DOCENTENHANDLEIDING

MUSEUMPROFS

Korte informatie

Onderwerp: Hoe maak je een expositie?Doelgroep: Onderbouw vmboVakgebieden: CKV Beeldende vorming Geschiedenis / Mens & MaatschappijOmvang: Voorbereidende les in de klas – ca. 2 lesuren en/of huiswerk Programma in het museum – ca. 90 minSamenstelling: Team publiek & educatie, Amsterdam Museum, juni 2015

4

Inhoudsopgave

Inleiding p. 5Algemene informatie p. 6Opbouw van het programma p. 7 1. Voorbereiding op school p. 7 2. Programma in het museum p. 9 3. Suggesties ter verwerking p. 10Gastenlijst p. 12

Colofon

Uitgave: Team publiek & educatie, Amsterdam MuseumSamenstelling: Irma Enklaar in opdracht van het Amsterdam MuseumVormgeving: Amsterdam Museum

5

Inleiding

Musea vertellen verhalen: over het verleden, het heden, kunst, wetenschap, techniek en nog veel meer uiteenlopende onderwerpen. Het Amsterdam Museum vertelt het verhaal van Amsterdam, vanaf het ontstaan van de stad tot het heden.

In het programma MuseumProfs ontdekken leerlingen onder begeleiding van een museumdocent hoe een museum met een tentoonstelling een verhaal vertelt. Wat is de beste manier om hierachter te komen? Door zelf een eigen expositie te maken over leven, wonen, naar school gaan en vrije tijd besteden in Amsterdam. De leerlingen komen voor de uitdaging van een echte Museum Prof te staan. Want welke objecten vertellen het beste over hun leven in Amsterdam? En welke zelfgemaakte foto’s passen daarbij?

Ter inspiratie en verdieping bekijken de leerlingen samen met de museumdocent verschillende opstellingen in het museum. Waarom heeft het museum juist deze objecten in de tentoonstelling geplaatst? En op welke manier wordt het verhaal erachter verteld? Zo krijgen leerlingen steeds meer een beeld van hoe een museum te werk gaat, met als spectaculair resultaat een eigen expositie in het Amsterdam Museum.

Wij wensen jullie veel plezier!Team publiek & educatie, Amsterdam Museum

6

Algemene Informatie

Tarief en reserverenHet actuele onderwijstarief vind je op www.amsterdammuseum.nl. Het onderwijstarief is per 15 leerlingen en inclusief de begeleiding van een museumdocent en de entree van het museum. Het museumbezoek duurt 1,5 uur.

Reserveren graag minimaal vier weken van te voren via het reserveringsformulier op www.amsterdammuseum.nl of per email: boekingen@amsterdammuseum.nl. Telefonisch is boekingen bereikbaar op 020-5231730 van maandag t/m vrijdag.

NB Annulering van een gereserveerd bezoek kan tot uiterlijk vijf werkdagen voor de afgesproken datum, tegen betaling van € 11,50 administratiekosten. Bij latere afzegging wordt het hele bedrag in rekening gebracht.

AdresSchoolgroepen melden zich vóór hun bezoek bij de centrale kassa. Deze is te bereiken via Kalverstraat 92 en Sint Luciënsteeg.

OpeningstijdenDagelijks van 10.00-17.00u

BereikbaarheidVanaf station Amsterdam Centraal: 12 minuten lopen via Damrak, Dam, Kalverstraat (of Nieuwezijds Voorburgwal). Tram 1,2,4,5,9,16,24 en 25: halte Spui. Eigen bussen kunnen stoppen op de Nieuwezijds Voorburgwal (geen parkeerplaats).

Huisregels museumbezoekWij verwachten een actieve houding van docenten om het bezoek prettig te laten verlopen. Wil je daarom van tevoren de leerlingen én de begeleiders op de hoogte stellen van onze huisregels?1. Je blijft als docent verantwoordelijk voor het gedrag van de leerlingen.2. De objecten in het museum mogen niet worden aangeraakt. Vertel de leerlingen ook waarom dit niet mag. 3. Er mag niet worden geschreeuwd of gerend.4. Op de zalen mag niet worden gegeten, gedronken of gerookt. Ook kauwgom is niet toegestaan.5. Op de zalen moeten mobiele telefoons op stil gezet worden.

7

Opbouw van het programma

Het programma in het museum duurt 1,5 uur en bestaat uit een rondleiding door het museum en het maken van een eigen expositie.

Voorafgaand aan dit bezoek is het noodzakelijk om onderstaande voorbereidende les te geven. De foto’s die in deze les worden gemaakt, zijn essentieel voor het programma in het museum. De foto’s neem je op een USB-stick mee naar het museum.

1. Voorbereiding op schoolIn deze les worden leerlingen voorbereid op hun bezoek aan het museum en maken ze foto’s die onderdeel zullen uitmaken van de expositie.

Verschillende soorten museaStart met een gesprek over musea. Wie bezoekt er wel eens een museum? In welke musea zijn de leerlingen wel eens geweest? Of welke kennen ze omdat ze er altijd voorbij komen?

Wanneer er een digibord aanwezig is, kunnen de websites van enkele genoemde musea bekeken worden. Leg uit dat een museum altijd een onderwerp heeft en een verhaal over dat onderwerp vertelt. Kunnen ze ontdekken aan de website van een museum waar dat museum over gaat?

De volgende websites van musea zijn erg duidelijk en goed te behandelen: Het Verzetsmuseum: www.verzetsmuseum.org Soort museum: historisch museum Het verhaal: het verzet tegen de bezetting van Nederland door de nazi’s in de Tweede Wereldoorlog Het Van Gogh Museum: www.vangoghmuseum.nl Soort museum: kunstmuseum Het verhaal: de bijzondere kunst de bekende kunstenaar Vincent van Gogh NEMO: www.e-nemo.nl Soort museum: wetenschapsmuseum Het verhaal: wetenschappelijke ontdekkingen (en vooral het zélf ontdekken) Het Amsterdam Museum: www.amsterdammuseum.nl Soort museum: stadsmuseum Het verhaal: toen en nu in de stad Amsterdam

Leg uit dat de leerlingen het laatst getoonde museum, het Amsterdam Museum, gaan bezoeken. In dit museum gaan zij kijken hoe dit museum het verhaal van de stad Amsterdam vertelt. Ze krijgen dus niet een gewone rondleiding over de geschiedenis van Amsterdam, maar gaan kijken naar verschillende manieren van tentoonstellingen maken, bijvoorbeeld met foto’s, videomateriaal, geluiden en oude objecten. Verder gaan de leerlingen iets doen, wat geen enkele andere bezoeker mag doen in een museum, namelijk een tentoonstelling maken!

BrainstormIn het Amsterdam Museum gaan de leerlingen een expositie maken die andere bezoekers hun Amsterdam laat zien. Niet het algemene verhaal over de stad, maar hun eigen blik staat centraal. Om de leerlingen te laten nadenken over wat hun Amsterdam precies inhoudt, kun je de PowerPoint op de website gebruiken. Op elke slide kijken we door de ogen van iemand anders naar de stad. Laat de leerlingen goed naar de slides kijken en laat hen discussiëren en/of raden wiens Amsterdam dit is: Amsterdam door de ogen van …

8

Beschrijving van de slides:1. Amsterdam door de ogen van een toerist: gracht met rondvaartboot, toerist met kaart, draaiorgel, de Dam.2. Amsterdam door de ogen van een fietser: lastige verkeerssituatie voor fietsers, fietser voor de OBA, fietsenmaker, geparkeerde fietsen in de stad.3. Amsterdam door de ogen van een zakenman: veel kantoorgebouwen, een laptop, etc.

Laat de leerlingen na het bekijken van de slides nadenken over wat hun Amsterdam is. Wat vinden ze fijn aan de stad? Wat vinden zij echt typisch Amsterdams? Waar komen de leerlingen altijd? Wat is hun favoriete hangplek? Waar wonen ze, gaan ze naar school, sporten ze, etc.? Kortom, welke foto’s zouden er op hun eigen slide moeten staan? Met welke ogen kijken zij naar hun stad?Deze brainstorm moet ervoor zorgen dat de leerlingen al een duidelijk beeld hebben van hetgeen ze willen laten zien in de expositie en van wat ze gaan fotograferen.

TIP: Maak een mindmap met de leerlingen. Schrijf groot AMSTERDAM op het bord en laat leerlingen daar andere begrippen omheen zetten: favoriete hangplekken, sportplekken, school, thuis, dingen die zij echt Amsterdams vinden, voorwerpen, etc.

Foto-opdrachtDe leerlingen krijgen de opdracht om foto’s te maken. Als docent zet je deze foto’s in een mapje op een USB-stick. Het is handig als de foto’s als bestandsnaam de naam van de desbetre«ende leerling hebben. De USB-stick neem je mee naar het museum

Het thema van de foto-opdracht is ‘mijn Amsterdam’, waar in de brainstorm al aandacht aan is besteed.

TIP: Leerlingen kunnen foto’s maken van de plek waar ze bijvoorbeeld altijd skaten, maar ze kunnen zichzelf ook laten fotograferen door een medeleerling tijdens het skaten. Door de foto in scène te zetten, wordt in het museum nog een beter beeld gegeven van waarom die plek zo belangrijk is voor de leerlingen.

Mochten de leerlingen er moeite mee hebben om een goed onderwerp voor hun foto te bedenken, geef ze dan eventueel één van de volgende vragen mee: Waar breng je de meeste tijd door? Waar breng je het liefste tijd door? Welke route neem je altijd naar school? Wat doe je in het weekend of na school? Waar spreek je altijd af? Wat vind je de mooiste plek in Amsterdam? Waar heb je je fijnste herinnering?

Belangrijk: Om de foto’s te gebruiken in het museum, moeten deze van goede kwaliteit zijn. De meeste smartphones zijn hiervoor geschikt, maar tip de leerlingen om de instellingen van hun camera even te bekijken. Op de foto’s mogen uiteraard de leerlingen zelf ook staan, maar zij moeten er geen probleem mee hebben om in een expositie in het Amsterdam Museum te zien te zijn. Elke leerling kan 1 à 2 foto’s aanleveren. Het museum gaat ervan uit dat alle meegebrachte foto’s door de leerlingen gemaakt zijn en gebruikt mogen worden in de expositie Het Amsterdam Museum slaat de foto’s van de leerlingen op en kan deze op een ander moment in het kader van dit programma gebruiken.

9

2. Programma in het museum

In het museum worden de leerlingen ontvangen door de museumdocent(en). Samen wordt kort besproken hoe de leerlingen voorbereid zijn op het bezoek. Weten ze wat we gaan doen vandaag?

RondleidingNa de korte introductie, krijgen de leerlingen een rondleiding door het museum. Deze rondleiding gaat, anders dan normaal, niet zozeer over de geschiedenis van Amsterdam. Ditmaal gaan we onderzoeken hoe het museum verhalen vertelt. Hoe zorgt het museum dat bezoekers een idee krijgen van de Gouden Eeuw? En welk verhaal vertelt een kledinghaakje of een schoen? Tijdens de rondleiding ontdekken leerlingen dat het museum gebruik maakt van tekstbordjes, film, geluiden en zelfs geuren om de verhalen tot leven te brengen.

Expositie makenHet tweede onderdeel van het programma is het zélf maken van een expositie. De leerlingen worden naar een tentoonstellingszaal, middenin het museum, meegenomen, die zij zelf gaan inrichten. De foto’s die zij van tevoren hebben gemaakt, printen de leerlingen uit. Daarna worden zij gestimuleerd om goed na te denken over de beste compositie. Welke foto’s passen goed bij elkaar? Zoals overal in het museum, bestaat ook de expo van de leerlingen uit objecten: gebruiksvoorwerpen die in de 21ste eeuw heel gewoon zijn. Met deze voorwerpen, maken leerlingen een opstelling die het verhaal vertelt van hun leven in Amsterdam.

NB: bij een grotere groep wordt deze in tweeën gedeeld en doet één van beide groepen bovenstaand programma in omgekeerde volgorde.

10

3. Suggesties ter verwerking

Mini-expo op schoolIn het museum hebben de leerlingen allerlei objecten van vroeger gezien. Zij realiseren zich nu dat wat men vroeger een onbelangrijk gebruiksvoorwerp vond, nu van grote waarde kan zijn. Zo was een schoen in de 13de eeuw helemaal niet bijzonder, maar is er nu wel één te bewonderen in het Amsterdam Museum. Het is moeilijk voor te stellen dat onze schoenen misschien over 1000 jaar in een museum staan, maar het zou zomaar kunnen! Bespreek met de leerlingen het museumbezoek kort na: wat vonden ze ervan? Kunnen ze nog objecten noemen die ze zijn tegen gekomen in de rondleiding? Van al die objecten zouden ze eeuwen geleden niet hebben gedacht, dat wij ze nu zouden willen bekijken in een museum.

Neem de leerlingen nu 100 jaar mee in de toekomst: hoe ziet het leven er dan uit? Laat ze fantaseren. Welke dingen gaan er veranderen? En welke voorwerpen en spullen zal men dan niet meer gebruiken?

Maak een lijstje van deze objecten, verzamel deze en maak er een mooie opstelling van in de klas of op een centrale plek in de school.

Filmfragment voor de toekomstOp verschillende plekken in het Amsterdam Museum worden specifieke personen uitgelicht en wordt hun verhaal verteld. Door iemands persoonlijke verhaal te lezen, op een filmpje te zien of op een geluidsfragment te horen, kan je je als bezoeker nog beter voorstellen hoe het leven vroeger was.

Ga met de leerlingen na of ze dit soort persoonlijke verhalen of interviews met mensen zijn tegengekomen in het museum. Voorbeelden van waar dit voorkomt in het museum: In de Gouden Zaal wordt met een 3D-projectie het leven van een slaaf op plantages in de zeventiende eeuw getoond Op de afdeling van de 20ste eeuw gaat één hele vitrine over de persoonlijke ervaringen van gastarbeiders in Nederland De opstelling over Ajax in de afdeling over de 20ste eeuw bestaat uit filmfragmenten en dagboeken.

Kunnen de leerlingen bedenken waarom dit soort verhalen van niet beroemde mensen aan bod komen in de tentoonstellingen? Kunnen ze zich voorstellen dat mensen over 100 jaar filmpjes van nu gaan bekijken in een museum? Wat zou er in zo’n filmpje echt verteld moeten worden? En waar zouden die mensen in de toekomst nieuwsgierig naar zijn?

Mogelijke opdracht: laat de leerlingen in duo’s een soortgelijk filmpje opnemen. Het moet bruikbaar zijn voor een museum in de toekomst. Dit kunnen ze met een webcam thuis doen (zodat ze naast elkaar kunnen zitten en beiden in het filmpje figureren) of in de vorm van een interview. Laat ze zich voorstellen dat mensen over 100 jaar door een museum lopen en iets meer willen weten over het leven van begin twintigste eeuw. Wat kunnen ze vertellen over Amsterdam? Wat vinden mensen belangrijk nu?

11

De groei van AmsterdamIn het Amsterdam Museum zijn de leerlingen in aanraking gekomen met verschillende belangrijke plekken uit de Amsterdamse geschiedenis en zijn ze op meerdere momenten de plattegrond van de stad tegengekomen. Omdat we het in het museum vooral hebben gehad over hoe verhalen werden verteld en niet over het chronologische verhaal van Amsterdam, kan het interessant zijn om als verwerking hier dieper op in te gaan.

Een animatie die de groei van Amsterdam in de 17e eeuw toont, gemaakt door het Stadsarchief en te vinden op YouTube, kan een mooie start van deze verwerking zijn.

Laat het filmpje zien en vraag of leerlingen plekken herkennen. De Dam, de grachten, het IJ, de Westertoren: ze komen allemaal voorbij. Deze uitbreiding van de stad vond plaats in de 17e eeuw. Dankzij de succesvolle handel, door de VOC en de WIC, kwamen steeds meer mensen in Amsterdam wonen. Al die mensen hadden een plek nodig om te wonen, dus de stad werd uitgebreid met de grachtengordel en de Jordaan.

Als toevoeging kan ook een tweede animatie gebruikt worden, waarin de uitbreiding van Amsterdam in de 19e eeuw te zien is. In dit filmpje zien we het Museumplein, de Heineken Brouwerij, het Vondelpark en Centraal Station.

Filmpje groei grachtengordel: https://www.youtube.com/watch?v=IvsHvfs3G1M

Filmpje groei 19e eeuw: https://www.youtube.com/watch?v=q5mirkkexSE

12

Gastenlijst

De leerlingen werken in het project aan een expositie die minstens 3 dagen in het museum blijft staan, zodat bezoekers deze kunnen bekijken. Omdat leerlingen het misschien leuk vinden om familie en vrienden te laten zien wat ze hebben gemaakt, biedt het Amsterdam Museum hen de gelegenheid om het museum gratis te bezoeken. Dit kan tot 3 dagen nadat ze de tentoonstelling gemaakt hebben, samen met maximaal 4 introducees. Op de bijgevoegde gastenlijst kunnen de namen van de leerlingen worden ingevuld. Deze lijst wordt bij de kassa gelegd. Bij vermelding van hun naam, kunnen leerlingen samen met hun gasten gratis het museum in.

13

SCHOOL:

PERIODE:

NAAM LEERLING:

- -

1 16

2 17

3 18

4 19

5 20

6 21

7 22

8 23

9 24

10 25

11 26

12 27

13 28

14 29

15 30