deney tasarimi

İKNA VE İLETİŞİM PSİKOLOJİSİ

DENEY TASARIMI

PROF. DR. ALİ ATIF BİR

CEMTOLGABAYRAKTAR

CEM TOLGA BAYRAKTAR

Deney Nedir?

2

Sosyal bilimlerin deneye kavramına yüklediği

anlam fen bilimlerinden daha sadedir. Bir

sosyal bilimler deneyi karmaşık formüllere,

diyagramlara, çizimlere ihtiyaç duymaz.

Şekilde gösterilen üç adımdan oluşur.

CEM TOLGA BAYRAKTAR

Deney Nedir?

3

Deney veya Deneysel Araştırma istatistiki bir analizdir.

İki değişkenin (bağımlı ve bağımsız) ilişkisini inceler.

Bağımsız değişken manipüle edilir ve bağımlı değişkenin bu manipülasyondan ne kadar etkilendiği analiz edilir.

Unutulmamalıdır ki bağımsız değişken zaman serisinde her

zaman bağımlı değişkenden önce gelir!

CEM TOLGA BAYRAKTAR

Deneyin Elemanları

4

DENEYDeney Grubu

Kontrol Grubu

Manipülasyon

Dışsal Değişken

Değişken

Deneyin

manipülasyon

yapılarak

uygulandığı

grup

Deneyin

manipülasyon

yapılmayarak

uygulandığı

grup

Bağımlı

değişkeni

etkilemek için

bağımsız

değişkene

yapılan etki

Bağımlı ve

bağımsız

değişken

Bağımlı ve

bağımsız

değişken

arasına giren

dışsal değişken

CEM TOLGA BAYRAKTAR

Deney Desenleri

5

Pre-Test Experimental Treatment Post-Test

R: Rastgele Atama X: Manipülasyon O: Gözlem

Süreç

Notasyon

Pretest-Postest-Control Group Postest-Control Group Only Solomon Four Group

R 01 X 02

R 03 04

R X 01

R 02

R 01 X 02

R 03 04

R X 05

R 06

Deneklerin

duyarlaşmasını

engeller

Öntestin olası

etkilerini kontrol

altına alır

Hoşgörü Üzerine Deneysel Bir Araştırma Tasarımı

CEM TOLGA BAYRAKTAR7

“Doğru ve yanlışın ötesinde bir yer vardır.

Seninle orada buluşuruz”

Mevlana

“O zamana kadar aklın yolundan gidip

doğru ile yanlışın neye göre doğru neye

göre yanlış olduğunu arama devam

edelim”

Cem Tolga Bayraktar, Yüksek Lisans Öğrenisi


Deneyimizin amacı insanların hoşgörü

davranma eğilimlerinin kendilerine bilgi

veren kaynağa ve anlatıcıya göre nasıl

etkilendiğini anlamaya çalışmaktır.


Deney Deseni

R 01 Xm 02

R 03 Xx 04

R 05 06

Deney kurgusunda üç grup

kullanıyoruz. (2 deney, 1 Kontrol)

Üç gruba da hoşgörüyü ölçen bir

test uyguluyoruz.

Manipülasyon olarak Mevlana’nın

Mesnevi’sinden seçilmiş hoşgörüyü

anlatan hikaye kullanıyoruz.

Manipülasyonu kendi içinde de iki

alt kırılıma bölüyoruz. Birinci

manipülasyonda (Xm) hikayenin

Mevlana’nın olduğunu belirtiyor,

ikinci manipülasyonda (Xx) ise

kaynağı belirtmiyoruz.Pretest-Posttest-Control Group


Deney Deseni

R 01 Xm 02

R 03 Xx 04

R 05 06

30 kişilik birinci deney gruba

hoşgörü testini ön test olarak

uyguluyoruz.

30 dakika sonra Mevlana’nın

hoşgörü hikayesine maruz

bırakıyoruz.

Bir 30 dakika sonra da son testi

uygulayarak birinci grubunun

deneyini tamamlıyoruz.

Pretest-Posttest-Control Group


Deney Deseni

R 01 Xm 02

R 03 Xx 04

R 05 06

30 kişilik ikinci deney gruba hoşgörü

testini ön test olarak uyguluyoruz.

30 dakika sonra birinci gruba

anlatılan aynı hikayeyi kaynak

belirtmeden aktarıyoruz.


uygulayarak ikinci grubunun




Deney Deseni

R 01 Xm 02

R 03 Xx 04

R 05 06

30 kişilik (üçüncü) kontrol grubuna

ise hoşgörü testini ön test olarak

uyguluyoruz.


uygulayarak kontrol grubunun




Beklenen Sonuçlar:

Ölçüm sonuçlarını istatistiki testlere soktuğumuzda;

O2 ile O4’ün anlamlı bir farklılık göstermesi ile

hikayeyi Mevlana’nın anlatması ile anonim birinin

anlatmasının davranışa etkili olup olmadığını ve hangi

anlatıcının daha etkili olduğunu ölçebiliriz.

O2 ile O6 ve O2 ile O4’ün anlamlı farklılık göstermesi

hikayenin anlatıcıdan bağımsız olarak da davranışı

etkilediğini savunabiliriz.

O1, O3 ve O5 ise birbiri ile karşılaştırdığımızda

rastgele atamanın doğru olup olmadığı hakkında

yorum yapmamıza imkan verir.

Beklenen İfadeler:

O1, O2’ye eşit olmamalı

O3, O4’e eşit olmamalı

Araştırılan İfadeler:

O2-O4 ilişkisi ?

O2-O6 ilişkisi ?

O4-O6 ilişkisi ?


Deneyin Genişletilmiş Hali

İlk desene göre genişletişmiş desen

ile öntestin olası etkilerini

O2-O7

O4-O8

O6-O9

karşılaştırarak inceleyebiliriz.

R O1 Xm O2R O3 Xx O4R O5 O6

R Xm O7R Xx O8R O9

Solomon Four Group

Mahkum ve Gardiyan Psikolojisi Üzerine


1971’de Stanford’dan bir grup araştırmacı tarafından

gerçekleştirilen ve Philip Zimbardo tarafından

yönetilen “The Stanford Prison Experiment” ile

ilişkilendirilen Das Experiment filmi gazete ilanı ile

seçilen 20 kişinin bilgisayarın rastlantısal ataması ile

mahkum veya gardiyan rolünde para karşılığı iki

hafta geçirecekleri bir deney olarak karşımıza

çıkıyor.


Bu deneyde sıradan insanlar bir süreliğine bir

hapishanede gardiyan ve mahkum rollerini alarak

birlikte yaşamış, bilim adamları da onların

davranışlarını gözlemlemişti. Kısa sürede kimliklerini

benimseyen ve mahkumlara şiddet uygulamaya

başlayan gardiyanlara karşı mahkumlar da

örgütlenmiş, çıkan olayların büyümemesi amacıyla

deney yarıda kesilmişti. Film bir deneyin nasıl

kontrolden çıkabileceğinin ciddi biçimde altını çiziyor.

İKNA VE İLETİŞİM PSİKOLOJİSİ

BİLİŞSEL ÇELİŞKİ

PROF. DR. ALİ ATIF BİR

CEMTOLGABAYRAKTAR

deney tasarimi

Education