›¤›

buldu... Gözleriniz ayd›nl›k içinde olsun padifla-h›m” dediler.

Padiflah›n o¤lu k›z bafll› bal›¤›n a¤z›ndaki

ANA YÜRE⁄‹

ÜZEY‹R LOKMAN ÇAYCI

“‹nsan denen bir saray”

mayıs 200840


oltan›n çengelini fazla incitmeden ç›kard›. Kuca-¤›na ald›¤› bal›¤›n a¤z›nda kan, gözlerinde yafllarvard›. Narin hâli ve gözyafllar› karfl›s›nda duygu-suz kalamad› ve onu tekrar denize b›rakt›. K›zbafll› bal›¤›n kurtulma sevinciyle denize dal›fl›unutulacak gibi de¤ildi.

fiehzade Mahmut’un yakalad›¤› bal›¤› deni-ze b›rakmas›ndan sonra bir çok kifli, bu kez Padi-flah’a kötü haberi ulaflt›rmak için saraya koflufltu-lar. Hep bir a¤›zdan: “O¤lunuz fiehzade Mahmut,k›z bafll› bal›¤› denize b›rakt›… Çok üzgünüz Pa-diflah’›m” dediler.

Padiflah: “O¤lumun yapt›¤› hareket, benimhayat›ma kastetme anlam›na gelmektedir. Bu se-beple o¤lum Mahmut’u, flu andan itibaren evlat-l›ktan reddediyorum. Ayr›ca yirmi bir gün sonrada idam ettirece¤im.”

fiehzade Mahmut, babas› padiflah›n emriy-le, daha kay›¤›ndan karaya ç›kmadan, yan›na ge-len muhaf›zlar taraf›ndan apar topar götürülerekzindana at›ld›. fiehzade Mahmut için zor günlerbafllam›flt›.

- Annesi Ayla Sultan, ertesi sabah o¤lunuzindan›n kap›lar›n› açt›rarak ziyaret etti. Elinde birelbise sepeti ve yiyecekler vard›… Ona:

- O¤lum olanlar› ben de duydum. Babanyirmi bir gün sonra seni idam ettirecek… Keflkebuldu¤un bal›¤› denize atmasayd›n. Gece hiçuyuyamad›m. Senin için bir at ve yol az›¤› haz›rla-yaca¤›m... Bir yolunu bulup yar›n gece yar›s›, mu-haf›zlar uykudayken, sarayda bulunan yedekanahtarlarla kap›lar› açarak yan›na gelece¤im. Ge-tirdi¤im elbiseleri, ben gelmeden önce giyin. Bu-radan ç›kar ç›kmaz saray›n arkas›ndaki Alt›n Çefl-me’nin yan›na ba¤l›yaca¤›m ata bin ve bu bölge-den süratle uzaklafl… Yönün daima do¤u yönün-de olsun… fiehrin do¤u kap›s›ndan da ç›kmay›unutma… Ben, sen buradan ayr›ld›ktan sonra, hâ-lâ buradaym›fls›n gibi, senin gitti¤ini fark ettirme-mek için her gün zindana gelece¤im… Sak›n hasak›n tan›mad›¤›n insanlarla dost olma! Adam›niyisi yemek bafl›nda belli olur… Kendini tan›t›r-

ken de, ne bafl›na gelenlerden bahset ne de padi-flah çocu¤u oldu¤unu söyle. Bir halk çocu¤u gibigörün... Konuflmadan önce düflün. Bak tekrar edi-yorum: “Adam›n iyisi yemek bafl›nda belli olur”bu sözümü akl›ndan hiç ç›karma!”

O¤lunu üzmemek için adeta gözyafllar›n›içine ak›t›yordu. Sözlerini sürdürdü: “Belki geceyar›s› f›rsat bulamayaca¤›z… fiimdiden vedalafla-l›m… Hiç üzülme Allah senin yan›nda olacak! Yo-lun aç›k olsun o¤lum... Bir baflka ülkede de olsansenin hayatta olman benim için bir ›fl›k olacak!Güle güle git o¤lum.”

Ayla Sultan, zindan›n kap›lar›n› kilitleyerekoradan ayr›ld›... fiehzade Mahmut, annesinin de-diklerini yapt›. Hiç uyumadan haz›r bir vaziyetteannesini bekledi. Bir müddet sonra zindan›n kap›-lar›n›n birer birer aç›ld›¤›n› hissetti. ‹çerde öylesi-ne bir sessizlik vard› ki, annesinin nefes al›fl› bileuzaktan hissedilebiliyordu. Zindan›n kap›s› aç›l-d›... Annesi elindeki ç›rayla içeriye girdi . Adeta f›-s›lt› hâlinde konuflarak: “Haydi o¤lum, dedikleri-mi yap. Vakit kaybetme!”

fiehzade Mahmut, annesinin haz›rlad›¤› at›,saray›n arkas›ndaki Alt›n Çeflme’nin yan›ndan al-d›. Vakit kaybetmeden ata binerek flehrin do¤ukap›s›ndan ç›kmak üzere yola koyuldu. Oldukçaheyecanl›yd›... ‹çi adeta titriyordu. fiehirden ç›k-m›flt›. Do¤u yolunu takip ediyordu... Bir kavfla¤ageldi¤inde sar› atl› bir kifliyle karfl›laflt›. Selamlaflt›-lar. Hemen hemen kendi yafl›ndayd›.

- Ad›m Yusuf…Gül fiehirin’den geliyorum.‹ba ülkesine gitmek üzere yola koyuldum… Ora-da ipek ticareti yapmay› düflünüyorum. Babam›küçük yaflta kaybettim. Gül fiehiri’nin zenginlerin-denmifl... Ama y›llar geçtikçe varl›¤›m›z› kaybet-tik. Kala kala bir at, bir ipek örtü ve alt›n iple do-kunmufl bir heybe kald›. Bunlar› da annem banaverdi... Baflka kardeflim de yok. Annem hal› ve ki-lim dokuyarak geçimini sa¤l›yor. Bu sebeple bir-kaç y›l para kazand›ktan sonra annemin yan›nadönmeyi düflünüyorum. E¤er kabul edersen bir-likte çal›flabiliriz.

mayıs 2008 41


Hem yol al›yor hem de konufluyorlard›.fiehzade Mahmut da kendisinden bahsetti:

- Ad›m Mahmut... Saray kenti Mira’dan ge-liyorum. Babam hasta... Bu sebeple yola ç›kt›m.Ülkemizdeki baz› flehirlere de u¤ramak zorunda-y›m.

Orman kenar›na geldikleri zaman dinlen-meye karar verdiler... Kufl sesleri, adeta sessizli¤idolduruyordu. fiehzade Mahmut annesinin haz›r-lad›¤› yiyeceklerden kendi yiyece¤i kadar›n› ç›-kard›. Yusuf ise, kendi heybesine hiç dokunma-dan fiehzade Mahmut’un haz›rlad›¤› yiyecekleribirer ikifler yutmaya bafllad›. Annesi Ayla Sul-tan’›n: “Adam›n iyisi yemek bafl›nda belli olur” sö-zü akl›na geldi. Yemek sonras›, ben bu kifliyle ar-kadafl olamam, diyerek onunla vedalaflt›... Do¤uyolu üzerinde, at›yla tek bafl›na ilerliyordu. Birmüddet sonra dört yolu birlefltiren bir kavflakta birkifli göründü. Onunla selamlaflt›:

- Merhaba! Nereye gidiyorsunuz? Siyah atl› genç:

- Ad›m Kenan... Dere Kent’ten geliyorum.Ben okuldayken evimiz yand›. Annem, babam veküçük kardeflim yanarak öldüler. Day›m ve yen-gem benimle ilgilendiler. Her ikisi de yaflland›...Kendileriyle bile ilgilenemez hâle geldiler. Bana,zar zor bir at sat›n al›p: “Git uzaklarda para kazan,hem bizi kurtar hem de kendini...” dediler. Bu se-beple yola ç›kt›m. ‹ba ülkesine gidiyorum. E¤erkabul edersen birlikte çal›flabiliriz.

Hem yol al›yorlar hem de konufluyorlard›.fiehzade Mahmut da kendisinden bahsetti:

- Ad›m Mahmut... Saray kenti Mira’dan ge-liyorum. Babam hasta... Bu sebeple yola ç›kt›m.Ülkemizdeki baz› flehirlere de u¤ramak zorunda-y›m.

Göl kenar›na geldikleri zaman dinlenmeyekarar verdiler... Çevreyi mis gibi kokan a¤açlarkuflatm›flt›. Kufl sesleri sessizli¤i dolduruyordu.fiehzade Mahmut annesinin haz›rlad›¤› yiyecek-lerden kendi yiyece¤i kadar›n› ç›kard›. Kenan isekendi heybesine hiç dokunmadan fiehzade Mah-

mut’un haz›rlad›¤› yiyecekleri birer ikifler yutmayabafllad›. Annesi Ayla Sultan’›n: “Adam›n iyisi ye-mek bafl›nda belli olur” sözü akl›na geldi. Yemeksonras›, ben bu kifliyle arkadafl olamam, diyerekonunla vedalaflt›...

Do¤u yolu üzerinde at›yla tek bafl›na ilerli-yordu. Bir müddet sonra, ilerde dört yolu birleflti-ren bir baflka kavflakta bir kifli göründü. Onunlaselamlaflt›:

- Merhaba! Nereye gidiyorsunuz?- Beyaz atl› genç:- Ad›m Koray... ‹ba ülkesine gidiyorum.

Çevremde fakir insanlar çok. Para kazan›p onlarlailgilenmeyi düflünüyorum. E¤er uygun görürsenbirlikte çal›flabiliriz.

Hem yol al›yor hem de konufluyorlard›.fiehzade Mahmutda kendisinden bahsetti.

- Ad›m Mahmut… Saray kenti Mira’dan ge-liyorum. Babam hasta… Bu sebeple yola ç›kt›m.

Ülke ç›k›fl›na yak›n bir yerde bulunan nehirkenar›na geldikleri zaman dinlenmeye karar ver-diler. Çevreyi mis gibi kokan a¤açlar ve çiçeklerkuflatm›flt›. Kufl sesleri sessizli¤i dolduruyordu.fiehzade Mahmut annesinin haz›rlad›¤› yiyecek-lerden kendi yiyece¤i kadar›n› ç›kard›. Koray isekendi heybesinden ç›kard›¤› yiyeceklerle sofray›donatt›. fiehzade Mahmut’un haz›rlad›¤› yiyecek-lere hiç dokunmadan fiehzade Mahmut’a kendiyiyeceklerinden ikram etmeye çal›fl›yordu. Ye-mek yerken hiç acele etmiyor... Lokmas›n› çi¤ner-ken dahi a¤z›n› kapat›yordu. Annesi Ayla Sul-tan’›n: “Adam›n iyisi yemek bafl›nda belli olur” sö-zü akl›na geldi. Yemek sonras›, “benim arad›¤›m,annemin de tarif etti¤i kifli bu” diyerek onunla ar-kadafl olmaya karar verdi. Bu fikrini de Koray’abildirdi.

Koray :- Madem ki birlikte çal›flaca¤›z, ‹ba ülkesin-

den ayr›ld›¤›m›z zaman, birlikte ne elde ettiysek,ne kazand›ysak yar› yar›ya paylaflaca¤›z! Kabulediyor musun?

fiehzade Mahmut, Koray’›n bu söyledi¤ini

mayıs 200842


be¤enmiflti ve ona kabul etti¤ini söyledi. Birbirle-riyle iyice dost oldular. Ve çok geçmeden ‹ba’yavard›lar.

‹ba ülkesi bir krall›kt›. Baflkent Almana’dakendilerine bir odal› ev tuttular. Oday› bir perdey-le tam ortas›ndan ikiye böldüler. Evin d›fl›ndakibir odaya da atlar›n› ba¤lad›lar. ‹fl bulmak da zorolmad› onlar için. Çok geçmeden çil çil alt›nlarasahip oldular. Bir gün fiehzade Mahmut çarfl› pa-zar gezerken güzel bir k›zla göz göze geldi. K›z›nbeline kadar inen sar› saçlar› ve mavi gözleri dik-katini çekti. K›z ona gülümsedi. Koray bu durumufarketbesine ra¤men, bu konu hakk›nda birbirle-rine tek bir söz dahi etmediler.

Bir hafta sonra yine karfl›laflt›lar. K›z ona yi-ne gülümsedi. Sonra koflar ad›mlarla oradanuzaklaflt›... Koray da olanlar› görmesine ra¤menbu konu hakk›nda birbirlerine tek bir söz dahi et-mediler.

Bir hafta sonra yine karfl›laflt›lar. fiehzadeMahmut k›za iyice afl›k olmufltu. Arkadafl› Koray’ada duydu¤u hisleri anlatt›. Çok geçmeden fiehza-de Mahmut ayn› k›zla tekrar göz göze geldi. K›zona yine gülümsedi. Sonra koflar ad›mlarla ora-dan uzaklafl›rken Koray ve fiehzade Mahmut onutakip ettiler. Onlar da koflar ad›mlarla k›z›n girdi¤ibinaya kadar geldiler. Sonra binan›n, kral›n flato-su, k›z›n da kral›n k›z› oldu¤unu ö¤rendiler.

Gönül kral m› tan›r hiç? fiehzade Mahmut veKoray hafta aras› bir akflam üstü kraldan k›z iste-meye gittiler. Kral Mar:

- Her fley iyi ve güzel... Ama k›z›m PrensesRomi kiminle evlendiyse, kar› koca olmadan ev-lendi¤i kifli sabaha karfl› ölü bulundu... E¤er buhaliyle k›z›m› kabul ederseniz, memnuniyetleMahmut Bey’e veriyorum... Zannedersem k›z›mda bu karar›mdan mutluluk duyacakt›r.

fiehzade Mahmut ve Koray uzun uzun dü-flündüler... Ve kabul ettiler. fiehzade Mahmut vePrenses Romi’nin dü¤ünü k›rk gün sürdü. KralMar, fiehzade Mahmut ve Koray’a bir çok hediye-lerle beraber birer alt›n sapl› k›l›ç hediye etti. Kral

Mar flatoda kalabilecekleri bir yer göstermesinede ra¤men onlar gelini tek odal› evlerine götür-meye karar verdiler. Kral Mar’›n adamlar› fiehzadeMahmut ve Prenses Romi ve arkadafl› Koray içinevlerinde alt›ndan karyola, kufl tüyü yatak ve yor-gan haz›rlad›lar. fiehzade Mahmut ve efli perde ar-kas›nda yatarken Korayda odan›n di¤er bölümün-de yatmak üzereydi. Gaz lambalar› söndürülmüfl-tü. Pencereden gelen ay ›fl›¤› her iki bölümü deayd›nlat›yordu. Çok geçmeden Koray bir h›fl›rt›duydu. fiehzade Mahmut zor durumdayd›. Hemenk›l›c›yla içeriye girdi. Prenses Romi’nin a¤z›ndanç›kan ve fiehzade Mahmut’a uzanmakta olan biry›lan›n bafl›n› bir hamleyle kopard›. Gövdesini dePrenses Romi’nin a¤z›ndan eliyle çekerek ç›kard›.Prenses Romi bayg›n hâldeydi. Koray onun bur-nundan nefes ald›¤›n› hisetti. fiehzade Mahmut tir-tir titriyordu. ‹kisi birden Prenses Romi’yi so¤uksuyla ay›ltt›lar. Prenses Romi’nin hiçbir fleyden ha-beri yoktu. Sonra dünyas›n› alt üst eden y›lan›nkopuk bafl›n› ve gövdesini gördü.

Ertesi sabah Kral Mar’›, fiehzade Mahmut,Prenses Romi ve Koray bir torbaya koyduklar› y›-lanla ziyarete gittiler. Olup bitenleri anlatt›ktansonra y›lan›n ölüsünü gösterdiler. Kral Mar ve efliKraliçe Sara mutluluktan gözyafllar›n› tutamad›lar.Israrla onlar› baflka bir flatoya yerlefltirdiler. Hepsimutluydular. Dünyalar› de¤iflmiflti...

Befl y›l sonra fiehzade Mahmut, Prenses Ro-mi ve Koray, ülkelerine dönmek üzere ‹ba ülke-sinden ayr›lmaya karar verdiler. Kral Mar ve efliKraliçe Sara, k›zlar› Prenses Romi ve damatlar›fiehzade Mahmut’un mutluluklar› sebebiyle, geridönüfl kararlar›na sayg› gösterdiler. Yol için yiye-cekler, içecekler konuldu. Vedalaflma sofras› ku-ruldu. Yediler, içtiler. Sonra dört atla yola koyul-dular. At›n birinde alt›n ve gümüfl malzemeler vebir çok hediyeler vard›. Ülkenin ç›k›fl›na kadaru¤urlamak için onlarla gittiler. Ayr›lma esnas›ndafiehzade Mahmut, Prenses Romi ve Koray’la bir-likte Kral Mar ve efli Kraliçe Sara hüngür hüngüra¤l›yorlard›. fiehzade Mahmut, Prenses Romi ve

mayıs 2008 43


Koray gözden kayboluncaya kadar, Kral Mar veefli Kraliçe Sara arkalar›ndan bakt›lar.

Bir müddet sonra, dört yolu birlefltiren veKoray’la ilk karfl›laflt›klar› kavfla¤a gelmifllerdi.Koray:

- Sevgili arkadafl›m, seninle befl y›l önce bu-rada karfl›laflm›flt›k... Ülke ç›k›fl›na yak›n bir yerdebulunan nehir kenar›na geldi¤imiz zaman da bir-birimize söz vermifltik: “Ne kazan›rsak yar› yar›yapaylaflaca¤›z” demifltik. fiimdi ayr›lma ve paylafl-ma zaman› geldi.

fiehzade Mahmut önce Koray’› kucaklad›.Ona:

- Sen iyi bir dost ve efli bulunmayan bir ar-kadafls›n… Elbette paylaflaca¤›z.

fiehzade Mahmut, iki at› arkadafl›na verdik-ten sonra eflit bir flekilde, birlikte kazand›klar›n›ve hediyeleri paylaflt›rd›. Eflyalar› yüklediktensonra Prenses Romi’yi ata bindirmek üzereykenKoray:

Sevgili Mahmut, her fley yar› yar›ya demifl-tik. Tek bir fley kald›!

fiehzade Mahmut:- Söyle onu da paylaflal›m?Koray:- Prenses Romi...fiehzade Mahmut:- Nas›l olur? Onu paylaflmaya kalkarsak o

ölür…Koray:- Ben onu bunu bilmem... Verdi¤in sözde

dur! Ne demifltik? “Her fley yar› yar›ya...”Prenses Romi:- Sevgilim, sen ve ben hayat›m›z› Koray’a

borçluyuz. Bunu sen de ben de kabul etmeliyiz.Ben senin mutlulu¤un için ölümü göze al›yorum.B›rak arkadafl›n diledi¤ini yaps›n!

fiehzade Mahmut: Pekiyi kardeflim çek k›l›c›n›!Koray attan inen Prenses Romi’nin karfl›s›na

geçti. Kral Mar’›n kendisine hediye etti¤i ve y›la-n›n bafl›n› da koparan keskin k›l›c›n› çekti. Ö¤le-ye do¤ru yaz günefliyle p›r›l p›r›l parlayan k›l›c›n›eliyle sa¤a sola hareket ettirdi. H›rlayarak bütünkuvvetiyle k›l›c›n› yukar›ya kald›rd› Prenses Ro-mi’nin bafl›na vuruyormufl gibi yapt›. Prenses Ro-mi, korkudan midesindekileri boflaltt›. A¤z›ndany›lan yumurtalar› ve yavrular› da tümüyle ç›km›fl-t›.

Koray:- Sevgili Romi, düflmanlar›ndan böylece

kurtuldun. Befl y›ld›r çocuk sahibi olmaman›za dabunlar sebep oluyordu. Senin kocan da bir flehza-dedir. O hepimizden bunu gizledi. Onun p›r›l p›-r›l bir kalbi var… Çok merhametlidir. Hayat boyuher ikinize de mutluluk diliyorum. Padiflah olanbabas› da tedavi oldu. Annesi dört gözle onu bek-liyor. Benim ne paraya ne alt›na ne de atlara ihti-yac›m var... ‹kiniz dört atla güle güle gidin. Yolu-nuz aç›k olsun. Her iyili¤in, her güzelli¤in bir kar-fl›l›¤› var. Beni ziyarete gelirseniz Karadeniz’de-yim.

fiehzade Mahmut:- O hâlde sen... Benim denize b›rakt›¤›m k›z

bafll› bal›ks›n?..Koray:- Evet sevgili flehzadem... Ben oyum! Yani

senin ac›yarak denize b›rakt›¤›n k›z bafll› bal›-¤›m... Koray bu sözlerden sonra gözden kaybol-mufltu. fiehzade Mahmut ve Prenses Romi olduk-ça heyecanlanm›fllard›, mutluluk gözyafllar›ylabirbirlerine sar›ld›lar... Sonra dört atla Saray kentiMira’ya gitmek üzere tekrar yola koyuldular.

mayıs 200844


Engelliler ve engellilik tarihin bafllang›c›n-dan günümüze kadar varola gelen bir olgudur.Yaflanan tarihi süreçte engellik kavram›na farkl›manalar yüklenmifltir. Engelliler farkl› co¤rafya-larda farkl› muamelelere u¤ram›fllard›r.

Eski M›s›r, Eski Yunan ve Ortado¤u kavim-lerinin bir k›sm›ndan sakat do¤mufl bir çocu¤unkendisinin veya akrabas›n›n iflledi¤i bir günah›nbedeli oldu¤u düflünülmüfltür. Bu nedenle ondaninsanlar uzak durmufllard›r. Böylelikle tanr›lar›n›ngazab›ndan korunduklar›na1 inan›yorlard›.

Hristiyan kilisesi ise, Saint Agustinus’unanadan do¤ma sa¤›rlar iman sahibi olamazlariman kabul edemezler. Çünkü iman, dinlenilensözlerden gelir. Sözüne dayanarak sa¤›r ve dilsiz-leri Tanr›’n›n gazab›na u¤ram›fl kifliler olarak gö-rüp bunlar› e¤itmeye çal›flmak, Tanr›’n›n iradesi-ne karfl› gelmek olarak görmüfltür.2

‹slamiyet öncesi, Türk toplumlar›nda ise, bukonuda aç›k bir kay›t olmasa da, toplumlar›n kül-türlerini ve düflünce yap›lar›n› ortaya koymadaönemli bir kaynak olan destanlar›m›zda, O¤uzKa¤an Destan›, Manas, Dede Korkut, Köro¤lu vb.Türklerin hasta yafll›, ma¤dur ve mazlumlara karfl›koruyucu olduklar›n› ortaya koymaktad›r.3

‹slam inanc› ile birlikte ma¤dur, sakat ve

güçsüz bireylere ciddi koruma önlemleri getiril-mifltir. Kuran-› Kerim’de bu konuda bir çok ayetmevcuttur. Buna ba¤l› olarak Hz. Muhammed,Medine döneminde görme engelli olan Abdullah‹bn. Ümmi Mektum’u kendi yerine on üç defa ve-kil olarak b›rakm›flt›r.4 Bu ‹slam’›n engellilere ver-di¤i de¤eri gösteren en güzel örneklerdendir.

Osmanl› döneminde Meclis-i Has’ta gizlimeselelerin görüflülmesinde Bizeban denilen iflit-me engellilerin kullan›ld›¤› bilinmektedir. Bunla-r›n padiflah ve di¤er devlet erkan›yla iflaret diliyleanlaflt›klar› tarihi kay›tlar aras›ndad›r.5 Bu, dünya-da bilinen ilk iflaret dili olarak kabul edilmektedir.

18. yüzy›ldan itibaren, Avrupa’da iflitme en-gellilerin e¤itimine yönelik çal›flmalar bafllam›flt›r.Rahip Abbe’de I’E ppe’e, dilsizlerin ve di¤er in-sanlarla iletiflim kurmalar› amac›yla el ve parmakiflaretlerine dayanan bir alfabe gelifltirdi. K›sa za-manda bu Paris’te duyulmufl ve pek çok kifli dilsizçocuklar›n› rahibe getirmeye bafllam›flt›r. Bununüzerine Abbe’de I’E ppe’e 1755’de Paris DilsizOkulu’nu açm›flt›r.6

Almanya’da Samuel Heinicke, sa¤›r ve dilsizçocuklar›, Abb’e de I’E ppe’e den farkl› olarak on-lar› konuflturmaya çal›fl›yordu. Oral metod deni-len bu metotla Heinicke dudak okuma ile konufl-turma yöntemini gelifltirmifltir.7

* Kemal Yurtbilir ‹flitme Engelliler Meslek Lisesi Tarih Ö¤retmeni / ANKARA

ÜLKEM‹ZDE AÇILAN ‹LK SA⁄IR VE D‹LS‹Z MEKTEB‹

ÜNAL BAfiDO⁄AN*

mayıs 2008 45


Türkiye’de ilk olarak sa¤›r ve dilsizlerin Av-rupa’da gelifltirilen yeni e¤itim metodlar›yla e¤itil-mesi konusu, “Hamidiye Ticaret Mekteb-i Alisi”müdürlü¤ü’nü yürüten Avusturya as›ll›, Osmanl›tebaas›ndan Ferdinand Grati Efendi taraf›ndangündeme getirilmifltir.8

Grati Efendi, Maarif Nezareti’ne afla¤›da ba-z› bölümleri al›nan bir layiha sunmufltur. “Mema-lik-i flahane’nin her taraf›nda umumun ihtiyac›ylamütenasip olarak ulüm u fünün-› mütenevvian›nneflr ve ta’mimine hizmet eder süretde darüt-tah-siller tesis edilmifltir. Ancak bu kadar tesisat-› nafi-a meyan›nda insaniyet nokta-i nazar›ndan ehem-miyet-i azimeye haiz olup sa¤›r ve dilsizlere mah-sus olarak darül–tedrisat›n bulunmamas› nazar-›müsamaha ile gelifltirilemeyecek ahvalde olmad›-¤› nezaret penahilerinde dahi müsellemdir.

Böyle bir mektebin küflad›yla ahval ve ha-sais-i befleriyeyi fark ve temyiz edememek ceh-diyle adeta alem-i vahflette kalm›fl ve mezaya-y›insaniyeye vukuf has›l edebilmek iktidar›ndanmahrum bulunmufl olan bir tak›m biçareler giriftarolduklar› flu zülam-› daimiyeden rehayab olarakhem hâl›k-› kainat olan vacibül-vücud hazretleri-nin kulu olduklar›n› anlayacaklar ve hem de busüretle peder ve validelerine amal ve arzular›n› if-hame muktedir olarak levaz›m-› insaniyeti iktisabedeceklerdir.9

Grati Efendi’nin etkileyici bir üslupla kale-me ald›¤› bu layiha Meclis-i Vükela’da görüflüle-

rek afla¤›da belirtilen karar ç›km›flt›r. “Memalik-isairede oldu¤u gibi Dersaadet’te dahi dilsiz etfalemahsus olmak ve melfuf programda gösterilendersler talim edilmek ve müddefi tahsiliyesi dörtseneden ibaret bulunmak ve Ticaret Mektebindeve onun tahsilat› dahilinde idare olunup yaln›zbaz› kitap ve edevat tedariki için bir defal›k 3000kurufl sarf olunmak üzere nehari bir mektep tesi-si…”10

E¤itime verdi¤i önemle tan›nan Sultan II.Abdülhamit devrinde ve Münif Pafla’n›n MaarifNezareti döneminde 30 Eylül 1889’da “HamidiyeTicaret Mekteb-i Alisi” dahilinde, Grati Efendi’ninmüdür ve muallim olarak atand›¤›, Türkiye’nin ilkSa¤›r ve Dilsiz Mektebi aç›lm›flt›r.11

Okulda flu dersler okutulmufltur;

• Türkçe ve isteyenlerden baz›lar›na Fran-s›zca okumak ve yazmak

• Kesirülistimal olan baz› elfaz›n telaffuzat› • ‹lm-i hal• Hüsn-i hatt• ‹lm-i hesab• Co¤rafya-y› umumi ve hususi • Resm-i hatti ve taklidi• ‹lm-i ahlak• Cimnastik. 12

Grati Efendi, Paris Dilsiz Okulu örne¤inde-ki gibi e¤itimde iflaret dili metodunu kullan›yor-du. Bu yöntemi okulun ö¤retmenlerinden Hüse-yin Sabri Bey ve Besim Bey’e de ö¤retmiflti. Fran-

mayıs 200846


s›zca dilsiz alfabesindeki iflaretler yap›lan ufak te-fek de¤iflikliklerle Türkçe alfabeye uyarlanm›flt›.Buna göre ö¤retmen yaz›lmas›n› istedi¤i kelime-deki harflerin iflaretlerini eliyle gösterir. Ö¤renci-ler de yazard›. Fakat, Osmanl› Türkçesinde kulla-n›lan Arap alfabesindeki kelimelerin ço¤u birbi-riyle birleflti¤inden ö¤retmen yerine göre “ay›r”veya “bitifltir” gibi özel iflaret de vererek kelime-nin kullan›lan fleklini yazd›r›rd›. Ö¤rencilere sadeve aç›k Türkçe ö¤retiliyordu Türkçede kullan›l-mayan Arapça ve Farsça sözcüklerden mümkünmertebe kaç›n›l›rd›.13

Okul ilk aç›ld›¤›nda 25-30 olan ö¤renci sa-y›s› ertesi y›l 45’e ç›km›flt›. 1890’da Maarif Nezare-ti, Dilsiz Mektebi ö¤rencileri genellikle f›kara tak›-m›ndan oldu¤u için okula devamlar›n› kolaylaflt›r-mak amac›yla tramvay ücretinin 20’fler para ücretal›nmas› amac›yla ‹stanbul Belediyesine baflvur-mufltu. 14

Ö¤rencilerin k›yafetleri, k›rm›z› çuha ceket-le kal›n k›rm›z› fleritli lacivert pantolondu. Ceket-lerin iki taraf›nda “Dilsizler Mektebi” yaz›l›yd›. K›-yafetlerinden sa¤›r olduklar› anlafl›l›rd›. Sokaktabir tehlikeyle karfl›laflt›klar› zaman halktan yard›mgörürlerdi.15 Ayn› yerde daha sonra aç›lan âmâMektebi ö¤rencileriyle efllefltirilir biri sa¤›r di¤eriâmâ olmak üzere kol kola girerek okula gidip ge-lirler, böylece birbirlerini tamamlarlard›.

Her ramazan ay›n›n 15’inde H›rka-i fierifalay› dolay›s›yla Y›ld›z Saray›’ndan Topkap› Sara-y›’na gelen padiflah ile özellikle sarayl› kad›nlar›-n›n geçece¤i güzergaha getirilirler, orada kendile-

rine özgü iflaretlerle “Padiflah›mçok yafla” derler ve bu yüzdenbir hayli ihsan al›rlard›.

Okul özellikle döneminileri gelenlerinin çocuklar›n›nda bulunmas› sebebiyle ilgi gör-müfltür. Maarif Nezareti Tedri-sat-› Aliye Müdürü Aziz Bey’indilsiz o¤lu Ali Galib, MabeynKatiplerinden Hakk› Bey’in o¤-lu Enver ve ‹zmit Mutasarr›f› Ka-z›m Bey’in torunu Burhan bura-da okumufltur. 16

Maarif Naz›r› Münif Pa-fla’n›n yak›n ilgisi ve OkulunMüdürü Grati Efendi’nin gayret-

leriyle geliflen okul, Münif Pafla’n›n Nezaret’tenayr›lmas› ve Grati Efendi’nin ölümü üzerine oku-lun geliflimi durmufl “Hamidiye Ticaret MektebiAlisi” binas›ndan ayr›lmak zorunda kalm›flt›r.17

__________________________________________________1 Oliver Sacks, Sesleri Görmek, Ankara, 2001,

s.25-302 Dünyada ve Türkiye’de Sa¤›r, Dilsiz Okullar›

Tarihçesi ve E¤itim Sistemi, ‹st. 1958. s.103 Say›, Hasan Basri, “Türk Kavimlerinde Sakatla-

r›n Yeri ve Statüsü, “CÖNK, fiubat 2005, s.64 Gül, Emine, Kur’an’da Engelliler, ‹st., 2005 s.545 Özcan, Abdülkadir, “Dilsiz” ‹slam Ansiklopedi-

si, C.9 s.304-3056 Ali Haydar, “Sa¤›r ve Dilsizler” Muallimler Mec-

muas›, s.1246, Mart 19257 Ali Haydar, a.g.m., s.12488 Y›ld›r›m, Nuran “‹stanbul’da Sa¤›r-Dilsiz ve

Amalar›n E¤itimi” ‹stanbul Arma¤an›, s.3139 Mahmut Cevad ‹bnü’fl fieyh Nafi, Maarif-i Umü-

miye Nezareti Tarihçe-i Teflkilat ve ‹craat›, Ank. 2002,s.225

10 Mahmut Cevad, a.g.e., s.22611 Mahmut Cevad, a.g.e., s.22512 Ali Haydar, a.g.m., s.125513 Ali Haydar, a.g.m., s.125114 Y›ld›r›m, a.g.m., s.31515 Engin Osman, Maarif Tarihi, Ankara, 2002

s.116716 Ergin, a.g.e. s.116817 Ergin, a.g.e. s.1168

mayıs 2008 47


Hepimiz biliriz ki onaylanmak ve be¤enil-mek insanlar›n en önemli ihtiyaçlar›ndan biridir.Zaman zaman s›rf bu ihtiyac›n› karfl›layabilmekiçin insanlar, kendi isteklerini bir kenara atarak di-¤er insanlar›n istek ve beklentilerini karfl›lamakad›na onlara ‘evet’; kendi istek ve beklentileriniise erteleyerek ‘hay›r’ derler. Fakat burada di¤erinsanlara söyledi¤imiz hay›r ve evetlerin dengesi-ni çok iyi kurabilmek önemlidir. Çünkü ruh sa¤l›-¤› ile ilgili tan›mlardan biri de: Kendinin ve toplu-mun beklentilerine dengeli uyum göstermektir.Yani ne biri ne de di¤eri çok a¤›r basmayacak fle-kilde uygun denge kurabilmek ruh sa¤l›¤›n›n k›safakat belirgin tan›mlamalar›ndan biri olarak kabuledilmektedir.

Peki evet ve hay›rlar› dengeli kullanmak neanlama gelir? Ve neden baz› insanlar evetleri fazlakullan›r da hay›r demekte zorlan›r? Neden baz› in-sanlar hay›r demek isterken a¤›zlar›ndan evet ce-

vab› ç›kar da sonradan bundan rahats›zl›k duy-duklar› hâlde yine de di¤er insanlar›n beklentile-rini kendi beklenti ve isteklerinden önde tutmaihtiyac› hissederler? Ve en önemlisi ‘hay›r’ diyebil-mek neden bu kadar önemlidir?

Asl›nda evetçi yaklafl›m bizi baflkalar›yla ifl-birli¤i ve dayan›flma yapmaya yönelten bir yakla-fl›md›r. Zannederiz ki di¤er insanlar›n beklentile-rine hep evet dersek onlarla daha yak›n, daha sa-mimi iliflkiler kurabiliriz, en önemlisi de onlar ta-raf›ndan onaylan›p be¤enilece¤imizi yani kabuledilece¤imizi düflünürüz. Özellikle çocuklarda veergenlerde bu yaklafl›m daha güçlüdür. Fakat,evetlerin dengesini kaç›rmaya bafllad›¤›m›zda bubeklentimizin bofl oldu¤unu ve imaj›m›z›n bekle-di¤imiz gibi olmad›¤›n› görmeye bafllar›z.

Evetlerin dengesi kaçmaya bafllad›¤›nda neolur? Di¤er insanlar›n tüm isteklerine evet dedi¤i-mizde kendimize sayg›m›z azalmaya bafllar. Sanki

* 50. Y›l ‹zzet Baysal ‹lkö¤retim Okulu / BOLU

‘HAYIR’ D‹YEB‹LMEK

NEDEN ÖNEML‹?

ZEYNEP U⁄URLU*

kendi ihtiyaçlar›m›za, ilkelerimize s›rt›m›z› dön-müfl gibi hissetmeye bafllar›z kendimizi. Onaylan-may› beklerken dikkate al›nmamaya bafllar›z ön-celeri. Sayg› beklerken bakar›z ki insanlar›n buy-ruklar›n› yerine getirmeye bafllam›fl buluruz ken-dimizi. Baflkalar›n› gücendirmeyelim derken ken-di kendimizi gücendirmeye bafllar›z. Do¤ru bildi-¤imiz fleylere bile bazen tutunamaz, kendi ilkele-rimizden uzaklaflmaya bafllad›¤›m›z› fark ederiz.

Peki nas›l olmal›? Ne zaman ‘hay›r’ ne za-man ‘evet’ denmeli? Bunun ölçüsü ne olmal›? E¤erson zamanlarda bu evetler bizden yana a¤›r bas-maya bafllad›ysa, son dönemlerde hep kendi ihti-yaç ve beklentilerimizi daha çok ön planda tut-mufl ve di¤er insanlara ‘hay›r’ demiflsek, art›k evetdemenin zaman› gelmifltir o zaman. Ya da buevetler karfl›m›zdakinden yana a¤›r basm›fl ve sonzamanlarda hep baflka insanlar›n istek, beklentive ihtiyaçlar›n› göz önünde bulundurmufl ve ken-di ihtiyaç ve beklentilerimizi geri itmiflsek, dola-y›s›yla kendimizi ihmal etmifl-sek o zaman durup

karfl›m›zdakine ‘hay›r’ demenin zaman› gelmifltir.Zaten böyle bir durumda hay›r demek bencillikde¤ildir. Hayat›n her boyutunda bize gerekli olandenge unsuru burada da karfl›m›za ç›kar.

Her toplumun en temel birimi olan her aile-nin ve dolay›s›yla her insan›n bir de¤erler sistemive bir yaflam felsefesi vard›r. Anne babalar›n ço-cuklar› yetifltirme sürecinde yapt›klar› da asl›ndabu de¤erler sisteminin aktar›m›d›r. ‹yi anne babaolman›n s›rr› her zaman çocu¤unun tüm istek vebeklentilerine evet demek de¤ildir. Çocuklara ye-rinde ve zaman›nda evet ve hay›r diyebilmiflsekve bundan daha da önemlisi onlara hay›r demeyiö¤retebilmiflsek asl›nda onlar› pek çok tehlikeler-den de korumufl oluruz. Hay›r diyebilmek insan›nkendisi ve çevresinin beklentilerini dengeleyebil-mek ad›na yaflam›n›n her aflamas›nda önemli vegerekli bir davran›fl kal›b› olmakla birlikte özellik-le ergenlik döneminde akran grubu etkisinin en

yo¤un yafland›¤› ve kötü al›flkanl›klar›n enfazla bafllad›¤› yafllarda on-

lar›n kendilerine

mayıs 200848


mayıs 2008 49


sunulan bir sigaraya, alkole ya da ba¤›ml›l›k yara-tan di¤er maddelere s›rt›n› dönebilmesini sa¤laya-bilecek en önemli, en etkin koruyucu önlemdirasl›nda. Yap›lan araflt›rmalar bu tür ba¤›ml›l›k ya-ratan maddelere bafllama yafl›n›n özellikle bu dö-nemde yo¤unluk gösterdi¤ini kan›tl›yor. Dolay›-s›yla yerinde ve zaman›nda hay›r diyebilen çocukve gençlerin alkol, madde ba¤›ml›l›¤›, cinsel istis-mar gibi hem bedensel hem de psikolojik aç›dankendisine zarar verecek etkenlere karfl› çok dahagüçlü ve donan›ml› olabilece¤ini rahatl›kla söyle-yebiliriz.

Hay›r demenin daha do¤rusu karfl›m›zdaki-ni incitmeden hay›r diyebilmenin bir yöntemi ola-bilir mi? Genelde önerilen yöntem;

1- Sizden istenenin kendi cümlelerinizletekrar ifade edilmesi,

2- Ard›ndan, neden kabul etmedi¤inizle bir-likte gerekçenizin belirtilmesi,

3- Hay›r cevab›n›z›n sizden birfleyler isteyentaraf›ndan kabul edilebilmesini kolaylaflt›racakifadeler kullan›lmas›d›r.

Yani; “Bu sigaray› içmemi mi istiyorsun?”“Hay›r, istemiyorum, çünkü bana zarar verebile-ce¤ini düflünüyorum ve can›m da istemiyor za-

ten.” Böyle bir durumda, mümkün oldu¤uncakarfl›s›ndakini incitmeden hay›r diyebilmek, mut-laka karfl›m›zdaki insanda öncelikle olumsuz birtepki yaratacakt›r. Ancak bunu baflarabilenler buolumsuz tepkiyle de zamanla bafla ç›kabilecekler-dir.

Sonuç olarak flunu söyleyebiliriz: Gerekti-¤inde ‘hay›r’ diyebilmek çocuklara belki okullar-da ö¤retilegelen pek çok bilgiden daha önemli vegereklidir. Sürekli olarak baflkalar›n›n istek vebeklentilerine evet diyen insanlar kendi kiflilikle-rini yeterince gelifltirememifl, özgüveni zay›f, ken-disiyle bar›fl›k olmayan, ba¤›ml› ve en önemlisi demutsuz insanlard›r. Her zaman kendi ihtiyaç, istekve beklentilerimizle di¤er insanlar›nkini dengele-yerek kuraca¤›m›z iliflkiler daha sa¤l›kl› zeminlereoturacakt›r. Hay›r diyebilmeyi bilen çocuk ve er-gen, önüne ç›kabilecek pek çok yaflamsal tehditkarfl›s›nda çok daha güçlü ve donan›ml› olacak,kendisini pek çok tehlikeden koruyabilecektir. Veen önemlisi her ‘hay›r’, baflka bir fleye ‘evet’ de-mektir.

Gerekti¤inde ‘hay›r’ diyebilmek, hayat›m›-z›n kontrolünün bizim elimizde oldu¤unun gös-tergesidir.

gündem

mayıs 200850


Sosyal Bilimler Liseleri Çal›fltay›

Millî E¤itim Bakanl›¤› ileTOBB Ekonomi ve Teknoloji Üni-versitesi'nin (ETÜ) ifl birli¤iyle"Sosyal Bilimler Çal›fltay›" düzen-lendi.

Millî E¤itim Bakan› Doç. Dr.Hüseyin Çelik, TOBB ETÜ'de ger-çeklefltirilen çal›fltay›n aç›l›fl›ndayapt›¤› konuflmada, y›llard›r fen li-seleri olmas›na karfl›n neden sosyalbilimler lisesi bulunmad›¤› yönün-de tart›flmalar yap›ld›¤›n› kaydetti.

Sosyal bilimler liselerininbefl y›l önce kurulmaya baflland›¤›-n› ifade eden Bakan Çelik, flöylekonufltu: "Biz lisedeyken fen veedebiyat kollar› vard›. Fen ve ede-biyat kollar›n›n ayr›lmas› da ö¤ren-cilerin bilgilerine, becerilerine vehakim olan zekâ türlerine göre ya-p›lmazd›. Ben Anadolu ö¤retmenlisesindeydim, birinci s›n›ftan ikin-ci s›n›fa geçerken not ortalamas› 10üzerinden 6.5 ve üzerinde olanlarfen kolu, bunun alt›nda kalanlar daedebiyat bölümüne gidiyorlard›.Asl›nda bütün tercihim sosyal bi-limlerden yana olmas›na ra¤men,bütün hayat›m boyunca kelimelerirakamlara tercih etmifl olmama ra¤-men, 6.5 ve alt›ndakiler aras›ndakalmamam için fen koluna gittim.Ben lisenin fen kolundan mezu-num. Daha sonra da edebiyat fa-

kültesine gittim. Bu asl›nda çarp›kbir yap›lanmad›r."

‹ktisat, hukuk, siyasal bilgi-ler fakültelerinde okutulan dersle-rin büyük bölümünün sosyal bilim-lerle ilgili oldu¤unu söyleyen Ba-kan Çelik, "Sosyal ve sözel zekâs›bask›n olan ö¤rencilerin sosyalalanlarda daha derinlemesine ye-tifltirilmek üzere ortaö¤retim kuru-mu düzeyinde müesseselere ihti-yaç vard›. ‹flte sosyal bilimler lisele-ri böyle bir ihtiyaçtan do¤mufltur"dedi.

Sosyal bilimler liselerindegenel liselerden daha fazla mate-matik dersi verildi¤ini kaydedenBakan Çelik, bunun yad›rganma-mas› gerekti¤i belirterek, matema-tik mant›¤› ile dil mant›¤› aras›ndailiflki bulundu¤unu anlatt›.

Sosyal bilimler liselerininmüfredatlar›n›n, eksik yönlerininve yap›lmas› gerekenlerin bu çal›fl-tayda ele al›naca¤›n› ifade eden Ba-kan Çelik, bu okullar›n kuruluflu-nun üzerinden 5 y›l geçti¤ini, bu

sürenin de yeni bir uygulama içink›sa bir süre oldu¤unu kaydetti.Böyle bir çal›fltay›n düzenlenmiflolmas›n› önemsedi¤ini dile getirenBakan Çelik, bu süreçteki de¤er-lendirmeleri gözönüne ald›¤›nda"bu okullar›n varl›¤›n›n bir ihtiyaçolarak kabul edildi¤inin görüldü-¤ünü" söyledi. Bu okullar›n kurul-mas›n›n "büyük bir isabet oldu¤u-nu" ifade eden Bakan Çelik, dahaiyi olmas› yönündeki görüfl ve öne-rilere her zaman aç›k olduklar›n›belirtti.

Hâlen on üç sosyal bilimlerlisesi bulundu¤unu kaydeden Ba-kan Hüseyin Çelik, flöyle konufltu:"Bizim zaten bu okullar›n say›s›n›art›rmak gibi bir niyetimiz yok. Sa-dece metropol flehirlerde sosyal bi-limler lisesi kuruyoruz. Bafllang›çtaAyd›n'da bir sosyal bilimler lisesikurulmufltur, baflka istisnas› yok-tur. Yönetmelikle bu bir kuralaba¤lanm›flt›r. Bundan sonra buokullar›n say›s› en fazla on yedi ve-ya belki yirmi olabilir. ‹stanbul'dabirden fazla sosyal bilimler lisesiaç›labilir.

Ancak bunlar›n say›s›n› çokdaha art›rma niyetinde de¤iliz. Ka-liteyi korumak ve di¤er say›s› ço¤a-lan baz› okul türlerinin âk›betineu¤ramamas›n› sa¤lamak üzere sa-

gündem

mayıs 2008 51


y›y› s›n›rl› tutmay› tercih ediyoruz."

"Fen bilimlerinin evrenselolmas› dolay›s›yla ithal edilebilece-¤ini, teknoloji transferi yap›labile-ce¤ini" söyleyen Bakan Çelik, "sos-yal bilimler ad› üzerinde, o sosyalbilimin yap›ld›¤› toplumu yans›t-mas› esas al›nd›¤› için sosyal bilim-lerin flüphesiz ki çok önemli birmillî taraf› vard›r" dedi.

Sosyal zekâya sahip insanla-r›n liderlik vas›flar› bulundu¤unu,rahatl›kla sözlü iletiflim kurabildik-lerini ifade eden Bakan Çelik, flun-lar› kaydetti: "Dikkat ediyorum,sosyal bilimler liselerine gidenlerinbüyük bir ço¤unlu¤u sosyal ve sö-zel zekâs› birlikte olan gençler. fiu-nun da alt›n› çizmek istiyorum: Bu-gün dünyada büyük firmalar› idareeden insanlara bakt›¤›n›z zamansosyal zekâs› ön planda olan insan-lar daha çok di¤er zekâ türlerindenolan insanlar› teknokrat düzeyindeyanlar›nda çal›flt›r›yorlar. Ço¤un-lukla böyledir. Rahmetli Özal birmühendisti, onun say›sal zekâs› önplandayd›, diye de¤erlendirme ya-pabilirsiniz, Özal ile ilgili ciddi birtahlil yap›n, asl›nda sosyal zekâs›-n›n say›sal zekâs›n›n önünde oldu-¤unu görürsünüz."

"Say›sal zekâs› bask›n insan-lar›n di¤erlerine göre daha geridengeldi¤i iddias›nda olmad›¤›n›'' söy-leyen Bakan Çelik, sözlerini flöylesürdürdü: "Hukukçu mu yetifltire-ce¤iz, bu hukukçular›n kendi ülke-sini iyi bilen, kendi ülkesinin sos-yolojisini iyi bilen, psikolojiyi,mant›¤›, edebiyat›, tarihi bilen,kendi ülkesinin ve dünyan›n ger-çeklerinin fark›nda olan hukukçu-lar olmas›n› temenni ederiz.

Sosyal bilimler liselerindegençlerimiz böyle bir e¤itimdengeçirilmeye çal›fl›l›yor. Biz siyasetbilimci mi yetifltirece¤iz, siyaset bi-limcinin, ekonomistlerin bu özel-liklere sahip olmas› laz›m. Hukuk-çusunuz ama sadece o tozlu raflar-dan indirilen dosyalar aras›nda s›-k›fl›p kalm›flsan›z, içinde bulundu-¤unuz toplumun gerçekli¤inin far-k›nda de¤ilseniz iyi bir hukukçuolamazs›n›z. Siyasal bilgilerde hocaolursunuz ama kendi ülkenizin in-san›n›n de¤erlerinin fark›nda de¤il-seniz, ülkenizin sosyolojisinin far-k›nda de¤ilseniz ve ülke insan›n›-z›n özellikle birer psiko-sosyal, psi-ko-kültürel varl›k oldu¤unun far-k›nda de¤ilseniz sa¤lam de¤erlen-dirmelere ve analizlere varamazs›-n›z, bu bir eksikliktir. Onun içingençlerimizin özellikle bu alanlar-da analitik düflünebilmelerini sa¤-lamak üzere mutlaka onlara bu for-masyonu kazand›rmak zorunday›z.Bu bir lise e¤itimi ile biter mi, el-bette bitmez. Zaten sosyal bilimlerliseleri bir üst ö¤retim kurumunagençleri haz›rlamak üzere kurul-mufl okullard›r."

"Sosyal bilimler liselerindekiö¤rencilere entelektüel vas›f ka-zand›rma çabalar› oldu¤unu" söy-leyen Bakan Çelik, sosyal bilimleralan›nda uzman eleman yetifltirme-yi amaçlad›klar›n› söyledi.

Sosyal bilimler liselerininuluslararas› bakalorya sisteminedahil oldu¤unu ifade eden BakanÇelik, "sosyal ve sözel zekâs› bas-k›n olan gençlerimizin sosyal bi-limler liselerinde iyi bir zemin eldeetmelerini ve buradan hukuk, siya-sal, iktisat, iflletme, iktisadi ve idaribilimler fakültelerine, edebiyat fa-

kültelerinin muhtelif programlar›nagitmelerini istiyoruz" diye konufltu.

Bakan Çelik, ö¤rencileriokumaya yöneltmek amac›yla il-kö¤retim ve ortaö¤retim ö¤rencile-rinin okumas› gereken 100 temeleser belirlediklerini an›msatarak,flöyle konufltu: "K›sa yoldan parakazanma peflinde olan yay›nevleribizim tavsiye etti¤imiz kitaplar›nbaz›lar›n› kendi istedikleri gibievirdiler çevirdiler, hatta baz› yer-lerinde tahrifat yapt›lar, üzerine deMillî E¤itim Bakanl›¤›n›n okullaratavsiye etti¤i 100 kitap aras›ndad›r,deyip para kazanma yoluna gittiler.Baz› çevreler de insafs›zca sankibunlar› Millî E¤itim Bakanl›¤› Talimve Terbiye Kurulu yapm›fl gibi bizielefltirdiler. Bunun insafa s›¤ar tara-f› yoktur. Çocuklar›m›za yaz›l› kül-türü yak›nlaflt›rmak, özellikle gör-sel kültüre hapsolmufl gençlerinyaz›l› kültürden uzaklaflmamalar›n›sa¤lamak için böyle bir teflebbüstebulunduk, bunun yine do¤ru oldu-¤una inan›yoruz."

Fen liselerine de de¤inenBakan Çelik, Bursa'da iki, di¤ertüm illerde de birer fen lisesi bu-lundu¤unu kaydetti. Büyükflehirbelediyesine sahip olan illerde debirden fazla fen lisesi aç›lmas›nailiflkin yönetmelik de¤iflikli¤i yap-t›klar›n› söyleyen Bakan Çelik, "Buflu demektir: fi›rnak'ta da bir fen li-sesi, ‹stanbul'da da bir fen lisesido¤ru olmaz. Önümüzdeki dö-nemde fen liselerinin say›s›nda ma-kul bir art›fl olacak" dedi.

"Sosyal bilimler liselerinindünü, bugünü ve gelece¤i" konu-sunun ele al›nd›¤› çal›fltay, iki günsürdü.

gündem

mayıs 200852


V. Dönem Türkiye Ö¤renciMeclisi'nin özel birleflimi, TürkiyeBüyük Millet Meclisi Genel KurulSalonu'nda seksen bir ilden seçile-rek gelen ö¤rencilerin kat›l›m›ylagerçekleflti.

Toplant› TBMM Baflkan›Köksal Toptan'›n baflkanl›k koltu-¤una oturmas›yla bafllad›. ‹stiklâlMarfl›'n›n okunmas›n›n ard›ndanö¤rencilere hitap eden TBMM Bafl-kan› Toptan, Ö¤renci Meclisi'ninbaflar›l› geçmesini temenni etti.

Ö¤rencileri TBMM'de gör-mekten mutlu oldu¤unu dile geti-ren Toptan, cumhuriyetin idealleri-nin tafl›y›c›s› olan gençleri, böylebir demokrasi uygulamas›nda gör-mekten de büyük bir gurur duydu-¤unu söyledi.

"Sizlerin, toplumsal dayan›fl-maya, bar›fl ve huzura, sevgi, hofl-görü ve diyalog kültürüne katk›dabulundu¤unuza inan›yorum" diyenMeclis Baflkan› Toptan, demokrasi-nin, sürekli geliflen dinamik bir ol-gu oldu¤unu, her gün yeni yorum-larla zenginleflti¤ini ve geliflti¤inibelirtti.

Köksal Toptan, ça¤dafl de-

mokrasilerin, özellikle II. DünyaSavafl›'n›n ard›ndan ortaya ç›kaninsan haklar› ve özgürlükler kültü-rünün, son dönemdeki kat›l›mc›anlay›flla bugün çok ileri bir düze-ye ulaflt›¤›n› vurgulad›.

Demokrasiye inanan top-lumlar›n da bu ileri düzeye ulafl-mak için yo¤un çaba harcad›¤›n›dile getiren Toptan, "Çünkü ileridemokrasi; temel hak ve özgürlük-lerin hakim oldu¤u, sorunlar›n di-yalogla çözüldü¤ü, korku ve ümit-sizli¤in yerine sa¤duyunun hakimoldu¤u bir ortam demektir" diyekonufltu.

TBMM Baflkan› Toptan, Tür-kiye Ö¤renci Meclisi'nin, gelecek-leri olan çocuklar›n, demokrasiprati¤ini küçük yafltan itibaren ya-flayarak ö¤renmelerini amaçlad›¤›-n› ve TBMM'nin en önemli projele-rinden biri oldu¤unu ifade etti.Türkiye Ö¤renci Meclisi projesiyle;

çocuklar›n ve gençlerin, demokra-sinin temeli olan eflit ve âdil rekâ-beti, sayg› ve uzlafl› kültürünü, ka-t›l›m ve iflbirli¤ini ö¤renmeleriniamaçlad›klar›n› belirten Toptan,"Demokrasimizin bu flekilde kökle-flerek, bu bilinçte yetiflen gençleri-mizin deneyim ve birikimleriyledaha ileri noktalara gelece¤ine ina-n›yorum. Çocuklar›m›z›n kendileri-ni sürekli yenilemelerini ve gelifltir-melerini, ça¤›n gereklerini idrakederek, bu gereklerle donan›ml›olmalar›n› istiyoruz" dedi.

Köksal Toptan, TBMM veMillî E¤itim Bakanl›¤›n›n iflbirli¤iy-le gerçeklefltirilen bu projede,gençlerin demokrasi bilincini okulça¤›ndan itibaren ö¤renmelerini vebu bilincin, e¤itim ve okullar arac›-l›¤›yla ülkenin her köflesine yay-g›nlaflmas›n› amaçlad›klar›n› anlat-t›.

Ö¤rencilerin, seksen bir il-den, demokratik sürecin en önemliparças› olan seçme ve seçilme afla-malar›ndan geçerek Meclise geldi-¤ine iflaret eden Toptan, sözleriniflöyle sürdürdü: "Bu süreçte de-mokratik rekâbeti yaflad›n›z ve ohavay› soludunuz. Ülkemizde ge-

V. DönemTürkiye Ö¤renci Meclisleri

Topland›

gündem

mayıs 2008 53


nel ve yerel seçimlerden sonraki enbüyük seçim olan Türkiye Ö¤renciMeclisi'ni oluflturmak için 46 bin-den fazla okulda, 14 milyonun üze-rinde ö¤rencinin kat›l›m›yla seçim-ler yap›ld›. Yaflad›¤›n›z demokrasideneyiminin sizlerin yetiflmesineönemli bir etkisi olaca¤› kanaatin-deyim. Bu projenin önemli yanla-r›ndan birisi de demokrasinin bire¤itim konusu olmas›d›r. Demok-rasi, çeflitli toplumsal safhalarda ya-flanarak geliflen, sevgi, sayg›, uzlafl›ve rekâbetle olgunlaflan bir süreç-tir. Siz bunlar› genç yafl›n›zda ö¤re-niyorsunuz. Birbirinize k›r›lmadanve dar›lmadan, demokratik olgun-lukla mücadele veriyorsunuz vebunu bir kültür olarak ö¤reniyor-sunuz. Dolay›s›yla ileride dahaköklü ve yerleflmifl bir demokrasi-ye sahip olaca¤›m›za yürekten ina-n›yorum. Yar›n topluma hizmet et-me konumuna geldi¤inizde, dok-tor, mühendis, ö¤retmen, milletve-kili ya da bakan olarak toplumaçok iyi hizmet edece¤inize, adaletve iyilikle çal›flaca¤›n›za yürekteninan›yorum."

TBMM Baflkan› Toptan,Meclis'in aç›l›fl›n›n tarih aç›s›ndanöneminin, Anadolu'da bafllayanmillî mücadelenin yeni bir dönemegirmesi, bir ivme kazanmas› oldu-¤una iflaret etti. ‹lk Meclis Baflkan›Atatürk'ün, Anadolu'daki kongre-lerle ba¤›ms›zl›k bilincini uyand›r-d›¤›n›, ard›ndan aç›lan Meclis'in,millî mücadeleyi yönetti¤ini ve ba-flar›ya ulaflt›rd›¤›n› vurgulayanToptan, "Anadolu'da bafllayan halkhareketinin içinden gelen temsilci-lerin, millî mücadelemizi yürütme-sinin bir anlam› da art›k millî ege-

menlik kavram›n›n esas al›nd›¤›d›r.Yani art›k milletin kaderini ve gele-ce¤ini tayin hakk› millettedir, ege-menlik kay›ts›z flarts›z milletindir"diye konufltu.

Köksal Toptan, milletin, buhakk› seçilmifl temsilcileri arac›l›-¤›yla kulland›¤›n›, bunun di¤er ad›-n›n da demokrasi oldu¤unu ifadeetti.

Meclisin, bu hakk›n olufltu-¤u en yüce makam oldu¤unu, hal-k›n seçti¤i milletvekillerinin de yi-ne halk›n haklar›n› ve ç›karlar›n›korumak için çal›flt›¤›n› vurgulayanToptan, gençlere flöyle seslendi:"Hepinizin gelece¤e dair özlemleriheyecanlar› var. Bizlerin de sizleredair umutlar› var. Daha iyi flartlardayaflaman›z›, daha e¤itimli ve bilgilibir flekilde hayata at›lman›z› istiyo-ruz. Sizlerin bilgi ça¤› koflullar›ndaedindi¤iniz bilgi, beceri ve dona-n›mla ülkemizin geliflmesine, kal-k›nmas›na, demokrasi ve siyasi ha-yat›na büyük katk› sunaca¤›n›z ka-naatindeyim. Milletimiz yokluklar-dan bugün dünyan›n say›l› ülkele-rinden biri hâline gelmifltir. Sizlerinde ça¤›n koflullar›ndan yararlana-rak daha iyi ifller yapaca¤›n›za yü-rekten inan›yorum. Yapman›z ge-reken Cumhuriyetin ideallerine,akl›n, bilimin ve ça¤›n gereklerines›k› s›k›ya sar›larak çal›flmakt›r."

Millî E¤itim Bakan› Doç. Dr.Hüseyin Çelik de, TBMM GenelKurulunda, V. Dönem Türkiye Ö¤-renci Meclisinin aç›l›fl›nda yapt›¤›konuflmada, ö¤renci meclisleri vedemokrasi e¤itimi projesini yürür-lü¤ü koyarken; Cumhuriyeti, de-mokrasi ile taçland›rmay›, güçlen-

dirmeyi ve yerleflik bir demokrasikültürü oluflturmay› amaçlad›klar›-n› söyledi.

Fikirlerini, beynini ve söz-cükleri kullanarak aç›klayan, tart›-flan, ancak asla kavga etmeyen vefliddete baflvurmayan bir gençlikyetifltirilmesini amaçlad›klar›n› an-latan Çelik, millî e¤itimde art›k yö-netim de¤il, "yönetiflim" ilkesiniuygulad›klar›n› bildirdi.

Bürokratlar, ö¤retmenler veö¤rencileri yönetimde birer paydaflhaline getirdiklerini kaydeden Çe-lik, sadece ö¤rencilere bilgi depo-lamay› amaçlayan eski müfredatla-ra son verildi¤ini ifade etti.

Türkiye Ö¤renci Meclisi'nin23 Nisan’a denk gelmesi nedeniyles›k s›k "çocuk meclisi" diye tan›t›l-d›¤›n› belirten Bakan Çelik, "Buras›Türkiye Ö¤renci Meclisi. Bununözellikle alt›n› çiziyorum. ‹lkö¤re-tim 8. s›n›flardan gelen sadece 14ö¤renci var bu mecliste" dedi.

Cumhuriyetin ilk y›llar›ndaTürkiye'de sadece bir üniversitebulundu¤unu anlatan Bakan Çelik,bugün Türkiye'nin yüz on alt› üni-versitesi bulundu¤unu, bu y›l so-nunda da yüz yirmi befle ç›karmay›hedeflediklerini bildirdi.

Bakan Çelik, 1950 y›l›ndaTürkiye'de sadece otuz lise bulun-du¤unu hat›rlatarak, "bugün sade-ce benim vilayetim Van'da altm›fl-tan fazla lise var" dedi.

Gençlerden, karanl›klara ta-k›l›p kalmamalar›n› ve realist dü-flünmelerini isteyen Bakan Çelik,"batan güneflin ard›ndan a¤lamakkimseye fayda getirmez. Güneflin

gündem

mayıs 200854


yar›n sabah yeniden do¤aca¤›n› bi-lerek hareket etmek gerekir" diyekonufltu.

Okul öncesi, ilkö¤retim veorta ö¤retimde okullaflma oranlar›-n› art›rd›klar›n› ve iktidarlar› döne-minde 115 bin derslik yap›ld›¤›n›ifade eden Bakan Çelik, "Sevgiligençler, dört derslikten biri bu dö-nemde yap›ld›, üç ö¤retmendenbiri da bu dönemde al›nd›" dedi.

Bakan Çelik, Türkiye'dekibütün okullarda 600 bin bilgisayarbulundu¤unu ve ö¤rencilerin inter-netle dünyaya aç›ld›klar›n› belirte-rek, çocuklar›n›n neredeyse hepsi-nin bir e-posta adresi oldu¤unu ha-t›rlatt›.

TOK‹ ile anlaflma yapt›klar›-n› da hat›rlatan Çelik, TOK‹'nin 1milyar YTL de¤erinde okul yapaca-¤›n› aç›klad›.

Vicdanlara asla etiket konu-lamayaca¤›n› kaydeden Bakan Çe-lik, "Vicdanlar›n asla sat›l›k olma-mas› laz›m" dedi.

Cumhuriyet'in dört referans›bulundu¤unu, bunlar›n; bilim, ir-fan, ak›l ve millet oldu¤unu vurgu-layan Bakan Çelik, dünyada pekçok cumhuriyet modeli bulundu-¤unu anlatarak, Türkiye Cumhuri-yeti'nin de Anayasada yer ald›¤› gi-bi "demokratik, laik, sosyal bir hu-kuk devleti" oldu¤unu söyledi.

‹simlerin de¤il, öz ve uygu-lamalar›n önemli oldu¤unu vurgu-layan Bakan Çelik, Cumhuriyet'idemokrasiyle taçland›rman›n Türkçocuklar› ve e¤itimcilerinin görevioldu¤unu belirtti.

Bakan Çelik, Türkiye'de sal-tanat isteyen bir tek kiflinin bile bu-lanmad›¤›n› ifade ederek, "Bizimtercihimiz, demokratik cumhuri-yetten yanad›r. Hepimiz bu amacahizmet edece¤iz ve yolumuza de-vam edece¤iz" dedi. Demokratikcumhuriyetin iyi insanlar yetifltir-meyi amaçlad›¤›n› belirten BakanÇelik, AB projesini buna örnekgösterdi.

"Birilerinin gençler aras›ndaAB karfl›tl›¤›n› pompalad›¤›n›" kay-deden Bakan Hüseyin Çelik, "Biz-ler hür ve medeni dünyadan kopa-may›z. Demokratik cumhuriyettekorkularla ve düflman senaryolar›ile alarma geçirilmifl bir yurttafl an-lay›fl› yoktur" diye konufltu.

Türkiye Ö¤renci Meclisindedaha sonra üyelerin ant içme töre-nine geçildi. V. Dönem TürkiyeÖ¤renci Meclisi üyesi ö¤rencilerant içti, yap›lan seçimlerle Baflkan-l›k Divan› üyelerini belirledi.

TBMM Genel Kurul Salo-nundaki özel birleflimde seksen birilden gelen ö¤renci meclisi baflkan-lar›, yaklafl›k bir saat süreyle ant iç-ti. Ö¤renciler, "Meclis çal›flmalar›naetkin ve verimli bir flekilde kat›la-ca¤›ma, Meclis taraf›ndan verilengörevleri en iyi flekilde yerine geti-rece¤ime, demokrasi kültürünüokulda ve toplumda yaflataca¤›ma,millî ve manevi de¤erler ile insanhak ve özgürlüklerine sayg› duya-ca¤›ma, Atatürk'ün gösterdi¤i ça¤-dafl ve demokratik hedeflere ulafl-mak için azimle çal›flaca¤›ma antiçerim" fleklindeki metni okudu.

Ankara Ö¤renci Meclisi Bafl-

kan› Osman Çetiner'in ant içmesin-den önce Türkiye Cumhuriyeti’ninkurucusu Atatürk için sayg› duru-flunda bulunuldu.

Türkiye Ö¤renci Meclisi'ndede TBMM'deki gibi bir tane görmeengelli üye yer ald›. Görme engelliÇorum Ö¤renci Meclisi Baflkan›Serhat Da¤'›n ant içmesi, ö¤rencilertaraf›ndan ayakta alk›flland›.

Ant içme törenin ard›ndanbirleflimi yöneten TBMM Baflkan›Köksal Toptan, ö¤rencileri tebrikederek, "Bizden daha iyi becerdi-niz. Türkiye'nin gelece¤i sizin eli-nizde çok daha güzel olacak" dedi.

Daha sonra 4 ö¤renci mecli-si baflkan›, Baflkanl›k Divan› üye-likleri için kendi listelerine oy iste-di.

Konuflmalar›n ard›ndan, ya-p›lan seçimleri Caner Çelik'in liste-si 22 oyla kazand›. 18 yafl›nda 75Y›l. Anadolu Ö¤retmen Lisesi ö¤-rencisi Çelik baflkanl›¤a seçildi. To-kat Temsilcisi Enes Ertu¤rul Kal›nbaflkanvekili, Uflak temsilcisi Ayfle-nur Alperen ve Kocaeli MilletvekilFerhat Selvi de katip üye olarak gö-revlerine bafllad›.

Toptan, görevini Çelik'edevretti. Baflkanl›k koltu¤una otu-ran Caner Çelik, bu projede evleri-ne götürecekleri en önemli fleyindostluk oldu¤unu söyleyerek, ö¤-rencilere teflekkür etti.

Baz› ö¤renciler, illerindengetirdikleri hediyeleri Toptan'averdi. Toptan, ö¤rencilerle kürsü-nün önünde hat›ra foto¤raf› çektir-di.

gündem

mayıs 2008 55


Mesleki ve teknik okullar ile

kurumlar aras›nda düzenlenen

proje yar›flmas›nda finale kalan

eserler Baflkent Ö¤retmenevi’nde

sergilendi.

Millî E¤itim Bakan› Doç. Dr.

Hüseyin Çelik, mesleki ve teknik

okullar ile kurumlar aras›nda dü-

zenlenen proje yar›flmas›nda finale

kalan eserlerin sergisinin aç›l›fl›na

kat›ld›. Baflkent Ö¤retmenevi’nde-

ki serginin aç›l›fl› dolay›s›yla dü-

zenlenen törene Türkiye'ye resmî

ziyaret amac›yla gelen K›rg›zistan

E¤itim ve Bilim Bakan› ‹flengül Bol-

curova da kat›ld›.

Millî E¤itim Bakan› Doç. Dr.

Hüseyin Çelik törende yapt›¤› ko-

nuflmada, görev süresi içinde 750

adet mesleki ve teknik okul aç›ld›-

¤›n› kaydetti.

Türkiye'nin ara elemana ih-

tiyac› oldu¤unu anlatan Bakan Çe-

lik, "Mesleki ve teknik e¤itimin

önündeki engellere ra¤men, mes-

leki ve teknik e¤itime giden çocuk-

lar›m›z›n maalesef ikinci s›n›f ö¤-

renci psikolojisine itilmesine ra¤-

men biz böyle görmüyoruz, çok

ciddi geliflmeler kaydedilmifltir.

Mesleki ve teknik e¤itimde okul-

laflma oran› % 28 iken flu anda %

37-38'e do¤ru gidiyoruz" dedi.

Mesleki ve teknik e¤itimi

günün ihtiyaçlar›na uygun hâle ge-

tirdiklerini söyleyen Bakan Çelik,

programlar› ve müfredatlar› yenile-

diklerini anlatt›. "Mesleki ve teknik

e¤itim çok iyi bir noktaya gelmedi-

¤i sürece e¤itimcilerin, piyasan›n

ve sektörün rahat etmesinin müm-

kün olmad›¤›n›" kaydeden Bakan

Çelik, ilgili di¤er bakanl›klar ve si-

vil toplum kurulufllar› ile iflbirli¤i

içerisinde çal›flmalar›n› sürdüre-

ceklerini belirtti.

TBMM'de görüflülen kanun

tasar›s›nda, ‹flsizlik Fonu'ndaki biri-

ken 35 milyar YTL'nin önemli bir

k›sm›n›n mesleki ve teknik e¤iti-

min gelifltirilmesi, meslek edindir-

me kurslar›n›n aç›lmas› ve idame

edilmesi için kullan›lmas›n›n öngö-

rüldü¤ünü anlatan Bakan Çelik, ta-

sar› yasalaflt›ktan sonra ilgili kurum

ve kurulufllarla ciddi bir hamle bafl-

latacaklar›n› bildirdi.

Bakan Çelik, Türkiye'de hâ-

len yüz on alt› üniversite bulundu-

¤unu, ancak talebin çoklu¤u karfl›-

s›nda bu say›n›n yetmeyece¤ini

söyledi.

Bakan Çelik, meslek lisele-

rinde okuyan ö¤rencilere flöyle

seslendi: "Üniversiteye gitmek iste-

yen meslek lisesi ö¤rencilerimiz

e¤er bunu çok istiyorlarsa, kendile-

rinde bu kabiliyeti görüyorlarsa

mutlaka gitmeliler, bu arzular›n›

yerine getirmeliler. Ancak herkes

üniversiteyi okuyacak diye bir flart

yok. fiu anda Türkiye'de üniversite-

yi bitiren fakat ifl bulamayan binler-

ce a¤abeyiniz, ablan›z var. Türki-

ye'de eskiden üniversite say›s› bu

kadar de¤ildi. fiu anda yüz on alt›

adet üniversite var. 2008'in sonuna

kadar zannediyorum ki bu rakam

vak›f üniversiteleriyle birlikte yüz

otuzu geçecektir. Cumhuriyet'in

bafl›nda sadece ‹stanbul Darülfü-

nunu vard›. Ben üniversiteye baflla-

d›¤›mda On üç - on dört üniversite

vard›, flimdi yüz on alt›. Böyle

olunca, buralardan mezun olan

gençlerin an›nda arzulad›klar› iflleri

bulmalar› çok kolay olmayacakt›r."

Meslek seçiminin önemli ol-

du¤unu söyleyen Bakan Çelik, ko-

nuflmas›n› flöyle sürdürdü: "Özel-

Mesleki ve Teknik Okullar ile Kurumlar Aras›nda

Düzenlenen Proje Yar›flmas›

gündem

mayıs 200856


likle meslek tercih eden gençlere

flunu da hat›rlatmak istiyorum: Tür-

kiye art›k özel sektör eksenli bir

büyüme modelini kabul etmifltir.

'Ben üniversiteyi bitirsem de kamu

çal›flan› olsam, devlete kapak at-

sam' dönemi sona ermifltir. Devlet

e¤itim, sa¤l›k, adalet ve güvenlik

alan›nda devlet personel almaya

devam edecek ama bunlar›n d›fl›n-

da, di¤er alanlarda çok ciddi bir s›-

n›rlama vard›r ve kamudaki çal›fl-

ma alanlar› gittikçe daralmaktad›r.

Bundan dolay›d›r ki yeni açt›¤›m›z

üniversitelerde çal›flma alan› bire-

bir kamu olan fakültelere yer ver-

miyoruz. Daha çok özel sektör ek-

senli, özel sektörde ifl bulabilme

imkan›na sahip olabilecek meslek

gruplar›n› gelifltirecek fakülteler,

yüksek okullar aç›yoruz."

Türkiye'deki 23 milyon çal›-

flan›n 2,5 milyonunun kamuda ol-

du¤unu söyleyen Bakan Çelik,

özel sektörde çal›flanlar›n ilerde

daha da artaca¤›n› ifade etti. Bakan

Çelik, ö¤rencilere, "Sevgili gençler,

mesleklerinizi seçerken, okullar›n›-

z› tercih ederken bu gerçe¤i kesin-

likle gözard› etmeyin" diye seslen-

di.

Ö¤rencilerin proje üretme-

lerini teflvik ettiklerini kaydeden

Bakan Çelik, "Sözlü¤ümüzden bir

fleyi ç›karmal›y›z. Türkiye'de en

çok kulland›¤›m›z deyimlerden bi-

risi 'Bafl›m›za yeni icat ç›karmay›n'

deyimidir. Gençler, ne olur siz siz

olun yeni icat ç›kar›n. Çünkü yeni

icat ç›karmad›¤›n›z zaman yolda

kal›rs›n›z" diye konufltu.

Bakan Çelik, "muhafazakâr-

l›¤›n, körü körüne geçmifle ait her

fleyi koruma anlam›nda de¤il, de-

¤erlerin korunmas›na yönelik du-

yarl›l›¤› ifade etti¤ini" belirterek,

"statükoculukla bir yere var›lama-

yaca¤›n›, gençleri üreticili¤e, yara-

t›c›l›¤a, yeni fleyler ortaya koymaya

davet ettiklerini" söyledi.

Proje yar›flmas›n›n da bu

amaçla düzenlendi¤ini ifade eden

Bakan Çelik, araflt›rma-gelifltirme-

ye (AR-GE) ayr› önem verdiklerini

kaydetti. Bakan Çelik, "Çin'den

sonra millî gelirimize oranla AR-

GE’ye ay›rd›¤›m›z kaynaklar itiba-

r›yla dünya ikincisi bir ülkeyiz. AR-

GE'ye ay›rd›¤›m›z kaynaklar son

befl y›lda yüzde bin artm›flt›r" dedi.

Bakan Hüseyin Çelik, proje

çal›flmalar›na katk›da bulunan kifli

ve kurumlara teflekkür etti.

Millî E¤itim Bakanl›¤› Erkek

Teknik Ö¤retim Genel Müdürü

Hüseyin Ac›r da mesleki ve teknik

e¤itim okullar›ndaki ve kurumla-

r›ndaki ö¤renciler ile kursiyerlerin

mesleki bilgi ve becerilerini kulla-

narak araflt›rmaya teflvik edilmele-

rini sa¤lamak amac›yla proje yar›fl-

malar›, sergiler ve fuarlar düzen-

lendi¤ini anlatt›.

Bu kapsamda düzenlenen

yar›flmaya 1589 okul ve kurumdan

12 bin 889 ö¤renci ve kursiyerin

haz›rlad›¤› 4 bin 782 projenin kat›l-

d›¤›n› belirten Ac›r, yar›flma sonu-

cunda 72 okuldan 237 ö¤rencinin

haz›rlad›¤› 80 projenin finale kald›-

¤›n› bildirdi.

Konuflmalar›n ard›ndan Ba-

kan Çelik, K›rg›zistan E¤itim ve Bi-

lim Bakan› Bolcurova ile birlikte

projelerin yer ald›¤› serginin aç›l›fl›-

n› gerçeklefltirerek, ö¤rencilerden

projeleriyle ilgili bilgi ald›.

meb, eğitim dergisi

Documents