migmag ile yatayda kose kaynagi

T.C. MLL ETM BAKANLII

MEGEP (MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN

GLENDRLMES PROJES)

METAL TEKNOLOJS

MIG-MAG LE YATAYDA KE KAYNAI

ANKARA 2006

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller;

Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr).

Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr.

Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir.

rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulalabilirler.

Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr.

Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda satlamaz.

i

AIKLAMALAR ....................................................................................................................ii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET1 .................................................................................................... 3 1. MIG-MAG KAYNAK YNTEM LE KE KAYNAI........................................... 3

1.1. Ke Kaynanda Tel (Elektrot) Seimi ................................................................... 3 1.1.1. Para Kalnlna Gre .......................................................................................... 4 1.1.2. Malzeme Cinsine Gre .......................................................................................... 5

1.2. Amper ve Tel Hz Ayar................................................................................................ 6 1.3. Ke Kaynanda Torca Verilecek Hareketler ......................................................... 6 1.4. Kaynak ncesi Hazrln nemi ................................................................................. 7

1.4.1. Temizleme Yntemleri .......................................................................................... 7 1.4.2. Kaynak Az Ama................................................................................................ 7

1.5. Ke Kayna Yapma ............................................................................................... 7 1.6. Kaynak Dikiini Temizleme ......................................................................................... 8 UYGULAMA FAALYET ................................................................................................ 9 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 10

2. MIG - MAG YNTEM LE DI KE KAYNAI ...................................................... 13 2.1. D Ke Kaynanda Tel (Elektrot) Seimi............................................................... 13

2.1.1. Para Kalnlna Gre Elektrot Seimi............................................................... 14 2.1.2. Malzeme cinsine gre Elektrot seimi:................................................................ 14

2.2. Amper ve Tel Hz Ayar.............................................................................................. 14 2.3. D Ke Kaynanda Torca Verilecek Hareketler ..................................................... 14 2.4. Kaynak ncesi Hazrln nemi ............................................................................... 15

2.4.1. Temizleme Yntemleri ........................................................................................ 15 2.4.2. Kaynak az ama................................................................................................ 15

2.5. D Ke Kayna Yapma........................................................................................... 16 2.6. Kaynak Dikiini Temizleme ....................................................................................... 17 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 18 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 19

RENME FAALYET3 .................................................................................................. 21 3. MIG MAG KAYNAK YNTEM LE FLAN KAYNAI......................................... 21

3.1. Flan Kaynanda Torca Verilecek Hareketler ........................................................... 21 3.2. Kaynak ncesi Hazrln nemi ............................................................................... 22

3.2.1. Temizleme Yntemleri ........................................................................................ 22 3.2.2. Kaynak Az Ama.............................................................................................. 22

3.3. Flan Kayna Yapma................................................................................................. 22 3.4. Kaynak Dikiini Temizleme ....................................................................................... 22 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 23 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 24

MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 26 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 27 NERLEN KAYNAKLAR.................................................................................................. 28 KAYNAKLAR....................................................................................................................... 29

NDEKLER

ii

AIKLAMALAR KOD 521MMI198

ALAN Metal Teknolojisi

DAL/MESLEK Kaynaklk

MODLN ADI MIG-MAG ile Yatayda Ke Kayna

MODLN TANIMI MIG-MAG kaynak yntemi ile yataydai ke, d ke ve flan kayna yapma bilgi ve becerilerinin verildii renme materyalidir.

SRE 40/24

N KOUL MIG-MAG ile Yatayda Kt Ek Kayna modln alm olmak. YETERLK MIG-MAG ile yatayda ke kayna yapmak.

MODLN AMACI

Genel Ama Bu modl ile gerekli ortam ve ekipman

salandnda teknie uyun olarak MIG-MAG kaynak yntemi ile yatayda i ke, d ke ve flan kayna yapabileceksiniz. Amalar Teknie uygun olarak MIG-MAG kaynak yntemi

ile i ke kayna yapabileceksiniz. Teknie uygun olarak MIG-MAG kaynak yntemi

ile d ke kayna yapabileceksiniz. Teknie uygun olarak MIG-MAG kaynak yntemi

ile flan kayna yapabileceksiniz. Ortam: Snf, atlye veya grupla alabilecei tm ortamlar. ETM RETM

ORTAMLARI VE DONANIMLARI Donanm: MIG-MAG kaynak makinesi, kaynak yardmc

elemanlar ve elik malzemeler.

LME VE DEERLENDRME

Bu modl ierisinde yer alan her faaliyetten sonra verilen oktan semeli lme sorular ile kendi kendinizi deerlendireceksiniz.

Bu modl ierisinde yer alan her uygulama faaliyetinden sonra kazandnz becerileri deerlendirmek iin uygulamal lme sorusu ile retmen tarafndan deerlendirileceksiniz.

AIKLAMALAR

1

GR Sevgili renci, Bu modlde, atlye ve benzeri dier ortamlarda sk sk karmza kabilecek kaynak

usullerinden bir tanesi olan, MIG-MAG ile yatayda ke kayna hakknda bilgi verilmitir. Yatay pozisyonda ke kayna yapabilmek zellikle de i ke kayna yapabilmek

dier kaynak usullerine gre zordur. Fakat bu zor grken kaynanda MIG-MAG kaynak sayesinde kolay hale geldiini bu modlde grebileceksiniz. Eer sanayide atlyeleri gezmi iseniz bu kaynak uslnn genelde MIG-MAG kaynak makineleri ile yapldna ahit olursunuz.

Amacmz bu kaynak usuln yntem, bilgi ve uygulamalarla size sevdirmek ve

ileride belki bu alanla ilgili meslek sahibi olmanza yardmc olmaktr. Sizden istediimiz, sabrl bir ekilde bu modl incelemeniz ve aratrmanzdr.

GR

3

RENME FAALYET1

Bu retim faaliyeti sonunda uygun atlye ortam salandnda teknie uygun olarak,

MIG-MAG kaynak yntemi ile i ke kayna yapabileceksiniz. ke kayna yaparken MIG MAG kaynann dier kaynak yntemlerine

gre avantajlarn ve dezavantajlarn aratrnz. Kaynak annda karlalan zorluklar nelerdir? Aratrnz.

1. MIG-MAG KAYNAK YNTEM LE KE KAYNAI

1.1. Ke Kaynanda Tel (Elektrot) Seimi

Elektrot seiminde, ncelikle esas metalin mekanik zellikleri, kimyasal bileimleri,

koruyucu gazn tr ve esas metalin kalnl ve ekli nemlidir. ke kaynanda ise sememiz gereken elektrot zellikleri; kaynak yaplan yerini tek pasoda doldurabilmeli ve i ke kaynaklarn gerekletirmeye uygun hzla katlaabilmelidir. Ayrca pozisyonu itibaryla kaynak annda elektrotdan paraya geen damlack asndan sprey iletimi denilen yntemin kullanlmas daha salkl olur.

Resim 1.1: Elektrot kangal

RENME FAALYET1

AMA

ARATIRMA

4

1.1.1. Para Kalnlna Gre Para kalnl arttka elektrot ap da artar. Fakat elektrot apn etkileyen birok

husus mevcuttur. Mesela koruyucu gaz oran, malzeme cinsi, pozisyona gre ve elektrotun paraya iletimine gre belirlenir. Sadece para kalnlna gre elektrot seimi yaparsak hata yapm oluruz. Aada verilen izelgede para kalnlna gre elektrot aplar verilmitir.

ekil 1.1: ke birletirme kayna ekil 1.2: ke T kayna

Para kalnl(T)

mm.

Paso says Elektrod ap(mm.)

Kaynak akm Volt

Kaynak akm

Amper

Kaynak hz cm/dak.

0.25 -0.6 1 0.30 -0.80 15 -17 30 -60 15 -50 0.30 -0.80 1 0.30 -0.80 15 -17 40 -60 18 -55 0.40 - 1.0 1 0.35- 0.90 15 -17 65 -85 35 -100 0.50 -1.5 1 0.35- 0.90 17 -19 80 -100 35 -100 0.80 -2.0 1 0.35- 0.90 18 -20 110 -130 25 -75 1.25 -3.0 1 0.45 -0.50 19 -21 140 -160 20 -60 1.25 -3.0 1 0.45 -1.0 20 -23 180 -200 30 -80 2.0 -5.0 1 0.35 -0.90 19 -21 140 -160 15 -50 2.0 -5.0 1 0.45 -1.0 20 -23 180 -200 18 -55 2.5 -6.5 1 0.35 -0.90 19 -21 140 -180 10 -40 2.5 -6.5 1 0.45 -1.0 20 -23 180 -200 12 -55

Tablo 1.1: Para kalnl ve Elektrod ap ve dier deikenler

5

1.1.2. Malzeme Cinsine Gre Birletirme ilerinde elektrodun bileimi esas metalin bileimine benzerdir.Yani baz

durumlan haricinde esas malzeme cinsine gre elektrot seilir. Tercih edileni ise malzeme yapsna benzer yapda elektrot seimidir. Kaynak ileminde genelde kullanlan malzemeler ise unlardr: Alamsz ve dk alaml elikler, paslanmaz elikler, alminyum, alminyum alamlar ve bakr nikel alamlar.

Malzeme cinsine gre yaplan kaynaklarda dikkat edilecek hususlardan birisi de,

koruyucu gazlarn maliyetleridir. Bundan dolay, helyum ve argon gazlar elik malzemelerin kaynatlmasnda, maliyeti fazla olduundan tercih edilmezler. Bu gazlarn yerine karbondioksit gaz kullanlr.

Aagdaki tabloda grld gibi, alamsz ve dk alaml eliklerin darbeli

iletimle oluk ve yatay i ke birletirmelerindeki kaynak deikenleri grlmektedir.

Tablo 1.2: Alamsz ve dk alaml eliklerin darbeli iletimle oluk ve yatay i ke birletirmelerindeki kaynak deikenleri

6

1.2. Amper ve Tel Hz Ayar Kaynakta kullanlan amper ayar ergime gcne, kaynak dikiine ve boyutlarna,

nfuziyet etkisine ve dier kaynak parametrelerine gre daha fazladr. Buradan amper ayarnn nemi ortaya kyor. Sabit gerilim sistemli olan MIG-MAG kaynak makinelerinde amper ayar tel hz ile birlikte, tel hz ayar dmesinden ayarlanr. Tel ilerletme hz arttka, amper iddeti de artar. Dier yandan amper iddetiyle alakal bir dier husus da elektrot apdr. Btn dier kaynak parametreleri sabit tutulduu zaman artan amper ayaryla kaynak dikii en yksek seviyeye, nfuziyete ve boyutlara ular. Bizim konumuz gerei (i ke kayna) amper ayar yksek seviyede ve haliyle tel hz ayar da st seviyede olmaldr.

Tablo 1.3: Amper-elektrot besleme hz

1.3. Ke Kaynanda Torca Verilecek Hareketler

ke kaynanda torca verilen hareket, torcun kaynak ilerleme ynne doru as

mmkn olduunca dik, yan taraftan paraya doru olan as 45 olmaldr. Bu konumda, tek paso ile yaplan kaynakta hafif geri adm yntemi uygulanr.

ekil1 1.3: Tor as

7

Resim 1.2: Torcun tutulu pozisyonu

1.4. Kaynak ncesi Hazrln nemi

1.4.1. Temizleme Yntemleri Bilindii gibi kaynaa balamadan nce para ok iyi bir ekilde temizlenmeli.

ncelikle parann kaynak blgesi ok iyi gzden geirilmelidir. Sebebi kaynan iyi ve nfuziyetin salam olmasnn istenmesidir. Genelde karlalan balca sorunlar, ya, pas, leke ve apaklardr. Bunlar temizleme yntemleri ise unlardr:

Para yal ise bez vb. eylerle temizlenmeli. Para pasl ise zmpara, ee veya tel fra ile srtlerek temizlenmeli. Para lekeli veya boyal ise kaznarak temizlenmeli. Para apakl ise ee veya keski veya tel fra ile temizlenmeli.

1.4.2. Kaynak Az Ama Pozisyon itibar ile i ke kaynanda, kaynatlacak paralara kaynak az amaya

gerek yoktur. nk paralar birbirine dik pozisyonda olduu iin gereken kaynak as kendiliinden olumu olur.

1.5. Ke Kayna Yapma

Kaynak tarafndan ilk ayarlar yapldktan sonra arkn elektriksel karekteristiinin

kendi kendine ayarn, otomatik olarak kaynak makinesi salar. Bu nedenle yar otomatik kaynakta kaynaknn gerekletirdii elle kontroller; kaynak hz, dorultusu ve torcun pozisyonundan ibarettir. Uygun donanm seilip, uygun ayarlar yapldnda, ark boyu ve akm iddeti (elektrot besleme hz) kaynak makinesi tarafndan sabit tutulur. Ayrca koruyucu gaz basnc ayarlanr.

8

Kaynak makinemiz kaynak yapmaya hazrdr. nce kaynatlacak paralar birbirine

puntalama ilemi yaplr. Daha sonra torcu, kaynatlacak paraya yaklatrarak kaynak ilemine balanm olur.

Resim 1.3: Puntalama aamas Resim 1.4: Kaynatma aamas Kaynak torcunu mmkn olduunca dik tutarak, uygun ark boyu ve ilerleme hz ile

birletirme kayna yaplr. Kaynak torcu, uygun bekleme hareketi ile bekletilerek kaynak bitirilir.

Resim 1.5: Kaynak ilemi bitmi para

1.6. Kaynak Dikiini Temizleme Kaynak ilemi bittikten sonra para soumaya braklp bir mddet beklenmelidir.

Souduktan sonra kaynak yaplan blge tel fra ile srterek temizlenmelidir. Eer kaynak sramalar olumu ise keski yardm ile temizlenmelidir.

9

UYGULAMA FAALYET

ke kaynan aadaki ilem basamaklarna gre yapnz.

lem Basamaklar neriler

Paralarn birletirme kenarlarn temizleyiniz.

Kaynak makinesini altrp kaynak amper ayarn yapnz.

Koruyucu gaz basncn ve tel hzn ayarlaynz,(Tablo 1.3).

Paralar T eklinde 90 olarak uygun aralklarla puntalaynz,(ekil 1.3 Resim 1.3).

Kaynak torcunu mmkn olduunca dik tutarak, uygun ark boyu ve ilerleme hz ile birletirme kaynan yapnz(Resim 1.4).

Kaynak dikiini uygun bekleme hareketi ile bitiriniz (Resim 1.5).

Kaynak sonras dikii tel fra ile temizleyiniz.

Dikkatli olunuz. Emniyet tedbirlerini uygulaynz. Gaz kaaklarna kar tedbirli olunuz. Kaynak maskesi kullannz. Eldiven ve i giysisi kullannz. Mesleinizle ile ilgili etik ilkelere

uygun davrannz.

UYGULAMA FAALYET

10

LME VE DEERLENDRME

A) OBJEKTF TESTLER (LME SORULARI)

Bu faaliyet kapsamnda hangi bilgiler kazandnz aadaki sorular cevaplandrarak belirleyiniz. OKTAN SEMEL SORULAR 1. Aadaki seeneklerden hangisi, elektrot seimi yaparken aranan artlardan bir tanesi deildir?

A) Esas metalin mekanik zellii B) Metalin kimyasal yaps C) Metalin kalnl D) Metalin uzunluu

2. Malzeme cinsine gre elektrot seimi nasl olmaldr?

A) Malzemenin zelliine gre B) Malzemenin uzunluuna gre C) Malzemenin rengine gre D) Malzemenin pozisyonuna gre

3. Koruyucu gaz olarak kullanlan, helyum ve argon gazlar neden elik malzeme kaynanda tercih edilmez?

A) Kt sonu verdii iin B) Maliyeti artrd iin C) Tehlikeli olduundan D) Kaynatlan malzeme ile uyumad iin

4. elik malzemelerde genelde koruyucu gaz olarak hangi gaz kullanlr?

A) Oksijen B) Asetilen C) Karbondioksit D) Hidrojen

5. Tel hz ile amper iddeti arasnda nasl bir oran vardr?

A) Doru oran B) Ters oran C) Herhangi bir oran yoktur D) Kaynaa gre deiir

6. ke kaynanda ilerleme ynne gre torca verilecek hareket as ka derece olmaldr?

A) 45 B) 60 C) 75 D) Dik a

LME VE DEERLENDRME

11

7. ke kaynanda yan taraftan paraya doru, torca verilecek hareket as ka olmaldr?

A) 45 B) 60 C) 75 D) Dik a

8. Kaynak yaplacak paralarn temizlii neden nemlidir?

A) Gzel grnmesi iin B) Nfuziyetin salam olmas iin C) Paralarn birbirine tutturulmas iin D) Paralarn erimemesi iin

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek

kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrar inceleyiniz

12

B) UYGULAMALI TEST Yaptnz uygulamay kontrol listesine gre deerlendirerek, eksik veya hatal

grdnz davranlar tamamlama yoluna gidiniz.

KONTROL LSTES DEERLENDRME KRTERLER Evet Hayr

Kaynak makinesini altrdnz m?

Kaynak makinesini kullanp amper ayar yaptnz m?

Paray ekline getirip uygun aralklarla puntaladnz m? Ark boyunu, tor asn ve ilerleme hzn ayarlayarak birletirme kesiti boyunca kaynak nfuziyetini salayabildiniz mi?

bitiminden sonra i parasn temizlediniz mi?

Toplam Davran Says

DEERLENDRME Yaptnz deerlendirme sonunda hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden

geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Eksiklerinizi aratrarak ya da retmeninizden yardm alarak tamamlayabilirsiniz.

Cevaplarnzn tamam evet ise bir sonraki faaliyete geiniz.

13

RENME FAALYET2 Bu retim faaliyeti sonunda uygun atlye ortam salandnda teknie uygun olarak

MIG-MAG kaynak yntemi ile d ke kayna yapabileceksiniz.

ARATIRMA

Kaynak annda karlalan zorluklar nelerdir? Aratrnz.

Kaynak yapan iletmelerde, MIG-MAG kaynak yntemi ile d ke kayna nerelerde kullanlyor? Aratrp rapor halinde snfa sununuz.

2. MIG - MAG YNTEM LE DI KE KAYNAI

2.1. D Ke Kaynanda Tel (Elektrot) Seimi

Daha nce ilediimiz i ke kaynandaki gibi baz hususlar d ke kayna iinde

geerlidir. Elektrot seimi yaparken esas metalin mekanik zellikleri, kimyasal bileimleri, koruyucu gazn tr, esas metalin kalnl ve ekli nemlidir. D ke kaynanda seilen kaynak yaplan yeri tek pasoda doldurabilmeli ve d ke kaynaklarn gerekletirmeye uygun hzla katlaabilmelidir. D ke kaynanda, i ke kaynanda olduu gibi amper iddetinin ok yksek olmas

Resim 2.1: Elektrod kangal

RENME FAALYET2

AMA

ARATIRMA

14

2.1.1. Para Kalnlna Gre Elektrot Seimi Elektrot seiminde, para kalnl arttka elektrot apnn artaca dikkate

alnmaldr. Mesela d ke kaynanda para ne kadar kaln olursa olsun pozisyon itibar ile paralarn keleri karlkl denk getirilmelidir. Aksi taktirde para kenarlar eriyebilir. Ayrca elektrot apn etkileyen baka hususlar da mevcuttur. Elektrot ap koruyucu gaz oran, malzeme cinsi, pozisyona gre ve elektrotun paraya iletimine gre belirlenir. Sadece para kalnlna gre elektrot seimi yaparsak hata yapm oluruz.

Aada verilen izelgede alamsz ve dk alamlile ksa devre iletimle yatay

kaynak iin deikenler durumu verilmitir.

Para kalnl(mm.) 0.6 0.9 1.5 1.9 2.6 3.4 3.4 4.8 6.4 Elektrot ap(mm.) 0.8 0.8 0.9 0.9 0.9 0.9 1.1 1.1 1.1

Tablo 2.1: Alamsz ve dk alaml eliklerin CO2 korumas ile ksa devre iletimle yatay

kaynak iin deikenler durumu

2.1.2. Malzeme cinsine gre Elektrot seimi: ke kaynanda olduu gibi d ke kaynanda da ayn artlar geerlidir.

Birletirme ilerinde elektrodun bileimi, esas metalin bileimine uygun olmal. Kaynak esnasnda oluan kayplar karlamak veya kaynak banyosuna oksit giderici maddeler salamak amacyla elektrodun yaps hafif bir ekilde deitirilebilir. Yani baz durumlar haricinde esas malzeme cinsine gre elektrot seimi yaplmal. Tercih edileni ise malzeme yapsna benzer yapda elektrot seimidir.

2.2. Amper ve Tel Hz Ayar

Tel hz ayar, kademesiz bir mekanik tertibat veya gerilimi deitirilerek hz ayarlanan

bir doru akm motoru tarafndan gerekletirilir. D ke kaynanda tavsiye edilen, ark usullerinden en nemlisi i kede olduu gibi sprey ark kaynadr. Sprey ark, yksek akm iddetlerinde olutuunda, bilhassa kaln paralarn kayna iin ok uygundur ve bu yntemde srama azdr. Bilindii gibi yksek akm iddeti olmas demek tel hznnda yksek olmas demektir.

2.3. D Ke Kaynanda Torca Verilecek Hareketler

D ke kaynanda tek paso ile yaplan kaynakta hafif geri adm yntemi uygulanr.

ok pasolu kaynak balants yaplmas halinde kk pasolarda, kk araln doldurmak iin hafif sarka hareketi uygulanr. Dolgu ve ara pasolarda ise gene ayn hareket, daha geni olarak uygulanr. Bu ilem yaplrken, kenarlarda gereken erimeyi yapacak ve bu ksmlarn iyi bir biimde dolmasn salayacak biimde durulur.

15

ekil 2.1: Torca verilecek hareket

Resim 2.2: Tor hareketi Resim 2.3: Dier pozisyondan tor hareketi


2.4.1. Temizleme Yntemleri Kaynaa balamadan nce para ok iyi bir ekilde temizlenmelidir.Kaynan iyi ve

nfuziyetinin salam olmas iin kaynak blgesinin temiz olmas gereklidir. Temizleme yntemleri ise unlardr. Para yal ise bez vb eylerle temizlenmeli, Para pasl ise zmpara, ee veya tel fra ile srtlerek temizlenmeli, Para lekeli veya boyal ise kaznarak temizlenmeli, Para apakl ise ee , keski veya tel fra ile temizlenmeli,

2.4.2. Kaynak az ama Pozisyon itibar ile d ke kaynanda, kaynatlacak paralara kaynak az amaya

gerek yoktur. nk paralar birbirine dik pozisyonda olduu iin gereken kaynak as kendiliinden olumu olur.

16

2.5. D Ke Kayna Yapma Kaynak tarafndan ilk ayarlar yapldktan sonra arkn elektriksel karekteristiinin

kendi kendine ayarn otomatik olarak kaynak makinesi salar. Bu nedenle yar otomatik kaynakta kaynaknn gerekletirdii elle kontroller; kaynak hz, dorultusu ve torcun pozisyonundan ibarettir. Uygun donanm seilip uygun ayarlar yapldnda ark boyu ve akm iddeti (elektrot besleme hz) kaynak makinesi tarafndan sabit tutulur. Ayrca koruyucu gaz basnc da ayarlanr.

Kaynak makinemiz kaynak yapmaya hazrdr. ncelikle, kaynatlacak paralar

birbirine puntalama ilemi yaplr. Daha sonra torcu, kaynatlacak paraya yaklatrarak kaynak ilemine balanm olur.

Resim 2.4: Puntalama ilemi

Resim 2.6: Kaynatma aamas Kaynak torcunu mmkn olduunca dik tutarak, uygun ark boyu ve ilerleme hz ile

birletirme kayna yaplr. Kaynak torcunu uygun bekleme hareketi ile beklemek.

17

2.6. Kaynak Dikiini Temizleme Kaynak ilemi bittikten sonra para soumaya braklp bir mddet beklenmelidir.

Souduktan sonra kaynak yaplan blge tel fra ile srterek temizlenmelidir. Ayrca sramalar olumu ise keski yardm ile temizlenmelidir.

18

UYGULAMA FAALYET

D ke kaynan aadaki ilem basamaklarna gre yapnz.

lem Basamaklar neriler

Paralarn birletirme kenarlarn temizleyiniz.

Kaynak makinesini altrp kaynak amper ayarn yapnz.

Koruyucu gaz basncn ve tel hzn ayarlaynz.

Paralar T eklinde, 90 olarak uygun aralklarla puntalaynz (Resim 2.4 ve 2.5).

Kaynak torcunu mmkn olduunca dik tutarak, uygun ark boyu ve ilerleme hz ile birletirme kaynan yapnz(Resim 2.6).

Kaynak dikiini uygun bekleme hareketi ile bitiriniz.


Dikkatli olunuz Emniyet tedbirlerini uygulaynz Gaz kaaklarna kar tedbirli olunuz Kaynak maskesi kullannz Eldiven ve i giysisi kullannz Mesleinizle ile ilgili etik ilkelere

uygun davrannz.

UYGULAMA FAALYET

19

LME VE DEERLENDRME

A) OBJEKTF TESTLER (LME SORULARI)

Bu faaliyet kapsamnda hangi bilgiler kazandnz aadaki sorular cevaplandrarak

belirleyiniz. OKTAN SEMEL SORULAR

1. Aadaki seeneklerden hangisi, elektrot seimi yaparken aranan artlardan bir tanesidir?

A)Esas metalin mekanik zellii B)Metalin eimi C)Metalin rengi D)Metalin uzunluu 2. Kaynak ilemine balanrken kaynak hangi kontrol yapmaldr? A)Kaynak akm B) Kaynak hz C)Kaynak gerilimi D) Kaynak makaralar 3. Kaynak ileminde ilerleme ynne gre torcu nasl tutmalyz? A)Yan B)Yatay C)apraz D) Dik 4. Kaynaa balarken ilk yaplacak ilem aadakilerden hangisidir? A) Kaynaa balama B) Ark oluturma C) Puntalama D) Hibiri 5. Kaynak dikiini aadakilerden hangisi ile temizleriz? A) Fra B) Tel fra C) Bez D)eki

DEERLENDRME Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek

kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrar inceleyiniz.

LME VE DEERLENDRME

20


grdnz davranlar tamamlama yoluna gidiniz. KONTROL LSTES

DEERLENDRME KRTERLER Evet Hayr



Paray ekline getirip uygun aralklarla puntaladnz m? Ark boyunu ,tor asn ve ilerleme hzn ayarlayarak birletirme kesiti boyunca kaynak nfuziyetini salayabildiniz mi?


Toplam Davran Says

DEERLENDRME Yaptnz deerlendirme sonunda hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden

geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Eksiklerinizi aratrarak ya da retmeninizden yardm alarak tamamlayabilirsiniz.


21

RENME FAALYET3 Bu retim faaliyeti sonunda uygun atlye ortam salandnda teknie uygun olarak,

MIG-MAG kaynak yntemi ile flan kayna yapabileceksiniz.

ARATIRMA

Kaynak annda karlalan zorluklar nelerdir? Aratrnz. Kaynak yapan iletmelerde, MIG-MAG kaynak yntemi ile flan kayna

nerelerde kullanlyor? Aratrp rapor halinde snfa sununuz.

3. MIG MAG KAYNAK YNTEM LE FLAN KAYNAI

3.1. Flan Kaynanda Torca Verilecek Hareketler

Flan kaynanda torcun kaynak ilerleme ynne doru as mmkn olduunca dik,

yan taraftan paraya doru olan as 45 olmaldr. Bu konumda, tek paso ile yaplan kaynakta hafif geri adm yntemi uygulanr. ke kaynanda uygulanan kurallar gz nne alnmaldr.

ekil 3.1 Tor as

RENME FAALYET3

AMA

ARATIRMA

22


3.2.1. Temizleme Yntemleri Kaynaa balamadan nce para ok iyi bir ekilde temizlenmeli. ncelikle parann

kaynak blgesi ok iyi gzden geirilmeli. Sebebi kaynan iyi ve nfuziyetin salam olmas gerekir.

Genelde karlalan balca sorunlar, ya, pas, leke ve apaklardr . Bunlar temizleme

yntemleri ise unlardr. Para yal ise bez vb. eylerle temizlenmeli. Para pasl ise zmpara, ee veya tel fra ile srtlerek temizlenmeli. Para lekeli veya boyal ise kaznarak temizlenmeli. Para apakl ise ee veya keski veya tel fra ile temizlenmeli.

3.2.2. Kaynak Az Ama Boru veya profilin kaynatlacak yzeyini flana tam temas edecek ekilde gnyesine

getirilmeli ve altrlmaldr. Bu ilem iin ee ya da ta makinesi kullanlabilir..

3.3. Flan Kayna Yapma Kaynak tarafndan ilk ayarlar yapldktan sonra arkn elektriksel karekteristiinin

kendi kendine ayarn otomatik olarak kaynak makinesi salar. Bu nedenle yar otomatik kaynakta kaynaknn gerekletirdii elle kontroller; kaynak hz, dorultusu ve torcun pozisyonundan ibarettir. Uygun donanm seilip uygun ayarlar yapldnda akm iddeti ve elektrot besleme hz kaynak makinesi tarafndan sabit tutulur. Ayrca koruyucu gaz basnc da ayarlanr.

Kaynak makinemiz kaynak yapmaya hazr hale getirlir. nce, kaynatlacak paralar

birbirine altrp, puntalama ilemine geilir. Puntalama ilemi en az yerinden yaplmaldr ve dzgnl kontrol edilmelidir. Daha sonra torcu, kaynatlacak paraya yaklatrarak birinci puntadan ikinci puntaya kadar kaynatlmaldr. Sonra para dndrlp kaynaa devam edilmelidir..

Kaynak torcunu mmkn olduunca dik tutarak, uygun ark boyu ve ilerleme hz ile

birletirme kayna yaplr. Kaynak torcunu uygun bekleme hareketi ile bekletilerek kaynak bitirilir.

3.4. Kaynak Dikiini Temizleme Kaynak ilemi bittikten sonra soumaya braklp bir mddet beklenmelidir.

Souduktan sonra kaynak yaplan blge tel fra ile srterek temizlenmelidir. Ayrca sramalar olumu ise keski yardm ile temizlenmelidir.

23

UYGULAMA FAALYET

Flan kaynan aadaki ilem basamaklarna gre yapnz.

lem Basamaklar Tavr ve neriler

Borunun kaynatlacak yzeyini flana tam temas edecek ekilde gnyesine getiriniz ve altrnz.

Kaynak makinesini altrp, kaynak amper ayarn yapnz.

Koruyucu gaz basncn ve tel hzn ayarlaynz.

Borunun kaynatlacak yzeyini flana yerletirdikten sonra boru et kalnlna uygun aralk brakarak en az yerinden puntalaynz.

Puntalamann dzgnln kontrol ediniz.

Kaynak torcunu mmkn olduunca dik tutarak, uygun ark boyu ve ilerleme hz ile birinci puntadan ikinci puntaya kadar dikiin yarsn i ke kayna olarak ekiniz.

Kaynatlan gere dndrldkten sonra dikiin kalan ksmn ekiniz.


Dikkatli olunuz. Emniyet tedbirlerini uygulaynz. Gaz kaaklarna kar tedbirli olunuz. Kaynak maskesi kullannz. Eldiven ve i giysisi kullannz. Mesleinizle ile ilgili etik ilkelere

uygun davrannz.

Resim 3.1: Flan kayna

UYGULAMA FAALYET

24

LME VE DEERLENDRME

A) OBJEKTF TESTLER (LME SORULARI) Bu faaliyet kapsamnda hangi bilgiler kazandnz aadaki sorular cevaplandrarak

belirleyiniz. OKTAN SEMEL SORULAR

1. Flan kaynanda kaynatlacak para en az ka yerden puntalanmaldr?

A)5 B) 4 C)3 D) 2 2. Kaynak ilemine balanrken kaynak hangi kontrol yapmaldr?

A)Kaynak akm B) Kaynak hz C)Kaynak gerilimi D) Kaynak makaralar 3. Kaynaa balarken ilk yaplacak ilem aadakilerden hangisidir?

A) Kaynaa balama B) Ark oluturma C) Puntalama D) Hibiri 4. Kaynak dikiini aadakilerden hangisi ile temizleriz?

A) Kl Fra ile B) Tel fra ile C) Bez ile D)eki ile 5. Flan kaynanda ilerleme ynne gre torca verilecek hareket as ka olmaldr?

A) 45 B)60 C) 75 D)Dik a 6. Flan kaynanda yan taraftan paraya doru, torca verilecek hareket as ka olmaldr?

A) 45 B)60 C) 75 D)Dik a DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek

kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrar inceleyiniz

LME VE DEERLENDRME

25


grdnz davranlar tamamlama yoluna gidiniz.

KONTROL LSTES

DEERLENDRME KRTERLER Evet Hayr



Borunun kaynatlacak yzeyini flana tam temas edecek ekilde gnyesine getirerek puntaladnz m?

Ark boyunu, tor asn ve ilerleme hzn ayarlayarak kaynak dikiini paray evirerek iki pasoda ekebildiniz mi?


Toplam Davran Says

DEERLENDRME

Yaptnz deerlendirme sonunda hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden

geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ederek veya aratrarak eksiklerinizi tamamlayabilirsiniz.


26

MODL DEERLENDRME

PERFORMANS TEST (YETERLK LME) Modl ile kazandnz yeterlii aadaki kriterlere gre lnz.

KONTROL LSTES

DEERLENDRME KRTERLER Evet Hayr Kaynak makinesini altrdnz m? Kaynak makinesini kullanp amper ayar yaptnz m? Paray ekline getirip uygun aralklarla puntaladnz m? Paray ekline getirip uygun aralklarla puntaladnz m? Borunun kaynatlacak yzeyini flana tam temas edecek ekilde gnyesine getirerek puntaladnz m?

Ark boyunu, tor asn ve ilerleme hzn ayarlayarak kaynak dikiini paray evirerek iki pasoda ekebildiniz mi?

Ark boyunu, tor asn ve ilerleme hzn ayarlayarak birletirme kesiti boyunca kaynak nfuziyetini salayabildiniz mi?

bitiminden sonra i parasn temizlediniz mi? DEERLENDRME

Yaplan deerlendirme sonunda hayr cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.

Kendinizi yeterli grmyorsanz modl tekrar ediniz. Btn cevaplarnz evet ise modl tamamladnz, tebrik ederiz. retmeniniz size

eitli lme aralar uygulayacaktr. retmeninizle iletiime geiniz.

MODL DEERLENDRME

27

CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET 1N CEVAP ANAHTARI

1 D 2 A 3 B 3 C 5 A 6 D 7 A 8 B

RENME FAALYET 2NN CEVAP ANAHTARI

1 A 2 B 3 D 4 C 5 B

RENME FAALYET 3N CEVAP ANAHTARI

1 C 2 B 3 C 4 B 5 D 6 A

CEVAP ANAHTARLARI

28

NERLEN KAYNAKLAR ANIK Selahaddin (.T..) 1000 Soruda Kaynak Teknolojisi Cilt 1 ,Birsen

Yaynevi, stanbul 1993. ERYREK .Barlas (.T..), Gazalt Kayna, As Kaynak Yaynlar, stanbul

2004. SERFEL Y.Saip, Metal leri Meslek Teknolojisi 3, Gen Bro Basmevi,

2000. ADSAN K., leri Kaynak Teknolojisi , M.E.B. Yaynevi , stanbul 1984. www.oerlikon.com.tr www.bohler-uddeholm.com www.nuris.com.tr www.fronius com www.gedik.com.tr www.isguvenligi.net www-askayank.com.tr.

NERLEN KAYNAKLAR

29

KAYNAKLAR ANIK Selahaddin (.T..) 1000 Soruda Kaynak Teknolojisi Cilt 1 ,Birsen

Yaynevi, stanbul , 1993. ERYREK .Barlas (.T..), Gazalt Kayna, As Kaynak Yaynlar, stanbul,

2004. SERFEL Y.Saip, Metal leri Meslek Teknolojisi 3, Gen Bro Basmevi,

2000. ADSAN K., leri Kaynak Teknolojisi , M.E.B. Yaynevi , stanbul, 1984. www.oerlikon.com.tr www.bohler-uddeholm.com www.nuris.com.tr www.fronius com www.ozenis.com www.gedik.com.tr www.isguvenligi.net www.telwin.com

KAYNAKLAR

migmag ile yatayda kose kaynagi

Documents