nghiên cứu tác dụng tăng cường chức năng sinh dục của viên nang mềm ama công...
DESCRIPTION
các bạn liên hệ e-mail: [email protected] hoặc sms via 0949 278 106 ( không nhận cuộc gọi ) để có thể có được file. Ngoài ra nhận tải mọi tài liệu ở trang http://125.235.10.97/opacdigital/ ( thư viện đại học dược hà nội)TRANSCRIPT
-
B Y T
TRNG I HC DC H NI
NG TH VN ANH
NGHIN CU TC DNG TNG
CNG CHC NNG SINH DC CA
VIN NANG MM AMA CNG TRN
CHUT THC NGHIM
KHA LUN TT NGHIP DC S
H NI 2013
-
B Y T
TRNG I HC DC H NI
NG TH VN ANH
NGHIN CU TC DNG TNG
CNG CHC NNG SINH DC CA
VIN NANG MM AMA CNG TRN
CHUT THC NGHIM
KHA LUN TT NGHIP DC S
Ngi hng dn:
1. PGS.TS. o Th Vui
2. DS. Nguyn Bch Tng Trn
Ni thc hin:
B mn Dc lc
H NI 2013
-
i
LI CM N
Trong qu trnh thc hin kha lun ny ti lun nhn c s quan tm, gip , ng vin rt nhiu t thy c, gia nh v bn b. by t lng
bit n ca mnh:
Ti xin gi cm n chn thnh ti TS. Dng Th Ly Hng, ngi tn
tnh du dt v hng dn ti trong sut qu trnh nghin cu cng nh hon
thnh kha lun ny.
Vi tnh cm chn thnh, ti xin trn trng gi li cm n su sc ti PGS.
TS. o Th Vui, ngi quan tm, gip ti trong thi gian thc hin v
hon thnh kha lun ny.
Ti cng xin gi li cm n n DS. Nguyn Bch Tng Trn, gip
ti trong qu trnh nghin cu.
Ti xin cm n ti cc thy c gio, cc anh ch k thut vin b mn Dc
lc to mi iu kin thun li, gip ti thc hin kha lun.
Ti xin gi li cm n chn thnh n ban gim hiu nh trng cng ton
th thy c gio trng i hc Dc H ni lun to iu kin tt nht
cho ti trong qu trnh hc tp sut 5 nm qua.
Cui cng ti xin gi li cm n n gia nh, ngi thn v bn b thn
yu lun quan tm ng h ng vin, khch l ti trong qu trnh hc tp
cng nh thc hin kha lun ny.
H ni, ngy 20 thng 05 nm 2013
Sinh vin
ng Th Vn Anh
-
ii
MC LC
LI CM N ......................................................................................... i
MC LC .............................................................................................. ii
DANH MC CC CH V K HIU VIT TT............................... iv
DANH MC CC BNG BIU ............................................................ v
DANH MC CC HNH V V TH ............................................ vi
T VN ........................................................................................ 1
CHNG 1: TNG QUAN ................................................................. 3
1.1. NGUN GC, VAI TR CA ADROGEN; HNH VI TNH DC
CHUT THC NGHIM V VI NT V RI LON CHC
NNG SINH DC NAM............................................................ 3
1.1.1. Ngun gc, vai tr ca androgen i vi hnh vi tnh dc. 3
1.1.1.1 Ngun gc ................................................................... 3
1.1.1.2 Vai tr ca androgen i vi hnh vi tnh dc ............. 4
1.1.2. Vi nt v ri lon chc nng sinh dc nam ....................... 6
1.1.3. Hnh vi tnh dc chut thc nghim ............................... 7
1.2. TNG QUAN V BI THUC AMA CNG .......................... 10
1.2.1. Lch s bi thuc ............................................................... 10
1.2.2. c im thc vt ............................................................. 11
1.2.3. Phn b v thu hi ............................................................. 12
1.2.4. Thnh phn ha hc .......................................................... 13
1.2.5. Tc dng dc l v cng dng......................................... 13
1.2.5.1 Cng dng dn gian..................................................... 13
1.2.5.2 Tc dng v c tnh ................................................... 13
-
iii
CHNG 2: NGUYN LIU, I TNG V PHNG PHP
NGHIN CU ............................................................. 17
2.1. NGUYN LIU V I TNG NGHIN CU ................. 17
2.1.1. Nguyn liu....................................................................... 17
2.1.2. i tng .......................................................................... 18
2.1.3. Thuc v ha cht ............................................................. 18
2.2. PHNG PHP NGHIN CU ............................................ 19
2.3. X L KT QU ................................................................... 24
CHNG 3: KT QU ....................................................................... 25
3.1. TC DNG TRN CHC NNG SINH DC THNG QUA
HNH VI GIAO CU .............................................................. 25
3.1.1. Kt qu hon thnh test hnh vi giao cu........................... 25
3.1.2. Tc dng ca bi thuc ln hnh vi giao cu ca chut ..... 26
3.2. TC DNG CA THUC LN NNG TESTOSTERON
MU ........................................................................................ 30
CHNG 4: BN LUN..................................................................... 31
4.1. V bi thuc Ama Cng .............................................................. 31
4.2. V m hnh nghin cu ............................................................... 32
4.3. V kt qu nghin cu................................................................. 33
4.4. V liu Ama Cng ...................................................................... 35
KT LUN............................................................................................ 37
KIN NGH........................................................................................... 38
TI LIU THAM KHO..................................................................... I
-
iv
DANH MC CC CH V K HIU VIT TT
DHT : Dihydrotestosteron
EL : Ejaculation latency (thi gian t n xut tinh)
FSH : Follicle Stimulating Hormon
GnRH : Gonadotropin- Releasing Hormon
IF : Intromission Frequency (s ln thm nhp m o)
III : Inter Intromision Interval
(thi gian gia cc ln thm nhp)
IL : Intromission Latency
(thi gian t n thm nhp m o)
LH : Luteinising Hormon
MF : Mounting Frequency (s ln tip cn)
ML : Mounting latency (thi gian t n tip cn)
PEI : Post Ejaculation Interval (thi gian sau xut tinh)
UT : Ung thuc
-
vi
DANH MC CC BNG BIU
Ni dung bng Trang
Bng 3.1. Kh nng hon thnh test hnh vi giao cu ca chut
theo cc t ghp cp
25
Bng 3.2. S chut hon thnh cc test hnh vi giao cu 26
Bng 3.3. Tc dng ca bi thuc ln cc ch s ML v IL 27
Bng 3.4. Tc dng ca bi thuc ln cc ch s IF v EL 28
Bng 3.5. Tc dng ca bi thuc ln cc ch s PEI v III 29
Biu 3.6. S thay i ca testosteron mu di tc dng ca
Ama Cng liu 20,63mg/kg v 41,25mg/kg trong nghin cu
hnh vi giao cu chut cng c
30
-
vii
DANH MC CC HNH V V TH
Ni dung hnh Trang
Hnh 1.1. Cu trc phn t testosteron 3
Hnh 1.2. S qu trnh hnh thnh testosteron trong c th 4
Hnh 1.3. Cc giai on ca hnh vi giao cu ca chut c dn
n s thm nhp vo m o chut ci (intromission) 8
Hnh 1.4. Cc giai on ca hnh vi giao cu ca chut c dn
n s xut tinh sau vi ln thm nhp vo m o chut ci 9
Hnh 1.5. Cc nguyn liu v dc liu trong bi thuc Ama Cng
12
Hnh 2.1. Vin nang mm Ama Cng 17
Hnh 2.2. Din bin hnh vi tnh dc ca chut c 21
Hnh 2.3. S nghin cu hnh vi tnh dc chut cng trng 22
-
1
T VN
X hi cng pht trin, cht lng cuc sng ngy cng c ci thin th
con ngi c xu hng quan tm nhiu hn v cht lng i sng tnh dc,
khng ch dng li mc ch duy tr ni ging m cn ng vai tr quan
trng trong i sng tinh thn ca cc cp v chng. Tuy nhin, nam gii s
gim r nng testosteron theo tui l mt trong nhng nguyn nhn dn
n cc bnh l ri lon tnh dc. Vic gim testosteron theo tui khng
nhng gy suy gim hnh vi tnh dc m cn dn n mt loat cc nguy c
km theo nh gim mt xng v long xng, gim khi lng c v sc
mnh ca c, bo ph v cc ri lon chuyn ha, tai bin tim mch, thay i
nhn thc, cm xc[1], [21], [22], [23].
Suy sinh dc nam khng ch nh hng n vn tnh dc m cn tc
ng tiu cc n tinh thn, nh hng n cht lng cuc sng v hnh
phc gia nh. V vy, ngy cng c nhiu nghin cu i su vo cc ch
phm c tc dng ci thin kh nng tnh dc nam gii.
iu tr suy sinh dc hin nay, ngoi cc testosteron c ngun gc sinh
hc hoc tng hp, nhiu nh khoa hc cn hng ti testosteron c ngun
gc thc vt. Theo y hc c truyn, cc v thuc c ng dng iu tr
cc bnh l suy sinh dc nam nh nhn sm, c nga, nhc thung dung,
trng, tc on[2]. Gn y, bi thuc gia truyn ca c Ama Cng, gi
lng - dng s sn voi s 1 Ty Nguyn vi cc cng dng dn gian l c hiu
qu trong vic bi b c th, b thn trng dng, tng cng sinh lc cng
ang c cc nh khoa hc quan tm.
-
2
Vi mong mun k tha v pht huy bi thuc c gi tr , cc nghin
cu v thnh phn ha hc, tc dng dc l v bo ch ch phm vin nang
mm Ama Cng v ang c tin hnh.
ng dng khoa hc dc l vo vic gp phn nghin cu su hn v
tnh hng sinh dc ca bi thuc Ama Cng v lm tin cho nhng ng
dng trn lm sng, chng ti tin hnh ti Nghin cu tc dng tng
cng chc nng sinh dc ca vin nang mm Ama Cng trn chut thc
nghim vi 2 mc tiu sau y:
1. nh gi tc dng ca bi thuc Ama Cng trn hnh vi tnh dc ca chut thc nghim.
2. nh gi tc dng ca bi thuc Ama Cng trn nng testosteron mu chut thc nghim.
-
3
CHNG 1. TNG QUAN
1.1. Ngun gc, vai tr ca androgen; hnh vi tnh dc chut thc
nghim v vi nt v ri lon chc nng sinh dc nam
1.1 .1. Ngun gc, vai tr ca androgen i vi hnh vi tnh dc
1.1.1.1. Ngun gc
Adrogen l nhng hormone steroid, c tc dng kch thch hoc kim sot
s pht trin v duy tr cc c tnh nam th pht ca ng vt c xng sng.
Adrogen chnh v c bit n nhiu nht l testosteron.
Hnh 1.1. Cu trc phn t testosteron
Trong c th, testosteron c bi tit ch yu t t bo Leydig ca tinh
hon (95%). Ngoi ra, mt phn nh testosteron cn c bi tit nhng ni
ngoi tinh hon nh v thng thn (4%), bung trng, nhau thai n,
testosteron c tng hp, bi tit t hong th v v thng thn.
Di tc ng ca v no, vng di i sn xut ra hormone GnRH.
Hormone ny kch thch thy trc tuyn yn sn xut ra LH v FSH. C hai
loi hormone ny c vo mu ri i n tinh hon v pht huy tc dng.
-
4
Ti tinh hon, LH tc ng n cc t bo Leydig, kch thch t bo ny sn
xut testosteron. Cng vi testosteron, FSH kch thch t bo Sertoli sn xut
ra tinh trng. T bo Sertoli l nhng t bo nm bn trong cc ng sinh tinh
ca tinh hon. Sau khi c sn xut, testosteron c a vo mu v theo
vng tun hon n tt c cc m v c quan trong c th pht huy tc
dng, cn tinh trng s c a n d tr v trng thnh mo tinh hon
v c y ra ngoi khi phng tinh [8].
Hnh 1.2. S qu trnh hnh thnh testosteron trong c th
1.1.1.2. Vai tr ca androgen i vi hnh vi tnh dc
Vng di i
GnRH
Tuyn yn
LH FSH
T bo Leydig / tinh hon
Testosteron
T bo Sertoli / ng sinh tinh ca tinh hon
Tinh trng
-
5
i vi con ngi, hot ng tnh dc l khng th thiu trong cuc sng.
Mc ch ca hot ng tnh dc khng n gin ch l sinh sn, duy tr ni
ging m n cn c gi tr trong vic em li s cn bng v th cht, tinh
thn v hnh phc cho con ngi. Nghin cu v hnh vi tnh dc trc ht
c quan tm bi cc nh tm - sinh l hc, tm hiu v phn tch c ch
sinh l phc tp ca cc yu t thn kinh - ni tit tham gia iu khin hnh
vi. Phn tch tng hnh vi v cc yu t nh hng n hnh vi cng l mi
quan tm ca cc nh khoa hc hnh vi. Bi hnh vi tnh dc rt khc nhau
gia cc c th v cc loi ng vt, nn nghin cu hnh vi tnh dc cn hp
dn c cc nh di truyn hc. Trong lnh vc dc l, nghin cu nh hng
ca thuc ln hnh vi tnh dc ng vt thc nghim cn cho php nh gi
tc dng hng sinh dc ca thuc [17], [18], [21], [32].
Hnh vi tnh dc ca hu ht cc loi ng vt c c xng sng u ph
thuc vo testosteron, mt hormon c bi tit t t bo Leydig ca tinh
hon v c chuyn ha ti t bo ch thnh estrogen (E2) nh enzym
aromatase hoc dihydrotestosteron (DHT) nh enzym 5-reductase. Sau khi
thin vi ngy, kh nng giao cu ca chut gim dn v duy tr trong vi
tun. B sung testosteron trong t 5 n 10 ngy l cn thit hi phc kh
nng giao cu ca chut [25].
Nhiu nghin cu trn nam gii cho thy vic dng b sung testosteron ngoi
sinh cho nhng ngi b suy sinh dc hoc b thin u gy ra s gim nhanh,
gim r hng th v hot ng tnh dc, m nhng iu ny c hi phc tr
li sau vi tun dng liu php hormon thay th. Mt nghin cu trn nhng
ngi suy sinh dc tin pht v th pht ch ra rng vic iu tr lu di
bng testosteron t ra c hiu qu hn trong vic lm tng hot ng tnh
dc, tng cm hng tnh dc v tng suy ngh v tnh dc nhng ngi suy
-
6
sinh dc th pht. tr nam ang ln, nng testosteron t do t l thun
vi s ln ngh v hot ng tnh dc v vic o nng testosteron trong
nc bt hng thng c th d on c s khi u v tc hot ng
tnh dc. nam gii ln tui, c s khc nhau rt ln v nng testosteron
mu gia cc c th m s khc nhau ny dng nh khng nh hng nhiu
ti s ham mun v hot ng tnh dc gia cc c th. Ngi ta cho rng
nng testosteron cn thit to ra ham mun v hot ng tnh dc nam
gii ln tui dng nh thp hn nng testosteron bnh thng trong tun
hon [19], [27], [32]. Nh vy, androgen ng vai tr trong vic hot ha,
thc hin hnh vi v cn thit duy tr cc phn x sinh dc ngoi giao cu.
1.1.2. Vi nt v ri lon chc nng sinh dc nam
Adrogen v chc nng tnh dc c mi quan h mt thit. Trong thi k
dy th, s pht trin v hot ng ca tinh hon, qu trnh sn sinh tinh trng,
cc tuyn ph thuc, cc c tnh sinh dc th pht nh h thng c xng,
ham mun tnh dc ph thuc rt nhiu vo tc ng ca androgen. Nhng
em b no t nh ct tinh hon, sau khi trng thnh c quan sinh dc ph
u khng th pht trin v khng th c kh nng sinh dc, nhng ngi
trng thnh pht trin hon ton, sau khi ct b tinh hon, nhu cu tnh
dc cng chu nh hng r rng. Hoc s suy gim nng testosteron theo
tui cng lm gim kh nng tnh dc theo thi gian. Ngoi ra, testosteron c
tc ng tm l quan trng. Ngi ta thy c mi lin quan mt thit gia
nng androgen vi hot ng tinh thn, trng thi tm thn v s t tin.
Gim androgen thng i km vi gim hng th v ng c trong cuc
sng, trm cm, gim ham mun v hot ng tnh dc.
-
7
iu ny cho thy cc thuc c tc dng androgen phn no c tc dng
duy tr chc nng v cu trc ca c quan sinh dc v tuyn ph thuc, cng
nh ci thin chc nng tnh dc nam gii.
Ri lon tnh dc nam gii c 5 biu hin khc nhau:
Ri lon cng: cn gi l bt lc, lit dng, ri lon cng dng, l
tnh trng dng vt cng khng t khi giao hp.
Ri lon xut tinh: thng gp nht l xut tinh sm.
Ri lon cc khoi: nam gii giao hp khng c khoi cm hay khi c
khoi cm li b au.
Ri lon ham mun: thng gp l tnh trng khng c ham mun tnh
dc.
Ri lon kch thch tnh dc.
Y hc c truyn thng dng t yu sinh l ch nhng ngi b ri
lon cng, xut tinh sm, mt ham mun tnh dc hay v sinh.
L mt bnh mang tnh x hi, tuy khng nguy cp n tnh mng, nhng
ri lon tnh dc dn nh hng n i sng tinh thn con ngi. Trong
phng hng chin lc v dn s ton cu hin nay. Ngi ta rt coi trng
s cn bng gia vic k hoch ha gia nh gim dn s vi vic chm
sc sc khe sinh sn cho cng ng.
1.1.3. Hnh vi tnh dc chut thc nghim
Hnh vi tnh dc l mt chui cc hot ng din ra mt cch c trt t khi c th c gp c th ci. y l mt hot ng va c tnh bn nng, va c tnh x hi, gip duy tr ni ging ca c mt loi sinh vt. C rt nhiu yu t nh hng n hnh vi tnh dc, trong phi k n cc yu t thn kinh, ni tit, x hi, mi trng, c th (gen) v cn c cu to bnh thng v gii phu [17], [18], [21].
-
8
Chut cng c thng bt u hot ng tnh dc bng cch khm ph
mt v vng quanh hu mn ca con ci. C 2 con u c th pht ra nhng
sng siu m 50kHz qua li kch thch ln nhau. Hnh vi tnh dc chut
cng c c c trng bi cc hot ng sau: [12], [20]
Mounting (tip cn)
Thng c thc hin vo thi im u ca lot giao cu. Khi chut
c tip cn chut ci t pha sau, tro ln lng chut ci v y nhanh, nng
khung chu v pha chut ci vi tn s 19-23 Hz trong 30ms, sau con c
ri khi con ci v lim c quan sinh dc [17], [20]. Trong qu trnh tip cn
ca con c, con ci thng c t th n lng. Nu khng, chng t con ci
cha c kinh nghim tnh dc, cn c thay th bng con ci khc. Nhng
con c tip cn vi con ci t th khng ng ( u, sn ) s khng
c tnh. Nh vy, du hiu nhn bit hnh vi ny l din ra sm v hot
ng y khung chu ca chut c v pha m o chut ci din ra nh,
nng, ngn.
Intromission (thm nhp vo trong m o)
Trong qu trnh tip cn, nu con c tm thy m o ca con ci, n s
bt ng y khung chu su hn v t dng vt vo m o trong vng
200-300ms. Sau , con c ngng y khung chu, rt nhanh khi con ci
v lun lun lim dng vt. Con c khng khi no tip cn tr li ngay sau
khi thm nhp [17], [20]. Nh vy, du hiu nhn bit hnh vi thm nhp
m o l hot ng y khung chu ca chut c v pha m o ca chut
ci din ra mnh hn, su hn v ko di hn hnh vi tip cn.
Ejaculation (xut tinh).
-
9
Sau vi ln thm nhp vo m o con c s xut tinh. Xut tinh c
c trng bi s y khung chu su v di hn (750-2000ms) v ri khi con
ci chm hn. Sau khi thm nhp m o, con c vn cn trn lng con ci
trong vng 1-3s [17], [20], [25]. Xut tinh l kt qu ca s co bp nhp
nhng ca c ngi hang gc dng vt, c tht hu mn v vng bng sau.
Nh vy, hnh vi xut tinh c d dng nhn bit bi thi gian din ra chm
v ko di hn, sau khi xut tinh, con c vn trn lng con ci 1-3s mi
chu ri xung.
Khong cch sau xut tinh (post ejaculatory interval-PEI)
Sau khi xut tinh, con ci s dch chuyn khi con c, con c lim
dng vt v ngh t 4-10 pht trc khi bt u lot giao cu mi. Trong
khong 50-75% thi gian u ca PEI, con c thng khng th giao cu
c; trong 25% thi gian cui, con c c th phc hi kh nng giao cu
nu c thay con ci mi hay c kch thch au nh. Sau 7-8 ln xut tinh,
con c s t cm gic tha mn v khng giao cu li trong vng 1-3 ngy.
PEI trn 90 pht chng t chut kit sc v mt tnh dc v hnh vi tnh
dc s gim trong 2 tun. Do , s dng chut c thng xuyn, test
hnh vi tnh dc nn kt thc ngay sau khi c PEI u tin.
-
10
Hnh 1.3. Cc giai on ca hnh vi giao cu ca chut c dn n s
thm nhp vo m o chut ci (intromission): chut c (A) tin gn
chut ci; (B) tip cn chut ci t pha hng (nhy, leo, tro); (C) y nhanh,
nng khung chu v pha chut ci trc khi thm nhp vo m o chut ci;
(D) y mnh 1 hay c 2 chn sau v pha chut ci ngay sau khi thm nhp
m o; (E) rt khi chut ci sau ln thm nhp ngn; (F) lim vng sinh
dc. [12], [20]
-
11
Hnh 1.4. Cc giai on ca hnh vi giao cu ca chut c dn n s
xut tinh sau vi ln thm nhp vo m o chut ci: chut c (A) tin
gn chut ci; (B) tip cn chut ci t pha hng (nhy, leo, tro); (C) y
nhanh, nng khung chu v pha chut ci trc khi thm nhp vo m o
chut ci; (D) thm nhp vo m o v khng rt ngay khi chut ci m
gp mnh c bng v y chn nh; (E) ngh 1 thi gian ngn trn lng chut
ci; (F) ri khi con ci hay chm ri ng dy [12], [20].
1.2. Tng quan v bi thuc Ama Cng
1.2.1. Lch s bi thuc
Ama Cng c tn tht l Y Prng ban, sinh nm 1917, ngi dn tc
Mnng. S may mn a ng n vi bi thuc k l ny, v cng vi s
tm hiu nghin cu ca mnh, ng cho ra i bi thuc mang chnh tn mnh
Ama Cng, vi cng dng chnh l bi b c th, tr au lng nhc mi, b
thn trng dng, tng cng sinh lc.
-
12
Vic nh danh cy thuc, nghin cu chng minh tc dng, nhn ging pht
trin trng trt, bo tn, l nguyn vng ca nhn dn v chnh quyn a
phng.
V vy, ngy 20/02/2005, c Ama Cng ng hp tc vi BS H Vit
Sang trong nghin cu khoa hc bi thuc c gi tr ny phc v li ch cng
ng.
Ngy 30/4/2005, c Ama Cng truyn th bi thuc v cc ni dung cn
k tha cho BS H Vit Sang, k c vic vo rng hi thuc, ch dn c th tng
cy thuc, cch s dng,
Hi ng y k Lk, S Khoa hc cng ngh, Khoa dc i hc Y
Dc Tp. H Ch Minh, Khoa dc v trng i hc Y khoa Hu, cc vin
Ha hc, Sinh hc, bc vo nghin cu khoa hc bi thuc v bc u
c nhng kt qu c ngha [2], [3].
1.2.2. c im thc vt
Bi thuc ca c Ama Cng gm c 3 loi dc liu c phi kh,
c k hiu: dc liu L, D v T v c phi hp theo mt t l nht nh.
Dc liu L (b phn dng l l) c ngi Mnng gi tn l Tom
Ngleng, dc liu D (b phn dng l thn r) c tn l Nam Dong, dc liu
T (b phn dng l thn) c tn l Tom Trong Nenso.
Tom Ngleng (L) l l mt loi xc nh thuc chi Micromelum,
Rutaceace.
Nam Dong (D) l thn r mt loi xc nh thuc chi Smilax,
Smilacaceace.
Tom Trong Nenso (T) l thn mt loi xc nh thuc chi Urceola,
Apocynaceae [3], [15].
-
13
Hnh 1.5. Cc nguyn liu v dc liu trong bi thuc Ama Cng
1.2.3. Phn b v thu hi
C 3 cy mang dc liu sng vng t bazan, kh hu nhit i c 2
ma ma v ma kh r rt, nhit trung bnh 20-25 oC, lng ma trung
bnh 1.800-2.000 mm3/nm.
Cy mang dc liu L v D sng tt trong nhng khu rng tha, bng
phng; cn cy mang dc liu T ch gp ven rng gi c nhiu cy g to
v c nhiu loi dy leo khc [3], [15].
1.2.4. Thnh phn ha hc
- Tom Ngleng cha tinh du (1,1%), triterpenoid, flavonoid, polyphenol,
tannin, saponin, acid hu, hp cht polyuronic v acid isoferulic.
- Nam Dong cha triterpenoid, alcaloid, antraglycosid, tannin, flavonoid,
-
14
polyphenol, saponin v acid hu c.
- Tom Trong Nenso cha triterpenoid, alcaloid, flavonoid, polyphenol, tannin,
saponin, hp cht phytosterol v cc acid hu c [3], [15].
1.2.5. Tc dng dc l v cng dng 1.2.5.1. Cng dng dn gian
- Tc dng ca Ama Cng c nghin cu v kim nghim qua nhiu ngi
s dng:
B thn, trng dng.
Tng cng sc khe, bi b c th, tng sc do dai.
Cha vim khp, au khp, au lng, au ct sng, au dy thn kinh.
i tiu m, xut tinh sm.
Ng khng su gic, gip u c tnh to.
C tc dng tt i vi ngi b bnh au na u.
Gip thn o thi mt lng ln acid uric ra khi c th, h tr iu tr
bnh gout.
Cch dng: thuc c th ngm ru hoc sc ung.
Liu dng: mt thang thuc ngm vi 6 lt ru, ngm 1 tun c th dng
c, mi ngy ung 2 ly nh trc mi ba n. Mt thang chia lm 4 ln
sc, t l 4 lt nc ly cn 1 lt ung hng ngy [3], [15].
1.2.5.2 Tc dng v c tnh
c tnh cp, c tnh bn trng din:
c tnh cp ng ung trn chut nht khng th hin liu 3,75g
cao thuc Ama Cng/kg (liu ti a cho bng ng ung) trong 72 gi
u v sut 2 tun theo di: khng c con chut no cht hoc th hin
triu chng trng c.
-
15
c tnh bn trng din: chut cho ung cao thuc Ama Cng liu
0,375g/kg/ngy trong sut 60 ngy lin tc khng c con chut no cht.
Khng quan st thy biu hin trng c hay bnh l. Khng c thay i
c bit no trong sinh hot v hnh vi. Kho st i th v vi hc cc c
quan khng thy c s thay i trong hnh thi tim, gan, thn ca nhm
th so vi nhm chng.
Tc dng tng lc:
Chut cho ung cao thuc Ama Cng liu 187,5 hoc 375 mg/kg c
s gia tng thi gian bi kit sc c ngha thng k (p < 0,01) so vi
chut i chng trn c hai m hnh thc nghim chut bi c gia trng
v bi trong h c dng chy iu chnh. Kt qu ny so snh vi
chut c cho dng saponin ton phn nhn sm vi liu 20 mg/kg. Kt
qu cho thy bi thuc Ama Cng c th gip gia tng sc chu ng v
c th lm thuc chng mt mi v ci thin sc chu ng thn th [6].
Tc ng ln nng testosteron huyt, s pht trin ca cc c quan
sinh dc :
Kt qu mt th nghim thm d [14]
- Cao thuc Ama Cng 2 liu ung 187,5 mg/kg v 375 mg/kg khi
lng trong 7 ngy hay 14 ngy lm gim hm lng testosteron
trong huyt tng v khng lm thay i khi lng c th cng
nh cc c quan sinh dc ca chut cha trng thnh (5 tun tui).
- Cao thuc Ama Cng liu ung 375 mg/kg khi lng trong 14
ngy lm gim khi lng cc c quan sinh dc ca chut trng
thnh (10 tun tui).
-
16
- Cao thuc Ama Cng liu ung 187,5 mg/kg khi lng trong 7
ngy lm gim khi lng c th ca chut trng thnh (10 tun
tui), trong khi hm lng testosteron trong huyt tng khng thay
i.
- Th nghim thm d cho thy cao thuc Ama Cng vi liu khc
nhau (1/10 v 1/20 Dmax) c tc ng khc nhau ln nng
testosteron mu, s pht trin ca cc c quan sinh dc i vi c
nhm chut cha trng thnh v nhm chut trng thnh.
Kt qu thm d gi m th nghim hot tnh hng sinh dc tip
theo: trn cng m hnh ny vi liu thp hn v tm c liu c
tc dng. Kt qu ca th nghim nh sau: [7]
- Cao thuc Ama Cng 2 liu ung 37,5 mg/kg v 75 mg/kg khi
lng chut nht trong 14 ngy khng lm thay i khi lng c
th cng nh cc c quan sinh dc ca c hai c a bnh thng v
c a b suy gim sinh dc.
- Cao thuc Ama Cng 2 liu ung 37,5 mg/kg v 75 mg/kg khi
trng chut nht trong 14 ngy lm tng hm lng testosteron
trong huyt tng trn c a bnh thng.
- Cao thuc Ama Cng liu ung 75 mg/kg khi lng trong 14
ngy lm tng hm lng testosteron trong huyt tng trn c a b
gim nng sinh dc.
-
17
CHNG 2. NGUYN LIU, I TNG V
PHNG PHP NGHIN CU
2.1. Nguyn liu v i tng nghin cu
2.1.1. Nguyn liu
Hnh 2.1. Vin nang mm Ama Cng
-
18
Vin nang mm Ama Cng c bo ch ti X nghip dc phm 3/2, s 10
Cng Trng Quc T - Qun 3 Tp. HCM.
Thnh phn:
- Mi vin nang mm Ama Cng c khi lng 800 mg, trong :
- Bt cao kh Ama Cng: 150mg.
- T dc: lecithin 30 mg, sp ong vng 17mg, du c 300mg, du u
nnh 303mg.
Hnh thc cm quan: vin nang mm, mu xanh l m, mi thm vani,
bn trong cha cht lng hi snh, mu nu en, mi thm dc liu,
v ng nh.
t cc ch tiu v ng u v khi lng, r, bn c hc, gii hn
nhim khun, nh tnh v nh lng theo tiu chun DVN III v TCCS.
2.1.2. i tng
Chut cng trng chng Wistar trng thnh, 20-25 tun tui, khe mnh,
c hai ging, cn nng trung bnh chut c t 250-300g, chut ci 200-250g,
do Hc vin Qun Y cung cp, t tiu chun th nghim. Tt c cc ng vt
trn c nui trong iu kin y thc n, nc ung, m, thng
kh v nh sng thch hp ti khu nghin cu ng vt thc nghim b mn
Dc lc trng i hc Dc H Ni.
2.1.3. Thuc v ha cht
- Progesteron ( cha 25mg progesteron/1mL), do Cng ty c phn dc v vt
t th y (Hanvet) sn xut.
- Oestradiol ( cha 1500 mcg oestradiol benzoat/1mL), do Cng ty c phn
dc v vt t th y (Hanvet) sn xut.
-
19
- Ampicillin: ch phm ampicillin 50mg do Cng ty c phn xut nhp khu y
t Domesco sn xut.
- Ketamin: ch phm ketamin inresa 10ml, do cng ty Solupharm GmbH
Pharmazeutische Erzeugnisse sn xut.
- Thiopental natri: ch phm thiopental injection BP do cng ty Rotexmedica
GmbH Atzneimittelwert sn xut.
- Dung mi du pha progesteron v oestradiol.
- Betadin & NaCl 0,9% .
2.2. Phng php nghin cu
Nghin cu trn chc nng sinh sn thng qua hnh vi giao cu.
Th nghim c tin hnh theo phng php ca Agmo (1997) [17], c
th nh sau:
Chut cng trng thnh c 2 ging, tiu chun nghin cu, c nht
ring c - ci, 4-5 con/chung, nui n nh trong chu k sng ti (20h00 :
8h00); o ngc bng cch bt n sng vo ban m (t 20h00 n 8h00) v
tt n vo ban ngy (t 8h00 n 20h00). Phng nui chut c dn giy
en m bo mi trng ging ban m nht trong khong thi gian t
8h00 n 20h00, m bo mi trng thng thong v kh hu thch hp cho
hot ng giao cu din ra. Vic nui chut trong mi trng sng - ti o
ngc c ngha gip cho vic quan st ca nghin cu vin c thun li
vo ban ngy, song vn m bo cho hnh vi tnh dc ca chut din ra trong
mi trng gn ging vi mi trng sinh l nht.
chut c c hnh vi tnh dc, cn cho chut c tip xc vi chut ci
ang ng dc. Do vy, trong nghin cu, c th quan st v nh gi hnh
-
20
vi tnh dc ca chut c, cn ch ng ct b bung trng ca chut ci, sau
to ra mt trng thi ng dc nhn to theo mun bng cch tim
hormon ngoi sinh cho chut ci trc khi ghp i; ng thi gip trnh thai
cho chut ci trong qu trnh ghp i.
K thut m ct b bung trng chut ci c tin hnh nh sau: gy
m chut ci bng cch tim phc mc dung dch natri thiopental 2,5% vi
liu 40mg/kg v ketamin vi liu 50mg/kg. Sau khi chut m, t chut
nm sp, dng ko ct lp da, lp m ri n lp c lng; dng pank ko lp
m cha bung trng ra ngoi, tht bung trng bng ch t tiu ri ct b
bung trng trn ch tht. Khu ln lt lp c, lp m ri n lp da ca
chut. St trng vt m bng povidon iod. Tt c cc dng c u c sy
tit trng. Chut c tim d phng trc phu thut bng ampicilin vi liu
16mg/kg.
Sau khi m, chut c ngh 14 ngy hi phc sc khe v c nui
trong bung sng - ti o ngc lm quen vi mi trng nghin cu.
Trc khi cho giao phi vi chut c, chut ci c gy ng dc nhn to
bng liu php hormon bng cch tim di da dung dch estradiol benzoat
0,25mg/kg trc khi giao phi 52 gi v 48 gi sau, tim di da dung dch
progesteron 2,5mg/kg. Khi cho giao phi vi chut c, nhng con ci khng
c hnh vi chu c (nh un cong lng khi b kch thch) s b loi.
Trong qu trnh ghp i c ci quan st cc ch s sau:
- MF (s ln tip cn- Mounting Frequency): l s ln con c nhy ln lng
con ci trong mt lot giao cu.
- ML (thi gian t n tip cn- Mounting Latency): l khong thi gian t
khi con c gp con ci n ln nhy u tin.
-
21
- IF (s ln thm nhp m o- Intromission Frequency): l s ln dng vt
con c thm nhp vo m o con ci trong mt lot giao cu.
- IL (thi gian t n thm nhp- Intromission Latency): l khong thi
gian t khi con c gp con ci n ln thm nhp dng vt u tin.
- EL (thi gian t n xut tinh- Ejaculation Latency): l khong thi gian
t ln nhy u tin (hoc thm nhp m o u tin- nu khng c nhy)
n ln xut tinh u tin.
- PEI (khong cch sau xut tinh- Post Ejaculation Interval): l khong thi
gian t sau khi xut tinh ln u n ln nhy hoc thm nhp m o tip
theo (nu khng c nhy) bt u mt lot giao cu mi.
- III (khong cch thm nhp dng vt - Interintromission interval,
III=EL/IF): l khong thi gian gia cc ln thm nhp.
Hnh 2.2. Din bin hnh vi tnh dc ca chut c
Th nghim kt thc khi ghi c PEI, hoc khi ML, IL > 15 pht; EL >
30 pht; PEI > 15 pht. Nhng chut xc nh c ch s PEI c xem l
hon thnh test hnh vi.
Chut c v chut ci c lm quen vi test hnh vi tnh dc trong 3 t
ghp, mi t cch nhau 7 ngy. Mc ch ca 3 t lm quen ny nhm khi
ng phn x tnh dc, pht huy ti a vai tr ca h thn kinh v ni tit i
vi hnh vi tnh dc ca chut, ng thi gip cc nghin cu vin lm quen
Gp nhau
Nhy 1 Nhy 2 Thm nhp 2
Xut tinh
Nhy mi hoc thm nhp mi
Thm nhp 1
IL
PEI
III
ML EL
-
22
vi vic quan st hnh vi tnh dc chut. Sau chut tip tc c quan
st hnh vi trong 4 t na (4 test sng lc) nh gi kh nng tnh dc, kt
qu ca 4 t ny c ngha nh gi kh nng hot ng tnh dc ca mi
chut, trn c s phn loi chut theo kh nng hot ng tnh dc v chia
u ngu nhin vo cc l nghin cu c th nh sau:
L 1: ung NaCl 0,9% vi th tch 10mL/kg.
L 2: ung ch phm Ama Cng vi liu 20,63 mg/kg.
L 3: ung ch phm Ama Cng vi liu 41,25 mg/kg.
Chut c dng thuc lin tc 7 ngy, c ghp i vi chut ci 2 ln
trong sut qu trnh dng thuc (sau khi dng liu u tin 2 gi v ngy cui
cng ung thuc). Quan st li hnh vi tnh dc, ghi li cc thng s v so
snh kt qu l dng thuc vi l chng. Trng lng c th chut cng
c kim tra thng xuyn vo lc bt u th nghim, gia th nghim,
trc v sau khi dng thuc nh gi tnh trng sc khe chung ca chut.
Hnh 2.3. S nghin cu hnh vi tnh dc chut cng trng
(E2: tim estradiol benzoate; Pro: tim progesteron)
Ngy cui cng, git chut, ly mu nh lng nng testosteron so
snh gia cc nhm vi nhau.
t 1 t 2 t 3 t 4 t 5 t 6 t 7 t 8 t 9
Ngy Thin chut ci
E2 E2 E2 E2 E2 E2 E2 E2
Pro Pro Pro Pro Pro Pro Pro Pro Pro Pro
E2 git chut
-
23
m bo hot ng giao cu ca chut din ra t nhin v khng b nh
hng bi ngi quan st, qu trnh quan st c din ra nh sau:
Chun b 6 chung tru kh, sch, c kch thc 60 x 40 x 40 (cm), np
chung l mt tm li inox sch, c khe h, m bo cho chung
quan st c thng kh v c th ghi li c cc hot ng giao cu
din ra bn trong.
Chun b 6 webcam cht lng cao m bo quay khng b rung
git, treo c nh pha trn mi chung quan st sao cho ghi li c
ton b din bin xy ra trong chung.
Chun b 1 my tnh bn c ni vi cc webcam, s dng phn mm
c th quan st c hnh nh t c 6 webcam; c dung lng ln
lu gi c t nht 35 hnh ng (trung bnh 01 hnh ng din ra
trong 30 pht c dung lng c dung lng khong 500MB).
Chun b danh sch chut v cc mnh giy nh ghi k hiu cp
quan st, m bo cc d liu ghi c l chnh xc ca tng cp quan
st tng ng.
Ton b qu chun b phi c kt thc trc khi quan st t nht 10
pht.
- Tin hnh quan st:
Ln lt ly chut c tng l nghin cu cho vo chung quan st,
t giy ghi k hiu m chut c bn cnh chung.
5 pht cho chut c lm quen vi chung quan st.
Ln lt th vo mi chung chut c 01 chut ci ng dc. Ghi
m chut ci vo bn cnh m chut c, bt my quay ngay vo thi
im th chut ci v t giy ghi m chut ln np chung trong 5
giy (m bo m chut c lu li trong my quay).
-
24
Ton b qu trnh giao cu ca chut c ghi li t ng bng
webcam c ni vi my tnh trong khong thi gian 30 pht.
Nhn lc phc v cho qu trnh quan st : phc v cho mi bui
quan st (35 chut), cn khong 2-3 ngi, trong 1-2 ngi bt
chut v c k hiu chut, 1ngi ph trch my tnh.
Trong qu trnh din ra hot ng giao cu ca chut, ton b nghin
cu vin ra khi phng quan st, ch li 1 ngi lm nhim v theo
di hot ng ca my tnh.
- c v x l kt qu:
Kt thc mi bui quan st, ton b d liu c chuyn v my tnh
chnh, lu gi trong mt folder ring, vi tn folder chnh l ngy quan
st tng ng.
Hai nghin cu vin chnh quan st hnh vi giao cu mt cch c lp
(qua my tnh), ghi li kt qu trong phiu theo di hnh vi v so snh
vi nhau, vi nhng kt qu khng trng nhau th c 2 cng quan st v
thng nht.
Kt qu thu c s c x l bng phn mm Microsoft excel 2007,
m bo vi mi l nghin cu, kh nng giao cu ca chut l tng
i ng u.
2.3. X l kt qu
Cc s liu c x l theo phn mm Microsoft excel 2007, s dng
thut ton t-test student so snh gi tr trung bnh. Cc s liu c trnh
by di dng MEAN SE, s khc bit c ngha thng k khi p
-
25
CHNG III. KT QU
3.1. Tc dng trn chc nng sinh dc thng qua hnh vi giao cu 3.1.1. Kt qu hon thnh test hnh vi giao cu qua cc t tp luyn Chut c c tri qua cc t tp luyn lm quen vi test hnh vi
giao cu.
Bng 3.1. Kh nng hon thnh test hnh vi giao cu ca chut theo cc t
ghp cp
t
1
t
2
t
3
t
4
t
5
t
6
t
7
Tng
S chut
hon thnh
6
13
16
18
18
21
21
35
T l s
chut hon
thnh(%)
17,14
37,14
45,71
51,43
51,43
60
60
100%
Nhn xt:
S chut hon thnh test hnh vi giao cu tng ln qua cc t, c s dao
ng ln v s chut hon thnh test hnh vi giao cu cc t tp luyn 1, 2
v 3; cc t 4,5,6,7 t l chut hon thnh hnh vi giao cu n nh.
Trong nghin cu hnh vi tnh dc, trc khi th thuc chut cn c
ghp cp qua 7 t trong 3 t u (1,2,3) l 3 t chut lm quen vi
-
26
test hnh vi v khi ng phn x tnh dc, 4 t sau (4,5,6,7) c dng
nh gi kh nng tnh dc ca chut. Kt qu hon thnh cc t ghp cp
4,5,6,7 ca chut c th hin bng 3.2.
Bng 3.2. S chut hon thnh cc test hnh vi giao cu
S chut hon thnh test hnh vi giao
cu
L
3 t 2 t 1 t 0 t
Tng
1 3 1 1 4 9
2 4 2 0 3 9
3 3 2 1 3 9
Tng 10 5 2 10 27
Nhn xt:
S chut hon thnh c 4 test hnh vi giao cu (4,5,6,7) ch chim khong
22,85% (8 trng hp), cn li 27 chut khng hon thnh t nht 1 test hnh
vi c chia u thnh 3 l nghin cu theo kh nng giao cu.
3.1.2. Tc dng ca bi thuc ln hnh vi giao cu ca chut
Tc dng ca bi thuc ln cc ch s ML, IL
Cc ch s ML (thi gian t n tip cn) v IL (thi gian t n
thm nhp) l nhng ch s c dng nh gi s ham mun ca
chut.
-
27
Bng 3.3. Tc dng ca bi thuc ln cc ch s ML v IL
NaCl 0,9%
Ama Cng
20,63mg/kg
Ama Cng
41,25mg/kg
Trc ung
thuc 43,25 15,17 17,708,86 10,562,76
Sau UT 2
gi 54,3333,25 29,6012,95 50,1319,93
ML(giy)
Sau UT 7
ngy 145,7156,13 94,8845,36 169,0063,38
Trc ung
thuc 242,5771,23 88,2529,68 198,00112,69
Sau UT 2
gi 216,11116,5 66,0024,70 170,7554,07
IL(giy)
Sau UT 7
ngy 218,7165,90 160,2235,57 319,00133,22
Nhn xt:
- Ama Cng liu 20,63mg/kg v 41,25mg/kg cha lm thay i cc ch
s ML v IL mt cch c ngha thng k so vi l chng sau 2 gi
hay 7 ngy dng thuc.
Tc dng ca bi thuc ln cc ch s IF v EL
Ch s IF (s ln thm nhp m o) gn lin vi hot ng ca dng
vt, l tin cho hin tng xut tinh v phn nh hiu qu giao cu hn
l s ham mun tnh dc; EL l thi gian t n xut tinh.
-
28
Bng 3.4. Tc dng ca bi thuc ln cc ch s IF v EL
NaCl 0,9%
Ama Cng
20,63mg/kg
Ama Cng
41,25mg/kg
Trc ung
thuc 9,140,80 9,701,43 10,671,58
Sau UT 2
gi 9,671,99 11,401,40 9,633,02
IF (ln)
Sau UT 7
ngy 11,861,66 10,201,50 7,441,36
Trc ung
thuc 875,43112,94 599,5715,59 977,77171,58
Sau UT 2
gi 1098,57173,64 806,14209,36 731,83162,12
EL (giy)
Sau UT 7
ngy 1112,00254,97 1014,33153,72 545,50150,10
Nhn xt:
- Ama Cng liu 20,63mg/kg v 41,25mg/kg th trng chut cng cha
lm thay i cc ch s IF v EL mt cch c ngha thng k so vi l
chng sau 2 gi hay 7 ngy dng thuc.
Tc dng ca bi thuc ln cc ch s PEI v III
Khong cch sau xut tinh (PEI) l khong thi gian chut hi sc
li sau mi lot giao cu cng l mt ch s nh gi s ham mun tnh
-
29
dc; khong cch thm nhp dng vt III (=EL/IF) va phn nh hiu
qu giao cu va phn nh ham mun tnh dc.
Bng 3.5. Tc dng ca bi thuc ln cc ch s PEI v III
NaCl 0,9%
Ama Cng
20,63mg/kg
Ama Cng
41,25mg/kg
Trc ung
thuc 442,57 24,49 380,71 11,93 423,00 26,63
Sau UT 2
gi 412,57 11,34
383,86 16,39
(0,82%)
pt-s
-
30
- Ama Cng liu 20,63mg/kg th trng chut cng lm tng c ch s
PEI v III sau 2 gi dng thuc mt cch c ngha thng k.
- Ama Cng liu 40,25mg/kg th trng chut cng cha lm thay i cc
ch s PEI v III mt cch c ngha thng k so vi l chng.
3.2. Tc dng ca thuc ln nng testosteron mu Nng testosteron mu (nmol/L)
Biu 3.6. S thay i ca testosteron mu di tc dng ca Ama Cng liu 20,63mg/kg v 41,25mg/kg trong nghin cu hnh vi giao cu chut cng c
Nhn xt:
- Khng c s khc bit v nng testosteron mu ca chut cng c
gia cc l dng Ama Cng liu 20,63mg/kg v 41,25mg/kg th trng
chut cng v l chng.
-
31
CHNG 4. BN LUN
4.1 . V bi thuc Ama Cng - Bi thuc Ama Cng c bit n l mt bi thuc gia truyn ca c
Ama Cng tn tht l Y Prng ban dng s sn voi s mt Ty Nguyn
vi cc cng dng dn gian chnh l bi b c th, tr au lng nhc mi,
b thn trng dng, tng cng sinh lc c bn thn ng v mt b
phn ngi dn tin tng s dng [5], [15].
- T nm 2005 n nay vi mc ch nhn ging, pht trin trng trt v
bo tn bi thuc theo nguyn vng ca c Ama Cng, nhn dn cng
nh chnh quyn a phng; bi thuc c tin hnh nhiu nghin
cu nhm nh danh cy thuc, nghin cu chng minh cc tc dng, c
th hn nh tc dng tng lc (gia tng thi gian bi kit sc); tc ng
ln th trng, th c tnh cp, bn trng din v c tc ng ln nng
testosteron, trng lng ca cc c quan sinh dc ph [2], [3], [7], [14],
[15].
- Liu Ama Cng dng trong th nghim hnh vi ny c xc nh da
trn kt qu th nghim hot tnh androgen tin hnh trc : cao
thuc Ama Cng trong 14 ngy c 2 liu 37,5 mg/kg v 75 mg/kg
khi lng chut nht bnh thng u lm tng nng testosteron
mu (gp 3 ln liu 37,5 mg/kg v gp 6 ln liu 75 mg/kg th
trng) v liu ung 75 mg/kg khi lng trong 14 ngy lm tng hm
lng testosteron trong huyt tng trn c a b gim nng sinh dc c
ngha thng k so vi l chng [7].
Vy, chng ti la chn liu dng tin hnh th nghim hnh vi l:
37,50 mg/kg khi lng chut nht (1/100 Dmax )
75 mg/kg khi lng chut nht (1/50 Dmax )
-
32
( vi Dmax = 3750 mg/kg, l liu ti a cho bng ng ung )
Quy i liu c hiu qu tng ng trn i tng chut cng l: [4]
20,63 mg/kg khi lng chut cng
41,25 mg/kg khi lng chut cng
4.2 . V m hnh nghin cu - Nghin cu trn hnh vi tnh dc chut thc nghim c p dng
rng ri trn th gii phn tch c ch , hnh vi cng nh vai tr ca
h thn kinh trung ng - ni tit i vi hot ng sinh l ny. Trong
lnh vc dc l, nghin cu trn hnh vi tnh dc cn c dng
sng lc cc thuc c tc dng tng cng sinh dc [17], [19], [21],
[32]. C th k tn 1 s cc nghin cu v hnh vi trn th gii nh:
nghin cu ca Ramachandran (2004) v tc dng kch dc ca dch
chit Butea frondosan Koen.ex Roxb., [31]; nghin cu v v thuc
Dactylorhiza hatagirea n (2007) [26] hay nghin cu ca
Tommy Pattij(2005) v s khc bit xut tinh gia cc c th v.v[30]
M hnh ny khng qu phc tp v cn nhiu phng tin, my mc
t tin, hon ton c th p dng c trong iu kin Vit Nam.
- Nh c cp ti mc trn, kt qu thm d cho thy Ama
Cng liu 75mg/kg khi lng chut nht lm tng nng testosteron
mu mt cch c ngha thng k chut suy sinh dc, m theo
Agmo (1997), bt c mt yu t no nh hng n nng
testosteron mu u c tc ng n hnh vi giao cu ca chut [17]
nn th nghim ny c tin hnh vi mong mun nghin cu tc
dng ca bi thuc trn hnh vi tnh dc ca chut thc nghim, c
bit l trn ham mun tnh dc ca chut hay c th l mong mun
thuc s lm gim ML, IL, PEI, III hay lm tng IF. V, trong cc hot
-
33
ng tnh dc, hot ng tip cn phn nh s mong mun hay hot
ha tnh dc, thng s thng c dng nh gi l thi gian t
n tip cn (ML). iu khin hnh vi tip cn l vai tr ca h thn
kinh trung ng, thng qua vic thay i cc cht trung gian ha hc
c hiu hoc nng hormone gii tnh c hiu [13]. Ngoi ra,
khong cch sau xut tinh (PEI) l khong thi gian chut hi sc
li sau mi lot giao cu cng l mt ch s nh gi s ham mun tnh
dc. Hot ng thm nhp phc tp hn do cn c s cng ca
dng vt, kt hp vi hot ng ca c vn dng vt nn khng
hon ton l ch s nh gi s ham mun tnh dc. S cng dng
vt cn c s phi hp tng th ca hot ng gin mch, cc hormon
ni tit v yu t thn kinh. Vy nn, hot ng thm nhp c trng
cho hiu qu giao cu. Cc ch s nh gi hiu qu giao cu l IF v
III (=EL/IF), trong ch s IF rt quan trng, n gn lin vi hot
ng ca dng vt, l tin cho hin tng xut tinh. Trong khi IF
phn nh hiu qu giao cu hn l s ham mun tnh dc th III li
phn nh c [13].
4.3. V kt qu nghin cu - Ama Cng liu 20,63mg/kg khi lng chut cng khng lm thay
i cc ch s ML, IL, IF, EL sau 2 gi hay 7 ngy dng thuc mt
cch c ngha thng k so vi l chng.
- Ama Cng liu 20,63mg/kg khi lng chut cng khng nhng
lm gim m cn lm tng cc ch s PEI v III mt cch c ngha
thng k sau 2 gi dng thuc.
- Ama Cng liu 41,25mg/kg khi lng chut cng khng lm nh
hng n cc ch s nghin cu.
-
34
- Ama Cng liu 20,63mg/kg v 41,25 mg/kg khi lng chut cng
cha lm thay i nng testosteron mu gia cc l dng thuc
so vi l chng. C s ph hp gia kt qu v nng testosteron
mu v kt qu hnh vi ca bi thuc.
Theo chng ti, kt qu ny thu c mt phn c th do:
Hot tnh androgen ca bi thuc Ama Cng cha mnh c
nh hng tch cc n cc ch s hnh vi, c bit l cc ch s lin
quan n s ham mun tnh dc (ML, IL). Qua nhng ti liu chng ti tham kho c, Ama Cng liu 75mg/kg khi lng chut nht
(tng ng vi liu 40,25mg/kg th trng chut cng) lm tng
trng lng nng testosteron chut suy sinh dc, song li cha
lm tng khi lng cc c quan sinh dc ph mt cch c ngha
thng k .
Trn thc t quan st, s chut c biu hin bt thng v t th di
chuyn (i nghing) tng dn theo thi gian nghin cu. Chng ti
t ra gi thit liu chut tri qua 9 t ghp cp, mi t cch nhau
7 ngy c nh hng n sc khe ca chut? T a ra cn
nhc rt ngn thi gian nghin cu bng cch rt ngn s t ghp
cp hoc khong cch gia cc t ghp cp? Theo kt qu bng
3.1 cho thy ch c 17,14% chut c c hnh vi tnh dc t
ghp cp u tin, nhng n t 2 con s ny tng ln gp i.
Nh vy, trc khi c nhng nghin cu chnh thc, chut c cn
phi c lm quen vi test hnh vi. Cc test lm quen ny khng
ch c vai tr khi ng phn x tnh dc chut, m cn gip cc
nghin cu vin lm quen vi vic quan st hnh vi ca chut. Sau
1-2 test lm quen ban u, chut phi tip tc c tp luyn qua
cc t ghp cp mi. Mc ch ca test tp luyn ny nhm pht
-
35
huy ti a vai tr ca h thn kinh v ni tit i vi hnh vi tnh
dc ca chut. Hot ng tnh dc ca chut phi da trn s bnh
thng ca cc yu t thn kinh v ni tit ny, bt k mt s bt
thng no ca h thng trn u dn n vic chut khng hon
thnh test hnh vi. Da vo kt qu ca cc t tp luyn ny m c
th phn loi chut theo kh nng hot ng tnh dc [17], [28]. Tuy
nhin, cn tp luyn bao nhiu t l va v khong cch gia cc
t l bao lu th c s khc nhau gia cc nghin cu. Ottani v
cng s quan st chut qua 7 t ghp cp trc khi tin hnh can
thip bng thuc [28]. Hooi Hoon Ang ch cho ghp cp trc 3 t
m thi [18]. Khong cch gia cc t ghp cp ca Ottani v cng
s l 4 ngy [28], trong khi Agmo khuyn c th cch nhau 1 tun
[17]. Nghin cu ca Tommy Pattij(2005) chut tri qua 6 ln ghp
cp trc khi can thip thuc v khong cch gia cc t cng l 1
tun [30]. Nghin cu v bi thuc SA1 Hn Quc, gm 9 v dc
liu (Korean red ginseng, ferment soybean, Tribulus terrestris,
Fructus Rubi, Fructus Lycii, Semen Cuscutae, Dioscorea Rhizome,
Fructus Corni and Fructus Crataegi) c cho l lm tng sinh lc
v ci thin chc nng tnh dc cho nam gii, tc gi by t quan
im cc t quan st cn thit phi tin hnh 1-2 ln/1 tun [29].
Vy, theo chng ti cc nghin cu sau c th cn nhc tin hnh
cc khong thi gian khc a ra so snh, t rt ra khong
thi gian thch hp.
4.4. V liu Ama Cng - Bi thuc Ama Cng c nghin cu v hot tnh androgen
nhiu mc liu khc nhau.
-
36
- Vi Dmax = 3750mg (liu ti a cho bng ng ung), cc nghin
cu tin hnh cc liu 1/10, 1/20 Dmax [7], cho kt qu l lm
gim nng testosteron; tuy nhin khi gim liu xung cn 1/50,
1/100 Dmax [14] th kt qu ngc li l lm tng nng
testosteron. Nghin cu ca chng ti cng p dng liu 1/50 Dmax
(41,25mg/kg chut cng) v 1/100 Dmax (20,63mg/kg chut cng)
nh gi tc dng trn hnh vi tnh dc. Kt qu cho thy liu
1/50 Dmax khng nh hng n cc ch s hnh vi, cn liu 1/100
Dmax lm tng cc ch s PEI, III sau 2 gi ung thuc. iu
ny c v khng tng xng vi hot tnh androgen c nghin
cu trc . Phi chng liu 1/50 v 1/100 Dmax vn cn thp,
cha tc ng tch cc n test hnh vi. Nu tng liu ln n
mc liu 1/30, 1/40 Dmax liu hnh vi tnh dc ca chut c c
ci thin khng? iu ny cn tip tc nghin cu lm sng t.
-
37
KT LUN
Qua qu trnh nghin cu v tc dng ca bi thuc Ama Cng ln hnh vi
tnh dc chut cng c thc nghim, kha lun rt ra mt s kt lun sau:
1. V tc dng ca bi thuc Ama Cng ln hnh vi tnh dc ca chut cng c thc nghim
- Ama Cng vi liu 20,63mg/kg v 41,25mg/kg cn nng chut cng cha
lm thay i tch cc n hnh vi tnh dc ca chut cng c thc
nghim.
- Ama Cng vi liu 20,63mg/kg cn nng chut cng lm tng PEI, III sau
2 gi dng thuc v khng lm thay i cc ch s ML, IL, IF, EL.
- Ama Cng vi liu 41,25mg/kg cn nng chut cng cha lm thay i cc
ch s hnh vi.
2. V tc dng ca bi thuc Ama Cng ln nng testosteron mu ca chut cng c thc nghim
- Ama Cng vi liu 20,63mg/kg v 41,25mg/kg cn nng chut cng cha
lm thay i n nng testosteron mu ca chut cng c thc nghim
gia cc l dng thuc so vi l chng.
-
38
KIN NGH
1. Nghin cu tc dng ca Ama Cng v hnh vi tnh dc cc mc liu nh 1/30, 1/40 Dmax.
2. Nghin cu rt ngn thi gian tin hnh nghin cu mt cch thch hp hn.
-
I
TI LIU THAM KHO
TING VIT
1. Trn Qun Anh (2009), Mn dc nam gii, Bnh hc gii tnh nam,
Nh xut bn Y hc, H ni, 232-252.
2. B Mn Y Hc C Truyn Dn Tc, Trng i Hc Y H Ni (2006), Y
hc c truyn (ng Y), Nh xut bn Y hc, H Ni.
3. Nguyn Th Kim Chu (2005), Nghin cu thnh phn ha hc cc dc
liu trong bi thuc b thn trng dng ca Ama Cng, Kha lun tt
nghip Dc s i hc, i hc Y Dc TP. H Ch Minh.
4. Trung m (2001), Phng php ngoi suy liu c hiu qu tng
ng gia ngi v ng vt thc nghim, Tp ch dc hc, 3, 8-9.
5. Vn Dng (2007), Nghin cu v thc vt v thnh phn ho hc cc
dc liu trong bi thuc bi b c th, b thn trng dng ca c
Amakng, Lun vn Thc S Dc hc, Trng i hc Y Dc TP HCM.
6. Nguyn Minh c v cng s (2008), Ama Kong Remedy, a Folk
Vietnamese Herbal Formular, Increases Endurance Swimming Capacity of
Mice, Tp ch dc liu, 13 (6), 292 296.
7. Nguyn Minh c v cng s (2009), Nghin cu k tha bi thuc c tc
dng bi b c th, b thn trng dng ca c Ama Cng Bun n,
k Lk, bo co ti nghin cu KH-CN cp b.
8. Trn Th Thu Hng (2007), Dc lc hc, Nh xut bn Phng ng,
424-461.
-
II
9. Trn Th Thanh Hu (2007), Nghin cu c tnh cp v tc dng ca th
ty t (Semen Cuscutae chinensis) ln chc nng sinh sn ca chut cng
c thc nghim, Kha lun tt nghip Dc s kha 2002-2007, trng
i hc Dc H Ni.
10. Dng Th Ly Hng, Trnh Th Kim Anh, Nguyn Th Hi H (2009),
Bc u nh gi hot tnh androgen ca r b bnh (Eurycoma
longifolia J.) trn chut thc nghim, Tp ch Dc hc, 404 (49), 16-20.
11. Dng Th Ly Hng, Phm Th Nh Hng, Trnh Th Kim Anh, Nguyn
Th Hi H, Nguyn Trn Ging Hng, Trn c Phn (2011), nh
gi tc dng ca r cy b bnh (Eurycoma longifolia J.) ln hnh vi tnh
dc chut thc nghim, Tp ch Dc hc, 420(51), 42-47.
12. Dng Th Ly Hng, Nguyn Trn Ging Hng, Trn c Phn
(2011), Gii thiu m hnh nghin cu hnh vi tnh dc chut cng
thc nghim, Tp ch dc hc , 3, 5-9.
13. Dng Th Ly Hng (2012), Nghin cu tc dng ln chc nng sinh
sn v c tnh ca r b bnh (Eurycoma longifolia J.) thu hi ti Vit
Nam trn ng vt thc nghim, Lun n Tin s y hc, i hc Y H
Ni.
14. Nguyn Ngc Khi, Nguyn Vit H, v Nguyn Minh c (2009),
Effects of Ama Kongs Remedy on Growth of Accessory Sexual Organs
and Plasma Testosteron Levels in Mice, Tp ch dc liu, 14(1), 52 -
56.
15. Nguyn Quc Trng (2006), Nghin cu thnh phn ho hc bi thuc b
thn, trng dng ca Amakng Chuyn kho dc liu T, Kha lun
tt nghip dc s i hc, Trng i hc Y Dc TP HCM.
-
III
16. Vin Dc liu B Y T (2006), Phng php nghin cu tc dng
dc l ca thuc t Dc tho, Nh xut bn Khoa hc v K thut H
Ni, 220-222, 377-387.
TING ANH
17. gmo A. (1997), Protocol Male rat sexual behavior, Brain Research
Protocols, 1, 203209.
18. Ang H. H. (1997), Eurycoma longifolia Jack enhances libido in sexually
experienced male rats, Exp. Anim., 46(4), 287-290.
19. Bancroft J. (2005), The endocrinology of sexual arousal, Journal of
Endocrinology, 186, 411-427.
20. Benjamin L. Hart (1968), Sexual reflexes and mating behaviour in the
male rat, Journal of Comparative and Physiological Psychology, 65(3),
453-460.
21. Dewsbury (1972), Effects of tetrabenazine on the copulatory behavior of
male rats, European Journal of Pharmacology, 17, 221-226.
22. Dohle G. R., Smith M., Weber R. F. A. (2003), Adrogens and male
fertility, World journal of urology, 21 (5), 341-345.
23. Harvey J., Judith Ab. (2009), Andrapause in the Aging Male, The
Journal for Nurse Practitioners, March, 207-212.
24. Hermann M. B. (2005), Long-Term Morbidity of Late-Onset
Hypogonadism, European Urology Supplements, 4, 10-15.
25. Hull E.M., Dominguez J.M. (2007), Sexual behavior in male rodents,
Horm Behav, 52(1), 45-55.
-
IV
26. Mayank Thakur, Dixit V. K (2007), Aphrodisiac Activity of
Dactylorhiza hatagirea (D.Don) Soo in Male Albino Rats, eCAM, 4(S1),
29-31.
27. Meston C.M., Frohlich P.F. (2010), Neurobiology of sexual function,
Arch Gen Psychiatry, 57, 1012-1030.
28. Otitani A., Giuliani., Ferrari F. (2002), Modulatory activity of sildenafil
on copulatory behavior of both intact and castrated male rats,
Pharmacology, Biochemistry and Behavior, 72, 717-722.
29. Park S. Won., Lee C. H., Shin D.H., Bang N.S., Lee S.M. (2006), Effect
of SA1, a Herbal Formulation, on Sexual Behavior and Penile Erection,
Biol Pharm Bull, 29 (7), 1383 1386.
30. Pattij T. et al (2005), Individual differences in male rat ejaculatory
behaviour: searching for models to study ejaculation disorders, European
Journal of Neuroscience, 22, 724-734.
31. Ramanchandran S., Sridhar Y., Kishore Gnana Sam S., Saravanan M.,
Thomas Leonard M., Anbalagan N., Sridhar S.K. (2004), Aphrodisiac
activity of Butea frondosa Koen. ex Roxb. Extract in male rats,
Phytomedicine, 11, 165-168.
32. Tajuddin., Ahmad S., Latif A., Qasmi Ia., Yusuf Amin Km. (2005), An
experimental study of sexua function improving effect of Myristica
fragans Houtt. (nutmeg), BMC Complementary and Alternative Medicine
5(16), 11-17.
33. Wehling M. (1997), Specific, nongenomic actions of steroid hormons,
Annu Rev Physiol, 59, 365-393.