mimarlik, tasarim, kuram - adt-mimalıktasarımkuram · faranak azarnezhad - mimarlik, tasarim,...

Faranak Azarnezhad - Mimarlik, Tasarim, Kuram

Mimarlik, Tasarim, Kuram

MTS YL Programi, 2012-13 Bahar yy.Funda Uz(y.doç.dr), Ayse Senturer(prof.dr),Arda Inceoglu(prof.dr)

Faranak AZARNEZHAD 502111168


İçerik

Premodern

Ronesans

Avangard

Postmodern

Sitüasyonizm

Dekonstrüktivizm

Fenomenologi

Strukturalizm

Kaynaklar


Premodern

Aktör - Vitrivius

Antik dönemlerden günümüze kadar gelen, mimarlık üzerine tek bilimsel eser olan "De Architecture" ın yazarı Vitrivius der ki ;

« Kuşkusuz sanatsal mükemmelliğin bilinmemesi nedeniyle doğal olarak farkedilmeyişinede şaşırmamamız gerekir, ancak iyi hakemler, sosyal ilişkilerin etkisiyle sık sık göstermelik bir beğeniye yönlendikleri zaman en büyük kızgınlığın gösterilmesi zorunludur.»

Yani, Vitrivius›un kızgınlığı, kırgınlığı, hayal kırıklığı vardır.Sebebi , günümüze kadar ulaşan bu ünün o dönemlerde Vitrivius› un beklentilerini karşılamaması,kendisini yeterince önemsenmiyor olarak görmesi ve yaptıklarına ilgi duyulmuyormuş gibi hissetmesidir.

Premodern


Rönesansın önemli mimarları Michelangelo, Flo-ransalı Filippo Brunelleschi (1377-1446), Donato Bramante (1444-1514) ve Andrea Palladio (1508-80)

15 . yy ın ilk başlarında ortaya çıkan ve 16. Yy da ağırşığı iyice hissedilen sanat düşünce ve bilim alanındaki yeniliklere denir.Rönesans’ın önemli mimarları Michelangelo, Flo-ransalı Filippo Brunelleschi (1377-1446), Donato Bramante (1444-1514) ve Andrea Palladio (1508-80)-BAğlılıktan Sıyrılmak-Özgür Düşünce-Objektif Bakış Açısı-Sadelik, Saflık-Burkhard “ Rönesans insanın keşfedilmesidir “

Rönesans

Faranak Azarnezhad - Mimarlik, Tasarim, KuramRönesans

Mimarlık alanında da Rönesans, antik çağın yeniden doğuşu oldu. Ama bu dönem yapıtları antik örneklerin kopyaları değil, 15. yy. anlayışı ve dünya görüşü doğrultusunda yorumlarıydı. Rönesans mimarlığın ilk temsilcisi, yarım kalmış bir Gotik Dönem yapısı olan Floransa Katedrali’nin kubbesini tamamlayan F. Brunellesci sayılır. Rönesans sanatının yönlenişinde temel dayanak noktalarından birini oluşturan Perspektifin kurallarını ortaya koyan ilk kurallardan biri de, ressam Masaccio ve mimar alberti ile birlikte Brunellaschi’ydi Perspektif sayesinde mimarlar tasarladıkları yapının daha bitmeden, hatta yapımına bile başlanmadan nasıl görünebileceğini çizerek ifade edebiliyorlardı. Bu da mimarlığı taşçılık ya da marangozluk gibi bir el işçiliği olmaktan çıkartarak ileri bir tasarım

Faranak Azarnezhad - Mimarlik, Tasarim, KuramPostmodern

Postmodern

“Modernizm sonrası-ötesi. insanı merkeze alan, seküler ve hümanist dünya görüşü anlamındaki

modernizmi eleştirip sorgulayan, alternatif geliştirmeye çabalayan bütün düşünceler.”


Avangard: Avant-garde, “ İleri, öncü” demek. A v a n t - g arde akımı, 19.yy. ve 20.yy. arasında ‘geleneksel olana ’ karşı bir krizin sonucu, bu krize bir cevap niteliği olarak doğdu. Fakat tanımından anlaşılan öncülüğü getiremedi ; aynı zamanda yıkıcıydı, kendinden önceki sanat akımlarını tanımıyor ve her zaman «tanımlanmamış, keşfedilmemiş” olanı bulmayı amaçlıyordu. Amaç, sadece yüksek sanatın üretilmesiydi, “sanat için sanat»tı. Dünya savaşı sonrası dönem koşulları gözden geçirilirse; avantgarde akımın etkileri öncelikli Sovyet Sosyalist bloğu ülkelerinde görülmüştür. 1922-1932 yılları arasında yeni hedefler saptamış bir grup mimar tarafından “Sovyet Avantgarde Mimarisi” adı altında 20.yy›ın en radikal binalarından birkaçı ortaya çıkmıştır. Bu yapılar; mimarlıkta yeni bir dile, yeni bir yoruma işaretti. Savaş sonrası tek olanı, farklı olanı, daha önce keşfedilmemiş olanı yakalamaya çalışan sanat- avantgarde akım, mimarlıkta ve kentlerin yeniden yapılandırılmasında da büyük ölçüde etkili olmuştur. Savaşın getirdiği karamsar ortamdan çıkış yolu olarak, mimarlık da farklı çizgiler ve yorumlar kazandı.

Avangard


İki Dünya Savaşı arasındaki “modern mimari”. Bu cümle Art Deco akımını genel olarak tanımlayabilir. Avant-garde akım bugün hala etkisini gördüğümüz Art Deco Mimari akımını doğurmuştur. Modern mimari, geleneksel konseptler, sıcak, rahat mekandan, futuristik, teknoloji cenneti gibi gözüken mekanlar arasında bir gerilime sebep oluyordu. Art Deco bu gerilimi çözmek için bir yaklaşımdı aslında. Richard Neutra modernist mimarlığın başlangıç döneminde mimarlık okulundan mezun oldu. Art-deco mimarlığının önemli temsilcilerindendir. Frank Gehry de avant-garde mimarinin önemli temsilcilerindendir. O da geometriye farklı bir bakış açısı getirerek, sıradan olmayanın peşinden gitmiştir. Prag’da bulunan meşhur “Dancing House”, bu akımın en önemli örneklerindendir. Frank Gehry’nin formlarında avantgardın öncü akımlarından “kübizm” göze çarpar. Gehry’nin de çizdiği skeçleri ve sonucunda binaları, Picasso’nun tabloları gibi ‘izlenebilmektedir›.

Avangard

Faranak Azarnezhad - Mimarlik, Tasarim, KuramAvangard

Yona Friedman kent plancılığı ve mimari konusunda kendi deyimiyle ‘yarı bilinçsiz modelleri’ ile bir ütopisttti aslında. Mekanın planlanması ve binanın tasarlanması aşamasında plancı ya da mimara ihtiyaç olmadığına, mekanı en iyi şekilde ancak içinde yaşayan insanın tasarlayabileceğine inanıyordu. Bu düşüncesiyle klasik mimariden ayrıldığı çok açıktı. “Spatial city” adını verdiği eskizlerinde; insan odaklı bir tasarım anlayışına gitmiş , fakat bu O’nu geleceği tasarlamak fikrinden alıkoyamamıştı. Avant-garde akım eğer “tek olanı, farklı olanı, yaratılmayanı yapmak ve bu anlamda da Tanrı’ya özenmek” ise; evet Friedman kesinlikle avant-garde bir mimardı. Kitsch kavramı; endüstri devriminden sonra ortaya çıkmıştır. Kentlileşme ve okur-yazarlık oranının artmasıyla birlikte; sanat akımlarının da hedef kitlesi genişlemeye başladı. Tabii ki kitsch hiçbir zaman avant-garde akım kadar karmaşık ya da anlaşılması güç ya da öyle olmayı amaçlayan bir akım olmadı. Aksine daha basit, anlaşılır ve aslında “bir şey anlatma kaygısı, derdi olmayan” bir tarafta durdu. Kitsch popüler kültürü baştacı yapmıştır. Popüler kültür; büyük kitleler, yığınlar. Modernizm karşısında bir duruş şekli belki de.


Modern Mimarlığın prensiplerine ilk bilinçli eleştiri CIAM bünyesindeki bazı genç mimarlardan gelmiştir. 2inci Dünya Savaşı nedeniyle on yıllık bir aradan sonra 1947›de toplanan 6. CIAM Kongresindeki tartışmalar sonucunda Aldo van Eyck, Alison ve Peter Smithson, Jacob Bakema, Georges Candilis gibi mimarlar Team 10 Grubunu kurmuşlar ve evrensellik yerine kişilik, mekan yerine yer, zaman yerine durum, yaşama-eğlenme-çalışma-ulaşım gibi işlevlere göre zonlara ayrılan kent anlayışı yerine ev-sokak-mahalle-kent gibi toplu yaşamın hiyerarşik öğelerini ön plana çıkaran, insan ilişkilerini kurmaya çalışan bir yaklaşımı savunmuşlardır . Ancak Team 10 Grubunun toplumsal yaşam hakkındaki incelemeleri genel ölçekte kalmış ve sağlıklı tasarım önerilerine yeterli bir temel oluşturamamıştır. Avrupa›da Team 10 Grubunun başlattığı eleştiri .Amerika›da Louis I. Kahn tarafından sürdürülmüştür. Kahn ile Team 10 Grubundan Alison ve Peter Smithson›un yazışmaları Modern Mimarlık Sonrası tartışmaları için ilginç belgeler niteliğindedir. Meslek yaşamının başlarında Modern Mimarlık ilkelerinden esinlenen projeler yapan Kahn, 1940›ların sonundan itibaren mimari çizgisini belirginleştirerek Uluslararası Stil geleneğini dışlamış, anıtsal geometrik formlar ve soyut bir sembolizm içeren bir yaklaşımı benimsemiştir. Postmodernizmin babası sayılan Robert Venturi›nin Princeton Üniversitesi›nde Beaux-Arts eğitimi aldıktan sonar 1950› I i yılların ortalarında Kahn›ın Ph i İade! phia›daki bürosunda çalışmış olduğunu biliyoruz. Bu süreç, usta-çırak arasında ilginç bir karşılıklı etkileşime yol açmış, ancak Kahn›ın etkisi altmışlı ve yetmişli yıllarda daha çok Mario Botta, Aldo Rossi gibi İtalyan mimarlar üzerinde olmuştur.

Postmodern


Venturi ve Scott Brown, Gordon Wu Hall, Princeton Universitesi, 1981

Faranak Azarnezhad - Mimarlik, Tasarim, KuramSitüasyonizm

Guy Debord mâlum, 1968 Mayıs’ında Paris’in, devrimci işçiler, öğrenciler ve aydınlar tarafından ele geçirilmesinin başını çeken Sitüasyonist Enternasyonel hareketinin lideri. Arolat’ın “iletişim tasarımı” nı hangi ajan(s) yapıyor bilmiyoruz ama, postmodern mimarlık starlarının kendilerini birtakım radikal düşüncelerle, özellikle de haince ‘postmodern filozoflar’ olarak damgalanan, ve aslında hemen hepsi de Guy Debord’la birlikte 1968’deki Paris ayaklanmasına katılan çağdaş Fransız filozoflarının felsefeleriyle özdeşleştirmeleri yeni değil. Özellikle Peter Eisenman, Zaha Hadid, Bernard Tschumi, Daniel Libeskind gibi mimarların Derrida ile ve onun dekonstrüksiyon felsefesine ilgileri bilinir. Mimarlığı radikal felsefeyle eklemlemeye çaba gösteren örgütlü girişimler de olmuştur. Bunlar arasında en etkin olanı, herhalde, Eisenman’ın başkanlığında Isozaki, Koolhaas, Philip Johnson gibi mimarların New York’ta kurdukları Anyone Korporasyonu’dur. Anyone’ın Tokyo’daki Shimizu Şirketi’nin sponsorluğuyla yürüttüğü, ve her biri başka bir kentte yapılan toplantılardan sekizincisi olan “Anytime”, Eisenman’ın “Süha’yla Cenevre’de yaptığı toplantılar” sonucunda 1998 yılında Ankara’da gerçekleşir. Sponsorluğu, Tepe Mimarlık Merkezi’ni kuran Tepe İnşaat üstlenir. Bu toplantıda, Isozaki, Zaha Hadid, Rem Koolhaas, Tschumi ve Eisenman gibi çağdaş şöhretlerle, Fredric Jameson, Saskia Sassen gibi Marksistler, Han Tümertekin, Nevzat Sayın gibi yerli şöhret adayları, ve Özkan’ın Anytime derlemesinin başında tanımladığı “Türk mimarlık entelijansiyası” bir araya gelir. Bu gibi ortamlarda, küresel piyasa mimarları, piyasanın düşmanı radikal düşünürlerle aynı platformda buluşturularak meşrulaştırılır; eleştirel, kuramsal bir ton edinir; “kültürel sermaye” kazanır; başka deyişle markalandırılır.

Sitüasyonizm

Faranak Azarnezhad - Mimarlik, Tasarim, KuramFenomenologi

Amacı doğrudan doğruya, kesin ve apaçık (evident) bir bilgi elde etmek olan Husserl›e göre, böyle bir bilgi, ancak içkin aktlarla elde edilebilir. İçkin aktlarla mutlak varlık (salt bilinç), aşkın aktlarla ise, göreceli varlıklar hakkında bilgi elde edilir. Husserl›e göre, bir bilginin mutlak olması için, o bilginin konusu olan alanın da mutlak olması gerekir; çünkü mutlak bir bilgiyi ancak mutlak bir varlık sağlayabilir. Ona göre, bilginin niteliği, yani mutlak veya relatif olması, sadece varlığın niteliğine bağlıdır. Fenomenolojik bilgi teorisi, saf bir bilgi teorisidir. Söz konusu edilen bilgi, a priori olup, öz bilgisidir. Fenomenolojide, olay bilgisinin ve tesadüfün yeri olmadığı için bilgi teorisi de sadece mutlak bilgiden söz eder.

Dekonstrüktivizm (yapısal analiz), 1980›lerin sonlarında ortaya çıkan postmodern alti mimari akımı. Yapıyı oluşturan mimari unsurların bütünlüğünün parçalanması, yüzeylerle yapılan oyunlar, dış cephe gibi mimari unsurların dikaçılı olmayan köşelerle yamultulması ve kaydırılması gibi yöntemlere dayanır. Dekonstrüktivist tarza sahip binalar bakanlara belirsizlik ve kargaşa hissi verir. Dekonstrüktivist mimarlar başlangıçta Fransız filozof Jacques Derrida›nın fikirlerinden etkilendiler. Eisenman›ın mimariye yaklaşımı, tanışmalarından ve dekonstrüktivist olmasından çok önce gelişti. Peter Eisenman›a göre dekonstrüktivizm, radikal şekilciliğe ilgisinin bir uzantısı olarak ele alınmalıdır. Dekonstrüktivizmin bazı uygulayıcıları, konstrüktivizmin geometrik dengesizlikleri ve biçimsel deneylerinden de etkilenmişlerdir.

FenomenologiDekonstrüktivizm

Martin HEIDEGGER Edmund HUSSERL Maurice MErleau-Ponty


Frank O Gehry - EMP, Seattle USA - Deconstruction


Tüm bilimlerinin esas amacının insanı oluşturmak değil, onu çözümlemek üzerine olduğunu söyleyerek bu doğrultuda alt metin okumaları yapan yöntem. Yapısalcılık temelde büyük yapıları incelerken aslında kaygıları o yapıyı oluşturan alt metin okumaları yapabilmektir. Alt metin okumalarında yapılan çözümlemelerin bütünün esas nedenselliği açıklayabileceğini düşünür. İnsan öznesinin eleştirsinin önceliği vardır. Rönesans’ta ki birey kavramı ile Descartes’ın “düşünüyorum öyleyse varım” sözündeki ben özerk olmakla birlikte kendi içinde tutarlıdır da. Yapısalcılığın önde gelen isimlerinden Lévi-Strauss, insan öznesini varlığın merkezi olarak alır. İnsanı merkeze koyularak yapılan yapısalcı alt metin okumaların çoğunda ise Marksizm’in yeni baştan okunması, saptırılması gibi yollarla davranışlar açıklanmaya çalışlınır. Bir kültürü anlamak, oradaki esas anlamı ortaya çıkarabilmek için alt birimlerin ilişkisi ve etkileşimleri inceler. Lévi-Strauss’un alt birim okumaları, kültürü oluşturan ve artık kültürde normal karşılanan davranışlar olan, gündelik denebilecek eylemleri inceler. Yapısalcılığın aslında bir öğreti değil bir almanac yöntem olduğunu söyleyen bir diğer önemli isim olan Saussure ise göstergebilim ve dilbilim üzerine pek çok çalışma yapmıştır. Saussure önceki dilbilimcilerin anlam üzerine yeterli çalışmalar yapmadığını ve onların konunun özüne dair kaygılarının yetersiz olduğunu söyler. Sözcüklerin nitelikleri, konuşmacının ona yüklediği niteliklerin ve algılayıcının anlatıyı özümsemesi arasında olan ilişkinin önemini vurgular. Bu iletişim sürecinde özümsenmiş olan dilbilimsel ve anlambilimsel verilere bakılması gerektiğini anlatır. Göstergeyi oluşturan, dilsel göstergede gösteren ile gösterilen arasıdaki bağdır. Bu ön kabullerle çalışmalarını yürüten Saussure alt metin okumalarını bunlar doğrultusunda gerçekleştirir. Kendisinin de söylediği gibi aslında başta alt metin okumalarının yapılabilmesi için bir yöntem olan yapısalcılık, sonraları verimli olmasından dolayı başka yöntemlerle birleşerek öğretisel sonuçları doğurmuştur.

STRÜKTÜRALİZM: (Yapısalcılık)

Strukturalizm

Faranak Azarnezhad - Mimarlik, Tasarim, KuramKaynaklar

Kaynaklar:

Ankara Universitesi Dil ve Tarih - Coğrafya Fakültesi Dergisi (2005) 27-55, FENOMENOLOJİ VE EDMUND HUSSERL›DE - APAاIKLIK (EVIDENZ) PROBLEMİ

KIRILAN TEMSİLİYET - LIBESKIND’DE BELLEK, TARİH VE MİMARLIK - Feray MADEN ve Deniz ŞENGEL - KIRILAN TEMSİLİYET

MODERN SONRASI MİMARLIK ANLAYIŞLARI - NESLİHAN T. DOSTOĞLU

Güzin Yamaner - Postmodernizm ve Sanat - Mimari, Sinema, Edebiyat, Tiyatro, Tasarım

Mimarın Şöhret Düşkünlüğü - Emre Arolat ve Guy Debord - 24/03/2012 / skopbülten / Ali Artun

*dersde aldigim notlar

mimarlik, tasarim, kuram - adt-mimalıktasarımkuram · faranak azarnezhad - mimarlik, tasarim,...

Documents