PRESLER

Presler, elektrik motorundan alınan dönme hareketini mekanik enerjiye çeviren ve bu enerjiyi kullanan makinelerdir.

Presler tahrik sistemlerine göre iki sınıfa ayrılırlar;

1. Mekanik Presler2. Hidrolik Presler

1.) MEKANİK PRESLER

MEKANİK PRES NEDİR?

Eksantrik Presler, elektrik motorundan alınan dönme hareketini mekanik enerjiye çeviren ve bu enerjiyi kullanan makinelerdir. Günümüzde değişik tonajlarda ve biçimlerde kullanım alanlarına uygun olarak üretilmektedir.

MEKANİK PRES TÜRLERİ NELERDİR?

A) Gövde Yapılarına Göre Presler:

Preslerde gövde malzemesi dökme demirdir. Presin çalışması sırasında, pres gövdesi kendisine etki eden kuvvetler nedeniyle şekil değişimine uğrar. Pres gövdesinde meydana gelen bu şekil değişimi, gerek preste imal edilen parçanın kalitesine gerekse kalıp ömrü üzerine ters yönde etki eder. Bu nedenle çalışma sırasında, pres gövdesindeki şekil değişiminin minimum olması için presler mümkün mertebe esneme yapmayacak şekilde imal edilir. Bunun içinde pres imalatında malzeme tasarrufu gözetmeksizin, çalışma sırasında gövdeye gelecek kuvvetlerin, gövdenin mukavemet edebileceği değerden çok daha düşük olmasına dikkat edilir.

Gövde Yapılarına Göre Presler:

1) C Tipi Presler2) H tipi Presler3) Pik Gövdeli Presler4) Çelik Konstrüksiyon Gövdeli Presler olarak sınıflandırılabilir.

A.1) C Tipi Presler (Açık Gövdeli )

Gövde yapısı (kalıp çalışma boşluğu) tek taraftan açık olan pres tezgâhlarıdır. Pik ve çelik gövdeli olarak üretilirler. Genelde hafif tonajlı preslerin tasarımında C tipi gövde şekli olarak kullanılırlar

C Tipi Preslerin avantajı, daha düşük fiyatlı olması, malzeme, çalışma ve aktarılmasındaki kolaylıktır. Bu tiplere, kalıpların kolayca önden ve yandan bağlanabilmesinin yanı sıra malzeme sürülmesinin kolaylığı da vardır. Basılan parçalar kalıp altına, yanlara ya da arkaya atılabilir.

C Tipi Preslerin dezavantajı ise yük altında gövde yapısı sebebiyle açısal deformasyona uğraması ve hizalama (alt ve üst tablalardaki paralelliğin bozulması) bozukluklarına sebep vermesidir. Bunun neticesinde zımba ve kalıpların aşınması sorunu ortaya çıkar.

Şekil 1: C Tipi Eksantrik Pres (Açık Gövdeli )

A.2) H Tipi Presler ( Düz Kenarlı)

Gövde yapısı (kalıp çalışma boşluğu) kapalı olan pres tezgahlarıdır. Genelde çelik gövdeli olarak üretilir. Bu preslerde hizalamayı sağlayacak en iyi koşullar mevcuttur. Yük altında gövde esnemesi düz ve yere diktir. Esneme kalıp ile aynı doğrultuda olduğundan kalıba da zararı yoktur. Yüksek tonajlı preslerin tasarımında H tipi gövde şekli olarak kullanılır. Büyük düz kenarlı presler küçüklere oranla daha yavaş vuruş yaparlar, nedeni derin çekmeli parçalarda şekillendirme problemi olması, darbeden ötürü kalıp ve pres ömürlerinin azalmasını önlemektir

Kendi içinde dört biyelli, iki biyelli ve tek biyelli çalışma sistemli olarak üretilmektedir.Son zamanlarda biyel kol sayıları arttırılarak çift biyel kollu preslere göre daha az titreşime ve daha dinamik bir yapıya sahiptir. Bu pres ile daha yüksek hızlara çıkılabilmekte, kalıbın tablanın değişik yerlerine bağlanmasından dolayı kaynaklanan yük dengesizlikleri ise ortadan kalkmaktadır. Böylece farklı ürünlerin kalıpları da bu prese bağlanabilmekte ve esnek üretime imkân tanınmaktadır

Şekil 2: H Tipi Presler(Düz Kenarlı)

A.3) Pik Gövdeli Presler

Ana gövde kısmı ve tablası dökme demirden (pik) tek parça olarak imal edilmiş pres tezgâhlarıdır.

Şekil 3: Pik Gövdeli Presler

A.4) Çelik Konstrüksiyon Gövdeli Presler

Ana gövde kısmı ve tablası çelik plakalardan kaynakla birleştirme yöntemiyle imal edilmiş pres tezgâhlarıdır.

Şekil 4: Çelik Konstrüksiyon Gövdeli Presle

B) Fonksiyonlarına Göre Presler:

1) Tek Etkili Presler2) Çift Etkili Presler3) Üç Etkili Presler olarak sınıflandırılabilir.

B.1) Tek Etkili Presler:

Bu preslerde bir slâyt hareketi vardır. Slâyt tabla ölçülerine göre bir, iki ve dört biyel kolu ile bağlıdır. Tek etkili presler çeşitli metal şekillendirme işlemlerinde (Kesme, Delme, Çekme vs.) kullanılır.

B.2) Çift Etkili Presler:

Bu preslerde iki ayrı slâyt ve slâyt hareketi vardır. Dışta hareket eden slayt pot çemberi veya dış baskı, içtekine de iç baskı adı verilir. Dış baskıya kalıbın saç tutan kısmı bağlanır. Esas şekil verecek göbek iç baskıya bağlanır. Önce dış baskı aşağıya iner ve sacı gergin bir şekilde tutar, daha sonra iç baskı aşağıya iner ve çekme işlemi yapar. Bu tür presler derin çekme işlerinde kullanılır.

B.3) Üç Etkili Presler:

Çift etkililerde olduğu gibi iki slâyt hareketli başlığın içinde bir tane slayt hareketi de tablanın altında olur.

Preslerin kolayca tanınabilmesi için pres gövdelerinde etiketler mevcuttur.

ÖRNEK;

Etiket: S4-650-96-72

S 4 650 96 72S:Tek EtkiliD:Çift EtkiliT:Üç Etkili

Kaç noktadan bağlı olduğu

Ton olarak kapasitesi

Tablanın soldan sağa ölçüsü (inç)

Tablanın önde arkaya ölçüsü

(inç)

MEKANİK PRESLERİN ÇALIŞMA PRENSİBİ

Elektrik motoru ile elde edilen dönme hareketi kayışlar vasıtasıyla volana aktarılır. Bunun sebebi elektrik motorunun devir sayısının yüksek olmasıdır (900 d/dk ). Preslerin dakikadaki vuruş sayısı çok düşük olması gerekiyor( 20 vuruş gibi). Bu yüzden motorun devir sayısı aktarma organlarında düşürülerek aktarılır.

Volana bağlı olan milin üzerinde kavrama ve fren grubu vardır. Kavrama ve fren grubu pnömatik veya hidrolik kumanda ile çalışır. Volan motordan aldığı dönme hareketi ile sürekli döner, fakat volan mili dönmez. Parça basmak istediğimiz zaman kavrama kumandasını devreye sokarız ve volan mili dönmeye başlar. Volan milindeki dönme hareketi dişliler vasıtasıyla devir sayısı küçültülerek kranka (eksantrik mile) aktarılır. Eksantrik milin görevi dairesel hareketi doğrusal harekete dönüştürmektir.

Presin krank miline biyel kolu dediğimiz kollarla bağlı bulunan hareketli kafaya (koç ) krank milinin eksen kaçıklığı kadar doğrusal hareket yaptırılır. Buna presin kursu (strok) denir. Küçük tonajlı preslerde bu strok ayarlanabilir yapılabilir. Büyük tonajlı preslerde strok sabit yapılır.

Değişik yükseklikte kalıp bağlamak için ayrıca reglaj ayar mekanizması yapılır. Mekanik presin koç aşağıya indiği pozisyonda geri dönüşe geçtiği pozisyona A.Ö.N. (180˚) yukarıda durduğu pozisyona Ü.Ö.N. (360˚)denir.

Mekanik preslerde, işi yapan gücü sağlayan volan enerjisidir. Volan, enerjisini dönüş devrinden alır, yani devir arttıkça volan enerjisi artar, devir düştükçe volan enerjisi düşer. Volan ağırlığının yeterli bulunmadığı, ya da konstrüksiyon olarak makul değerlerin dışına taşıldığı durumlarda, angrenaj sistemi devreye girer. Yani; bir veya birkaç kademe dişli grubu yardımıyla, güç-devir ilişkisi ayarına gerek vardır.

Devir değiştirmeli preslerde, devir değiştirme işlemleri esnasında volanı değiştirebilme imkânı olmadığı için volan, en düşük devirde gerekli gücü sağlayabilecek şekilde dizayn edilmelidir. Strok ayarlı preslerde; eksantrikliğin (strok mesafesinin) azalması ile birlikte, volanın dolayısıyla presin iş yapma kabiliyeti artar. Prensip olarak, eksantrik olarak dönen krank mili, volandan direkt veya angrenaj sistemiyle aldığı gücü, (kuvvet) x (kuvvet kolu) prensibiyle prese verir. Buradaki kuvvet kolu terimini, krank mili için eksantriklik miktarı olarak anlaşılmalıdır. Eksantriklik = strok/2 dir. İşte bu nedenle volan değiştirilemez bir kavram olduğu için (hız hariç) değiştirilebilen kavram olan strok ayar sistemi sayesinde strok boyu azaldıkça pres çeneleri arasından alınabilecek pres kuvveti artar. Bu kuvvet sigorta yardımıyla sınırlandırılmak zorundadır. Aksi halde, pres makinesi mekanizması ve hatta gövdesi, volanın vereceği kuvvete mukavemet edemeyeceği için deformasyona uğrar.

Presin dizaynında evrensel kabul Alt Ölü Noktaya (AÖN) 30 derecelik açı dilimi içinde kranktan, dolayısıyla presten anma gücünün çekilebileceği veya başka bir deyişle maksimum gücün alınması gerekliliği durumudur. Bu pres kullanıcısı tarafından muhakkak bilinmelidir.

Presler, yapılacak işin hassasiyetine göre değişik şekillerde dizayn ve imal edilirler. Yani, kalıbın çalışması esnasında doğan reaksiyon kuvvetler, koçun kızakları tarafından iyi dengelenmelidir. Aksi takdirde oluşan istenmeyen veya hesaba katılmayan momentler, kayıt kızaklarının bozulmasına ve hatta kırılmasına bile yol açabilir.

2.) HİDROLİK PRESLER

Hidrolik Presler yağ basıncı ile çalışan preslerdir. Mekanik preslerde olduğu gibi tek tesirli, çift tesirli olabilirler. Gövde yapılarına göre C Tipi (açık gövdeli) veya H Tipi (düz kenarlı) olabilirler.

HİDROLİK PRESLERİN ÇALIŞMA PRENSİBİ

Elektrik motorundaki elektrik enerjisi ile yağ basmaya yarayan pompalar döndürülerek sisteme basınçlı yağ basılır. Bu basılan yağ çeşitli yön denetim valfleri ve basınç ayar regülâtörleri ile denetlenerek silindirlere etki ettirilir ve silindirler ileri geri (doğrusal) hareket ederler ve mekanik enerji meydana gelmiş olur. Silindirlere bağlı olan slayt (hareketli kafa) aşağı yukarı hareket eder. Silindirlere gönderilen yağ miktarı ve basıncı kontrol edilebildiği için presin aşağı yukarı hızları ve tonajı istenen değerlerde ayarlanabilir. Bu özelliklerden dolayı özellikle derin çekme kalıplarında hidrolik presler tercih edilir.

Çift tesirli preslerde iki tane slayt hareketi vardır. Dışta çalışan slâyda pot çemberi, içte çalışan slâyda ise iç baskı denir. Derin çekme kalıbı prese bağlandığı zaman önce pot çemberi saça basar ve basıncı kilitler. Daha sonra iç baskı devreye girer ve saça basarak derin çekme işlemini gerçekleştirilir. Daha sonra iç baskı ayarlanan basınç değerine ulaşınca dış baskı basıncı boşalır ve iç baskı yukarıya doğru kalkmaya başlar ve dış baskıyı da yukarıya kaldırır. Basılan parçanın durumuna göre pot çemberinin dört köşesindeki baskı kuvvetini ayrı ayrı ayarlama imkânımız vardır.

Hidrolik Preslerde iki tip çalışma pozisyonu vardır.

1.) Kademeli (el ile)2.) Pedal Konumu (otomatik)

Kademeli Çalışmada; aşağı- yukarı butonlarına bastığımız sürece pres aşağı yukarı hareket eder.

Pedal konumunda ise; dış baskı basınç tutup kilitleyene kadar pedala basarız ve daha sonra pedaldan elimizi çeksek bile pres otomatik olarak derin çekme işlemini yapar ve üst ölü noktaya kalkar.

Hidrolik preslerde istenen strok aralıklarında istenen hızlarda hareket etme imkânı vardır. Örneğin; Pres yukarıdan aşağıya hızlı, saca basmasına çok az bir miktar kalınca yavaş inebilir. Bu hareket tarzı özellikle derin çekme saç parçaların basılmasında çok önemlidir. Aynı hareketi yukarı kalkarken de yapabilir.

Hidrolik preslerde maksimum tonaj parça basma anında elde edilir. İstenen basınca ulaşınca prosestat denilen basınç kontrol elemanları, ventillerin pozisyonunu değiştirerek presin geri dönmesini sağlar.

Hidrolik preslerde pres kursu silindir boylarına bağlıdır. Tonaj ise silindir çaplarına bağlıdır.

Çift tesirli hidrolik preslerde de slâyt ayarı vardır. Slâyt ayarı, pot çemberi ile iç baskı arasındaki mesafeyi ayarlamada kullanılır.Presin tüm hareketi mikroswitch, prosestat vb. kontrol elemanları ile kontrol edilir

Hidrolik - Mekanik Preslerin Karşılaştırılması:

1-) Hidrolik preste vuruş boyunca kuvvet sabittir, mekanik preste ise slâyt pozisyonuna göre kuvvet değişir.

2-) Hidrolik preste kurs yüksekliği kolayca ayarlanır ve kontrol altındadır. Mekanikpreste ise kurs yüksekliği krank ve eksantrik dönüşüyle sınırlıdır.

3-) Hidrolik presin hızı ayarlanabilir, mekanik presin hızı ise tahrik sistemiyle sınırlı ve sabittir.

4-) Hidrolik pres aşırı yüke giremez, önceden ayarlanmış bir kuvvete ulaşınca slayt hareketini sona erdirir. Mekanik pres ise aşırı yüke girer ve koruyucu sistem yoksa prese ve kalıba zarar verebilir.

5-) Mekanik presler, devrini daha hızlı tamamlar ve seri üretime daha yatkındır.

6-) Enerji volanda depolandığından mekanik preste daha küçük motor kullanılır.Hidrolik presler, eşdeğer bir mekanik prese oranla 2-2,5 kat daha güçlü motor kullanır.

7-) Mekanik presin slâyt hızı, daha yüksek olduğundan yüksek darbe hareketi isteyen kesme ve delme işlemlerine daha uygundur. Aynı işlemler hidrolik preslerde yapılabilir ancak bıçak ve zımbaların metali kesim esnasındaki şoku hidrolik sisteme zarar verebilir.

8-) Mekanik presler harekete geçtikten sonra slâyt geri alınamaz ve vuruşunu tamamlamak zorundadır. Eğer direnç fazla gelirse aşağıda kalarak ya sıkışma olur ya da kalıbı kırar (veya presi zayıf bir noktadan kırabilir).

9-) Hidrolik sistemde basınç, ayarlı bir valf ile ayarlanabilir. Sistem basıncı sadece malzeme direncini geçecek seviyede tutulur. Malzeme kalınlığı, cinsi, çift basma ve yanlış kalıp bağlamalarda sistem sadece valf değeri kadar basınç uygular, üstüne çıkmaz. Hidrolik presleri aşırı yüke sokmak hemen hemen imkânsızdır.

10-) Mekanik preslerde nominal kapasiteye sadece strok boyunun alt kısmında ulaşılır. Hidrolik preslerde ise bu değere strok boyunca her noktada ulaşılır.

Hidrolik ve Mekanik Preslerde Yapılan İşlemler:

Mekanik Presler Hidrolik Presler Mekanik ve Hidrolik Presler

-Fazla Derin Olmayan Çekmeler-Seri İmalat-Kesme-Delme-Ütüleme-Açınım Kesme-Otomasyonlu Çalışma

-Derin Çekmeler-Düzgün Olmayan Parça Şekillendirmeleri-Kesmeler-Kalıp Alıştırmaları

-Orta Ve Derin Çekmeler-Etek Kesimi-Otomasyonlu Çalışma

3.) MEKANİK PRESİN PROJELENDİRİLMESİ

3.1.) PRES ANA ELEMANLARI

1) Gövde Grubu 2) Krank ve Angrenaj Grubu 3) Biyel Grubu 4 )Dişli Çarklar 5) Başlık Grubu 6) Kavrama ve Frenler 7) Koç Başlığı 8) Volan Grubu 9) Elektrik Motoru 10) Tablalar

Bu bölümde presi oluşturan ve projelendirme aşamasında ilk sıralarda gelen elemanlara değinilecektir

3.1. 1. Gövde Grubu

80 tonluk presin gövdesi ‘’C’’ tipi gövde olarak seçilmiştir. Küçük tonajlarda yapılan preslerin büyük bir kısmı ‘’C’’ tipinde üretilmektedir. Gövde presin en ağır parçasıdır ve makinenin bütün çalışan parçalar gövdeye bağlıdır. Gövde, çalışan parçaların oluşturdukları kuvvete dayanabilmeli ve çalışma esnasında pres elemanlarının ayarları korunmalıdır. Mukavemeti ve rijitliği arttırmak ve ayarları korumak için bazen açık uçlar arasına bağlantı çubukları yerleştirilir

Şekil 3,1: Pres Yan ve Arka Görünüşü

3.1.2. Krank ve Angrenaj Grubu

Krank mili, volanın dönme hareketini biyelin yardımı ile koçun yukarı-aşağı düşey hareketine çeviren bir parçadır. Koçun hareket miktarı veya stroku, krank kolu uzunluğunun iki katıdır ve daima aynı kalır.

Günümüzde üretilen pres tiplerinde eksantrik krank tipleri kullanılmaktadır. Krank mili Biyelin bulunduğu esas dişli veya fener dişlisi ile yekpare olarak imal edilmiş bir kamdır.

Preslerde, pres boylarına oranla fazla güç gerektiği durumlarda angrenaj mili ile bir dişli sistemi oluşturulur ve krankın uyguladığı moment tahvil oranında katılır. Fazladan güç istendiği durumlarda yapılması gereken volanın ebatlarının büyütülmesidir. Ancak pres gövdesine kıyasla çok büyük bir volan hem dengesizliğe hem de tasarım açısından sakıncalara yol açmaktadır. Bu nedenle angrenaj uygulaması yaygın olarak kullanılmaktadır. Angrenaj milinin ilettiği moment bizim için referans teşkil edecek fiziksel büyüklüktür. Öncelikle angrenaj miliyle büyüklüğü katlanacak olan momente esas ihtiyacı olan krank milini incelememiz gerekecektir.

Krank mili aşağıdaki şekilde de görüleceği gibi dönüşlerde eksantriklik yapacak şekilde tasarlanan bir mildir ve biyelle birlikte bir mekanizma haline gelip dairesel hareketi öteleme hareketine çevirir. Krank mili dinamiği detaylı olarak incelendiğinde maksimum gücün alt ölü noktaya varmadan 30° içinde maksimum güç kullanacak şekilde yapılacaktır.

Şekil 3,2: Eksantrik Mil

Krank mili tasarımında öncelik pres stroğuna bağlı olarak eksantrikliğe verilir. Preslerinstroğuna tasarım sürecinde ayarlanabilir veya sabit olarak belirlenir. Projemizdeki örneğin tasarımında strok 0 – 100 mm olarak değişmektedir. Krank mili eksantrikliği ve eksantrik yatak eksantrikliği eşit olarak 25 mm seçilmiştir. Angrenaj milinin sahip olması gereken döndürme momentine çevrim oranı da etki eder. Ayrıca dişli çiftlerinin çalışma verimi de döndürme momentine etkide bulunur.

Preste kullanılan redüksiyon oranı çalışma seklini etkiler. Yapılacak ise ve çalışma sekline göre bir redüksiyon oranı seçmek gerekir. Örneğin sıvama işleminde baslık hızının kontrollü olması gerekir, bu nedenle redüksiyon oranı uygulanacaksa bu oran nispeten büyük seçilerek sac parçada bir yer değiştirme olmaması sağlanır. Analizini yapmış olduğumuz presin redüksiyon oranı 5 olarak seçilmiştir.

3.1.3. Biyel Grubu

Krank biyel mekanizmasını oluşturan elemanlardan biyel, krankın yaptığı eksantrik hareketi doğrusal harekete çevirin parçadır. Bütün baskı gücünü üzerinde toplayacak şekilde çalışır. Bir ucu krankın eksantrik kısmına bağlı diğer ucu doğrusal hareket yapacak şekilde kızakladığı için açısal hareketleri tolere edecek bir dizayna sahip olmalıdır. Bu nedenle biyel mekanizması içinde yer alan biyel vidasının ucu küresel olarak tasarlanmıştır. Biyel kolu tam gücü krank alt ölü noktaya gelmeden kalan 30° içinde yapacağından düşey eksenle çakışmayıp açılı bir şekilde pozisyonlanacaktır. Bu nedenle baskı kuvvetinden daha yüksek küre ucu sayesinde uç tarafı serbest şekilde salınım yapacak ve son derece kaygan bir yatakta çalıştığından biyel vidası hiçbir zaman sabit kalmayacaktır. Bu nedenle kuvvetin yatay bileşeninin biyel vidasını eğmeğe çalışması söz konusu olmamaktadır.

Şekil 3,3: Biyel Kolu ve Kısımları

3.1.4. Dişli Çarklar

Angrenaj sisteminde bir pinyon ve bir de büyük olmak üzere 2 adet dişli çark kullanılmaktadır. Bütün gücün aktarıldığı nokta olması nedeniyle son derece hassas şekilde projelendirmesi gerekmektedir.

3.1.5.Başlık Grubu

Baslık preste kalıbın bağlanacağı ve doğrusal hareketin elde edileceği elemandır.Baslığın altta kalan ve kalıbın bağlandığı yüzeyin baskısı kuvvetlerine karsı dayanıklı olması gerekir. Genelde küçük tonajlarda (150 tondan düşük) kullanılan baslıklar dökme demirden imal edilir. Eksantrik preslerde baslıkların kızak sayıları hassasiyet açısından önemlidir. Kızak sayısı olarak 4 veya 8 kızak kullanılan presler vardır. C tipi preslerde ve özellikle aşırı hassas konstrüksiyonlarda 4 kızak tercih edilir. Kızakların aşınmaları tolere edecek şekilde ya bronzla takviye edilir ya da dökme demirdeki grafitin yağlama özelliğinden faydalanılarak bronz kullanılmaz.

3.1.6. Kavrama ve Frenler

Mekanik preslerin en önemli elemanlarındandır. Pres tezgâhlarının emniyetli ve verimli çalışmasının sağlanması, kavrama ve frenlerin hatasız çalışmasına bağlıdır. Krank mili kasnağının dönme hareketini doğrudan veya dişli ve kamalarla krank miline ileten sisteme kavrama denir.

Kasnak dönüş hareketinin krank miline iletilmesi istendiğinde kavrama devreye girer. Hareket iletimini sağlayan kavrama sistemi, belli bir dönüş açısında krank miline maksimum değerde bir döndürme momenti iletir. Kavrama devre dışı kaldığı anda, fren sistemi devreye girer ve krank milinin üst ölü noktada durmasını sağlar. Kalıp sıkışması veya hatalı kalıplama sonucu meydana gelebilecek arızaları önlemek için, kavrama devre dışı kalabilmeli ve frenleme sistemi anında devreye girebilmelidir.

Şekil 3,4: Pnömatik Kavrama Sistemi

3.1.7. Koç Başlığı

Biyel kolu yardımı ile krank mili dönüş hareketi, düzgün doğrusal hareket olarak koç başlığına iletilir. Hareketli başlığa bağlı kalıp, başlıkla birlikte hareket eder. Alt ölü noktaya gelmeden kalıplama işlemini bitiren koç başlığı bir miktar daha ilerledikten sonra alt ölü noktaya gelir. Sonra geri dönüş hareketini tamamlar. Ancak, kalıplama başlangıcında başlığı hareket ettiren açılı konumdaki biyel kolu, kalıplama direncini krank miline iletir.

3.1.8. Volan Grubu

Eksantrik preste is yapmak için gerekli olan enerji elektrik motorundan alınır. Fakat iş çevirimlerinde sürekli olarak motorun durup tekrar çalışması ve yeterli enerjiyi tek basına sağlayabilmesi için yüksek maliyetli bir motora ihtiyaç vardır. Bunun yanında presin elektrik tüketimi konusunda oldukça yüksek değerler elde edilir.

Bu tip makinelerde bir enerji düzensizliği olmaması ve gerektiğinde yüksek güçlerin karşılanabilmesi için enerji depolayan akülere ihtiyaç vardır. İste mekanik anlamda buakülere volan denmektedir ve eksantrik preste başrol bu elemanındır.

Volan, hızlı ve küçük preslerde genel olarak doğrudan doğruya krank miline bağlanmıştır ve kavrama vasıtasıyla mili tahrik eder.

Büyük ve ağır preslerde ayrı bir mil üzerine bağlanır ve bir dişli takımı yardımı ile krank milini tahrik eder. Genel olarak bir elektrik motorundan, kayış yardımı ile sürekli olarak döndürülür ve kavramanın kavradığı anlarda işe girer

Volanın geometrisi itibariyle sürekli dönüp bir enerji depolayacağından dairesel formda olması kaçınılmazdır. Dönme hareketinden kaynaklanan açısal hız ve kütlesinden kaynaklanan ataletle dönme kinetik enerjisini depolar. Depolanan bu enerji preste iş yapmak amacıyla kullanılır. Preste iş yapılmadığı anlarda dönmesine devam ederek bir enerji sürekliliği meydana getirir.

3.1.9. Elektrik Motoru

Preslerde güç kaynağı motorlardır. Elektrik motorlarının güçleri Kilowatt ve Beygir Gücü cinsinden hesaplanır. ( 1 KW = 1,36 BG) Presleme maliyetini ve pres tezgahı yüksekliğini azaltmak için motordan alınan dönme hareketi kayış kasnak ile doğrudan volana veya dişliler ile eksantrik (krank) miline istenen devirde iletilir. Bu projede motor 5,5 KW güç üretmektedir.

3.1.10. Tablalar

Pres tezgâhında tabla kalıbın bağlanması amacı ile kullanılmaktadır. Tablalar presin gövdesine bitişik olarak, koçbaşlığının hareket eksenine dik olarak imal edilir. Kalıplar, açılan çapraz ya da birbirine paralel T kanalları ile tablaların üzerine bağlanır. Tablalar, pres tezgâhının bütün baskı kuvvetini üzerlerinde taşıyan elemanlardır. Presin tonajına göre tablalar boyutlandırılır.

Preslerde tablalar tek kat ve iki kat olarak imal edilir. İki kat tablalar üstteki tablanın dönme ya da kayma hareketi yapabilmesinden dolayı, kalıp yerleştirmede kullanıcıya kolaylık sağlar. Bu projede tabla boyutları 500 mm – 750 mm olarak belirlenmiştir

3.2.) PRES YARDIMCI ELEMANLARI

3.2.1 Mekanik Sigorta

Eksantrik preslerde alt ölü noktaya yaklaşırken 30° içinde maksimum güç verilir. Eğer kalıp bağlamada bir yanlışlık yapılırsa ya da iŞ parçası kalınlığı kalıbın kapanmasına engel oluyorsa ve kesme kuvveti yeterli olmayacak kalınlıktaysa bir sıkışma söz konusu olabilmektedir. Pres bu durumda alt ölü noktaya gelmesine rağmen kesme işlemini tamamlayamayacağından muazzam bir kuvvetle sıkışma olacaktır. Buna sanayide“bindirme” denmektedir. Bu durumda presi olası sıkışmalardan korumak ve aşırı yüklenmelerde kesilmek üzere bir sigorta ilave edilir. Bu sigorta, kesilme anında çökerek presin sıkışmasını da önlemelidir