NATOn shekullin e XXI

NATO Public Diplomacy Division /

Division Diplomatie publique de lOTAN

1110 Brussels / Bruxelles

Belgium / Belgique

Web site: www.nato.int

Site web: www.otan.nato.int

E-mail: natodoc@hq.nato.int

NA

TO

21ALB

0304

NATO - 2004

Kjo broshur synon ti jap nj audience t interesuar, nj prezantim koniz pr NATO-n. Informacion I mtejshm mund t gjendet n faqen

e internetit t NATO-s - www.nato.int.

Prmbajtja

6-7 Origjinat e Aleancs

4-5 Reagimi ndaj krcnimevet reja pr sigurin

8-9 Fundi i Lufts s Ftoht

10-11 Si punon NATO

12-13 Ndrtimi i sigurisnprmjet partneriteteve

14-15 Zgjerimi i NATO-s

16-17 NATO n Ballkan

18 Aktivitetet m n gjersi tNATO-s

19 Marrdhnia transatlantike

20-21 Duke transformuarAleancn

22-23 Drejt s ardhmes

3

Aleanca

Atlantike

Organizata e Traktatit t Atlantikut Verior (NATO) mishron lidhjen transatlantike q

lidh Evropn dhe Amerikn e Veriut n nj aleanc mbrojtje dhe sigurimi unik. Qllimi

thelbsor dhe jetgjat i NATO-s, i prcaktuar n Traktatin e Uashingtonit, sht q t

mbroj sigurin dhe lirin e t gjith antarve t vet me mjete politike dhe ushtarake.

Pr kt qllim, NATO ka kontribuar pr mbrojtjen kolektive t antarve t vet qysh

nga themelimi i saj n 1949. Ajo ka vepruar gjithashtu si nj forum thelbsor pr

konsultime mbi shtje t siguris me interes pr antart e vet, dhe si nj shtyll

thelbsore pr paqen dhe stabilitetin n zonn Euro-Atlantike.

Me prfundimin e Lufts s Ftoht, Aleanca mori prsipr detyra t tjera themelore,

q prfshijn ndrtimin e partneriteteve pr sigurin me demokracit prmes Evrops,

Kaukazit e deri n Azin Qendrore. N prgjigje t ndryshimeve n situatn

e prgjithshme t siguris, Aleanca ka marr prgjegjsi shtes. Kto prfshijn

prgatitjet pr tiu prgjigjur sfidave t destabilitetit shkaktuar nga konflikte rajonale

e etnike brenda Evrops dhe krcnimeve q vijn nga jasht zons Euro-Atlantike.

Sot Aleanca angazhohet n nj shkall gjithnj e m t gjer aktivitetesh q synojn

t nxisin bashkpunimin me Rusin, Ukrainn dhe vende t tjera jasht NATO-s dhe

t prballojn me sukses sfidat e reja t sigurimit t shekullit t XXI, si ato q vijn

nga terrorizmi ndrkombtar ashtu dhe nga prhapja e armve t shkatrrimit n

mas. Me qllim q t ngelet efektive n mbrojtjen dhe promovimin e siguris n kt

situat t re sigurie q ndryshon shpejt, Aleanca angazhohet me nj transformim t

vazhdueshm q ndikon t gjith aspektet e axhends s saj, me misionet e veta t

reja, antar t rinj, kapacitete t reja, partneritete t reja dhe rrug t reja t zhvillimit

t biznesit.

Megjithse ngjarjet e 11 Shtatorit 2001 ishin nj ngjarje

tejet shokuese pr Aleancn, NATO kishte filluar qysh disa

vjet m par t prshtaste kulturn e vet t puns q t

prballonte dhe ti prgjigjej situats s siguris n

ndryshim. N 1989, Aleatt ran dakord pr nj Koncept

t ri Strategjie. Ky dokument q prcakton sfidat

e krcnimet e reja t siguris q duhet t prballoj

Aleanca dhe mnyrn pr ta br kt, prshkruan

rreziqet e siguris si shum-drejtimshe dhe shpesh t

vshtira pr tu parashikuar dhe i kushton vmendje

speciale krcnimit q vjen nga prhapja e armve t

shkatrrimit n mas dhe mjetet e prhapjes s tyre.

Ai bn gjithashtu t qart se interesat e siguris s

Aleancs mund t cnohen nga rreziqe t nj natyre m

t gjer, si psh. aktet e terrorizmit, sabotazhit dhe krimit t

organizuar, si dhe ndrprerja e rrjedhjes s burimeve

jetsore.

Pr t prballuar kto krcnime, Aleanca mori nj seri

iniciativash q synonin t prmirsonin kapacitetet e saj

ushtarake si dhe t rrisnin bashkpunimin si ndrmjet

partnerve ashtu dhe me vendet Partnere dhe

organizatat ndrkombtare. Kto prfshinin nj Iniciativ

t Kapaciteteve t Mbrojtjes, nj program i nivelit t lart

prezantuar n 1999 pr t rinovuar kapacitetet

ushtarake n prgjigje t situats s re t siguris;

ndrtimin n vitin 2000 t nj Qendre pr Armt

e Shkatrrimit n Mas, n t ciln Aleatt ndajn

informacione mbi krcnimin e armve t shkatrrimit

n mas dhe krkojn t koordinojn prgjigjet

e zgjidhjet m t prshtatshme; dhe zhvillimin

e Identitetit Evropian t Siguris e Mbrojtjes brenda

Aleancs q ti mundsoj antarve evropian t

NATO-s t marrin prgjegjsi m t mdha n fushn

e siguris e mbrojtjes.

Reagimi ndaj krcnimeve t reja pr sigurin

O Duke praktikuar reagimet ndaj sulmeve kimike

Sulmet terroriste kundr Shteteve t Bashkuara n

11 Shtator 2001 n t cilat pasagjer t linjave ajrore

u prdorn si arm t shkatrrimit n mas risolln n

sken mnyrn n t ciln ka ndryshuar situata

e siguris qysh nga fundi i Lufts s Ftoht dhe

mundsin e goditjes s shoqris moderne nga

krcnimet e reja ndaj siguris. N prgjigje t ksaj,

Aleatt, pr her t par iu drejtuan Nenit 5 t Traktatit

t Uashingtonit, dispozits s mbrojtjes kolektive,

duke i dhn Shteteve t Bashkuara mbshtetje politike

e praktike n nj moment kritik. Pr m tepr,

qysh athere, ato shpesh e kan ndihmuar Shtetet

e Bashkuara n reagimet e ktyre t fundit ndaj

sulmeve terroriste dhe kan br hapa pr t rritur

kapacitetin e NATO-s pr t prballuar krcnimet q

vijn nga terrorizmi ndrkombtar.

5

Megjithse antart e NATO-s nuk kan qen dakord n

disa raste lidhur me rrugt m t prshtatshme pr tiu

prgjigjur krcnimeve t reja ndaj siguris, t gjith

e pranojn se krcnime t tilla mund t vijn prej prtej

zons Euro-Atlantike, dhe se nuk mund t zgjidhen

vetm prej nj organizate, dhe as duke u mbshtetur n

strukturat e mbrojtjes q jan projektuar pr t prballuar

konfliktet ushtarake. Prve bashkpunimit me organizata

t tjera kompetente, Aleanca duhet pra t prshtatet q t

prballoj sfida t t reja t ndryshme. Si rezultat,

NATO ka ndryshuar prej konceptit dhe t qenit nj

aleanc e prcaktuar gjeografikisht, drejt nj aleance q

pranon se krcnimet ndaj siguris nuk jan m t

kufizuara n sensin e vendndodhjes dhe

parashikueshmris dhe q pranon ti prballoj kudo

dhe kurdoher q dalin kto krcnime.

Pr m tepr. me qllim q t ndrtoj nj ambjent m

t sigurt, NATO po forcon lidhje m t ngushta me

organizata ndrkombtare, prfshi Bashkimin Evropian,

Organizatn pr Sigurimin dhe Bashkpunimin n

Evrop dhe bile edhe me Organizatn Botrore t

Shndetit, si dhe me vende jo-antare, prfshi Rusin,

Ukrainn, dhe partner si n zonn Euro-Atlantike ashtu

edhe n rajonin m t gjer t Mesdheut.

M Mbledhja e Kshillit t Atlantikut Verior n Samitine Prags

NATO N SHEKULLIN E XXI

Sulmet terroriste t 11 Shtatorit 2001, iu shtuan ktyre

prpjekjeve nj nevoj t re. N prag t tyre, NATO

u angazhua n nj proes t prgjithshm rishikimi t t

gjith aktiviteteve t veta si dhe procedurave q

operonte. Kjo u konkludua n nj paket reformash,

iniciativash e programesh mbshtetur nga lidert

e Aleancs n Samitin e Prags n Nndor 2002.

N t njjtn koh, 14 aleat dislokuan forca n

Afganistan n mbshtetje t operacionit t udhhequr

nga Shtetet e Bashkuara kundr al Qaida-s, grupit

terrorist prgjegjs pr sulmet, dhe Talibanve, regjimit

q e strehonte, si dhe n misionin paqeruajts q vijoi,

Forca pr Asistencn Ndrkombtare pr Sigurin.

(ISAF), n Kabul. Pr m tepr, m krkes t vendeve

antare q luajn nj pjes aktive n kt mision si dhe

pr t garantuar vazhdimsi, NATO ka marr prsipr

prgjegjsin pr drejtimin e ISAF-it dhe po studjon

mundsit pr operacione t ngjashme prtej zons

Euro-Atlantike.

NATO N SHEKULLIN E XXI

Pas mbarimit t Lufts s Dyt Botrore, Evropa

Lindore dhe Perndimore e pan veten t ndar nga

ndarjet ideologjike e politike t Lufts s Ftoht. Evropa

Lindore ra nn dominimin e Bashkimit Sovjetik.

N 1949, 12 vende nga t dy ant e Atlantikut formuan

Organizatn e Traktatit t Atlantikut Verior pr tiu

kundrvn rrezikut q Bashkimi Sovjetik do t prpiqej

t zgjeronte kontrollin mbi Evropn drejt pjesve t tjera

t kontinentit.

Ndrmjet viteve 1947 dhe 1952, plani Marshall dha

fondet dhe mjetet pr stabilizimin e ekonomive

evropiano-perndimore. Roli i NATO-s si nj aleanc

politike e ushtarake ishte t garantonte mbrojtje

kolektive ndaj do forme agresioni dhe t mirmbante

e garantonte nj ambjent t sigurt pr zhvillimin

e demokracis dhe rritjen ekonomike. N fjalt

e Presidentit t athershm amerikan Harri S. Truman,

plani Marshall dhe NATO ishin dy gjysma t s njjts

arr.

Vendet themeluese t NATO-s, Belgjika, Kanadaja,

Danimarka, Franca, Islanda, Italia, Luksemburgu,

Hollanda, Norvegjia, Portugalia, Shtetet e Bashkuara

dhe Britania e Madhe u angazhuan q ti vinin n

ndihm njri tjetrit pr mbrojtje, n rast agresioni kundr

dokujt prej ktyre vendeve. Duke e lidhur dhe

angazhuar Amerikn e Veriut n mbrojtje t Evrops

Perndimore, Aleanca demonstroi se do prpjekje si

presion apo krcnim politik e ushtarak kundr

Evropps Perndimore, do t dshtonte. N t njjtn

koh, ajo siguroi se politikat kombtare t mbrojtjes do

t bheshin gradualisht m t integruara dhe t

pavarura.

Origjinate Aleancs

M Evropa e ndar

O Lufta e Ftoht e Raketave

7

Aty nga fillimi i viteve 50, zhvillimet ndrkombtare q

kulmuan me shprthimin e Lufts Koreane, u duk se

konfirmuan frikn perndimore pr ambicjet

ekspansioniste t Bashkimit Sovjetik. N prputhje me

kt, vendet e NATO-s shtuan prpjekjet e tyre pr t

zhvilluar strukturat e nevojshme ushtarake pr t