AZƏRBAYCAN RESPUBLIKASI KƏND TƏSƏRRÜFATI NAZIRLIYIAZƏRBAYCAN RESPUBLIKASI KƏND TƏSƏRRÜFATI NAZIRLIYIAZƏRBAYCAN DÖVLƏT AQRAR UNIVERSITETIAZƏRBAYCAN DÖVLƏT AQRAR UNIVERSITETI

FakültəFakültə: Baytarlıq təbabəti və əczaçılıq: Baytarlıq təbabəti və əczaçılıq

KafedraKafedra: Epizootologiya, mikrobiologiya və parazitologiya: Epizootologiya, mikrobiologiya və parazitologiya

FənnFənn: Baytarlıq mikrobiologiyası: Baytarlıq mikrobiologiyası

“Balıqçılıq və balıqçılıq təsərrüfatı işi ” ixtisası“Balıqçılıq və balıqçılıq təsərrüfatı işi ” ixtisası

MövzuMövzu::

““KARPLARIN ÜZMƏ QOVUĞUNUN ILTIHABI VƏ QIZILXALLI KARPLARIN ÜZMƏ QOVUĞUNUN ILTIHABI VƏ QIZILXALLI BALIQLARIN INFEKSION ANEMIYASI, FURUNKULYOZU”BALIQLARIN INFEKSION ANEMIYASI, FURUNKULYOZU”

MühazirəçiMühazirəçi: dos. Ələsgərov Z.Ə.: dos. Ələsgərov Z.Ə.

Gəncə- 2009Gəncə- 2009

PLANPLAN

1.Tarixi məlumat1.Tarixi məlumat 2.Xəstəliyin törədicisi2.Xəstəliyin törədicisi 3.Davamlılığı3.Davamlılığı 4. Patogenliyi4. Patogenliyi 5. Diaqnoz5. Diaqnoz 6.Təfriqi diaqnoz6.Təfriqi diaqnoz 7. İmmunitet 7. İmmunitet 8. Müalicə8. Müalicə 9. Profilaktika və mübarizə tədbirləri9. Profilaktika və mübarizə tədbirləri

Ədəbiyyat siyahısıƏdəbiyyat siyahısı 1.R .A. Qədimov, M.Ə. Tağızadə “Baytarlıq 1.R .A. Qədimov, M.Ə. Tağızadə “Baytarlıq

mikrobiologiyası”, “Maarif”, Bakı, 1986.mikrobiologiyası”, “Maarif”, Bakı, 1986. 2.R.A.Qədimov “K/t heyvanları və 2.R.A.Qədimov “K/t heyvanları və

quşlarının infeksion xəstəliklərinin quşlarının infeksion xəstəliklərinin bakterioloji diaqnoz üsulları”,Bakı, bakterioloji diaqnoz üsulları”,Bakı, Azərnəşr, 1984Azərnəşr, 1984

3.V.N.Kislenko,N.M.Koliçev “Baytarlıq 3.V.N.Kislenko,N.M.Koliçev “Baytarlıq mikrobiologiyası və mikrobiologiyası və immunologiya”.Moskva, “Kolos”- 2006immunologiya”.Moskva, “Kolos”- 2006

4. V.N.Kislenko “Baytarlıq mikrobiologiyası 4. V.N.Kislenko “Baytarlıq mikrobiologiyası və immunologiyasından və immunologiyasından praktikum.Moskva, “Kolos”,2005 praktikum.Moskva, “Kolos”,2005

KARPLARIN ÜZMƏ KARPLARIN ÜZMƏ QOVUĞUNUN ILTIHABIQOVUĞUNUN ILTIHABI

Bu xəstəlik Bu xəstəlik ölkəmizölkəmizdə də yyaxın vaxtlarda müşahidə edilsə də ona axın vaxtlarda müşahidə edilsə də ona ölkəmizin bütün ərazilərində təsadüf edilirölkəmizin bütün ərazilərində təsadüf edilir..

EtioloEtiologgiiyyasıası. Bu xəstəli. Bu xəstəliyyin əvvəlcə sadə alimentar aclıqdan, daha in əvvəlcə sadə alimentar aclıqdan, daha doğrusu balıqların amin turşuları ilə zəndoğrusu balıqların amin turşuları ilə zənggin olmain olmayyaan yn yemlərlə emlərlə yyemləndirilmemləndirilməəsi sasi sayyəsində baş verdiəsində baş verdiyyi i ggüman edilirdi.üman edilirdi.

Lakin tədqiqatlar Lakin tədqiqatlar ggöstərdi ki, xəstəlik infeksiöstərdi ki, xəstəlik infeksiyyon xəstəlikdir. Belə on xəstəlikdir. Belə kiki,,xəstə balıqlarla normal sağlam balıqların bir xəstə balıqlarla normal sağlam balıqların bir yyerdə saxlanılıb normal erdə saxlanılıb normal yyem rasionu ilə təchem rasionu ilə təchiiz edildiz edildiyyi şərai şəraiitdə belə həmin balıqlar tdə belə həmin balıqlar xəstələnirlxəstələnirləər.r.

Lakin bu xəstəliLakin bu xəstəliyyi məxmərəi məxmərəyyin bir forması kimi qələmə verirdilərin bir forması kimi qələmə verirdilər.. Ancaq bu xəstəlik zamanı ölmüş balığların beAncaq bu xəstəlik zamanı ölmüş balığların beyyin hücein hüceyyrələrində rələrində məxmərəməxmərəyyə xas olaə xas olann eozenofil cisimciklərinin tapılması bu xəstəli eozenofil cisimciklərinin tapılması bu xəstəliyyin in aayyrıca etiolorıca etiologgiiyyalı olduğuna dəlalət alı olduğuna dəlalət yyaratdıaratdı..

EpizootoloEpizootolojji məlumatlari məlumatlar.. Infeksi Infeksiyya ma mənənbbəyəyi xəstəi xəstə,, ölmüş və ölmüş və xəstəlikdən sağalmış balıqlar olmaqlaxəstəlikdən sağalmış balıqlar olmaqla, y, yoluxma kooluxma konntakt və su vasitəsi takt və su vasitəsi ilə olur. Xəstəlik ilə olur. Xəstəlik əəsas istisas isti fəsildfəsildə gə geenniş iş yyaayyılsa da arıq vılsa da arıq vəə zəif balıqlar zəif balıqlar bu xəstəlbu xəstəliikdən hətta qışda da təlkdən hətta qışda da tələəf ola bilir. Bu xf ola bilir. Bu xəəststəəlliyiyə bütüə bütün yn yaşda aşda balıqlar həssaslıq balıqlar həssaslıq ggöstərirləröstərirlər.. A Ancncaq bir aq bir yyaşadək balıqlarda xəstəaşadək balıqlarda xəstəllik ik xroniki xroniki ggedişə malik olub az tələfat verirsə də 2 və edişə malik olub az tələfat verirsə də 2 və yyuxarı uxarı yyaşlılarda aşlılarda xəstəlik kəskin formada davam edir. Bu xəstxəstəlik kəskin formada davam edir. Bu xəstəəliliyəyə əsasə əsasənn karp karp,, çəki çəki balıqları, onların hibridləri və cismbalıqları, onların hibridləri və cisməən ağ amurlar həssaslıq n ağ amurlar həssaslıq ggöstərirlər.östərirlər.

Klinik əlamətlərKlinik əlamətlər. Inkubasi. Inkubasiyya dövrü 1,5a dövrü 1,5--2,5 a2,5 ayy olmaqla olmaqla (b(bəəzən 8 azən 8 ayy) xəstəlik kəskin və xroniki ) xəstəlik kəskin və xroniki ggedişli olur.edişli olur.

XəstəliXəstəliyyin kəskin forması əsasən in kəskin forması əsasən yyaayyda müşahidə edilirda müşahidə edilir.. Xəstə balıqlar Xəstə balıqlar yyemdən imtina edir, balıq süstləşərək xarici emdən imtina edir, balıq süstləşərək xarici qıcıqlara cqıcıqlara caavab vermirvab vermir,, hətta balıq i hətta balıq innsanın sanın yyaxınlaşdığına axınlaşdığına reaksireaksiyya vermir.a vermir.

Üzmə qovuğunda patoloÜzmə qovuğunda patolojji proses i proses ggetdietdiyyiinə gnə görörəə hidro- hidro-dinamiki tarazlıq pozulur, onlar dinamiki tarazlıq pozulur, onlar ggah ah yanıyanı üst üstəə, , ggah da başı ah da başı aşağı üzürləraşağı üzürlər.. Qarınları bö Qarınları böyyüüyyərərəək, ak, annus us əətrafı qızarmış olur. trafı qızarmış olur. Bəzən Bəzən ggözləri dombalaşır.özləri dombalaşır.

XəstəliXəstəliyyin xroniki formasında (ilin bütüin xroniki formasında (ilin bütünn fəsillərində təsadüf fəsillərində təsadüf edilməklə) əsasən törədici balıq arıqlaedilməklə) əsasən törədici balıq arıqlayyır, dərisi sanki ır, dərisi sanki saralır, bağırsağı saralır, bağırsağı iiltltiihaba haba ttutulduğuutulduğunndan ishal dan ishal ggörünə bilir. örünə bilir. Balığın fəqBalığın fəqəərrəə sütunu sütunu əyəyililiir, xroniki r, xroniki ggedişi zamanı tedişi zamanı tələələfat azfat az olurolur..

Patanatomiki dəPatanatomiki dəyyişikliklərişikliklər. Y. Yarma zamanı üzmə arma zamanı üzmə qovuğunun arxa hissəsi tamamiləqovuğunun arxa hissəsi tamamilə nekrotiki prosesnekrotiki prosesə ə tutularaq dağılırtutularaq dağılır.. Ön hissəsi isə dağılmasada Ön hissəsi isə dağılmasada yyarma zamanı arma zamanı bəzən onun içərisində çoxlu miqdarda qanlı, irinli bulanlıq bəzən onun içərisində çoxlu miqdarda qanlı, irinli bulanlıq mamayye toplanmış olure toplanmış olur.. Üzgəc divarları hiperemi Üzgəc divarları hiperemiyyalı və alı və qalınlaşmış olur. Böqalınlaşmış olur. Böyyrəklər börəklər böyyüüyyur, hiperemiur, hiperemiyyalı, alı, yyumşaq umşaq konsistensikonsistensiyyalı və qan sağıntılı olmaqla, qara cialı və qan sağıntılı olmaqla, qara ciyəyər ağarır, r ağarır, yyumşalır və umşalır və yyağ deağ deggenerasienerasiyyası müşahidə edilərək ası müşahidə edilərək bağırsağıbağırsağınn kataral iltihabı kataral iltihabınna təsada təsadüüf edilirf edilir..

Mübarizə tədbirləriMübarizə tədbirləri.. Xəstəlik baş vermiş təsərrüfatda Xəstəlik baş vermiş təsərrüfatda məhdudlaşdırıcı tədbirlər həməhdudlaşdırıcı tədbirlər həyyata keçirilərək oradan balığın idxal və ata keçirilərək oradan balığın idxal və ixracına icazə verilmir (lakin zavod üsulu ilə alınmış kürülərin ixrac ixracına icazə verilmir (lakin zavod üsulu ilə alınmış kürülərin ixrac edilməsinə icazə verilir). Xəstəlik baş vermiş təsərrüfatda müxtəlif edilməsinə icazə verilir). Xəstəlik baş vermiş təsərrüfatda müxtəlif yyaşda olan balıqların bu baxımdan aşda olan balıqların bu baxımdan yyaayyda törədici erkək və da törədici erkək və dişilərin bir dişilərin bir ggöldə saxlanılmaması, qeöldə saxlanılmaması, qeyyri-sağlam ri-sağlam ggölə xidmət üçün ölə xidmət üçün aayyrıca xidmət əşrıca xidmət əşyyaları və şəxslərin aaları və şəxslərin ayyrılması, balıqlara rılması, balıqlara yyaxşı axşı kekeyyfifiyyyyətli ətli yyemlərin verilməsi, təsərrüfatdan emlərin verilməsi, təsərrüfatdan yyeeyyinti məqsədi ilə inti məqsədi ilə balıq ixrac edildikdə nəqlibalıq ixrac edildikdə nəqliyyyyatın sağlam balıqçılıq təsərrüfatında atın sağlam balıqçılıq təsərrüfatında dadayyandırılmaandırılmayyıb birbaşa keçirilməsi, qeıb birbaşa keçirilməsi, qeyyri-sağlam ri-sağlam ggölün bir ilin ölün bir ilin ərzində qurudulması və dezinfeksiərzində qurudulması və dezinfeksiyyası, xəstəlikdəası, xəstəlikdənn sağalmış sağalmış balıqlardan abalıqlardan ayyrıca sürülərin düzəldilməsi lazımdırrıca sürülərin düzəldilməsi lazımdır..

Xəstə balıqlara biomitsin və levomiseinin inXəstə balıqlara biomitsin və levomiseinin inyyeksieksiyya edila edilmməsi və əsi və metilen abısının metilen abısının yyemlə verilməsi müalicəvi təsir emlə verilməsi müalicəvi təsir ggöstəriröstərir.. XəstəliXəstəliyyin müalicəsi hər 1 kq in müalicəsi hər 1 kq yyemə 3 q metilen abısı qarışdırılıb 3 emə 3 q metilen abısı qarışdırılıb 3 ggün ardıcıl verilir. 2 ün ardıcıl verilir. 2 ggün fasilə iləün fasilə ilə bu proses 5 dəfə təkrar edilirbu proses 5 dəfə təkrar edilir.. Bir Bir yyaşadək olanlara hər baş balıqlara mövsüm ərzində 20aşadək olanlara hər baş balıqlara mövsüm ərzində 20--30 mq 30 mq hesabı ilə kurs arası fasilə 5hesabı ilə kurs arası fasilə 5--88 g günün olmaqla 3olmaqla 3--4 kurs 10 4 kurs 10 ggün ardıcıl, ün ardıcıl, ikilliklərə hər başa mövsüm ərzində 35ikilliklərə hər başa mövsüm ərzində 35--40 mq hesabı ilə 240 mq hesabı ilə 2--4 kurs 4 kurs metilen abısı verilməlidir.metilen abısı verilməlidir.

Bir il ərzində təsərrüfatda kompleks sağlamlaşdırma tədbirləri Bir il ərzində təsərrüfatda kompleks sağlamlaşdırma tədbirləri həhəyyata keçirildikdən sonra bioloata keçirildikdən sonra biolojji sınaq qoi sınaq qoyyulur, əulur, əggər mənfi nəticə ər mənfi nəticə alınarsa təsərrüfat sağlam hesab edilir.alınarsa təsərrüfat sağlam hesab edilir.

QIZILXALLI BALIQLARIN QIZILXALLI BALIQLARIN INFEKSION ANEMIINFEKSION ANEMIYYASIASI

Bu xəstəlik balıqların iti Bu xəstəlik balıqların iti yyoluxucu xəstəliklərindən olub qara oluxucu xəstəliklərindən olub qara cciiyyərin ərin dedeggenerasienerasiyyası və böası və böyyrəklərin iltihabı ilə səcirəklərin iltihabı ilə səciyyyyələnirələnir.. Qərbi Avropa və Qərbi Avropa və YYaponiaponiyyada bu xəstəlik ada bu xəstəlik ggeniş eniş yyaayyılsa daılsa da,, hələlik hələlik ölkəölkədə bu xəstəlidə bu xəstəliyyə təsadüf ə təsadüf edilməedilməyyibdir.ibdir.

EtioloEtiologgiiyyasıası.. Əvvəlcə bu xəstəli Əvvəlcə bu xəstəliyyin əsas etioloin əsas etiolojji faktorunun avitaminoz i faktorunun avitaminoz B12 B12 olduğu söolduğu söyylənilirdilənilirdi.. Sonralar törədi Sonralar törədiccinin virus olduğu ainin virus olduğu ayydınlaşdırılaraq, onun dınlaşdırılaraq, onun böböyyrrəək qara cik qara ciyyər və bağırsaqlarda dəər və bağırsaqlarda dəyyişiklik işiklik yyaratdığı aşkar edildi. Bu virusun aratdığı aşkar edildi. Bu virusun böböyyüklüüklüyyü 100ü 100--150 mmk olmaqla xüsusi virus cisimlərinin əmələ 150 mmk olmaqla xüsusi virus cisimlərinin əmələ ggəlməsinə əlməsinə səbəb olursəbəb olur.. Bu virus miksoviruslara aid edilməklə quduzluq virusunu xatırla Bu virus miksoviruslara aid edilməklə quduzluq virusunu xatırlattdığı dığı üçün üçün Rabies virus SalmonisRabies virus Salmonis adını almışdır. Virus toxuma kulturasında adını almışdır. Virus toxuma kulturasında yyetişməklə etişməklə eksperimental olaraq xəstəlieksperimental olaraq xəstəliyyin modelini almaq mümküin modelini almaq mümkünndürdür..

EpizootoloEpizootolojji məlumatlari məlumatlar.. Virusun optimal inkişafı alçaq temperaturada Virusun optimal inkişafı alçaq temperaturada olduğundan xəstəlikdə ancaq qış aolduğundan xəstəlikdə ancaq qış ayylarında larında yyazın başlanğıcına kimi maksimal azın başlanğıcına kimi maksimal hədd alır. Infeksihədd alır. Infeksiyya mənbəa mənbəyyi xəstə və xəstələnib sağalmış balıqlar hesab ediliri xəstə və xəstələnib sağalmış balıqlar hesab edilir.. Bu baxımdan ölmüş balıqlar da nəzərBu baxımdan ölmüş balıqlar da nəzər--ddiqqiqqəti cəlb etməklə əti cəlb etməklə yyanaşı, anaşı, yyoluxma oluxma kontakt və su vasitəsilə olur. Infeksion anemikontakt və su vasitəsilə olur. Infeksion anemiyyaayya a yyalnız qızılxallı balnız qızılxallı baalıqları lıqları həssahəssasslıq lıq ggöstərməklə bütün östərməklə bütün yyaşlarda aşlarda yyoluxmaoluxmayya təsadüf edilir. a təsadüf edilir. CCari ilin ari ilin balıqları arasında bu xəstəlik zamanı tələfat 10balıqları arasında bu xəstəlik zamanı tələfat 10--80%-ə qədər ola bilər. Xəstəlik 80%-ə qədər ola bilər. Xəstəlik törədicisi kontakt vtörədicisi kontakt vəə su vasitəsilə su vasitəsilə yyaayyılmaqla kürü vasitəsi ilə də ılmaqla kürü vasitəsi ilə də yyaayyıla bilərıla bilər..

KKlinik əlamətlərlinik əlamətlər. Inkubasi. Inkubasiyya dövrü 1,5a dövrü 1,5--2,5 a2,5 ayy olub xəstəlik kəskin, xroniki və olub xəstəlik kəskin, xroniki və latent formalarda davam edir. Xəstəlilatent formalarda davam edir. Xəstəliyyin kəskin formasında balıqlarda bir neçə in kəskin formasında balıqlarda bir neçə dəqiqə davam edən qıcolma halı müşahidə edilir ki, bu vaxt balıq ağzı açıq dəqiqə davam edən qıcolma halı müşahidə edilir ki, bu vaxt balıq ağzı açıq vəzivəziyyyyətdə qalır və ətdə qalır və yyaxud xəstə balıq öz maxud xəstə balıq öz məəhvəri ətrafında fırlanır və bəzən ani hvəri ətrafında fırlanır və bəzən ani olaraq ölurolaraq ölur.. Bu forma 7 Bu forma 7--10 10 ggün davam etməklə tələfat 50%-ə çata bilir. Əün davam etməklə tələfat 50%-ə çata bilir. Əggər ər susuyyun temperaturu enərsə bu un temperaturu enərsə bu ggöstərici daha östərici daha yyüksək kəmiüksək kəmiyyyyətlə ifadə edilə bilirətlə ifadə edilə bilir..

XəstəliXəstəliyyin xroniki in xroniki ggedişi 1edişi 1--3 a3 ayy davam etməklə, balığın hərəkəti məhdudlaşır. Ətraf davam etməklə, balığın hərəkəti məhdudlaşır. Ətraf qıcıqlara qarşı laqeqıcıqlara qarşı laqeyyd olmaqlad olmaqla,, qəlsəmə anemiki vəzi qəlsəmə anemiki vəziyyyyətdə olurətdə olur.. Öldükdən sonra Öldükdən sonra dərhal cəsəd ağarır, bəzən qarnı bödərhal cəsəd ağarır, bəzən qarnı böyyüüyyür və aür və annusdan mausdan mayye axıre axır.. Xəstəli Xəstəliyyin bu in bu formasında tələfat formasında tələfat yyüksək olmasa da balıqlar inkişafdan qalır.üksək olmasa da balıqlar inkişafdan qalır.

XəstəliXəstəliyyin latent formasında balığın hərəkəti məhdudlaşırin latent formasında balığın hərəkəti məhdudlaşır. Gö. Gözləri şişkin olur kzləri şişkin olur kii, su, suyyun un hərarətinin aşhərarətinin aşaağı düşməsi, oksiğı düşməsi, oksiggen azlığı saen azlığı sayyəsində, travmatik zədələnmələr zamanı əsində, travmatik zədələnmələr zamanı bu forma əvvəlcə kəskin olur vbu forma əvvəlcə kəskin olur vəə xroniki xroniki ggedişli formalara çevriliredişli formalara çevrilir..

PatoloPatolojji-anatomiki dəјişiklikləri-anatomiki dəјişikliklər. . Kəskin formadan tələf olmuş balıqların qarın Kəskin formadan tələf olmuş balıqların qarın boşluğunda boşluğunda ssarımtıl-qırmızı, mədəsində bozumtul-sarı maarımtıl-qırmızı, mədəsində bozumtul-sarı mayye toplanıre toplanır. . Bağırsaq selik Bağırsaq selik qişası hiperemiqişası hiperemiyyalı, dalaq böalı, dalaq böyyümüş tüümüş tünnd albalı, böd albalı, böyyrəklər rəklər yyumşalmış tutqun boz umşalmış tutqun boz rənrənggdə olub, səthində ağ zolaqlar də olub, səthində ağ zolaqlar ggörünürörünür.. Qara Qaracciiyyər böər böyyüüyyür sarı ür sarı vvə ə yyaxud bozumtul axud bozumtul sarı rənsarı rənggdə olurdə olur.. Öd kisəsində şəffaf ma Öd kisəsində şəffaf mayye toplae toplannmış olur. Bemış olur. Beyyin inin inyyeksieksiyyalı və qan alı və qan sağıntılı, ürək əzələsi sağıntılı, ürək əzələsi yyumşalmışumşalmış, , solğun rənsolğun rənggdə olmaqla, bəzən perikard altında fibrin də olmaqla, bəzən perikard altında fibrin müşahidə edilir.müşahidə edilir.

XəstəliXəstəliyyin xroniki formasındakı dəin xroniki formasındakı dəyyişiklər kəskin formanı xatırlatsa da zəif surətdə işiklər kəskin formanı xatırlatsa da zəif surətdə bilinir.bilinir.

DiaqnozDiaqnoz. . XəstəliXəstəliyyə diaqnoz epizootoloə diaqnoz epizootolojji məlumatlarai məlumatlara,, patolo patolojji-anatomiki i-anatomiki dədəyyişikliklərə əsasən qoişikliklərə əsasən qoyyulmaqla, bioloulmaqla, biolojji sınaqla dəqiqləşdirilir. Bəzən daha dəqiq i sınaqla dəqiqləşdirilir. Bəzən daha dəqiq diaqnoz məqsədilə histolodiaqnoz məqsədilə histolojji müai müayyinə zamanı qaraciinə zamanı qaraciyyər, böər, böyyrək rək vvə arxa bağırsaq ə arxa bağırsaq şöbəsində xüsusi eozinofil cisimlərin tapılmasına əsaslanmaq lazımdırşöbəsində xüsusi eozinofil cisimlərin tapılmasına əsaslanmaq lazımdır..

Mübarizə tədbirləri. Mübarizə tədbirləri. Xəstəlik düşmüş təsərrüfata bir il müddətiXəstəlik düşmüş təsərrüfata bir il müddətinndə də kkarantin arantin qoqoyyularaq təsərrüfatdan balıq, kürü sulardan əldə edilmiş ularaq təsərrüfatdan balıq, kürü sulardan əldə edilmiş yyemin ixrac edilməsi, xəstə emin ixrac edilməsi, xəstə balıqlarla sağlamların bir balıqlarla sağlamların bir ggöldə saxlanılması, təbii qeöldə saxlanılması, təbii qeyyri-sağlam sulardan törədici ri-sağlam sulardan törədici məqsədi ilə balıqların məqsədi ilə balıqların ttutularaq onlardan kürü və toxum əldə edilməsi, xəstəlikdən utularaq onlardan kürü və toxum əldə edilməsi, xəstəlikdən öölmüş balıqların ətindən balıqlara lmüş balıqların ətindən balıqlara yyem məqsədi ilə istifadə edilməsi, həmin em məqsədi ilə istifadə edilməsi, həmin təsərrüfata kənar şəxslərin təsərrüfata kənar şəxslərin ggəlməsi, qeəlməsi, qeyyri-sağlam təbii sulardan balıqların ovlanması ri-sağlam təbii sulardan balıqların ovlanması qadağan edilir.qadağan edilir.

XəstəliXəstəliyyi aradan qaldırmaq məqsədilə xəstə balıqların sağlamlardan ai aradan qaldırmaq məqsədilə xəstə balıqların sağlamlardan ayyrılaraq məhv rılaraq məhv edilməsi balıqların düzedilməsi balıqların düzggün ün yyem rasionu əsasında, xüsusən em rasionu əsasında, xüsusən B1B1 və və BB12 vitaminləri ilə 12 vitaminləri ilə zəzəngngin in yyemlə emlə yyemləndirilmemləndirilməəsi, xəstə balıqlara xidmət məqsədilə asi, xəstə balıqlara xidmət məqsədilə ayyrıca şəxslər və rıca şəxslər və xidmət əşxidmət əşyyalarının aalarının ayyrılması, rılması, gögöl və hovuzların boşaldılaraq dezinfeksil və hovuzların boşaldılaraq dezinfeksiyya edilməsi a edilməsi lazımdırlazımdır.. Bütün ba Bütün bayytartar--sanitar tədbirlərini həsanitar tədbirlərini həyyata keçirmək şərtilə bir ildən sonra ata keçirmək şərtilə bir ildən sonra kkarantin arantin ggötürülərək təsərrüfat sağlam hesab edilməlidir.ötürülərək təsərrüfat sağlam hesab edilməlidir.

QIZIL BALIQLARIN FURUNKULYOZUQIZIL BALIQLARIN FURUNKULYOZU

Furunkulyoz qızıl balıq ailəsinin infeksion xəstəliyi olub, septisemiya, əzələ Furunkulyoz qızıl balıq ailəsinin infeksion xəstəliyi olub, septisemiya, əzələ toxumasında yaralara çevrilən frunkulların əmələ gəlməsi və daxili toxumasında yaralara çevrilən frunkulların əmələ gəlməsi və daxili orqanların müxtəlif patoloji dəyişiklikləri ilə özünü göstərir.orqanların müxtəlif patoloji dəyişiklikləri ilə özünü göstərir.

Tarixi məlumatTarixi məlumat. Bu xəstəliyi ilk dəfə Almaniyada Emmerix və Vaybel . Bu xəstəliyi ilk dəfə Almaniyada Emmerix və Vaybel 1893-cü ildə qeyd etmişlər. Sonralar furunkulyozu əksər Avropa ölkələrində 1893-cü ildə qeyd etmişlər. Sonralar furunkulyozu əksər Avropa ölkələrində və Amerika qitəsindəki balıqçılıq təsərrufatlarında müşahidə etmişlər. və Amerika qitəsindəki balıqçılıq təsərrufatlarında müşahidə etmişlər.

Iqtisadi zərərIqtisadi zərər. Furunkulyoz zamanı kütləvi tələfat baş verir ki, bu da . Furunkulyoz zamanı kütləvi tələfat baş verir ki, bu da təsərrüfatda böyük iqtisadi zərərə səbəb olur. Həmçinin xəstəlik zamanı təsərrüfatda böyük iqtisadi zərərə səbəb olur. Həmçinin xəstəlik zamanı təsərrüfatlarda balıqçılıq meliorativ və baytarlıq-sanitariya tədbirləri aparılır təsərrüfatlarda balıqçılıq meliorativ və baytarlıq-sanitariya tədbirləri aparılır ki, buna da müəyyən qədər maddi vasait, vaxt və işçi qüvvəsi sərf olunur.ki, buna da müəyyən qədər maddi vasait, vaxt və işçi qüvvəsi sərf olunur.

TörədicisiTörədicisi. Xəstəliyi Aeromonas salmonicida bakteriyaları törədir. Bu . Xəstəliyi Aeromonas salmonicida bakteriyaları törədir. Bu 0,8x0,5 mkm böyüklükdə fakultativ anaerob, qrammənfi, hərəkətsiz 0,8x0,5 mkm böyüklükdə fakultativ anaerob, qrammənfi, hərəkətsiz olmaqla mikroskopun görünüş sahəsində tak-tək, cüt-cüt və bəzən zəncir olmaqla mikroskopun görünüş sahəsində tak-tək, cüt-cüt və bəzən zəncir şəklində görünür.şəklində görünür.

Mikrob ƏPA-da nöqtəşəkilli koloniya yaradır və bir neçə gündən sonra Mikrob ƏPA-da nöqtəşəkilli koloniya yaradır və bir neçə gündən sonra mühitin rəngini dəyişdirir. mühitin rəngini dəyişdirir. ƏPB-da boz rəngli pərdə yetişdirilməsi üçün ƏPB-da boz rəngli pərdə yetişdirilməsi üçün optimal temperatur 18-25optimal temperatur 18-2500C-dir. C-dir.

Epizootoloji xüsusiyyətləriEpizootoloji xüsusiyyətləri. Xəstəliyə ən. Xəstəliyə ən çox çay foreli, qızıl xallı forel və digər qızıl balıq çox çay foreli, qızıl xallı forel və digər qızıl balıq ailəsinə mənsub olan balıqlar hassasdır. Bundan əlavə bu xəstəliyə alabalıq, karp, durnabalığı, xanı ailəsinə mənsub olan balıqlar hassasdır. Bundan əlavə bu xəstəliyə alabalıq, karp, durnabalığı, xanı balığı və s. növ balıqlarda da təsadüf edilir. Istiqanlı heyvanlar xəstəliyə həssas deyil. Xəstəlik iki balığı və s. növ balıqlarda da təsadüf edilir. Istiqanlı heyvanlar xəstəliyə həssas deyil. Xəstəlik iki yaşdan yuxarı balıqlarda daha ağır formada gedir. Epizootiya əsasən yay fəslində nəzərə çarşır. yaşdan yuxarı balıqlarda daha ağır formada gedir. Epizootiya əsasən yay fəslində nəzərə çarşır. Çünki yüksək temperatur suda amilin sürətli artımına səbəb olur və suyun qaz-duz tərkibinin Çünki yüksək temperatur suda amilin sürətli artımına səbəb olur və suyun qaz-duz tərkibinin pisləşməsi nəticəsində balıqların ümumi rezistentliyi aşağı düşür. Suyun temperaturu 7°C və daha pisləşməsi nəticəsində balıqların ümumi rezistentliyi aşağı düşür. Suyun temperaturu 7°C və daha aşağı olduqda xəstəlik latent formada keçir.aşağı olduqda xəstəlik latent formada keçir.

Xəstə balıqlar və bakteriyagəzdirənlər infeksiya mənbəyi kimi mühüm rol oynayır. Amillə Xəstə balıqlar və bakteriyagəzdirənlər infeksiya mənbəyi kimi mühüm rol oynayır. Amillə çirklənmiş su, torpaq infeksiyanın yayılmasında mühümdür. Infeksiya mənbəyi kimi həmçinin bir çirklənmiş su, torpaq infeksiyanın yayılmasında mühümdür. Infeksiya mənbəyi kimi həmçinin bir çox vəhşi balıqlar, ovurğasız hidrobiontlar və qubağalar da nəzərə alınmalıdır. Yoluxma əsasən çox vəhşi balıqlar, ovurğasız hidrobiontlar və qubağalar da nəzərə alınmalıdır. Yoluxma əsasən kontakt və alimentar yolla baş verir.kontakt və alimentar yolla baş verir.

Xəstəliyin yayılmasında qeyri-sağlam təsərrüfatdan xəstə balıq, kürü və digər məhsulların Xəstəliyin yayılmasında qeyri-sağlam təsərrüfatdan xəstə balıq, kürü və digər məhsulların nəzarətsiz olaraq digər təsərrüfatlara daşınması və bu zaman baytarlıq-sanitariya qaydalarının nəzarətsiz olaraq digər təsərrüfatlara daşınması və bu zaman baytarlıq-sanitariya qaydalarının gözlənilməsi xəstəliyin əmələ gəlməsinə səbəb olur.gözlənilməsi xəstəliyin əmələ gəlməsinə səbəb olur.

PatogenezPatogenez. Amil orqanizmə alimentar yolla, həmçinin qəlsəmələr və dəri zədələnmələri . Amil orqanizmə alimentar yolla, həmçinin qəlsəmələr və dəri zədələnmələri sahəsindən daxil olur. Qana daxil olmuş Aeromonas salmonicida septisemiya törədir, sonra isə sahəsindən daxil olur. Qana daxil olmuş Aeromonas salmonicida septisemiya törədir, sonra isə kapilyarlardan ətraf toxumalara keçir və orada furunkulların əmələ gəlməsinə səbəb olur. kapilyarlardan ətraf toxumalara keçir və orada furunkulların əmələ gəlməsinə səbəb olur. Xəstəliyin iti gedişində furunkullar əmələ gəlməmiş balıqlar məhv olur. Bu hal onunla izah edilir Xəstəliyin iti gedişində furunkullar əmələ gəlməmiş balıqlar məhv olur. Bu hal onunla izah edilir ki, iti formada amil sürətlə artıb çoxalır və güclü toksin hasil edir ki, nəticədə iti toksikoz və ölüm ki, iti formada amil sürətlə artıb çoxalır və güclü toksin hasil edir ki, nəticədə iti toksikoz və ölüm baş verir. Ildırımvarı formada balığların ölümü amilin bağırsaq şöbəsində sürətli inkişafı və toksin baş verir. Ildırımvarı formada balığların ölümü amilin bağırsaq şöbəsində sürətli inkişafı və toksin hasil etməsi ilə əlaqədardır.hasil etməsi ilə əlaqədardır.

Gedişi və kliniki əlamətləriGedişi və kliniki əlamətləri. Xəstəlik ildırımvarı, iti, yarımiti və xroniki . Xəstəlik ildırımvarı, iti, yarımiti və xroniki formada gedir. formada gedir.

Ildırımvarı forma əsasən kök və yağlı balıqlarda getməklə mühüm əlamətlər Ildırımvarı forma əsasən kök və yağlı balıqlarda getməklə mühüm əlamətlər görünmədən qəflətən ölümlə özünü göstərir.görünmədən qəflətən ölümlə özünü göstərir.

Iti forma zamanı septisemiya və həzm sisteminin pozğunluğu əlamətləri özünü Iti forma zamanı septisemiya və həzm sisteminin pozğunluğu əlamətləri özünü göstərir. Dəri örtüyü və qəlsəmələrdə nöqtəvari qan sağıntıları, sonra həmin göstərir. Dəri örtüyü və qəlsəmələrdə nöqtəvari qan sağıntıları, sonra həmin sahələrdə hemorroji şişkinlik nəzərə çarpır. Bu dövrdə balıqların əksəriyyəti sahələrdə hemorroji şişkinlik nəzərə çarpır. Bu dövrdə balıqların əksəriyyəti ölür və bir qismi isə yarımiti formaya keçir. Bu forma ekoloji şəraitdən asılı ölür və bir qismi isə yarımiti formaya keçir. Bu forma ekoloji şəraitdən asılı olaraq 1-3 gün davam edir. olaraq 1-3 gün davam edir.

Yarımiti forma zamanı iltihab sahəsində şişlər -furunkullar görünür. Bu şişlər Yarımiti forma zamanı iltihab sahəsində şişlər -furunkullar görünür. Bu şişlər əzələ toxumasının dərin qatlarında inkişaf edir və əllə təsir etdikdə yumşaq əzələ toxumasının dərin qatlarında inkişaf edir və əllə təsir etdikdə yumşaq konsistensiyalı olması nəzərə çarpır. Furunkulların daxilində irin kütləsi ilə konsistensiyalı olması nəzərə çarpır. Furunkulların daxilində irin kütləsi ilə bərabər çoxlu miqdarda Aeromonas salmonicida qanın formalı elementləri və bərabər çoxlu miqdarda Aeromonas salmonicida qanın formalı elementləri və nekroza uğramış əzələ toxuması hissəcikləri aşkar edilir. Furunkulların cırılması nekroza uğramış əzələ toxuması hissəcikləri aşkar edilir. Furunkulların cırılması ilə əlaqədar olaraq onların yerində qırmızı rəngli yaralar əmələ gəlir. Xəstə ilə əlaqədar olaraq onların yerində qırmızı rəngli yaralar əmələ gəlir. Xəstə balıqlarda çəpgözlük və qəlsəmələrin anemiyası müşahidə edilir. Xəstəliyin bu balıqlarda çəpgözlük və qəlsəmələrin anemiyası müşahidə edilir. Xəstəliyin bu forması 3-7 gün davam etməklə əksərən ölümlə nəticələnir. forması 3-7 gün davam etməklə əksərən ölümlə nəticələnir.

Xroniki forma zamanı gövdənin müxtəlif nahiyələrində saproleqnioz müşahidə Xroniki forma zamanı gövdənin müxtəlif nahiyələrində saproleqnioz müşahidə edilir. Bundan əlavə pulcuqlar tökülür; üzgəclər qopur, gövdə qara rəngdə edilir. Bundan əlavə pulcuqlar tökülür; üzgəclər qopur, gövdə qara rəngdə görünür və balıq tamamilə arıqlayır. Xəstə balığın anusundan qanlı-irinli görünür və balıq tamamilə arıqlayır. Xəstə balığın anusundan qanlı-irinli eksudat axır. Qəlsəmələr solğun olmaqla bəzi yerlərində mərmərləşmə eksudat axır. Qəlsəmələr solğun olmaqla bəzi yerlərində mərmərləşmə müşahidə edilir. Xəstəliyin bu forması bir neçə həftə və bəzən aylarla davam müşahidə edilir. Xəstəliyin bu forması bir neçə həftə və bəzən aylarla davam edir.edir.

Patoloji-anatomik dəyişikliklərPatoloji-anatomik dəyişikliklər. Ildırımvarı forma zamanı mühüm dəyişikliklər aşkar edilmir. . Ildırımvarı forma zamanı mühüm dəyişikliklər aşkar edilmir. Əgər balıq iti formalı xəstəlikdən ölübsə onun qarın boşluğunda qanlı eksudat, daxili orqanların, Əgər balıq iti formalı xəstəlikdən ölübsə onun qarın boşluğunda qanlı eksudat, daxili orqanların, xüsusilə mədənin pilorik hissəsinin və bağırsağın son şöbəsinin hemorroji iltihabı ürək əzələsi və xüsusilə mədənin pilorik hissəsinin və bağırsağın son şöbəsinin hemorroji iltihabı ürək əzələsi və qaraciyərdə nekroz müşahidə edilir.qaraciyərdə nekroz müşahidə edilir.

Yarımiti formada parenximatoz orqanlarda, bağırsaqda, qan sağıntısı və nekroz sahələri görünür. Yarımiti formada parenximatoz orqanlarda, bağırsaqda, qan sağıntısı və nekroz sahələri görünür. Qaraciyər palçıq rəngdə, dalaq böyüməklə açıq-albalı rəngində və beyrəklər boş konsistensiyalı Qaraciyər palçıq rəngdə, dalaq böyüməklə açıq-albalı rəngində və beyrəklər boş konsistensiyalı vəziyyətdə nəzərə çarpır.vəziyyətdə nəzərə çarpır.

Xroiiki forma üçün xarakterik dəyişikliklər, qaraciyərin anemiyası və ya ed rəngini alması, Xroiiki forma üçün xarakterik dəyişikliklər, qaraciyərin anemiyası və ya ed rəngini alması, bağırsaqda ağımtıl-sarı rəngdə seliyin görünməsi, əzələ toxuması və böyrəklərdə nekrotiki ocaqlar bağırsaqda ağımtıl-sarı rəngdə seliyin görünməsi, əzələ toxuması və böyrəklərdə nekrotiki ocaqlar və qan sağıntıları olmasıdır.və qan sağıntıları olmasıdır.

DiaqnozDiaqnoz. Xəstəliyə diaqnoz qoymaq üçün onun epizootoloji xüsusiyyətləri, kliniki əlamətləri, . Xəstəliyə diaqnoz qoymaq üçün onun epizootoloji xüsusiyyətləri, kliniki əlamətləri, patoloji-anatomik dəyişiklikləri nəzərə alınmaqla baktereoloji diaqnostika üsullarından istifadə patoloji-anatomik dəyişiklikləri nəzərə alınmaqla baktereoloji diaqnostika üsullarından istifadə edilir. Patoloji material kimi ürək qanı, dalaq, qaraciyər, böyrək və abses kütləsi götürülür. edilir. Patoloji material kimi ürək qanı, dalaq, qaraciyər, böyrək və abses kütləsi götürülür. Götürülmüş materialı ƏPA, ƏPB və Folman aqarına əkib otaq temperaturunda 2 gün saxlayırlar.Götürülmüş materialı ƏPA, ƏPB və Folman aqarına əkib otaq temperaturunda 2 gün saxlayırlar.

Xəstəliyin dəqiq diaqnozu məqsədilə bioloji sınaqdan istifadə edilir. Bu məqsədlə Aeromonas Xəstəliyin dəqiq diaqnozu məqsədilə bioloji sınaqdan istifadə edilir. Bu məqsədlə Aeromonas salmonicida-nın 1-2 sutkalıq təmiz bulyon kulturası 0,1 ml miqdarında sağlam forel balıqlarının salmonicida-nın 1-2 sutkalıq təmiz bulyon kulturası 0,1 ml miqdarında sağlam forel balıqlarının dərisi altına inyeksiya edilir.dərisi altına inyeksiya edilir.

Yoluxdurulmuş balıqlarda xəstəliyin xarakterik kliniki simptomlarının inkişafı, 4-9 gün Yoluxdurulmuş balıqlarda xəstəliyin xarakterik kliniki simptomlarının inkişafı, 4-9 gün müddətində ölümünün baş verməsi və ölmüş balıqların daxili orqanlarından amilin kulturasının müddətində ölümünün baş verməsi və ölmüş balıqların daxili orqanlarından amilin kulturasının alınması diaqnozu təsdiq edir. Bəzən furunkulyoz, sapreqnioz, oktomitoz və ixtiofoltiriozla alınması diaqnozu təsdiq edir. Bəzən furunkulyoz, sapreqnioz, oktomitoz və ixtiofoltiriozla mürəkkəbləşir ki, diaqnoz zamanı bunu nəzərə almaq lazımdır.mürəkkəbləşir ki, diaqnoz zamanı bunu nəzərə almaq lazımdır.

MüalicəMüalicə. Xəstə balıqlara sulfanilamid preparatları və antibiotiklər . Xəstə balıqlara sulfanilamid preparatları və antibiotiklər işlədilir. Birinci 3 gün ərzində hər 100 kq canlı kütləyə 24 q işlədilir. Birinci 3 gün ərzində hər 100 kq canlı kütləyə 24 q sulfamerazin və 6 q sulfaquanidin götürülərək yemə qatılır və sulfamerazin və 6 q sulfaquanidin götürülərək yemə qatılır və balıqlar yemləndirilir. Sonrakı 7 gün ərzində həmin müalicə balıqlar yemləndirilir. Sonrakı 7 gün ərzində həmin müalicə vasitələri 100 kq canlı kütləyə müvafiq olaraq 8 və 12 q miqdarında vasitələri 100 kq canlı kütləyə müvafiq olaraq 8 və 12 q miqdarında işlədilir. Antibiotiklərdən xloramfenikol və ya terramisin hər kq canlı işlədilir. Antibiotiklərdən xloramfenikol və ya terramisin hər kq canlı kutləyə 5-7,5 q hesabı ilə götürülərək yemə qatılır və iki həftə kutləyə 5-7,5 q hesabı ilə götürülərək yemə qatılır və iki həftə ərzində tətbiq edilir.ərzində tətbiq edilir.

ImmunitetImmunitet. Öyrənilməyib.. Öyrənilməyib. Profilaktika və mübarizə tədbirləriProfilaktika və mübarizə tədbirləri. Xəstəlik zamanı həmin . Xəstəlik zamanı həmin

təsərrüfatda karantin qoyulur və onun şərtlərinə ciddi şəkildə riayət təsərrüfatda karantin qoyulur və onun şərtlərinə ciddi şəkildə riayət edilir. Bütün xəstə balıqlar tutulur və qidalılıq dəyərini itirməyibsə edilir. Bütün xəstə balıqlar tutulur və qidalılıq dəyərini itirməyibsə ərzaq vəsaiti kimi istifadəsi məsləhət görülür.ərzaq vəsaiti kimi istifadəsi məsləhət görülür.

Kəskin patoloji dəyişikliklərə uğramış balıq xüsusi texnologiya Kəskin patoloji dəyişikliklərə uğramış balıq xüsusi texnologiya əsasında işlənərək ondan kənd təsərrüfatı və quşları üçün yem əsasında işlənərək ondan kənd təsərrüfatı və quşları üçün yem hazırlanır və yaxud yandırılır. Hövzə və balıqlara qulluq əşyalarını hazırlanır və yaxud yandırılır. Hövzə və balıqlara qulluq əşyalarını zərərsizləşdirmək üçün sönməmiş və ya xlorlu əhəngdən istifadə zərərsizləşdirmək üçün sönməmiş və ya xlorlu əhəngdən istifadə edirlər. Son zamanlar ABŞ-da seleksiya yolu ilə xəstəliyə davamlı edirlər. Son zamanlar ABŞ-da seleksiya yolu ilə xəstəliyə davamlı hibridlərin əldə edilməsinə çalışırlar.hibridlərin əldə edilməsinə çalışırlar.