PRAWO cyWilnew pigułce

Na egzamin!

szybkozwięźlei na temat

4. wydanie

PRAWO CYWILNEw pigułce

www.ksiegarnia.beck.pl

Polecamy inne nasze publikacje:

J. Ablewicz, A. Gacka-Asiewicz

TERMINY USTAWOWE CYWILNE i KARNE

Terminy Becka

Z. Radwański, A. Olejniczak

PRAWO CYWILNE CZĘŚĆ OGÓLNA

Podręczniki Prawnicze

Inne w tej serii:

Prawo pracy i ubezpieczeń społecznych w pigułce

Postępowanie cywilne w pigułce

Prawo karne w pigułce

Postępowanie karne w pigułce

Prawo i postępowanie administracyjne w pigułce

Prawo handlowe w pigułce

Prawo gospodarcze publiczne w pigułce

Prawo fi nansowe w pigułce

Prawo rodzinne i nieletnich w pigułce

Prawo konstytucyjne w pigułce

Prawo rzymskie w pigułce

Logika w pigułce

Historia ustroju i prawa Polski w pigułce

Powszechna historia państwa i prawa w pigułce

Prawo Unii Europejskiej w pigułce

Podstawy prawa i wiedzy o społeczeństwie w pigułce

WYDAWNICTWO C.H.BECKWARSZAWA 2016

PRAWOCYWILNE

w pigułce4. wydanie

© Wydawnictwo C.H.Beck 2016

Wydawnictwo C.H.Beck Sp. z o.o.ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa

Skład i łamanie: IDENTIADruk i oprawa: Drukarnia Drogowiec-PL Sp. z o.o., Kielce

ISBN 978-83-255-8867-0 ISBN e-book 978-83-255-8868-7

Stan prawny: październik 2016 r.Darmowe aktualizacje dostępne na www.testy-prawnicze.pl!

Redaktor prowadzący: Aneta Gacka-Asiewicz

Spis treści

Wstęp ............................................................................................................................................. IX

Wykaz skrótów ......................................................................................................................... XI

DZIAŁ PIERWSZY. PRAWO CYWILNE ............................................................................... 1

Część I. Część ogólna ............................................................................................................. 3Rozdział 1. Przepisy wstępne ........................................................................................ 3Rozdział 2. Osoby fizyczne ............................................................................................ 5Rozdział 3. Osoby prawne ............................................................................................. 12Rozdział 4. Rodzaje osób prawnych ........................................................................... 16Rozdział 5. Jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi,

którym ustawa przyznaje zdolność prawną ...................................................... 19Rozdział 6. Przedsiębiorcy i konsumenci ................................................................. 20Rozdział 7. Przedmioty stosunku cywilnoprawnego ........................................... 25Rozdział 8. Czynności prawne ...................................................................................... 31Rozdział 9. Zawarcie umowy ........................................................................................ 35Rozdział 10. Tryb ofertowy ............................................................................................ 35Rozdział 11. Przetarg i aukcja ....................................................................................... 38Rozdział 12. Negocjacje .................................................................................................. 40Rozdział 13. Forma czynności prawnych .................................................................. 40Rozdział 14. Wady oświadczenia woli ........................................................................ 46Rozdział 15. Warunek ...................................................................................................... 48Rozdział 16. Przedstawicielstwo .................................................................................. 50Rozdział 17. Prokura ......................................................................................................... 55Rozdział 18. Przedawnienie roszczeń ........................................................................ 57

Część II. Prawo rzeczowe ...................................................................................................... 62Rozdział 1. Własność ........................................................................................................ 62Rozdział 2. Współwłasność ............................................................................................ 74Rozdział 3. Odrębna własność lokalu ........................................................................ 81Rozdział 4. Ochrona własności ..................................................................................... 87Rozdział 5. Roszczenie windykacyjne (rei vindicatio) ........................................... 88Rozdział 6. Roszczenie negatoryjne (actio negatoria) .......................................... 89

VI Spis treści

Rozdział 7. Roszczenia uzupełniające ........................................................................ 90Rozdział 8. Roszczenia wynikające z budowy na cudzym gruncie ................. 94Rozdział 9. Użytkowanie wieczyste ............................................................................ 96Rozdział 10. Prawa rzeczowe ograniczone .............................................................. 100Rozdział 11. Użytkowanie .............................................................................................. 105Rozdział 12. Służebności – uwagi ogólne ................................................................ 109Rozdział 13. Służebności gruntowe ........................................................................... 110Rozdział 14. Służebności osobiste .............................................................................. 116Rozdział 15. Służebność przesyłu ............................................................................... 119Rozdział 16. Hipoteka ...................................................................................................... 121Rozdział 17. Zastaw na rzeczach ruchomych ......................................................... 127Rozdział 18. Zastaw na prawach ................................................................................. 133Rozdział 19. Zastaw rejestrowy .................................................................................... 135Rozdział 20. Posiadanie .................................................................................................. 140Rozdział 21. Księgi wieczyste ........................................................................................ 149

Część III. Zobowiązania – część ogólna ......................................................................... 157Rozdział 1. Uwagi ogólne ............................................................................................... 157Rozdział 2. Wielość dłużników lub wierzycieli ........................................................ 165Rozdział 3. Zobowiązania podzielne i niepodzielne ............................................ 167Rozdział 4. Zobowiązania umowne ........................................................................... 169Rozdział 5. Wzorce umów .............................................................................................. 174Rozdział 6. Umowa przedwstępna ............................................................................. 177Rozdział 7. Zadatek .......................................................................................................... 178Rozdział 8. Prawo odstąpienia od umowy ............................................................... 179Rozdział 9. Bezpodstawne wzbogacenie ................................................................. 179Rozdział 10. Czyny niedozwolone .............................................................................. 181Rozdział 11. Odpowiedzialność za własne czyny .................................................. 183Rozdział 12. Odpowiedzialność za cudze czyny .................................................... 185Rozdział 13. Odpowiedzialność odszkodowawcza za funkcjonowanie

władzy publicznej ....................................................................................................... 187Rozdział 14. Odpowiedzialność za zwierzęta i rzeczy ......................................... 189Rozdział 15. Naprawienie szkody na osobie ........................................................... 191Rozdział 16. Obowiązek zapobieżenia szkodzie .................................................... 194Rozdział 17. Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez produkt

niebezpieczny .............................................................................................................. 195Rozdział 18. Współodpowiedzialność za szkodę ................................................... 198Rozdział 19. Przedawnienie roszczeń i zbieg odpowiedzialności ................... 199Rozdział 20. Wykonanie zobowiązań ......................................................................... 200Rozdział 21. Nienależyte wykonanie zobowiązania ............................................. 206Rozdział 22. Wykonanie i skutki niewykonania zobowiązań z umów

wzajemnych .................................................................................................................. 209

VII

Rozdział 23. Potrącenie ................................................................................................... 211Rozdział 24. Odnowienie ............................................................................................... 213Rozdział 25. Zwolnienie z długu .................................................................................. 214Rozdział 26. Zmiana wierzyciela lub dłużnika ........................................................ 215Rozdział 27. Ochrona wierzyciela w razie niewypłacalności dłużnika ........... 217

Część IV. Zobowiązania – część szczegółowa ............................................................. 220Rozdział 1. Sprzedaż ........................................................................................................ 220Rozdział 2. Rękojmia za wady ....................................................................................... 223Rozdział 3. Gwarancja przy sprzedaży ...................................................................... 229Rozdział 4. Szczególne rodzaje sprzedaży ............................................................... 231Rozdział 5. Prawa konsumenta .................................................................................... 235Rozdział 6. Dostawa ......................................................................................................... 241Rozdział 7. Umowa o dzieło .......................................................................................... 243Rozdział 8. Umowa o roboty budowlane ................................................................. 246Rozdział 9. Najem ............................................................................................................. 251Rozdział 10. Najem lokali ............................................................................................... 256Rozdział 11. Dzierżawa ................................................................................................... 262Rozdział 12. Leasing ......................................................................................................... 263Rozdział 13. Użyczenie .................................................................................................... 266Rozdział 14. Pożyczka ...................................................................................................... 267Rozdział 15. Zlecenie ....................................................................................................... 269Rozdział 16. Prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia ...................................... 272Rozdział 17. Umowa komisu ......................................................................................... 273Rozdział 18. Spółka .......................................................................................................... 276Rozdział 19. Poręczenie .................................................................................................. 286Rozdział 20. Darowizna ................................................................................................... 288Rozdział 21. Renta ............................................................................................................. 290Rozdział 22. Dożywocie .................................................................................................. 292

Część V. Prawo spadkowe .................................................................................................... 294Rozdział 1. Podstawowe pojęcia ................................................................................. 294Rozdział 2. Dziedziczenie ustawowe ......................................................................... 297Rozdział 3. Dziedziczenie testamentowe ................................................................. 299Rozdział 4. Powołanie spadkobiercy .......................................................................... 303Rozdział 5. Zapis zwykły ................................................................................................. 305Rozdział 6. Zapis windykacyjny ................................................................................... 306Rozdział 7. Wykonawca testamentu .......................................................................... 307Rozdział 8. Zachowek ...................................................................................................... 308Rozdział 9. Przyjęcie i odrzucenie spadku ............................................................... 310Rozdział 10. Stwierdzenie nabycia spadku i poświadczenie

dziedziczenia ................................................................................................................ 313

Spis treści

VIII Spis treści

Rozdział 11. Skutki stwierdzenia nabycia spadku ................................................. 315Rozdział 12. Ochrona spadkobiercy ........................................................................... 316Rozdział 13. Odpowiedzialność za długi spadkowe ............................................ 318Rozdział 14. Wspólność majątku spadkowego ...................................................... 320Rozdział 15. Dział spadku ............................................................................................... 322Rozdział 16. Umowy dotyczące spadku ................................................................... 329

DZIAŁ DRUGI. PYTANIA KONTROLNE ............................................................................ 333

Wstęp

Zapewne czujesz presję przed zbliżającym się egzaminem i  zastana­wiasz się jak przebrnąć przez setki stron tekstu, tak aby wiadomości zosta­ły w Twojej głowie. Konieczne są notatki, zakreślacze itp., których zadaniem jest pomóc Ci w  uporządkowaniu wiedzy. Co jednak jeśli czasu jest coraz mniej, a  po przeczytaniu tych setek stron nie starczyło go już na notatki i  rysowanie tabel? Rozwiązaniem jest właśnie ta publikacja. To kompakto­we opracowanie wszystkich najważniejszych zagadnień, których znajomość pomoże w zdaniu egzaminu. Przedstawiamy Ci idealne narzędzie zarówno do nauki, jak i do powtórki przed egzaminem. Dzięki zwięzłemu ujęciu te­matu, tabelom, wykresom i wyróżnieniom szybko przyswoisz i powtórzysz niezbędne informacje, a podejście do egzaminu stanie się mniej stresującym przeżyciem.

Korzystaj także z testów, do których odeśle Cię QR Code z okładki. Wydanie czwarte zostało wzbogacone o pytania kontrolne, które pozwolą

sprawdzić stopień przygotowania do egzaminu.

Powodzenia! Redakcja

Wykaz skrótów

1. Akty prawne

GospNierU ............. ustawa z  21.8.1997 r. o  gospodarce nieruchomościami (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 1774 ze zm.)

KC ............................ ustawa z 23.4.1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 380 ze zm.)

KK ............................ ustawa z  6.6.1997 r. – Kodeks karny (t.j. Dz.U. z  2016  r. poz. 1137)

Konstytucja RP ...... Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.4.1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm. i sprost.)

KPC ......................... ustawa z 17.11.1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 101 ze zm.)

KRO ......................... ustawa z  25.2.1964 r. – Kodeks rodzinny i  opiekuńczy (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 2082 ze zm.)

KSH ......................... ustawa z  15.9.2000 r. – Kodeks spółek handlowych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1030 ze zm.)

KWU ....................... ustawa z  6.7.1982 r. o  księgach wieczystych i  hipotece (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 790 ze zm.)

OchrLokU .............. ustawa z  21.6.2001 r. o  ochronie praw lokatorów, miesz­kaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 150 ze zm.)

OrdPU ..................... ustawa z 29.8.1997  r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 613 ze zm.)

PrKonsumU ........... ustawa z 30.5.2014 r. o prawach konsumenta (Dz.U. z 2014 r. poz. 827 ze zm.)

PrNot ....................... ustawa z  14.2.1991 r. – Prawo o  notariacie (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 164 ze zm.)

PrSpółdz .................. ustawa z  16.9.1982 r. – Prawo spółdzielcze (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 21)

SamGminU ............. ustawa z  8.3.1990 r. o  samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 446)

SamPowU ............... ustawa z 5.6.1998 r. o samorządzie powiatowym (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 814)

SamWojU ................ ustawa z 5.6.1998 r. o samorządzie województwa (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 486)

SpółMieszkU .......... ustawa z  15.12.2000 r. o  spółdzielniach mieszkaniowych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1222 ze zm.)

XII Wykaz skrótów

WłLokU .................. ustawa z 24.6.1994 r. o własności lokali (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 1892)

ZastRejU ................. ustawa z 6.12.1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zas­tawów (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 297)

2. Czasopisma i publikatory

Biul. SN ................... Biuletyn Sądu NajwyższegoOSA ......................... Orzecznictwo Sądu ApelacyjnegoOSNAPiUS ............. Orzecznictwo Sądu Najwyższego, Izba Administracyjna,

Pracy i Ubezpieczeń Społecznych OSNC ...................... Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba CywilnaOSNCK ................... Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna i KarnaOSNKW .................. Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Karna i WojskowaOSP .......................... Orzecznictwo Sądów PolskichWok. ........................ Wokanda

3. Inne skróty

n. .............................. następny (­e, ­a)orz. ........................... orzeczeniepost. ......................... postanowienieSA ............................ Sąd ApelacyjnySN (7) ...................... Sąd Najwyższy w składzie 7 sędziówt.j. ............................. tekst jednolitytj. .............................. to jest wyr. .......................... wyrok

DZIAŁ PIERWSZY. PRAWO CYWILNE

Część I. Część ogólna

Rozdział 1. Przepisy wstępne

1. Zakres regulacji. Kodeks cywilny reguluje stosunki cywilnoprawne między osobami fizycznymi i oso bami prawnymi.

2. Nieretroakcja. Według art. 3 KC ustawa nie ma mocy wstecznej, chyba że co innego wynika z jej brzmienia lub celu (lex retro non agit). Stosowanie retroakcji jest dopusz czalne tylko wyjątkowo, gdy wynika to z brzmienia lub celu nowej ustawy.

3. Nadużycie prawa. Zgodnie z art. 5 KC nie można czynić ze swego pra-wa użytku, który byłby sprzeczny ze  społeczno-gospodarczym przezna-czeniem tego prawa lub zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniecha nie uprawnionego nie jest uważane za  wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. Odesłanie do społeczno-gospodarczego przezna-czenia prawa w wyraźnym stopniu uwzględnia interes społeczny, natomiast przytoczenie zasad współżycia społecznego słu ży uzyskaniu równowagi przez uwzględnienie interesów indywidualnych.

4. Ciężar dowodu. Zgodnie z brzmieniem art. 6 KC ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z tego faktu wywodzi skutki prawne.

a. Wyjątek od reguły ogólnej. W przypadku gdy jedna ze  stron swoim postępowaniem uniemożliwia albo poważnie utrudnia wskazanie okoliczno-ści drugiej stronie, na  której spoczywa ciężar dowodu, wówczas na  stronę „utrudniającą” przechodzi ciężar dowodu, że okoliczności takie nie zacho-dziły (wyr. SN z 3.3.1971 r., II PR 453/70, Biul. SN 1971, Nr 9, s. 147). Reguła ta znajduje powszechne zastosowanie w sprawach z zakresu prawa pracy.

b. Domniemania

Domniemania prawne wiążą sąd, mogą zostać jednak obalone dowodem przeciwnym, o ile ustawa tego nie wyłącza.

Domniemanie prawne jest wyjątkiem od zasady art. 6 KC, zmieniającym regu-łę rozkła du ciężaru dowodu.

4 Część I. Część ogólna

DOMNIEMANIA

faktyczne (praesumptio facti) to uznanie pewnego faktu za udowodniony na podstawie innych ustalonych faktów,

pozostających w tym związku

prawne (praesumptio iuris) występuje wówczas, gdy przepisy prawne na kazują

w określonych okolicznościach uznać pewne fakty za prawnie ustalone

FORMALNENakazują przyjąć, że określony fakt zachodzi lub zaszedł, dopóki nie zostanie wykazane, że tak nie było, np. tak długo jak nie zostanie wykazane, że nastąpiło urodzenie martwe, przyjmuje się, że dziecko urodziło się żywe (art. 9 KC).

MATERIALNENa podstawie udowodnienia innego prawnie relewantnego faktu lub stanu faktycznego nakazuje przyjąć dany fakt za uznany, np. jeśli dziecko urodziło się w trakcie małżeństwa lub do 300. dnia po jego ustaniu lub unieważnieniu, domniemywa się, że pochodzi ono od męża matki (art. 62 § 1 KRO).

WZRUSZALNE(praesumptio iuris tantum)

Mogą być obalone, jeżeli zostanie wykazane w przewidziany prawem sposób, że pomimo tego, iż miał miejsce inny fakt, to jednak poszukiwany fakt nie wystąpił.

NIEWZRUSZALNE(praesumptio iuris ac de iure)

Wykluczony jest przeciwdowód. Ustalenie poszukiwanego faktu w drodze domniemania prawnego jest niepodważalne. Domniemania takie stanowią w polskim prawie wyjątki; są to najczęściej tzw. fikcje prawne. Przykład stanowi rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych.

5. Dobra i zła wiara. W ustawodawstwie brak jest ogólnej definicji dobrej lub złej wiary. Przyjmuje się, że w złej wierze jest podmiot, który wie, że dane prawo lub stosunek prawny nie istnieje, lub też wprawdzie nie wie, ale nale-ży przyjąć, że wiedziałby, gdy by się zachował należycie, tzn. gdyby w danej sytuacji postępował rozsądnie i zgodnie z zasadami współżycia społecznego.

Dobra wiara jest określonym stanem psychicznym, który polega na ist-nieniu u da nego podmiotu pewnej świadomości.

Dla oceny istnienia dobrej lub złej wiary miarodajny jest moment wska-zany w przepisie ustanawiającym ochronę dobrej wiary. W razie wątpli-wości należy przyjąć, że jest to moment podjęcia zachowania, którego skutki zależą od  istnienia omawianego stanu psy chicznego. Późniejsza utrata do-brej wiary nie uchyla, co do zasady, skutków zdarzenia prawnego – malafides superveniens non nocet. Wyjątkowo tylko skutki prawne zależne są od istnie-nia dobrej wiary przez pewien czas (np. art. 174 KC).

5

Istnienie dobrej wiary objęte jest domniemaniem z  art.  7  KC. Zgod-nie z tym przepisem, jeże li ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary, domniemywa się istnienie dobrej wiary. Domniemanie to moż-na obalić, wykazując że dany podmiot wiedział o okolicznościach wskaza-nych w poszczególnych przepisach prawa. Ciężar dowodu, zgodnie z regułą wyra żoną w art.  6 KC, spoczywa na stronie kwestionującej istnienie do-brej wiary.

Rozdział 2. Osoby fizyczne

1. Pojęcie osoby fizycznej. Osoba fizyczna jest to prawne określenie każ-dego człowieka, który występuje jako podmiot w stosunku cywilnopraw-nym. O kwalifikacji człowieka do podmiotów praw i obowiązków z zakresu prawa cywilnego decyduje przypisana mu zdolność prawna.

2. Zdolność prawna. Jest to zdolność do bycia podmiotem praw i obo-wiązków. Sta nowi ona podstawową cechę normatywną podmiotów prawa cywilnego.

a. Podmioty posiadające zdolność prawną:•osoby fizyczne,•osoby prawne,• jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, którym ustawa

przyznaje zdolność prawną.

Każda żyjąca osoba fizyczna posiada bezwarunkową zdolność prawną. Od chwili uro dzenia może być podmiotem praw i obowiązków wynikają-cych ze stosunków cywil noprawnych.

Początkiem zdolności prawnej człowieka jest zatem chwila urodzenia, czyli moment oddzielenia od  ciała matki. Warunkiem nabycia zdolności prawnej jest, by dziecko uro dziło się żywe. Nie ma przy tym znaczenia czy organizm dziecka jest zdolny spełniać samodzielnie funkcje życiowe.

b. Nasciturus. Jest to dziecko poczęte, ale nie urodzone. Posiada ono wa-runkową zdolność prawną, tzn. przysługuje ona dziecku poczęte mu pod warunkiem zawieszającym, że urodzi się ono żywe. Nasciturus może za-tem od chwili poczęcia do chwili urodzenia nabywać prawa podmiotowe, których wykonywanie pozostaje w zawieszeniu do momentu żywych na-rodzin. Zgodnie z art. 4461 KC dziecku narodzonemu przysługuje roszcze-nie o naprawienie szkody prenatalnej wyrządzonej mu przed urodzeniem. Ponadto art. 927 § 2 KC przewiduje zdolność nasciturusa do dziedziczenia po osobach, które zmarły zanim się urodził.

Rozdział 2. Osoby fizyczne

6 Część I. Część ogólna

3. Śmierć. Zdolność prawna osoby fizycznej trwa przez całe życie czło-wieka i kończy się w chwili jego śmierci. Śmierć stanowi zdarzenie cywil-noprawne, z którym wiąże się wygaśnięcie praw i obowiązków niemająt-kowych oraz przejście – poza pewnymi wyjątkami – praw i obowiązków majątkowych na  spadkobierców według zasad prawa spadkowego. Bar-dzo istotne jest zatem oznaczenie chwili śmierci człowieka. Za  taką chwilę uważa się trwałe i nieodwracalne ustanie czynności mózgu (śmierć mózgu – art. 9 ust. 1 ustawy z 1.7.2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszcze-pianiu komórek, tkanek i narzą dów, t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 793 ze zm.).

Dokument stanowiący dowód śmierci to akt zgonu, sporządzony na pod-stawie wysta wionej przez lekarza karty zgonu.

4. Domniemanie równoczesności śmierci. Dla ustalenia chwili usta-nia zdolności prawnej istotne znaczenie ma domniemanie równoczesności śmierci wprowadzone w art. 32 KC. Zgodnie z tym przepisem, jeżeli kilka osób utraciło życie podczas grożącego im wspólnie niebezpieczeństwa, domniemywa się, że zmarły jednocześnie. Domniemanie równoczesności śmierci może być obalone (wzruszone) dowodem prze ciwnym, np. eksper-tyzą lekarską ustalającą kolejność śmierci.

5. Uznanie za zmarłego. Zgodnie z art. 29 KC uznanie za zmarłego jest możliwe wobec osoby, która zaginęła, a  od  końca roku kalendarzowego, w  którym zgodnie z  istniejącymi wiadomościami jeszcze żyła, upłynęło 10 lat. Jednak w przypadku, gdyby w chwili uznania za zmarłego zaginiony ukończył 70 lat, wów czas termin ten skraca się do 5 lat.

Uznanie za zmarłego nie może nastąpić przed końcem roku kalendarzo-wego, w  którym zaginiony ukończyłby  lat 23. Jednak w  nadzwyczajnych przypadkach, gdy zaginięcie nastąpiło w związku ze szczegól nymi okolicz-nościami zwiększającymi prawdopodobieństwo śmierci, terminy umożli-wiające uznanie za zmarłego są krótsze.

Zgodnie z art. 30 § 1 KC kto zaginął w czasie podróży powietrznej lub morskiej w związku z katastrofą statku, okrętu albo innym szczególnym zda-rzeniem ten może być uznany za zmarłego po upływie 6 miesięcy od dnia, w którym nastąpiła katastrofa albo inne szczególne zdarzenie.

Jeżeli nie można stwierdzić katastrofy statku lub okrętu, bieg terminu 6-miesięcznego rozpoczyna się z upływem roku od dnia, w którym statek lub okręt miał przybyć do portu przeznaczenia.

Jeżeli statek lub okręt nie miał portu przeznaczenia, bieg terminu 6-mie-sięcznego roz poczyna się z  upływem 2  lat od  dnia, w  którym była ostat-nia o nim wiadomość. Kto zaginął w związku z bezpośrednim niebezpie-

7

czeństwem dla życia, ten może być uznany za  zmarłego po  upływie roku od dnia, w którym niebezpieczeństwo ustało albo według okoliczności po-winno było ustać.

Z wydaniem orzeczenia o uznaniu za zmarłego wiąże się istotne domnie-manie, że  zagi niony zmarł w  chwili oznaczonej w  orzeczeniu o  uznaniu za zmarłego. Z tego z kolei wyprowadza się drugie domniemanie, że zaginio-ny żył do chwili określonej w orzecze niu.Chwilą domniemanej śmierci zaginionego jest chwila, która według okolicz-ności jest najbardziej prawdopodobna.

Natomiast w braku wszelkich danych, chwilą domniemanej śmierci jest pierwszy dzień terminu, z którego upływem uznanie za zmarłego stało się możliwe. Jeżeli w  orzeczeniu o  uznaniu za  zmarłego czas śmierci został oznaczony tylko datą dnia, za  chwilę domniemanej śmierci zaginionego uważa się koniec tego dnia. W przypadku gdy kilka osób utraciło życie pod-czas grożącego im wspólnie niebezpie czeństwa, domniemywa się, że zmar-ły jednocześnie.

6. Zdolność do czynności prawnych. Jest to zdolność do kształtowa-nia swojej sytuacji praw nej w zakresie praw i obowiązków prawa cywilnego bezpośrednio poprzez własne działania – czynności prawne.

ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH

PEŁNAOGRANICZONABRAK

Osoby małoletnie,

które ukończyły

lat 13

Osoby ubezwłasno-

wolnione całkowicie

Osoby do lat 13

Osoby ubezwłasno-

wolnione częściowo

Osoby pełnoletnie

Osoby prawne

Pełnoletność uzyskuje także małoletnia (która ukończyła lat 16), która zawarła związek małżeński! Zob. art. 10 § 1 KRO.

Rozdział 2. Osoby fizyczne