mühendislik ekonomisi ders notları

7/22/2019 Mhendislik Ekonomisi Ders Notlar

1/21

EKON 204 MHENDSLK EKONOMS DERS NOTLARI

Nakit aklar ve fiyat indirme

zel nakit aklar

Vergiler ve amortisman

Enflasyonun etkileri

Karar kriterleri

Karar sreleri

Duyarllk ve baaba analizi

Matris karar modelleri

Karar almada beklenen deer

Fayda teorisi

Temel ekonomik kavramlar

Proje kavram ve proje aamalar

Proje ynetimi - Proje rgt- Piyasa aratrmas ve piyasa tahmin teknikleri - Kapasite seimi - Kurulu yeri seimi - Teknoloji seimi - evre tanm, etkileri, evre sorunlar ve ED raporu- Yatrm maliyeti - Proje finansman, kredi kaynaklar, uluslararas finans kurumlar

- Proje deerlendirme (fizibilite)- Proje izleme


2/21

TEMEL EKONOMK KAVRAMLAR

Ekonomi bilimini bireylerin ve toplumun ihtiyalarn karlamak amacyla kaynaklar kullanmakve ynetmek iin srdrlen faaliyetlerin btn olarak tanmlayabiliriz.retimin temel faktrlerini drt grupta toplayabiliriz.

gc (emek) Sermaye Doal kaynaklar Giriimci

Ekonomide doal kaynaklarn retimden ald paya rant , emein payna cret , sermayeninpayna faiz ve giriimcinin payna da kar denilir.

retim faaliyetlerini planlarken mal ve hizmetleri ne miktarda, nasl (retim teknolojisi) vekimin iin (Pazar) retilecei dikkate alnmaldr.

Mikroekonomi mal ve hizmetlerin deer ilikilerini etkileyen, piyasa deerini (fiyatn) etkileyenfaktrlerii piyasa ekonomisinin ileyiini inceler. Bu anlamda tketici gruplarnn eilimleri, talepartlarn belirleyen faktrleri zetle tketicinin denge artlar ele alnr ve deerlendirilir. Aynpazarda satc olan dier firmalarn arz artlarn etkileyen faktrlere de firmann denge artlarolarak adlandrlr ve bu kapsamda incelenir. Mikroekonomi btn iindeki bir ferdin veya firmannretim ve tketim ilikisinden doan fiyat mekanizmasn ve etkilerini analiz eder.

Makroekonomi ise milli ekonominin tmn ilgilendiren global byklklerin etkilerini aratrr. Buanlamda belirli bir dnemde toplam retim miktar, milli gelir seviyesi, toplam tketim miktar,yatrm ve tasarruf dengeleri ele alnr.

GSMH ( Gayri Safi Milli Hasla )

Bir ekonominin retim ile ilgili faaliyetlerini lmede kullanlan temel l GSMH'dr.Kavram olarak bir ekonomide belli bir devre iinde, genellikle bir yl, yaratlan tamamlanm mal vehizmetlerin gayri safi kymetleri toplamdr. Dikkat edilirse bu tarifte nemli olan nokta udur;

Kymetleri toplanan mallarn tamamlanm mal olmalar arttr. Bununla ifade edilmekistenen ey, tketici talebini tatmine hazr durumda olan mallardr.Yukarda tarifte dikkati eken ikinci nokta tamamlanm mal veya hizmetlerin gayri safi

kymetlerinin hesaba katlmasdr.

SMH (Safi Milli Hasla )

GSMH'nn yukarda belirtilen sakncal tarafn ortadan kaldrmak amac ile SMH kavramnaba vurulur. Safi Milli Hasla , bir ekonomide belli bir devre iersinde, genellikle bir yl, yaratlantamamlanm mal ve hizmetlerin net kymetleri toplamdr.

SMH = GSMH kame yatrmlar ( Amortismanlar ) demek yerinde olur.

Milli Gelir (MG )

Milli gelir, SMH'nn faktr fiyatlar ile hesaplanmasdr. Yani

MG=SMH (faktr fiyatlaryla )

Eer SMH faktr fiyatlar ile deil de piyasa fiyatlar ile hesaplanm ise MG'i bulmak iinSMH'dan vastal vergileri ( sat vergisi, istihlk vergisi,milli savunma vergisi ) karmak lazmdr.nk, SMH piyasa fiyatlarna gre hesapland iin vastal vergileri de kapsamaktadr.Buna gre

MG=SMH (piyasa fiyatlaryla )- Vastal vergiler eklinde gsterilebilir.

Harcanabilir Gelir (HG )

Fertlerin paylalabilecei gelir,mevcut nufusa blnd zaman fert bana milli gelir bulunur.Bu gelirin de tamam fertlerin harcayabilecekleri geliri gstermez. nk fertler bu gelirdenbir ksmn vastasz vergi olarak demek zorundadrlar. Bu sebeble ferlerin paylaabileceigelirden vastasz vergileri kardmz zaman toplam harcanabilir gelir elde edilir. Yani


3/21

HG = FPG Vastasz VergilerToplam harcanabilir gelir nufusa blndnde fert bana harcanabilir gelir elde edilir.

YATIRIM KAVRAMLARI

Bir ekonomide mal ve hizmet retimini oaltmak ve zellikle gelecek dnemlerde tketimimkanlarn arttrmak amacyla retim faktrlerinin belli bir dnem iinde reel olarak arttrlmas vekorunmasna Sabit Sermaye Yatrm denilir. Sabit Sermaye Yatrmlarn grupta toplayabiliriz.

- Yenileme ve idame yatrmlar- Tamamlama yatrmlar- Yeni yatrmlar

KATMA DEER KAVRAMI

Projec ynetiminde nemi olan katma deer kavram zerinde daha ayrntl bir biimdedurmak yararl olacaktr. nce retim deeri ile katma deeri birbirinden ayran unsuruvurgulamak gerekir. retim deeri iinde daha nceki retim aamalarndan yaratlan deerler deyer ald halde, katma deer iinde sadece belli bir retim aamasnda o retim faaliyeti sonucu

yaratlan deer yer alr. Yani katma deer, retim deerinin bir blmdr.Bir rnekle konuyu akla kavuturalm. Bir konfeksiyon elbise retimini dnelim.Burada elbise retimi gerekletirilinceye kadar eitli retim aamalar sz konusudur.

retim Aamalar retim Deerleri

a. Yn retimi 100,- YTL.b. plik retimi 200,- YTL.c. Dokuma retimi 400,- YTL.d. Elbise retimi 800,- YTL.

Yani ksaca, 100,- YTL. Deeri olan yn iplik haline gelince 200,-YTL. , dokuma halinegelince Y400,-TL.ve nihayet elbise haline dnnce 800,-YTL. deerine ykselmi olsun.

Birinci aamada yaratlan katma deer 100,-yTL.dr. kinci aamada ( 200 100 ) 100,-YTL. nc aamada (400 -200 ) 200,YTLl. Ve drdnc aamada ( 800 400 ) 400,-YTL. dr.

YNETM VE YNETCLK

Ynetim ile ilgili olarak deiik e ve ilkelerin vurguland bir dizi tanm vermekmmkndr. Ynetim, insanlara i yaptrabilme bilim ve sanatdr , veya grup abas ilebir ii baarma, belirlenmi amalara ulamak zere birden ok kiinin emek ve dierolanaklarn birletirerek yaptklar eylemleri belirten sretir denebilir.

Ynetimle ilgili olarak geleneksel bir ifade ile tek kiinin yalnz bana baaramayacabir ii birka kiinin biraraya gelerek ibirliine dayal biimde emeklerini biraraya getirmeleri

sylenebilinir. Bu adan bakldnda ynetimin iki ana unsuru ortaya kar:1) Ama2) birlii (kiilerin glerini birletirmeleri)

Bu rnekten hareket edecek olursak, bakalaryla ibirlii yapan herkes ynetim denen eylemlersrecinin iindedir diyebiliriz.

1. Ynetimin temel esi amalardr2. Amalara ek olarak, ynetimin varolabilmesi iin e amal kiilerden oluan bir rgtsel

yap olmaldr.3. Bu rgtsel yap ierisinde yeralm bulunan emek ve dier kaynaklar amalarn en ksa ve

en ekonomik yoldan gerekletirilmesine yneltilmi olmaldr.4. Ynetim, evrensel olarak geerli olduu varsaylan planlama, rgtleme, personel,

ynlendirme, egdm, denetim ve deerlendirme unsurlarnn oluturduu karmak birsre olarak ortaya kmaktadr.


4/21

Ynetimde Ana lkeler

1. Adalet2. Ekonomiklik3. rgtsel etkinlik

Ynetim Sreci

1. Planlama2. rgtleme3. Personel4. Ynlendirme5. Egdm6. Deerlendirme ve Denetim

Problem zm Aamalar:

- Problem tanm,- Problemin analizi,- Probleme ilikin alternatif zmlerin aratrlmas,- Uygun veya tercih edilen zmn seimi,- Uygun zmn tantlmas

Genel Tanm ve Kavramlar

letme: nsan ihtiyalarn karlamak zere faydal mal veya hizmet reten ekonomik kurumlardr.

Ynetim: nsan igc, makina, para, malzeme ve metod olarak bilinen faktrleri iletmeninamacna ulamas iin en verimli biimde planlanmas, organize edilmesi ve planlara uygunolarak ynlendirilmesi, koordinasyonun salanmas ve amaca uygunluunun kontrol edilmesiolarak tanmlayabiliriz.

Karar verme : eitli bilimlerden (zellikle matematik ve ekonomi) yararlanarak faaliyetyollarndan en olumlu ve en uygun olannn seilmesidir. Baka bir ifade ile mevcutdeikenlerin (alternatiflerin) en olumlusunun seilmesi olarak tanmlanr.Karar verme aamalar;

- Problemin tanmlanmas,- Hedefin veya amacn belirlenmesi,- Verilerin toplanmas,- Deikenlerin saptanmas ve model kurulmas,- Deikenlerin deerlendirilmesine ilikin sistem ve kriterlerin saptanmas,- Deikenlerin gelime ynlerinin tahmin edilmesi,- Seenek sonularn yorumlanmas,- En olumlu seenein seilmesi.

Karar verme sreci: Planlama ve amalarn belirlenmesi, organize etme, yneltme ve

kontrol aamalarndan oluur.


5/21

retim faktrleri (Girdi): Bir retimi gerekletirmek iin kullanlan her trl bileene girdiveya kaynaklar ad verilir.

rn (kt) : retim faktrlerinin ilenerek retim sreci sonunda kullanma hazr halegelmesidir.

Gider (Masraf): letmenin kurulmas ve faaliyetlerini yrtebilmesi iin yaplanharcamalara gider ad verilir. Bu giderler 5 grupta incelenebilir:

- evirim (retim) giderleri: Bir rn veya hizmetin oluumunda yaplan tmharcamalardr. Bunlarilk yatrm, altrma ve koruma,elden karmaolarak gruplanr.

- Gemi ve retim ncesi giderler,- Gelecek ve frsat giderleri,- Dolaysz ve dolayl genel giderler,- Sabit ve deiken giderler

ahs iletmeleri

Eer bir kuruluun sadece bir sahibi varsa bu bir ahs iletmesidir. Firma sahibivarlndan bir blmn firmasna sermaye olarak koyar ve dolaysiyle aktiflerinin tek sahibi olur. Firma sahibi nasl aktiflerinin sahibiyse ayn zamanda borlarnn da sahibidir ve borlarndan dolay snrsz sorumludur. ahs iletmesinin kurlumas kolaydr ve fazlamasraf ve formalite gerektirmez. Firma sahipleri gelirleri sebebiyle gelir vergisine tabidirler.Firmasn istedii zaman tasfiye edebilir, satabilir, baka bir irket ekline bulaca ortaklarlaevirebilir veya miras olarak murislerine kalr. ahs iletmeleri kanunlarn irketlere tanmolduu baz muafiyet, tevik ve kolaylklardan yararlanamazlar. Buna karlk kk esnaf muaflndan yararlanabilirler.

Ortaklklar

Ortaklklar ahs iletmelerine benzerler, en byk farklar sahiplerinin birden fazlaolmasdr. Ortaklar kendi aralarnda bir szlemeyle ortakl kurarlar, bu szlemede irketinsermayesi, ortaklarn hisseleri, kar-zarar paylar, sorumluluklar belirtilir. Trk Hukuk sisteminde ortaklklar Borlar Kanunu 525 ve mteakip maddelerinde dzenlenmitir.Ortaklar arasnda yazl bir szleme yaplmamsa hak ve sorumluluklarda eit haklara sahipolduu kanunda belirtilmitir.

Ortaklklarn tek ahs iletmelerinden daha stn yanlar vardr. Genelde sermayeleri

daha yksektir. Ortaklar kendi sorumluluklar erevesinden karlarn artrmaya ve dahaisbetli kararlar almaya alrlar. Finans kurumlarndan ahsi ve ayn kefalet yoluyla daha ok kredi kullanabilirler. Kurulmas basit ve kolaydr. Gerekli izinler alndktan sonra maliyeyeverilecek bir mkellefiyet bildirim talebiyle kuruluu tamamlanr. Benzer vergi bildirimini,tek ahs iletmeleri ve dier irketler de yapmak mkellefiyetindedirler.

irketler

Trk Hukuk siteminde ticaret irketleri Trk Ticaret Kanunununda dzenlenmitir.Kollektif irketler ile adi komandit irketler ahs irketleri olup ortaklarnn kanunkarsndaki sorumluluklar ve haklar adi ortaklara benzer. Baz ynlerden farkllk da

gsterir ve bu hususlar Ticaret Kanununda belirtilmitir. Bu irketlerin ticaret unvanlar


6/21

ticaret siciline kaydedilmitir. Ortakalarn sorumluluklar irket borlarna kar snrszdr.irket ortaklar gelir vergisi mkellefidirler. Adi ortakln daha gelimi eklidir.

Sermaye irketleriyse hisseli komandit irket, anonim irket, holding irket vekooperatif irketlerdir. Sermaye irketlerinde ortakalr, yneticiler ve sorumluluk ayrlmtr.

Bu irketlerde ortaklarn irket borlarndan doan sorumluluklar koyduklar sermaye ilesnrldr. zellikle halka ak anonim irketlerin hem sermayeleri ok byktr ve hem deortaklar binlerle ifade edilebilir. irket yneticileri genellikle ortaklardan farkl ahslardanoluur. Bir ortak irkette ynetici sfatyla grev alabilir. irkette ynetici olmas ortaklk hakalrnda bir avantaj salamaz. Yneticiler genellikle profesyonel ahslardan oluur.

- ahs irketleri,- Kollektif irketler, her ortak kendi koyduu sermaye ile deil tm mal varl ile

sorumludur.- Komandit irketler, ortaklarn sorumluluu belirli bir sermaye ile snrlandrlmtr.- Limited irketler, 2 veya daha fazla sayda (en fazla 50) gerek veya tzel kii

tarafndan kurulur, sermayesi en az 5 milyardr.- Anonim irketler, bir nvana sahip ana sermayesi paylara blnm ve borlarndan

dolay sadece varlklar ile snrldr. Ortaklarn sorumluluklar taahht ettiklerisermaye ile snrldr. En az 5 ortak ve 50 milyar sermaye ile kurulur.

Sabit Maliyetler

Bir firmada retime bal olmakszn meydana gelen ve retim olsa da olmasadadeimeyem giderlere sabit maliyetler denir. Ayrlan amortismanlar, zamana bal iilikler,emlak vergileri, sigorta giderleri, kiralar, genel giderler bu tip maliyetlerin balcalarn tekileder. retim 1000 birim veya 5000 birim olmu bu giderler deimez. Ancak kapasiteartrlrsa bu takdirde yeni kapasiteye gre sabit maliyetlerin belirlenmesi gerekir.Temelmahiyetteki bu giderler firmann faaliyeti iin asgari giderleri oluturur.

letmelerin Temel lkeleri

- Verimlilik,- Karllk,- retkenlik,- Etkinlik,- Yeterlilik,

- ktisadilik.letme Fonksiyonlar

- retim,- Finansman,- Pazarlama,- Ynetim (planlama-organizasyon-kumanda-koordinasyon-denetim-eitim)- Muhasebe,- nsan Kaynaklar

Gider (Masraf): Genel olarak iletmenin kurulmas ve faaliyetlerini yrtebilmesi iinyaplan harcamalara gider ad verilir. Bu giderler kullanm amalarna gre;


7/21

- evirim (retim) giderleri: Bir rn veya hizmetin oluumunda yaplan tmharcamalardr. Bunlarilk yatrm , altrma ve koruma, elden karma olarak gruplanr.- lk yatrm giderleri:Bir rnn kullanma hazrlanmas iin gerekli olan ilk

yatrm harcamalardr. Bu giderler rn malzemesi, iilik, montaj, kalp ve

yardmc ekipman harcamalarndan oluur.- altrma ve koruma giderleri: rnn faydal mr sresince altrmak vekorumak iin yaplan igc, yakt, enerji vs harcamalarn kapsar.

- Elden karma giderleri: rnn faydal mr sona erdiinde o rn eldenkarmak iin gerekli demontaj ve tama veya tehlikeli malzemeler iinzelharcamalarn kapsar. rnler mr evrimi sonunda belirli bir parasal deeresahiptir. Bu deerehurda deeri olarak adlandrlr.

- Gemi ve retim ncesi giderler: Bu giderler retim ncesi oluan hazrlk,aratrma vs harcamalar kapsar.

- Gelecek ve frsat giderleri: Referans olarak alnan t=0 zamanndan sonra oluacak giderleri kapsar. Bu giderler kesin olarak bilinemeyecei iin belirsizlik ve risk tar.Frsat gideri ise eldeki parann alternatif yatrmlar iin kullanlmayarak, var olanfrsattan vazgemenin gideri veya maliyeti olarak ifade edilir.

- Dolaysz ve dolayl genel giderler: Dolaysz (Direkt) giderler, belirli bir retim iindorudan kullanlan malzeme ve igc giderleridir. Dolayl (Endirekt) giderler ise belirli bir retim iin dolayl olarak kullanlan idari harcamalar, hizmet giderleri gibidorudan belirlenmesi zor olan giderlerdir ve genel giderler olarak adlandrlr.

- Sabit ve deiken giderler:Sabit giderler retim miktar ve faaliyetine bal olarak deimeyen genel ynetim, sigorta, vergiler, kira vs giderlerdir. Bu giderler belirli bir retim aral iin sabit olurken baka bir retim aral iin deiebilir.Deikengiderler ise retim miktar ile orantl olarak deien malzeme ve igc giderleridir.

- Sat gideri (sat maliyeti):rnn imalat ve servis hizmetleri iin harcanangiderlerin toplamdr. Bu deere kar miktar ilave edildiinde sat fiyat belirlenir.

rn Sat Fiyat = retim maliyeti + Kar Pay

Toplam gider (TG) sabit giderler (SG) ve deiken giderler (DG) toplamndan oluur.

TG(x) = SG + DG(x)olarak ifade edilebilir, burada x retim miktardr.

Dolaysz Hammadde + Dolaysz ilik = Temel retim Giderleri

Dolayl Hammadde+Dolayl ilik+Dier Dolayl Gid.=Genel retim Giderleri

TOPLAM retim Maliyeti

Datm + Ynetim Giderleri =Ynetim ve Sat Giderleri

GENEL TOPLAM TOPLAM GDER


8/21

Kar: letmelerin muhasebe kaytlarnda yer alan belirli bir dneme ait gelirler ilegiderler arasndaki pozitif fark olarak tanmlanr.

Kar = retim*Birim sat fiyat-Giderler veya= Sat Gelirleri retim Giderleri

Ortalama Birim Maliyet: Belirli bir dnemde retilen mal veya hizmetler iin yaplantoplam maliyetin retilen mal veya hizmete blnmesi ile bulunur.

Baaba Analizi:Bir firmada kara gei noktasndaki retim ve sat miktarsabit giderler birim sat fiyatile birim deiken gider farkna blnerek bulunur. Bu retim miktarndasat gelirleri retim giderlerine denk olur. Bu retim miktarnabaaba noktasve bu ilemede baaba analizi denir.

Dolaysz Hammadde Gideri

Dolaysz gc Gideri

Dolayl Malzeme Gideri

Dolayl gc Gideri

Sabit ve Dier Giderler

Datm ve Ynetim Gideri

Sat Gideri

Kar

Temel Giderler

Genel retim Gideri

retim Gideri

Sat Gideri

Deiim Giderleri

Sat Fiyat


9/21

x = retim (sat) miktar (birim)a = sabit giderler (YTL) b = birim deiken gider (YTL/birim)s = birim sat fiyat (YTL/birim)

Baaba Noktas= Sabit Giderler / ( Birim Sat Fiyat Birim Deiken Gider )rnek: 1)Sabit giderler:Ynetim giderleri (sabit ksm) 30.000,- YTLPazarlama giderleri (sabit ksm) 20.000,- YTLGenel imalat giderleri (sabit ksm) 25.000,- YTLSabit gider toplam a = 75.000.- YTLDeiken giderler:Direkt hammadde gideri 1,50 YTL/birimDirekt iilik gideri 0,60 YTL/birimEnerji gideri 0,20 YTL/birimPazarlama gideri (deiken ksm) 0,20 YTL/birimBirim deiken gider toplam b = 2,50 YTL/birimBirim sat fiyat s = 3,00 YTL/birim

Baaba Noktas= 75.000.- YTL/(3,00 YTL/birim - 2,50 YTL/birim) = 150.000 birim Baaba Haslat: Baaba noktasndaki retimin sat tutarna da Baaba Haslatdenir.

Baaba noktas nerelerde kullanlr?

- Hangi retim sat aamasnda kara geileceinin belirlenmesinde,- Sabit giderler arttnda bunu karlayacak sat miktarnn belirlenmesinde,- Hangi miktarda retim ve sat yaplacann belirlenmesinde,

retim miktar x,

Sabit Giderler = a

Toplam Gider = a+bx

Deiken Giderler = bx

YTL

Sat Geliri = sx

BBN


10/21

- stenen kar hangi retim sat miktarnda ulalaca,- Mevcut retim metodu ile alternatif retim metodlar arasnda seim yaparken en

dk retim maliyetinin belirlenmesinde,- Hangi retim kapasitesine ulaldnda hangi makina tehizat yatrmn

yaplmasnn belirlenmesinde,

- mal etme, satn alma veya kiralama alternatifleinin belirlenmesinde,- Sat fiyat politikasnn belirlenmesinde,- Herhangi bir retim sat miktarnn belirlenmesinde ne kadar hammadde, nakit ve

dier ihtiyalarn belirlenmesinde kullanlr.

NAKT AKII

Mhendislik ekonomisi hesaplarnda iletmenin ekonomik mr sresi iinde nakitkazanmlar (gelir) ve nakit harcamalar (gider) belirlenerek deerlendirme yaplr. Gelir vegider farknakit akolarak tanmlanr. Nakit ak belirli bir peryod sonunda elde edilengelirler ve giderler sonucu oluan net kazan veya net bor olarak tanmlanr.

Nakit Ak = Gelirler - Giderler

PARANIN ZAMAN DEER

Parann farkl zaman ve faiz koullarnda kullanmlar ile ilgili deerlerini belirlemek iin belirli bir zamana indirgenir, buna prann zaman deeri denir. Nakit ak hesaplarnda kullanlan bu tanmlar;

P: Bugnk Deer (Present Value), herhangi bir meblan belirli bir faiz oran ile bugneindirgenmi deeridir.

P = F(1+i)-n

F: Gelecek Zaman Deeri (Future Value), herhangi bir meblan belirli bir faiz oran ilehesaplanan n yl sonras deeridir.

Basit Faiz: F = P(1+in)

Bileik Faiz: F = P(1+i)n

Fn = P(1+i )n

A: Toplam Deer (Annual payment),belirli bir dnem sononunda eriilen toplam deerdir.

n: dnem says

Ekonomik Edeerlik:

%16 yllk faiz getirisi olan 100 YTL mevduatn bir yl sonraki deeri F = 100(1 + 0,06) =106 YTL oluyor. Bu durumda bugnk 100 YT ile bir yl sonraki 106 YTL ekonomik olarak

edeerdir.


11/21

Ayn yaklamla nceki yllardaki bir parann bugnk veya gelecekteki deeri belirlenerek karlatrlr.

NAKT AKI DYAGRAMI

Nakit Ak = Gelirler Giderler

+

Yl

_

rnek:

Yl Sonu Gelir Gider Nakit Ak-7 0 2.500 -2.500-6 750 100 650-5 750 125 625-4 750 150 600-3 750 175 575-2 750 200 550-1 750 225 5250 750 250 5001 750 + 150 275 625

Eit Serili imdiki Deer Faktr:

Her bir deme peryodunda eit miktarda (A) yaplan nakit aklarnni faiz oran ven ylsresince imdiki deerinin hesaplanmas iin kullanlr.

P = A{(1+i)n-1/i(1+i)n}


12/21

Semaye Geri Dn Faktr:

Belirli bir P yatrmndan, verilen faiz oran ven yl sresince yaplacak A eit demelerinhesaplanmas iin kullanlr.

A = P{i(1+i)n

/ (1+i)n

-1}A

n

i

P

Eit Seri Gelecek Deer Faktr:

Her bir deme peryodunda eit miktarda (A) yaplan nakit aklarnni faiz oran ven ylsresince gelecek deerinin hesaplanmas iin kullanlr.

F= A{(1+i)n-1/i}

Amortisman Sand Faktr:

Gelecekte belirli bir F deerine ulamak iin, verilen faiz oran ven yl sresince yaplacak Aeit demelerin hesaplanmas iin kullanlr.

A = P{i / (1+i)n -1}

A

n

i

F


13/21

Eimli Nakit Aklar:

Harcama veya gelirlerin belirli bir eimle azalp veya oald nakit akdr. Artan veya

azalan miktara eim ( gradient ) denir.Eimli nakit aklar; dorusal eimli seriler geometrik eimli seriler eskalasyonlu serler olarak grupta incelenebilir.Dorusal eimli nakit akndat zamanndaki nakit akt-1 zamanndaki nakit akndanG miktarnda fazla veya eksik olur.

0 1 2 3 4 5 ....... ....... n

Dorusal Eim imdiki Deer Faktr:

Her bir deme peryodundaG miktarda artan veya azalan nakit aklarnni faiz oran ven ylsresince imdiki deerinin hesaplanmas iin kullanlr.

P=G{1-(1+ni)(1+i)-n /i2}

Dorusal Eim Gelecek Deer Faktr:

Her bir deme peryodundaG miktarda artan veya azalan nakit aklarnni faiz oran ven ylsresince gelecek deerinin hesaplanmas iin kullanlr.

F= G/i{((1+i)n-1/i)-n}

A1

A1+G

G

A1+(n-1)G


14/21

Dorusal Eim Yllk Deer Faktr:

Dorusal eim ile artan veya azalan nakit aklarnn yllara gre eit serili edeerini bulmak iin kullanlr.

A = G { 1 n }i (1+i)n -1

Nominal ve Efektif Faiz Oranlar:

1 yllk dnem yerine ksa dnemlerde faiz hesaplamas yaplmas durumunda grnen veyaifade edilen faiz orannaNominal Faiz, uygulanan veya gerek faiz orannaEfektif Faiz denir.

ieffektif = (1+inominal/n)n 1

rnek1: % 60 nominal faiz aylk olarak uygulanacaksa effektif deeri(1+ 0,60/12)12 1 = 0,7958 olarak hesaplanr.

rnek2: 10.000 YTL tutarnda 5 yl vadeli bir kredinin % 60 nominal faiz ile dnem sonunda borcu ne olur?F = 10.000(1+0,60)5 = 104.800 YTLBu kredi nominal faiz yerine aylk hesaplanrsa dnem sonunda borcu ne olur?F = 10.000(1+0,60/12)(5)(12) = 186.700 YTL

Enflasyon ve Faiz Oran:Enflasyon etkisi dikkate alnarak hesaplanan faiz oranna ReelFaiz denir.

i = (1+ireel)(1+ienflasyon) 1

rnek: Getirisi % 95 olan Hazine bonosunun enflasyonun % 55 olduu bir dnemde reelgetirisi nedir?

0,95 = (1+ir )(1+0,55) 1 buradan ir = 0,258 hesaplanr

KARAR KRTERLER:

Bir iletme iin en iyi sermaye yatrmnn seilmesinde uygun bir karlatrma yntemikullanarak birden fazla alternatif yatrmlar deerlendirilir. Deerlendirme srasnda yatrmngiderleri ve gelirleri farkl zamanlarda olmas nedeni ile kullanlacak karlatrmaynteminde parann zaman deerinin hesaplanmasna dikkat edilmelidir.Proje deerlendirilmesinde projenin teknik uygunluu, zellikleri, iletme fizibilitesi, mali veekonomik deerlerin belirlenmesi dikkate alnr, alternatif projeler ile karlatrlr fayda vemasraf unsurlarnn stnlk derecesi belirlenir. Alternatif proje olmad durumdadeerlendirme yatrm yaplan alandaki sermayenin getirdii net faiz haddi dikkate alnarak hesaplanan kriterlere gre yaplr.

Deerlendirme Yntemleri:


15/21

Net imdiki Deer ND(Net Present Value NPV)

Net imdiki Deer ynteminde iletmenin istedii kar veya iskonto oran kullanlarak btnnakit aklar bugnk deere indirgenir. Bugnk deere indirgenen gelirler ile giderler

arasndaki fark Net imdiki Deer (ND)olarak deerlendirilir.ND = S At - C0

(1+i)tAt : t peryodundaki nakit aklarC0 : Projenin ilk kurulu bedeli

rnek : Bugn 100.000 YTLye alnan bir makinann faydal mrnn 5 yl ve nakit aknn30.000 YTL olaca tahmin edilmektedir. stenen kar oran % 10 olduuna gre Net imdikiDeeri hesaplaynz. ND = 30.000(P/A, 10, 5) 100.000

= 30.000(3,7908) 100.000= 13.724 YTL

Kar Oran KO (Internal Rate of Return IRR)

Bir yatrmn i kar oran nakit aklarnn imdiki deerini yatrm bedeline eitleyen kar oran (faiz oran) olarak ifade edilir. Bu oran gerek faiz oranna veya sermayenin frsatmaliyetine eit yada zerinde ise poje uygulamaya konulabilir.

Co = S At (1+r)t

At : t peryodundaki nakit aklarC0 : Projenin ilk kurulu bedelir : Yatrmn i kar oran

rnek : Bugn 100.000 YTLye alnan bir makinann faydal mrnn 5 yl ve nakit aknn30.000 YTL olaca tahmin edilmektedir. Bu yatrmn Kar Orann hesaplaynz.100.000 = 30.000 + 30.000 + ....... 30.000 (1+r)1 (1+r)2 (1+r)5

100.000 = 30.000(P/A, r, 5)P/A = 100.000 = 3,333330.000

P/A tablosundan bu deere karlk gelen faiz oran % 15 ile % 16 arasnda interpolasyonla% 15,2 hesaplanr.

Karllk ndeksi K (Profitable Index PI)

Bir projenin deerlendirilmesinde projenin mr boyunca projeden salanan gelirler ilegiderler arasndaki oran dikate alnr. Karllk ndeksiFayda / Masraf Oran (F/M) veyaGelir/Gider Oranolarak da isimlendirilir.

S At


16/21

K = F/M = (1+r)t Co

rnek : Bugn 100.000 YTLye alnan bir makinann faydal mrnn 5 yl ve nakit aknn30.000 YTL olaca tahmin edilmektedir. stenen kar oran % 10 olduuna gre Karllk

ndeksini hesaplaynz.K = (30.000(P/A, 10, 5))/ 100.000

= 113.724 / 100.000= 1,137 olarak hesaplanr.

Yllk Edeer Miktar YEM(Annual Equivalent Amount AE)

Projeye ilikin imdiki deer, sermaye geri dn faktr A/P kullanlarak tekdze nakit akserisine dntrlr ve Yllk Edeer Miktar yntemi ile projenin hesaplanan yllk edeer gideri yllk gelirden kartlr.

YEM = A Co (A/P, i, n)

YEM : Yllk edeer miktar (YTL/yl)A : Yllk nakit ak (YTL/yl)Co : lk yatrm bedeli (YTL)

rnek : Bugn 20.000 YTLye alnan bir makinann faydal mrnn 5 yl ve nakit aknn6.350 YTL olaca tahmin edilmektedir. Faiz oran % 10 olduuna gre Yllk Edeer Miktar hesaplaynz.

YEM = 6.350 - 20.000(A/P, 10, 5)= 6.350 - 20.000(0,2638)= 1.074 YTL/yl

Sermaye Geri Dn SGD(Capital Recovery with Return CR)

Bir yatrm yapldnda sz konusu proje gelirleri ile ilk yatrm harcamalarnn karlanmas beklenir. Belirlenen faiz oran ile ilk yatrm harcamalar yllara datlrak Sermaye GeriDn Gideri hesaplanr.

SGD = P (A/P, i ,n)SGD : Sermaye Geri Dn Gideri (YTL/yl)P : Proje (yatrm) Bedeli (YTL)n : yatrmn faydal mr (yl)

Eer faydal mr sonunda yatrmn parasal bir deeri varsa bu hurda deeri pozitif bir nakitak olarak dikkate alnr. Byle durumda Sermaye Geri Dn Gideri aadaki gibihesaplanr.

SGD = P (A/P, i ,n) S(A/F, i ,n)

S : yatrmn n yl sonraki hurda deeri (YTL)


17/21

rnek : Bugn 4.000 YTLye alnan bir makinann faydal mrnn 3 yl ve bu sre sonundahurda deerinin 400 YTL olaca tahmin edilmektedir. Faiz oran % 10 olduuna greSermaye Geri Dn Giderini hesaplaynz.

SGD = 4.000(A/P, 10, 3) - 400(A/F, 10, 3)= 4.000(0,4021) - 400(0,3021)= 1.487 YTL/yl

Sermaye Edeeri SE (Capitalized Equivalent CE)

Sermaye Edeeri yntemi yatrm (gider) dnemi uzun sreli (sonsuz) olan topluma ynelik projelerde yllk nakit aklarnn (giderlerin) karlanabilmesi iin oluturulacak fonun bugnk edeerini hesaplamak iin kullanlr.

SE = A(P/A, i, n)

A = stenen yllk nakit ak (YTL/yl)n = proje mr Not: proje mr sonsuz () olursaSE = A/i olur.

rnek : Genel amal bir projenin gelecekte uzun yllar hizmet verebilmesi iin yllk 30.000YTL bakm giderine ihtiya duyulaca tahmin edilmektedir. Proje giderleri iin gerekli ana para % 10 faiz oran ile yatrlrsa gerekli ana paray hesaplaynz.

SE = 30.000 = 300.000 YTL0,10

Geri deme Peryodu GP (Payback Period PD)

Bir yatrm yapldnda ilk yatrm harcamalarnn proje gelirleri ile en ksa zamandadenmesi istenir. Bu yntem ile projenin ne kadar zaman sonra ilk yatrm harcamalarnkarlayaca hesaplanr.Geri deme Peryodu klasik olarak ilk yatrm bedelinin yllk nakit akna blnmesi ilehesaplanr.

GP = n = CoArnek : lk yatrm bedeli 2.400 YTL olan bir projenin yllk nakit ak 600 YTL ise Gerideme Peryodunu klasik yntem ile hesaplaynz.

GP = 2.400 = 4 yl600

ndirgenmi yntem ile Geri deme Peryodu hesaplanmasnda ilk yatrm bedeli indirgenminakit aklar toplamna blnerek hesaplanr.

P = A(P/A, i, n)


18/21

P : Projnin ilk yatrm bedeliA : Projenin yllk nakit akn : Geri deme Peryodu

rnek : lk yatrm bedeli 2.400 YTL olan bir projenin yllk nakit ak 600 YTL ve faiz

oran %10 ise Geri deme Peryodunu indirgenmi yntem ile hesaplaynz.P/A = 2.400 = 4 faktr deeri ve % 10 oran iin P/A tablosundan n deeri interpolasyon ile

6005,4 olarak hesaplanr.

YATIRIM ALTERNATFLERNN KARILATIRILMASI

Yatrm alternatiflerinin ekonomik karlatrlmasnn yaplmasnda sistematik olarak aadaki sra izlenmelidir.

Karlatrlacak alternatifler tanmlanr Alternatiflerin ekonomik mrleri belirlenir Alternatiflerin nakit aklar belirlenir Kullanlacak parann zaman deeri belirlenir Karlamada kullanlacak etkinlik ls/lleri belirlenir Belirlenen etkinlik ls/llerine gre alternatifle karlatrlr Gerekirse ek analizler yaplr Tercih edilen alternatif belirlenir

rnek: Verilen alternatif projnin ekonomik karlatrmasn yapnz.

Projeler A B Clk yatrm bedeli 0 10.000 15.000Yllk nakit ak 4.000 7.000 7.000 (her yl 1.000 artyor)Proje mr (yl) 5 5 5i = 10

1) Net imdiki Deer yntemi ile: NDA = 4.000(P/A, 10, 5) = 15.163,2 YTL

NDB = 7.000(P/A, 10, 5) - 10.000 = 16.535,6 YTL NDC = 7.000(P/A, 10, 5) + 1.000(P/G,10, 5) - 15.0000 =18.397,3 YTL

2) Yllk Edeer Miktar yntemi ile:YEMA = 4.000YEMB = 7.000 - 10.000(A/P, 10, 5) = 4.362 YTLYEMC = 7.000 +1.000(A/G,10, 5) - 15.000(A/P, 10, 5) =4.853 YTL

3) Gelecek Deer yntemi ile:GDA = FA = 4.000(F/A, 10,5) = 24.420 YTLGDB = FB = 7.000(F/A, 10,5) 10.000(F/P, 10,5)= 26.630 YTL

GDC = FC = 7.000(F/A, 10,5) +1.000(A/G,10, 5)(F/A, 10,5) 15.000(F/P, 10,5)=29.926 YTL


19/21

PROJE KAVRAMI

Bir projenin dou aamasnda Bu ii neden yapyoruz , gerekleme aamasnda Niyeimdi yapyoruz , Neden bu ekilde yapyoruz sorularna cevap aramalyz.

Projelerin birinci safha olan makro planlama almalarnda bir matamatiksel model

btn ierisinde ; milli gelir, retim, tketim, tasarruf, yatrm, demeler dengesi , yaratlacakistihdam v.b. makro byklkler tesbit edilerek karar alma mercilerine sunulur.kinci safhada sektr almalarnda , tarm, imalat sanayii, madencilik, enerji, hizmetler

v.b. temel sektrler leinde mal ve hizmetlerin arz-talep dengeleri, ithalat- ihracat, kapasite v.b.tahminleri yaplr.

nc safha olan mikro planlama almalarnda ise projeler ele alnr. lk iki safhada;makro byklkler arasnda denge ve sektrleraras tutarllk gzetildii halde nc safhadagzetilen en nemli husus, etkinliin maksimize edilmesidir.

Proje uygulamalarnda aadaki safhalardan sz edilebilinir;. Proje Kavram,II.Projelerin Snflandrlmas,III.Projelerin erii ve Unsurlar,IV.Projelerin Elenmesi ve Seimi,V. Proje almalarndaki Safhalar.

I . PROJE KAVRAMI

z bir tanmlama ile bir proje ; ekonomik ve teknik yaplabilirlie sahip minimumyatrmdr. Ancak proje konusunda baka tanmlamalar da vardr. Mesel ; lke kaynaklarnn, malve hizmet retilmesi amacna dnk kullanlmasn ihtiva eden bir yatrm nerisine veya mekanboyutunu da ihtiva eden ve belirli girdileri (arazi, insangc, hammadde, yar mamul ve mamulmadde, sermaye mallar v.b. ) seilmi bir teknolojiye gre kullanarak, mevcut ve potansiyel talebikarlamak zere, mal ve hizmet retmek iin yaplan almalara da proje denilmektedir. Ancakbu almalarn eitli alternatifler eklinde ve aralarnda bir seim yapabilmeye imkan tanyacakbiimde ortaya konulmas gereklidir.

Genel bir model iinde Proje erlii olarak aadaki balklar sayabiliriz;

A. GENEL BLGLER

1. Projenin Ad2. Kuruluun Ad3. Kuruluun Yeri4. Projenin Nitelii5. Uygulama Dnemi6. Projenin Sabit Yatrm Tutar7. letme Sermayesi8. Projenin Genel Toplam9. retilecek Mal ya da Hizmetler10. retim11. Finasman Kaynaklar12. Projenin Ekonomik mr13. Projenin Planla likisi14. letmeye Verilecek Hukuki ekil15. Projeden Sorumlu Olanlar

B. PAZAR ETD

1. retilmesi dnlen mal ve hizmetin tanmlanmas2. Pazar ve Taleple lgili Bilgiler3. Pazar ve Taleple lgili zmlemeler4. Talebin Projeksiyonu


20/21

C. PROJE KAPASTESNN VE KURULU YERNN SEM

1. Proje Kapasitesinin Seimi2. Kurulu Yeri Seimi

D. PROJENN TEKNK YN

1. Projenin Tanm2. Teknik Yardm , Patent ,Knov-how3. Proje ncesi Etdler4. retilmesi Dnlen Mal ve Hizmetler, Yan rnler ve Artklar5. retim Ynetimi6. Makina ve Donatm7. Tesisin Yerleme Plan8. naat leri9. Montaj leri10. letmeye Temel Alnan Katsaylar11. letmeye Alma (Deneme letmesi)12. Yatrm Uygulama (Termin) Plan

E. YATIRIM SRES BLGLER

1. Yatrm Tutarnn Hesaplanmas2. Yatrmn Yllara Dalm3. Yatrmn Finansman Kaynaklar

F. LETME SRES BLGLER

1. Toplam Maliyet2. Tam Kapasiteye Ulancaya Kadar Kapasite Kullanm, retim Miktar, Birim Snai

Maliyet, Birim Sat Maliyeti, Birim Fabrika Sat Fiat, Birim Toptan Sat Fiat,Birim Parakende Sat Fiat, Birim Parakende Sat Fiat ve Birim Kr Marj

3. Yllk Gelirler, Kr veya Zarar Durumu

G. PROJENN DEERLENDRLMES

1. Proforma Gelir Tablosu2. Fonlarn Ak Tablosu3. Projenin Rantabilitesi

3.1. Proje Maliyetinin ndirgenmesi3.2. Proje Gelirlerinin ndirgenmesi3.3. Projenin Krll3.4. Projenin Geri deme Sresi3.5. Baaba Noktas

4. Dier Deerlendirme lleri

4.1. Projenin Kurulua Salayaca Dier Yararlar4.2. Projenin Ulusal Ekonomiye Salayaca Yararlar4.2.1. Projenin Yarataca Katma Deer4.2.2. Projenin rtihdam Etkisi4.2.3. Projenin demeler Dengesine Etkisi4.2.4. Dier Yararlar

4.3. Projenin AB Karsndaki Rekabet Gc4.4. Kii Bana Yatrm, retim ve Net Kr


21/21

PROJELERN ELENMES VE SEM

Projeler genel olarak safhal bir eleme ve seim ilemine tabi olurlar.Bunlar;

1. Kurulu erevesinde proje hazrlama, eleme ve seimi2. Sektr leinde eleme ve seim3. Makro dzeyde eleme ve seim ilemleridir.

Ancak bu safhadan geen projeler Karar Makamna sunulurlar.

PROJE ALIMALARINDA SAFHALAR

1. Projenin tasarlanmas ve n incelemeler2. Projelerin kurulular dzeyinde ayrntl teknik ve ekonomik yaplabilirlik

etdlerin hazrlanmas3. Projelerin Bakanlklar dzeyinde incelenmesi ve dzenlenmesi4. Projelerin Devlet Planlama Tekilatnca incelenmesi, dzenlenmesi,

sralanmas ve Karar Makamnn onayna sunularak Be Yllk Plana ve Yllk

Programa alnmas5. Kesin proje almalarnn yaplmas, finansman imkanlarnn belirlenmesive ihaleye karlmas

6. Projenin uygulamas, izlenmesi ve denetlenmesi

Teknik ve Ekonomik Yaplabilirlik Etdlerin Hazrlanmas

mühendislik ekonomisi ders notları

Documents