2013

kpss

ÖrneklerYorumlar

UyarılarPratik bilgiler

AkıcıAyrıntılı

GüncelKonu anlatımları

ÖSYM tarzında özgün sorularve açıklamaları

medenihukuk

musta

fadin

çdem

irm

usta

fadin

çdem

ir

Mustafa DİNÇDEMİR

MEDENİ HUKUK

ISBN 978-605-364-352-4

Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.

© Pegem AkademiBu kitabın basım, yayın ve satış hakları

Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti’ye aittir.Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,kapak tasarımı, mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıtya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.

Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında

yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınlarısatın almamasını diliyoruz.

“Bu kitapta yer alan geçmiş yıllarda ÖSYM'nin yapmış olduğu sınavlardaki ÇIKMIŞ SORULAR'ın her hakkı ÖSYM'ye aittir. Hangi amaçla olursa olsun, tamamının veya bir kısmının kopya edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması ya da kullanılması, yayımlanması ÖSYM'nin yazılı izni olmadan yapılamaz. Pegem Akademi Yayıncılık telif ücreti ödeyerek bu izni almıştır.”

1. Baskı

Dizgi-Grafik Tasarım: A. Resul KaymakçıKapak Tasarımı: Gürsel Avcı

Baskı: Ayrıntı Matbaası(Ankara-0312-394 55 90)

Yayıncı Sertifika No: 14749Matbaa Sertifika No: 13987

İletişim

Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARAYayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51

Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08

Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60

E-ileti: pegem@pegem.net

SUNU

Hukukun temel kavramlarını ve kişilerin kişisel hallerini ve ilişkilerini düzenlediğinden medeni hukuk kitabının bol örnekli ve kanun hükümlerini somutlaştırıcı özellikleriyle ön plana çıkaran bir kitap olması kitabın hazırlanmasında özellikle göz önünde tutulmuştur. Bu açıdan olabildiğince anlaşılır bir dil kullanmaya özen gösterdim. Derslerde öğrencile-rin zorlandıkları bölümleri tespit ederek ve ÖSYM’nin soruları irdelenerek titiz bir çalışma sonucunda sorun çözücü bir kitap hazırlamak temel hedefimdi. Öğrencinin “burada kanun hükmü nasıl somutlaştırılır” veya “buradan hangi sorular gelebilir” gibi çalışırken sürekli kendisine sorduğu soruların cevapları bu kitapta mevcuttur.

KPSS, Adli ve İdari Hakim ve Savcılık Sınavları, Sayıştay ve diğer kurum sınavlarının sorularını bölüm sonlarında çözümleriyle birlikte bulabilirsiniz. Ayrıca her bölüm sonunda özgün cevaplı testler konunun tamamen özümsenmesinde yardımcı olacaktır.

Kitapla ilgili tüm eleştiri, önerileri ve takdirlerinizi pegem@pegem.net aracılığıyla biz-lere ulaştırmanız kitabın ümit ettiğimiz amacına ulaşması açısından bizim için önemlidir.

Kitabın hazırlanmasında hiç üşenmeden tüm dizgi işlerini büyük bir anlayışla tamam-layan başta Ahmet Resul Kaymakçı ve tüm dizgi ve proje bölümü çalışanlarına, eleştiri ve dostluğunu esirgemeyen sevgili Özgür Demirci’ye, hayatımın en büyük şansı olan ve kitabın hazırlanmasında tüm huysuzluğuma katlanan sevgili eşim ve kızıma, yayınevinin desteğini üzerimden eksik etmeyen Sayın Suat Düz başta olmak üzere tüm PEGEM ai-lesine, hayatımın her alanında desteğini esirgemeyen anne ve babama ve Ank(g)ara şivesinin tüm “g”leriyle anlattığım dersleri dinleyen öğrencilerime teşekkürlerimi sunarım.

Mustafa Dinçdemir

İÇİNDEKİLER

1. BÖLÜM Temel Kavramlar ve Başlangıç Hükümleri

Sosyal Hayatı Düzenleyen Kurallar ..............................................................................1Hukuk Yaptırımları (Maddi Müeyyideler) ......................................................................1Hukukun Türleri ............................................................................................................2Hukukun Kaynakları ve Uygulanması...........................................................................3

Boşluk Türleri ..........................................................................................................4Boşluk Sayılamayacak Haller .................................................................................7Hukuk Kurallarının Türleri .......................................................................................7

HAK ..............................................................................................................................8Mahiyetine Göre Haklar ..........................................................................................8Konularına Göre Haklar ........................................................................................10Kullanımlarına Göre Haklar ..................................................................................10Amaçlarına Göre Haklar .......................................................................................10Hakların Kazanılması ............................................................................................11Eşya Hukukunda İyi Niyetin Rolü ..........................................................................12Hakkın Kullanılması .............................................................................................14Hakların Korunması ..............................................................................................14Hakkın Kaybedilmesi ............................................................................................15

Çıkmış Sorular ............................................................................................................16Çözümler ....................................................................................................................21Cevaplı Test ................................................................................................................24

2. BÖLÜM Kişiler Hukuku

GERÇEK KİŞİLER .............................................................................................................31Kişilik Başlangıcı...........................................................................................................31Kişiliğin Sona Ermesi ....................................................................................................31

Ölüm karinesi .........................................................................................................31Birlikte Ölüm Karinesi .............................................................................................33Gaiplik kararı .........................................................................................................33

Hak Ehliyeti...................................................................................................................36Fiil Ehliyeti ....................................................................................................................36Fiil Ehliyetine Göre Kişilerin Sınıflandırılması ...............................................................39

Tam Ehliyetliler .......................................................................................................39Tam Ehliyetsizler.....................................................................................................39Sınırlı Ehliyetsizler ..................................................................................................41Sınırlı Ehliyetliler .....................................................................................................42

HISIMLIK ............................................................................................................................43YERLEŞİM YERİ (İKAMETGAH) .......................................................................................46

viPEGEM AKADEMİ

KİŞİLİK HAKLARI ...............................................................................................................46AD (İSİM) ...........................................................................................................................48SOYİSİM.............................................................................................................................49Çıkmış Sorular ............................................................................................................50Çözümler ....................................................................................................................64Cevaplı Test ................................................................................................................71

3. BÖLÜM Tüzel Kişiler

TÜZEL KİŞİLER .........................................................................................................77DERNEKLER..............................................................................................................79

Derneğin Tüzel Kişilik Kazanması ........................................................................80Derneklerin Hak Ehliyeti ve Fiil Ehliyeti ................................................................80Derneklere Üyelik .................................................................................................81Derneğin Organları ...............................................................................................82

Genel Kurul .....................................................................................................82Yönetim Kurulu ................................................................................................83Denetim Kurulu ...............................................................................................84

Derneğin Sona Ermesi ..........................................................................................84Kendiliğinden Sona Ermesi (İnfisah) ..............................................................84Fesih ..............................................................................................................84Derneğin Sona Ermesinin Sonuçları ...............................................................85

VAKIFLAR ..................................................................................................................86Vakfın Amacı ve Amacının Değiştirilmesi .............................................................87Vakfın Örgütü ........................................................................................................88Denetim ................................................................................................................88Vakfın Sona Ermesi ..............................................................................................89

Çıkmış Sorular ............................................................................................................90Çözümler ....................................................................................................................95Cevaplı Test ................................................................................................................98

4. BÖLÜM Eşya Hukuku

EŞYANIN TÜRLERİ ..........................................................................................................103Tüketilebilir eşya - Tüketilemez eşya..........................................................................103Taşınır eşya - Taşınmaz eşya ....................................................................................104Misli Eşya – Gayri Misli Eşya .....................................................................................104Basit (yalın) eşya - Birleşik eşya - Eşya birliği ............................................................104Bölünebilen Eşya – Bölünemeyen Eşya .....................................................................104Kamu Malları – Özel Mallar ........................................................................................105

ZİLYETLİK ........................................................................................................................105Zilyetliğin Konusu .......................................................................................................106

vii PEGEM AKADEMİ

Zilyetlik Halleri ............................................................................................................106Zilyet Yardımcılığı .......................................................................................................108Zilyetliğin Kazanılması ................................................................................................108Zilyetliğin Korunması .................................................................................................. 111Zilyetlik Karineleri .......................................................................................................113Zilyetliğin İadesi ..........................................................................................................114Zilyetliğin Kaybedilmesi .............................................................................................115

TAPU SİCİLİ .............................................................................................................115Ana Siciller ..........................................................................................................115Yardımcı Siciller ..................................................................................................115Kadastrosuz Yerlerde Tutulan Defterler ..............................................................116Tapu Siciline Hakim Olan İlkeler .........................................................................116Tapu Sicilinde Yapılan İşlem ve Kayıtlar .............................................................123

AYNİ HAKLAR ..........................................................................................................129Mülkiyet Hakkı ....................................................................................................131

Mülkiyetin Kapsamı .......................................................................................132Mülkiyet Çeşitleri .................................................................................................134

Taşınmaz Mülkiyeti ........................................................................................141Taşınmaz Mülkiyetinin Kazanılması ...........................................................142Taşınmaz Mülkiyetinin Kapsamı ve Kısıtlamaları .......................................144Taşınmaz Mülkiyetine Getirilen Kısıtlamalar ..............................................146

Taşınır Mülkiyeti ............................................................................................149Sınırlı Ayni Haklar ...............................................................................................153

Sınırlı Ayni Hakların Türleri ...........................................................................154İrtifak Hakları ..............................................................................................154Taşınmaz Yükü (Gayrimenkul Mükellefiyeti) .............................................160Rehin Hakları .............................................................................................161Taşınmaz Rehni Türleri ..............................................................................163

Çıkmış Sorular ..........................................................................................................166Çözümler ..................................................................................................................189Cevaplı Test ..............................................................................................................201

5. BÖLÜM Miras Hukuku

MİRASÇILAR............................................................................................................210Yasal Mirasçılar...................................................................................................210Saklı Pay ve Saklı Pay Mirasçılığı ......................................................................213Atanmış Mirasçılar ..............................................................................................214Belirli Mal Vasiyeti Alacaklıları ............................................................................215Yedek (Alt) Mirasçılık ..........................................................................................215Art Mirasçılık .......................................................................................................215

viiiPEGEM AKADEMİ

ÖLÜME BAĞLI TASARRUFLAR ..............................................................................217Vasiyetname .......................................................................................................217Miras Sözleşmesi ................................................................................................222

Miras Sözleşmesinin Sona Ermesi ................................................................223Ölüme Bağlı Tasarrufların Kendiliğinden Sona Ermesi .................................224Ölüme Bağlı Tasarrufların İptali .....................................................................225

Mirasçılıktan Yoksunluk ......................................................................................226Mirasçılıktan Çıkarma .........................................................................................226Mirasçılıktan Feragat ..........................................................................................228Mirasın Reddi ......................................................................................................229Tenkis Davası ....................................................................................................231Mirasta Denkleştirme ..........................................................................................233Resmi Tasfiye .....................................................................................................234Miras Sebebiyle İstihkak Davası .........................................................................236

Çıkmış Sorular ..........................................................................................................237Çözümler ..................................................................................................................249Cevaplı Test ..............................................................................................................256YARARLANILAN KAYNAKLAR ................................................................................259

TEMEL KAVRAMLAR

¾ SOSYAL HAYATI DÜZENLEYEN KURALLAR

¾ HUKUK YAPTIRIMLARI (MADDİ MÜEYYİDELER)

¾ HUKUKUN TÜRLERİ

¾ HUKUKUN KAYNAKLARI VE UYGULANMASI

¾ HAK

Devletlerin sarsılmayan temelini adalet teşkil eder.

( J.W. Pindare)

2004

2003

2005

2006

2007

2008

2009

2010

Çıkmış Soru Ağacı

3

1

1

2

2

2

-

1

2

2011

2012-

Sosyal Hayatı Düzenleyen Kurallar

İnsanların bir arada yaşamasını sağlayan kurallar vardır. Hukuk ku-ralları bu kuralların bir türüdür. Hukuk, kurallarının diğer kurallardan farkı, farklı kurallar içermesi değil, yaptırımının farklı uygulanmasıdır. Sosyal ha-yatı düzenleyen kurallar;

Ahlak Kuralları

Görgü Kuralları Yaptı rımı toplum tarafından uygulanır. (Manevi müeyyideli kurallar)

Din Kuralları

Hukuk Kuralları Yaptır ımı devlet tarafından uygulanır. (Maddi müeyyideli kurallar)

Hukuk Yaptırımları (Maddi Müeyyideler)

Ceza: Suç niteliği taşıyan davranışa uygulanan yaptırımdır.Cebri İcra: Borcunu yerine getirmeyen veya mahkeme kararına uy-

mayan kişilere uygulanan yaptırımdır.Tazminat: “Sözleşmeye aykırılık” ve “haksız fiil” durumlarında, zarara

uğrayan kişinin zararının maddi ve manevi olarak giderilmesini amaçlayan yaptırım türüdür.

Hükümsüzlük: Bir hukuki işlemin kanunun aradığı şekilde yapılmaması durumunda uygulanan yaptırımdır. Kendi içerisinde üç ana başlıkta incelenir:

a) Yokluk: İşlemin hiç yapılmamış gibi yok olması halidir. Yani işlemin kurucu unsurlarında eksiklik olması halidir. Sözleşmenin esaslı noktaları eksikse ya da taraf iradeleri uyuşmamışsa işlem yok hükmündedir, yani hukuk düzeni içinde hiç doğmamıştır. (Örneğin: Satış sözleşmesinin esaslı unsurları mal ve malın karşılığı olan bedeldir. Tarafların bedel konusunda anlaşmadan yaptıkları satış sözleşmesi yok hükmündedir.)

b) Butlan: İşlemin batıl olması; işlemin geçerlilik şartlarındaki eksiklik nedeniyle baştan geçersizlik olması halidir.

Hukuk kural-

larının diğer

kurallardan farkı

yaptırımını devle-

tin uyglamasıdır.

hoca notu

1. BÖLÜM

TEMEL KAVRAMLAR ve

BAŞLANGIÇ HÜKÜMLERİ

2PEGEM AKADEMİ

Bir hukuki işlemin butlanla geçersiz olması için şu şartların herhangi birinin varlığı gereklidir:

– Ehliyetsizlik

– Şekil eksikliği

– İmkansızlık

– Hukuka ve ahlaka aykırılık

– Muvazaa (İrade ve irade beyanı arasında karşılıklı olarak bile-rek yaratılan uyuşmazlıktır.).

Yukarıdaki hallerde görüldüğü gibi işlem yapılmış ancak işlem sa-katlanmıştır. Dolayısıyla işlem geçersiz olarak gerçekleşir. Butlan, kural olarak hakim tarafından re’sen dikkate alınır, çünkü bir işlemin batıl olma-sı kamu düzeni ile ilgilidir. Butlanın hakim tarafından dikkate alınmadığı istisnai durumlar ise evlilik ve ölüme bağlı tasarruf işlemleridir. . Butlan, yapılan hukuki işlemi en baştan itibaren geçersiz kılar. Bunun tek istisnası evliliktir. Evlilik, mahkeme tarafından geçersiz kılınıncaya kadar tüm hü-küm ve sonuçlarını doğurur.

c) Tek taraflı bağlamazlık: Yapılan hukuki işlemin taraflardan yal-nızca birini bağlaması durumudur. Kendi içerisinde ikiye ayrılır:

– Askıda geçersizlik (Eksiklik): İşlem bir icazetle geçerli hale ge-lecekse icazet verilinceye kadar geçersiz kabul edilir. (Örneğin: Sınırlı ehliyetsizlerin veli ya da vasilerinin icazeti alınıncaya ka-dar yapmış oldukları işlemler askıda geçersizdir – eksiktir.)

– İptal edilebilirlik: Hata, hile, ikrah ve gabin halinin söz konusu olduğu sözleşmeler, buna tabi olan kişilerce belli süreler dahilin-de iptal edilebilir işlemlerdir. Kişilere tanınan bu iptal edilebilirlik süreleri hak düşürücüdür.

Hukuki işlemin geçersizlik sebepleri Borçlar Hukuku kitabında daha detaylı olarak işlenmiştir.

İptal: İdari bir işlemin mahkeme kararıyla iptal edilmesi yaptırımıdır. Yani devlet veya öteki kamu tüzel kişilerin üstün ve ayrıcalıklı yetkileriyle yapmış oldukları işlemin mahkeme kararıyla bozulmasıdır. Yönetmeliğin mahkemece iptali, bakanlığın yaptığı işlemin mahkeme kararıyla iptali gibi örnekler verilebilir.

Hukukun Türleri

Pozitif Hukuk (Müspet Hukuk): Yürürlükte bulunan yazılı ve yazısız tüm hukuk kurallarını kapsar.

3 PEGEM AKADEMİ

Mevzu Hukuk: Yürürlükte bulunan, yetkili makamlarca konulmuş ku-ralların tümü mevzu hukuk olarak nitelendirilir. Burada dikkat edilmesi gere-ken nokta yetkili makamların yalnızca yazılı kuralları koyma yetkileri vardır.

İdeal (Tabii-Doğal) Hukuk: Olması istenen ancak günümüz dünya-sında gerçekleşmesi mümkün olmayan toplum düzenine ilişkin, bu toplu-mun gerek duyacağı hukuk kurallarıdır. (İdeal dünya)

Tarihi Hukuk: Yürürlükten kalkan hukuk kurallarının tümüdür.

Hukukun Kaynakları ve Uygulanması

Hukukun Kaynakları

Yazılı Kaynaklar

• Anayasa• Kanun• Kanun Hükmende

Kararname• Milletlerarası

Antlaşmalar• Tüzük• Yönetmelikler• Genelge

• Örf ve Adet Hukuku

• Doktrin (Bilimsel Görüş)

• İçtihat (Geçmiş Mahkeme Kararı)

Yazısız Kaynaklar

Yard ımc ı Kaynaklar

Hakim, somut bir uyuşmazlığı çözerken ilk önce yazılı kaynaklara başvurur ve bu kaynakların yorumunu yapar. Kanun, sözüyle ve özüyle (ruhuyla) değindiği bütün konularda uygulanır. Kanunun sözü (lafzı), ka-nunun açık metni, açıkça belirli madde ifadeleridir. Kanunun özü ise, ka-nunun bütününe hakim olan ilkelere göre belirli bir kuralın taşıdığı anlam-dır. Kanunun ruhunun araştırılmasında, kanunun sistemi, kanunun hazırlık çalışmaları, hükmün amacı ve yorumun yapıldığı zamandaki koşullar dik-kate alınır. Dolayısıyla somut uyuşmazlığın çözümünde esas alınan unsur yazılı kaynaklardır. Ancak hakim yazılı kaynaklarda somut olaya ilişkin bir hüküm bulamazsa “kanun boşluğu” dediğimiz hal ortaya çıkar. Yani kanun boşluğu yazılı kaynaklarda somut uyuşmazlığa ilişkin yazılı bir hüküm ol-mamasıdır. Hakim, kanun boşluğu halinde yazısız hukuk kurallarına(örf ve adet hukuku) başvurur. Hakim, kanun boşluğu halinde örf ve adet hukuku-na başvurmak zorundadır. Yani örf ve adet hukukuna başvurmak hakimin takdirine bağlı değildir. Ancak dikkat etmek gerekir ki kamu hukuku alanın-da genel olarak kanunilik ilkesi egemen olduğundan örf ve adet hukukuna kamu hukuku alanında başvurulmaz. Örneğin ceza hukukunda “kanunsuz suç ve ceza olmaz” ilkesi gereğince örf ve adet hukukuna başvurulmaz.

Somut olayla

ilgili yazılı kay-

naklardan hüküm

olmaması “kanun

boşluğu”; yazılı ve

yazısız kaynak-

larda hüküm

olmaması “hukuk

boşluğu”dur.

hoca notu

4PEGEM AKADEMİ

Örf ve adetin, hakimin dikkate alacağı hukuk kuralı haline gelebilme-si için aşağıdaki hususları taşıyor olması şartı aranır;

• Devamlılık(maddi unsur) Örf ve adetin uzun zamandır ülkede uygulanıyor olması.

• Genel inanış(manevi unsur)

• Devlet desteği(maddi müeyyide unsuru)

Yukarıdaki unsurları içeren örf ve adet kurallarını hakim dikkate al-makla yükümlüdür. Eğer bir örf ve adet hukuku kuralı belirli bir bölge ya da meslekte uygulanıyorsa özel örf ve adet hukuku; yurt çapında uygulanıyorsa genel örf ve adet hukuku olarak nitelendirilir. Somut uyuşmazlığa ilişkin yazı-lı ve yazısız kurallarda hüküm bulunamamasına “hukuk boşluğu” adı verilir. Bu halde hakim kendisi kanun koyucu olsaydı nasıl bir kural koyacak idiyse ona göre karar verir. Yani hakim hukuk yaratır. Hakim hukuk yaratırken ya başka bir hükümden yararlanır ya da orijinal kural yaratır. İşte hakimin başka bir kanun hükmünden yararlanarak yeni bir kural yaratması yoluna kıyas (örnekseme) adı verilir. Hakim yarattığı bu kurala göre somut uyuşmazlığa ilişkin hükmünü verir. Hakimin yarattığı hukukun genel özellikleri;

• Kanun niteliği taşımaz.

• Kuvvetler ayrılığı prensibine aykırı değildir.

• Bağlayıcı değildir.(yalnızca hakimi görülmekte olan davayla ilgili bağlar.)

• Üst yargı denetimine tabidir.

• Kanun ve anayasanın temel ilkelerine ve özüne bağlıdır.

• Genel ve soyut kurallardır.

Hakim hukuk yaratırken yardımcı kaynaklara bakmakla yükümlü de-ğildir. Ancak içtihatlar ve doktrinler hakime yardımcı olma niteliğindedir. Ancak unutulmamalıdır ki hakimlerin benzer alana ilişkin farklı kurallar yaratıp hüküm vermesi hukuk düzeninde ikiliğe yol açabileceğinden yük-sek mahkemeler bu alanda içtihati birleştirme kararı alabilmektedir. İçtiha-ti birleştirme kararları her hakim için başvurulması zorunlu kaynaklardır. Başka bir deyişle bağlayıcı ve hukukun asli kaynakları hükmündedir. Bu bakımdan yüksek yargı organının tüm hakimler için yarattığı içtihati birleş-tirme kararları kuvvetler ayrılığı prensibinin istisnası niteliğindedir.

Boşluk Türleri

Kural dışı kanun boşluğu: Kanun koyucunun bilmeden ve isteme-den bıraktığı boşluktur. Burada hakim, örf ve adet hukuku hükümlerine başvurmak zorundadır. Burada da hüküm bulunmazsa hukuk boşluğu ha-lini alır ki hakim hukuk yaratma yoluna başvurur.

Örf ve adet

hukuku başvu-

rulması zorunlu

kurallarken, içtihat

ve doktrinler

başvurulması

zorunlu olmayan

kurallardır.

hoca notu