34567HUNYO 1, 2015

NAPULIHAN NA BA SASIYENSIYA ANG BIBLIYA?

34567HUNYO 1, 2015

NAPULIHAN NA BA SA

SIYENSIYA ANG BIBLIYA?

Gusto ka bag dugangkasayoran o usa kalibreng pagtuon saBibliya?

Ablihi ang www.jw.org /cebo ipadala ang imong hangyosa usa sa mga adres sa ubos.

Alang sa PHILIPPINES:Jehovah’s WitnessesPO Box 20441060 Manila

Alang sa UNITED STATES:Jehovah’s Witnesses25 Columbia HeightsBrooklyn, NY 11201-2483

Alang sa kompletong listahan sa mga adres,tan-awa ang www.jw.org/ceb/kontak.

˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙

KINING MAGASINA, Ang BantayanangTorre, nagpasidungog kang Jehovanga Diyos, ang Magmamando sauniberso. Kini maghupay sa mgatawo pinaagi sa maayong balita ngaang langitnong Gingharian sa Diyoshapit nang magtapos sa tanangpagkadaotan ug maghimo sa yutanga usa ka paraiso. Kini motabangsa mga tawo sa pagpalig-on sailang pagtuo kang Jesu-Kristo, kinsanamatay aron atong maangkon angkinabuhing walay kataposan ugkinsa nagmando na karon ingongHari sa Gingharian sa Diyos. Kiningmagasina way-hunong nga gipatiksukad sa 1879 ug dili politikanhon.Kini nagsunod sa Bibliya isipawtoridad niini.

Publishers: Watchtower Bible and Tract Societyof New York, Inc. � 2015 Watch Tower Bibleand Tract Society of Pennsylvania.Printed in Japan.

Kini nga publikasyon dili baligya. Kini gipatikingong bahin sa tibuok kalibotang buluhatonsa pagtudlog Bibliya nga gisuportahan ug bo-luntaryong mga amot. Gawas kon ipaila, angmga kinutlo sa Kasulatan maoy gikan sa Bag-ong Kalibotang Hubad sa Balaang Kasulatan.

Malipayon Bisag Tigulang—Unsaon? 8Sugilanon sa KinabuhiKabilin nga Napasa sa Pito ka Henerasyon 11

Kinsa ang Antikristo? 14

Tubag sa mga Pangutana Bahin sa Bibliya 16

34567 Kopya Matag Gula:52,946,000 SA 240 KA PINULONGAN HUNYO 1, 2015�����������������������������������������������������������������������������������������������������������

PANGUNANG TOPIKO

UBAN PANG ARTIKULO

s���������������������������������������������������������������������������������������������

PAGBASAG DUGANG ONLINE

Vol. 136, No. 11JUNE 1, 2015

SemimonthlyCEBUANO

Napulihan na ba sa Siyensiyaang Bibliya? PANID 3-7

Kon sa Unsang Paagi ang SiyensiyaNakaapektar Kanimo 3Ang Siyensiya Dunay Limitasyon 6

TUBAG SA UBANG PANGUTANABAHIN SA BIBLIYA

Ang Bibliya ba BungaLang sa Kaalam sa Tawo?(Tan-awa ang MGA DOKTRINA SABIBLIYA ˛ TUBAG SA MGAPANGUTANA BAHIN SA BIBLIYA)r

ANG LAINLAINGFORMAT NIININGMAGASINAMA-DOWNLOADONLINE

Ang siyensiya, sumala sa usa ka diksiyonaryo, maoy“pagtuon sa kinaiyahan ug sa paglihok sa materyalug pisikal nga uniberso, nga gibase sa obserbasyon,eksperimento, ug pagsukod.” Kana dili lalim, ugsagad makapaluya nga trabaho. Ang mga siyentis-ta nag-eksperimento ug nag-obserbar sulod sa dag-hang semana, bulan, o tuig. Usahay ang ilang mgapaningkamot mapakyas, pero daghan sab silag na-hatag nga kaayohan sa katawhan. Tagda ang pipilaniini.

Gigamit sa usa ka kompaniya sa Europe ang lig-ong plastik ug modernong mga salaan aron ma-kaimbentog galamiton para ang tawo makainomgikan sa hugaw nga tubig ug dili masakit. Kini na-puslan panahon sa mga katalagman, sama sa linogsa Haiti niadtong 2010.

Sa kawanangan, daghang satellite ang gigamitalang sa Global Positioning System (GPS). Sa una,ang GPS para lang sa mga sundalo pero karon giga-mit na sa mga drayber, piloto, ug marinero. Gani saubang lugar ang mga mangangayam ug mga haykernaggamit sab niini. Kay naimbento sa mga siyentis-ta ang GPS, dali na tang makatultol sa atong ad-toan.

Naggamit ka bag cellphone, computer, o Inter-net? Miarang-arang ba ang imong panglawas

o naayo ang imong sakit tungod sa modernong me-disina? Mosakay ka bag ayroplano? Kon mao, naka-benepisyo ka sa mga kaayohan nga nahatag sa si-yensiya alang sa katawhan. Sa daghang maayongpaagi ang siyensiya nakaapektar kanimo.

LIMITASYON SA MODERNONG SIYENSIYAAron modaghan pa ang ilang mga diskobre, gi-

tun-an pag-ayo sa mga siyentista ang kinaiyahan.Gisusi sa mga nuclear physicist kon unsay sulod saatomo, samtang gisubayg balik sa mga astrophysi-cist ang nangaging binilyon ka katuigan, sa paning-kamot nga masayran ang sinugdanan sa uniberso.Samtang sila nanukiduki pag-ayo, bisan sa mga do-minyo nga dili makita ug dili mahikap, gibati saubang siyentista nga kon ang Diyos sa Bibliya nag-lungtad, makaplagan gayod unta nila siya.

Dili lang kana ang gihimo sa ubang ilado ngamga siyentista ug pilosopo. Ilang gipasiugdakini kunong “pamatuod sa siyensiya nga walayDiyos” sumala sa awtor sa siyensiya nga si AmirD. Aczel. Pananglitan, usa ka iladong physicist mi-ingon nga “kay walay ebidensiya nga dunay Diyosnga naglihok diha sa uniberso, makataronganongyod nga moingong kana nga diyos wala maglung-tad.” Gitawag sa uban ang kalihokan sa Diyos sa

PANGUNANG TOPIKO

Kon sa Unsang Paagi ang SiyensiyaNakaapektar Kanimo

HUNYO 1, 2015 3

4 ANG BANTAYANANG TORRE

Bibliya ingong “madyik” ug “misteryosong mga pa-agi.”�

Pero ang pangutana, Natugkad na ba gyod sa si-yensiya ang kinaiyahan nga nakaingon man sila ni-ana? Wala. Grabe ang pag-uswag sa siyensiya, perogiangkon sa daghang siyentista nga daghan pa silagwala mahibaloi ug tingali dili na gyod mahibaloanpa. “Dili gyod namo matugkad ang mga butang,”miingon ang physicist ug Nobel laureate nga si Ste-ven Weinberg bahin sa pagtuki sa kinaiyahan. SiPropesor Martin Rees, Astronomer Royal sa GreatBritain, misulat: “Tingali dunay mga butang nga diligyod masabtan sa tawo.” Tinuod nga daghan sa ki-naiyahan, gikan sa gagmay nga selula ngadto sa ha-lapad nga uniberso, ang dili gihapon masabtan sa si-yensiya karon. Pananglitan:

� Gisalikway sa uban ang Bibliya tungod sa mga doktrina sasimbahan kaniadto ug karon, sama sa pagtuo nga ang yuta maoysentro sa uniberso o nga gilalang sa Diyos ang kalibotan saunom ka adlaw nga tag-24 oras.—Tan-awa ang kahong “Ang Bib-liya ug ang Nadiskobrehan sa Siyensiya.” Duna pay ubang nakapalibog sa mga siyentista.

Nganong hinungdanong mahibalo ta niini? Ang ila-dong magsusulat sa siyensiya miingon: “Mas dag-han mig wala mahibaloi kay sa among nahibaloan.Para nako, ang siyensiya makapahingangha kani-mo ug magdasig nimo nga mokat-on pag dugangimbes limitahan ang hunahuna.”

Busa kon naghunahuna ka nga basin mapulihanna sa siyensiya ang Bibliya ug dili na tuohan angDiyos, tagda kini: Kon ang intelihenteng mga siyen-tista nga naggamit ug high-tech ngamga instrumen-to limitado lag nahibaloan sa kinaiyahan, makataro-nganon bang isalikway dayon ang mga butang ngadili masabtan sa siyensiya? Human sa taas kaayongartikulo bahin sa kasaysayan ug sa pag-uswag sa as-tronomiya, ang Encyclopedia Britannicamiingon: “Sahalos 4,000 ka tuig nga pagtuon sawanang, ang uni-berso misteryoso gihapon sama sa panahon sa mgataga-Babilonya.”

Girespeto sa mga Saksi ni Jehova ang katungodsa matag usa sa pagdesisyon bahin niini. Naningka-mot ming sundon ang giingon sa Bibliya: “Ipailaang inyong pagkamakataronganon sa tanang tawo.”(Filipos 4:5) Tungod niana, gidapit namo kamo sapagsusi kon sa unsang paagi ang siyensiya ug angBibliya nagkauyon.

˘ Wala gyod masabti samga biologist ang prose-so diha sa mga selula.Kon unsaon paggamitsa selula ang enerhi-ya, pagpatunghag pro-tina, ug kon sa unsangpaagi sila modaghanmaoy mga pangutananga wala pa bug-os matu-bag sa siyensiya.

˘ Ang grabidad nakaapek-tar kanato kada adlaw.Pero misteryoso kinipara sa mga physicist.Wala gyod nila masab-ti kon nganong anggrabidad magbutadkanimo dihang ikawmolukso o kon giunsaniana nga ang bulan pa-dayong naglibot sa yuta.

˘ Gibanabana sa mgacosmologist nga mga95 porsiyento sa uni-berso ang dili makitaug dili mahibaloan samga instrumento sasiyensiya. Ila kining gi-tawag nga dark matterug dark energy. Kini nag-pabiling misteryoso.

Ang Bibliya ug ang Nadiskobrehan sa SiyensiyaAng Bibliya wala mangangkon nga basahon sa siyensiya. Apan, ang mga magsusulat niinitukmang naghisgot bahin sa mga butang nga makapainteres sa mga siyentista karon.Aniay pipila ka pananglitan.

Ang impormasyon sa Bibliya nga bag-o lang gyod nimong gibasa dugay nang gisulat. Giunsa pagkahi-balo sa maong mga magsusulat nianang tukmang impormasyon nga bisag ang labing edukadong tawosa ilang panahon ignorante sa maong mga butang? Kini ang tubag sa Awtor sa Bibliya: “Ingon nga angmga langit mas taas kay sa yuta, mao man usab ang akong mga dalan mas taas kay sa inyong mgadalan, ug ang akong mga hunahuna kay sa inyong mga hunahuna.”—Isaias 55:9.

Gidugayon sa yutaug sa unibersoGibanabana sa mga siyentista ngaang yuta naglungtad nag mga 4 kabilyong tuig ug nga ang uniberso

namugna mga 13 ngadto sa 14 ka bilyong tuigkanhi. Wala hisgoti sa Bibliya ang petsa sa pagla-lang sa uniberso. Ug wala sab kini mag-ingon ngapipila pa lang ka libo ka tuig ang paglungtad sayuta. Ang kinaunhang teksto sa Bibliya nag-ingon:“Sa sinugdan gilalang sa Diyos ang mga langit ugang yuta.” (Genesis 1:1) Kana nga pahayag nagha-tag ug kahigayonan sa mga siyentista nga sutaonang edad sa yuta base sa lohikal nga mga prinsip-yo sa siyensiya.

Pag-andam sa yuta aronkapuy-an sa tawoGigamit sa Genesis kapitulo 1 angterminong “adlaw” aron ipakita angmga preparasyon para mapuy-an

ang yuta sa tanang matang sa kinabuhi. Kini ngapreparasyon natapos pinaagi sa paglalang satawo. Wala hisgoti sa Bibliya kon unsa ka dugayang unom ka “adlaw” nga paglalang. Apan, kininaghatag ug kahigayonan sa mga siyentista ngatun-an kini ug sayron ang tukmang gidugayon niininga mga yugto. Kita nahibalo nga ang mga “ad-law” sa paglalang mas taas pa kay sa 24 oras.

Kon unsay gibitayansa yutaGihisgotan sa Bibliya nga ang yutawalay gibitayan. (Job 26:7) Kini walamag-ingon nga ang atong planeta

anaa sa abaga sa usa ka higante o sa likod sa mgaelepante nga nagpatong sa bao, sama sa giingonsa popular nga mga sugilanon sa kakaraanan. Hi-nunoa, gipasagdan sa Bibliya ang siyensiya nga ma-kadiskobre niini. Sa kadugayan, gihubit ni NicolausCopernicus ug Johannes Kepler kon sa unsang paa-gi ang mga planeta naglibot sa adlaw pinaagi sa pu-wersa nga dili makita. Gipakita sab ni Isaac New-ton kon sa unsang paagi ang grabidad nagkontrolarsa paglihok sa tanang butang diha sa wanang.

Instruksiyon sa pagkontrolsa sakit ug kahinloAng basahon sa Levitico naghatagug mga instruksiyon sa mga Israeli-tas kon unsaon sa paglikay sa ma-

katakod nga sakit, lakip na sa pagkuwarentinas.Ug kon bahin sa pagmentinar sa kahinlo, ang bala-od diha sa Deuteronomio 23:12, 13 nagsugo samga Israelitas nga ilubong sa yuta ang ilang mgahugaw sa pribadong dapit sa gawas sa kampo.Dos-siyentos pa lang ka tuig kanhi nga nakita samga siyentista ug mga doktor nga kinahanglan si-lang magtakda niana nga mga sukdanan.

6 ANG BANTAYANANG TORRE

Di pa dugay, mikaylap ang daghang libro nga nag-patin-aw sa mga panglantaw sa gitawag kunohaynga bag-ong mga ateyista. Kini nga mga libro na-kakuhag dakong atensiyon maong daghay naghis-got ug nagdebate niini. Bahin niana, ang neurosci-entist nga si David Eagleman misulat: “Ang ubangmagbabasa . . . maghunahuna nga ang mga siyen-tista nahibalo na gyod sa tanan.” Dayon siya midu-gang: “Pero ang maayong siyentista bukas ug huna-huna, ug lakip sa iyang trabaho ang bag-o ug waladamhang mga diskobre.”

Latas sa katuigan, ang hanas nga mga siyentistanakakaplag ug makapakurat nga mga diskobre sailang pagpangitag tubag sa makapalibog nga mgapangutana bahin sa kinaiyahan. Pero, ang uban ka-nila nakahimo sab ug dagkong sayop. Usa si IsaacNewton sa banggiitang mga siyentista. Iyang gi-patin-aw kon giunsa paghugpong sa grabidad angmga planeta, bituon, ug mga galaksiya ngadto sausa ka uniberso. Iyang namugna ang calculus, usaka natad sa matematika nga gigamit sa pagdisenyosa computer, pag-adto sa wanang, ug sa nuclearphysics. Pero, si Newton nalangkit sab sa alchemy,usa ka teoriya nga gibase kuno sa siyensiya ug nag-gamit ug astrolohiya ug madyik aron himoong bu-lawan ang tingga ug ubang metal.

Kapig 1,500 ka tuig sa wala pa si Newton, gisusisa Gregong astronomo nga si Ptolemy ang langitgamit lang ang iyang mata. Iyang giobserbahan angposisyon sa mga planeta sa magabii ug hanas sabsiya ingong tighimog mapa. Apan nagtuo siyang

ang yuta maoy sentro sa tanan. Ang astrophysi-cist nga si Carl Sagan misulat bahin kang Ptolemy:“Ang iyang teoriya nga ang Yuta maoy sentro sauniberso gituohan sa 1,500 ka tuig, nga nagpaki-tang bisag unsa pa ka brayt ang usa, masayop gyodgihapon siya.”

Ingon usab niana ang giatubang sa mga siyentis-ta karon. Bug-os ba kaha nilang mapatin-aw anguniberso? Maayo man nga pabilhan ang nahimongkauswagan sa siyensiya ug ang mga benepisyo nganahatag niini kanato, pero angay sab natong ilhonang mga limitasyon niini. Si Paul Davies nga usaka physicist miingon: “Imposible gayod nga ma-kakaplag ug katin-awan sa uniberso nga mohaomsa matag situwasyon ug bug-os nga moharmon-ya sa uban.” Gipakita niana kini nga kamatuoran:Dili gyod bug-os masabtan sa tawo ang uniberso.Busa kon dunay moingon nga mapatin-aw sa siyen-siya ang halos tanang butang o panghitabo, masmaayong pamalandongon una kana sa dili pa tuo-han.

Kini ang paghubit sa Bibliya sa pagkakahibulo-ngan sa kinaiyahan: “Tan-awa! Kini maoy kadapli-nan lamang sa . . . mga dalan [sa Diyos], ug hung-hong ra ang atong nadungog bahin kaniya!” (Job26:14) Daghanpa gyoy dili masabtan sa tawo. Tinu-od gihapon ang gisulat ni apostol Pablo mga 2,000ka tuig kanhi: “Oh pagkalawom sa bahandi ug sakaalam ug sa kahibalo sa Diyos! Pagkadili-matukibsa iyang mga paghukom ug pagkadili-masubay saiyang mga dalan!”—Roma 11:33. ˇ

Ang Siyensiya Dunay Limitasyon

Giya nga Dili Mahatag sa SiyensiyaTungod sa siyensiya duna tay kahibalo bahin sa kinaiyahan.Pero ang Bibliya naghatag kanatog mga prinsipyo ug giya parakita magmalinawon, magmalipayon, ug magmatagbawon.Tagda ang mosunod nga mga pananglitan.

Duna tay mgapanginahanglannga Bibliya raymakatagana,dili siyensiya

Pagsanta saKrimen

Pabilhi ang kinabuhi“Dili ka magbuno.”—Exodo 20:13.“Ang matag usa nga nagadumotsa iyang igsoon maoy usa kamamumuno.”—1 Juan 3:15.

Makigdait“Pahilayo sa daotan, ugbuhata ang maayo; pangitaaang pakigdait, ug sunda kini.”—Salmo 34:14.“Ang bunga sa pagkamatarongmay binhi nga gipugas ubos samalinawong mga kahimtangalang niadtong nagapakigdait.”—Santiago 3:18.

Dumti ang kapintasan“Si Jehova magausisa sa mata-rong ug sa daotan, ug si bisankinsa nga nahigugma sa kapin-tasan ginadumtan gayod [niya].”—Salmo 11:5.“Ayaw kasinahi ang mapintasnga tawo, ni pilia ang bisanunsa sa iyang mga dalan.Kay ang hiwi nga tawo maoydulumtanan kang Jehova.”—Proverbio 3:31, 32.

Kalipay saPamilya

Sunda ang imong ginikanan“Mga anak, magmasinugtanonsa inyong mga ginikanan nganahiusa sa Ginoo, kay kini maoymatarong: ‘Pasidunggi angimong amahan ug ang imonginahan’; nga maoy unang sugonga may saad: ‘Aron magmaus-wagon ka ug molungtad ka sahataas nga panahon sa yuta.’ ”—Efeso 6:1-3.

Tudloi ang imong anak sahustong paagi“Ayaw palagota ang inyongmga anak, kondili magpadayonsa pagmatuto kanila sa disiplinaug sa pagdumala-sa-kaisipan niJehova.”—Efeso 6:4.“Ayaw palagota ang inyong mgaanak, aron sila dili masubo.”—Colosas 3:21.

Higugmaa ug tahora angimong kapikas“Kinahanglang higugmaon ga-yod sa matag usa ang iyangasawa sama sa iyang kaugali-ngon; sa laing bahin, ang asawaangay nga adunay halawom ngapagtahod sa iyang bana.”—Efeso 5:33.

Pagpanalipodsa kinaiyahan

Bahin sa mga naghimog ka-hugawan panahon sa karaangIsrael, ang Bibliya nag-ingon:“Ang yuta mismo nahugawangumikan sa mga molupyo niini. . . Kadtong nagpuyo niini gipa-kasad-an.” (Isaias 24:5, 6) Angnagpatuyang ug pangdaot sakinaiyahan manubag sa Diyos.Iyang ‘laglagon ang mga naga-laglag sa yuta.’ (Pinadayag11:18) Dili sila makalingkawas.

8 ANG BANTAYANANG TORRE

UNSAY imong bation kon imong mahunahuna-an ang pagkatigulang? Daghan ang mabalaka,

maguol ug mahadlok pa gani. Tungod kini kay konmatigulang na, sagad mangunot ang panit, maluyaang lawas, mahimong limtanon ug masakiton.

Apan, ang tawo lainlaig kahimtang samtangmagkaedaran. Ang uban maayo gihapog pangla-was ug panghunahuna. Tungod sa medisina, anguban naayo o miarang-arang sa ilang mga sakit.Busa sa ubang dapit, nagkadaghan ang mga ta-wong mas maayog panglawas ug tag-as ug kina-buhi.

Apan, sagad mas gusto sa mga tawo nga magma-lipayon bisag tigulang na, may problema man sapanglawas o wala. Unsaon kini paghimo? Sa usa kabahin, nagdepende kini sa atong panglantaw, ugsa kaandam ug katakos nga mopahiuyon niiningbag-ong yugto sa kinabuhi. Aron matabangan nii-ning bahina, atong tagdon ang pipila ka simple ugpraktikal nga mga prinsipyo sa Bibliya.

MAGMAKASARANGANON: “Ang kaalam anaa samga makasaranganon.” (Proverbio 11:2) Sa kon-teksto niini, ang “mga makasaranganon” puwedengmagtumong sa mga edaran nga moila ug moda-wat sa ilang mga limitasyon, dili magbalewala niini.Si Charles, 93 anyos nga taga-Brazil, makataronga-nong miingon, “Kon mabuhi kag dugay, matigulanggyod ka. Dili na mobalik ang pagkabatan-on.”

Apan, ang pagkamakasaranganon wala magpa-sabot nga magbaton ug negatibong tinamdan samasa “tigulang na ko ug wa na koy mahimo.” Kana ma-kapaluya. Matod sa Proverbio 24:10 nga ‘kon nalu-ya ka sa adlaw sa kasakit, ang imong kusog diyutayra.’ Hinunoa, ang makasaranganong tawo positibogtinamdan bisag may problema.

Si Corrado, 77 anyos nga taga-Italy, maalamongmiingon: “Kon magdrayb ka sa sakahong dalan,kinahanglan kang mangambiyada aron dili mohu-nong ang makina.” Oo, gikinahanglan ang paghi-mog mga kausaban kon ang usa matigulang. Balan-se si Corrado ug ang iyang asawa sa mga buluhatonsa balay, nga gilikayan ang sunodsunod nga pag-trabaho aron dili maluya human sa tibuok adlaw.Si Marian, 81 anyos nga taga-Brazil, praktikal sam-

MalipayonBisag Tigulang

—Unsaon?

MAGMAKASARANGANON

HUNYO 1, 2015 9

tang nagkatigulang. “Nakakat-on ko sa paghinayhi-nay,” siya miingon. “Mopahulay ko sa mga buluha-ton kon gikinahanglan. Molingkod ko o mohigdaaron magbasa o maminaw ug musika. Nakakat-onko sa pag-ila sa akong mga limitasyon.”

MAGPABILING TIMBANG: “Ang mga babaye magda-yandayan sa ilang kaugalingon sa mahapsay ngasinina, uban ang pagkamakasaranganon ug maa-yong panghunahuna.” (1 Timoteo 2:9) Ang “ma-hapsay nga sinina” nagpasabot ug pagkabalanseug maayong pagpili. Si Barbara, 74 anyos nga taga-Canada, miingon: “Naningkamot kong hapsay ughinlo tan-awon. Di ko gustong magkagidlay ug moi-ngon nga ‘tigulang na ko; bahala nag unsay akonghitsura.’ ” Matod ni Fern, 91 anyos nga taga-Brazil:“Usahay mopalit kog bag-ong mga sinina aron ma-lipay ko.” Komosta ang tigulang nga mga lalaki?“Hinlo ang akong pangsul-obon aron maayo ko tan-awon,” matod ni Antonio, 73 anyos, taga-Brazil. Ba-hin sa kahinlo sa panglawas, siya midugang: “Kadaadlaw kong maligo ug mamalbas.”

Sa laing bahin, hinungdanon pod nga dili pasob-rahan ang kabalaka sa hitsura nga mawala na hinu-on ang pagkatimbang. Si Bok-im, babayeng 69 an-yos nga taga-South Korea, timbang ug panglantawbahin sa sinina: “Nasayod ko nga dili na ko anga-yang mosul-ob sa mga estilo nga akong gisul-ob ni-adtong batan-on pa ko.”

MAGMAPOSITIBO: “Ang tanang adlaw sa sinakitmaoy daotan; apan ang malipayon ug kasingka-sing may kombira sa kanunay.” (Proverbio 15:15)Sa magkaedaran ka, tingali maguol kang maghi-numdom sa imong pagkabatan-on ug kusog ug sadaghang butang nga imong mahimo kaniadto. Nat-ural lamang kini. Apan, paningkamoting dili kamaapektohan sa negatibong mga pagbati. Ang pag-handom sa nangagi makapaluya lamang ug maka-pugong nimo sa pagbuhat kon unsa pa untay imongmahimo. Si Joseph, 79 anyos nga taga-Canada, po-sitibo kaayo: “Malipay ko sa pagbuhat kon unsayakong maarangan ug dilimohilak tungod samga bu-tang nga dili na nako mahimo karon.”

Ang pagbasa ug pagtuon makahimo pod nimongmas positibo ug andam modawat ug bag-ong mgaideya. Busa kon mahimo, hatagig panahon ang pag-basa ug pagkat-on ug bag-ong mga butang. Si Ernes-to, 74 anyos nga taga-Pilipinas, moadto sa librar-ya ug mobasag makapainteres nga mga libro. Siyamiingon, “Ganahan gihapon ko molaag, ug kalipaynakong mogawas sa balay ug mobiyahe pinaagi saakong mga mabasa.” Si Lennart, 75 anyos nga taga-Sweden, nagtuon pa gani ug bag-ong pinulongan bi-sag lisod kini.

MAGMAHINATAGON: “Batasana ang paghatag, ugpagahatagan kamo sa mga tawo.” (Lucas 6:38)Ipaambit sa uban ang imong panahon ug ang uban

MAGPABILING TIMBANG MAGMAPOSITIBO MAGMAHINATAGON

pa nimong nabatonan. Tungod niini mobati kangmalamposon ug malipayon. Si Hosa, 85 anyos ngataga-Brazil, kanunayng motabang sa uban bisag li-mitado na ang iyang mahimo. Matod niya: “Tawgannako ang mga higalang may sakit o naluya ug sula-tan sila. Usahay magpadala ko nilag gagmayng re-galo. Ganahan sab kong magluto para sa mga masa-kiton.”

Kon mahinatagon ta, ang uban magmahinatagonsab. “Kon higugmaon nimo ang uban, higugmaonka usab nila,” matod ni Jan, 66 anyos nga taga-Swe-den. Oo, kon ang usa mahinatagon, malipay anguban kay ilang bation ang gugma ug pagpabili.

MAGMAHIGALAON: “Ang nagalain sa iyang kaugali-ngon mangita sa iyang hakog nga tinguha; siya mo-batok sa tanang praktikal nga kaalam.” (Proverbio18:1) Bisag dunay panahon nga gusto nimong mag-inusara, ayawg ipalain ang imong kaugalingon. SiInnocent, 72 anyos nga taga-Nigeria, ganahang ma-kig-uban sa iyang mga higala. “Malipay kong ma-kig-uban sa mga tawong lainlaig pangedaron.” SiBorje, 85 anyos nga taga-Sweden, miingon: “Gustokong makig-uban sa mga batan-on. Ang ilang kaab-tik makapabati nakong batan-on na usab—bisag sahunahuna lang.” Imbitaha panagsa ang mga higa-la. Si Han-sik, 72 anyos nga taga-South Korea, mii-ngon: “Kami sa akong asawa ganahang mangimbi-tar ug tapoktapok o panihapon uban sa mga higalanga lainlaig edad—mga tigulang ug mga batan-on.”

Ang mga mahigalaon ganahan makig-estorya.Pero sanglit dili man kay ikaw ray nalangkit sa ko-munikasyon, kinahanglang maayo pod kang mami-

naw. Ipakita ang interes sa uban. Matod ni Hele-na, 71 anyos nga taga-Mozambique: “Mahigalaonko ug may pagtahod sa uban. Maminaw ko nilaaron masayran nako kon unsay ilang hunahuna ugilang gusto.” Si Jose, 73 anyos nga taga-Brazil, mii-ngon: “Ang mga tawo ganahang makig-uban sa ma-ayong maminaw—kadtong may empatiya ug interessa uban, naghatag ug komendasyon sa hustong pa-nahon, ug kahibalong magpakatawa.”

Kon moestorya ka, kinahanglang “tinimplahanug asin” ang imong sinultihan. (Colosas 4:6) Mag-mahunahunaon ug mosulting makapadasig.

MAGMAPASALAMATON: “Magmapasalamatonkamo.” (Colosas 3:15) Kon naay motabang nimo,pasalamati siya. Ang pagpasalamat makapaugmadug maayong mga relasyon. “Kami sa akong banabag-o lang mibalhin ug apartment. Daghang higalaang mitabang namo. Mapasalamaton kaayo mi nila.Gipadad-an namo silag mga card ug ang uban giim-bitar namo sa pagpangaon,” matod ni Marie-Paule,74 anyos nga taga-Canada. Gipabilhan ni Jae-won,76 anyos, taga-South Korea, ang mga igsoon ngamokuha niya paingon sa Kingdom Hall. Ingon niya,“Nagpasalamat kaayo ko niini maong moamot kopara sa gasolina. Usahaymag-andam kog gagmayngregalo nga may sulat sa pasalamat.”

Labaw sa tanan, magmapasalamaton nga ikawbuhi. Gipahinumdoman ta sa maalamong hari ngasi Solomon, “ang buhing iro mas maayo pa kay sapatay nga leyon.” (Ecclesiastes 9:4) Oo, kon hustoang imong tinamdan ug andam kang mopahiuyon,ikaw magmalipayon bisag tigulang. ˇ

MAGMAHIGALAON MAGMAPASALAMATON

HUNYO 1, 2015 11

Niadtong Enero 20, 1815, ang akong katigulangannga si Thomas1 � Williams natawo sa Horncastle,England. Duha ka tuig sa ulahi ang iyang mama na-matay, maong ang iya na lang papa, si John Wil-liams, ang nagpadako niya ug sa iyang tulo ka igso-on. Gitudloan ni John si Thomas sa pagpamanday,pero si Thomas lahig gusto.

Niadtong panahona, nainteres ug balik sa re-lihiyon ang tibuok England. Ang magwawali ngasi John Wesley mibulag sa Church of England arontukoron ang Society of Methodists, pundok nganagpasiugdag personal nga pagtuon sa Bibliya ugpagwali. Paspas kaayong mikaylap ang mga pagtu-lon-an ni Wesley, ug hugot kanang gidawat sa pa-milyang Williams. Si Thomas nahimong magwawa-li sa mga pagtulon-an ni Wesley ug nagmisyonaryodayon sa South Pacific. Sa Hulyo 1840, siya ug angiyang asawa, si Mary,2 miabot sa Lakeba Island� saFiji, gamayng isla nga gipuy-ag mga kanibal.

PAGKINABUHI UBAN SA MGA KANIBALSa bag-o pa sila sa Fiji, si Thomas ug si Mary

nagkalisod pag-ayo. Motrabaho silag taas nga pana-hon nga ang pamaagi kinaraan ug ang klima init.Dili matukib ang ilang kalisang tungod sa gubat sa

� Ang numero nagtumong sa matag indibiduwal diha sa mgaletrato sa panid 12 ug 13.� Kaniadto gitawag ug Lakemba Island, nga naa sa Lau Group

sa sidlakan sa Fiji.

mga tribo, pagtuok ug mga babayeng balo, pagpa-tayg mga bata, ug kanibalismo. Ang mga tawo did-to dili pa gyod maminaw sa ilang mensahe. Si Maryug ang ilang kinamagulangang anak, si John, nasa-kit ug hapit mamatay. Sa 1843, si Thomas misulat:“Nalumsan ko sa kaguol. . . . Nahugno gyod ko.”Pero nakalahutay ra sila ni Mary tungod sa ilangpagtuo kang Jehova nga Diyos.

Niadtong higayona, gigamit ni Thomas ang iyangpagkapanday ug nagtukod siyag balay nga ang esti-lo pang-Europe. Kadto ang kinaunhan sa Fiji, ngamay habog nga salog ug ubang disenyo nga nakapa-interes sa mga tagadidto. Sa wala pa ni mahuman,si Mary nanganak sa ilang ikaduhang anak, si Tho-mas Whitton3 Williams, ang akong direktang kati-gulangan.

Sa 1843, si Thomas, Sr. mitabang sa paghubad saEbanghelyo ni Juan sa pinulongang Fijian, nga lisodpara niya.� Pero, maayo sab kaayo siyang maniid.Gisulat niya ang iyang mga obserbasyon sa iyanglibrong Fiji and the Fijians (1858), usa ka iladong asoysa kinabuhi sa mga taga-Fiji sa ika-19ng siglo.

Tungod sa 13 ka tuig nga pagpakigbisog sa Fiji,nasakit si Thomas maong siya ug ang iyang pamilya

� Gihubad sa misyonaryong si John Hunt ang kadaghanangbahin sa Fijian New Testament, nga napatik niadtong 1847. Ma-kapainteres ang maong hubad kay mabasa diha sa Marcos 12:36,Lucas 20:42, ug Buhat 2:34 ang ngalan sa Diyos, nga “Jiova.”

SUGILANON SA KINABUHI

Kabilin nga Napasa saPito ka HenerasyonSUMALA SA GIASOY NI KEVIN WILLIAMS

Daghay nag-ingon nga liwat kaayo ko kang Papa, sa akongpamarog, mga mata, ug pagkakomedyante. Pero naa pasiyay laing napasa nako—kabilin nga gipakabahandi sapito ka henerasyon sa among pamilya. Paasoya ko.

Pagkat-on bahin sa kabilin saamong pamilya, uban kang Papa

12 ANG BANTAYANANG TORRE

namalhin sa Australia. Human sa taas ug malampo-song karera ingong pastor, si Thomas namatay saBallarat, Victoria, niadtong 1891.

“BULAWAN” SA KASADPANSa 1883, si Thomas Whitton Williams ug ang

iyang asawa, si Phoebe, 4 uban sa ilang mga anak,namalhin sa Perth, Western Australia. Ang ikadu-ha nilang anak, si Arthur Bakewell 5 Williams, angsunod nga direkta nakong katigulangan, nuybe an-yos niadtong panahona.

Pagka-22 anyos ni Arthur, nanimpalad siya saKalgoorlie, minahan sa bulawan nga mga 600 ki-lometros sa sidlakan sa Perth. Didto nakabasa si-yag mga literatura nga gipatik sa International BibleStudents, nga karon nailhang mga Saksi ni Jeho-va. Regular sab siyang nagpahatod ug Zion’s WatchTower. Kay nainteres sa iyang nabasahan, si Arthurnanulti sa uban bahin sa iyang bag-ong nahibaloanug nagpahigayon ug mga tigompara tun-an ang Bib-liya. Kadto ang sinugdanan sa modernong buluha-ton sa mga Saksi ni Jehova sa Western Australia.

Gisulti sab ni Arthur sa iyang pamilya ang iyangnakat-onan. Giuyonan sa iyang amahan nga si Tho-mas Whitton ang pagpakig-uban niya sa mga BibleStudent pero wala magdugay, kini namatay. Nahi-mo sab nga mga Bible Student ang iyang mama, siPhoebe, ug ang iyang igsoong mga babaye, si VioletugMary. Si Violet nahimong bug-os panahong mag-wawali, o payunir. Matod pa ni Arthur, ang iyang ig-soon mao “ang kinamaayohan, labing kugihan, ug

labing sinsero nga payunir sa Western Australia.”Tingali naghinobra ra si Arthur, pero ang kakugi-han ni Violet dako kaayog epekto sa misunod ngahenerasyon sa pamilyang Williams.

Sa ulahi, si Arthur naminyo ug mibalhin saDonnybrook, lungsod nga daghag prutas sa haba-gatan-sidlakang Western Australia. Didto giangga-an siyag “Tiguwang Buang sa 1914!” kay masibo-ton siyang nagpahayag sa mga tagna sa Bibliya nganagtumong sa maong tuig.� Nahunong ang pagbi-aybiay pagbuto sa Gubat Kalibotan I. Pirmeng sang-yawan ni Arthur ang mga mamalitay sa iyang tinda-han, diin ang bentana gibutangan sab niyag mgaliteratura sa Bibliya. Makita sab sa bentana ang ka-ratulang nagtanyag ug kuwartang 100 pounds niad-tong makapamatuod sa Trinidad—doktrina nga dilibinase sa Bibliya ug wala tuohi ni Arthur. Wala gyoybisag usa nga napremyohan.

Ang balay sa pamilyang Williams gihimong tigo-manan para sa ginurupong pagtuon sa Bibliya ug samga tigom sa kongregasyon sa Donnybrook. Sa ula-hi, si Arthur nagtukod ug Kingdom Hall, o tigoma-nan, diha sa lungsod—usa sa unang mga tigomanansa Western Australia. Sa pag-70 niya, mag-amerka-na siya, mosakay sa iyang kabayo nga ginganlagDoll, ug mosangyaw sa tibuok Donnybrook.

Bisag si Arthur hilomon ug seryoso, siya kugi-

� Tan-awa ang apendise nga may ulohang “1914—Usa ka Hi-nungdanong Tuig sa Tagna sa Bibliya” sa librong Unsay Tinuodnga Gitudlo sa Bibliya? nga gipatik sa mga Saksi ni Jehova ug anaasa www.jw.org/ceb.

1

Thomas Williams,ministro sa mga Wesleyan

(1815-1891)

2 Mary Williams(1816-1890)

3

Thomas WhittonWilliams

(1841-1902)

4

Phoebe Williams(1850-1926)

Kingdom Hall,sa Donnybrook,Australia, 1947

5

Arthur BakewellWilliams

(1875-1959)

HUNYO 1, 2015 13

hang mosangyaw. Naimpluwensiyahan gayod niyaang iyang mga anak. Ang iyang anak nga si Flor-ence6 misyonarya sa India. Ang iyang mga anaknga lalaki, si Arthur Lindsay7 ug si Thomas, samasa ilang amahan, dugay nang mga ansiyano sakongregasyon.

TAM-IS NGA LADY WILLIAMSSi Arthur Lindsay Williams, akong apohan sa tu-

hod, ilado ug gimahal tungod sa iyang kabuotan.Gigahinan gyod niyag panahon ang mga tawo ug gi-respeto sila. Maayo kaayo siyang mogamit ug atsa,gani sa 12 ka tuig, 18 ka beses siyang midaog sakompetisyon sa pagbughag troso sa ilang lugar.

Pero, wala malipay si Arthur dihang giatsa saiyang dos anyos nga anak nga si Ronald 8 (akongapohan), ang gamayng punoan sa mansanas nga ta-pad sa ilang balay.Gibugkosan kini sa inahan ni Ro-nald, ug sa ulahi kini namungag mansanas nga maytalagsaong katam-is. Kini nga mansanas ginganlagLady Williams, ug gikan niini ang mansanas ngaCripps Pink, usa sa labing popular nga klase sa ti-buok kalibotan.

Sa ulahi misulod sa konstruksiyon si Ronald,o Gramp, nga maoy akong tawag niya. Siya ug siLola daghang tuig nga nagboluntaryo sa mga pro-yekto sa pagpanukod sa mga Saksi sa Australia ugSolomon Islands. Karon bisag halos 80 anyos na, siGramp ansiyano gihapon sa kongregasyon ug mo-tabang sab sa pagtukod ug pag-ayo ug mga King-dom Hall sa Western Australia.

PAGPABILI SA AKONG PANULONDONIngong pag-apresyar sa kabilin sa among pamil-

ya, gipaningkamotan gyod sa akong mga gini-kanan, si Geoffrey9 ug Janice 10 Williams, ngapabilhan namo sa akong igsoong babayeng si Kath-arine11 ang Kristohanong mga prinsipyo. Sa edadnga 13, giugmad nako ang suod nga relasyon ubankang Jehova. Sa usa ka Kristohanong asembliya ngagitambongan nako, giawhag ni John E. Barr, mem-bro sa Nagamandong Lawas sa mga Saksi ni Je-hova, ang mga batan-on: “Ayawg usiki ang inyonglabing bililhong butang—ang kahigayonan sa pag-ila ug paghigugma kang Jehova.” Nianang gabhionanagpahinungod ko kang Jehova. Duha ka tuig saulahi, nagpayunir ko.

Karon, ako12 ug ang akong asawa, si Chloe, bug-os panahong nagsangyaw sa Tom Price, hilit ngalungsod nga may minahan, sa amihanan-kasadpansaWestern Australia. Nagtrabaho mig partaymparasa among panginahanglan. Ang akong mga ginika-nan ug igsoong babaye, si Katharine, ug ang iyangbana, si Andrew, nagpayunir sa Port Hedland, mga420 kilometros paamihanan. Kami ni Papa mga an-siyano pod sa kongregasyon.

Pito ka henerasyon kanhi, ang akong katigula-ngan nga si Thomas Williams determinadong nag-alagad kang Jehova nga Diyos. Kana nga kabilinsa pagtuo ug pag-alagad napasa hangtod kanako.Dako gayod nga panalangin ang maong dagayangespirituwal nga panulondon. ˇ

Sa India

6

Florence Williams(1911-2003) 7

Arthur LindsayWilliams

(1904-1984)

Sa SolomonIslands

8

Ronald Williams(1935-)

9

Geoffrey Williams(1962-)

1011

12

Kevin Williams(1986-)

14 ANG BANTAYANANG TORRE

DUGAY nang gigamit ang pulong “antikristo”ingong pagtawag sa bisan unsa gikan sa mga

magmamando ngadto sa mga pelikula, busa natu-ral lang nga mangutana: Kinsa ang antikristo? Na-langkit kaha ta niini? Makataronganon gyod nga saBibliya nato unahon pagsusi ang ilhanan sa anti-kristo, diin kini nga termino gihisgotag lima ka be-ses.

GIPAILA ANG ANTIKRISTOSi apostol Juan lang ang magsusulat sa Bibliya

nga migamit sa pulong “antikristo.” Giunsa niyakini paghubit? Tagda kini nga pamulong sa iyangunang sulat: “Mga anak, mao na kini ang katapo-sang takna, ug, ingon sa inyong nadungog nga angantikristo moabot, bisan gani karon adunay dag-hang mitungha nga mga antikristo; nga tungod ni-ini kita nahibalo nga mao na kini ang kataposangtakna. Sila namahawa gikan kanato, apan sila dilisama kanato . . . Kinsa ba ang bakakon kondilisiya nga nagalimod nga si Jesus mao ang Kristo?Kini mao ang antikristo, ang usa nga nagalimod saAmahan ug sa Anak.”—1 Juan 2:18, 19, 22.

Unsay atong makat-onan niini? Matod ni Juan,dunay ‘daghang antikristo,’ nga nagpakitang angantikristo dili kay usa lang ka indibiduwal kondiliusa ka grupo. Ang antikristo mao ang mga tawoo organisasyon nga nagsabwag ug kabakakan, nag-salikway kang Jesus ingong Kristo, o ang Mesiyas,ug nagtuis sa kamatuoran bahin sa Diyos ug sa

Iyang Anak, si Jesu-Kristo. Sila nangangkon ngasila ang Kristo o iyang mga representante, pero kay“sila namahawa gikan kanato,” sila mitipas sa tinu-od nga pagtulon-an sa Bibliya. Dugang pa, kini ngagrupo naglungtad na dihang gihimo ni Juan angiyang sulat, sa “kataposang takna,” lagmit sa pana-hong hapit nang mamatay ang tanang apostoles.

Unsa pay gisulat ni Juan maylabot sa antikris-to? Bahin sa bakak nga mga propeta, siya nag-pasidaan: “Ang matag inspiradong pahayag nganagasugid bahin kang Jesu-Kristo nga mianhi saunod nagagikan sa Diyos, apan ang matag inspira-dong pahayag nga wala magasugid bahin kang Je-sus dili gikan sa Diyos. Dugang pa, kini ang inspi-radong pahayag sa antikristo nga inyong nadungognga moabot, ug karon kini ania na sa kalibotan.”(1 Juan 4:2, 3) Dayon, sa iyang ikaduhang sulat, gi-pasiugda kinig balik ni Juan: “Daghang maglilim-bong ang nagapanungha sa kalibotan, mga tawonga wala magpahayag nga si Jesu-Kristo mianhi saunod. Kini mao ang maglilimbong ug ang antikris-to.” (2 Juan 7) Klarong nasabtan ni Juan nga ang an-tikristo mao ang tanan nga tinuyong nagsabwag ugkabakakan bahin kang Jesu-Kristo ug sa mga pag-tulon-an ni Jesus.

“MINI NGA MGA MANALAGNA” UG“ANG TAWO SA KALAPASAN”

Sawala pa magsulat si Juan bahin sa maong mgatiglimbong, gitambagan ni Jesus ang iyang mga su-

Kinsa ang Antikristo?ˇ Usa ka bag-ong pelikula nga horror ang may titulo nga Antichrist.ˇ Ginganlan sa usa ka popular nga banda ang usa nila ka album ug Antichrist Superstar.ˇ Ginganlan ni Friedrich Nietzsche, pilosopo sa ika-19ng siglo, ang usa sa iyang mga libro ugThe Antichrist.

ˇ Sagad tawgon sa mga hari ug emperador sa Middle Ages (mga 500-1500 C.E.) ang ilangmga kaaway ingong antikristo.

ˇ Gitawag ni Martin Luther, lider sa German Reformation, ang mga papa sa Romano Katolikoingong antikristo.

HUNYO 1, 2015 15

musunod: “Pagbantay sa mini nga mga manalagnanga manganha kaninyo nga nagsapot sa pagkakar-nero, apan sa sulod sila maoy mga lobo nga manu-nukob.” (Mateo 7:15) Si apostol Pablo nagpasidaansab sa mga Kristohanon sa Tesalonica: “Ayaw tugo-ting may modaldal kaninyo sa bisan unsa mang pa-agi, tungod kay kini [ang adlaw ni Jehova] dili mo-abot gawas kon ang apostasya moabot una ug angtawo sa kalapasan mapadayag, ang anak sa kalag-lagan.”—2 Tesalonica 2:3.

Busa sa wala pa ang 100 C.E., naa nay bakaknga mga propeta ug mga apostata, nga naningka-mot sa pagpahuyang sa Kristohanong kongrega-syon. Lakip sa termino ni Juan nga “antikristo” angtanang nalangkit sa pagsabwag sa kabakakan ugpanglimbong bahin kang Jesu-Kristo ug sa iyangmga pagtulon-an. Nadayag ang panglantaw ni Je-hova kanila dihang gitawag sila ni Pablo nga “anaksa kalaglagan.”

PAGBANTAY BATOK SA KALIHOKANSA MGA ANTIKRISTO KARON

Komosta sa atong adlaw? Ang katawhan ug mgaorganisasyon nga naglangkob sa antikristo nakig-batok gihapon kang Kristo ug sa iyang mga pag-tulon-an. Sila tinuyong nagsabwag ug kabakakanug nanglimbong aron ang mga tawo maglibog konkinsa ang Amahan, si Jehova nga Diyos, ug angIyang Anak, si Jesu-Kristo. Duna tay lig-ong ra-son kon nganong magbantay batok sa maong mgapanglimbong sa relihiyon. Niay duha ka panangli-tan.

Sa kasiglohan, gipasiugda samga relihiyon angdoktrina sa Trinidad, nga nagtudlo nga ang Ama-han ug ang Anak usa ra. Busa gihimo sa mga an-tikristo nga misteryo ang kamatuoran bahin kangJehova nga Diyos ug kang Jesu-Kristo. Ang sinse-rong mga tawo dili na hinuon makasundog kangJesu-Kristo ug masuod sa Diyos, nga mao untaygidasig kanila sa Bibliya.—1 Corinto 11:1; Santia-go 4:8.

Gipasamot pa gyod sa mga relihiyon ang kalibogpinaagi sa paggamit ug mga hubad sa Bibliya nganagtangtang sa personal nga ngalan sa Diyos, si Je-hova. Ila ning gihimo bisag ang ngalang Jehova ma-basa mga 7,000 ka beses sa orihinal nga pagkasu-lat sa Bibliya. Ang resulta? Misamot ka misteryosoang kamatuoran bahin sa matuod nga Diyos.

Sa laing bahin, ang pagkahibalo sa ngalan saDiyos, si Jehova, nakatabang sa daghang sinse-rong mga magsisimba nga masuod sa Diyos. Kanaang kasinatian ni Richard, nga naghinumdom saiyang pagpakig-estorya sa duha ka Saksi ni Jeho-va. “Gipakita nila nako diha sa Bibliya nga Jeho-va ang ngalan sa matuod nga Diyos,” miingon siRichard. “Nainteres ko nga ang Diyos diay dunay

ngalan, usa ka butang nga wala gyod nako mahi-baloi sukad.” Sugod niadto, iyang gipahiuyon angiyang kinabuhi sa mga sukdanan sa Bibliya aronmapahimut-an si Jehova. “Kay nakat-onan nakoang ngalan sa Diyos, nasuod ko kaniya.”

Sa kasiglohan, daghan ang nailalom sa espiritu-wal nga kangitngit tungod sa antikristo. Pero pina-agi sa pagtuon sa Pulong sa Diyos, ang Bibliya,nasayran nato kon kinsa gyod ang antikristo ug na-pahigawas ta gikan sa kabakakan ug panglimbongsa antikristo.—Juan 17:17. ˇ

Nasabtan ni apostol Juan nga ang antikristo mao angtanan nga tinuyong nagsabwag ug kabakakan bahinkang Jesu-Kristo ug sa mga pagtulon-an ni Jesus

Si Jesusnagpasidaan ngaang bakak nga mgapropeta moabotingong ‘mga lobo ngamanunukob nganagsapot sapagkakarnero’

wp

15

06

/01

-CV

15

02

23

UNSAY Tinuod

NGA GITUDLO

SA BIBLIYA?

sLibreng ma-downloadkining magasina ugang ubang gula

Online nga Bibliyasa kapig 100 kapinulongan

Ablihi angwww.jw.org/cebo i-scan ang code

n

o

p

Unsaon nga mahimong maayongginikanan?Ang panimalay diin ang mga ginikanan nagmahal ugnagtahod sa usag usa maayog impluwensiya sa bata saiyang pagdako. (Colosas 3:14, 19) Higugmaon ug pabil-han sa maayong mga ginikanan ang ilang mga anak,ingon sa gihimo ni Jehova nga Diyos sa iyang Anak.—Ba-saha ang Mateo 3:17.Ang atong Amahan sa langit naminaw sa iyang mga

magsisimba ug nagtagad sa ilang mga pagbati. Maa-yong sundogon kini sa mga ginikanan ug maminaw sabsa isulti sa ilang mga anak. (Santiago 1:19) Kinahang-lan nilang tagdon ang mga pagbati sa ilang mga anak,lakip na ang mga kahiubos.—Basaha ang Numeros 11:11, 15.

Unsaon nimo pagmatuto ugresponsableng mga anak?Ingong ginikanan, duna kay awtoridad sa pagtakdagmga balaod. (Efeso 6:1) Sundoga ang panig-ingnan saDiyos. Siya nagpakitag gugma sa iyang mga anak pina-agi sa paghatag ug klarong mga balaod ug mga silot konila kanang supakon. (Genesis 3:3) Pero wala niya silapugsa nga mosunod niya. Hinuon, iyang gitudloan silanga dunay mga kaayohan kon buhaton nila ang husto.—Basaha ang Isaias 48:18, 19.Paningkamoting matabangan ang imong mga anak

nga mahigugma sa Diyos. Pinaagi niana, sila molihoknga may kaalam bisan pag dili ka nila kauban. Ingonnga ang Diyos nagtudlo pinaagig panig-ingnan, tudloiang imongmga anak sa paghigugma saDiyos pinaagi saimong panig-ingnan.—Basaha ang Deuteronomio 6:5-7;Efeso 4:32; 5:1.

TUBAG SA MGA PANGUTANA BAHIN SA BIBLIYA

BASAHA ONLINE ANG TUBAG SA UBANGPANGUTANA BAHIN SA BIBLIYA

IMO BANG GITUDLOAN ANG IMONGANAK SA PAGHIGUGMA SA DIYOS?

Alang sa dugangimpormasyon,tan-awa angkapitulo 14 niininglibroha nga gipatiksa mga Saksi niJehova

Anaa usab sawww.jw.org/ceb

Palihog padad-i kog kopya saUnsay Tinuod nga Gitudlo sa Bibliya?PINULONGAN �������������������������������������������������������������������

NGALAN ����������������������������������������������������������������������������

ADRES ������������������������������������������������������������������������������

�����������������������������������������������������������������������������������������

�����������������������������������������������������������������������������������������

�����������������������������������������������������������������������������������������

Tan-awa ang adres sa panid 2