Kararında

Anlatım

10. SINIF

‘’SORU BANKASI’’

Yunus Sevindik

KİMYA

Akıllı Tahta

Uygulaması

Yeni MEB

müfredatına

uyumlu

2

Kafadengi 10. Sınıf Kimya Soru Bankası

KA00-10.01MHK06

978-605-2387-71-9

Yunus SEVİNDİK

Serkan ŞEN – Tuğçe ŞİRİNKAYA

Esra KUTUROĞLU KELKİT

Necmi TOPAL

Hakan KOÇ

Mustafa KELEŞ

Buğra KÜÇÜK

Mehmet ESKİN

Aykut Basım Yayın Matbaacılık San. ve Tic. Ltd. Şti.Firuzköy Mah. Mezarlık Üstü Cad. No.24/26 A Blok Avcılar / İSTANBUL tlf: 0 212 428 52 74 - 428 54 26

0 212 275 00 35 www.eksenyayinlari.com - info@eksenyayinlari.comGülbahar Mah. Cemal Sururi Sk. No:15 / E Halim Meriç İş Merkezi Kat 9 Mecidiyeköy - İST.

Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’na göre, her hakkı Eksen Yayıncılık ve Eğitim Malz. San. Tic. AŞ’ye aittir. Eksen Yayıncılık’ın yazılı izni olmaksızın, kitabın herhangi bir şekilde kısmen veya tamamen çoğaltılması, basım ve yayımı hâlinde gerekli yasal mevzuat uygulanır.

ürün adı

ürün no

isbn

yazar

redakte

video çözüm

dizgi-mizanpaj

dijital uygulama

kapak tasarım

editör

yayın yönetmeni

baskı

iletişim

copyright ©

3

MERHABAÖğretmen ve öğrencilerimize müjde!

Artık size yakın, sizin dünyanızı anlayan, iç dünyanıza seslenen, kısacası si-zin dilinizle konuşan bir kitap var elinizde. Yüzü soluk, kuramsal, renksiz ve tekdüze kitaplarla daha fazla uğraşmanıza gerek kalmadı. Evde, okulda veya serbest zamanlarınızda ders çalışmanın ötesinde, bir bilim dalına yönelik temel verileri zevkle öğreneceğiniz, elinizden bırakamayacağınız kitapları sizler için hazırladık. Severek ve neşeyle öğrenilen bilgilerin kalıcı olduğunu göstermek istedik.

Soru bankasında üniteler iki ana bölümde ele alındı. Öncelikle öğrenmenin daha kolay gerçekleşmesi için üniteler "alt başlıklara" ayrıldı. Böylece her alt başlıktan ve detaylarından soruların yer alması sağlandı. Ünite sonunda yer alan ve ünitenin tamamını kapsayan testlerin çözümü bu yöntemle daha kolay hâle getirildi.

Testlere başlamadan önce hatırlanması gereken bilgiler “kısa ve özlü olarak” anlatıldı. Testler konunun ağırlığına ve önemine göre "birim birim" oluşturul-du ve isimlendirildi. Üniteler ilgili konularda öğrendiklerinizi pekiştireceğiniz, sizi yazılı sınavlara hazırlayacak "Etkinliklerle" sonlandırıldı.

Bu ürünün şimdi akıllı tahta ve bilgisayar ortamlarında kullanılmak üzere dijital versiyonları da hazır. akillitahta.eksenyayinlari.com adresine üye olup ücretsiz indirebilirsiniz.

Esenlik ve başarı dileklerimizle...

4

TEST SORULARI

188

1. Polimerlerinkullanımalanlarıylailgiliverilenlerdenhangisiyanlıştır? Polimer KullanımalanıA)PET Telefonveelektrikkablolarında, saklamavetaşımakaplarındaB)PTFE TekstilvehalısanayisindeC)PVC Kapı,pencereçerçevesi,oyun- cak,perdekornişiyapımındaD)Kauçuk Otomobillastikleri,kaplama reçineleriveözeleldivenyapı- mında

E)PS Plastikköpük

2.

– C – C –

H

H

Cl

H n

C = CH

H

H

Cln

vinilklorür polivinilklorür Yukarıdaverilenpolimerleşmereaksiyonuylailgili, I. OluşanpolimerPVC'dir.

II. – C – C –

H

H

Cl

H

kısmınamonomeradıverilir.

III. Monomer yerine etilen kullanılırsa polietilen eldeedilir. yargılarındanhangileridoğrudur?

A)YalnızI B)YalnızIII C)IveII D) I ve III E) II ve III

3. Katıilaçlarlailgili, I. Toz ilaçlar; ilaçların ezilerek toz hâline getirilmişhâlleridir. II. Draje;tadıacıolantabletlerinalınmasınıkolaylaş-tırır. III. Tablet; toz hâlindeki ilaçların, sıkıştırılarak kesiksilindiryadayuvarlakşekillerdesunulmasıdır. açıklamalarındanhangileridoğrudur?

A)YalnızI B)YalnızII C)IveII D) II ve III E) I, II ve III

4. Renklendiricilerleilgili, I. Üründekaybolanrengintekrarkazandırılmasıveyaürüne daha uygun renk kazandırılması amacıylakullanılır. II. Gıdalardarenklendiricikullanılmasıgıdagüvenliğiaçısındanriskoluşturur. III. Etsuyuvesoslarında,alkolsüziçeceklerdekulla-nılır. yargılarındanhangileridoğrudur?

A)YalnızI B)YalnızII C)IveII D) I ve III E) I, II ve III

5. I. Hidrofilvehidrofobgrupiçerirler. II. Sertsulardaetkilidirler. III. Sudaçözündüğündebazikçözeltioluştururlar. Yukarıdakilerden hangileri sabun ve deterjanlariçin ortaktır?

A)YalnızI B)YalnızIII C)IveIII D) II ve III E) I, II ve III

6. C12H25OSO3Namaddesiyleilgili, I. Deterjandır. II. C12H25kısmıapolardır. III. Yüzey aktif maddedir. yargılarındanhangileridoğrudur?

A)YalnızI B)IveII C)IveIII D) II ve III E) I, II ve III

7. I. Her polimer güneş ışığı ve ısı etkisiyle zamanlabozunur.Bunedenlegıdalarınsaklanmasındapo-limerkullanımıuygundeğildir. II. Polimerüretimindekullanılanpetrolvefosilyakıtla-rınrezervisınırlıdır. III. Tekkullanımlıkveucuzpolimerlerinçevreyeatıl-masıciddibirkirliliksebebidir. Yukarıdakilerden hangileri polimerlerin olumsuz yönleridir?

A)YalnızI B)YalnızIII C)IveIII D) II ve III E) I, II ve III

Kimya Her Yerde / 8

ANLATIM

68

Karışımların Ayrılması

Karışımdaki maddelerin ayrıştırılması için bu maddelerin tane-

cik boyutu, çözünürlük, yoğunluk, hâl değişim sıcaklıklarındaki

farklılık gibi fiziksel özellikler kullanılır.

KARIŞIMLARIN AYRILMASI

Tanecik

boyutu farkıYoğunluk farkı

Kaynama

sıcaklığı farkı

+ Süzme

+ Ayıklama

+ Eleme

+ Diyaliz

+ Yüzdürme

(Flotasyon)

+ Aktarma

(Dekantasyon)

+ Çöktürme

+ Buharlaştırma

+ Damıtma

Tanecik Boyutu Farkı ile Ayırma

a) Süzme ile Ayırma

Katı-sıvı heterojen karışımları, tanecik büyüklüğünden yararla-

nılarak, özel araçlarla ayırma yöntemine süzme denir.

Süzme yöntemi heterojen katı-gaz karışımların ayrılmasında

da kullanılan bir yöntemdir. Elektrikli süpürgelerde hava filtresi

süpürgenin içerisine çekilen katıyı geçirmezken gazı geçirir.

Arabalardaki, klimalardaki ve sigara içenlerin kullandığı filtreler

katı-gaz karışımdaki katı ile gazı birbirinden ayırmada kullanılır.

b) Ayıklama ile Ayırma

Katı-katı heterojen karışımların ayrılmasında ayıklama yöntemi

de kullanılabilir. Karışık kuruyemişin içerisinden ilk önce sev-

diğimiz kuruyemişi almamız bir ayıklamadır. Bu karışımların

özelliği bileşenlerinin gözle görülür biçimde farklı olmasıdır.

c) Eleme ile Ayırma

Tanecik büyüklükleri farklı katı-katı heterojen karışımları ayır-

mada kullanılan yöntemlerden biri de eleme yöntemidir.

Unu, içindeki maddelerden; kumu, çakıl taşlarından ayırmak

için farklı sıklıkta gözenekleri olan elekler kullanılır.

d) Diyaliz ile Ayırma

Diyaliz olayının modeli

Üre, kreatin gibi

atık maddeler

MembranKan

hücreleri

Vücut için

yararlı maddeSu molekülü

Kan D

iyal

iz ç

özel

tisi

İnsan vücudundaki böbrekler, kandaki artık maddeleri temiz-

leyerek dışarı atılmasını sağlar. Böbrekler işlevini yitirdiğinde

kandaki atıklar temizlenememekte, bununla beraber kandaki

faydalı maddeler de vücuttan dışarı atılmaktadır. Böbrekleri

çalışmayan insanlar, belirli aralıklarda böbreğin işlevini ya-

pan diyaliz makinelerine bağlanarak kanlarını temizlemeye

çalışırlar. Diyaliz, tanecik büyüklüğü farkından yararlanarak

koloit karışımların ayrıştırılması yöntemidir. Diyaliz yapan

makinedaki yarı geçirgen zardaki gözenekler sayesinde, çok

küçük tanecikler gözeneklerden geçerken, büyük tanecikler

gözeneklerden geçemeyerek tanecikler birbirinden ayrılmış

olur.

Yoğunluk Farkı ile Ayırma

a) Yüzdürme (Flotasyon) ile Ayırma

Yoğunlukları birbirinden farklı katılar, yoğunlukları bu katıların

arasında olan bir sıvı ile birbirinden ayrıştırılabilir.

Kum-odun talaşı karışımına saf su eklendiğinde yoğunluğu

sudan büyük olan kum, kabın dibinde toplanırken, yoğunluğu

sudan küçük olan odun talaşı, suyun yüzeyinde birikir. Elle

veya herhangi bir aletle odun talaşı karışımdan alınabilir. Bu

yöntemde katıların ayrılabilmesi için katılar sıvının içerisinde

çözünmemeli veya tepkimeye girmemelidir.

Yüzdürme (flotasyon) yöntemi özellikle madencilik sektöründe,

genellikle ise kükürtlü cevherlerin ayrıştırılmasında kullanılır.

b) Aktarma (Dekantasyon) ile Ayırma

Sıvı içerisindeki dibe çöken katının bulandırılmadan sıvının baş-

ka kaba alınması işlemidir.

c) Çöktürme ile Ayırma

İki çözelti karıştırıldığında ortamdaki iyonların suda çözünme-

yen bir katı oluşturmasına çökme, oluşan katıya çökelek denir.

Barajlardaki suyun temizlenme aşamalarından biri de çöktür-

medir. Çöktürme havuzlarında bekletilen suyun içerdiği ve suya

sertlik veren Ca2+ ve Mg

2+ gibi iyonlar CaCO3 ve MgCO3 k

atıları

şeklinde çöktürülerek sudan uzaklaştırılır.

Ü N i T E B A Ş L I Ğ I

Asitler, Bazlar ve Tuzlar

Asitleri ve Bazları Tanıyalım

Asitlerin ve Bazların Tepkimeleri

Hayatımızda Asitler ve Bazlar

Tuzlar

03

Kitabımızda neler var ?

5

ETKiNLiK CEVAPLARI

198

1. b2. c3. a

1. Y2. Y3. Y4. D5. Y

6. Y7. D8. Y9. D

10. Y

1. f2. d3. e4. a

5. c6. b7. g8. ı

1. c2. a3. b

1. f 2. a 3. b 4. d 5. e 6. c I. % 7,5 II. % 23,8 III. % 14

2. çıkış

Soru 1

Soru 2Soru 4

Soru 3

Çözelti : Gözyaşı, tunç, hava, amalgamlar, pirinç, alkollü su, gazoz, kolonya

Süspansiyon : Naftalinli suEmülsiyon : Süt, benzin-suKoloit : Jöle, krema, sabunlu suAerosol : Duman, sis

1. 23 akb2. 233. 234. 235. 23

6,02.1023

a. 0,25b. 9c. molekül

d. 74

.NA

e. 10

f. 6,02.1023

g. 34

.NA

h. 91. 1, 5, 3, 4

2. 2, 5, 4, 2

3. 1, 3, 2, 3

4. 3, 2, 1

5. 3, 2, 1, 6

6. 1, 2, 1, 1

7. 2, 2, 3

1. 1

2. 264

3. H2O

4. 2C6H6 + 15O2 → 12 CO2 + 6H2O

1. d

2. b

3. b

4. c

5. e

6. a

A

A B CE

D

F

B C D

EGF

1. ÜNİTE ETKİNLİK CEVAPLARI

2. ÜNİTE ETKİNLİK CEVAPLARI

Karışım örneği Çözünen Çözücü Karışım türü1 Tuzlu su Katı Sıvı Çözelti2 Gazoz Gaz Sıvı Çözelti3 Duman Katı Gaz Aerosol4 Sis Sıvı Gaz Aerosol5 Hava Gaz Gaz Çözelti6 Ayran Katı Sıvı Süspansiyon7 Süt Sıvı Sıvı Emülsiyon8 Pirinç Katı Katı Çözelti

Karışımlar

Katı-Katı Katı-Sıvı Sıvı-Sıvı Sıvı-Gaz

Homojen Heterojen

Emülsiyon Koloit AerosolSüspansiyon

Alaşımlar Tuzlu su Alkol Gazoz

Zeytinyağı-su Naftalin-su Süt Duman

1mFemO

=

72

2mAlmS

=

916

3mCumS

= 4

4mCmH

=

92

ETKiNLiK

191

C. Aşağıdaverilenatıkmaddelerdengeridönüştürülebilirolanları"GeriDönüşüm"yazısıileeşleştiriniz.

ab c

de

f

h

g

GeriDönüşüm

SüpürgeatığıKaşık

Konservekutusu

Pet bardak

Gazozkutusu

Kullanılmışdefter

Artıkyemek

Cam

D. Polivinilklorürpolimerini,kullanımalanlarıileeşleştiriniz.

a

b

c

d

e

f

g

PencerePVCkapı

Teflontava

Çatıkaplama

Pet tabak

Yumurtakolisi

h

Kurşungeçirmezyelek

Suborucu

CEVAP ANAHTARI

195

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

Homojen - Heterojen Karışımlar / 1

B E C D B A B E

Homojen - Heterojen Karışımlar / 2

A C D A E E C B D E E C A

Çözeltiler / 1

D B E C E

Çözeltiler / 2

B D B E A C B E E

Çözeltilerde Derişim / 1

E C B A D D A C

Çözeltilerde Derişim / 2

E C D B B E C A D E

Çözeltilerin Derişime Bağlı (Koligatif) Özellikleri / 1D C D B E D

Çözeltilerin Derişime Bağlı (Koligatif) Özellikleri / 2D C D E E D B A A C

Karışımların Ayrılması / 1

A D A D D B E

Karışımların Ayrılması / 2

A E C B B D E

Karışımların Ayrılması / 3

C E A E D E D E E A B E

Karışımlar / 1

D A A C C E C B C D C D D A

Karışımlar / 2

B C C A D C A D A B E C B B D

Karışımlar / 3

A B A E D E C E A D B A

Karışımlar / 4

A D E E C B C C B C A C

Karışımlar / 5

C A C B B A C D C A B A B

Karışımlar / 6

C D B C B C C B C B E C

Karışımlar / 7

B B A B C C E C D E A A C

Karışımlar / 8

C C E E B A C E E E D A B

Karışımlar / 9

C C B B D D D B A A C B D B

Karışımlar / 10

C E D C C A B B C D E D C C

Karışımlar / 11

D D C B C A E E D C D E A B A

Karışımlar / 12

A E C B E A E A E B C E

Karışımlar / 13

E A A C D D B A B D C C B A E

Karışımlar / 14

D B B C B B C A B D C C

Karışımlar / 15

A A C E D D B B E B C A A E

2. ÜNİTE / KARIŞIMLAR

6

İçindekiler

1. ÜNİTEKimyanın Temel Kanunları ve Kimyasal Hesaplamalar

Kimyanın Temel Kanunları .................................................................................................................................................... 10Mol Kavramı ............................................................................................................................................................................. 14Kimyasal Tepkimeler ve Denklemler ................................................................................................................................. 18Kimyasal Tepkimelerde Hesaplamalar .............................................................................................................................. 22Ünite Değerlendirme ............................................................................................................................................................. 26Etkinlik ...................................................................................................................................................................................... 48

2. ÜNİTEKarışımlar

Homojen - Heterojen Karışımlar ......................................................................................................................................... 52Çözeltiler ................................................................................................................................................................................... 56Çözeltilerde Derişim .............................................................................................................................................................. 60Çözeltilerin Derişime Bağlı (Koligatif) Özellikleri ........................................................................................................... 64Karışımların Ayrılması ........................................................................................................................................................... 68Ünite Değerlendirme ............................................................................................................................................................. 74Etkinlik ...................................................................................................................................................................................... 104

7

3. ÜNİTEAsitler, Bazlar ve Tuzlar

Asitler ve Bazları Tanıyalım .................................................................................................................................................. 108Asitlerin ve Bazların Tepkimeleri ........................................................................................................................................ 112Hayatımızda Asitler ve Bazlar ............................................................................................................................................. 116Tuzlar ......................................................................................................................................................................................... 120Ünite Değerlendirme ............................................................................................................................................................. 124Etkinlik ...................................................................................................................................................................................... 160

4. ÜNİTEKimya Her Yerde

Temizlik Malzemeleri ............................................................................................................................................................. 164Polimerler ................................................................................................................................................................................. 166Kozmetikler – İlaçlar ............................................................................................................................................................. 168Hazır Gıdalar ............................................................................................................................................................................ 170Yenilebilir Yağ Türleri ............................................................................................................................................................. 172Ünite Değerlendirme ............................................................................................................................................................. 174Etkinlik ...................................................................................................................................................................................... 190

Cevap Anahtarı ...................................................................................................................................................................... 193

8

01

Kimyanın Temel Kanunları ve Kimyasal Hesaplamalar Kimyanın Temel Kanunları

Mol Kavramı

Kimyasal Tepkimeler ve Denklemler

Kimyasal Tepkimelerde Hesaplamalar

10

Kimyanın Temel Kanunları

Kütlenin Korunumu KanunuLavoisier yanma olayları üzerine yaptığı çalışmalar sırasında

kapalı bir kaptaki bir miktar kalay elementini ısıtıp meydana

gelen değişimleri gözlerken diğer kimyacılardan farklı olarak

deneyinde teraziyi de kullanmıştır.

Isıtma ile kalayın görünüş özelliklerinin değiştiği zaten pek çok

kimyacı tarafından bilinirken Lavoisier deney öncesi ve deney

sonrası yaptığı tartımlarda maddenin kütlesinin değişmediği-

ni görmüştür. Bu durumu yaptığı her deneyde gözlemleyen

Lavoisier kendi adı ile de anılan bu kanunu; “Doğanın tüm işle-

yişinde hiçbir şey yoktan var olmaz, tüm dönüşümlerde madde

miktarı aynı kalır.” sözleri ile ifade etmiştir.

Madde ister fiziksel değişim ister kimyasal değişim geçirsin,

değişim öncesinde ve değişim sonrasında maddelerin toplam

kütleleri sabit kalır.

Tepkime : 2Mg(k) + O2(g) → 2MgO(k)

Maddelerin kütleleri : 48 g + 32 g = 80 g

Tepkime : CH4(g) + 2O2(g) → CO2(g) + 2H2O(s)

Maddelerin kütleleri : 16 g + 64 g = 44 g + 36 g

(Mg = 24 g/mol, O = 16 g/mol, C = 12 g/mol, H = 1 g/mol)

Sabit Oranlar KanunuFransız kimyacı Proust yaptığı çalışmalarda elementlerin bile-

şik oluşturmak üzere birleşmeleri sırasında her seferinde aynı

oranda reaksiyona girdiklerini tespit etti.

Deney

numarası

Cu kütlesi

(gram)

S kütlesi

(gram)

CuS kütlesi

(gram)

m(Cu)

m(S) oranı

1 1 0,5 1,5 2

2 2 1 3 2

3 4 2 6 2

4 16 8 24 2

5 48 24 72 2

6 64 32 96 2

Deney sonuçları incelenirse,

Cu(k) + S(k) → CuS(k)

tepkimesinde, tepkimeye giren Cu (bakır) ve S (kükürt) ele-

mentlerinin kütleleri değişse de aralarındaki oranın değişme-

diği anlaşılır. Yani bakır ve kükürt, bileşik oluştururken kütlece

sabit bir oranda birleşmektedir.

Proust yaptığı çalışmalarda "Bir bileşiği oluşturan elementlerin

kütleleri arasında sabit bir oran vardır." diyerek "Sabit Oranlar

Kanunu"nu tanımlamıştır.

Katlı Oranlar KanunuAynı elementlerden oluşan iki bileşikte elementlerden birinin

kütlesi sabit tutulursa, diğer elementin iki bileşikteki kütleleri

arasında katlı bir oran vardır. Bu orana Katlı Oranlar Kanunu

denir. John Dalton tarafından bulunmuştur.

Örneğin azot ve oksijen atomları arasında oluşan azot monoksit

(NO) ve azot dioksit (NO2) bileşiklerinde N atomu sayıları bir-

birine eşittir. Bu bileşiklerde birer tane azot atomu ile birleşen

oksijen atomları arasındaki katlı oran 12

'dir. Bu bileşik çiftindeki

azot elementinin kütleleri arasındaki katlı oranın bulunması

istenirse oksijen atomlarının sayısını eşitlemek gerekir. Bunun

için NO'nun 2 ile çarpılması gerekir. Bu durumda azot atomları

arasındaki katlı oran 21

olur. Aynı iki element arasında diazot

tetraoksit (N2O4) ve diazot trioksit (N2O3) bileşikleri de oluşabil-

mektedir. Bu bileşiklerin yapılarındaki azot atomlarının sayıları

eşit olup oksijen atomları arasındaki oranın 43

olduğu görülür.

Aşağıda Katlı Oranlar Kanunu'na uyan bileşik çiftleri verilmiştir.

Bileşik çiftleriBirinci elementin

kütleleri arasındakikatlı oran

İkinci elementinkütleleri arasındaki

katlı oran

MnO2 – Mn2O7

MnO2

Mn2O7 =

7

4

MnO2

Mn2O7 =

4

7

N2O – N2O5

N2O

N2O5

= 5

1

N2O

N2O5

= 1

5

CH4 – C3H6

CH4

C3H6

= 1

2

CH4

C3H6

= 2

1

FeO – Fe2O3

FeO

Fe2O3

= 3

2

FeO

Fe2O3

= 2

3

CuO – Cu2OCuO

Cu2O =

1

2

CuO

Cu2O =

2

1

Tablo incelendiğinde bileşiği oluşturan elementlerden birinin

katlı oranı ile diğerinin katlı oranının ters olduğu görülebilir.

İki bileşik arasında katlı oran olabilmesi için;

◆ Bileşikte iki tür element olması gerekir. Örneğin K2CrO4 ve

K2Cr2O7 bileşikleri arasında katlı oran bulunmaz.

◆ Verilen bileşiklerin içeriğinde aynı tür elementler olması

gerekir. Örneğin MgBr2 ve LiBr bileşikleri arasında katlı

oran bulunmaz.

◆ Bileşiklerin basit formülleri birbirinden farklı olmalıdır.

Örneğin NO2 ve N2O4 bileşiklerinde eşit miktar oksijen ile

birleşen (N2O4 – N2O4) azot atomları arasındaki oran 1'dir.

Bu sonuç, bu iki bileşik çifti arasında katlı oranlar kanunu-

nun uygulanamayacağını gösterir.

11

Kimyanın Temel Kanunları / 1

1. Aşağıda FeS bileşiğinin artansız oluşması sırasında harcanan demir ve kükürt elementlerinin miktarları ve-rilmiştir.

Demir (Fe) kütlesi (g) Kükürt (S) kütlesi (g) 1. deney x 3,2 2. deney 11,2 6,4 3. deney 28 y 4. deney 56 32 5. deney z 64

Bunagöre,budeneylerdekullanılandemirvekü-kürtmiktarları(x,yvez)aşağıdakilerdenhangisin-dedoğruolarakverilmiştir?

x y z A) 5,6 16 56B) 11,2 32 112C) 5,6 16 112D) 5,6 32 56E) 11,2 16 112

2. Aşağıda demir (Fe) ve kükürt (S) elementlerinin, Fe + S → FeS tepkimesine göre demir (II) sülfür (FeS) oluşturmasına ait kütle grafikleri verilmiştir.

Fe kütlesi (g) Fe kütlesi (g)

FeS kütlesi (g)

S kütlesi (g)20 55

3535

141477

0 0 221184

Bunagöregrafiklerden;

I. FeS bileşiği oluşurken kullanılan demir ve kükürtün kütlece birleşme oranı,

II. FeS bileşiğindeki kükürtün kütlece yüzdesi, III. Oluşan FeS bileşiğinin kütlesinin harcanan Fe ve S

elemetlerinin kütlelerinin toplamına oranı

niceliklerindenhangileriçıkarılabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III

3.

Isı kaynağı

CaCO3(k)

Elastik balon

Erlenmayer

CaCO3 katısı yukarıdaki düzenekte,

CaCO3(k) → CaO(k) + CO2(g)

denklemine göre ayrıştırılmaktadır.

Bunagöre,aşağıdakigrafiklerdenhangisiyanlıştır?

A)

0 0 0

00

Toplamkütle

Zaman

B) Elastik balonunhacmi

Zaman

C) CaCO3(k)kütlesi

CaO(k) kütlesi

D)CaO(k) kütlesi

CO2(g)kütlesi

E) Erlenmayerdekimadde kütlesi

Balondakimadde kütlesi

4.

KClO3(k)

Yandaki kapta 61 gram beyaz renkli KCIO3 katısı vardır.

Kap ısıtıldıktan sonra kabın içinde 37 gram gri renkli bir katı olduğu saptanıyor.

Buna göre,

I. Reaksiyon sonucu katı kütlesi korunmamıştır. II. KCIO3 katısı parçalandığında katı ve gaz maddeler

oluşmuştur. III. 24 gram KCIO3 katısı reaksiyona girmemiştir.

yargılarındanhangileridoğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III

12

1. Özdeş iki ayrı kaptan birincisinde 8 gram oksijen gazı ile 3 gram karbon katısı 11 gram CO2 gazını oluşturur-ken, ikincisinde 32 gram oksijen gazı yeterli miktarda karbon katısı ile CO2 bileşiğini oluşturmaktadır.

Buolaylarlailgili,

I. Kaplardaki oluşan CO2 kütleleri birbirine eşittir. II. 2. kapta 12 gram karbon katısı reaksiyona girmiştir. III. Her iki kaptaki CO2 bileşiklerinde karbonun oksije-

ne kütlece birleşme oranı 8/3'tür.

yargılarındanhangileridoğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III

2. Dalton, element atomlarının belli oranlarda kimyasal olarak birleşmesiyle bileşiklerin oluştuğunu ileri sür-müştür.

Buna göre,

I. 100 tane X atomu ile 100 tane Y atomunun birleş-mesiyle 100 tane XY bileşiğinin oluşması,

II. X2Y bileşiğinde, her bir Y atomuna karşılık 2 tane X atomu bulunması,

III. XY ve X2Y bileşiklerinde, birleşen X ve Y kütleleri oranlarının farklı olması

örneklerinden hangileri Dalton'un görüşünü des-tekler?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III

3. Sabit hacimli bir kapta 24 gram magnezyum (Mg) ve 32 gram kükürt (S) ile başlayan tepkime sonucun-da 56 gram magnezyum sülfür (MgS) bileşiği olu-şur. Magnezyum ve kükürt elementlerinden sırasıyla 6 gram ve 8 gram alındığında ise 14 gram MgS bileşi-ğinin oluştuğu görülmüştür.

Buna göre bu deneyden,

I. Kimyasal reaksiyonlarda kütle korunur. II. Bileşiği oluşturan elementlerin kütleleri arasında

kütlece sabit bir oran vardır. III. Aynı iki element farklı bileşikleri oluşturduğunda

oluşan bileşiklerdeki aynı elementin eşit kütlesine karşılık diğer elementin kütle oranı sabittir.

sonuçlarındanhangileriçıkarılabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I ve III

4. Aşağıda NO bileşiğinin iki ayrı örneğindeki azot ve oksijen kütleleri verilmiştir.

Bileşik Bileşikteki azot

kütlesi (g)Bileşikteki oksijen

kütlesi (g)

Bileşik kütlesi

(g)NO 14 16 INO 28 II III

Buna göre, tablodaki numaralı yerlere yazılmasıgerekenkütleleraşağıdakilerdenhangisindedoğruverilmiştir?

I II III A) 30 16 60B) 28 32 60C) 30 32 60D) 28 16 44E) 30 32 62

5. Aşağıdaki hangi bileşik çiftinde Katlı OranlarKanunugeçerlidir?

A) NO2 – N2O4 B) CCl4 – CBr4

C) C3H6 – C4H8 D) FeO – Fe2O3

E) NaClO3 – NaClO4

6. X ve Y elementleri arasında oluşan iki farklı bileşikte, elementlerin ve oluşturdukları bileşiğin kütleleri aşağı-daki tabloda verilmiştir.

Bileşik X kütlesi (g) Y kütlesi (g) Bileşik kütlesi

(g)

X2Y3 6 15 21

X3Y2 9 10 19

Buna göre,

I. kütlenin korunumu, II. katlı oranlar, III. sabit oranlar

kanunlarındanhangileriispatlanabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III

Kimyanın Temel Kanunları / 2

13

Konu Değerlendirme

7. Bir miktar CaCI2 katısından alınan 10 gram ve 20gramlıkikiörnekteki,

I. Kalsiyum (Ca) kütleleri, II. Klor (CI) kütleleri, III. Kalsiyum ile klor elementlerinin kütlece oranları

niceliklerindenhangileriaynıdır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III

8. 4,5 gram X ile 4 gram Y'nin tepkimesinden 8,5 gram X2Y3 bileşiği oluşmaktadır.

Buna göre,

I. 18 gram X ile 16 gram Y'nin tepkimesinden en faz-la 34 gram X2Y3 bileşiği oluşur.

II. Tepkimede toplam kütle korunmuştur.

III. Kütlece birleşme oranı d X Y n

8 9 'dur.

yargılarındanhangileridoğrudur?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III

9. Yeterli miktarda demir (Fe) ve oksijen (O2) element-lerinin tamamı kullanılarak oluşturulan bileşiklere ait deney sonuçları aşağıda verilmiştir.

Fe O2 Bileşik kütlesi (g) kütlesi (g) kütlesi (g) 1. Deney 5,6 1,6 7,2 2. Deney 11,2 3,2 14,4 3. Deney 5,6 2,4 8

Buna göre bu deneylerden,

I. Kimyasal tepkimelerde reaksiyona giren maddele-rin kütleleri toplamı, reaksiyon sonucu oluşan mad-delerin kütleleri toplamına eşittir.

II. Demiroksit bileşiklerinde demir ve oksijen element-lerinin kütle oranı her zaman aynıdır.

III. İki çeşit element, birden fazla bileşik oluşturabilir.

yargılarındanhangileriçıkarılamaz?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) II ve III

10. X ve Y elementlerinin oluşturduğu iki bileşikteki X ve Y kütleleri aşağıdaki gibidir.

Bileşik X Y I 4 gram 1 gram II 9 gram 2 gram

I.bileşiğinformülüX2Y6olduğunagöre,II.bileşiğinformülünedir?

A) XY B) X2Y3 C) X3Y8

D) X4Y10 E) XY3

11. Aşağıda X atomları ile Y2 moleküllerinden XY2 molekül-lerinin oluşmasına ait bir şema verilmiştir.

X atomları Y2 molekülleri XY2 molekülleri

+

Buna göre,

I. Elementler, atom veya moleküllerden oluşabilir. II. Moleküller, element veya bileşik molekülleri olabilir. III. Bileşiği oluşturan elementler arasında sabit bir bir-

leşme oranı vardır.

yargılarındanhangileriçıkarılabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III

12. N ve O atomlarından oluşan iki ayrı bileşikteki azot ve oksijen kütleleri aşağıda verilmiştir.

O kütlesi (g)

I

II14

3,5

168

N kütlesi (g)

Bunagöre,eşitmiktardaazotilebirleşenI.bileşik-tekioksijenkütlesininII.bileşiktekineoranıkaçtır?

A) 1 2 B) 1

3 C) 1 4 D) 1 E) 2

14

Mol Kavramı

Bağıl Atom Kütlesi12C'nin kütlesinin on ikide biri d 1

12n temel alınarak bulunan

atom kütlelerine bağıl atom kütlesi denir.

Günümüzde bütün atomların kütleleri, standart kabul edilen 12C izotopunun kütlesine göre belirlenir. (Atom kütleleri bazen

birimsiz verilir. Bu değerler yine aynı standarda göre bağıl

atom kütleleridir.)

1 akb = m(12C)

12

akb : atomik kütle birimi

m(12C) : 1 tane 12C izotopunun kütlesi

İzotop Kütlesi ve Bağıl Atom KütlesiKütle spektroskopisi ile yapılan ölçümlerde aynı tür element

atomlarının her zaman aynı kütleye sahip olmadıkları görül-

müştür. Atom numaraları aynı, kütle numaraları farklı olan bu

atomlara izotop atomlar denir.

Elementlerin izotop kütleleri ve tabiatta bulunma yüzdelerinden

hareket edilerek ortalama atom kütlesi şu şekilde hesaplanır:

Ortalama Atom kütlesi = KN1

.%1 + KN2.%2

100

KN : İzotopun kütle numarası

% : İzotopun doğada bulunma yüzdesi

Mol Sayısı12 gram 12C'de bulunan gerçek atom sayısı, deneysel olarak

tayin edilir.

Kütle spektrometresi ile 12C izotopunun kütlesi 1,9926.10–23

gram olarak bulunmuştur. 12 gram 12C izotopundaki atom

sayısı ise;

12

1,9926.10−23 = 6,022.1023 tane atom olarak bulunur.

Bu sayı NA veya N0 şeklinde gösterilir ve Avogadro sayısı olarak

adlandırılır. Avogadro sayısı hesaplamalarda yaklaşık 6,02.1023

olarak alınır. 12C izotopunun 1 molünün kütlesi 12 gramdır. Bir

başka deyişle 6,02.1023 tane 12C izotop atomunun kütlesi 12

gramdır. Buna mol kütlesi denir.

1 tane C atomunun kütlesi 12 akb

6,02.1023 tane C atomunun kütlesi ise 12 gramdır.

Bu durumda;

1 akb = 12 gram

6,02.1023 ≅ 0,166.10−23 ≅ 1,66.10–24 gram olur.

1 gram = 6,02.1023 akb

1 mol H atomu = 6,02.1023 tane H atomu

1 mol H2O molekülü = 6,02.1023 tane H2O molekülü

1 mol H+ iyonu = 6,02.1023 tane H+ iyonu

Mol ve tanecik sayısı arasındaki ilişki şu bağıntı ile hesaplanır:

Formül Sembol Kavram Birim

N

NA

n =

n Mol sayısı Mol

N Tanecik sayısı tane tanecik

NA Avogadro sayısı tane tanecik/mol

Mol KütlesiAtomik yapılı bir elementin 1 mol atomunun gram cinsinden kütlesine mol kütlesi ya da atom kütlesi denir. MA sembolü ile gösterilir. Birimi g/mol'dür. Örneğin Fe atomunun kütle numa-rası 56'dır. Dolayısıyla Fe atomunun mol kütlesi 56 gramdır. Bu durum MFe = 56 g/mol olarak ifade edilir.

1 mol Fe atomu = 6,02.1023 tane Fe atomu = 56 gram olur.

Molekül yapılı bir elementin veya bileşiğin 1 mol molekülünün gram cinsinden kütlesine mol kütlesi ya da molekül kütlesi denir.

• H2SO4 bileşiğinin mol kütlesi:

H = 1 g/mol, S = 32 g/mol, O = 16 g/mol olduğuna göre,

MH2SO4 = H2SO4

2 mol H atomu = 2.1 =

1 mol S atomu = 1.32 =

4 mol O atomu = 4.16 =

2 gram

32 gram

+ 64 gram

98 gram

1 mol H2SO4 = 6,02.1023 tane H2SO4 molekülü = 98 gram

demektir.

Mol ve kütle arasındaki ilişki şu bağıntı ile hesaplanır;

Formül Sembol Kavram Birim

n = m

MA

n Mol sayısı mol

m Kütle g

MA Mol kütlesi g/mol

Bir maddenin, bir molünün hacmine molar hacim denir. Katı ve sıvıların molar hacmi maddeden maddeye değişir. Ancak tüm gazların aynı sıcaklık ve basınçta molar hacimleri aynıdır. Sıcaklığın 0 ºC ve basıncın 1 atm olduğu şartlar kimyada “nor-mal şartlar altında (NŞA)” olarak kabul edilir. Gazların cinsi ne olursa olsun birer molleri NŞA'da 22,4 L hacim kaplar. Buna NŞA molar hacmi denir. Bir gazın mol sayısı ile NŞA hacmi arasındaki ilişki şu bağıntı ile hesaplanır:

n = V

22,4

hacim

NŞA molar hacmimol sayısı

"Normal şartlar altında" ifadesi "normal koşullar altında (NKA)"

şeklinde de ifade edilir.

15

Mol Kavramı / 1

1. Avogadrosayısı kadar

atom

içerir.

içerir. içerir.

--- II --- gramCH4

molekülü

--- III ---- gramHF

molekülü

--- I --- gramNH3

molekülü

Mol kavramı ile ilgili verilen şemada I, II ve III ilegösterilen yerlere aşağıdakilerden hangisi getiril-melidir?

(H = 1 g/mol, C = 12 g/mol, N = 14 g/mol, F = 19 g/mol)

I II III A) 17 16 20B) 4,25 3,2 20C) 4,25 3,2 10D) 3,4 3,2 20E) 3,4 1,6 10

2. Magnezyum elementinin bazı kararlı izotopları ve bol-luk oranları aşağıdaki tabloda verilmiştir.

İzotopu Bolluk oranı 24Mg % 80 25Mg % 10 xMg % 10

Magnezyumelementininortalamaatomkütlesi24,3olduğunagöre,tablodayeralanxMgatomundakixdeğeriaşağıdakilerdenhangisindeverilmiştir?

A) 26 B) 27 C) 28 D) 29 E) 30

3. • 0,3 mol atom içeren C2H4'ün mol sayısı X'tir. • X mol C3H4 Y gramdır. • Y gram CH4'ün yapısında Z mol H atomu vardır.

Bunagöre,Zilebelirtilensayıkaçtır?(H = 1 g/mol, C = 12 g/mol)A) 0,75 B) 0,5 C) 0,25 D) 0,125 E) 0,1

4. Bir tane X2 molekülünün bağıl kütlesi m akb'dir.

Bunagöre,Xileilgiliaşağıdakilerdenhangisiyan-lıştır?

(NA = Avogadro sayısı)

A) 1 tane X atomunun kütlesi m 2 akb'dir.

B) 1 tane X2 molekülünün kütlesi m NA

gramdır.

C) NA tane X2 molekülü m gramdır.

D) NA tane X atomu kütlesi m 2.NA

akb'dir.

E) 2m akb X2 molekülü 4 tane X atomu içerir.

5. X elementinin tek bir atomunun kütlesi m, mol kütlesi n gramdır.

Buna göre,

I. m n oranı Avogadro sayısına eşittir.

II. HX bileşiğinin kütlece 1 1 + n 'si hidrojendir.

III. XY2 bileşiğinde kütlece X yüzdesi, Y'ninkine eşit ise Y'nin bağıl atom kütlesi 2n akb'dir.

yargılarındanhangileridoğrudur? (H = 1 g/mol)

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III

6. X'in bağıl atom kütlesi m akb'dir.

Buna göre,

I. 1 tane X2 molekülü, II. 1 mol X atomu, III. m gram X3 molekülü

maddelerininkütleleriveiçerdikleritaneciksayılarıaşağıdakilerin hangisinde doğru olarak karşılaştı-rılmıştır?

Kütle Tanecik sayısıA) II > III > I II > III > IB) II > III > I II = III > IC) II = III > I II = III > ID) II = III > I II > III > IE) III > II > I II > III = I

16

1. Aşağıda verilen maddelerden hangisi Avogadrosayısıkadarmoleküliçermez?

(H = 1 g/mol, C = 12 g/mol, O = 16 g/mol)

A) 2 mol atom içeren CO gazıB) 4 gram hidrojen içeren C2H4 gazıC) 44 gram CO2 gazıD) 1 gram hidrojen gazıE) 1,806.1024 tane atom içeren H2O sıvısı

2. I. 1 tane SO3 molekülü II. 4 tane Ne atomu III. 2 mol C3H4 molekülü

Yukarıdakimaddelerinkütleleriaşağıdakilerinhan-gisindedoğruolarakkarşılaştırılmıştır?

(H = 1 g/mol, C = 12 g/mol, O = 16 g/mol, Ne = 20 g/mol, S = 32 g/mol)

A) I = II = III B) III > I = II C) I = II > III D) III > II > I E) III > I > II

3. I. 0,1 mol N2O3 bileşiğinin yapısındaki oksijen atomu sayısı kadar atom içeren H2O

II. 1 gram hidrojen molekülü ile aynı sayıda atom içe-ren CH4

Yukarıdakibileşiklerinkütleleriaşağıdakilerinhan-gisindeverilmiştir?

(H = 1 g/mol, C = 12 g/mol, O = 16 g/mol)

I II A) 1,8 1,6B) 1,8 3,2C) 3,6 1,6D) 5,4 1,6E) 5,4 3,2

4. 1. kaptaki gazın 0,5 mol atom içeren miktarı pompa yardımı ile 2. kaba aktarıldığında her iki kaptaki gaz kütlesi eşitleniyor.

7,6 gram

CH4gazı

1. kap 2. kapPompa

x molC3H8gazı

Bunagöre,xdeğerikaçtır? (H = 1 g/mol, C = 12 g/mol)

A) 0,05 B) 0,1 C) 0,15 D) 0,2 E) 0,25

5. Bileşiğinformülü

CH4 0,1

I

II

III

IIC2H4

C3H8

Bileşiğin molsayısı

İçerdiği Hatomu mol

sayısı

İçerdiği Catomu kütlesi

(g)

Yukarıdaki tabloda I, II ve III ile belirtilen yerleregetirilmesi gereken değerler aşağıdakilerin hangi-sindeverilmiştir?

(C = 12 g/mol)

I II III A) 0,6 7,2 4,8B) 1,2 7,2 4,8C) 1,2 7,2 9,6D) 1,2 3,6 4,8E) 2,4 14,4 9,6

6. I. 0,2 mol Ca(HCO3)2

II. 0,2 mol oksijen atomu içeren CaSO4

Yukarıdakimaddelerinkütleleriaşağıdakilerinhan-gisindeverilmiştir?

(H = 1 g/mol, C = 12 g/mol, O = 16 g/mol, S = 32 g/mol, Ca = 40 g/mol)

I II A) 18,2 27,2B) 20,2 6,8C) 20,2 27,2D) 32,4 6,8E) 32,4 27,2

Mol Kavramı / 2

17

Konu Değerlendirme

7. SO3gazıiçinaşağıdakilerdenhangisiyanlıştır?

(S = 32 g/mol, O = 16 g/mol, NA = 6,02.1023)

A) 6,02.1023 tane SO3 molekülü 1 moldür.B) 1 mol SO3 gazı 80 gramdır.C) 1 mol SO3 gazı 4 atom içermektedir.D) Normal koşullarda 1 mol SO3 gazı 22,4 litredir.

E) 1 molekül SO3 gazı 80 NA

gramdır.

8. Oksijenin atom kütlesi 16'dır.

Buna göre, 32 NA

değeriO2içinaşağıdakilerdenhan-

gisiniifadeeder?

(NA = Avogadro sayısı)

A) Bir molekülünün kütlesiB) Bir gramındaki molekül sayısıC) Bir gramındaki oksijen atomu sayısıD) Bir molekülündeki atom sayısıE) Bir mol moleküldeki atom sayısı

9. Magnezyum (Mg) elementinin kararlı izotopları ve do-ğadaki bolluk yüzdeleri aşağıdaki tabloda verilmiştir.

24Mg

25Mg26Mg

İzotop

% 80

% x

% y

Bolluk yüzdesi

Magnezyumunortalamaatomkütlesi24,3olduğu-nagöre,tablodayeralanxveydeğerleriaşağıda-kilerinhangisindeverilmiştir?

x y A) 15 5B) 12 8C) 10 10D) 8 12E) 5 15

10. 21,6gramN2O5bileşiğiileilgiliaşağıdakiyargılar-danhangisiyanlıştır?

(C = 12 g/mol, N = 14 g/mol, O = 16 g/mol)

A) 0,2 moldür.B) 2,408.1022 tane N atomu içerir.C) 16 gram O atomu içerir.D) 18,4 gram NO2 ile eşit sayıda N atomu içerir.E) 22 gram CO2 ile eşit sayıda O atomu içerir.

11. AşağıdaverilenbileşiklereşitsayıdaHatomuiçer-diğinegörehangisininkütlesienfazladır?

(H = 1 g/mol, C = 12 g/mol, N = 14 g/mol, O = 16 g/mol)

A) H2O B) NH3 C) C2H4

D) C2H5OH E) C3H8

12. Aşağıda XY2, XY4 ve XZ bileşiklerinin molekül kütleleri verilmiştir.

• XY2: 190 • XY4: 261 • XZ: 135

Buna göre, ZF2bileşiğininmolekülkütlesikaçtır? (19F)

A) 54 B) 40 C) 38 D) 35 E) 30

13. Aşağıda verilen maddelerden hangisinin kütlesidiğerlerininkindendahabüyüktür?

(O = 16 g/mol, NA: Avogadro sayısı)

A) 1 mol O3 molekülü

B) 3NA tane O3 molekülü

C) 4NA tane O2 molekülü

D) 6 tane O3 molekülü

E) 10 tane O atomu

18

Kimyasal Tepkimeler ve Denklemler

Bir kimyasal tepkime, tepkimeye giren maddelerin tanecikleri

arasındaki bağların kopması ve taneciklerin yeniden düzen-

lenerek yeni kimyasal bağların oluşması şeklinde tanımlanır.

Kimyasal bir tepkimede maddelerin kimlikleri değişir. Girenlerin

ve ürünlerin kimyasal ve fiziksel özellikleri birbirinden farklıdır.

Yanma TepkimeleriBir maddenin O2 ile birleşmesine yanma denir. Metallerin oksi-

jenle tepkimesine yavaş yanma (paslanma) veya oksitlenme

denir. Hidrokarbonların (yalnızca C ve H içeren bileşikler) ve

organik bileşiklerin (C, H ve O içeren bileşikler) yanma ürünleri,

CO2 ve H2O'dur. Bazı yanma tepkimeleri şöyledir:

C(k) + O2(g) → CO2(g) (Kömürün yanması)

H2(g) + 1

2O2(g) → H2O(g) (Hidrojen gazının yanması)

Bazı maddeler ise yanmaz. Bu tür maddelere asal maddeler

denir.

Au(k) + O2(g) → Tepkime yok

He(g) + O2(g) → Tepkime yok

Oluşum (Sentez) / Ayrışma (Analiz) Reaksi-yonlarıİki veya daha fazla kimyasal türün tepkimeye girerek bileşik

oluşturduğu tepkime türüne oluşum (sentez) tepkimesi denir.

H2 + F2 → 2HF

N2 + 3H2 → 2NH3

Bazı maddenin ısı etkisiyle basit bileşiklere dönüşmesi tepki-

melerine ayrışma (analiz) tepkimeleri denir.

2KClO3(k) MnO2, 350 °C

2KCl(k) + 3O2(g)

MgCO3(k) Isı

MgO(k) + CO2(g)

Asit-Baz TepkimeleriGenellikle ekşi tada sahip ve aşındırıcı özellikteki maddeler asit

olarak sınıflandırılır. Sirkenin, limonun ve turunçgillerin ekşiliği

içerdikleri asitten kaynaklanır. Sulu çözeltisi kayganlık hissi

uyandıran ve acı tada sahip bileşikler için baz terimi kullanılır.

Sabunlar baz özelliğinden dolayı kayganlık hissi verir.

Sulu çözeltilerinde H+ iyonu oluşturan maddeler asit, OH– iyonu

oluşturan maddeler ise bazdır.

HCl(suda) → H+(suda) + Cl–(suda)

Kuvvetli asit

CH3COOH(suda) CH3COO–(suda) + H+(suda)

Zayıf asit

NaOH(suda) → Na+(suda) + OH–(suda)

Kuvvetli baz

NH3(g) + H2O(s) NH4+(suda) + OH–(suda)

Zayıf baz

Asit ve baz tepkimeye girip tuz ve su oluşturuyorsa bu tür

tepkimelere nötrleşme ya da nötralleşme tepkimesi denir.

Ürünlerde yalnız tuz oluşuyorsa bu tür tepkimelere asit-baz

tepkimesi denir.

Bir nötrleşme tepkimesi şu tepkime denklemlerinden herhangi

biri ile ifade edilebilir.

HCl(suda) + NaOH(suda) → NaCl(suda) + H2O(s)

Genel

tepkime

denklemi

H+(suda) + Cl–(suda) + Na+(suda) + OH–(suda) →

Na+(suda) + Cl–(suda) + H2O(s)

Genel iyon

denklemi

H+(suda) + OH–(suda) → H2O(s)Net iyon

denklemi

Çözünme-Çökelme TepkimeleriBazı çözeltiler birbirine karıştırıldığında, çözücü içinde çözün-

meyen ya da çok az çözünen bir madde oluşur. Katı hâldeki

bu madde, kabın dibine çöker. Bu tür tepkimelere çökelme

tepkimesi, oluşan katı maddeye de çökelti ya da çökelek denir.

2KI(suda) + Pb(NO3)2(suda) →

PbI2(k) + 2KNO3(suda)

Genel

tepkime

denklemi

2K+(suda) + 2l–(suda) + Pb2+(suda) + 2NO3–(suda)

→ PbI2(katı) + 2K+(suda) + 2NO3–(suda)

Gözlemci (tanık ya da seyirci) iyonlar: K+, NO3–

Genel iyon

denklemi

Pb2+(suda) + 2l–(suda) → PbI2(k)Net iyon

denklemi

ÇökelmePb2+(suda) + 2l–(suda) Pbl2(k) Çözünme

Çözünme-

çökelme

net denge

reaksiyonu

19

Kimyasal Tepkimeler ve Denklemler / 1

1. xK2SO4 + yFeBr3 → Fe2(SO4)3 + zKBr

Yukarıdakidenkleşmiştepkimedeyeralanx,yvezkatsayılarıkaçtır?

x y z A) 3 1 5B) 3 2 6C) 3 2 5D) 3 2 4E) 3 1 6

2. • C3H8 + 5O2 → 3X+ 4H2O • 3H2SO4 + 2Y → Al2(SO4)3 + 6H2O • Ca(OH)2 + CO2 → Z + H2O

Yukarıdaki denkleşmiş tepkimelerde X, Y ve Zile gösterilen bileşikler aşağıdakilerin hangisindedoğruverilmiştir?

X Y Z A) CO2 Al(OH)3 CaCO3

B) CO Al2O3 CaOC) CO2 Al(OH)3 CaCD) CO2 AlH3 CaOE) CO AlH3 CaCO3

3. Aşağıdaki bileşiklerden hangisinin özelliği yanlışverilmiştir?

Bileşik Özelliği A) HCl AsitB) HNO3 AsitC) NH3 AsitD) NaOH BazE) Mg(OH)2 Baz

4. aH3PO4 + bCa(OH)2 → Ca3(PO4)2 + cH2O

tepkimesiyleilgili,

I. a değeri 3, b değeri 2'dir. II. Asit-baz tepkimesidir. III. c değeri 9'dur.

yargılarındanhangileridoğrudur? (a, b ve c tam sayılardır.)

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III

5. I. KOH + H2SO4 → II. H3PO4 + Ca(OH)2 → III. CH3COOH + NaOH →

Verilen asit-baz tepkimeleri yazılıp en küçük tamsayılarla denkleştirildiğinde açığa çıkan H2O'nunkatsayılarıarasındakiilişkinasıldır?

A) I > II > III B) I > III > II C) II > I > III D) III > II > I E) III > I > II

6. Aşağıda verilen reaktiflerden birer mol alınarak oksijen-le tepkimeye sokulduğunda karşılarında verilen ürün oluşuyor.

Reaktif Ürün I. Fe Fe2O3

II. Na Na2O III. Mg MgO

Bunagöre,yanmatepkimelerindeharcananoksijengazlarınınmolsayılarıarasındakiilişkinasıldır?

A) I = II = III B) I > III > II C) II > I > III D) III > I > III E) III > II > I

7. 2H3SbO4 + 3Ca(OH)2 → Ca3(SbO4)2 + 6H2O

Tepkimesiaşağıdakitepkimetürlerindenhangisineörnekverilebilir?

A) Yanma B) Asit-bazC) Analiz D) Çözünme-çökelme E) Elektroliz

20

Kimyasal Tepkimeler ve Denklemler / 2

1. 2Fe + 6HNO3 → 2X + 3H2

DenkleşmiştepkimedeyeralanXmaddesiileilgili,

I. İyonik bir bileşiktir. II. Bileşiğin adı demir (III) nitrattır. III. Bir formülünde dört atom vardır.

yargılarındanhangileridoğrudur?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III

2.

NaBr(suda)

Pb(NO3)2(suda)AgNO3(suda)

Yeterli NaBr sulu çözeltisine aynı sıcaklıktaki AgNO3 ve Pb(NO3)2 sulu çözeltileri aynı anda ekleniyor ve bazı katılar oluşuyor.

Oluşan tuz Sudaki çözünürlüğü I. AgBr Az II. Pb(Br)2 Az III. NaNO3 İyi

Bunagöre,tepkimesonucuoluşantuzlarvesudakiçözünürlükleriiçinverilenlerdenhangileridoğrudur?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III

"1A grubu metallerinin yaptığı bileşikler ve nitrat iyonu-nun yaptığı bileşikler suda iyi çözünür."

3. Aşağıdakimaddelerdenhangisiyandığındayalnız-casuoluşur?

A) CH4 B) Hg C) H2

D) C3H8 E) H2S

4. Aşağıda denklemler en küçük tam sayılarla denkleştiri-liyor.

I. Al + Fe2O3 → Al2O3 + Fe II. Fe + O2 → Fe2O3

Bunagöre,aşağıdakilerinhangisiyanlıştır?

A) II. deki Fe2O3'ün katsayısı, I. denklemdeki Fe2O3'ün katsayısından büyüktür.

B) I. nin katsayıları toplamı, II. ninkinden küçüktür.C) I. de metal atomlarının katsayıları eşittir.D) II. de ürünün katsayı toplamı, reaktiflerinkinden kü-

çüktür.E) I. denklemin ürünlerinin katsayılar toplamı, reaktifle-

rinkinden büyüktür.

5. • Alkali metallerin halojenli bileşiklerinin sudaki çö-zünürlükleri yüksektir.

• Pb, Hg, Ag metallerinin halojenli bileşiklerinin su-daki çözünürlükleri düşüktür.

Verilenbilgileregöre,aşağıdakituzçözeltilerindenhangilerininkarıştırılmasıylabirçökelekoluşmaz?

A) AgNO3(suda) + KCI(suda) →B) Pb(NO3)2(suda) + NaF(suda) →C) Hg(NO3)2(suda) + NaCI (suda) →D) NaNO3(suda) + MgCI2(suda) →E) Pb(NO3)2(suda) + NaBr(suda) →

6. Sabitsıcaklıktasabithacimlibirkaptagerçekleşen,

C3H4(g) + 4O2(g) → 3CO2(g) + 2H2O(g)

tepkimesindeaşağıdakilerdenhangisikorunmamış-tır?

A) Atom sayısı B) KütleC) Molekül sayısı D) Molekül türü E) Proton sayısı

21

Konu Değerlendirme

7. Kapalı bir kapta yalnız KCIO3 katısı vardır. Kap ısıtıldı-ğında

KCIO3(k) → KCI(k) + 3 2 O2(g)

tepkimesi artansız gerçekleşiyor.

Buolayileilgili,

KClO3'ün kütlesi

Zaman0 0 0

IZaman

IIZaman

III

Oksijen atomu sayısıToplam kütle

grafiklerindenhangileridoğrudur?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III

8. Y'nin sulu çözeltisine X katısı atıldığında suda çözünen Z tuzu oluşurken T gazının açığa çıktığı gözleniyor.

Bunagöre, yukarıdaki olaya ait tepkimedenklemiaşağıdakilerinhangisindegösterilmiştir?

A) X(k) + Y(s) → Z(k) + T(g)B) X(k) + Y(s) → Z(suda)C) X(k) + Y(suda) → Z(suda) + T(g)D) X(k) + Y(suda) → Z(sıvı) + T(suda)E) X(k) + Y(suda) → Z(k)

9. Aşağıdakibileşiklerdenhangisininyakılmasısonu-cuoluşanmaddelerinmolsayılarınıntoplamı,reak-tiflerinmolsayılarınıntoplamındanküçüktür?

A) CH4 B) C2H6 C) C3H4

D) C2H5OH E) C2H2

10. CH2 – COO – C17H35 CH2 – OH

CH – COO – C17H35 + 3NaOH → 3X + CH – OH

CH2 – COO – C17H35 CH2 – OH

DenklemdeverilenXbileşiğininformülüaşağıdaki-lerdenhangisidir?

A) CH3 – COO – C17H35

B) H – COO – C17H35

C) C17H35 – COO – Na

D) C17H35 – COH

E) C17H35 – CONa

11. • Na2CO3 + H2O → X + NaHCO3

• 2X + Cl2 → NaOCl + Y + H2O

DenklemlerdeverilenXveYmaddeleriiçin,

I. Na+ iyonu içerme, II. iyonik bileşik olma, III. suda çözünme, IV. bazik özellik gösterme

özelliklerindenhangileriortaktır?

A) I ve II B) I ve III C) II ve IV D) I, II ve III E) I, II, III ve IV

12. 2Ag + 2H2SO4 → X + SO2 + 2H2O

denklemindeyeralanXmaddesiileilgili,

I. İyonik bağlıdır. II. Bir formülünde 7 atom içerir. III. Sulu çözeltisi elektrik akımını iletir.

yargılarındanhangileridoğrudur?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III