NGƯỜICHỒNGVĨNHCỬU—★—

Tácgiả:F.M.DostoevskiNgườidịch:ĐàoTuấnẢnh

NhàXuấtBảnVănHọc-2015Táibản:2/2017

ebook©vctvegroup05-09-2018

Ebookmiễnphítại:www.Sachvui.Com

ĐôiLờiVề“NgườiChồngVĩnhCửu”

F.M.Dostoevski (1821-1881)được thừanhận làmột trong sốcácnhàvănvĩđạicótầmảnhhưởngđặcbiệttớisựpháttriểnvănhọcthếgiớithếkỉXX.Chotớinayảnhhưởngđókhônghềthuyêngiảm.BạnđọcViệtNamtừnglàmquenvớiDostoevskiquanhữngkiệttáccủaôngnhưTộiácvàtrừngphạt;AnhemKaramazov;Gãkhờ;Lũngườiquỷám;Bútkídướihầm…Nhữngtácphẩmnàyđãảnhhưởngkhôngnhỏ tớiđờisống tinhthầncủahọ, tới sángtáccủamột sốnhàvăn, lôi cuốnmạnhmẽsự chúý củagiớinghiêncứu, phê bìnhViệtNam.Tiếp tục giới thiệu di sản củanhà vănthiêntàiNgachongườiđọcViệtNamhiệnđang làmụctiêu lớncủacácnhàNgahọc.

TácphẩmNgườichồngvĩnhcửumàcácbạncầmtrêntaylàmộttrongnhữngcốgắngnhằmthựchiệnmụctiêuđó.

Người chồngvĩnhcửu in lầnđầu tiên trên tạp chíRạngđôngnăm1869.VềtácphẩmnàyDostoevskichobiết:“Tôiđãđịnhviếttruyệnngắnnàycáchđâybốnnăm,nămanhtraitôimất,đáplạilờicủaApollonGrigoriev,ngườiđãkhenngợiBútkídướihầmcủatôi và có nói với tôi khi ấy: “Cậu tiếp tục viết theo kiểu đó đi”.Nhưng đây không phải làBút kí dưới hầm; tác phẩm này hoàntoàntheomộthìnhthứckhác,mặcdùtrênthựctếnóvẫnthuộcbảnchấtxưanaycủatôi(…)Tácphẩmnàytôicóthểviếtxongrấtnhanh - bởi vì trong nó không cómột từ nào,một dòng nào lạikhôngrõđốivớitôi”.

Quảthật,DostoievkiđãviếtNgườichồngvĩnhcửutrongđúngcóbatháng,vàtừmộttruyệnngắntheoýđồbanđầu,khikếtthúcnóđãtrởthànhthiêntruyệndàicódunglượngcủamộtcuốntiểu

thuyết.Người chồng vĩnh cửu viết về câu chuyệnmột người chồng bị

“cắmsừng”vànhữnghànhvicủaôngtasaukhibiếtmìnhbịvợvàbạn phản bội. Về đề tài này Dostoevski đã từng có một truyệnngắn trước đó, nhan đề Vợ người khác và gã chồng dưới gầmgiường(1848),trongđó,theo“gu”thịnhhànhtrongvănhọcđươngthời,Dostoevskimôtảnhânvậtngườichồngbị lừadốitheokiểunửa hài kịch thông tục. Còn giờ đây, vớiNgười chồng vĩnh cửu,Dostoevskiđã“nângtầm”sángtáccủamình,tạobướcngoặtpháttriểnnghệthuậtmôtảtâmlíphứctạpchodạngđềtàinày.

ViếtvềđềtàighentuôngvàtínhcáchcủangườichồngbịphảnbộiDostoevskicóthểđãxuấtpháttừmộtsốtìnhhuốngcốttruyệnvàdiễnbiếntâmlícủahàikịchMolier-Trườnghọcdạy làmvợ(1665) vàTrường học dạy làm chồng (1667).Năm 1867, theo lờikhuyên của Turghenev, Dostoevski đã đọc Bà Bovary của G.Flaubert.CuốntiểuthuyếtcủanhàvănPhápđãgợiýchoôngýđồmô tảvà lígiảihình tượngngười chồngbị cắmsừng theohướngnghệ thuật-tâm límới.Ông tìmthấy trongcuốn tiểu thuyếtnàymotipmàsaunàyôngsửdụngnhưđiểmxuấtphátcốttruyệnchotác phẩm của mình: Charles Bovary sau cái chết của vợ, quanhữngbứcthưcủabàvớitìnhnhân,đãbiếtvềsựphảnbộicủavợmình,đâmrarượuchèrồichết.TrusotskisaucáichếtcủaNataliaVacilievna,vợmình,vàquathưtừcủabàbiếtmìnhbịphảnbội,đồng thời phát hiện ra đứa con gái yêu không phải con đẻ củamình.

Vở kịch ngắn một hồi Người đàn bà tỉnh lẻ của Turghenev(1851)cũngđểlạidưâmcốttruyệntrongNgườichồngvĩnhcửu.Nhà văn quan tâm tới hai tính cách chính trong hài kịch củaTurghenev-Stupendiev-ngườichồngtậntụyvàvợôngta-DariaIvanovna,ngườiđànbàsỏmũi chồngvàphải lòng tênsởkhanh

già,dânthủđô.TrongNgườichồngvĩnhcửuDostoevskixâydựngnhânvậtngườichồngTrusotskicónhiềunétgiốngStupendievcủaTurghenev.Tuynhiên,cũnglàngườichồngtậntụy,bịvợsỏmũi,nhưngnhânvậtcủaDostoevskicótínhcáchphứctạphơnnhiều,bởi,mộtmặt,trướcmắtmọingườiôngtatỏralàngườinhútnhát,sợ vợ,nhưng trên thực tế lại làngười có suynghĩ vàhànhđộngquyếtđoán,độclậpmộtkhicầnthiết.Haicựctínhcáchtráingượcnhautrongmộtconngườiđượcđưalênđỉnhđiểmkhinhàvănđểchongười chồngbiếtmìnhbị lừa và trở thànhnạnnhân của sựghentuôngđốivớingườivợđãchết.Sựghentuôngghêgớmđólạiđổ lên đầu một nhân vật yếu đuối, hiền lành, chính vì vậyTrusotskiđãtrởthànhmộtnhânvậtbihài.

Trêncơsở “liênvănbản”vớinhữngtácphẩmrađời trướcđó,vớiNgười chồng vĩnh cửu Dostoevski đã thể hiện một tài năngvượtbựctrongnghệthuậtxâydựngtâmlítínhcáchnhânvật.Ởtácphẩmcủaôngcósựhòatrộngiữabikịchvàhàikịch,giữacáithấphènvà cái cao cả trongýnghĩvàhànhđộng củaTrusotski(ngườichồngbịcắmsừng),chỉrabiệnchứngphứctạpgiữakẻbạohànhvànhữngnạnnhâncủahắngắnvớiđềtài“dướihầm”.

Sự ghen tuông thái quá đã khiến con người nhu nhược, hiềnlành Trusotski (tiếngNga có nghĩa là kẻ hèn nhát),một “ngườichồngvĩnhcửu”(kiểugọichếgiễucủaVeltraninov)[1]biến thànhngườibáothù.Màsựbáothùmớikinhkhiếplàmsao!Nódiễnrangaytừđầu,khiđộcgiảcònđangmảitheodõiquátrìnhdiễnbiếntâmlí căngthẳngcủaVeltraninovbịmộtgãđànông trungniên“đeobăngtang”đeobámgầncảthángtrờivàcùngvớinhânvậtcốtưởngtượngxemđólà“thằngchónàovậy”.Saukhinhậnranhaulà người quen 10 năm về trước, Trusotski “tra tấn” kẻ thù củamình bằng nhiều thủ đoạn khác nhau, khi thì tỏ ra đã biết hết“mọi chuyện”, lúc thì úp mở về quan hệ cha con ruột thịt giữa

Veltraninov với bé Liza đứa con gái mà ngần ấy năm hắn vẫntưởng là “mónquàvôgiáChúaban tặngchomình!”Tệhạihơn,người cha hờ từng vô cùng yêu quý đứa con gái, sau khi biếtchuyện,đãhànhhạnókhôngthươngtiếctrướcmắtchađẻcủanóvàcáichếtcủađứatrẻđángthươnglàgiọtnướctrànlivềsự“tántậnlươngtâm”củakẻbáothù,biếnkẻthùcủamình-ngườiđànông trịch thượng, vượt trội về mọi mặt so với mình, thành nạnnhân thảmhại về phươngdiện tinh thần.Chưadừng ở đó, lòngghentuôngcộngvớicáichếtcủaLiza,cùngvớiviệcbịđámtrẻlàmnhụckhi tới nhà viên quan chứcZakhlebnikovhỏi cô bé 16 tuổilàm vợ, khiến Trusotski, vừa mới hết lòng tận tuỵ chăm sócVeltraninovkhitaynàyđổbệnh,thậmchícònômhônanhta,bấtthìnhlìnhđãlaovàocốdùngcondaocạorâucứacổtìnhđịchkhianhnàyđangngủ!

Thipháp“kếthợpnhữngcáikhôngthểkếthợp”,haykếthợptàitìnhnhữngcựcđoantrongnghệthuậtmổxẻtâmlínhânvật,cóvẻnhư là một trong những thi pháp chủ đạo trong sáng tác củaDostoevski.

Đềtài“kẻdữ”-“ngườilành”vốnđược“đàosâu”trongtriếthọcvàvănhọcNgacổđiển,trongtácphẩmcủaDostoevskicũngđượchainhânvậtchính:kẻcắmsừngvàngườichồngbịcắmsừngbànluận.NhiềunhàphêbìnhthờikìđóchorằngtrongvănhọcNgadiễnrakhôngngừngnghỉcuộcđấutranhgiữahailoạingườinày,cácnhàvăncốgắngtìmkiếmmốiquanhệthỏađánggiữachúng,-lúc hạ bệ, khi đề caomột trong hai loại người đó. Khác với họ,Dostoevskichorằnggiữahailoạingườinàykhôngcóranhgiớirõràngvàcùnglúccóthểbiến“ngườilành”thành“kẻdữ”.Haitínhcách đối lập “dữ” - “lành” bắt rễ trongmỗi con người, tùy từnghoàncảnh,môitrường,từngmốiquanhệ,cáinọsẽlấnátcáikia.Thôngquacáchmiêutảtâmlítàitìnhvềmộtôngchồnghiềnlành

nhunhượcbịcắmsừngvìghentuôngbiếnthànhkẻbáothùdữdộivàkẻác-chuyêncắmsừngngườikhác,ngạonghễtrướcsứcmạnhvượttrộivềthểchấtvàtinhthầncủamình,biếnthànhnạnnhânkhốnkhổ,Dostoevskiđãchứngminhtriếtlínhânsinhcủamình.

Đểnhấnmạnhđềtàixuyênsuốtnày,trongtruyện,Dostoevkiđã“lồngghép”nóvớinhiềuđềtài“vệtinh”khác,màmộttrongsốđólàđềtàivềthếhệthanhniênthờiđạiông-nhữngngườitheochủ nghĩa hư vô, vốn là một trong những đề tài được diễn giảithành công trong tiểu thuyếtCha và con của Turghenev. TrongNgười chồngvĩnhcửu,Dostoevskikhông chỉnêubậtbikịch củalớp trung niên thông qua bi kịch của hai nhân vật Trusotski vàVeltraninov,màcònchỉrabikịchcủalớpthanhniên“mầymòtìmđường” trong cái môi trường “không biết tìm ra ai để mà kínhtrọng”.Nhờsự“lồngghép”khépléonàyphạmvinộidungxãhộivà tư tưởng thiên truyệnđượcmở rộng, tínhnhânbản vốn luônđượcgiấukínđằngsaunhữngtìnhtiết,nhữngcâunói,hànhđộng,dầnlộdiện.TácgiảđãđểVeltraninovkẻđượcxemlàcókhảnăngtựphântíchhơncả,đãđánhgiávềnạnnhân/kẻbạohànhmình-Trusotskinhưsau: “Đó làmộtsinhvậtdướihầmvà làmộtsinhvậtquáiđản,nhưngmàsinhvậtấycũnglàngườicùngvớinhữngnhữngniềmvui,nỗibuồnvànhậnthứccủamìnhvềhạnhphúc,vềcuộcđời.Saomình lạiđâmsầmvào cuộcđờianh ta làmgìnhỉ?Việcgìmàbọnmìnhphảiđỏmặtlênvớinhau,việcgìphảinhìnnhaubằngconmắtthùđịch,khimàcuộcđờivốnđượcdànhchohạnhphúcvàkhimànóngắnngủiđếnvậy?Ô,saomàcuộcđờingắnngủinhườngvậy!Saongắnvậyhảtrời?”.

Saunhữnggìđãtrảiqua,kểcảsaucâutrữtìnhcảmthánđầytính nhân văn và thấm đậm tinh thần cơ đốc giáo, người đọcnhữngtưởngVeltraninovsẽrẽsangmộtlốiđimớiđểmà“lộtxác,hồi sinh”, trở thànhngười có ích.Nhưngkhông,anh tavẫnvậy,

vẫnlàkẻlãngdu,vẫnkẻvôtráchnhiệmvớiđời.CảTrusotskicũngvậy.Ôngtatrướcsauvẫnlàmộtngườichồng

vĩnh viễn nhẫn nhục, hiền lành, nếu chưa tận mắt thấy được“nhânchứng,vậtchứng”vềviệcmìnhbịcắmsừng!

Dostoevskilànhưthế.

NgaytừkhimớirađờiNgườichồngvĩnhcửuđãđượcđónnhậnnồng nhiệt. N.N. Strakhov, nhà phê bình và là ông chủ tạp chíRạngđông, làngườiđầu tiênvào tháng2năm1870viết cho tácgiả:“Truyệndàicủaanhđãđemlạiấntượngsốngđộngvàkhôngcòngìphảinghingờ, sẽgặtháinhững thànhcông lớn.Theo tôi,đây làmột trongnhững tácphẩmđượcgọtgiũanhất củaanh, -cònvềđềtài-đólàmộttrongnhữngđềtàisâusắcnhất,thúvịnhấtmàanhtừngviết: tôinóivề tínhcáchcủaTrusotski;nhiềungườicóthểsẽkhônghiểu,songhọvẫnđọcvàsẽđọcmộtcáchsaymê”. Sau một tháng ông thông báo cho Dostoevski: “Lời phỏngđoáncủatôiđãthànhhiệnthực.Ngườichồngvĩnhcửucủaanhđãlôi cuốn được sự quan tâm vô cùng lớn và người ta đang tranhnhauđọc”.

Saumộtnăm,Ngườichồngvĩnhcửuđượcnhàphêbìnhđưavàodanhsáchcáctácphẩmdẫnchứngchosựtiếnbộnghệthuậtcủavăn họcNga: “Nền văn học của chúng ta hiện đang nở rộ trongtoànbộýnghĩa của từđó;nómở rộng,khai triển, trongkhi cácnềnvănhọckhác,chẳnghạnnhưvănhọcPháp,vănhọcĐức,Anh- hoặc suy thoái, hoặc ngưng trệ (…). Phần lớn các nhà văn củachúng ta thậmchíkhôngdừng lạiở sựphát triểncủamình,màtiếptụcnhữngbướcđimớikhihọđangcòncầmbút.ChẳnghạnTurghenev đã trưởng thành vượt bực ngoài sự mong đợi củaBelinski. Chẳng hạn như Lev Tolstoi vươn lên ngày mỗi vữngvàng,chắcchắn,vàvẫntiếptụcvươnlênngàymộtcaohơn.Chẳnghạn nhưDostoevski,mặc dù còn có những dao động, cũng đang

vươn lên cao, và đối với phê bình Nga thật rõ ràng, thí dụ, vớitruyện vừaNgười chồng vĩnh cửu củamình nhà văn ấy đã tiếnđượcmộtbướcmớitrongsựpháttriểnnhữngtưtưởngcủamình”.

Đólànhữnglờiđánhgiácủangườiđươngthờixuấtsắcvềnhàvăn.Hivọngngườiđọchiệnđạisẽ tìmthấynhữngvấnđềmìnhquantâm,nhữngvấnđềgầngũitrongthiêntruyệntừngđượcviếthơnmột thế kỉ trước bởimột thiên tài,một “nhàhiện thựcNganghiệtngã”.

Veltraninov

Mùahètrôiqua,tráivớisựchờđợitrướcđó,VeltraninovđãởlạiPeterbua.ChuyếnđinghỉởmiềnNamanhđànhphảihuỷ,cònvụkiệncáothìvẫnchưathấycógìsángsủa.Vụtranhchấpđiềntrangđãxoaychuyểntheohướngbấtlợi.Mớibathángtrướcđâynó còn có vẻ quáđơn giản, gầnnhưkhông có tranh cãi; vậymàbỗngdưng thayđổi tất tật. “Mọi thứ lại còn thayđổi tệhạinữachứ!”Veltraninovthầmnhắcđinhắc lạicâunóiđómộtcáchcaycú.Anhkhôngtiếctiềnthuêmộtluậtsưkhônkhéo,nổitiếng,vớigiáđắt;nhưngvìbồnchồnbứtrứtkhôngyên,thànhthửanhcứxôngvàotựlàmmọiviệc:đọcvàviếtcácthứgiấytờmàviênluậtsưđãlàmquáẩu;chạyđônchạyđáotớicácnhiệmsở,hỏihanđủthứ,quấynhiễuhếtngườinọđếnngườikia,đếnnỗiviênluậtsưcũngphải thanphiềnvàxuaanhvềnhànghỉởngoại ô choyênchuyện.Nhưngthậmchíđếnnghỉngơianhcũngchẳngmàng.Bụibặm,ngộtngạt,nhữngđêmtrắngPeterbua,thầnkinhcăngthẳng- đó là tất cả những thứ anh hưởng thụ ở đây. Căn hộ củaVeltraninovởđâuđógầnNhàhátLớn.Cănhộnàyanhvừamớithuêvàcũngkhôngmấyưngý-“Mọicáiđềuchẳngralàmsao!”.Chứngbệnh tưởng củaanh lạiphát triển từngngày; với lại anhcũngđãsốngchungvớicănbệnhnàytừlâurồi.

Đó là một người từng trải, giao du rộng rãi, không còn trẻ,chừngba tám,bachín,và toànbộ “cái sựgià” -nhưanh tavẫnthườngnói-sộcđến“hoàntoàngầnnhưbấtngờ”;nhưngbảnthânVeltraninovcũnghiểurằngmìnhgiàđúngrakhôngphảitheosốtuổi,màlàtheochấtlượngtuổivànếunhưsựxuốngcấpcủaanhcó bắt đầu, thì nó là từ phía trong, chứ không phải ở bề ngoài.

Nhìnbềngoài,chotớinaynomanhvẫntrẻ.Đólàmộtngườiđànôngcaolớn,rắnrỏi,nướcdasáng,tócdầyvàkhôngcólấymộtsợibạc,cảởtrênđầu,lẫnởbộrâumàunâuchấmngangngực.Thoạtnhìn,nomanhvụngvề,dángvẻcẩuthả,songnếunhìnkĩcácvịsẽnhậnrangayởconngườiấymộtquýngàibiếtkiềmchếtuyệtvờivà,vàolúcnàođó,đãtừngnhậnđượcmộtnềngiáodụcthượnglưucao quý nhất. Phong thái của Veltraninov cho tới giờ vẫn thoảimái,dạndĩ,thậmchícònduyêndáng,bấtchấpvẻluộmthuộmvàbuôngthảdoanhtựtạora.Chotớitậnbâygiờnomanhvẫnđầytự tin, thói tự tin kiên định nhất, ngạomạnmột cách quý pháinhất,và,cóthể,tựanhcũngbiếtrấtrõmứcđộcủanóởbảnthân,cho dẫu anh là một người không chỉ thông minh, mà thậm chínhiềukhicòntỏrarấthiểubiết,mộtconngườihẳnlàcóhọcvớinhững khả năng không thể nghi ngờ. Sắcmặt Veltraninov,mộtkhuônmặtcởimởvàhồnghào,loạisắcdiệnchỉcóởnhữngkhuônmặtmịnmàng,mềmmại củaphụnữ thời xưa, luônhấpdẫn sựchúýcủađámcácbàcáccô;tớigiờvẫncóngườinhìnVeltraninovrồithốtlên:“Rõlàmộtngườikhỏemạnh,damặtnhưthểmáuhòavớisữa!”.Ấyvậymàcáiconngười “khỏemạnh”ấy lạimắcbệnhtưởngrấtnặng.Đôimắtanhto,màuxanh,mươinămtrướcmangtrongmìnhbiếtbaochiến thắng;đó từng làcặpmắt trongsáng,vuivẻvàvôtưtớimứclôicuốnbấtkìaimàanhcóquanhệ.Giờđây, bước vào tuổi tứ tuần, ánh sáng trong trẻo vàhiềnhậu tắtdần trong đôi mắt đã có những nếp nhăn mờ mờ xung quanh;trongđôimắtấy,ngượclại,xuấthiệnsựtrơtráocủamộtkẻsuyđốnvềphẩmhạnhvàmệtmỏi, sự ranhmãnh củanụ cườikhẩyxuấthiệnthườnghơnvàmộtsắctháimớitrướcđâychưatừngcó:nỗiđauvàsựbuồnbã-mộtnỗibuồnlãngđãng,mơhồ,nhưngsâuđậm.Nỗibuồnđóđặcbiệtrõrệtkhianhởmộtmình.Vàcũngthậtlạ,conngườivuivẻ,ầmĩvàlơđễnh,kểrấthaynhữngchuyệnhài

hước,giờđâychẳngthíchmộtcáigìngoàiviệcngồimộtmình.Anhcốtìnhdứtbỏquanhệvớinhiềungườiquenbiết,nhữngngườimàhiệncũngchưađếnnỗiphảitừbỏ,chodùtìnhtrạngtàichínhcủaanhđãhoàntoànsuysụp.Thậtra,ởđâycónguyêndotừtínhsĩdiện:vớitínhđanghivàsĩdiệnVeltraninovkhôngthểgiữnhữngmốiquanhệtrướcđây.Nhưngtínhsĩdiệndầndầnkhiếnanhtrởnêncocụmvàobảnthân.Sựcocụmnàykhôngthuyêngiảm,màthậm chí còn ngược lại; song nó lại thoái hóa thànhmột kiểu sĩdiệnlạđờitrướcđóchưatừngcó:đôikhiVeltraninovđaukhổvìnhữngnguyênnhânhoàntoànbấtngờtrướcđâykhôngthểxảyra,-nhữngnguyênnhân“caocả”hơnnhữnggìtừtrướcnay“nếunhưcóthểgọinhưthế,nếunhưquảcónhữngnguyênnhâncaocảvànguyênnhânthấphèn”.Anhnghĩbụng.

Phải, quả là Veltraninov đã ra nông nỗi ấy; anh trăn trở vìnhữngnguyênnhâncaosiêunàođó,thứmàtrướcđâychảbaogiờanhnghĩtới.Trongýthứcvàlươngtâmmình,Veltraninovgọilàcaosiêumọinguyênnhânmàtựtrongthâmtâmanhkhôngthểcườinhạo(điềunàykhiếnanhlấylàmkinhngạcvềbảnthân),-đấylàtựtrongthâmtâm,đươngnhiênrồi;chứcònởngoàixãhộilạilàchuyệnkhác!

Anhbiếtrấtrõrằngchỉcầnxảyratìnhhuốngnàođó,thìngayngàymaianhsẽđiềmnhiênlêntiếngchốibỏmọi“nguyênnhâncaocả”ấy,mặcnhữngquyếtđịnhthầmkíntốtđẹpcủalươngtâmmìnhvàbảnthânanhsẽ làngườiđầutiên lôi chúngramàcườinhạovàrồiđươngnhiênsẽkhôngthừanhậnbấtkìđiềugì.Điềuđóquảđúngnhưvậy,chodùmộtlượnglớnthờigiansuynghĩcủamìnhgiaiđoạncuốinàyanhdànhcho“nhữngnguyênnhânthấphèn” vốn chiếm ưu thế trong anh từ trước tới nay. Biết bao lầnsángdậyrakhỏichănanhbắtđầuthấyxấuhổvìnhữngsuynghĩvàtìnhcảmtrảiquatrongmộtđêmmấtngủ!(Thờigiancuốianh

thườngxuyênmấtngủ).Từ lâuanhnhậnthấybảnthântrởnênđanghitrongmọichuyện,lớncó,nhỏcó,chínhvìthếnêncốíttinvàobảnthân.Thếnhưngvẫnxảyranhữnghiệntượngmàkhôngthểkhôngthừanhậnlàcóthực.Thờigiancuốinày,thỉnhthoảngvàobanđêm,ýnghĩvàcảmgiácgầnnhưhoàntoànthayđổisovớinhữngýnghĩvà cảmgiác củaanh trướcnayvàphần lớn chúnghoàntoànkhácvớinhữnggìdiễnratronganhvàonửangàybuổisáng.Điềunàylàmanhthấychoáng-anhthậmchícònxinýkiếntưvấncủamộtbácsĩnổitiếngvốndĩlàngườiquencủaanhvàdĩnhiên là trình bầy với ông này bằngmột giọng đùa cợt. Và anhnhận được câu trả lời rằng hiện tượng thay đổi ấy, thậm chí sựlưỡng phân trong suy nghĩ và cảm xúc vào những đêm khi bịchứngmấtngủhànhhạ,hoặclàvàobanđêmnóichung,làtriệuchứngthườngthấycủanhữngngườithuộcloại“tưduyvàcảmxúcmạnh”, rằng niềm tin cả cuộc đời bỗng dưng thay đổi dưới ảnhhưởngcủatâmtrạngsầunãovàobanđêm,nhấtlàvàonhữngđêmmấtngủ;bấtthìnhlìnhchẳngvìnguyêncớgìnhữngquyếtđịnhhệtrọngnhấtđượcđưara;rằng,đươngnhiên,tớimộtmứcđộnàođó, nếu như đối tượng cảm nhận quá rõ sự phân đôi trong bảnthânmình,tứclàđãđạttớimứckhổđau,thìkhôngcònbàncãigìnữa, đó chính là dấuhiệu cho biết bệnh tình đã hình thành; vànhưvậycầnphảicóbiệnphápcấpthiếtnàođó.Tốtnhấtlàphảithayđổihoàntoàncáchsống,phảithayđổicáchthứcănuốnghaythậmchíphảiđidu lịch.Đươngnhiên,sẽcó lợi,nếudùngthuốctẩysổvànhuậntràng.

Veltraninovkhôngtiếptụcnghetưvấnnữa;nhưngbệnhtậtthìanhhoàntoàncảmthấyrõ.

“Vậylàtấtcảnhữngthứđóchỉlàbệnh,mọithứ“caocả”đóchỉlàbệnh, chứchẳngphải cáigìkhác!” -anhcaycú thầmkêuvớimình.Anhrấtkhôngmuốnthừanhậnđiềuđó.

Chẳngbaolâusau,nhữnggìdiễnravàonhữngthờikhắcnhấtđịnh trongđêmbắt đầu lặp lại cả ở buổi sáng, có điều anh cảmthấygiậndữ,bứcbốihơnbanđêm;ởanh, thayvìânhận lànỗibựcdọc,thayvìbuồnrầu,trắcẩnlàsựnhạobáng.Thựcra,đólànhữngcáingàycàngthườngxuyêndiễnratrongkíứcanh,“bỗngdưngvàchẳnghiểuvìsao”,cónhữngcáixảyrađãlâulắmtrongquá khứ giờ đây tái hiện lại theomột cách khác lạ thế nào ấy.Veltraninov lâu rồi thường than vãn về chứngmất trí nhớ: anhhay quênmặtnhữngngười quen, nhữngngười này trongnhữngcuộcgặpgỡvì thếmàgiậndỗi,quở tráchanh; có cuốnsáchanhđọcnửanămtrước,bỗngdưngquênsạchnộidung.Vàrútcụclàthếnào?-Mặcdùtrínhớbịmấtđihàngngày(điềunàykhiếnanhvôcùnglolắng),nhưngcónhữngcáixảyratừlâulắmrồi,mươi,mười lăm năm trước, đã từng bị lãng quên hoàn toàn, - tất cảnhữngcáiđóbỗngdưngđôilúclạisốnglạitrongtrínhớ,mộtcáchrõ ràng, chính xác và chi tiết đếnkhốnkhổ, làm cho anhdườngnhư lại phải trải qua chúng. Trong số những sự việc nhớ lại, cónhữngcáitừngbịlãngquêntớimứcVeltraninovlấylàmquáilạ,khônghiểusaomìnhlạicóthểnhớlạiđược.Nhưngvẫnchưahết;thì những người trải đời nhiều làm sao lại không có những kỉniệm,hồiức?Vấnđề làởchỗ,tấtcảnhữngcáixảyratrongquákhứgiờquaytrởlạidườngnhưđượcnhìnnhậnbằngmộtcáinhìnmới,một cái nhìn cứ như thể của ai đó,mớimẻ, bất ngờ và cáichính là không tài nàonghĩ là có thể có được.Tại sao có nhữngchuyện xảy ra trong quá khứ giờ đây anh lại có cảm giác đó lànhữngtộiácthựcsự?Vàkhôngchỉlàsựcáobuộccủađầuóc:anhđâu có tin tưởng thứ đầu óc tăm tối, cô đơn, ốm yếu củamình,nhưngsựviệclạidẫntớiđộđángnguyềnrủa,đếnđộgầnnhưphảirơilệ,nếukhôngphảinhữnggiọtnướcmắtbênngoài,thìcũnglànướcmắtbêntrong.Hainămtrướcđâyhẳnanhsẽchẳngtinkhi

ngườitanóirằngrồicómộtlúcnàođóanhsẽkhóc!Lúcđầu,anhthườngkhôngnhớtớinhữngchuyệnthuộctìnhcảm,màchỉnhữngchuyệngây chomìnhkhó chịu, bựcbội:nhớ lạinhững sựkhôngthànhđạttronggiớiquýtộc,những lầnbị lăngnhục;chẳnghạnnhớlạivụ“mộtkẻgiảoquyệt”đãvukhốnganh,dovậymàmộtgiađìnhquyềnquýđãcấmcửaanh,haychẳnghạn,nhưcáiviệcxảyracáchđâykhônglâulắm,Veltraninovbịxúcphạmcôngkhaivàtrắngtrợn,nhưnganhlạikhôngtháchđấu,-đó làviệcngườitatớitấptấncônganhbằngmộtbàithơtràophúnghếtsứcsắcsảogiữađámcácbàcáccôxinhđẹp,nhưnganhđãkhôngtìmra lờigiải.Mộthaimónnợkhôngtrảcũngđượcnhớlại;thựcracũngchỉlànhữngmónnợvặtvãnh,nhưngcáichínhlàmónnợdanhdựvànhữngchủnợ,nhữngngườianhkhôngcòngiaoduvàrấtkhóchịumỗikhinóitới.Hànhhạanhcònlàcáikíứcvềhaitìnhhuốngxảyramộtcáchcựckìnguxuẩn(màanhchỉnhớvàonhữnglúcgiậndữnhất),vàmỗitìnhhuốngđềughêgớmcả.Songkhôngbaolâuchúngcũngđượcnhớlạinhưtừnhữngthứ“caocả”.

Chẳnghạn,bỗngtựdưng,“chẳnghiểudođâu”,anhnhớtớimộthìnhdángđãquênbẵngtừlâu,hìnhdángmộtviênchứcgiàhiềnlành,tócbạc,trôngkháhề,ngườimàlâulắmrồi,xuấtpháttừthóihuênh hoang anh đã làm cho nhục nhã trước đám đông, khôngphảiđểtrừngphạt,màlídoduynhấtchỉvìanhkhôngmuốnbỏquamộtcâuchơichữđộcđáo,sắcsảomanglạitiếngtămchomìnhvàsaunàyđượcnhiềungườinhắclại.Sựviệcđóanhđãquêntớimứckhôngnhớnổicảtênônggià,mặcdùngaylậptứccóthểhìnhdungrõmồnmộtnhữnggìđãxảyra.Veltraninovnhớhếtsứcrõràngkhiđóônggiàchechởchocôcongáisốngcùngđangthànhgáiếđếnnơivàtrongthànhphốcónhữnglờiđồnđạivềcôta.Ônggiàtrảlời,runlênvìtứcgiận,rồibỗngdưngbậtkhócnứcnởtrướcđámđông,khiếnmọingườicảmthấyáingại.Kếtthúcbằngviệc,

đểmuavuitrởlại,ngườitađãchuốcsâmbanhchoôngcụvàcùngnóicườithoảimái.Vàkhimàgiờđây“chảhiểusao”Veltraninovlạinhớlạicáihìnhảnhônggiànhỏthókhócnứcnở,haitaychemặtnhưcontrẻ, thìbỗngnhiênanhcócảmgiáchìnhnhưmìnhchưatừngbaogiờquênđiềuđó.Vàthậtlạlùng:khiấymọicáiđềukhiếnanhbuồncười,cònbâygiờ-ngượclại,chínhlàtừngchitiết,chínhlàcáicáchônggiàlấyhaitaychemặt.

Sauđóanhnhớđếnmộtviệckhác.Chỉđểmuavuianhđãvukhống một người vợ khá là dễ thương của một giáo viên trongtrườngvànhữnglờivukhốngđóđếntaingườichồng.ChẳngbaolâuVeltraninovđikhỏithànhphốđóvàcũngkhôngbiếthậuquảcủanhữnglờivukhốngkếtthúcnhưthếnào,nhưnggiờđâybỗngnhiênanhlạimườngtượngracáihậuquảđó,-vàcótrờimớihiểuđượctrítưởngtượngcủaanhvềviệcnàysẽdẫntớiđâu,nếunhưbỗng dưng anh không nhớ lại câu chuyện gần đây nhất vềmộtthiếunữxuấtthânthịdânbìnhthường.Anhthậmchícònkhôngthíchcôvàlấylàmxấuhổvềcô,nhưngbảnthâncũngkhônghiểuđểlàmgìmàlạicóconvớicô,vàthếlàanhbỏrơicôvớiđứacon,thậmchírờikhỏiPeterbuacũngkhôngcólấymộtlờitừbiệt(thậtraanhkhôngcóthờigian).Saunàyanhcũngcótìmkiếmcôgáiđósuốtcảnăm,songkhôngtìmthấy.Nóitómlại,nhữnghồiứcnhưthếcótớihàngtrăm,thậmchímỗihồiứclạikéotheotheonócótớicảchụchồiứckhác.Dầndầncảtínhsỹdiệncủaanhcũngtrởnênkhốnkhổ.

Nhưchúngtôiđãnói,tínhsĩdiệncủaanhhìnhthànhmộtcáchđặcbiệt.Quảđúngthế.Cónhữnggiâyphút(cũnghiếmthôi),anhrơivàotrạngtháiđánhmấtbảnthân,xấuhổcảviệckhôngcóxengựariêngphảiđibộtớinhữngchỗquenbiết,haynhữnglúcanhănmặckhôngđượctềchỉnhvànhữngngườiquenmàanhgặptrênphốđưamắtnhìnđánhgiá,lờđi,giảbộnhưkhôngquenbiết,thế

là anh làmmặt lạnh lùngkiêungạo tớimức thậm chí không cảnhăntrán,caumày.Khôngnhăntráncaumày,thậtra,khôngchỉđểthểhiệnmộtbộdạng.Đươngnhiênđiềuđócũngítkhixảyra,chỉlànhữnglúcanhquágiậnmấtkhôn;nhưngdẫusaothì,dầntừngtímột, thóisĩdiệntáchrakhỏinhữngnguyêncớ tạoranótrướcđâyvàtậptrungxungquanhmộtvấnđềthườngxuyêndiễnratrongđầuócanh.

“Chắc là, - thỉnh thoảng anh nghĩmột cách châm biếm (anhthườngnghĩvềbảnthânmộtcáchchâmbiếm),-chắccóngườinàođóởchốnấyquantâmtớiviệctutỉnhđạođứcchomình,nênmớigửiđếnchomìnhnhữnghồiứcđángnguyềnrủavà “nhữnggiọtnướcmắtănnăn”.Thâykệ,chỉphícôngthôi!Tấtcảnhữngthứđóchỉlànhữngphátbắnđạngiả!Chảlẽmìnhlạikhônghiểumìnhsao,chodùcóchảynhữnggiọtnướcmắtănnănhaytựlênánbảnthânđichăngnữa,thìtrongconngườimìnhcũngchẳngcólấymộtlimột laitửtếnàothựcsựlàcủamìnhcả,dẫuđãsốngđếnbốnmươinămtuổiđờingốcnghếchnày!Làbởi,giảthửngayngàymailạixảyracáisựquyếnrũnọ,chẳnghạn,vẫnlạixảyracáihoàncảnhmàmìnhcó lợikhi tung tinđồnvợ của thầynhậnquàcủamình,thìchắclàmìnhcũngsẽlàm,khôngrunsợ,màcònlàmviệcnàymộtcáchbẩnhơn,tồitệhơnlầnđầu;thìđãrõ,vìđâylàlầnthứhai, chứ không phải lần đầu. Lại nữa, giả thử thằng oắt bátướcấylăngnhụcmìnhmộtlầnnữaxem,cáithằngcontraimộtmàmườimộtnămtrướcmìnhđãtừngbắngãycẳngấy,-ngaylậptứcmìnhsẽtháchđấuvàđóngnóvàoáoquanluôn.Chẳnglẽđókhôngphảilàđạngiảhaysao,vàmongchờđượcgìởloạiđạnấychứ!Vớilại,nhớđếnnhữngchuyệnấylàmgì,khimìnhcònchẳngbiếtcởimởmộtcáchtửtế,thànhthựcvớibảnthân!”.

Vàdẫucókhônglặplạisựkiệnvớivợcủaôngthầygiáovàcũngchẳngđóngaivàoáoquan,songchỉmỗiýnghĩrằngnếucóđiều

kiệnthìtấtcảnhữngchuyệnnhưvậysẽđượclặplại,gầnnhưgiếtchết anh… thi thoảng. Nhưngmà không phải lúc nào cũngmệtmỏi,khổsởvớinhữnghồiức;vẫn có thểnghỉngơivàđidạo thìcũngphảigiảilao,thưgiãntíchứ.

VàVeltraninovđãlàmvậy:anhsẵnsànggiảilao;vảlại,càngngàycuộcsốngcủaanhởPeterbuacàngtrởnênkhóchịu.Thángbảyđãtới.Đôikhithấpthoángtronganhsựquyếttâmrũbỏmọithứ, cả vụ kiện tụng nhọc nhằn này, để đi đếnmột nơi nào đó,khôngthèmngoáiđầulại,mộtlúcnàođóbỗngtựdưng,độtnhiên,đếnCrym,chẳnghạn.Nhưngchỉsaumộtgiờ,thôngthường,anhđãlạikhinhbỉnhữngýnghĩcủamìnhvàchếnhạochúng:“Nhữngýnghĩ tồi tệấycómàtrốn lên trời cũngkhôngdứtrađược,nếunhưchúngđãbắtđầu,màgiánhưmìnhlàngườiđànghoàngtửtếmột chút cơ, đằng này, cũng chẳng cần trốn chạy khỏi chúng,chẳngviệcgìphảithế”.

“Màchạyđiđâumớiđượcchứ,-anhtiếptụctriết límộtcáchđaukhổ,-ởđâybụibặmthế,khóthởthế,ởcáinhànàymọithứđềubẩnthỉu,nhưngởnhữngcôngsởkia,nhữngchỗmàmìnhphảilaivãng,giữađámnhữngconngườibậnviệcấy-sựbậnrộncủabầychuột,cảđốngnhữngloâu;trênbảnmặtcủađámngườiởlạitrongcáithànhphốnàythấpthoángsuốttừsángtớichiều,-toànbộthóiíchkỉbộclộmộtcáchhồnnhiênvàtrắngtrợn,tấtcảthóivôliêmsỉchấtphác,toànbộsựhènhạtrongcáitâmhồnnhỏmọn,toànbộsựnôngcạntrongcontimthảmhạicủahọ,-nhữngthứmà so với chúng thì nhà này còn là thiên đường đối với kẻmắcbệnhtưởng,nóihoàntoànnghiêmtúcđấy!Ởđâymọicáiđềuđượcphơibàyrõràng,mọicáichẳngcầnphảigiấugiếm,nhưthểởchốnnhànghỉcuốituầncủacáccôngnương,haynhữngkhuandưỡngsuốinướcnóngởngoạiquốc;điềuđócónghĩa,mọicáihoàntoànxứngđángnhậnđượcsựtôntrọngtuyệtđốichỉbởitínhcôngkhai

và thuầnphác của chúng…Mìnhkhông thèmđiđâuhết!Chếtởđâycũngđược,dứtkhoátkhôngđiđâu!..”

NgườiĐànÔngĐeoBăngTangTrênMũ

Đólàngàymùng3tháng7.Oiả,nóngbứcđếnmứckhôngthểchịunổi.VàlàmộtngàycựcbậnrộncủaVeltraninov:suốtcảsángliêntụcphảiđếnvàđi,sauđócòncómộtviệcrấtcầnbuộcphảilàmngaytrongngày,đólàvàobuổichiềutớithămmộtnhânvậtquan trọng, viên quanngũphẩm, ởnhànghỉ của ông ta đâuđóbênHắcgiang,vàlàmsaophảigặpđượcôngtaởnhà.Vàoquãng6giờ,rốtcuộcVeltraninovmộtmìnhbướcvàotiệmăn(mộttiệmănrấtđángngờ,nhưnglàtiệmănPháp)trênđạilộDnevski,gầncầu Polisei, ngồi vào cái góc hàng ngày, sau chiếc bàn nhỏ củamìnhvàgọimónănquenthuộc.

MỗingàyVeltraninovăntrưamấtkhoảng1rúp,cònrượuvangthìđượccoilàmộtkhoảnchiđặcbiệt,mộtsựhisinhmàanhdânghiếnmộtcáchthôngminhchobảnthânvàonhữnglúctinhthầnsuysụp.Thậtđángkinhngạc, làmsaongườita lạicóthểăncáithứđồbỏđinhưthếđượcnhỉ.ẤythếmàVeltraninovđãtiêudiệtđĩathứcănđếnhạtvụncuốicùng-vàlầnnàoăncũngthấyngonmiệng,cứnhưthểđãbangàyliềnkhôngđượcănuốnggì.“Xemrađây cũng làmột chứng bệnh” - anh lẩm bẩm, anh đôi khi cũngnhậnthấysựngonmiệngcủamình.Nhưnglầnnàyanhngồivàobànvớimộttâmtrạnghếtsứctồitệ,trongcơntứcgiậnanhquẳngchiếcmũcủamìnhđiđâuđó,chốngtaylêncằmnghĩngợi.Giáthửlúcđómàtaykháchngồibànbêncóýđịnhlàmquen,haychúbébồibànchẳngmaykhônghiểulờicủaanh,thìanh,vốnlàngườibiết làmravẻ lịchsự,nhưngnhững lúccầncũngsẵnsàngnhảydựnglênquáttháoầmĩchẳngkhácgìmộtgãhọcsinhvõbị,thìthểnàorồicũngsinhchuyện.

Bồi bànmangmón súp đến,Veltraninov cầm lấy thìa, nhưngchưakịpmúcvàođĩasúp,anhvấtvộichiếcthìalênbànvàtínữathìnhảykhỏighế.Mộtýnghĩbấtchợt làmđầuócanh loésáng:trongkhoảnhkhắcđó,cótrờihiểuđượcdiễnbiếnrasao,anhbỗngnhiênhoàntoànhiểuracáinguyênnhândẫnđếnnỗiđaukhổcủamình,nỗiđaukhổđặcbiệt, cụ thể,hànhhạanh suốtmấyngàynay,suốtthờigiancuốinày,cótrờihiểuđượcnóđeobámanhnhưthếnàovàcũngcótrờihiểuđượcvìsaonókhôngbuôngthaanh;giờđâyVeltraninovlậptứcnhìnthấytấtcảvàhiểurõnhưhiểunămngóntaycủamình.

–Tấtcảlàdochiếcmũấy!-Anhlẩmbẩm,vẻphấnchấn,-nhấtđịnhchiếcmũtrònđángnguyềnrủavớicáibăngtanggớmghiếcấylànguyênnhânduynhấtdẫnđếnmọichuyện!

Anhbắtđầunghĩngợi,nhưngcàngnghĩthìcàngtrởnênủrũvàcàngthựcsựkinhngạcbởi“tấtcảnhữngcáidiễnra”trướcmắt.“Nhưng…nhưngmàcáigìđãxảyramớiđượcchứ?-Anhtựphảnứng,khôngtinvàobảnthân,-liệucócáigìđógiốngnhưmộtbiếncố?”

Tấtcảsựviệcdiễnrachungquylànhưthếnày:khoảnggầnhaituần trước đây (thời điểm chính xác thì anhkhôngnhớ, song cócảmtưởnglàkhoảnghaituầngìđó),anhđangđitrênđường,đâuđóởchỗgócgiaonhaugiữaphốPodiacheckaiavàphốMesanskaia,anhgặpmộtngườiđànôngđộimũđínhbăngtangvàđólàlầngặpđầutiên.Quýôngnày,cũnggiốngnhưtấtcảmọingười,khôngcógìđặcbiệt,lướtnhanhngangquaVeltraninov,cóđiềuôngtanhìnanhmộtcáchchămchúvàkhônghiểusaolạigâysựchúýtớinhưvậy đối với bản thân. Ít ra thì khuôn mặt của người nàyVeltraninov cũng thấy quen quen, hình như đã gặp ở đâu đó.“Mìnhtừnggặpcótớihàngnghìnkhuônmặttrongđời,chảnhẽlạinhớđượctấtcảhaysao!”.Điquahaichụcbước,anhhầunhưđã

quênhẳncuộc chạmmặt,mặcdùấn tượngđầu tiên lànhưvậy.Tuynhiên,cáiấntượngấylạiđeobámanhsuốtcảngày-vàkhálàđộcđáo:trongdạngthứcmộtnỗitứcgiậnmơhồvàđặcbiệt.Giờđây,sauhaituầnlễ,anhnhớlạitấtcảđiềuđóthậtrõràng;nhớlạicảviệchoàntoànkhôngvìhiểusaomìnhlạigiậndữ,-khônghiểuđếnmứckhôngmộtlầnnàochắpnốivàsosánhcáitâmtrạngbuồnbựccủamìnhsuốtbuổichiềuvớicuộcgặpgỡvớingườiđànôngđộimũgắnbăngtangsánghômđó.NhưngchínhquýôngnàylạinhắcnhởVeltraninovphảinhớtới,bởivìngayngàyhômsauôngtalạichạmtránvớiVeltraninovtrênđạilộDnevskivàcũnglại nhìn anhmột cách lạ lùng thế nào ấy.Veltraninovnhổnướcbọt,nhưngngayngàysauđólạilấylàmngạcnhiênvềhànhđộngcủamình.Quả thật, cónhữngbảnmặtngay lập tức gâynên sựkinh tởmvuvơ,vớvẩn. “Đúng,mìnhđãgặpông taởđâuđó”, -anhđămchiêu lẩmbẩm,saucuộcgặp lần thứhaiđộnửa tiếng.Sauđócảbuổichiềuanhlạichìmtrongtâmtrạngrấtxấu;thậmchícònmơthấymộtgiấcmơtồitệvàobanđêm,nhưngtrongđầuanhkhôngcómộtýnghĩnàovềviệcnguyênnhâncủanỗiâusầumớivàđặcbiệtnàycủamìnhlạidomộtngườiđànôngđeobăngtanglạhoắclạhuơgâyra,mặcdùcảchiềutốihômđókhôngmộtlầnnàoVeltraninovnhớtớiôngta.Thậmchíđôilúcanhphátcáuvìnỗi“cáiđồgiẻrách”ấylạicóthểlàmmìnhbậntâmlâutớivậy;anhhoangmanglolắng,thậmchícòncoilàbị“sỉnhục”mỗikhicáiýnghĩấyhiệnratrongđầu.HaingàysaucuộcgặplạidiễnravàlầnnàylàởlốiracủamộtchuyếntàuthủytrênsôngDnev.VàởlầnthứbanàyVeltraninovchuẩnbịcúiđầuchào,vìnhậnthấyquý ngài đeo băng tang đang bị đám đông chen lấn, xô đẩy, đãnhậnraanhvàcốrẽđámđôngđểtớichỗanh,thậmchícòn“đánhbạo” chìa tay choanh; cóvẻnhư cònkêu lênvàgọi tênanh.CóđiềuVeltraninovkhôngngherõtiếnggọi,mà…“quânchóđẻ”này

làaivậy,tạisaonókhôngtớigặpmình,mộtkhinhậnramìnhvàrõrànglàrấtmuốngặp?”-AnhcáutiếtnghĩngợikhiđãngồitrênxengựađitớituviệnSmolnyi.Sauđónửatiếnganhđãcãicọvàtotiếngvớiviênluậtsưcủamình,nhưngđếnchiềutốivàbanđêmlạichìmđắmtrongnỗibuồntồitệ,khủngkhiếp.“Haymìnhmặcchứngtràomật?”-Anhnghingờtựhỏi,liếcmắtnhìnvàogương.

Đólàlầngặpthứba.SauđócótớinămhômVeltraninovkhônggặp “mộtai”vàkhôngcómột lờinàovề “quânchóđẻ”.Tuy thế,thỉnhthoảng,lúccó,lúckhông,anhvẫncứnhớtớingườiđànôngmangbăngtangtrênmũ.Anhlấylàmngạcnhiênkhithấymìnhnhưvậy:“Chắclàmìnhkinhtởmthằngchađó?Hừm!..Màcũngcóthểhắnta lắmcôngviệcởPeterbua,-với lạihắnđểtangaithếnhỉ?Hắnta,rõrànglànhậnramình,cònmìnhthìkhôngnhậnrahắn.Màtạisaongườitacứphảiđeobăngtangnhỉ?Cóvẻchẳnghợpvớihắn ta…Mình có cảmgiácnếuđếngầnhắn thìmìnhsẽnhậnrahắn…”

VàcócáigìđódườngnhưbắtđầuđộngđậytrongđốnghồiứccủaVeltraninov,nhưthểcómộttừnàođóquenthuộc,thếrồibỗngtựdưngquênkhuấymấtvàphảicốhếtsứcđểmànhớlại:biếtvềnórấtrõ,đồngthời cũngbiếtnócónghĩagì,nhưng lại cứ loanhquanh luẩn quẩn gần cái nghĩa đó; nhưng nhất định cái từ đókhôngchịuđểmìnhnhớra,dùcógắngsứcvớinónhưthếnàođinữa!

“Điềuđóđã từng…điềuđó từngxảy ra lâu rồi…vàởđâuđó…Lúcbấygiờ từng… lúcbấygiờ từng…Thôi,quỷ thamabắtnóđichorồi,cáigìtừngvớichảkhôngtừng,-bỗngdưnganhgiậngiữthétlên.-Quânchóđẻấyliệucóđángđểmìnhphảibịvấybẩnvàhạmìnhkhôngđây!..”

Veltraninovtứcgiậnđiêncuồng;nhưngđếnchiềutối,khibỗngnhiênanhnhậnralàmìnhđãgiậndữvàgiậndữ“kinhkhủng”,-

thìanhlạitrởnênrấtkhóchịu:dườngnhưcóaiđónắmđượcthópanh ởmột việc gì đó. Anh bối rối và lấy làm ngạc nhiên: “Chắcchắnphảicónguyênnhânlàmmìnhgiậndữ,chứchảlẽbỗngtựdưng…chỉvìmộtkíức…”.Anhkhôngnghĩđượchết.

NgàyhômsauVeltraninovcòngiậndữhơn,nhưnglầnnàycóvẻnhưanhđãtìmranguyênnhânsựgiậndữcủamìnhvàanhđãđúng;“Mộtsựxấcxượcchưatừngthấy”:Chuyệnlàthếnày-cuộcgặplầnthứtưđãdiễnra.Ngườiđànôngđeobăngtangtrênmũlại xuất hiện, như thể chui từ dưới đất lên.Veltraninov chỉ vừamớitómđượcchínhviênquanngũphẩmnọởtrênphố,ngườihiệnanhđang lùngđể ítnhất có thểgặpđượcởnhànghỉ củaông tamộtcáchtựnhiênnhất, làbởivịquanchứcnàyVeltraninovtuyvừamớiquen,songôngtalạirấtcầnchovụkiệncủaanh.Cóđiều,trướcđâycũngnhưhiệntại,ôngtakhôngtỏrathânthiệnvàrõràng là tìmcách lẩn trốn, cốhết sức tránhgặpVeltraninov.Vuimừng vì cuối cùng thì cũng giáp mặt được người cần thiết,Veltraninovđisóngngangvớiôngta,nhìnvàomắtôngtavàdốctoàntâmtoànýđểláilãogiàtóchoarâmtinhquáinàyvàomộtđềtài,mộtcâuchuyện,trongđólãogiàcóthểnóihớvàđểhởramộtlờinàođóđangcònlàẩnsốvàđượcmongđợitừlâu;songkẻtinhquáitóchoarâmnàycũngkhôngphảitayvừa,chỉcườitrừvàim lặng. Đúng vào lúc gay cấn nhất ấy thì cái nhìn củaVeltraninov bỗng nhiên phát hiện người đàn ông đeo băng tangtrênmũởvỉahèbênkiaphố.Ôngnàyđứngyênvàtừbênđónhìnchămchúcảhaingười;ôngtatheodõihọ-điềuđóhếtsứcrõràng,-vàthậmchítrôngôngtacòncóvẻnhưđangmỉmcườigiễucợt.

“Quáiquỷ!-Veltraninovđiêntiết,saukhitiễnviênquanchứcliềnđổtộichokẻ“mấtdậy”nọvìsựxuấthiệnkhôngđúnglúccủagãđãkhiếnanhkhôngthứchiệnđượcýđồcủamình.“Đồquỷthamabắt,-anhnghĩ-chẳnglẽnólàgiánđiệptheodõimình!Đúng

lànóđangtheodõimìnhthật!Cólẽcóaiđóthuênó…mànó…thậtthế,nócòncườinhạomìnhnữachứ!Cótrờichứnggiám,mìnhsẽđâmnátthằngnày…tiếclàmìnhkhôngmangtheogậy!Mìnhsẽmua gậy! Mình không thể để thế này! Nó là thằng nào? Mìnhmuốntìmhiểungaylậptứcxemnólàthằngnào?”

Cuối cùng, đúng ba giờ sau cuộc gặp đó (sau lần gặp thứ tư),Veltraninovcómặttrongtiệmănvànhưđãmôtả,anhtalolắngthực sự, thậm chí trông có đôi chút ủ rũ. Chính bản thânVeltraninovkhông thểkhôngnhận thấyđiềunày,bất chấp toànbộsựkiêuhãnhcủamình.Cuốicùngthìanhcũngphảiđoánra,saukhiđốichiếutấtcảmọitìnhhuống,rằngchínhngườiđànôngđeobăngtangấylàthủphạmcủamọinỗiusầu,nỗisầuđauđặcbiệt củamình vànhững lo lắngmàanhphải trải qua tronghaituầnvừarồi,“bấtchấptoànbộsựhènhạcủahắn”.

“Cứ chomình bị bệnh tưởng đi, -Veltraninov nghĩ ngợi, - vàchuyệnbéthìxérato,nhìnruồihóavoi,nhưngcóthểmìnhthấydễchịuhơnchăng,khitấtcảnhữnggìdiễnrađềuchỉlàsựtưởngtượng? Là bởi vì, nếu như kẻ trơ tráo nào cũng giống như hắn,cũngcókhảnănglàmđảolộncuộcsốngcủangườita,ôi,nếuthếthì…nếuthếthì…”

Thực ra, trong cuộc gặp (lần thứ năm) này, cuộc gặp làmVeltraninovlolắng,thìconvoihoàntoàngầnbằngconruồi:quýôngnọ,nhưmọilầntrướcđó,lủinhanhbêncạnh,songlầnnàylạikhôngnhìnVeltraninovvàkhôngchườngmìnhrađểchoanhnhìnthấy,màngượclại,cụpmắtxuốngvàcócảmgiác,rấtkhôngmuốnđể người ta nhận ra mình. Veltraninov quay ngoắt người, héttoánglên:

–Này, ông!Nhàôngđeobăng tang trênmũkia!Đừngcó lẩntrốn!Đứnglại!Ônglàai?

Câuhỏi(thậtralàtiếngthét)rấtrờirạc.Veltraninovcũngcảm

nhậnđượcđiềuđó,saukhihétlên.Nghethấytiếngthétngườiđànôngnọngoáiđầu,dừnglạimộtphút,làmnhữngđộngtácnàođó,quamộtphút,rõràngvôcùngdodựrồibấtthìnhlình-quayphắtngười chạy thẳng, không ngoái lại. Veltraninov ngạc nhiên nhìntheoôngta.

“Chuyệngìxảyra?-Anhnghĩ-Chuyệngìxảyranếunhưtrênthựctếkhôngphảiôngtabámmình,màngượclại,mìnhbámôngta?Vàtoànbộvấnđềlàởchỗđó?”

Sau bữa trưa, Veltraninov vội vàng đi tới nhà nghỉ của viênquanngũphẩm.Nhưngviênquanchứcnàykhôngcómặtởnhà;ngườitatrảlờianhrằng“ngàiđitừsángtớigiờchưathấyvề,vàchắcsớmnhấtcũngphảiba,bốngiờđêmmớivề,vìngàicònởlạidựlễthánhcủamộtngườibàcon”.ĐiềunàykhiếnVeltraninovtựáitớimức,trongcơntứcgiận,thoạtđầuanhquyếtđịnhtớithẳngnhàngười tổ chức lễ thánhvà trên thực tế anhđãbắtđầukhởihành; song trên đường đi, anh định thần và thấy rằngmình đãquátrớn;anhbỏxedọcđườngvàđibộvềnhà,phíanhàhátLớn.Anh cảm thấy có nhu cầu đi bộ để giải tỏa tâm trí. Để làm dịunhững giây thần kinh căng thẳng thì bằng bất kì giá nào cũngphảingủđủvàobanđêm, chodù cóbị chứngmấtngủđi chăngnữa;màmuốnngủđượcthìítnhấtngườicũngphảimệt.Chínhvìthế Veltraninov đi bộ về nhà vào lúc 11 giờ rưỡi vì đoạn đườngcũngkhônghềngắn,-vàquảlàanhmệtbãngườikhilầnđượcvềtớinhà.

Cănhộanhthuêvàothángbamàanhluônbựcbộicoinhưđồbỏvàtựthứlỗichobảnthân,văngranhữngcâutụctằnrằng“mọithứthậttốnkém”,rằngmìnhbỗngdưngbị“mắckẹt”ởPeterbua,bởi“cáicôngviệcnhọcnhằn”này,-thựcrakhônghẳntồitệ,thôthiểnnhưanhđánhgiávềnó.Lốivàodướicổngquảcóhơibịtốivàbẩnmộtchút,songbảnthâncănhộởtrêntầnghai lạicóhai

phòng lớn cao ráo, sángsủavà riêng rẽ,đượcnốivớinhaubằngmộthànhlangtối.Mộtphòngcócửasổhướngraphố,mộtphòng-hướngvàotrongsân.Liềnkềvớicănphòngcócửasổhướngvàosân làmột phòng nhỏ dành làm phòng ngủ; nhưng Veltraninovbầybừasáchvở,giấytờtrongđó,cònchỗngủđượcchuyểnvàocănphòngcócửasổhướngraphố.Chiếcđi-vănganhdùnglàmgiườngngủ.Đồ gỗ củaVeltraninov vẫn còn tốt,mặc dù không cònmới,ngoàiracómộtsốthậmchícònlàđồquý-dấuvếtcủamộtthờisung túc: những đồ chơi bằng sứ và đồng, những tấm thảmBukhara tovà là thứ thiệt;haibức tranh treo trên tườngkhôngđếnnỗidở;songtấtcảrõràngtrongtìnhtrạngbừabộn,thậmchíbụibặm,kểtừkhicôhầugáiPelageianghỉphépđithămhọhàngởNovgorodvàđểanh lạimộtmình.CáihoàncảnhhơibấtbìnhthườngkhimộtcôhầugáiđơnđộcphụcvụmộtngườiđànôngquýtộcđộcthânvẫnđangcònsungsứcvàgalăngkhiếnVeltraninovđỏmặt,dẫuvậyanhrấthàilòngvềcôhầugáinày.CônàyxuấthiệnởnhàVeltraninovkhianhthuêcănhộvàomùaxuântừmộtgiađìnhquenbiếtđinướcngoài,vàdọndẹphàngngàychoanh.Khi côhầugái rờikhỏinhà,Veltraninovquyếtđịnhkhôngkiếmngườihầumới; và cũngkhôngmướnxà ích làmviệcngắnngày,anhvốnkhôngưađámxàích.Vàthếlàđểdọndẹphaicănbuồngmỗi buổi sáng,Veltraninov thuêMavra, chị gái lão gác cổng, đểchìa khóa nhà cho bà ta mỗi khi ra ngoài, và bà này hầu nhưchẳngđụngtayvàoviệcgì,tiềncôngthìvẫncứlấy,hìnhnhưlạicònăncắpvặt.NhưnggiờđâyVeltraninovphớtlờmọisự,lạicònlấylàmhàilòngvìđượcởhoàntoànmộtmình.Songtấtcảđềucógiới hạnnhất định - thầnkinh của anhđôi lúc, vàonhững giâyphútcăngthẳng,khôngchịunổi“sựbẩnthỉu”củacănhộvàmỗikhivềnhàgầnnhưlầnnàoanhcũngbướcvàophòngmìnhcùngvớinỗighêtởm.

Nhưnglầnnày,chỉvừakịpcởiquầnáo,Veltraninovđãnằmlănlên giường và dằn dỗi quyết định không nghĩ về bất cứ điều gì,bằngmọi giá phải ngủ ngay lập tức. Và quả lạ lùng, anh bỗngnhiênngủthiếpđi,khiđầuvừachạmgối;điềunàygầnnhưchưatừngxẩyravớianhtừhơnmộtthángnay.

Veltraninovngủtớigầnbagiờsáng,nhưnglàmộtgiấcngủđầyloâu;anhnằmmơthấynhữnggiấcmơlạlùng,nhữnggiấcmơchỉthấykhibịsốtcao.TronggiấcmơVeltraninovthấymìnhhìnhnhưphạmmộttộiácnàođóvàcốgiấu,songnhữngngườikhôngbiếttừđâu liên tiếpvàonhàanhvàhọđều cùngnhất trí buộc tội anh.Đám đông tụ tập trông thật khủng khiếp, song mọi người vẫnkhôngdừnglại, thànhthửcửaravàokhôngđóng,màmởtoang.Nhưngcuốicùngthìanhchúýtớimộtngườinomthậtlạlùng,mộtngườianhthấymìnhquenbiếttừlâuvàngườinàyđãchết,nhưngkhônghiểusaogiờđâybỗngtựdưngcũngbướcvàonhàanh.SongđiềulàmVeltraninovdaydứtnhất,chínhlàviệcanhkhônghiểungườinàylàai,quênmấtcảtênhắnvàkhôngtàinàonhớrađược;Veltraninovchỉbiếtcómộtđiềulàngườinàyđãtừngcóthờirấtyêu quý anh. Có vẻ như tất cả mọi người nối nhau vào nhàVeltraninovđềuchờđợiởngườinàymộtlờiquantrọngnhất:hoặclà lời buộc tội, hoặc lời biện hộ cho Veltraninov và tất cả đều ởtrong trạng tháinóng lòng chờđợi.Songngườinàyvẫnngồibấtđộng sau bàn, im lặng và khôngmuốn nói. Tiếng ồn vẫn khôngngớt, sự căng thẳng mỗi lúc một gia tăng, rồi bỗng nhiênVeltraninov,trongcơntứcgiậnđiêncuồng,đãđánhngườiđànôngnọvìnỗihắnkhôngmuốnnóivàanhcảmthấymộtcơnkhoáilạclạlùngtừcúđánhđó.Tráitimanhchếtlặngvìsợhãivàvìđaukhổdođãcóhànhđộngnhưvậy,nhưngtrongsựchếtlặngđólạitràn ngập niềm phấn hứng. Hoàn toàn phát cuồng, Veltraninovđánhngườiđànônglầnthứhai,rồithứba,vàtrongcơnhăngmáu

vìgiậndữvàsợhãi,anhgầnnhưphátđiên,nhưngtrongcơnđiênnàyvẫncảmnhậnđượcthứkhoáicảmbấttận.Veltraninovkhôngtínhđếmnhững cúđánh củamình,anhgiángđònkhôngngừngnghỉ.Anhmuốn tàn phá toàn bộ, toàn bộ cáiđó. Bỗng nhiên cóviệc gì đó đang diễn ra; tất cả mọi người gào lên khủng khiếp,hướngvềphía cửa chờđợi, và cũng chính trongkhoảnhkhắcấychuôngtreongoàicửabịgiậtbalần,mạnhtớimứcnhưthểngườitamuốngiậtnókhỏicửa.Veltraninovchoàngtỉnhgiấcvàtỉnhtáongaytứcthì,bậtdậykhỏigiườngvàbổraphíacửa.Anhhoàntoàntinrằngtiếngchuôngcửakhôngphảitrongmơ,màrõràngcóaiđóvừagiật.“Thậmvôlí,làmsaotiếngchuôngrõtớithế,thậttớithếlạicóthểlàtrongmơđược!”.

Nhưnganhthựcsựngạcnhiên,bởi tiếngchuôngcóvẻnhư làtrongmơthật.Anhmởcửavàbướcratiềnsảnh,nhìnxuốngcầuthang-khôngmộtbóngngười.Cáichuôngvẫntreođấy,bấtđộng.Ngạcnhiên,nhưngcảmthấyvuimừng,nhẹnhõm,anhquaytrởvàophòng.Saukhithắpnến,anhchợtnhớrarằngcửaravàochỉkhép,chứkhôngđóngchặtvàkhóalại.Trướcnayanhvẫncóthóiquenvềnhàkhôngkhóacửavàxemđó làviệckhôngmấyquantrọng.Pelageiađãnhiềulầncảnhbáoanh.Anhrangoàitiềnsảnhđểkhóacửa,mộtlầnnữamởcửanhìnrangoàivàcắmchìavàolỗkhóa,songchìakhóacóvẻnhưkhóxoaytrongổ.Đồnghồđiểmbarưỡi;cónghĩaanhđãngủđượcbatiếng.

Giấcmơ khiến anh bồn chồn lo lắng tới độ khôngmuốn nằmngayđểngủ tiếp,màquyết địnhđi lại trongphòngkhoảngnửatiếng-“thờigianvừađủđểhútmộtđiếuthuốc”.Khôngbaolâu,saukhimặc quầnáongoài,Veltraninov tiến tới bên cửa sổ, kéotấmrèmnặngbằngvảivàtấmrèmvoantrắng.Ngoàiphốtrờiđãsángbảnh.NhữngđêmtrắngmùahèPeterbualuôngâychothầnkinhanh sựkhó chịu, còn thời gian cuối này thì làm tăng thêm

chứngmấtngủcủaanh,chínhvì thếhai tuầntrướcanhđãtreolêncửasổtấmmàngiódàyvànặngđểkhôngchomộttíánhsángnàolọtvàomỗikhichekín.Đểánhsánglọtvàovàquêntắtnếntrênbàn,anhđiđilạilạivẫnvớitâmtrạngnặngnề,đauđớn.Ấntượngmàgiấcmơmanglạivẫncòntácđộng.Nỗiđaukhổthựcsựvềviệcanhcóthểgiơtayđánhngườiđànôngấyvẫnđangcòntiếptục.

–Nhưngmàngườiđócócóthựcđâucơchứvàchưakhinàocóthựccả,chỉlàgiấcmơ,cớgìmàmìnhrênrỉthếchứ?

Vớisựcảquyết,vànhưthểmọivướngbậntậptrungởchỗnày,anhnghĩmìnhđãthựcsựđổbệnh,là“conbệnhhẳnhoirồi”.

Veltraninovbaogiờcũngkhổsở thừanhậnrằngmìnhđãgià,đãtàn,vàtrongnhữnglúcbựcbộithườnghaygiậndữphóngđạicảcáinọlẫncáikia,mộtcáchcốý,đểgiễucợtbảnthân.

–Giàcả!Mìnhgiàhẳnrồi,-Veltraninovlẩmbẩmtrongkhiđiđilạilạitrongphòng,-mìnhmấttrínhớ,nhìnthấyma,thấyácmộng, chuông cửa kêu…Quỷ quái! Theo kinh nghiệmmình biếtnhữngácmộngnàylàdocơnsốtnóngtrongngườimàra…Mìnhchắc rằng toàn bộ “câu chuyện” với người đàn ông đội mũ đínhbăngtangấy-chắccũngchỉlàmộtgiấcmơ.Nhấtđịnhhômquamìnhđãnghĩđúng: chính làmình, làmìnhbám lấyông ta, chứkhôngphảiông tabámlấymình!Chínhbởi thếmìnhmới tưởngtượng,bịaraôngta,cònbảnthânthìchuitọtxuốnggầmbànvìsợhãi.Vớilạitạisaomìnhlạigọiôngấylàđồchómánhỉ?Nhỡđólàmộtngườiđànghoàngđứngđắnthìsao.Mặtmũiôngtathậtracũngkhônglấygìlàmdễchịu,mặcdùkhôngcónétxấuđặcbiệtnào;ănmặccũngnhưmọingười.Chỉcócáinhìncứsaoấy…Đấy,lại thếrồi!Mình lạinghĩvềông ta rồi!Vả lại,người tanhìn thìliênquanquáigìđếnmình?Mìnhkhôngthểsốngthiếucáiđồ…đồđểucángấychắc?

Giữanhữngýnghĩnhảynhóttrongđầucómộtýnghĩlàmanhthương tổnđauđớn:bất chợtanh cóvẻnhư tin chắc rằngngườiđàn ông độimũ đính băng tang ấy lúc nào đó từng là bạn hữuquenthuộccủamìnhvàgiờđây,gặplại,cườinhạoanh,vìđãbiếtmộtbímậtlớnnàođótrướcđâycủaanhvàbâygiờnhìnanhtrongtìnhthếđángkhinhbỉ.Veltraninov,mộtcáchvôthức,đitớibêncửasổ,mởcánhcửađểthởkhôngkhítronglànhbanđêm.Bỗngnhiên toàn thân anh giật bắn: anh có cảm giác ngay trướcmắtmìnhbấtthìnhlìnhxảyrađiềugìđóvôcùngđặcbiệt,chưatừngthấy.

Anhcònchưakịpmởcửasổđãvội tránhsangbên,népngườivàogóccửavànínthở:trênvỉahèvắnglặngbênkiađường,anhbỗngnhìnthấyngườiđànôngđộimũđínhbăngtangđangđứngđốidiệnngay trướcngôinhàanhở.Ông tađứng,mặthướngvềphíacửasổphònganh,nhưng,rõrànglàkhôngnhìnthấyanh,cóvẻnhưđangsuynghĩvàdựtínhđiềugìđókhinhìnlênngôinhà.Cóvẻnhưôngtađãsuynghĩkĩvàđangquyếtđịnhđiềugìđó;ôngta giơ tay vàhìnhnhưđặtmộtngón lên trán.Cuối cùng ông taquyết định: nhìn lướt rất nhanh xung quanh và, nhón chân, lénlút,vộivộivàngvàngbăngquađường.Quảđúngnhưvậy:ôngtađivàocổngnhà,quacửahàngrào(vàomùahètrướcbagiờthườngkhông khóa). “Hắn ta đến chỗmình”, - một ý nghĩ chợt lóe lêntrongđầuVeltraninov, rồibỗngnhiên,nhanhnhưcắt,anh cũngnhónchânchạyratiềnsảnhtớichỗcửaravàovàđứngchếtlặngtrướccửa,chờđợi,khẽchạmmấyngóntayrunrẩyvàochiếcchìakhóavừatravàoổbannãyvàcốhếtsứclắngnghetiếngđộng,chờđợinhữngbướcchânđitrêncầuthang.

Timanhđậpmạnhtớimứcanhsợbỏquatiếngbướcchânđirónrén của kẻ lạmặt. Veltraninov không hiểu sự việc đang xảy ra,songanhcảmnhậnđượctấtcảđầyđủgấpmườilần.Nhưthểgiấc

mơvừaquađanghòanhậpvàothựctế.Veltraninovbẩmsinhlàngườicanđảm.Đôilúcanhcònthểhiệnsựcanđảmtrướcnhữnghiểmnguytớimứctháiquá-thậmchíchẳngcóainhìn,nhưnglàđểtựchiêmngưỡngbảnthân.Nhưnggiờđâycócáigìđókháclạđang diễn ra. Cách đây không lâu anh biến thành người bệnhtưởngvàthànhkẻhoàinghihayrênrỉ.Đãkhôngcònlàngườinhưxưa nữa. Từ trong lồng ngực anh phát ra tiếng cười kích động,khôngthànhtiếng.Từsaucánhcửakhóaanhđoántừngchuyểnđộngcủakẻlạ.

“A hả! Hắn ta sắp sửa bước lên, nhìn ngó xung quanh, nghengóngphíadướicầuthang;khẽthở,địnhăntrộmđây…ahả!Đangnắmquảđấmcửa,kéothử!Tínhtoáncửanhàmìnhkhôngkhóa!Cónghĩahắn cũngđãbiết đôi lúcmìnhquênkhóa cửa!Lạikéonắmđấmcửa;chắchắnnghĩchìakhóacóthểbậtra?Bỏcuộcchắclàtiếc!Vềtaykhôngchắclàtiếclắmđây?

Vàđúnglàmọiviệcdiễnranhưanhsuyđoán:cóaiđóquảlàđangđứngsaucửa,khẽthửkhóacửakhôngmộttiếngđộngvàkhẽkéo nắm đấm cửa và “đương nhiên là có mục đích của mình”.NhưngVeltraninovcũngđãcóquyếtđịnhcủamình,anhkhoáitráchờđợikhoảnhkhắc,loayhoaytìmcáchvàướmthử:bỗngnhiênnhiên anh có một mong muốn mãnh liệt là vặn chìa khóa, bấtthìnhlìnhmởtungcửavàmắtnhìnvàomắt“nhưconngoáiộp”:“Ngàilàmgìởđâyvậy,thưaquýngài?”

Sự việc diễn ra tiếp theo đúng như thế; một giây trôi qua,Veltraninovbấtthìnhlìnhrútkhóa,đẩymạnhcánhcửavà-chỉchútnữalàxôvàongườiđànôngđộimũđeobăngtang.

PavelPavlovichTrusotski

Ngườiđànôngdườngnhưhóađá tại chỗ.Haingườiđứngđốidiệnnhau trênngưỡng cửa, và cả hai nhìn không chớp vàomắtnhau.Vàikhoảnhkhắctrôiqua,bỗngnhiênVeltraninovnhậnraôngkháchcủamình.

Cũng vào thời điểm ấy ông khách chừng như cũng đoán raVeltraninovhoàn toànnhậnramình;điềuđóánh lên trongmắtôngta.Trongchớpmắtcảkhuônmặtôngtadườngnhưtanchảytrongmộtnụcườihếtsứcngọtngào.

–TôihẳnđangcóvinhdựyếtkiếnAlekseiIvanovich?-Ngườiđànôngnóibằngmộtgiọngdịudàng,ngânngagầnnhưhát,rấtkhôngphùhợpvớitìnhhuốnghiệntại.

–Vâng,cóphảiônglàPavelPavlovichTrusotski?-CuốicùngVeltraninovcũngthốtlênlời,bộdạngbốirối.

–Chúng tôi được hânhạnh làmquen với ngài cách đâymườinămởthànhphốT.Vàxinđượcphéplàmngàinhớlại,quenthântrêntìnhbằnghữuđấyạ.

–Vâng…Cũngcóthể…-Nhưngmàbâygiờđãbagiờsáng,vàôngđứngcótới10phútđồnghồđểthửxemcửanhàtôicókhóakhông…

–Bagiờ!-Ôngkháchkêulên,rútđồnghồraxemvàthậmchícòn lấy làmngạcnhiênmộtcáchbuồnrầu,-chínhxác:đúngbagiờ!Chếtthật,xinngàithứlỗicho,AlekseiIvanovich,đánglírakhitớiđâytôiphảibiếtgiờgiấcchứ;xấuhổquáđimất.Thôiđểvàihômnữatôitớiđểgiãibầyvớingài,cònbâygiờ…

–Ồkhông,nếunhưmuốngiãibầythìcóthểngaybâygiờcũng

được!Veltraninovđỡlời.-Xinmờiôngvàođây,quacửanàyvàotrongphòng.Hẳnlàôngcũngmuốnvàophòng,chứkhôngcóaibagiờsángtớinhàngườikhácchỉđểthửkhóacửa…

Anhcùnglúcvừalolắng,vừacóvẻnhưbịchưnghửngvàcảmthấykhôngtàinàohiểuđược.Thậmchíanhcònthấyxấuhổ:hóarachẳngcóbímậtnào,chẳngcónguyhiểmnào-khôngcótígìgọilàhoangtưởng;cóđộcmỗithânhìnhtotướngcủaPavelPavlovichnàođó.Veltraninov,tuyvậy,vẫnkhôngtinlàsựviệclạiđơngiảnnhưthế.Anhlinhcảmthấycóđiềugìđóvớinỗisợhãimơhồ.Mờikhách ngồi xuống ghế bành, anh hấp tấp ngồi xuống giường kêcáchđómộtbướcchân,gòlưng,hailòngbàntayđặtlênđầugối,căngthẳngchờngườikiamởmiệng.Veltraninovnhìnchămchắmvàomặtvịkháchvàcốnhớlại.Nhưngthậtlạ:ôngtaimbặt,cóvẻkhông nhớ làmình “cần phải” nói ngay, ngược lại, nhìn lên chủnhàvớiánhmắtchờđợi.Cóthểôngtangượngngùng,cảmthấycógìđókhóxử, lúngtúngnhưchuộtmắcbẫy.Veltraninovbắtđầuthấybực.

–Ônglàmsaothế!-Anhkêulên.Tôinghĩôngkhôngphảisựhoang tưởng, cũngkhông phải trong giấc mơ! Ông định chơi tròthâychếthaysao?Hãynóixem,thưaquýông!

Vịkháchcựaquậy,cườimỉmvàbắtđầumộtcáchthậntrọng:“Nhưcáchtôinhậnthấy,trướchết,hẳnngàilấylàmlạlàtôilạitớivàogiờnàyvàtrongnhữngtìnhhuốngnhưthếnày.Chínhvìthế,khinhớlạitấtcảnhữnggìtrướcđâyvàcáilúcchúngtachiatay,giờđâytôi lấylàmlạ…Hơnnữatôicũngkhôngđịnhrẽvào,chuyệnđãxảyranhưthếnày,làhoàntoànngẫunhiênthôiạ…”

–Ngẫunhiênlàthếnào?Từcửasổtôinhìnthấyôngnhónchânchạyquaphố!

–À, rangài cũngđãnhìn thấy!Thế thì bây giờngài cònbiếtnhiềuvềtấtcảmọicáihơntôi!Tôichỉđượccáilàmchongàikhó

chịu…Chuyệnlànhưthếnày:Tôitớiđâyđãbatuầnđểgiảiquyếtmột số công việc của bản thân… Tôi chính là Pavel PavlovichTrusotski,vàngài cũngđãnhậnra tôi.Tôi tớiđâyđểgiảiquyếtviệcthuyênchuyểnsangmộttỉnhkhácvàsangmộtcôngsởkháccóđịavịcaohơn…Nhưngmàtấtcảnhữngcáiđócũngkhôngphảilàviệcchính!..Việcchính,nếunhưngàimuốnbiết,cáiviệcmàvìnótôiđangcốtìnhkéodàicôngviệc,tứclàviệcthuyênchuyểnấy,nhưngmàthậtra,thậmchínócóđượcgiảiquyết,thìtôicũngsẽquên là nó đã được giải quyết và cũng không rời cái thành phốPeterbuanàycủangàitrongtâmtrạngnhưhiệnnaycủatôi.Xinthềlàsaukhiđãquênmụcđíchcủamìnhtôithậmchícònthấysungsướngvìđãquênmấtnó-trongcáitâmtrạnghiệnnay…

–Tâmtrạngnào?-Veltraninovcaucó.

Vịkháchngướcnhìnanh,giơchiếcmũcủamình,thậmchícònchỉvàomảnhbăngtangmộtcáchđầyphẩmcách.

–Thìđấy-tâmtrạngnhưthếđấy!

Veltraninovđờđẫnnhìn lúcthìvịkhách, lúcchiếcbăngtang.Độtnhiên,trongnháymắt,haimáanhửngđỏvàanhthấylolắngkhủngkhiếp.

–ChẳnglẽlạilàNataliaVasilievna?

–Dạ,đúnglàbàấy!NataliaVasilievna!Vàothángbavừarồi…bệnhlaophổivàgầnnhưbấtngờ,ngãbệnhmớiđộhaibatháng!Còntôithìởlại-nhưngàithấyđấy!

Nóixong,ôngkháchxúcđộngmạnh,buôngthõnghaitay,taytráivẫngiữchiếcmũđínhbăngtang,cúicáiđầuhóixuốngthấp,giữnhưthếtrongvòngmươigiây.

Bộdạngvàcửchỉấybỗngnhiênrọi sángđầuócVeltraninov;mộtnụcườikhinhkhỉnh,thậmchícàkhịa,lướtquacặpmôianh,songđiềuđóchỉxảyratrongchớpnhoáng.Thôngtinvềcáichết

củangườiđànbàấy(màanhquenbiếtđãlâuvàcũngtừrấtlâuđãkịpquên)giờđâygây choanhnỗi xúcđộngvàmộtấn tượngmạnhđếnkhôngngờ.

–Điềuđóliệucóthểchăng!-Anhlẩmbẩmnhữngtừđầutiênrơi xuống đầu lưỡi. Thế tại sao ngài không đến tôi ngay, cũngkhôngthấythôngbáogì?

–Đội ơnngài vì sự chia sẻ, tôinhận thấyvàđánhgiá cao sựchiasẻnày,chodù…-Chodù?

– Cho dù đã ngần ấy năm xa cách, thếmà giờ đây ngài vẫnquan tâm tớinỗi đaukhổ của tôi, thậmchí tới cả tấm thânhènmọn của tôi, với sự đồng cảm hoàn toàn, điều này đương nhiênkhiếntôicảmnhậnđượcsựtriân,khíchlệ.Đó,chỉcóđiềuđólàtôimuốnthôngbáothôiạ.Vàcũngkhôngphảitôinghingờgìbạnbè của mình, ở đây, thậm chí ngay bây giờ tôi có thể tìm đượcnhữngngườibạnchânthànhnhất(chỉcầnđơncửmộtmìnhngàiStepanMikhailovichBagaunov),nhưngsựquenbiếtcủachúngta,AlekseiIvanovich,(đúngralàtìnhbằnghữu,vớitấmlòngbiếtơnxinđược làmngàinhớ lại) trảiquađãmườinămtrời,ngài chưaquaylạithămchúngtôi,vàthưtừcũngkhôngthấy…

Vịkháchngânnga,giọnglênbổngxuốngtrầm,nhưngkhigiảithíchlúcnàomắtôngtacũngnhìnxuốngđất,mặcdùvậy,đươngnhiên, cũngnhìn thấyhếtmọi thứ ở bên trên.Tuy vậy chủnhàcũngđãkịphiểuđôichút.

Vớiấntượngcànglúccànglạlùng,mạnhmẽ,Veltraninovchămchúlắngnghe,chămchúnhìnPavelPavlovich,rồibấtthìnhlình,khiôngkiavừadứtlời,nhữngýnghĩbấtngờ,rốiloạnnhấtùavàođầuanh.

– Àmà tại sao tôi lại không nhận ra ngài suốt thời gian vừaqua?-Anhsôinổikêulên.-Chúngtachẳngđãchạmtránnhau

cótớinămlầntrênphố!–Vâng,tôicũngnhớạ;tôithấyđượcngàihailần,không,thậm

chíbalần…

–Cónghĩa-tấtcảlàngàichủýđểgặpđượctôi,chứkhôngphảingượclại,tôigặpngài!

Veltraninov bỗng nhiên cười phá lên rất to. Pavel Pavlovichdừnglại,nhìnchủnhàchămchú,nhưngngaylậptứcôngtatiếptụcnói:

–Việcngàikhôngnhậnratôi,trướchết,cóthểvìngàiđãquên,thứnữa,trongkhoảngthờigianchúngtakhônggặpnhau,tôibịbệnhđậumùavànóđãđểlạimộtvàidấuvếttrênmặttôi.

–Đậumùa?Ồ,quảđúnglàôngấybịbệnhđậumùathật!Saongàilại…?

– Bị như thế? Thì có cái gìmà không xảy ra cơ chứ, AlekseiIvanovich,đangbìnhthường,bỗngnhiênbịnhưthế!

–Dùsaothìtrôngcũngbuồncườiquáđimất.Nào,ngàitiếptụckểđi,bạncủatôi!

–Vậylàtôicũngđãgặpngài…

–Dừnglại!Tạisaovừarồingàilạibảo“bịnhưthế”?Tôimuốnnóimột cách tếnhịhơn.Nhưngmà thôi, xinngài tiếp tục!Tiếptục!

Không hiểu sao càng lúc Veltraninov càng cảm thấy vui hơn,vuihơn.Ấntượngmạnhmẽhoàntoànbịthaythếbởinhữngcáikhác.

Anhđiđilạilạitrongphòng,sảinhữngbướcnhanh.

– Thôi thì tôi cũng đã gặp được ngài. Khi tôi tới đây, tớiPeterbua, tôi cũng chủ định tìm gặp ngài ngay, nhưng, tôi xinnhắclại,hiệnnaytôiđangtrongtâmtrạngnhưthếnày…đầuóc

tôibịsuysụpchínhlàtừthángbavừarồi…– Ồ, vâng! Suy sụp từ tháng ba… Tôi quên mất, ngài có hút

thuốckhông?

–Tôi,nhưngàiđãbiết,khiNataliaVasilievnacònsống…

–Phảirồi!Phảirồi;màlàtừthángba?

–Ngàicóthểchoxinmộtđiếu.

– Đây, thuốc đây, ngài cứ tự nhiên, rồi xin tiếp tục, tiếp tục,ngàilàmchotôi…

Sau khi hítmột hơi thuốc,Veltraninov ngồi rất nhanh xuốnggiường.PavelPavlovichtạmngừngnói.

–Nhưngmànày,trôngngàicứbấtanlàmsaoấy,ngàicóđượckhỏekhôngạ?

–Mặckệ sứckhỏe của tôi!Veltraninovbấtngờnổi cáu. -Xinngàicứtiếptục!

Về phíamình,mặc dầu nhận thấy sự bối rối lo lắng của chủnhà,vịkháchmỗilúcmộtthấyhàilòngvàtựtinhơn.

–Dạ,tiếptụccáigìmớiđượcchứ?-Ôngtalạibắtđầu,-ngàicótưởngtượngđượcchăng,AlekseiIvanovich,thứnhất,cáiconngườituyệtvọng,cónghĩakhôngđơnthuầnlàtuyệtvọng,màlàtuyệtvọng hoàn toàn; cái con người, sau hai mươi năm cuộc sống vợchồng,bỗngthayđổi lốisống,cứthế langthangkhôngmụcđíchtrênnhữngconphốbụibặm,giốngnhư trênsamạc, cố tựquênmìnhvàthậmchícònlấylàmthíchthúvìcáisựquênmìnhnày.Hiểnnhiên,sauviệcđôilầntôicógặpmộtngườiquen,thậmchílàngườibạnđích thực,nhưngmàtôivẫncứcố tìnhtránhđi, làvìkhôngmuốn tới gần anh ấy trong cái giây phút của sự tự quênmìnhđó.Ấythế,nhưngvàolúckhác-khinhớlạimọicái,thếlàlạimongmuốnthathiếtgặpaiđótừngchứngkiếnvàthamdựvàocáiquákhứkhôngxanhưngkhôngbaogiờtrởlại,vàthếlàtimlại

đậprộnlênvìcáiýnghĩấy,vàvìthếchẳngkểbanngày,ngaycảbanđêm, cũngcứđánh liều laovàovòng tay củabạn, chodù cóphảicốtìnhđánhthứcanhtavàobốngiờsángnày.Tôichỉcóthểlầmlẫnvềgiờgiấc,chứchưabaogiờlầmlẫnvềtìnhbạn;làbởivìtrongthờikhắcnàytôiquảlàđượcbanthưởng.Cònvềgiờgiấc,thìthực tình tôi cứnghĩmới tầm12giờ, ấy làdo tâm trạngmà ra.Uốngcáinỗibuồncủabảnthânvàcứnhưbịsayvìnó.Màthậmchíkhôngphảinỗibuồn,màchínhlàcáitrạngtháimớinócứlàmnônnaocảngười…

–Nhưngmà,xemngàidiễntảkìa!-Veltraninovnhậnxétmộtcáchuám,saukhithoắttrởnênnghiêmnghịtrởlại.

–Vâng,quảtôitrìnhbầycóhơilạlùngạ…-Ngài…khôngđịnhđùacợtđấychứ?

–Tôimàlạiđùa!-PavelPavlovichlalênngạcnhiênmộtcáchđaukhổ,-đùavàocáigiâyphúttớibáochonhaucáitin…

–Thôi,đừngnóichuyệnấynữa,tôixinngài!

Veltraninovđứngdậyvàlạirảobướcquanhcănphòng.

Năm phút trôi qua. Ông khách cũng muốn đứng dậy, nhưngVeltraninovkêulên:“Cứngồi,cứngồi!”vàvịkháchlậptứctuântheo,ngồilạixuốngghếbành.

–Mànày,saongài lạithayđổithếnhỉ!-Veltraninovtiếptụcnói,bỗngdừnglạitrướcmặtkhách-cứnhưthểtựdưnglấylàmkinhngạctrướccáiýnghĩđó.Thayđổikinhkhủng!Cựckì!Ngàitrởthànhmộtngườikháchoàntoàn!

–Cógìlàlạ:chínnămrồicòngìạ…

– Không - không - không, vấn đề không phải ở thời gian! Bềngoài của ngài cũng đã thay đổi khiếp đi được, nhưngmà ngàithayđổicáikháckia!

–Thìthế,cóthể,chínnămrồi.

–Haylàtừthángba!

– Hì-hì, - Pavel Pavlovich cười láu lỉnh, - Suy nghĩ của ngàinhộnghêcơ…Nhưngnếuđượcphép,xinhỏi,thayđổiởđiểmnàoạ?

–Cógìđâu!TrướckiangàitừnglàPavelPavlovichbệvệvàlịchthiệp,mộtPavelPavlovichkhônkhéo,cònbâygiờ-hoàntoànlàmộtPavelPavlovichVaurien[2]!

Anhbứcxúctớicáiđộmàairơivàotìnhhuốngnàyđôikhicũngnóinhữngđiềuthừa.

– Vaurien? Ngài thấy thế? Và không còn thông minh nữa?Khôngkhônkhéo?PavelPavlovichcườikhùngkhụckhoáitrá.

–Khônkhéođếnkhiếp!Giờthìchắclàkhônkhéohếtcỡ.“Mìnhđãthuộcdạngđểu,chanàycònđểuhơn!Mà…mụcđíchcủahắnlàgìvậy?”-Veltraninovnghĩbụng.

–Ôi,AlekseiIvanovichvôcùngtrânquý,ôiAlekseiIvanovichvôcùngquýgiá!-Vịkháchbỗngnhiêntỏraxúcđộngtháiquávàxoayxởtrênchiếcghếbành,-Màchúngtacầngìchứ?Chúngtađâucóđangởngoàixãhội,tronggiớithượnglưuvàngsoncaoquý!Chúngta-cảhaitừng lànhữngngườibạncũ,nhữngngườibạnthậtsựthâmtình,cũngcóthểnóirằng,tahòahợpvớinhauchínhởcáisựchânthànhvàchúngtacùngnhauôn lạimốidâythâmtìnhquýgiámàngườivợquácốcủatôiđãtạoracáimắtxíchvôgiáchotìnhbằnghữucủachúngta!

Vịkháchdườngnhưquásaysưavớinhữngtìnhcảmcủamình,đếnmức lạichúiđầuxuốngnhư lúcbanđầu.Khuônmặtôngtalúc này không bị che bởi chiếcmũ. Veltraninov liếc nhìn ông tamộtcáchghêtởmvàsốtruột.

“Saonhỉ,nếuđơngiảnđóchỉlàmộttròhề?-Mộtýnghĩthoángqua trong đầu Veltraninov. Nhưng mà không! Có vẻ như hắn

khôngsay,màcũngcóthểlàsay;mặtđỏ.Ừ,thìcứcholàsayđinữa,-nhưngtấtcảcóvẻđềunhằmtớimộtmụcđích.Hắntớiđâyđểlàmgì?Hắnmuốngì,quânchóđẻnày?

–Ngàicònnhớkhông-PavelPavlovichkêulên,khẽkhàngcầmlạichiếcmũvàdườngnhưmỗilúcmộtchìmsâuvàohồiức,-ngàicòn nhớ những chuyến đi của chúng ta ra vùng ngoại ô, nhữngbuổichiềuvànhữngtốidạhộivớinhữngđiệunhẩyvànhữngvánbàivô thưởngvôphạt ở tệxá củaquýngài tônkínhhiếukháchSemenSemenovich?Nhữngbuổitốiđọcsáchchỉcóbachúngta?Mà ngài hẳn còn nhớ buổi làm quen đầu tiên của chúng ta, lúcngàitớinhàtôivàobuổisángđểhỏivềcôngviệccủangài,thậmchíngài cònquát lên, rồi bỗngnhiênNataliaVasilievabướcvàophòng,vàsaumươiphútngàiđãtrởthànhngườibạnthậtsựchânthànhcủagiađìnhsuốtcảnămtrời-giốnghệtnhưtrong“Côgáitỉnhlẻ”,vởkịchcủaquýngàiTurghenev…

Veltraninov chậm rãi đi đi lại lại, mắt nhìn xuống sàn nhà,ngheôngkháchkể lểconcàconkê,vừanóngruộtvừaghêtởm,nhưngrấtchămchú.

– Tôi không nhớ ra “Cô gái tỉnh lẻ”, anh cắt ngang, hơi lúngtúng.Nhưngmàtrướcđâyngàiđâucónóicáigiọngthethévà…lốiănnóinhưthếnhỉ.Làmnhưvậyđểlàmgì?

–Thựcratrướcđâytôiimlặngnhiềuhơn,cónghĩalàítnóihơnbâygiờ,-PavelPavlovichvộivàngđỡlời,-thìngàicũngbiếtđấy,trướcđâytôi thíchngồi imnghengườiquácốnói.Chắcngàicònnhớ nàng kể chuyện như thế nào, thật là thôngminh, sắc sảo…Cònvềvởkịch“Côgáitỉnhlẻ”vàvềStupendiev[3],thìởđâyquảngàicólý,làvìđiềuđóbảnthânchúngtôi,tôivàngườivợquácốrất đỗi quý giá, trong những giây phút tĩnh lặng thường nhớ vềngài,khingàiđãrađi,-sosánhcuộcgặpgỡđầutiêncủachúngtavớivởkịchđó…làbởivìquảcósựgiốngnhauđấyngàiạ.Cònvề

Stupendiev…–Stupendiev làai, quáiquỷ! -Veltraninov thét lên, thậmchí

còngiậmchânbìnhbịch,hoàntoànmấtbìnhtĩnhkhinghecáitừ“Stupendiev”,bởinógợilạitrongđầuanhmộtvàikíứcbấtan.

–À,Stupendievlàmộtvaikịch,vaingườichồngtrong“Côgáitỉnhlẻ”-PavelPavlovicheoéonóibằnggiọngngọtxớt,-nhưng,saukhingài rađi,nhữngcáiđóđãbịxếpxuốnghạngdưới, saunhữngkỉniệmtuyệtvời,vôgiámàStepanMikhailovichBagaunovbantặngchochúngtôinhândanhtìnhbằnghữu,giốnghệtnhưngài,nhưngkéodàitrongsuốtnămnămtrờicơ.

–Bagaunov?Cáigìthếnhỉ?Bagaunovlàai?-Veltraninovđộtngộtdừngbước,đứngnhưtrờitrồng.

–Bagaunov,StepanMikhailovich,ngườibantặngtìnhbạnchochúngtôiđúngmộtnămsaungàivà…cũnggiốnghệtnhưtìnhbạncủangài.

–Ôitrời,nhớrarồi!-Veltraninov la lên,cuốicùngcũnghiểura.-Bagaunov!Nhưnganhtalànhânviênchỗngàicơmà!

–Vâng,nhânviên, làmviệc chỗ tỉnh trưởng!NgườiPeterbua,thuộctầnglớpthượnglưucaoquý,mộtngườitrẻtuổithanhlịch!TrongcơnngưỡngmộtuyệtđỉnhPavelPavlovichkhẽkêulên.

–Rồi-rồi-rồi!Saotôilạikhôngnhớrachứ!Làbởicảanhtacũng…

–Vâng,cảanhtacũng,cảanhtacũng,- trongcơnxúcđộng,PavelPavlovichchộplấycâunóibấtcẩncủachủnhà-cảanhtacũng!Chúngtôicũngcùngdiễnvởkịch“Ngườiđànbàtỉnhlẻ”trênsân khấu gia đình nơi tệ xá của quý ngài tỉnh trưởng SemenSemenovichhiếukhách, -StepanMikhailovichđóngvaibátước,còntôi-vaingườichồng,ngườiquácốđóngvaingườiđànbàtỉnhlẻ,-nhưngsauđómọingười lấylạivaingườichồngcủatôitheo

lệnh của người quá cố, và thế là tôi không được đóng vai ngườichồng,chắcdokhôngđủkhảnăng…

–NgàiđóngvaiStupendievlàmquáigì!NgàitrướchếtlàPavelPavlovichTrusoski,chứkhôngphảiStupendiev!-Veltraninovnóimộtcáchthôbạo,khôngkháchkhí,giọnghơirunvìtứcgiận.-Chỉcóđiềuxinđượchỏi:cáitayBagaunovđangởPeterbua;mùaxuânvừarồitôinhìnthấyanhta!Ngàicótớinhàanhtachứ?

–Hàngngàytôiđềurẽqua,đãbatuầnlễnay.Nhưngmàngườitakhông tiếp!Anh tabị ốm,không thể tiếpkhách!Vàngàibiếtkhông,theonhữngthôngtinbanđầunhậnđượcthìquảlàanhtaốm thật, ốm rất nặng! Ôi người bạn sáu năm trời! Ôi, AlekseiIvanovich,tôiđãnóivớingài,vàgiờtôixinnhắclại,trongcáitâmtrạngthếnàyđôikhitôichỉmuốnchuixuốngđất;quảcóthếthật.Lúckháctôichỉnhữngmuốntúmlấy,ômlấynhữngngườibạncũ,nhưvẫnthườngnói,nhữngngườichứngkiếnvàthamdự,chỉlàđểđượckhóc,ngoàirachẳngđểlàmgì,duynhấtchỉđểđượckhóc!…

–Thôiđược rồi,ngàyhômnayvớingài thế làđủ rồi, cóđúngkhông?-Veltraninovnóimộtcáchdứtkhoát.

–Quáđủ,quáđủ!-PavelPavlovichngaylậptứcbậtdậy.-Bốngiờrồi,vàcáichínhlàtôiđãlàmngàilolắngmộtcáchíchkỉ…

–Nghetôinóiđây:Tôisẽtớichỗngài,ngaytớiđây,vàhivọnglúcđó…Xinhãynóithẳng,nóithật:Hômnayngàikhôngsayđấychứ?

–Sayrượu?Cấmcósaytẹonào…

–Ngàikhônguốngkhiđếnđây,hoặcgiảtrướcđó?

–Ngàibiếtkhông,AlekseiIvanovich,ngàihoàntoànbịsốtnóngrồi.

–Ngayngàymaitôisẽtớichỗngài,buổisáng,trướcgiờ…

– Từ lâu tôi đãnhận thấyngài như thể trong cơnmê sảng, -

PavelPavlovichkhoáitrácắtngang,cốnhấnmạnhvàođềtàinày.-Tôiquảthấyxấuhổvìsựkhôngkhéoléocủamìnhđã…thôitôiđiđây,điđây!Cònngàinằmxuốngvàchợpmắtđimộtchút!

– A! Mà sao ngài không nói cho tôi biết ngài sống ở đâu? -Veltraninovcướplờivànóivớitheokhách.

–Chẳnglẽtôilạichưanóisao?ỞkháchsạnPokrovskaia…

–KháchsạnPokrovskaialàkháchsạnnào?

–ỞngaytrênphốPokrov,trongngõ,-đấyquênmấtlàngõgì,cảsốphòngcũngquên,nhưngmàrấtgầntrungtâmphốPokrov…

–Tôisẽtìmra!

–Chúngtôivôcùnghânhạnhđượcđónkháchquý.

Ôngtađãratớicầuthang.

–Dừnglại!-Veltraninovlạikêulên.Ngàicóđứngvữngkhôngđấy?

– “Đứng vững” nghĩa là thế nào? - Pavel Pavlovich trợnmắt,quayngườilạivànhoẻncườitừbậcthangthứba.

ThayvìtrảlờiVeltraninovđóngsầmcửa,khóakĩlưỡngvàtreochìakhóavàomóctreo.Quaytrở lạiphòng,anhnhổnướcmiếngnhưbịvấybẩnthứgìkinhtởmlắm.

Đứng bất động giữa phòng khoảng năm phút, anh chui vàotrongchăn,khôngcởiquầnáo.

Vợ,ChồngVàTìnhNhân

Veltraninovngủ rất sayvà tỉnhdậyđúngmườigiờ rưỡi sáng;ngay lập tức anh bật dậy, ngồi trên giường và nghĩ ngay tới cáichếtcủa“ngườiđànbàấy”.

Cảmxúcchiềuqua,lúcbấtngờnhậnđượctinvềcáichết,đãđểlạitronganhchútbấnloạn,thậmchílànỗiđau.SựbấnloạnvànỗiđaubịchìmlấptạmthờibởihànhvivànhữngýnghĩlạlùngcủaPavelPavlovichđêmqua.Nhưnggiờđây,trongcơnthứctỉnh,tấtcảnhữnggìcótrongchínnămấybỗnghiệnvềtrướcmắtanhmộtcáchvôcùngrõràng.

Người đàn bà ấy, Natalia Vasilievna đã khuất, vợ của “tayTrubeskiấy”, làngườimàVeltraninovtừngyêuvàtừng lànhântình,trongthờikìvìmộtcôngchuyện(cũnglạiliênquantớivấnđềthừakế)anhphảiởlạithànhphốTcảnămtrời,mặcdùcôngviệckhôngđòihỏisựcómặtcủaanhtrongthờihạndàiđếnthế;nguyênnhânchínhlàmốiquanhệnày.Mốiquanhệvàtìnhyêuchiếm đoạt Veltraninovmạnh đếnmức anh trở thành nô lệ củaNataliaVasilievna, tớimứcanhsẵnsàngthựchiệnngay lậptứcđiềugìđóthậmchílàquáiđản,vônghĩa,chỉcầnmộttrongnhữngthóiđỏngđảnhcủangườiđànbàấyyêucầu.TrướcđóvàcảsaunàychưabaogiờVeltraninovlạibịnhưthế.Tớicuốinăm,khicuộcchia li trở nên bắt buộc, và thời điểm chia tay cũng đã tới gần,Veltraninovtuyệtvọngtớimức,chodùthờihạnchiataycònrấtngắn,vẫnđềnghịNataliaVasilievnađitheomình,dứtnàngkhỏichồng,vấtbỏtấtcảđểcùnganhranướcngoàimãimãi.Chỉcónụcườikhẩyvàsựcươngquyếtcứngrắncủangườiđànbà(lúcđầuhoàntoànđồngýkếhoạchđó,songcólẽvìbuồnchánhoặcđểgiễu

cợt)mớibuộcVeltraninovrađimộtmình.Vàrồithếnào?Chưađầyhaitháng

saucuộcchiatay,ởPeterbuaanhđãtựđặtchomìnhcâuhỏiđểrồivĩnhviễnkhôngtìmđượccâutrảlời:Liệuanhcóthựcsựyêungườiđànbàấykhông,haytấtcảchỉ làmộtcơn“saynắng”?Vànhìnchungkhôngphảivìsựnôngnổi,haydướitácđộngcủamộtmốitìnhmớimànảysinhtronganhcâuhỏiđó.HaithángđầuởPeterbuaanhchìmtrongcơncuồngloạnnênchẳngthểnhậnthấymộtngườiđànbànàokhác,mặcdùtrởlạivớixãhộicủamìnhanhđãkịpnhìnhàngtrămphụnữ.AnhbiếtrấtrõrằngnếulạiquayvềthànhphốTthìngaylậptứcanhsẽlạirơivàomalựcquyếnrũcủangườiđànbàđó,mặcnhữngcậtvấnnảyratrongđầu.Thậmchíđếnnămnămsauanhvẫn tinnhư thế.Nhưngnămnămđãquađi,anhtựthừanhậnđiềuđóvớinỗitứcgiậnvàthậmchícònnghĩvề“ngườiđànbàấy”vớilòngthùhận.AnhxấuhổvìnhữngnămthángcủamìnhởthànhphốT;anhthậmchícònkhôngthểhiểunổitạisaoởloạingườinhưanh,Veltraninov, lạicóthểnảysinh thứdục vọng “ngungốc” ấy!Tất cảnhữngkí ức về cái dụcvọng“ngungốc”ấytrởthànhnỗixấuhổtệhạiđốivớianh;anhđỏmặttớimứcchảycảnướcmắtvàkhổsởbởisựcắnrứt.Thậtrathìsaumộtvàinămanhcũngđãkịptrấntĩnhbảnthân;anhcốgắngquênđitấtcả-vàgầnnhưđãlàmđược.Ấyvậymàbỗngnhiên,sauchínnăm,mọicáibỗngdưngsốnglạimộtcáchlạ lùngtrướcmắtanh sau cái tinnhậnđượcđêmquavề cái chết củaNataliaVasilievna.

Giờđây,ngồitrêngiườngvớinhữngýnghĩmùmờ,lộnxộnchenlấntrongđầu,anhcảmthấyvàýthứckhárõràngchỉmộtđiều,-rằngchodùcáithôngtinấycógây“ấntượngmạnh”đếnthếnàothìanhvẫnhếtsứcbìnhthảntrướccáichếtcủangườiđànbàđó.“Chẳnglẽmìnhkhôngcómộtchútxótthươngnàođốivớicôtaư?”

Veltraninov tự hỏi. Thật ra, giờ đây anh đã không còn cảmgiácthùhậnđốivớingườiđànbàấy,cóthểnhậnxétvềcôtamộtcáchkháchquanvàcôngbằnghơn.Theocáiýkiếnhìnhthànhtrongsuốtchínnămxacáchcủaanh,NataliaVasilievnathuộcđámcácbà cô tỉnh lẻbình thườngnhất từ tầng lớpxãhội “tốt”nhất củatỉnhlẻ.Và“aimàbiếtđược,cólẽlànhưthế,cólẽchỉcómỗimìnhmìnhxâydựngảotưởnghãohuyềnvềcôta?”.Tuyvậy,anhluônnghingờcáiýkiếnấycủamìnhcó thểsai lầm; tậnbâygiờanhcũng cảm thấy điều đó.Ngay cảnhững sựkiện đã diễn ra cũngchốnglạiýkiếnđó;thìđấy,anhchàngBagaunovđãchẳngtừngcótớivàinămgắnbóvới cô tavàcũngbị “quyếnrũhoàn toàn”đósao.MàBagaunovrõrànglàmộtanhchàngtraitrẻxuấtthântừtầng lớp danh giá nhất của Peterbua và vì là “con người hơi bịtrốngrỗng”(Veltraninovnóivềanhtanhưvậy),nênchỉcóthểlậpnghiệp ở Peterbua. Nhưng mà đấy, anh ta đã khinh thườngPeterbua,tứclàcoithườngcáilợiíchchínhyếucủamìnhvàmấttớinhữngnămnămởthànhphốTduynhấtchỉvìngườiđànbàđó!ỪthìcuốicùnganhtavẫnphảilộnvềPeterbua,nhưngchắcchỉvìbịngườitìnhphếbỏ,giốngnhư“đôigiầytã”.Cónghĩa,cócáigìđặcbiệtởngườiđànbàấy-tàiquyếnrũ,nôdịchvàbáchủ!

Ấythếnhưnghìnhnhưcôtalạikhôngcótàisảnđểmàquyếnrũvànôdịch,còn“bảnthânthậmchícũngkhôngphảixinhđẹpgì;cóthểnóingắngọnlàkhôngđẹp”.KhiVeltraninovgặpNataliaVasilievna, cô ta đã hai mươi tám tuổi. Khuônmặt không mấyxinhđẹpcũngcólúcsinhđộngdễchịu,nhưngcặpmắtthìkhôngđẹp:cócáigìđóquácứngrắntrongánhmắtcôta.Côtarấtgầy.Họcvấntrítuệthấp,bùlạiđầuóccôkhásắcsảo,songlàthứsắcsảođơnđiệu,phiếndiện.Côcóphongtháicủamộtmệnhphụquýtộc tỉnh lẻ,nhưngkhôngphảidobẩmsinh,mà thật ra “diễn” làchủyếu; cô cũngcókhảnăng thưởng thứckhá tinh tế, songchủ

yếucólẽchỉởcáisựbiếtănmặc.Tínhnếtbàtướng,quyếtđoán,sựhòagiảiđôibêncùngchịuthiệtlàkhôngthểđốivớicôta:“Hoặctấtcả,hoặckhôngcógì”.Khigiảiquyếtnhữngvụviệcphứctạpcôthểhiệntínhcứngrắnvàkiênđịnhtớimứckìlạ.Ởcô,khảnăngcaothượngvàgầnnhưluôngắnliềnvớinó,làsựkhôngcôngbằngvôgiớihạn.Tranhcãivớivịcôngnươngấylàkhôngthể:hainhânvớihaiđốivớicôtakhôngcóýnghĩagì.Khôngbaogiờcôtanghĩmìnhcólỗihaykhôngcôngbằngởbấtcứđiềugì.Nhữngvụphảnbội chồng thườngxuyên, không tínhđếmđược, không làm lươngtâm cô ta áy náy lấy một chút. Veltraninov thường ví NataliaVasilievna như “bà chúa roi vọt”[4], người luôn tin tưởng sắt đárằngmìnhchínhlàbàchúathật.

Cô ta cũng vậy, cũng rất tin vào từng hành vi củamình. Côtrungthànhvớinhântìnhcủamìnhkhianhtacònchưalàmchocôtachán.Côthíchlàmtìnhlàmtộitìnhnhân,songyêuvàbanthưởng.Đólàkiểungườinồngnhiệt,tànbạovànhạycảm.Côcămthùsựsađọa,lênánnóvôcùngquyếtliệt,nhưngbảnthânlạilàmộtngườihếtsứcsađọa.Khôngmộtbằngchứngnàovàkhôngkhinàocóthểlàmchocôýthứcđượcsựsađọacủamình.“Côtacóthểkhôngbiếtmộtcáchthànhthựcvềđiềuđó”,-VeltraninovnghĩvềngườiđànbànàykhiđangcònởT.(Xincómộtnhậnxétngoàilề,bảnthânanhcũngthamdựvàosựsađọacủangườiđànbànày).“Đólàmộttrongnhữngphụnữ,-anhnghĩ,-nhữngkẻsinhralàđểlàmngườivợkhôngchungthủy.Nhữngloạiphụnữđókhôngkhinàohạmìnhxuốnghàngthanhnữ;quyluậttựnhiêncủahọ-đểlàmđiềuđóngaylậptứcphảilấychồng.Ngườichồnglànhântìnhđầutiêncủahọ,khônglàgìkhác,saukhikếthôn.Khôngaicóthểkhéoléovàdễdànghơnhọtrongviệclấychồng.Vàngườichồngluôncólỗitrongviệchọcónhântình.Tấtcảdiễnravôcùngtựnhiên, thànhthực;họ luôncảmthấymìnhvôcùngcôngbằng

và,đươngnhiên,hoàntoànvôtội”.

Veltraninovtinrằngtrênthựctếcóloạiphụnữnhưvậy;nhưngđồngthờianhcũnglạitinrằngcókiểuchồngphùhợpvớiloạiphụnữấy,kiểungườimàchứcnăngduynhấtlàlàmsaochophùhợpvớiloạiphụnữấy.Theosuynghĩcủaanhthìbảnchấtcủanhữngngườichồngnàychínhlàởchỗtrởthành“ngườichồngvĩnhcửu”,haynóichínhxáchơn,loạinàytồntạitrênđờichỉlàđểlàmchồng,khônghơn.“Loạingườinàysinhra,lớnlênchỉđểlấyvợ,khilấyxongrồilậptứcphụthuộcvàovợ,ngaycảtrongnhữngtrườnghợpcónhữngngườirõrànglàcócátínhhẳnhoi.Biểuhiệnchínhcủaloại chồngđó - vật trang sức sáng giá.Đối với anh ta, không bịcắmsừng làkhông thểđược, cũnggiốngnhưmặt trờikhông thểkhông chiếu sáng; nhưng tuân theo các quy luật tự nhiên, loạichồngnàykhôngchỉkhôngbaogiờbiếtviệcmìnhbịcắmsừng,màthậmchíkhôngbaogiờcóthểbiết”.Veltraninovtintưởngsâusắcrằng có hai loại người như thế và Pavel Pavlovich Trusoski ởthành phố T. thuộc một trong hai loại người đó. Cái lão PavelPavlovichđêmqua,đươngnhiên,khôngphảitayPavelPavlovichmàanhbiết ởT.Veltraninovnhận thấyông ta thayđổi tớimứckhótả,songcũnglạibiếtrằngôngtakhôngthểkhôngthayđổivàtấtcảđềudiễnramộtcáchhoàntoàntựnhiên.NgàiTrusoskicóthểhoàntoàn làconngườinhưtrướcđâynếunhưvợôngtacònsống,cònbâygiờthìôngtachỉlàmộtbộphậncủacáichỉnhthểbỗngdưngđượcphóngthíchtựdo,tứclàmộtcáigìđóđángkinhngạcvàchẳnggiốngbấtcứthứgì.

VềPavelPavlovichkhi cònở thànhphốT. thìVeltraninovđãnhắctớivàbâygiờanhnhớlại:

“Tấtnhiên,PavelPavlovichởT.chỉlàmộtngườichồng”,khônghơn.Nếunhư ông ta, trên cả cái đó, từng làmột quan chức, thìđiềuduynhấtđốivớiôngta,đólàcôngviệcởnhiệmsởchỉlàmột

trongnhữngnghĩavụbắtbuộccủahônnhân;ôngtalàmviệcđểchovợvàđể cô ta cóđược cuộcsốngcủaxãhội thượng lưuởT.,mặcdùvậybảnthânônglàmộtcôngchứchếtsứcmẫncán.Khiđóôngtabamươi lămtuổivà làmchủmộtsốgiasản, thậmchíkhônghềnhỏ.Ởcôngsở,PavelPavlovichkhôngbiểulộnhữngkhảnăngcánhân,nhưngcũngkhôngbiểulộsựthiếukhảnăng.Ôngtaquanhệvớitấtcảnhữngngườicóđịavịcaotrongtỉnhvànổitiếng về sự thanh lịch, sang trọng. Natalia Vasilievna được rấtmựckínhtrọngởT.,nhưngcôtakhôngmấyđánhgiácaovềđiềuđó, coi đấy là chuyện đương nhiên;mặc dù vậy, cô biết tiếp đãikháchkhứamộtcáchtuyệtvờiởnhàmình,đồngthờihuấnluyệnPavelPavlovichtớiđộôngnàycóđượcnhữngphongtháicaoquýnhưthểbẩmsinh,thậmchícảkhitiếpcácvịtaitomặtlớnnhấttrong tỉnh. Cũng có thể (Veltraninov có cảm giác) ông ta thôngminh,songNataliaVasilievnakhôngthíchchồngmìnhnóinhiều,dovậyrấtkhónhậnrasựthôngminhcủaông.Cóthểbẩmsinhông ta có nhiều đức tính tốt, cũng như những khiếm khuyết,nhưngnhữngphẩmchấttốtđẹpdườngnhưbịgiấukíntrongbao,cònnhữngtínhxấuthì cũngbị thuichộthoàntoàn.Veltraninovcòn nhớ, chẳng hạn, ngài Trusoski này đôi khi cũngmuốn cạnhkhoé,giễucợtaiđótrongđámngườithân,songđiềuđóđãbịcấmtriệtđể.Ôngtacũngthíchtángẫuvớimọingười,nhưngviệcnàycũngbịgiámsát:chỉcóthểnóinhữngchuyệnkhôngquantrọngmấyvàphảikiệmlời.Ôngtacũngthíchgiaoduvớinhómbạnbèbênngoàigiađìnhvàthậmchí-uốngrượuvớingườiquen,songsởthíchnàyđãbịtriệtphátậngốcrễ.Trongmọichuyện,nétnổibậtnhằmởchỗ:nếunhìnbềngoài,khôngmộtaicóthểnóirằngđâylàmộtngườichồngbịsỏmũi;NataliaVasilievnaluônbiếtđóngvaimộtngườivợhoàntoànphụctùngchồng,biếtnghelờivàthậmchíbản thâncô ta cũng tinvàođiềuđó.Có thểPavelPavlovichyêu

NataliaVasilievađếnmất trí, songkhôngmộtai có thểnhậnrađiềuđó,thậmchílàbấtkhả,cólẽcũngdocáchđiềuhànhgiađìnhcủa bản thân Natalia Vasilievna. Khi sống ở thành phố T.Veltraninov thường tự hỏi: không hiểu người chồng có nghi ngờanh có quanhệ với vợmìnhhay không?Một vài lần anh có hỏiNatalia Vasilievnamột cách nghiêm túc về việc này và bao giờcũngnhậnđượccâutrảlờiphachútbựcbộirằngôngtakhôngkhinàobiếtđược,vàrằng“mọicáiđangdiễnrahoàntoànkhôngđángđể ông ta quan tâm”. Còn một nét nữa của người đàn bà này:Natalia Vasilievna không khi nào chê bai, giễu cợt chồngmình,không tìm thấy bất kì điều gì ngu ngốc, đáng cười chê ở chồngmình;thậmchícôcònrasứcbảovệchồngnếumộtaiđónóiđiềugìthiếutôntrọngvềôngta.Khôngcóconnênphầnlớnthờigiancôhướngtới lốisốngcủamộtmệnhphụquýtộc;nhưnggiađìnhcũnghếtsứccầnthiếtvớicô.Nhữngkhoái lạcthượnglưukhôngbaogiờchiếmlĩnhtoànbộconngườiNataliaVasilievna,côvẫnrấtthích công việc nội trợ hay những việc chân tay khác. PavelPavlovichhômquacónhớlạinhữngbuổiđọcsáchgiađìnhvàocácbuổi tối ở T.; thường thường lúc thì Veltraninov đọc, lúc PavelPavlovich đọc; và Veltraninov lấy làm kinh ngạc vì ông ta đọcthành tiếng rất hay.Nhữngkhi đóNataliaVasilievnangồi đan,hoặcthêu,ngheđọcmộtcáchbìnhthản.Họđọcnhữngtiểuthuyếtcủa Dickens và cái gì đó trong những tạp chí của Nga, thỉnhthoảngcũngđọccáigìđóthuộcnhữngthứ“nghiêmtúc”.NataliaVasilievnađánhgiácaohọcvấncủaVeltraninov,nhưngđánhgiámộtcáchthầmlặng,nhưthểvềmộtviệcđãhoàntấtvàđãđượcgiảiquyết,chảcòngìđểmàphảibàn;nhìnchungcôthờơvớisáchvởvànhữngvấnđềhọcvấn,nhưthểnhữngthứxa lạ, tuycũngbiếtlàchúngcóích;vềnhữngthứnàyPavelPavlovichthithoảngcònthểhiệnđôichútnhiệttình.

Mốiquanhệở thànhphốT.bỗngdưngbị cắtđứt, saukhiđãđạttớiđỉnhđiểm,thậmchítớimứccuồngdạivềphíaVeltraninov.Anhbịxuađuổimộtcáchđơngiảnvàbấtngờ,mặcdùmọisựđượcsắpxếpsaochokhirađianhkhônghềhaybiếtlàmìnhđãbịbỏrơi,bịquẳngđichẳngkhác“đôigiầycũkhôngcòndùngđược”.Mộttháng rưỡi trước khi Veltraninov rời khỏi T. đã xuất hiện mộtchàngsĩquanpháobinhtrẻmăngvừamãnkhóa,thườngđếnchơivớivợchồngTrusoski.Thaychonhómbangười,một“bộtứ”khăngkhít đã hình thành. Natalia Vasilievna tiếp đãi anh chàng mộtcách khoan hòa, nhưng đối xử giống như với một đứa bé.Veltraninovkhôngchútnghingờ,vảchăngcũngchẳngcònbụngdạnàomànghĩngợilinhtinh,vìtìnhnươngđãbấtđồchoanhbiếtrõvềsựcầnthiếtphảichiatay.TronghàngtrămnguyênnhânmàNatalia Vasilievna dựng lên cho chuyến ra đi ngay lập tức vàchóngvánhcủaVeltraninovcómộtnguyênnhânlàcôtacảmthấyhình nhưmình đãmang bầu. Chính vì thế mà anh chàng tìnhnhân phải lánh mặt khỏi đây ngay lập tức chừng ba hoặc bốntháng,đểchínthángsau,khiđứatrẻrađời,nhỡcóđiềutiếngthịphi thìôngchồngcũngkhôngcócớđểnghingờ.Lídođưaravôcùnghợplí.SaunhữngđềnghịsôinổicùngđiParishoặcMỹ,rốtcuộcVeltraninovđiPeterbuamộtmình,“khôngmộtmảymaynghingờ”,làvìđấychỉlàcuộcrađitạmthời,cóbatháng,bằngkhông,khôngđờinàoanhtarờibỏT.,chodùcóvìnguyênnhân,cơncớnào đi chăng nữa. Đúng hai tháng sau khi đã ở Peterbua,Veltraninovnhậnđược thưNataliaVasilievnađềnghịanhđừngbaogiờquaytrởlạiT.nữa,vìcôtađãyêungườikhác;vềsựmangbầucủamìnhcôtathôngbáolàđãlầm.ThôngbáovềsựlầmlẫnlàthừavìVeltraninovđãrõtấtcả.Anhnhớđếnthằngoắtsĩquannọ.Bằngviệcđómọichuyệnđãkếtthúcvĩnhviễn.Veltraninovcónghe loáng thoáng vài năm sau đó, rằng Bagaunov bịmắc ở đó

suốt cả năm năm trời. Mối quan hệ kéo dài quá mức ấyVeltraninovchỉcóthểtựgiảithíchrằngNataliaVasilievnađãgiàrồi,dovậymàtrởnêngắnbóvớingườitìnhhơn.

Anhngồi trêngiườnggần cả tiếng; cuối cùng chợtnhớ ra, gọiMavramangcafe,nhanhchónguốnghết,mặcquầnáovàđúng11giờ đi tới Pokrova để tìm khách sạn Pokrovskaia. Về khách sạnPokrovskaiatrongđầuVeltraninovhìnhthànhmộtấntượngđặcbiệt,ấntượngcủabuổisáng.Hơnnữa,thậmchíanhcũngthấycóđôichútânhậnvìtháiđộđốixửđêmquavớiPavelPavlovich,vàlúcnàyanhthấycầnphảigiảiquyếtđiềuđó.

Sựđiênrồđêmquavớicáikhóacửaanhgiảithíchbằngnhữngcái ngẫu nhiên, bộ dạng say rượu của Pavel Pavlovich, và bằngđiềugìđómàthựcraanhcũngkhônghoàntoànhiểurõ,vàđiềunày lí giải vì sao anh quyết địnhmuốn đặt quan hệmới với gãchồngcũ,khiđómọicáihiểnnhiênsẽchấmdứtmộtcáchtựnhiêngiữahọ.Cócáigìđólôicuốnanh;cómộtấntượngđặcbiệtnàođóvàvìcáiấntượngấyanhđãđãbịcuốnhút…

Liza

PavelPavlovichchẳngnghĩtớichuyện“đàotẩu”vàcótrờimớihiểunổivìsaohômquaVeltraninov lạihỏiôngtađịachỉkháchsạn.Bảnthânôngtalúcđóthựcsựmụmị.Ngaylầnhỏithămđầutiên ở một quầy hàng nhỏ, người ta chỉ cho anh khách sạnPokrovskaia chỉ tầm vài bước trong một con ngõ. Ở khách sạnngười ta giải thích rằngngàiTrososki hiện giờ đang “ngự” ngaytrong sân, ở dãy nhà phụ có các căn phòng bày đồ đạc sẵn củaMarySysoevna.Leolênthanggácbằngđáchậthẹp,ướtátvàrấtkhôngsạchđểlêntầnghai,nơicócáccănphòngđó,Veltraninovbỗngnhiênnghethấytiếngkhóc.Cóvẻtiếngkhóclàcủađứatrẻchừngtámtuổi.Tiếngkhócnặngnề,nghẹnngào,nhưnglànhữngtiếngnứcnởbịvỡra,vàcùngvớitiếngkhócnứcnởnàylàtiếnggiậmchânvàtiếnglathétcũngnghènnghẹn,nhưngrấtgiậndữ,bằngmộtthứgiọngkhankhan,nhưnglàgiọngcủangườilớn.Cáingười lớn đó hình như đang dỗ đứa trẻ và rất khôngmuốnmọingườinghethấytiếngkhóc,songtiếngquáttháocủaanhtacòntohơn cả tiếng khóc. Tiếng quát tháo tỏ ra không thương tiếc, cònđứabé thìđúng làđangvan lạyxin tha lỗi.Tiếnvàohành langkhônglớn lắmvàhaibênđềucóhaicửaphòng,Veltraninovgặpmột bà cao lớn đẫy đà ăn mặc quần áo trong nhà lôi thôi lếchthếch,hỏibàtavềPavelPavlovich.Bàtachỉngóntayvàomộtcáicửa, từ trong đó vọng ra tiếng khóc.Khuônmặt to, đỏ lựng củangườiđànbàtuổichừngbốnmươibiểulộsựcôngphẫn:

–Đó,lãotađanggiảitrí!-Bàtakhẽcấtgiọngồmồmvàtiếnvềphíacầuthang.

Veltraninov định gõ cửa, nhưng nghĩ thế nào đẩy thẳng cửa

bướcvàophòngcủaPavelPavlovich.Trongcănphòngkhông lớnlắmđượcbầybiệnmộtcáchthôkệch,nhưngđầyđủloạiđồgỗsơnphếtđơngiản,PavelPavlovichđứnggiữaphòng,chỉmặccónửadưới,khôngáongoài,khônggilê,mắtmũiđỏlựngvìbựctức,kíchđộng,đangdọanạt bằng tiếnggào, bằngđiệubộ và cũng có thể(Veltraninovcócảmtưởng)cảnhữngcúđạpmộtbégáichừngtámtuổi mặcmột chiếc váy len đen ngắn nghèo nàn, mặc dù nó códángvẻlàmộtcônương.Côbéthựcsựbịsốcnặng,nấclên,chìatayvềphíaPavelPavlovichnhưmuốnômlấyôngta,cầuxinđiềugìđó.Trongkhoảnhkhắctấtcảbỗngthayđổi:nhìnthấyvịkhách,côbékêulênvàlaothẳngvàocănphòngbétíkếbên,cònPavelPavlovichbỗngtrởnênlúngtúng,nhưngrồingaylậptứctanchảytrongnụcười,giốnghệtnhưđêmqua,khiVeltraninovbấtthìnhlìnhmởcửagặpôngtatrêncầuthang.

–AlekseiIvanovich!-Ôngtakêulênvớisựngạcnhiêntộtđộ,-Tôikhôngthểnàocóthểhivọng…Xinmờivào,mờivàotrongnày.Xinngồichỗnày,trênđi-văng,haylàghếbành,còntôi…-Ôngtavộivãmặcáongoài,quêncảmặcgilê.

–Ngàikhôngphảikháchsáo,cứmặcnhưlúctrướccũngđược,-Veltraninovngồixuốngghế.

–Ấykhông,thưangài,xinđượctheophépxãgiaoạ.Đó,bâygiờthìlịchsựhơnrồi.Kìa,saongàilạingồivàogócthế?Xinmờilạiđâyngồivàoghếbànhchogầnbànhơn…Thậtkhôngngờ,khôngngờ!

Ôngtacũngngồivàomépmộtchiếcghếđan,nhưngkhôngngồisátcạnhvớivịkhách“khôngchờđợi”,màquaychiếcghếvềphíagócnhàsaochocóthểđốidiệnvớiVeltraninovnhiềuhơn.

–Tại sao lại khôngngờ?Đêmqua tôi đã chẳnghẹn sángnayvàogiờnàytớithămngài?

–Tôilạicứnghĩlàngàisẽkhôngtới;vớilạisángdậycứnghĩtớinhữnggìxảyrađêmqua,tôihoàntoànmấthếthivọngđượcgặpngài,vâng,vĩnhviễnkhôngbaogiờsẽcònđượcgặpngàinữa.

Trong khi chủ nhà nói, Veltraninov nhìn xung quanh. Cănphòngbừabãi,giườngchiếu lộnxộn,váyáovươngvãikhắpnơi,trênbàncómấycốccaféuốngdở,nhữngmẩuvụnbánhmìvàmộtchaisâmbanhuốngdởmộtnửa,khôngđóngnútvàmộtchiếccốcđặt sát cạnh. Anh liếc mắt nhìn vào căn phòng nhỏ bên cạnh,nhưngởđóhoàntoànyênắng;côbéẩnnấpvàimlặng.

–Chẳnglẽgiờnàymàngàicònuống?-Veltraninovchỉlênchaisâmbanh.

–Còntíthừa…-PavelPavlovichngượngnghịu.

–Ngàithậtthayđổi!

–Nhữngthóitậtxấu,bỗngdưngđấyạ.Thậtralàtừcáilúcấy;tôikhôngnóidối!Khôngthểnàogiữmìnhđượcnữa.Giờthìngàiyêntâm,Aleksei Ivanovich,hiệntại tôikhôngsayvàkhông làmđiềubậybạnhưđêmqua lúcởnhàngài,nhưngmàtôinói thật:tấtcảlàtừcáilúcấy!Aicóthểnóivớitôinửanămtrướcrằngtôisẽ suy sụpnhư bây giờ; hãy chỉ cho tôi cái bảnmặtmình tronggương-khôngthểnàotinđược!

–Tứclàđêmquangàicósay?

–Cósay,-PavelPavlovichkhẽthừanhận,xấuhổcụpmắt. -Màngàithấyđó:khôngchỉlàsay,màcònsauđócơ.Tôimuốngiảithíchchongàilàsauđấymớilàtệhại:hễcứsaymộtchútlàtrởnênhunghãn,mấtlítrí,vàcảmnhậnnỗiđaulớnhơn.Cóthể,vìđaukhổmàsinhuốngrượu.Màuốngvàorồithìcóthểquậyphá,xúcphạmđủkiểudạidột.Chắclàtôilàmchongàiquákhóhiểuđêmqua?

–Thếngàikhôngnhớà?

–Saolạikhông,tôicònnhớhết…

–Ngàithấyđấy,tôihoàntoàncũngnghĩthếvàtựgiảithíchchomình,-Veltraninovnóimộtcáchônhòa,-vớilạibảnthântôiđêmquacũngcóđôichútbựcbộivớingàivà…khôngđượckiênnhẫnlắm,tôicũngxinthừanhậnnhưvậy.Bảnthântôiđôikhikhôngđượckhỏelắm,vàcuộcviếngthămbấtngờcủangàiđêmqua…

– Vâng, ban đêm, ban đêm! - Pavel Pavlovich lắc đầu, có vẻngạcnhiênvàtựtrách.-Cáiđónóthúcđẩytôimớighêchứ!Tôisẽchẳngbaogiờvàonhàngàinếunhưđêmquangàikhông tựmởcửa,tôiđãđịnhđikhỏiđó.Tôicũngđãtớinhàngàimộtlầnvàotuầntrước,nhưngmàngàikhôngcónhà,rồisauđó,cóthểtôisẽkhôngbaogiờ rẽ vàonhàngàimột lầnnữa.Dù sao thì tôi cũngvẫncònđôi chút tự trọng,Aleksei Ivanovich,dẫusao thì tôivẫncònýthứcđượcbảnthân…trongtìnhtrạngnhưthếnày.Chúngtađãtừnggặpnhautrênphố,vàtôiluônnghĩ:Ôngấykhôngtớigặpmình,ôngấyquaymặtđi,chínnămchẳngphảitròđùavàthếlàchẳng dám đến gần. Còn như tối qua tôi lang thang bên phíaPeterbua, bẵng đi cả tiếng đồng hồ.Đấy, tại cái này (ông ta chỉchai sâmbanh),và tại tìnhcảmnữa.Thậtnguxuẩn!Giákhôngphảimộtngườinhưngài,-làbởi,ngaysaunhữnggìxảyrađêmquavậymàngàivẫntới,vẫnnghĩlạitìnhcũnghĩaxưa,-thếmàtôiđãmấtcảhivọngnốilạiquanhệcũ.

Veltraninovchămchúlắngnghe.Conngườinàynóinăngcóvẻnhư chân thànhvà cũng cóphần tự trọng;nhưnganhđãkhôngcòntinbấtcứđiềugìngaytừlúcbướcchânvàophòngôngta.

–PavelPavlovich,ngàiởđâychắckhôngphảimộtmình?

Đứabémà tôi vừanhìn thấyvừa rồi cùngvớingài là con cáinhàaivậy?

–Saolạiconcáinhàai?ĐấylàLiza!-Ôngtanói,miệngnởnụ

cườisănđón.–Lizanào?-Veltraninovlắpbắp,mộtcáigìđóhìnhnhưkhẽ

độngđậytronganh.Cáicảmgiácquáđộtngột.Vữanãy,khibướcchân vào và nhìn thấy Liza, mặc dù có ngạc nhiên, nhưng anhkhônghề cảm thấymột dự cảmnào, khôngmột ý nghĩ đặc biệtnào.

–ĐólàLizacủachúngtôi,congáiLizacủachúngtôi!-PavelPavlovichmỉmcười.

– Con gái là thế nào? Chẳng lẽ ngài với Natalia… bàNataliaVaxilievnaquácốtừngcócon?-Veltraninovhỏimộtcáchkhôngtin,nhưngngượngngùngbằngmộtgiọngrấtkhẽ.

–Vâng, thật đúng là!Ôi trời, quả làngài làm sao có thể biếtđượccơchứ?Màtôithìthậtlà!Đólàsaukhingàirađi,Chúađãbantặngchochúngtôi!

PavelPavlovichthậmchíkhẽnhổmdậykhỏighếvìxúcđộng,đồngthờicũngkhônggiấuđượcvẻdễchịu.

–Tôikhônghềnghethấynói,-Veltraninovnói,mặttáiđi.

– Thì đúng vậy, ai có thể báo tin cho ngài biết chứ? - PavelPavlovichnhắc lạibằngmộtgiọngyếuớt,xúcđộng. -Chúng tôicùngngườiquácốđãtừngđánhmấtmọihivọng,ngàicũngbiếtđấy,vậymàbỗngnhiênđứcChúatrờiraơn,vàcáigìđãxảyravớitôilúcđó,chỉcómìnhChúamớibiếtđược!Đúngmộtnămsaukhingàirađi!Haylàkhông,khôngphảimộtnăm,khoanhẵng:ngàirờikhỏichỗchúngtôi,nếunhưtôinhớkhôngnhầm,làvàothángmười,thậmchíthángmườimột?

–TôirờikhỏiT.vàođầuthángChín,ngày12thángChín; tôicònnhớrõ…

– Chẳng lẽ vào tháng Chín?Hừm… sao tôi lại thế nhỉ? PavelPavlovichrấtngạcnhiên.-Vâng,nếuđúngthế,thìxinphép:ngài

đikhỏi vàongàymườihai tháng chín, cònLiza sinhngàymùngtámthángnăm,cónghĩa,thángchín,mười,mườimột,mườihai,giêng,hai,ba,bốn,thêmmấyngàynữa,-sauhơntámtháng,thếđấy!Nếunhưngàibiếtđượcrằngngườiquácố…

–Hãychotôixem…chophépcháunó…-BằngmộtgiọngngắcngứVeltraninovthầmthì.

–Ngaybâygiờ!-PavelPavlovichsốtsắng,vộivãngắtlờiôngkháchđịnhnói,cóvẻthấynhưkhôngcầnthiết,-ngaygiờ,ngaygiờtôisẽgiớithiệu!-VàôngtavộivàngđivàophòngLiza.

Có lẽ bốn hay năm phút trôi qua, trong phòng vẳng ra tiếngthầmthìvộivãvàthoángnghethấyâmthanhgiọngnóicủaLiza,“conbéxinđừngđưanó ra”,Veltraninovnghĩ.Cuối cùng cảhaicùngbướcra.

–Đâyạ,đangcònxấuhổ,-PavelPavlovichnói.-Cháunóhayxấuhổlắm,kiêuhãnh…giốnghệtngườiquácố!

Lizabướcramắtđãráonước,đôimắtnheonheo;ôngbốcầmtaycôbé.Đólàmộtbégáicaoráo,mảnhmaivàrấtdễthương.Nóngước rất nhanh đôi mắt to xanh lên ông khách đầy vẻ tò mò,nhưng nhìn ông tamột cách âu sầu, cau có, rồi cụpmắt xuống.Trongcáinhìncủanócósựtrangtrọngtrẻcon,khinhữngđứatrẻmộtmình với người lạ, chúng thường lẩn vàomột góc rồi từ đónhìnngườikháchmớichưatừngtớinhàmộtcáchquantrọngvàthiếu tin cậy; nhưng ở đứa bé này có thể có ý nghĩ khác, khôngphảiýnghĩcủatrẻcon,-Veltraninovcócảmgiácnhưvậy.Ôngbốdắtcôbétiếnthẳngtớivịkhách.

–Chúđâytừngbiếtmẹconngàytrước,chúlàbạncủagiađìnhta,conđừngcóhỗn,đưataychochúnào.

Côbékhẽcúichàovàngượngngùngchìatay.

–Trongnhà,NataliaVasilievnakhôngmuốndạyconbékhuỵu

chân chào như kiểu của ta, mà chào theo kiểu Anh, chỉ khẽnghiêngmình và chìa tay cho khách, - ông ta nói thêm để giảithíchchoVeltraninov,mắtchămchúnhìnanh.

Veltraninovbiếtôngtanhìnmình,songhoàntoànkhôngđểýđếnviệcchegiấusựhồihộpcủamình;anhngồitrênghếbấtđộng,nắm bàn tay Liza trong tay mình và chăm chú nhìn đứa trẻ.NhưngLizađangrấtđămchiêuvềđiềugìđó,quêncảtaymìnhđangtrongbàntayôngkhách,mắtkhôngrờikhỏibố.Nósợhãilắngnghemọilờiôngbốnóira.Veltraninovngaylậptứcnhậnrađôimắt xanh, to ấy, song điều làm anh ngạc nhiên nhất vẫn làmàutrắngmịnmàngkhácthườngcủalàndamặtvàmàutóc.Tấtcảnhữngdấuhiệuđóthậtsựquantrọngđốivớianh.Khuônmặt,lànmôi,ngược lại, lậptức làmnhớtớiNataliaVasilievna.TrongkhiđóPavelPavlovichtừlúcnàobắtđầukểvềđiềugìđó,cóvẻnhư rất sôi nổi và tình cảm, song Veltraninov hoàn toàn khôngnghethấyôngtanóigì,chỉbắtđượccâucuối:

—…thếnên,AlekseiIvanovich,ngàithậmchíkhôngthểtưởngtượng sự vuimừng của chúng tôi khi nhận đượcmón quàChúabancho!Đốivớitôi,sựxuấthiệncủaconbélàtấtcả,thếchonên,nếunhưcáihạnhphúcâmthầmcủatôicótheoýChúamàmấtđi,- thìđó, tôi còn cóLiza; Ítnhất thì tôi cũngbiết chắc chắnđiềunày!

–ThếcònNataliaVasilievna?-Veltraninovhỏi.

–NataliaVasilievna?-PavelPavlovichkhẽnhănmặt. -Ngàicũngđãbiếtbàấyrồiđấy,chắcngàicònnhớbàấykhôngthíchbộclộnhiều,nhưnglúclâmchung,khitừbiệtcongái,bàấyđãbộclộhếttìnhcảm!Nhưng,nhưtôiđãnói,làchỉtới“lúclâmchung”,chứtrướclúcmấtmộtngày,bỗngnhiênbàấylolắng,giậndữ-bàấynói là người tamuốn chữa chạy, bắt bà ấyuống ti tỉ loại thuốc,trong khi bà ấy chỉ bị sốt nóng, rằng thì cả hai ông bác sĩ của

chúngtôi chẳngnghĩđượcracáigì,vàchỉ cầnngàiKokhtrởvề(ngàichắccònnhớlãobácsĩgiàcủaBộchúngtôi),thếlàsauhaituầnbàấydậykhỏigiường!Vàtrướclúcrađinămtiếngđồnghồbàấycònnhớlàbatuầnsaunhấtđịnhphảiđithămbàcô,mẹđỡđầucủaLiza,nhânngàysinhnhậtởđiềntrangcủabàấy….

Veltraninov bỗng nhiên nhổmdậy, vẫn nắm tayLiza.Anh cócảmtưởngtrongánhnhìnnóngbỏngcủađứabégáihướngtớibốnócóđiềugìđótráchmóc.

–Conbékhôngbịốmđấychứ?-Anhtahỏimộtcáchlạlùng,vộivã.

–Hìnhnhưlàkhông,nhưng…hoàncảnhcủachúngtôiởđâynónhưvậy,-PavelPavlovichnóivớisựquantâmbuồnbã,-conbénàyrấtlạ,khôngnhữngthếcòndễbịkíchđộng,saukhimẹmất,nóbịốmsuốthaituầnlễ,bịsốc.Vừamớirồi,trongphòngchúngtôilahétmớidữchứ,lúcngàimớitớiấy,-Liza,concónghekhôngđấy,cónghekhônghả?Màvìcáigìchứ?Chỉlàvìtôirangoài,bỏnóởtrongphòngmộtmình,thếlànógàolên,nàolàtôikhôngcònyêunónhưhồimẹnócònsống.Đấy,ngàixem,nóbuộctộitôithếđấy.Làmsaomàtrongcáiđầucủađứaconnítđangtuổichơibúpbêlạilởnvởncáiýnghĩhoangtưởngnhưthếchứ.Vớilại,ởđâynókhôngcóngườichơicùng.

–Thếchẳnglẽchỉcóhaibốconngàiởđâythôià?

–Chúng tôihoàn toànđơnđộc, côgiúpviệc chỉđến tuầnmộtlầnđểdọndẹp.

–Vàlúcrangoàingàiđểconbéởtrongphòngmộtmình?

–Thìbiếtlàmthếnào?Chiềuqua,khiđirangoài,tôinhốtnótrong cái phòng nhỏ đằng kia, vì thế mà hôm nay nó khóc lóc.Nhưngbiếtlàmthếnào,ngàithửnghĩxem:banngàynóthathẩnởdướinhàmộtmình,bịbọncontrainémđávàođầu.Khôngthế

thìlạivừakhóc,vừachạykhắpsânhỏimọingườixemtôiđiđâu.Rõràngthếlàkhôngổnrồi.Vâng,màtôithìcũnghaylắmcơ,chỉđịnhrangoàiđộmộttiếng,thếnàomàngàyhômsaumớimòvềnhà,nhưchuyệnxảyrađêmquaấy.Cũngcònmaylàchủnhàởđây vắng tôi đã giải thoát cho nó, gọi thợ phákhóa.Thật quá ônhục.Phảithànhthậtthúnhậntôicảmthấymìnhlàđồbỏ.Tấtcảlàdođầuócmụmị…

–Nàobố!-Bégáirụtrè,lolắngkhẽnói.

– Lại bắt đầu!Mày lại bắt đầu lải nhảimãimột chuyện!Taovừanóigìnào?

– Con không dám nữa! Không dám, - Trong cơn sợ hãi Lizakhoanhtaytrướcmặtôngta,vộivãnhắclại.

– Tìnhhìnhnàykhông thể tiếp tục với bố conngài, trong cáihoàn cảnhnàyVeltraninovmấthếtkiênnhẫnbắtđầunói bằnggiọngquyềnuy-chẳnggì…chẳnggìthìngàicũnglàngườicótàisản,tạisaongàilạiđểnhưvậy-thứnhất,sốngởnhàphụ,trongtìnhtrạngtồitệnhưthếnày?

–Trongnhàphụ?Thìsaumộttuầnnữachúngtôicóthểđikhỏiđâyrồi,còntiềnthìkhôngkểkhoảnnàytôiđãphảichitiêuquánhiềurồi,chodùlàcótàisảnđichăngnữa.

–Thôinào, thôinào!-Veltraninovcắtngang,mỗi lúcmộtsốtruột, như thểmuốnnói huỵch toẹt ra: “Cần quái gì phải nói, tabiếttỏngtấtcảđiềumisẽnói,vàbiếtđượcmiđịnhámchỉcáigì!”-Ngàihãyngheđây,tôicómộtđềnghịnhưthếnày:Ngàivừanóilàsẽởlạiđâymộttuần,màcũngcóthểthậmchílàhaituần.Tôicóquenmộtnhà,tức làmộtgiađìnhmàtôicoinhưruộtthịtđãhaimươinămnay.ĐólàgiađìnhPogorelsev.PogorelsevAlekseiPavlovichlàcốvấncơmật;thậmchícôngviệccủangàicũngsẽcólợinếunhưlàmquenvớigiađìnhnày.Hiệnnayhọđangsốngở

nhà nghỉ gia đình. Họ có một nhà nghỉ ngoại ô vô cùng khangtrang.Nữ chủnhân, bàKlavdiaPetrovnaPogorelsev tôi coinhưchịemruột,nhưmẹcủamình.Họcótámđứacon.HãyđểtôiđưaLizatớichỗhọ…tôikhôngmuốnmấtthờigian.Họsẵn lòngtiếpđónconbé.Suốtthờigianởđóhọsẽchămsócconbénhưcongáiruột,nhưcongáiruột!

Veltraninov sốt ruộtkinhkhủngvà cũngkhông chegiấuđiềuđó.

–Dạviệcđó có vẻnhưkhôngđượcạ! -PavelPavlovichnhănnhởvàVeltraninovcảmthấyôngtanhìnthẳngvàomắtmìnhmộtcáchláucá.

–Tạisaolạikhôngđược?Tạisao?

–Dạ,làmsaolạicóthểbỏđứatrẻ,màlạiđộtngộtnhưthế,giáthử như, với một con người cao quý, chân thành như ngài, tôikhôngnóilàmgì.Nhưngđằngnàylạilàmộtgiađìnhkhôngquenbiết,lạithuộctầnglớptrênmàtôicònchưabiếthọsẽtiếpđónrasao.

–Thìtôiđãchẳngvừanóivớingàirằngtôinhưngườitrongnhàcủa họ rồi sao Veltraninov gần như gào lên giận dữ. - KlavdiaPetrovna lấy làmhạnhphúctônsùngtừng lờinóicủatôi.Họsẽchămsócđứatrẻnhưcongáicủatôi…quáiquỷ,tựngàicũngbiếtđấy,nãygiờngàichỉlàmmỗiviệclànóilăngnhăng…thếthìcònbànđượcchuyệngìởđâyđượcnữachứ!

Thậmchíanhcòngiậmchân.

–Ấy,làtôichỉmuốnnóiviệcnàychẳnglạlắmsao?Kiểugìthìtôi cũng phải tới thăm viếng bà ấymột đôi lần, chứ chả lẽ đưacháuđếnđólạikhôngcóbốnóđicùng?Hìhì,màlạivàomộtnhàquantrọngnhưthế.

–Đólàmộtgiađìnhhếtsứcgiảndị,chứchẳng“quantrọng”gì

cả! -Veltraninovkêu lên -Tôiđãnói vớingài ởđó cónhiều trẻcon.Conbéởđó sẽhồi sinh, tất cả chỉvìđiềuđó…Cònngài thìngayngàymai tôi sẽ giới thiệu với họ, nếungàimuốn.Màngàicũngphảiđếnđóngayđểcámơnngườitachứ;hàngngàytôisẽđưangàitớiđó,nếungàimuốn…

–Mọicáicứnhưthếnàoấy…

–Vớvẩn!Vấnđề làở chỗ tựngàiphảibiếtđiềuđóchứ!Ngàingheđây,chiềunayngàiđếnnhàtôirồingủđêmởđó,buổisángtađisớmmộtchútsaochomườihaigiờcómặtởnhàngườita.

–Quýhóaquá,cảmơnngài,ngườibạntốtbụngcủatôi!Thậmchítôicònđượcngủởnhàngài…-VớisựcảmkíchPavelPavlovichbấtngờđồngý.-Quảlàngàiđãlàmmộtviệcthiện…Thếnhànghỉcủahọởđâuạ?

–NhànghỉcủahọởLesnyi.

–Chỉcóđiềulàmthếnàovớiquầnáocủaconbéđây?Vìđólàgiađìnhquyềnquý, lại đang ởnhànghỉnữa, tựngài cũng thấyđấy…Tráitimngườichamà!

–Quầnáocủanóthìlàmsao,nóđangđểtangcơmà.Nócóthểmặcbộđồkhácsao?Đólàbộđồlịchsựnhấtcóthểnghĩrađược!Chỉcóđiềucầnphảicóđồlótsạchhơn,cảbờmtócnữa…(đúnglàbờmtócvàđốngđồlótnhìnthấytrêngiườngthìbẩnthật).

–Ngaybâygiờsẽphảithaybộđồmới.-PavelPavlovichsắngsở-Đồlótcầnthiếttôisẽđilấyngay,hiệnđangởchỗgiặtlàcủabàMariaSysoievna.

–Thếthìnhântiệnngàinhờgọigấpxengựađi,nhanhnhấtcóthể.

Nhưngcómộttrởngại:Lizachốngđốiquyếtliệt.Nónghengườilớnnóichuyệnmộtcáchsợhãi,vànếunhưVeltraninov,trongkhithuyếtphụcPavelPavlovichmàcóthờigiannhìnkĩcôbé,thìhẳn

sẽthấynỗituyệtvọnghoàntoàntrêngươngmặtnó.–Conkhôngđi!-Côbénóinhỏ,nhưngcươngquyết.

–Đấy,ngàithấychưa,giốngmẹnónhưđúc!

–Conkhônggiốngmẹ!Khônggiốngmẹ! -Lizagào lên, trongcơntuyệtvọngnóvặnvẹonhữngngóntaynhỏ,dườngnhưmuốnthanhminhvớibốtrướclờiquởtráchkinhkhủngvềviệcnógiốngmẹ. - Bố ơi, bố ơi, nếu bố bỏ con… Bất thình lình nó tấn côngVeltraninovđanghoảngsợ.

–Ôngmàbắttôi,tôisẽ…

Nhưng nó chưa kịp nói tiếp, Pavel Pavlovich đã túm lấy tay,gầnnhưtómcổconbé lôinósangcănphòngnhỏvớisựgiậndữkhônggiấudiếm.Ởđó, trongmấyphút, lạivọngranhữngtiếngnói thầm thì, tiếng khóc nghẹn ngào. Veltraninov những muốnbướcvàođó, songPavelPavlovicđãbước ravớinụ cườiméomóthôngbáorằngconbéđãsẵnsàngđi.Veltraninovcốkhôngnhìnôngta,mànhìnsangphíakhác.

Maria Sysoeva xuất hiện. Đó chính là cái bàmà Veltraninovvừagặpởngoàihànhlang.BàtamangquầnáolótchoLizavàxếpvàocáitúixắcxinhxinhcủanó.

–Chính làngài sẽđưacôbéđiphảikhôngạ? -Bà tanóivớiVeltraninov-Chắccácvị làhọhàng?Thật làmayngài làmviệcnày:đứatrẻhiềnlànhngoanngoãn,ngàinênđưanórakhỏicảnhbátnháo,hỗnloạnnày.

–Bàrõthậtlà,MariaSisoevna,-PavelPavlovichlẩmbẩm.

–MariaSisoevnacáigì!Mọingườicứxưnghôquancáchvớitôinhư thế đấy. Chẳng lẽ phòng của ông không lộn xộn, bát nháo?Nhìnđứa trẻkhônngoan,hiểubiết ở trong cái cảnhnày liệu cóxấuhổkhông?Xengựađãtới,thưangài,-ngàiđếnLesnyiphảikhôngạ?

–Vâng,vâng.

–Nào,xinchúcngàimaymắn!

Lizabướcraxanhxao,mắtnhìnxuốngđất,tayvớilấychiếctúixắcnhỏ.CôbékhônghềnhìnvềphíaVeltraninov;nóghìmmìnhkhôngbổnhàoômlấybốnhưvừanãy,thậmchílàđểchiatay;cóvẻnhưnócònkhôngmuốnnhìncảbố.Ôngbốlịchsựhônđầuđứabé và vuốt tóc nó; trong khi đó đứa bémímmôi, cằm giật giật,nhưngnóvẫnkhôngngướcmắtlênnhìnbố.MặtPavelPavlovichtáinhợt,tayrunrun-Veltraninovnhậnrõđiềuđó,mặcdùcốhếtsứckhôngnhìnôngta.Anhmongmuốnduynhấtmộtđiều:đikhỏichỗnàychothậtnhanh.“Ởchỗđóđiềugìsẽxảyra,liệumìnhcóbị sai lầm không đây? - Anh nghĩ. - Nhưng buộc phải làm vậythôi”.Họđixuốngdướinhà,ởđóLizavàbàMariaSysoevaômhônnhau,vàvừamớikịpngồixuốngghế,côbéngướcmắtnhìnbố-bất thình lìnhnóvung tayvà thét lên, chỉ thiếu chútnữanóbổnhàotừxengựaxuốngômlấybố,songmấyconngựađãkịpchạy.

SựHoangTưởngMớiCủaKẻVôTíchSự

–Cháukhóchịulắmhả?-Veltraninovhoảnghốt.-Đểchúbảodừngxelại,lấynướcchocháuuốngnhé…

Côbéngướcmắtnhìnanhta,cáinhìnnóngrãyđầytráchmóc.

–Ôngđưatôiđiđâu?-Nónóinhỏ,giọngthethé,đứtquãng.

–Đólàngôinhàrấtđẹp,Lizaạ.Hiệnnayhọđangsốngởngôinhànghỉrấtđẹp.Ởchỗđócónhiềutrẻconlắm,chúngnósẽyêucháu, đó là những đứa trẻ hiền lành, ngoan ngoãn… Đừng giậnchú,Liza,chúchỉmuốnđiềutốtchocháuthôi…

GiácóaitrongnhữngngườiquenbiếtVeltraninovcóthểnhìnthấyanhvàolúcnày,hẳnsẽthấyanhhếtsứclạlùng.

–Tại saoông làmnhưvậy.Tại saoông làmnhưvậy.Tại saoônglàmnhưvậy…Ồ,ônglàkẻđộcác!-Lizanói,hổnhểncốnénnhữnggiọtnướcmắt chỉ chực trào ravànhìnanhbằngđôimắtgiậndữtuyệtđẹp.

–Liza,chú…

–Ônglàkẻđộcác,độcác,độcác!-Conbévặnvẹonhữngngóntay.Veltraninovhoàntoànmấtbìnhtĩnh.

– Liza, Liza yêu quý, giá như cháu biết cháu đã làm cho chútuyệtvọngnhưthếnào!

–Ngàymai bố cháuđến có phải không?Phải không? -Cô béhỏi,giọngralệnh.

–Đúngthế,đúngthế!Tựchúsẽdẫnbốcháutới.Chúsẽ túmlấybốcháuđểdẫntớiđó.

–Bốđánhlừa.-Lizathầmthì,mắtnhìnxuốngđất.

–Chảlẽôngấykhôngyêucháuư,Liza?

–Khôngyêu.

–Ôngấyxúcphạmcháu?Xúcphạmcháu?

Lizauuấtngướcnhìnanh,khôngnói.Côbé lại lảng ra,ngồiim, cắmmặtxuốngđất.Anhbắtđầu thuyếtphụcnó,nói vớinómộtcáchsôinổi,bảnthânanhnhưđangtrongcơnsốtnóng.Lizanghemộtcáchthùđịch,khôngtintưởng,nhưngvẫnnghe.SựchúýcủađứatrẻkhiếnVeltraninovrấtvui.Anhthậmchícònbắtđầugiảithíchchonóthếnàolàngườinátrượu.Anhnóirằngbảnthânanhyêunóvàsẽ trôngchừngbốnó.Cuối cùngLizacũngngẩngmặtlên,nhìnanhchămchú.Anhbắtđầukểchonóngherằnganhbiết cảmẹnóhồi còn sống vànhận thấynhững câu chuyện củamìnhlôicuốnconbé.Dầndầnconbébắtđầutrảlờinhữngcâuhỏicủa anh. Nhưng rất chừngmực, cẩn thận, gióngmột, một cáchbướngbỉnh.Vớinhữngcâuhỏichínhnókhônghềtrảlời.Nóbướngbỉnhimlặngtrướctấtcảnhữngcâuhỏiliênquantớiquanhệcủanóvớibốnótrướcđây.Vừanói,Veltraninovvừanắmlấybàntaynhỏ bé trong taymìnhnhư lúc trước và không buông ra; con bécũng không giằng ra. Đứa bé dù sao cũng không hoàn toàn imlặng.Nóbuộtmiệngtrongnhữngcâutrảlờikhôngrõràng,rằngnóyêubốhơn,vìbốnótrướcđâyyêunóhơn,cònmẹnótrướcđâyyêunóíthơn.Nhưngtrướclúcchết,mẹhônnónhiềulắmvàkhócrấtnhiều,lúcmàmọingườirakhỏiphòngchỉcònlạihaimẹconvớinhau…mẹnóirằngbâygiờmẹyêunóhơntấtcảmọingười,tấtcảmọingườitrênđờinàyvàhằngđêmyêunóhơntấtcả.Nhưngquảđólàmộtcôbékiêuhãnh:biếtmìnhlỡlời,nóbỗngdưngimbặt,khôngnóithêmlờinào;thậmchícònnhìnVeltraninov,kẻđãbuộcnóphảinói,vớiánhmắtthùđịch.Tớigầncuốiđường,trạngtháibấnloạncủaconbégầnnhưđãquakhỏi,nhưngnótrởnênhếtsứcsuytưvàánhnhìncủanónhưcủamộtđứatrẻhoangdã,rầurĩ,vớimộtsựtrơ lìsắtđá.Giờđâyviệcngườitađưanóđến

mộtngôinhàxalạnóchưatừngtớibaogiờcóvẻnhưítlàmnóbốirối. Nó bị giầy vò bởi việc khác và Veltraninov cũng nhận thấyđiềunày; anhđoánđứa trẻ xấuhổvì chamình,đúng lànóquáxấuhổvìôngtađãthảnóravớianhdễdàngtớithế,cứnhưthểquẳngnóthẳngvàotayngườilạ.

“Conbébịốm,-anhnghĩ,-cóthểốmnặng;ngườitađãhànhhạnó…Ôi,đồsâubọnátrượu,khốnnạn!Bâygiờtamớihiểulãonày”. Anh giục giã người xà ích, anh hi vọng vào nhà nghỉ, vàokhông khí trong lành, vào khu vườn, vào bọn trẻ, vào cuộc sốngmớimànó chưa từngđược biết… còn saunày…Về tương lai saunàyanhkhôngmấynghingờ;ởphíaấy trànđầynhữnghivọngsángsủa.Chỉmộtđiềuanhhiểuhếtsứcrõràng:rằngkhôngbaogiờanhphảichịunhữnggìcảmnhậnđượctronghiệntại,vàđiềunàysẽcòn lạimãi trongcảcuộcđờianh! “Đó làmụcđích!Đó làcuộcsống!”-Anhhoanhỉsuynghĩ.

Nhiềuýnghĩ lướtquatrongđầuVeltraninov,songanhkhôngdừnglạiởnhữngsuynghĩđó,cốtìnhlảngtránhnhữngchitiếtcụthể:khôngcónhữngchitiếtcụthểthìtấtcảtrởnênrõràng,tấtcảtrở nên vững chãi, chắc chắn. Anh tự lập kế hoạch cho mình:“Mìnhcóthểtácđộnglênkẻvôlạiđó,-anhmơmộng,-bằngmọicách,tậptrungtoànbộsứclực,vàhắntasẽđểLizaởlạiPeterbuatronggiađìnhPogorelsev,chodẫulúcđầuchỉlàtạmthời,cóthờihạnvàhắnđivềmộtmình.CònLizasẽởlạivớimình,thếlàxong,cònmonggìhơnnữa?Vảlại…tựbảnthânhắncũngmuốnđiềuđó;chứnếukhôngthìhắnhànhhạconbélàmgì”.

Cuốicùnghọđãtớinơi.NhànghỉcủagiađìnhPogorelsevquảlàmộtchỗtuyệtvời;gặpgỡhọtrướctiênlàđámtrẻconầmĩtúaratừdướimáihiênnhà.Veltraninovđãrấtlâurồichưatớiđâyvàniềm vui của đám trẻ con thật là cuồng nhiệt: chúng yêu anh.Nhữngđứatrẻlớnhơnlalênvớivịkháchcủagiađình,trướckhi

anhtabướcxuốngxe:–Thếvụkiệntụng,cáivụkiệncủangàiấy,saorồi?-Những

đứabénhấtcũngbắtchướcbọn lớnhơnkêu lên the thecùngvớinhững tiếng cười. Trong gia đình này mọi người trêu chọcVeltraninovbởivụkiệntụngkéodàicủaanh.Tuynhiên,khinhìnthấy Liza, chúng lập tức xúm lại xung quanh cô bé và im lặngngắmnhìnnóvớisựtòmòcontrẻ.KlavdiaPetrovnabướcracùngvới người chồng.Câu đầu tiên cả nàng và chồng cũng hỏi về vụkiện,vừahỏivừacười.

KlavdiaPetrovnachừngbamươibẩytuổi,ngườiđẫyđàvàvẫncòn làngười đànbà tóc vàng xinhđẹp với khuônmặthồnghào,tươitắn.Chồngnàngkhoảngchừngnămmươilăm,làmộtngườithôngminh, láu lỉnh, nhưng trước hết là một người tử tế, hiềnlành.Ngôi nhà củahọ đúng với nghĩa đầy đủ củanó là cái “gócruộtthịt”củaVeltraninov,nhưanhvẫnthườngdiễntả.Nhưngởđâycònẩnchứamộthoàncảnhđặcbiệt:haimươinămtrước,côKlavdiaPetrovnaấytínữathìlấyVeltraninov,khiđóđangcònlàsinhviênvàhầunhưcònlàmộtcậubé.Mốitìnhđầucuồngnhiệt,buồn cười nhưng tuyệt đẹp. Sau năm năm hẹn hò, gặp gỡ, cuốicùngkếtthúcbằngđámcướicủaKlavdiaPetrovnavớiPogorelsev.Tấtcảđãkếtthúcbằngmộttìnhbạntrongsángvàêmđềm.Mãicònlạisựấmáptrongquanhệcủahọ,mộtthứánhsángđặcbiệtnào đó soi rọimối quan hệ này. Ở đâymọi cái đều trong sáng,khôngvụlợitrongnhữnghồiứccủaVeltraninovvàcáilàmchonótrởnênquýgiáhơnđốivớianh,vìcóthểnótừnglàthứduynhấttốtđẹpmàanhcó.Ởđây,tronggiađìnhnày,anhlàngườichânchất,ngâythơ,hiềnhậu,nuôngchiềucontrẻ,khôngbaogiờđiệubộ,kháchkhí,thừanhậnvàthútộitrongmọichuyện.AnhthềvớigiađìnhPogorelsevrằngsốngvàinămnữavớiđời,rồisẽchuyểnsangởhẳncùngvớihọchođếncuốiđờikhôngchialìa.Anhnhủ

thầmbảnthânvềýđịnhđómộtcáchnghiêmtúc.Veltraninovtrìnhbầykhátỉmỉtấtcảnhữnggìcóthểvềhoàn

cảnhcủaLiza.Nhưngchỉcómộtyêucầutránhhỏivềnhữngchitiếtđặcbiệt.KlavdiaPetrovnaômhônthắmthiết“côbémồcôi”vàhứasẽlàmtấtcảvềphíanàng.BọntrẻgiànhlấyLiza,đưanóvàovườnchơi.SaunửatiếngchuyệntròsôinổiVeltraninovđứngdậycáotừ.Anhcóvẻsốtruộttớimứctấtcảđềunhậnra.Mọingườilấylàmkinhngạc:batuầnanhkhôngđến,nayđếnnửatiếngđồnghồ đã về ngay. Anh cười và hứa hôm sau nhất định sẽ tới.Mọingườiđềucónhậnxétlàanhđangcóvẻrấthồihộp.BỗngnhiênanhnắmtayKlavdiaPetrovnavàlấycớquênnóimộtđiềugìđórấtquantrọng,kéonàngvàomộtphòngkhác.

– Em còn nhớ tôi đã kể cho em, chỉmộtmình em, chồng emcũngkhôngđượcbiết,-vềnhữngnămtôiởthànhphốT.?

–Quánhớấychứ,anhvẫnthườnghaynhắcvềchuyệnđómà.

–Tôikhôngnói,màtôithúnhậnvớiem,chỉmộtmìnhem!Tôichưabaogiờnóitênngườiđànbàđó.BàấylàTrusotskaia,vợcủalãoTrusotskiấy.Bàấymấtrồi, cònLiza,conbàấy,cũng làcongáicủaanh!

– Có đúng không? Anh không nhầm đấy chứ? - KlavdiaPetrovnalolắnghỏi.

–Hoàntoàn,hoàntoànkhônglầm!-Veltraninovnóimộtcáchtrangtrọng.

Vàanhbắtđầukểlạitấtcảmộtcáchngắngọnnhấtcóthểvàxúc động khủng khiếp. Klavdia Petrovna đã biếtmọi chuyện từtrước,chỉcó tênngườiđànbà làkhôngbiết.Veltraninov luônvôcùngkhiếphãichỉvớimộtýnghĩrằngaiđótrongđámngườiquencủaanhlúcnàođócóthểgặpbàTrusovskaiasẽnghĩtạisaoanhlại có thể yêumột người phụ nữ như thế, thậm chí với Klavdia

Petrovna,ngườibạnthânnhấtcủamình,từđóđếngiờanhcũngkhôngdámhởracáitêncủa“ngườiđànbàấy”.

– Chắc bố nó không biết? - Klavdia Petrovna hỏi sau khi đãnghehếtchuyện.

–Không,ôngtacóbiết…Chínhđiềuđóđangdàyvòtôi,vìtôiđãkhônglườngtrướcmọisự!-Veltraninovtiếptụcmộtcáchsôinổi.Ôngtabiết,ôngtabiết;tôinhậnthấyđiềuđóhômnayvàtốihômtrước. Nhưng tôi cần phải tìm hiểu xem ông ta biết đến đâu?Chínhvìthếmàbâygiờtôimớiphảivội.Chiềutốinayôngtasẽtớinhàtôi.Cóđiềutôikhônghiểutạisaoôngtalạibiếtđược,cónghĩalàđãbiếthếtmọichuyện?VềgãBagaunovôngtabiếttấtcả,vàđiềunàythìkhôngcònnghingờgì.Nhưngvềtôi?Emcũngbiếtđấy,trongnhữngtrườnghợpnhưthếnàycácbàvợbiếtcáchlàmchocácôngchồngtintưởng!Thiênthầncóđápxuốngtừtrờicao-cácôngchồngcũngkhôngtin,chỉtincóvợmình!Emđừngcólắcđầuvàđừngkếttộitôi,tựtôiđangkếttộibảnthân,đãkếttộitrongmọichuyệntừlâurồi,lâurồi!…Embiếtkhông,vừarồi,khitớichỗôngta,tôiđoanchắclàôngtađãbiếttấtnhữngcáimàtôiđãtựbôinhọthanhdanhcủamìnhtrướcôngta.Liệuemcó tinrằng:tôixấuhổvàkhổsởthếnàovềviệcđãđóntiếpôngtamộtcáchthôbỉ(saunàytôisẽkểkĩchoemnghe).Đêmquaôngtatớinhàtôivớimongmuốngiậndữvàkhônggìcảnđượcchotôithấylàôngtađãbiếtmìnhbịxúcphạmvàôngtacũngđãbiếtailàkẻxúcphạmmình!Đólàtoànbộlídovìsaoôngtatớinhàtôivớibộdạng say xỉn ngu xuẩn như vậy. Nhưng điều đó hoàn toàn tựnhiênvềphíaôngta!Đúnglàôngtatớiđểtráchcứ!Còntôithìlạixửsựquánóngnẩyđêmhômtrướcvàngayvừamớirồicũngvậy!Khôngthậntrọng!Ngungốc!Tựlàmlộtẩytrướcmặtôngta!Ôngtatớinhàtôitronggiâyphúthoảngloạnđểlàmgì?Tôicũngnóingayđểembiết,ôngtathậmchícònhànhhạLiza,hànhhạđứa

trẻ,chắccũnglàđểtrảthù,tráchcứ,trúttứcgiậnlênđầuđứatrẻ!Vâng,ôngtacămhận.Chodùôngtahènhạ,titiệnnhưthếnào,nhưng ông ta cămhận, quá cămhận. Bản thân ông ta hiện giờchẳnghơngìmộtthằnghề,mặcdùtrướcđâyluôncốgắngtỏralàconngườinềnnếp,nhưngviệcôngtatrởnênsađọalàđiềuhếtsứctựnhiên!Ởđây, bạn của tôi ơi, cầnnhìnnhậnmọi chuyện theotinhthầnCơĐốcgiáo!Vàemcóbiếtkhông,bạnthânthiết,quýgiácủatôi,tôimuốnthayđổihoàntoàncáchcưxửvớiôngta:tôimuốnvỗvềâuyếmôngấy.Đósẽlà“việctốtlành”vềphíatôi.Làbởivìdẫusaotôicũngcólỗivớiôngta!Emhãynghetôi,embiếtkhông,tôisẽnóivớiemthêmmộtđiềunày:cómộtlần,hồicònởT.tôicầngấpbốnnghìnrúp,ôngấy,chỉtrongmộtphút,đãchotôivaysố tiềnđó,khônggiấytờbiênnhận, lạicònsungsướngthựclòngvìđã làmđượcmộtviệccó ích,còntôithìnhậntiềnkhiđó,nhận từ tayôngấy, tôiđã lấy tiền củaôngấy, emcónghe thấykhông,nhưthểlấytiềncủabạnmình!

–Chỉcóđiềuanhnêncẩnthậnhơn,-KlavdiaPetrovnalolắngnhậnxétnhữngchuyệnvừangheđược,-anhquáphấnkhích,emthậtsựlochoanh!Tấtnhiên,Lizabâygiờcũngnhưlàcongáiem,nhưng còn rất nhiều việc, rất nhiều việc chưa được giải quyết!Songcáichínhlàbâygiờanhphảitỉnhtáohơn,anhbắtbuộcphảitỉnh táo hơn, nhất là lúc này anh đanghạnh phúc và quá phấnkích;anhvôcùngcaothượngkhianhhạnhphúc,-nàngmỉmcườinóithêm.

MọingườicùngrangoàiđểtiễnVeltraninov.BọntrẻdẫnLizatới,chúngvừachơicùngvớinóởngoàivườn.Lúcnàychúngnhìncon bé có vẻ như còn khó hiểu hơn lúc ban đầu. Liza bối rối,ngượngngùng thậtsựkhiVeltraninovômhônnó trướcmặtmọingườiđểtừbiệtvàluônmồmsôinổinóivềviệcsẽcùngbốnóđếnvào ngàymai. Cho đến phút cuối con bé vẫn im lặng và không

nhìnanh,nhưngbỗngnhiênnónắmlấytayanhkéovềmộtphía,hướngcặpmắtkhẩncầunhìnanh.ConbémuốnnóiđiềugìđóvớiVeltraninov.Anhdẫnconbévàomộtphòngkhác.

–GìthếLiza?-Veltraninovhỏimộtcáchâuyếmvàkhích lệ,nhưngconbévẫnđangcònsợ,nónhìnquanhrồidẫnanhvàomộtgócphòng;cóvẻnhưnómuốntrốntránhtấtcảmọingười.

–Cóchuyệngìđấy,Liza,chuyệngì?

Con bé vẫn im lặng, không nói; đôimắt to xanh của nó nhìnchằmchằmvàomắtVeltraninov,trênmọinétcủakhuônmặtnhỏxinhấychỉthểhiệnmộtnỗisợhãikhủngkhiếp.

–Ôngấy…sẽtreocổ!-Nóthìthầmnhưngườimêsảng.

–Aitreocổ?-Veltraninovhoảnghốthỏi.

–Bố,bố!Banđêmbốmuốnlấygiâytreocổ!-Đứabéhấptấpnói,thởgấp.-Chínhmắtcháunhìnthấy!Vừamớirồibốlạimuốntreocổ,bốnóivớicháu,bốnóithế!Trướcđâybốmuốnthế,lúcnàobốcũngmuốn…cháunhìnthấylúcđêm…

–Khôngthểthếđược!-Veltraninovthìthầmkhôngtin.

ĐứabébấtthìnhlìnhnhàotớihôntayVeltraninov.Nóòakhócnứcnở,thởgấpquatiếngnấcnghẹn,lắpbắpcầuxinanh,nhưngVeltraninovkhôngthểhiểunhữnggìnónóitrongcơnhoảngloạn.SaunàyvĩnhviễnhằntrongtrínhớVeltraninovcả lúctỉnh, lẫntrongmơ,cáinhìnrãrờicủađứatrẻ,trongnỗisợhãikhôncùng,vớiniềmhivọngcuốicùnghướngtớianh.

“Chẳng lẽ, chẳng lẽ con bé lại yêu ông ta đến như vậy? -Veltraninov ghen tị nghĩ, sốt ruột sốt ganmuốn về ngay thànhphố.-Nóchẳngvừamớinóilànóyêumẹhơn…cóthểconbécămghétôngta,vàđạithểlàkhôngyêu!…”

“Và “treo cổ” lànghĩa làmsao?Nónói cái gì vậynhỉ?Cái lãongốc ấymà treo cổ ư?…Cần phải sớm biết; nhất thiết phải biết

ngay! Phải giải quyết mọi chuyện một cách nhanh nhất, - giảiquyếttriệtđể!”.

ChồngVàNhânTìnhHônNhau

Anhvộivãmuốn“biết”kinhkhủng.“Mìnhthậtsựchoángváng;mìnhkhôngcólúcnàotĩnhtríđểmàhiểu,-VeltraninovnghĩkhinhớlạibuổigặpLizalầnđầutiên,-cònbâygiờthìcầnphảibiếtrõ”.Đểnhanhchóngnắmđượcmọichuyệnanhhốihảralệnhchoxà ích cho xe chạy thẳng đến chỗ Trusoski, nhưng ngay sau đónghĩlại:“Không,tốtnhấtlàđểchoôngtatựđếnnhàmình,trongthời gian ấy mình tranh thủ kết thúc những công việc đángnguyềnrủanày”.

Anhhùnghụcchạycôngviệc;songngaylậptứcnhậnrarằngkhông thể tập trungđượcvàngàyhômnaykhôngnên làmviệc.Vàolúcnămgiờ,khianhđiăntrưa,bỗngdưng,lầnđầutiên,mộtýnghĩtứccườixuấthiệntrongđầu:cólẽchínhanhtựcảntrởcôngviệccủamình,canthiệpvàocáimớbòngbongkhógỡấy,tựmìnhchạy đôn chạy đáo, chen chúc trong các công sở và tìm kiếm gãluậtsưcủamình,cáigã lúcnàocũng lẩntránhanh.Anhvuivẻcườinhạocáiýnghĩấycủamình.“Giáýnghĩnàyđếnvàochiềuhômtrước,chắchẳnmìnhđaukhổkinhkhủng”-anhnghĩ, lòngthấyvuihơn.Mặcdùvuivẻđấy,songanhmỗilúctrởnênlơđãngvàthiếukiênnhẫn,cuốicùngtrởnêntrầmtư.Vàmặcdầucốxâuchuỗicáiýnghĩbấtan,songrốtcuộcvẫnkhôngrõđượcđiềumìnhmongmuốn.

“Mìnhcầnôngta!-Anhđiđếnkếtluận.-Cầnphảiđoánraconngườinày,rồisauđómớiquyếtđịnh.Kểcảtháchđấu!”.

ChạyvềnhàlúctámgiờtốianhkhôngthấyPavelPavlovichởchỗmình.Thoạtđầuđiềuđólàmanhhếtsứcngạcnhiên,sauđólàtứcgiận,sauđóthậmchíchánnản;cuốicùngthìsợhãithựcsự.

“Cótrờibiết,trờibiết,việcnàykếtthúcrasao!”Anhnhắcđinhắclại,lúcđiquanhphòng,lúcnằmườntrênđi-văng,mắtkhôngngớtnhìn đồng hồ. Cuối cùng, mãi tận chín giờ Pavel Pavlovichmớixuất hiện. “Nếunhư conngười này định giở ngón, thì lão ta tốtnhấtđừngbaogiờchơixỏmìnhnhưbâygiờ,mìnhđãsuysụpđếnthếvàophútgiâyấy”.-Anhnghĩ,bỗngnhiênthấyhoàntoànsảngkhoáivàvuivẻdễsợ.

Trảlờichocâuhỏidồndậpvàvuivẻ:Tạisaolâuthếkhôngtới.-PavelPavlovichcườiméomó,buôngthả,khônggiốngnhưđêmtrước, ngồi xuống, cẩu thả quẳng chiếc mũ đính băng tang củamìnhsangchiếcghếkhác.Veltraninovlậptứcnhậnthấysựbuôngthảđó,bắtđầuthôngbáotìnhhình.

Điềm tĩnh, khôngmột lời thừa, không hồi hộp như lúc trước,anhkểlạigiốngnhưđọcbáocáo,rằnganhđãđưaLizađinhưthếnàovàởđóngườitađóntiếpconbétửtếrasao,rằngđiềuđócólợiđối vớinónhư thếnào, dầndần, làm ravẻhoàn toànquênmấtLiza,anhláicâuchuyệnchỉnóivềgiađìnhPogorelsev,rằnghọlànhữngngườitửtế,dễthương,rằnganhcóquanhệlâunămvớihọ,rằng Pogorelsev là người tốt và có ảnh hưởng như thế nào, vânvân…PavelPavlovichnghemộtcáchlơđãng,thỉnhthoảnggườmgườm nhìn người kể chuyện với nụ cười khẩy nanh nọc và mamãnh.

–Ngàiquảlàmộtngườidễkíchđộng,-Ôngtalẩmbẩm,cườimộtcáchđặcbiệttởmlợm.

– Tuy nhiên, hôm nay ngài có vẻ giận dữ thế nào ấy. -Veltraninovbựcbộinhậnxét.

–Tạisaotôi lạikhôngđượcgiậndữnhưnhữngngườikhác?-BấtthìnhlìnhPavelPavlovichbậtdậy,chínhxáclàbậtdậytừgócnhà,thậmchíđúnglàchỉchờcóthếđểmàbậtdậy.

– Quyền của ngài, - Veltraninov cười khẩy, - tôi chỉ nghĩ cóchuyệngìđóxảyravớingài.

–Thìxảyrarồiđấy!-Ôngtakêulên,nhưthểkhoevềviệcđãxảyra.

–Xảyrachuyệngìvậy?

PavelPavlovichchờmộtlátrồimớitrảlời:

– Thế là xong, StepanMikhailovich của chúng ta kì quặc thếđấy…Bagaunov,mộtngười trẻ tuổiPeterbuathanh lịchvôcùng,ngườicủaxãhộithượnglưucaoquý.

–Ngườitalạikhôngchịutiếpngàichứgì?

–Không,chínhlàlầnnàyngườitađãtiếptôi,lầnđầutiênchophéptôiquacửavàchiêmngưỡngdungnhan…củangườichết!

–Sao-o-o!Bagaunovchếtrồi?-Veltraninovvôcùngkinhngạc,mặcdầu,thậtracũngchẳngcógìđángđểanhphảikinhngạctớithế.

–Chínhhắn!Mộtôngbạnthủychungnhưnhấttrongsuốtsáunămtrời!Gầntrưahômquahắnchết, thếmàtôi lạikhôngbiết!Cóthểcũngđúng lúcđótôimuốntớiđểhỏi thămsứckhỏehắn.Ngàymaisẽlàmlễantáng,thếlànằmtrongquantàirồi.Quantàilótnhung,viềnvàng…chếtvìcơnsốtthầnkinh.Ngườitachotôivào,chophéptôivào,tôiđượcngắmnghíadungnhan!Ngườitathôngbáotừcửaravàorằngtôitựgiớithiệulàbạnthânthiếtcủangười quá cố, vì thế nên người ta để tôi vào.Hắn ta, người bạnchântìnhtrongsáunăm,làmcáitrògìvớitôivậy?Xinhỏingài?Có thể,mụcđíchduynhất tôi tớiPeterbua chỉ là vì anh ta thôiđấy!

–Vìcớgìmàngàitứcanhtatớithế?-Veltraninovcườinói,-thìanhtacóchủđịnhchếtđâucơchứ.

PavelPavlovichbỗngbấtthìnhlìnhgiơhaingóntaylàmhaicái

sừngtrêncáitránhóivàkhinhkhíchcườikhẽmộtlúclâu.Ôngtacứ ngồi như vậy, với hai cái sừng và cười khinh khích hơn nửaphút,nhìnvàomắtVeltraninovvớivẻthíchthútrângtráocayđộcnhất.Veltraninovsữngngườinhưthểnhìnthấybóngmanàođó.Songtrạngtháisữngsờtrôiquarấtnhanh;mộtnụcườibìnhthản,giễucợttớiđộxấcxượcnởtrênmôianh.

–Thế cónghĩa là thếnào? -Anh takhinhkhỉnhhỏi, kéodàigiọng.

–Cónghĩa là sừng, -PavelPavlovich cắt ngang và cuối cùngcũngbỏtayxuống.

–Tứclà…sừngcủangài?

–Sừngcủariêngtôi,sừngtôikiếmđược!-PavelPavlovichlạinhănnhómộtcáchxấuxíkhủngkhiếp.

Cảhaicùngimlặng.

–Tuyvậy,ngàiquảlàconngườidũngcảm!-Veltraninovnói.

–Vì tôichongàixemsừngcủamìnhchứgì?Ngàibiếtkhông,AlekseiIvanovich,giámàngàithếtđãitôicáigìđó!TôiđãchẳngthếtngàimỗingàyvàkéodàicảmộtnămtrờiởT.đósao…Kêuaiđóđimuamộtchai,ởtrongphốtôikhátkhôcảhọng.

–Xinsẵnlòng!Ngàichảnóichotôisớm.Ngàicầnloạirượugì?

–Ngài là thế nào, hãynói là chúng ta chứ; là vì chúng ta sẽcùng nhau uống, có phải không? - Nói có vẻ thách thức, nhưngcùnglúcPavelPavlovichnhìnvàomắtanhvớinỗibấtankìlạ.

–Sâmbanhnhé?

–Còngìvàođâynữa?TrìnhđộchưađủvớitớitầmVốtca…

Veltraninovthongthảđứngdậy,gọixuốngdướinhàsaiMavrađimuarượu.

Vìcuộchộingộvuivẻ,sauchínnămxacách,-PavelPavlovich

khúckhíchcườinóikhôngđúngchỗvàkhôngcầnthiết,-giờđâychỉ còn lại mỗi mình ngài là bạn đích thực của tôi! Không cònStepanMikhailovichBagaunov!Điềunàygiốngnhưmộtnhàthơtừngviết:

KhôngcònPatrokvĩđại

ChỉcònFersitđángkhinh

Nóitớitừ“Fersit”ôngtagõgõngóntayvàongựcmình.

“Ôichao,đồconlợn,cứnóihuỵchtoẹtchorồi,mìnhchảthíchngụývớibónggió”-Veltraninovthầmnghĩ.Nỗitứcgiậnđangsôisụctronganh,nhưngtừlâuanhđãbiếtkiềmchếbảnthân.

–Này,ngàihãynóitôinghe,-anhbắtđầubựcbội,-nếunhưngài buộc tội StepanMikhailovich (giờ đây anh không gọi ngườiquá cố một cách đơn giản là Bagaunov nữa)[5] một cách thẳngthừng như thế, thì đáng lẽ ngài phải vuimừng vì kẻ xúc phạmngàiđãchếtmớiphảichứ;tạisaongàilạigiậndữ?

–Niềmvuinào?Tạisaolạivui?

–Thìtôicăncứvàotìnhcảmcủangàimànóivậy.

–Hehe.Lầnnàythìngàiđoánsaivềtìnhcảmcủatôirồi.Theolờicủamộtnhàthôngthái:“Kẻthùchếtlàtốtrồi,nhưngcònsốngthìvẫntốthơn”(Hihi!).

– Tôi nghĩ rằng ngài có tới những năm năm hàng ngày nhìnthấy người còn sống, có thời gian thoải mái ngắm nghía, -Veltraninovnhậnxétmộtcáchbựcbội,giễucợtvàxấcxược.

–Khiấy…,khiấy,liệutôicóbiếtchăng?-BấtthìnhlìnhPavelPavlovichlạibậtdậy,đúnglàxôngthẳngtừgócnhàra,cóvẻnhưhảhêvuisướngvìcuốicùngngườitacũnghỏicáicâuhỏimàôngtamongchờtừlâu.-Ngàicoitôilàhạngngườinàovậy,AlesandrIvanovich?

Trong cái nhìn của ông ta toát lênmột sựmới lạ và bất ngờ

trongcáchthểhiệncủamình,nhưthểnóchuyểnsựhằnthùsangmộtdạngkhácvàbâygiờnólàmméomókhuônmặtôngta.

–Thếchẳnglẽngàilạikhôngbiếtmộttígì!-Veltraninovluốngcuốnghỏivớimộtsựngạcnhiênbấtngờnhất.

–Khôngbiếtcáigì?Khôngbiếtcáigì?-Ôi,cáinòiIupitercủachúngta!Đốivớingàithìngườivớichónàokhácgìnhau,chínhvìthếmà ngài phán xét người khác theo bản tính củamình!Đây,biếungài!Hãynuốtđi!-vàôngtađiêncuồngđấmtayxuốngbàn,nhưngbỗnghoảnghốtvì tiếngđấmtaycủamình,ánhmắtnhìncủaôngtacũngđãdịuđi.

Veltraninovlàmravẻvuivẻ,cởimở.

–PavelPavlovich,xinngàihãyngheđây,tôihoàntoànkhôngquan tâm tới việcngàibiếthaykhôngbiết chuyện, cóđúngnhưthếkhông?Nếungàikhôngbiếtthìđiềuđódẫugìcũng làmchongàigiữđượcphẩmgiá,mặcdù…àmàtôicũngkhônghiểu,tạisaongàilạichiasẻnhữngchuyệnriêngtưcủangàivớitôi?…

–Tôikhôngnóivềngài…ngàiđừnggiận,khôngnóivềngài…-PavelPavlovichlẩmbẩm,mắtnhìnxuốngđất.

Mavrabướcvàovớichaisâmbanhtrêntay.

–Đâyrồi!-PavelPavlovichkêulên,vẻnhưsungsướngvìcólốithoát.-Bàơimangcốclạiđây,mangcốclạiđây.Thậttuyệtvời!Tốtrồingườiđànbàđángmến,chúngtôikhôngcầngìnữa.Tôimởnhé?Chúcngàidanh thơmvàphẩmgiá, sinhvậtđángyêu!Xincạnchén!

Sảngkhoáitrởlại,ôngtalạinhìnVeltraninovvớiconmắtxấcxược.

–Ngài cũngphải thừanhận, -bỗngông ta cườikhúckhích, -rằngngài vô cùng tòmòmuốnbiết tất cảmọi chuyện, chứ cũngchảphải“hoàntoànkhôngquantâm”nhưngàivừanóiđâunhé,

thếchonênngàithậmchísẽlấylàmbuồnnếunhưngaylúcnàytôiđứngdậyravềmàkhônggiảithíchgìchongài.

–Đúngvậy,tôisẽbuồn.

“Ôi,minóidối”-NụcườicủaPavelPavlovicnóilênđiềuđó.

–Nào,tiếptục!-Ôngtarótrượuvàocốc.

–Xinnângcốc,-Ôngtatrịnhtrọngnói,taynhấccốcrượu,-vìsức khỏe nơi thiên đàng của người bạnStepanMikhailovich tônkính!

Ôngtanângcốcvàuốngcạn.

–Tôikhônguốngcốcnày,-Veltraninovđặtcốcrượucủamìnhxuốngbàn.

–Saovậy?-Lờichúccủatôicũngthuậntaiđấychứ.

–Nguyêndolàthếnày:khiđếnngàicũngcósayđấychứ?

–Cũngcóuốngtíchút.Thìsaonào?

–Cũngchẳngcógìđặcbiệt,nhưngtôicócảmgiáctốiqua,đặcbiệt là sángnay,ngài chân thành thươngxótNataliaVasilievnaquácố.

–Aibảongàilàtôikhôngthậtlòngthươngxótbàấycảlúcnày?-PavelPavloviclạibậtdậy,hệtnhưbịđẩybằnglòso.

–Tôikhôngnóivềđiềuđó,nhưngchắcbảnthânngàicũngthấyrằngngàicũngcóthểlầmlẫnvềviệccủaStepanMikhailovich,màđómớilàđiềuquantrọng.

PavelPavlovichcườimộtcáchtinhquáivànháymắt.

–Ôi,ngàimớimuốnbiếtlàmsaocáiviệctựtôibiếtchuyệncủaStepanMikhailovich!

Veltraninovđỏmặt:

– Xinnhắc lạimột nữa, tôi không quan tâm tới tất cảnhữngchuyệnđó.“Màmìnhcónêntốngcổlãotacùngvớichairượunày

khôngnhỉ?”-Anhcáukỉnhnghĩ,mặtlạicàngđỏhơn.–Khôngsao!-PavelPavlovichkhíchlệanh,tayrótthêmrượu

chobảnthân.

–Bâygiờtôisẽgiảithíchđểngàihiểutạisaotôilạibiếthếtmọichuyện,điềuđóhẳnsẽthoảmãnđượclòngmongmuốnnồngnhiệtcủa ngài… là bởi vì ngài là một người nồng nhiệt, AlekseiIvanovich,mộtngườinồngnhiệtdễsợ!He-he!Cóđiềuchotôixinđiếuthuốc,vìtừhồithángbatớigiờtôi…-Thuốccủangàiđây.

– Tôi trở nên hư đốn kể từ tháng ba, Aleksei Ivanovich, vàchuyệnlàthếnày,xinhãynghe.Bệnhlaophổi,nhưngàibiếtđấy,bạnthânmếnạ,-Ôngtacànglúccàngtrởnênsuồngsã,-làmộtcănbệnhthúvị.Thườngconbệnhholaotrongkhichếtdần,hầunhư không hề nghi ngờ rằng ngay ngày hôm sau anh ta có thểchết.Nóichongàibiết,nămtiếngđồnghồtrướclúcchết,NataliaVasilievnavẫncònralệnhsauhaituầnnữasẽtớithămbàcôcáchxanhàchúngtôicótớibốnmươidặm.Ngoàira,cóthể,ngàicũngbiết về cái thói quen, hay đúng hơn là thói tật của các bà nóichung,màcóthể,kểcảnhữngquýngàibạntìnhnữa:giữnhữngbức thư tình cũ rích. Đáng ra phải vất tất vào lò sưởi, có đúngkhôngnào?Đằngnàylạikhôngthế,lạigìngiữcẩnthậntừngmẩuthưvàohòm,ngănkéotủ,thậmchícònđánhsốthứtựtheongàytháng,năm,theothứhạng, theo loại.Lấyđó làmđiềuanủihaysaoấy,cũngchẳngbiếtnữa.Cóthể làđểnhớ lạinhữngkỉniệmngọtngào.Dựđịnhnămtiếngđồnghồtrướckhichếtsẽtớidựlễhộiởnhàbàcô,chothấyNataliaVasilievnahiểnnhiênkhônghềnghĩgì tới cái cái chết, thậmchíchođếngiờphútcuối cùngvẫnchờbácsĩKokh.Thếlàdiễnracáiviệc,khiNataliaVasilievnalìacõiđời,cáihòmnhỏbằnggỗmunkhảmxàcừvàbạcvẫnởtrongphòngcủabàấy.Màcáihòmcókhóamớiđẹplàmsao,đólàvậtgiabảo,truyềntừngườibà.Vàthếlà-trongcáihòmđó,mọithứ

bị lộtẩy,cónghĩalàtấtcả,khôngthiếumộtcáigì,sắpxếptheotừng ngày, tháng, trong suốt mười hai năm trời. StepanMikhailovich làngười rất saymêvăn chương, thậmchí từnggởimột truyện tình đắm say chomột tạp chí, vì thếmà những tácphẩm của anh ta có tới cả trăm số nằm trong hòm. Thật ra thìnhững truyệnđóđượcviết trongnămnăm.Nhữngsố tạp chíấychínhtayNataliaVasilievnađánhdấuthứtự.Ngàinghĩsao,khipháthiệnraviệcnàyliệuchồngbàấycóthấydễchịukhông?

VeltraninovsuynghĩrấtnhanhvànhớrằnganhchưahềviếtlấymộtbứcthưnàochoNataliaVasilievna.TừPeterbuaanhquảcũng có viết hai bức thư, song đều đề tên người nhận là hai vợchồng,nhưđãướcđịnh.BứcthưcuốicùngNataliaVasilievnagởicho anh, trong đó bà ta cho nhân tình “về vườn”, Veltraninovkhôngtrảlời.

Kểchuyệnxong,PavelPavlovichnín lặnghẳnmộtphút,mỉmcườiđộcđịa,hỏithẳng:

–Tạisaongàikhôngtrảlờicâuhỏinhỏmọncủatôi?-Ôngtanóivớivẻkhổsởrõrệt.

–Câuhỏinhỏmọnnàovậy?

–Thìcâuhỏivềcảmtưởngdễchịucủangườichồngkhimởcáihòmđó.

–Cáiđóviệcgìđếntôi!-Veltraninovgiậndữxuatay,đứngdậyvàđiđilạilạitrongphòng.

– Tôi cá rằng ngài đang nghĩ: “Mi là đồ con lợn tự cho ngườikhácxemmìnhbịcắmsừng”,he-he!Mộtngườihaytởmlợm…ngàiấy.

–Tôichẳngnghĩngợigìvềđiềuđó.Ngượclại,ngàiquágiậndữtrước cái chết của kẻ đã xúc phạm ngài, hơn nữa lại uống quánhiềurượu.Trongtấtcảmọichuyệnđótôikhôngthấyđiềugìbất

bìnhthườngcả;tôiquáhiểuvìsaongàilạimuốnBagaunovsống,tôisẵnsàngtôntrọngnỗibuồnbựccủangài;nhưng…-Thếtheongài,tôimuốnBagaunovsốngđểlàmgì?

–Đólàviệccủangài.

–Tôiđồrằngngàinghĩtôimuốntháchđấuvớihắn?

–Quỷquái!-Veltraninovcànglúccàngthấykhóchịuđựng.-Tôinghĩ,nhưmọingườiđứngđắn, trongnhững trườnghợpnhưvậy,khônghạthấpmìnhvớinhữnglờilẽlảmnhảmlốbịch,vớibộdạngnhănnhóngungốc,vớinhững lời thanvãnkìquặc,nhưngcâubónggióđểugiả,nhữngthứchỉtổbôinhọthêmbảnthân,màhành động rõ ràng, thẳng thắn, công khai, nhưmột người đứngđắn!

–Hehe.Vâng,cóthểtôiđâykhôngphảingườiđứngđắn?

–Đócũnglạilàviệccủangài…Vậythì,sautấtcảnhữngchuyệnxảyra,ngàicầnBagaunovsốngđểlàmgì?

–Ờ thì ít ra cũng là gặp lại bạnbè.Mang chai rượu tới cùnguốngvớinhau.

–Anhtachắccũngchẳnguốngvớingàiđâu.

–Tạisao?Noblesseoblige[6]?Thếngàichảđanguốngvớitôilàgì.Anhtahơnngàiởđiểmgìvậy?

–Tôikhônguống.

–Tạisaobỗngdưnglạikiêukìvậyhở?

Veltraninovbỗngcườiphálênmộtcáchkíchđộngvàgiậndữ:

–Phù,mẹkiếp!Quảngàilàmộthạngngười“tànbạo”!Vậymàtôiđãnghĩngàichỉlàmột“ngườichồngvĩnhcửu”,khônghơn!

– Sao lại là người chồng vĩnh cửu?Đó là thứ gì vậy? - PavelPavlovichbỗngdỏngtainghingờ.

–À,đólàmộtkiểuchồng…nóithìdàilắm.Tốtnhấtngàinênđi

khỏiđây,đếnlúcrồi,ngàilàmtôiphátngấy!–Thếcòntànbạothìsao?Ngàivừanóitôilàkẻtànbạo?

–Tôinóirằngngàilà“kẻtànbạo”,-làtôigiễungàiđấy.

–“Kẻtànbạo”lànhưthếnào?Xinhãynóichotôibiết,AlekseiIvanovich,vìChúa,hayvìĐứcGiêSu!

–Thôiđi,đủrồiđấy,đủrồi!-Veltraninovbỗngdưnglạinổiđóaquátlên-Đếnlúcngàiphảivềrồi,biếnkhỏiđâyngay!

–Không,chưađủ!-PavelPavlovichcũngbậtdậy,-Thậmchícứcho làtôi làmngàiphátchán,nhưngvẫnchưađủ, làvìtrướctiêntôicònphảiuốngvớingàivàchạmcốc!Cạnchénxongtôisẽđi,cònbâygiờtôithấyvẫnchưađủ!

–PavelPavlovich,ngàyhômnayngàicóbiếnđihaykhôngthìbảo?

–Tôicóthểbiếnđi,nhưngtrướchếtchúngtaphảicùnguống!Ngàinóirằngngàikhôngmuốnuốngvớichínhthằngtôiđây.Còntôi,tôilạimuốnngàiuốngvớichínhtôi!

PavelPavlovichcànglúccàngnhănnhóvàkhônghíchhíchcườinữa.Mọithứtrongôngtabỗnglạiđảolộntớimứcđốilậplạivớitoànthểcái thânhìnhvàgiọngđiệucủaôngta lúcnày,vàđiềunàykhiếnVeltraninovtrởnênvôcùngbốirối.

–Nào,xinmời,AlekseiIvanovich,nào,xinđừngtừchối!-PavelPavlovichtiếptục,nắmchặttayVeltraninovvànhìnvàomặtanhtamộtcáchlạlùng.Rõràngvấnđềbâygiờkhôngchỉởmộtviệcuốngrượu.

–Thôi,đượcrồi.-Veltraninovlẩmbẩm.-Cáithứnước…nhạtphèoấyđâu…

Cònlạiđúnghaicốc,rượunhạtthật,nhưngchúngtasẽuống,nàocùngchạmcốc!Xinngàihãycầmlấycốccủamình.

Họchạmcốcvàuốngcạn.

–Nào,đãthếthì,đãthếthì…Ôichao!-PavelPavlovichbỗnglấy hai tay ôm lấy trán và giữ nguyên bộ dạng một lúc.Veltraninovcó cảmgiác chỉ tínữa thôiông tasẽ thốt ra lời cuốicùng. Nhưng Pavel Pavlovich không nóimột lời nào với anh ta.ÔngtachỉnhìnVeltraninovvàimlặngnởnụcườihếtcỡ,cáinụcườivừanãy,ranhmãnh,kèmtheocáinháymắt.

–Ôngmuốngìởtôi,đồsayrượu!Ônggạttôi!-Veltraninovđiêncuồnggầmlên,giậmchânxuốngsàn.

– Đừng có hét lên! Đừng hét, việc gì phải hét lên như thế? -PavelPavlovichvộixuatay.-Tôikhônglừa,khônglừa!Liệungàicóbiếtlàgiờđâyngàilàgìđốivớitôikhông?

ThếrồibỗngdưngôngtanắmlấytayVeltraninovvàhôn.

–Veltraninovcònchưakịpđịnhthần.

–Đó,giờđâyngàilàngườinhưthếđốivớitôi!Cònbâygiờthìtôixincuốnxéo!

–Đợimộtchút,xinngàiđứnglạiđã!-Veltraninovlúcnàyđãđịnhthầntrởlại,kêulên.-Tôiquênnóivớingài…

PavelPavlovichquaylạitừcửaravào.

–Ngài thấy đấy, -Veltraninovnói rất nhanh,mặt ửng đỏ vàmắt nhìn vào hướng khác, - ngài cần ngay ngàymai nhất địnhphảitớinhàPogorelsev…đểlàmquenvàcảmơnhọ,-nhấtđịnh…

–Nhấtđịnh,nhấtđịnh,saolạikhônghiểucơchứ!-VớisựsẵnsàngcaođộPavelPavlovichcướplời,nhanhnhẩuxuatayracáiýkhôngcầnphảinhắcnhởôngta.

–HơnnữaLizarấtchờngài.Tôiđãhứa…

– Liza? - Pavel Pavlovich bất thình lình quay lại lần nữa, -Liza?LiệungàicóbiếtLizatừnglàgìđốivớitôikhông,từnglàvà

đanglà?Từnglàvàđanglà!-Bấtthìnhlìnhôngtahétlênnhưthểbịkíchđộngdữdội,-nhưngmà…he!Điềuđólàsaukhi;mọithứsẽlàsaukhi…cònbâygiờ-đượcuốngvớingàilàkhoáicáiđã,AlekseiIvanovich,tôicầnphảicóthúvuikhác!…

Ông ta đặt chiếc mũ lên ghế, và như lúc trước, khẽ thở dài,ngướcmắtnhìnVeltraninov.

–Hãyhôntôiđi,AlekseiIvanovich.-ÔngtabỗngnhiênđềnghịVeltraninov.

–Ngàisayà?-Anhkêulên,lùilại.

– Say, nhưng dù sao thì xin ngài hãy cứ hôn tôi, AlekseiIvanovich,ê,hônđinào!Thìtôichẳngvừahôntayngàiđósao!

Aleksei Ivanovich lặngđimột látgiốngnhư thểbịđánhbằnggậyvàotrán.NhưngbỗngnhiênanhghévàovaiPavelPavlovich,bạn cũ và hôn lên cặpmôi sặc sụamùi rượu của ông này. Anhkhôngmấytinrằngmìnhđãhônôngta.

–Nào, bây giờ thì, bây giờ thì… - Pavel Pavlovich lại kêu lêntrongcơnkíchđộngcủarượu,nhấpnháyđôimắtsayrượu,-bâygiờthìthếđó:khiấytôiđãnghĩ-“chẳnglẽlạicảanhtanữaư?Nếunhưlạicảanhta,tôinghĩ,nếunhưanhtacũngvậy,thìcònailàngườicóthểtinđượcsaumọichuyện!”PavelPavlovichbỗngnhiênnướcmắtđầmđìa.

–Vậyngàiđãhiểungàilàngườibạnnhưthếnàođốivớitôirồichứ?!

Nói rồi ông ta vùng chạy ra ngoài, tay cầm theo chiếc mũ.Veltraninov lạimột lầnnữađứngnguyênmột chỗ tớimấyphút,nhưlầnđầutớithămcủaPavelPavlovich.

“Ê,đúnglàthằnghềsay,khônghơn!”-Anhphẩytay.

“Đúng là chả ragì!” -Anhkhẳngđịnhmột cách cươngquyết,khithayquầnáovàchuivàochăn.

***

LIZABỊỐM

Sáng hôm sau, trong khi chờ Pavel Pavlovich hôm qua hứakhôngđếnmuộnđểcùngtớinhàPogorelsev,Veltraninovđiđilạilạitrongphòng,nhấmnhápcafe,hútthuốcvàtừngphútmộtcảmthấy mình giống như kẻ ngủ dậy vào buổi sáng nhớ lại từngkhoảnhkhắcviệcmìnhvừamớinhậnmột cái tát vàongàyhômtrước.“Hừm…Ôngtaquáhiểu,vấnđềởchỗđó,vàôngtatrảthùmìnhbằngLiza!”-Anhnghĩtrongnỗisợhãi.

Hìnhảnhđángyêucủađứatrẻkhốnkhổbuồnbãthấpthoángtrướcmặtanh.Tráitimanhđậpmạnhvớiýnghĩrằngngayhômnay,chỉsauhaigiờnữa,anhlạinhìnthấyLizacủamình.“Ê,cònnóiđượcgìnữađây!-Anhnồngnhiệtquảquyết,-giờđâyđiềuđólàtoànbộýnghĩacủacuộcđời,làmụcđíchsốngcủamình!Nhữngcái tát và những kí ức ấy đáng gì!.. Chẳng hiểu trước giờmìnhsốngvìcáigìnhỉ?Bừabãivàbuồnbã…Cònbâygiờ-mọithứđãkhác,mọicáitheomộtcáchhoàntoànkhác!”.

Nhưng cho dẫu có hânhoannhư thế nào, anh vẫn đắm chìmvàonhữngsuynghĩ.

“ÔngtahànhhạmìnhbằngLiza,-điềuđóquárõ!VàhànhhạbảnthânLiza.Chínhlàôngtamuốntrảthùmìnhbằngđiềunày,vìmọichuyện.Hừm…khôngcònnghingờ,mìnhkhôngthểnàochophép những hành động tếu táo của ông ta chiều tối qua, - anhbỗngdưngđỏmặt,-ngườinhưthếđó,giờnàyvẫncònchưathấyđến,mườihaigiờrồi!”.

Anhđợikhálâu,tớitậnmườihairưỡi,vàsựkhổsởcủaanhmỗilúc một tăng. Pavel Pavlovich vẫn không thấy xuất hiện. Cuốicùng,mộtýnghĩtừlâutronganhrằngôngtacốtìnhkhôngđếnduynhất chỉ làđể làm thêmmột tròmới theokiểu tối qua, làm

anh cuối cùng trởnênbựcbội: “Ông tabiếtmìnhphụ thuộcvàoôngta,vàbâygiờcáigìsẽxảyravớiLiza!Vàlàmsaomìnhcóthểxuấthiệntrướcmặtconbémàkhôngcóôngta!”

Cuối cùng, không chịu nổi, đúngmột giờ Veltraninov ngồi xengựatớikháchsạnPokrov.ỞđóngườitachohayđêmtrướcPavelPavlovichkhôngngủởnhà,vàchíngiờsángmớivề,ởnhàchưatớinửa tiếng đã lại đi khỏi. Veltraninov đứng cạnh cửa phòng củaPavelPavlovichnghecôhầugáinói,máymócvặnnắmđấmcánhcửabịkhóa,kéođẩyvềđằng trước,đằng sau.Tĩnh trí, anhnhổphìmột cái, thảnắmđấmcửarồiđềnghị côhầudẫn tới chỗbàMariaSysoievna.Nhưngbànày, saukhibiếtanhđến,đã tự tớigặp.

Đólàmộtbàgiàphúchậu,“bàgiàcónhữngtìnhcảmtốtđẹp”,như Veltraninov diễn đạt khi kể lại cuộc chuyện trò này vớiKlavdia Petrovna. Sau khi hỏi qua về việc anh dẫn “con bé” đi,MariaSysoievnalậptứckểlểvềPavelPavlovich.Theonhưlờicủabà,nếukhôngvìđứatrẻthìbàđãtốngcổôngtađitừlâu.Ngườitađuổiôngtakhỏikháchsạncũngvìôngtabừabãiquá.Thậttộilỗi,banđêmmanggáivềphòngtronglúcconmìnhlàđứatrẻhiểubiết!Rồicònla lên:“Đâysẽ làmẹmày,nếunhưtaomuốnthế!”.Màôngcótinkhông,đếnnhưảđiếmcũngphảinhổvàomặtlão.Lãoấycòngàolên:“Màykhôngphảicongáitao,màylà…củanợ”.

–Thậtthếà?

Thìtaitôinghethấymà.Lãoấytuysaysỉnđếnmứcgầnnhưkhôngbiếttrờiđấtlàgì,nhưngvẫnlàmnhữngviệckhôngralàmsao trướcmặt đứa trẻ.Conbé tuy cònnhỏ tuổi vậynhưng cũnghiểuhết!Nókhócròng,rõràngnóbịđàyđọaquáđáng.Cáchđâykhônglâu,trongkhunhà,xảyramộttộilỗi:cómộttaysĩquan,ấylàmọingườinói vậy, lấymộtphòngkhách sạnvàoquãng chiềutối,sánghômsautreocổtựtửởtrongphòng.Thấybảohìnhnhư

nợnần tiềnnong gì đó.Đámđông xâu xúm lại,PavelPavlovichkhôngcónhà, conbékhông cóai trôngnom, tha thẩngiữađámđông ở hành lang và rồi không biết thế nào nó cũng nhìn thấyngườitreocổ.Tôiphảiđưavộinórakhỏichỗđó.Ngàibiếtthếnàokhông,-cảngườinórunlẩybẩy,xámđenlại,khitôidẫnnóvàophòngthìnóngãkhuỵuxuống,cứthế lakhóc,vậtvãrồicốtỉnhdậy.Cóvẻnhưnóbịmộtcơncogiậtvàtừlúcđónóngãbệnh.Ôngtabiếttintrởvề,cấuvéoconbékhắpngười-đểkhôngmangtiếngđánhđập,ôngtarasứccấuvéonó.Sauđóôngtađiuốngởđâuđó,lúcvềdọaconbé:“Tao,lãonói,cũngsẽtreocổ,vìmàymàtaotreocổ.Đâytaosẽtreocổbằngsợigiâythừngnày,trênthanhxàkia”.Và lãobện thòng lọng trướcmặt conbé.Còn conbé thì quên cảbảnthân-kêugàoầmĩ,haitayômchặtlấyngườilão:“Conkhôngthếnữa,nókêu,conkhôngbaogiờthếnữa”.Thậtquátộinghiệp!

Mặc dùVeltraninov chờ đợi điều gì đó hết sức lạ lẫm, nhưngnhữngcâuchuyệnvừakểkhiếnanhbànghoàngtớimứckhôngtinnổi.MariaSysoevacòntiếptụckểthêmnhiềuchuyệnnữa,chẳnghạn,cólầnnếukhôngcóbàtathìcôbéLizađãnhảyxuốngtừcửasổ.Lãotarakhỏiphòngtrongtrạngtháisayxỉn.“Mìnhsẽgiếtnóbằngcâygậy,nhưgiếtmộtconchó,đánhvàođầu!”-Lãomườngtượng.Vàlãocứlảinhảinhắcđinhắclạimãicâunóiđó.

Veltraninov thuê xe ngựa rồi phóng đến nhà Pogorelsev. Vẫnchưa ra khỏi thành phố, chiếc xe buộc phải dừng lại ở ngã bađường,chỗcâycầubắcquakênhđangcómộtđámtangđiqua.Cảđầubênnàylẫnđầubênkiacầucómộtsốxengựađangđỗchờ.Đámđôngdânchúngcũngdừnglại.Đámtangcủanhàgiàu,đoànxengựađưatangrấtdài,vàkìa,từcửasổcủamộttrongnhữngchiếcxeđưatiễnđóVeltraninovbỗngnhìnthấythấpthoángmặtcủa Pavel Pavlovich. Có lẽ anh không tin, nếu như không phảichínhbảnthânPavelPavlovichthòđầurakhỏicửasổvàcườivới

anh.CóvẻnhưôngtavôcùngmừngrỡkhinhìnthấyVeltraninov.Thậmchícònthòtaykhỏixerahiệu.Veltraninovnhảykhỏixevà,mặc dù đường chật cứng người, cảnh sát và cỗ xe chở PavelPavlovich đã đi vào cầu, anh chạy tới bên cửa sổ xe của ông ta.TrongxechỉcómộtmìnhPavelPavlovich.

–Chuyệngìxảyravớingàivậy?-Veltraninovhétlên;-Tạisaongàikhôngtới?Tạisaongàilạiởđây?

–Tôiđangthựchiệnnghĩavụ,-Đừngcógàolênnhưthế,đừnggàolên.Tôiđangthựchiệnnghĩavụ.-PavelPavlovichcườikhúckhích,vuivẻnheomắt, -Tôiđangđưatiễnhàicốtmụcrữacủangườibạnchânchính,StepanMikhailovich!

– Tất cả đều là trò vớ vẩn, ngài là kẻ nát rượu, gã khùng! -Veltraninovbấtthìnhlìnhtrởnêntứcgiậnđiêncuồng,gàotohơn.-Xuốngxemauvàđicùngtôi,ngaylậptức!

–Tôikhôngthể,nghĩavụ…

–Tôilôingàirakhỏixe!-Veltraninovrốnglên.

–Thếthì tôisẽkêu lên!Tôisẽkêu lên!-PavelPavlovichvẫnkhúckhíchcườivuivẻ,vànhưthểdiễntrò,ôngtangồithụtvàomộtgócghếsau.

–Cẩnthậnkìa,cẩnthận,kẻobịđèchếtbâygiờ!-Mộtcảnhsátkêulên.

Quảthật,cómộtchiếcxengoàiđámtangđangxuốngcầucắtngangđoànxekhiếnmọingườilosợ.Veltraninovđànhphảiđứngtránh ra, những chiếc xe khác và đoàn người lập tức xô anh đi.Veltraninovnhổnướcmiếng,chenlấntớichỗđểxecủamình.

“Vô ích, người như thế này kể cả không có việc xảy ra, cũngkhôngnênđưađitheo”-Veltraninovnghĩ,khôngngừngsửngsốt,lolắng.

Khi anh kể lại cho Klavdia Petrovna câu chuyện của Mari

Sysoevavà cuộc gặpkì lạ trênđám tang,người đànbànghĩ rấtlungrồinói:“Tôisợchoanh,anhnêncắtđứtmọiquanhệvớiôngta,càngnhanhcàngtốt”.

–Đólàmộtgãhềsay,khônghơn!-Veltraninovnóngnảykêulên.-Tôimàlạisợôngta!Vớilạilàmsaocắtđứtmọiquanhệvớiôngta,khiLizaởđây.HãynhớtớiLiza!

TrongkhiđóLizabịốmđangnằmtrêngiường.Chiềutốiquanóbắtđầubịsốtnóngvàmọingườiđangchờmộtvịbácsĩtừthànhphố tới, ngườimà bằngmọi cáchmời để tới nhanh nhất. Tất cảnhững việc đó khiến Veltraninov hết sức cảm động. KlavdiaPetrovnadẫnanhtớigiườngconbệnh.

–Hômquaemchămconbésuốt.-DừngtrướccửaphòngLizanàngnói, -Đó làmộtđứatrẻkiêuhãnhvàrầurĩ.Nóxấuhổvìphảiởvớianhvàvìbốnóbỏrơinónhưvậy.Đólàtấtcảnguyênnhândẫntớibệnhcủanó.

–Saolạibỏrơi?Tạisaoemlạinghĩlàôngtabỏrơinó?

–Thìchỉmộtviệcôngtadễdàngđểnótớimộtgiađìnhhoàntoànxalạ,vớimộtngười…cũnggầnnhưhoàntoànxalạ,haylàtrongnhữngquanhệnhưthế…-Không,đấylàtựtôigiằngnórađấychứ,bằngsứcmạnh,tôikhôngnghĩ…

–Trờiđất,Liza,mộtđứatrẻlàmsaocóthểnghĩnhưvậy!Theoem,ôngtasẽkhôngbaogiờtớiđâu.

NhìnthấyVeltraninovđếncómộtmình,Lizakhônghềbấtngờ.Nó chỉmỉm cười đaukhổ và quay cái đầunhỏđang sốt cao củamìnhvàophía tường.Nókhônghềđáp lạinhững lời anủi cũngnhư những hứa hẹn nồng nhiệt củaVeltraninov rằng nhất địnhngàymai sẽ dẫn bố nó đến. Ra khỏi phòng đứa trẻ Veltraninovbỗngbậtkhóc.

Chỉtớichiềuôngbácsĩmớitới.Saukhikhámchođứabéôngta

khiếnmọingườipháthoảngkhitráchtạisaokhônggọiôngtasớmhơn. Khi mọi người giải thích rằng đứa bé mới chỉ bắt đầu ốmchiềutốiqua,thìlúcđầuôngtakhôngtin.“Tấtcảphụthuộcvàoviệcđêmnaysẽquađinhưthếnào”.Cuốicùngvịbácsĩkếtluận,chỉbảocáchthứcchămsócconbệnhrồiravề,hứasánghômsausẽ tới sớm nhất có thể. Veltraninov muốn ngủ đêm lại, nhưngKlavdia Petrovna khẩn khoản đề nghị anh ta “thửmột lần nữađưaôngbốbỏrơicontới”.

–Một lầnnữa?-Veltraninovnhắclạitrongcơnkíchđộngcựcđộ.-Giờthìtôisẽtróiôngtalại,tựtaylôiôngtatới!

Cáiýnghĩ tróiPavelPavlovich rồi tự taydẫnông ta tớibỗngxâmchiếmVeltraninovtớiđộkhôngchịuđựngnổi.“Giờđâytôitựthấymìnhkhônglàmđiềugìlầmlỗivớiôngtacả,khôngcóđiềugì!”-AnhnóivớiKlavdiaPetrovna.-Tôiphủnhậnnhữnglờiủymị,yếuđuốichiềuquatôinóiởđây!”-Anhcôngphẫnnóithêm.

Liaza nằm trên giường, haimắt nhắmnghiền như đang ngủ,conbécóvẻnhưđãđỡhơn.KhiVeltraninovthậntrọngcúixuốngchiếcđầunhỏbécủanóđểtạmbiệt,đểhônthậmchímộtgócáocủanó,thìbỗngnhiênnómởmắt,đúnglànóđangchờanh.Conbéthềuthào:“Xinônghãymangtôiđi”.

Đólà lờiđềnghịkhẽkhàng,đauđớn,khôngcóbấtcứdấuấnhoảngloạnnàocủangàyhômqua,nhưngcùnglúctronggiọngnóicủanócóđiềugìđónhưthểtựconbécũngtinchắcrằngkhôngđờinào người ta thực hiện lời đề nghị của nó.Hoàn toàn ngã lòng,Veltraninovnhẹnhàngnhưngquảquyếtnóivớinórằngđiềuđólàkhôngthể.Lizaimlặngnhắmmắtvàkhôngnóithêmmộtlờinào,nhưchưatừngnghe,chưatừngthấyanh.

KhibắtđầuvàothànhphốVeltraninovralệnhchoxeđithẳngtớikháchsạnPokrov.Đãmườigiờđêm;PavelPavlovichkhôngcótrongphòng.Veltraninovđợiôngtasuốtnửatiếngđồnghồ,điđi

lại lại tronghành lang điên lên vì sốt ruột.MariaSysoeva, cuốicùng,cũngthuyếtphụcanhrằngPavelPavlovichchỉtrởvềkháchsạnvàolúcrạngsáng.“Được,nếuvậytôisẽtớivàolúcrạngsáng”Veltraninovcảquyếtvàravềvớinỗitứcgiậnđiêncuồng.

Nhưngchưakịpbướcvàonhà,Veltraninovđãvôcùngsửngsốtkhi ngheMavra thông báo rằng cái vị khách tối qua đợi anh tasuốttừmườigiờtớigiờ.

“Cònđòiuốngtràvàlạisaiđimuarượu,nhưnglầnnàyôngtađưatiền”.

BóngMa

Pavel Pavlovich ngồi một cách cực kì thoải mái trong phòngkhách.Ôngtavẫnngồitrênchiếcghếtốiqua,hútthuốclávàđãuốngtớicốcthứtư,cốccuốicùngcủachairượu.Ấmtràvàcốctràuốngdởđặtngaycạnhôngta.Cáimặtđỏửngrạngrỡvôtư.Ôngtathậmchícòncởiáokhoácnhẹmùahè,mặcmỗiáoghilê.

–Xinlỗi,ngườibạnvôcùngtincẩn!-Ôngtakêulênkhinhìnthấy Veltraninov và nhổm dậy để mặc áo khoác. Tôi cởi áo đểhưởngthụcáigiâyphút…Veltraninovdữtợntiếntớigầnôngta.

– Ngài vẫn chưa say hẳn đấy chứ? Có thể nói với ngài đượckhông?

PavelPavlovichthoángchútbốirối.

–Chưa,chưahoàntoàn…Tưởngnhớngườichết,nhưngmàchưasayhẳn…Ngàihiểutôinóichứ?

–Vìthếtôimớitớiđâyđểhiểungàimà.

–Thế thì tôixinbắtđầungayrằngngài làmột-kẻ-khốn-nạn!-Veltraninovgầmlên,gằntừngtiếng.

–Nếungài bắt đầunhưvậy, thì sẽkết thúc bằnggì? -PavelPavlovich yếu ớt phản kháng, rõ ramột kẻ rất bạc nhược, songVeltraninovkhôngnghe,vẫntiếptụclahét:

–Congáingàiđanghấphối,nóbịốm;ngài cóđịnhbỏrơinóhaykhôngđây?

–Chẳngcólẽlạichếtcơà?

–Nóbịốm,bịốm,ốmrấtnặng!

–Cóthể,nóchỉbịvàicơn…

–Đừngnóivớvẩn!Conbébịbệnhcực-kì-nguyhiểm!Ngài

cầnphảiđingay,chỉvìmộtviệcđó…–Đểcảmơn,cảmơnvìlònghiếukháchchứgì!Tôihiểuquámà!

AlekseiIvanovich,ngườibạnhoànhảo,yêuquý! -Bất thình lìnhông ta vòng hai tay ôm lấy Veltraninov và với sự xúc động củangườisay,phachútnướcmắt,cóvẻcầuxinsựthathứ,ôngtarốnglên:-AlekseiIvanovich,xinđừngcó lahétnhưvậy!Tôicóchết,saynhưthếnàycótrượtchânrơixuốngsôngNeva-vẫnphảilàmviệcđó,cáiviệcthựcsựcóýnghĩa,phảikhôngngài?CònđếnnhàPogorelsevthìlúcnàochảkịp…

Veltraninovbỗngtĩnhtrívàkìmnénbảnthân.

–Ngàisayrồi,vàvìthếtôikhônghiểungàinóivềcáiýnghĩagì, -anhnhậnxétmộtcáchnghiêmkhắc.Tôi luônsẵn lònggiãibày cùng ngài; thậm chí còn lấy làm mừng… Tôi cũng đã đi…Nhưng trước hết ngài nên biết, tôi sẽ áp dụngnhững biện phápnhưsau:hômnayngàibắtbuộcphảingủđêmởchỗtôi!Sángmaitôikèmngàivàchúngtasẽcùngđi.Tôikhôngthảngàirađâu!-Anh lạigầm lên,Tôisẽ tróingài lạivà tự taygiongđi!…Cáiđi-văngnàycótiệnchongàikhông?Vừathởdốcanhvừachỉtaylênchiếcđi-văngrộngvàmềmđặtởphíatườngbênkia,đốidiệnvớichiếcđi-vănganhvẫnnằm.

–Đâucầnthếạ,chỗnàomàtôichả…

–Khôngphảichỗnào,màtrênchiếcđi-văngnày!Đây,cầmlấygatrảigiường,chăn,gối…(tấtcảnhữngthứđóVeltraninov lôitừtrongtủravàvộivãnémchúngchoPavelPavlovich,ôngnàyphụctùngchìatayđỡ)-Bâygiờthìtrảigiườngđi,tr-ả-ingaylậptức!

PavelPavlovich thộnngười đứng giữaphòng, vẻ chần chừvớinụcườingâyngôkéodàicủakẻsaytrêncáimặtsay.Nhưngtrướctiếngquátnhưsấm lần thứhai củaVeltraninovông tavộivàngcuốngcuồngbắttayvàoviệc,đẩydịchchiếcbàn,xếpđặt,rũgavà

trảigiường.VeltraninovtiếntớigiúpPavelPavlovich;anhcóphầnhàilòngtrướcvẻphụctòngvàsợhãicủaôngta.

–Uốnghếtcốcrượucủangàiđirồinằmngủ.-Anhlạiralệnh.Anhnhận thấykhông thể không ra lệnh. -Ngài tự sai người đimuarượuđấyà?

–Tựtôisaiđimuarượu…Tôi,AlekseiIvanovich,biếtlàngàisẽkhôngsaingườilàmviệcnàynữa.

–Rấttốtnếungàihiểuđiềuđó,nhưngngàicòncầnphảihiểunhiềuhơnnữa.Tôituyênbốvớingàimộtlầnnữa,rằnghiệntạitôisẽápdụngmộtsốbiệnpháp:tôikhôngchịunổisựnhănnhó,vặnvẹo củangài; cũngkhông chịunổi những cái hôn củakẻ say tốiqua!

–Thìtựtôi,AlekseiIvanovich,cũnghiểurằngtấtcảcũngchỉcóthểdiễnramộtlần,-PavelPavlovichcườikhẩy.

Nghethấycâutrả lời,Veltraninovđangđi lại lại trongphòngbỗngdừngphắttrướcmặtPavelPavlovich:

–PavelPavlovich,xinhãynóithẳng!Ngàilàngườithôngminh,mộtlầnnữatôinhậnthấyđiềuđó,nhưngtôicũngxinnóichongàihay rằngngài đanghànhđộng sai lầm!Xinnói thẳng,nếungàihànhđộngthẳngthắn,thìxinhứadanhdự,tôisẽđápứngtấtcả,tấtcảmọithứ!

PavellạicườicáinụcườimátkéodàivàchỉbằngmộtnụcườiấythôicũngkhiếnVeltraninovđiêntiết.

–Thôiđi!-Anhlạihétlên.-Đừngcólàmtrò,tôinhìnthấuconngườingài!Tôinhắclại:tôihứavớingàisẽđápứngtấtcảvàngàisẽ nhận được mọi thứ có thể khiến ngài hài lòng, thậm chí cảnhữngcáikhôngthể!Ô,saotôilạimuốnngàihiểutôiđếnthế!…

–Nếumàngàitốtthế,-PavelPavlovichthậntrọngtiếngầntớianhta,- thì tôirấtquantâmtớiviệcchiềuquangàicónhắctới

loạiácthú!..Veltraninovnhổđánhtoẹtrồilạitiếptụcđimỗilúcmộtnhanh

quanhphòng.

–Đừng,AlekseiIvanovich,xinngàiđừngcónhổnhưvậy,làvìtôirấtquantâmtớiđiềunàyvàtớiđâychínhlàđểkiểmtra…Lưỡicủatôituyríulại,nhưngxinngàivẫncứthalỗichotôi.Làvìtôicũng đã đọc về cái loại “thú ác” và loại “thú hiền” trong tạp chíchuyênmụcphêbình,-sángnaytôiđãnhớra…thếrồi lạiquênmất,nhưngmà thật rakhiđó tôi cũnghiểuạ.Giờ tôi rấtmuốnbiếtrõ:StepanMikhailovichBagaunov,anhtalàloại“thúác”haylà“thúhiền”ạ?Làmthếnàođểxếploại?

–Veltraninovvẫntiếptụcimlặng,khôngdừngbước.

–Loạiácthúđólàkẻ,-anhđộtngộtdừnglại,giậndữnói,-đólàkẻcó thểđãđánh thuốcđộcvàocốc sâmbanhcủaBagaunov,khi cùng “uống sâmbanh” nhân cuộc hội ngộ vui vẻ với anh ta,giốngnhưhômquangàicùnguốngvới tôi,vàsauchuyệnđógiáđừngcóđưatiễnanhtatớinghĩađịa,nhưngàivừađimớiđâycóquỷmới biết xuất phát từ những ýmuốn quái gở thầm kín, ẩnkhuấtnào, từ cái thóinhănnhởbôinhọ thanhdanhngài, chínhbảnthânngài!

– Chính thế, giá đừng có đi như vậy, - Pavel Pavlovich xácnhận,-nhưng,tuythế,ngàicũngnóitôi…

–Đókhôngphảilàkẻ,-Veltraninovnổinóngquátlên,khôngngheôngtanóitiếp,khôngphảikẻthểhiệnbảnthâncótrờihiểulà kiểu gì, đưa ra kết luận về lẽ công bằng, về luật pháp, thuộclòngsựxúcphạmngườikhácgâychomình,giốngnhưthuộclòngbàihọc,thanvãn,nhănnhó,khổsở,đeolêncổmọingười,làmkhổhọrồithìđấy,tiêutốntoànbộthờigianvàonhữngviệcnhưvậy!Cóthậtlàngàimuốntreocổtựtử?Đúngkhông?

–Cóthểtronglúcsaytôicónóilảmnhảm,cũngkhôngnhớnữa.Aleksei Ivanovich, đánh thuốc độc xem ra không được lịch thiệpcholắm.Ngoàira,chẳnggìđâycũnglàmộtcôngchứccócỡ,-tiềncủa tôi đâu có thiếu, với lại có thể tôi cũng cònmuốn lấyvợ lầnnữa.

–Phải,vàrồicứcáikiểunhưthếnàyngườitasẽchođiđầy.

Vâng, cũng có thểxảy rađiềukhó chịunhư thế,mặcdùhiệnnayngườitacũngđãgiảmnhẹtìnhthếtrêncácphiêntòa.Àmàtôi có một chuyện tiếu lâm nhỏ, lúc ngồi trong xe chợt nhớ ra,muốnkểngàinghe,Aleksei Ivanovich.Ngàivừanói: “Đeo lêncổmọingười”.SemenPetrovichLivsov,chắcngàicònnhớôngta,cáingườirẽthămchúngtôiởT.khingàiđangởđó.Emôngtacũnglàmột chàng trai trẻ Peterbua, làm ở văn phòng tỉnh trưởng, rấtsánggiávìnhữngphẩmchấtkhácnhau.Cólầnanhtatranhluậnvới Golubenko, thiếu tá, trongmột buổi họpmặt, trướcmặt cácquýbà,quýcô,trongđócómộtquýcôlàngườitìnhcủaanhta.

Anhtacảmthấybịxúcphạm,songnuốtgiậnvàimlặng.CònGolubenkocùngthờigianđóđãnẫngmấtngườitìnhcủaanhtavàcầuhônngườiphụnữđó.Ngàinghĩsaođây?AnhchàngLivsovấy,sauvụđó,lạikếtbạnrấtchânthànhvớiGolubenko,hòagiảihoàntoànvớiôngta,hơnnữacòntựnguyệnxinđượclàmchântàixế,giữvònghoacướinữa.Khitớinơi,dướivònghoacưới,anhtatiếntớihônGolubenkovàtrướcmặttoànthểxãhộicaoquýcùngngàitỉnhtrưởng,anhtađãdùngdaogiấutrongáokhoácđâmmộtnhátvàobụngôngnày-Golubenkongãlănra!Bịđâmbởichínhtàixếcủamình,thậtxấuhổ!Màthếđãxongđâu,cáichínhlà lấydaođâmngườitaxong,hắncứthếchạyvòngquanhvàlalên:“Ôi,tôilàmgìthếnày!Ôitôi làmgìthếnày!-Nướcmắtnướcmũituônra,ngườirunnhưgiẽ,cứthếđulêncổmọingười,thậmchícảcácbàcáccônữa:“Ôi,tôiđãlàmgìthếnày!Ôi,tôivừalàmcáigìthế!”

- He, he, he! Cười đến vỡ bụng. Chỉ có thương cái nhà ôngGolubenko thôi.Nhưngmàôngnày thoátđược, sau cũngkhỏi. -Tôikhôngbiếtngàikểchuyệnnàyrađểlàmgì-Veltraninovcaucó.

–Thìcuốicùngcũnglàdẫnđếncúđâmvàobụngbằngdaothôimà.-PavelPavlovichcườikhúckhích,-Thếchẳngrõralàkhôngphải loạingười,mà làmộtkẻđángkhinh,vìsợhãiquênmấtcảphép lịchthiệp,nhảycả lêncổcácbàcáccô trướcmặtngài tỉnhtrưởng. Thì vừamới đâm người ta xong, đạt đượcmục đích củamìnhrồimà!Tôichỉcónóivềđiềuđóthôiạ.

–Ngàibiếnđichorảnh!-BấtthìnhlìnhVeltraninovgàolênlạccảgiọng,nhưthểcócáigìvỡtronganh.-Biếnđivớitrònhảmnhíbíẩncủangài!Bảnthânngàicũnglàtrònhảmnhíbíẩn-địnhdọatôichắc-kẻhànhhạtrẻcon,-mộtconngườihènhạ.Kẻđêtiện!Đêtiện!Đêtiện!-Anhgầmlên,quêncảbảnthân,dằntừngtiếngmột.

NhữnglờiđókhiếntoànthânPavelPavlovichcorúmlại,thậmchítỉnhhẳnrượu.Đôimôiôngtarunrẩy:

–Đólàngài,AlekseiIvanovich,đólàngàivừagọitôi làkẻđêtiện,ngàigọitôithế?

NhưngVeltraninovcũngđãtrấntĩnhtrởlại.

–Tôisẵnsàngxinlỗingài.-Anhtrảlời,saukhiimlặngchìmtrongýnghĩnặngnề.

Nhưng chỉ với điềukiệnnếunhưbản thânngàingaybâygiờphảihànhđộngchothẳngthắn.

– Dẫu có thế nào thì ở địa vị ngài tôi cũng xin lỗi, AlekseiIvanovich.

–Đượcrồi, cứcho là thế. -Veltraninov im lặngthêmmột lát.Tôixinlỗingài;nhưngtựngài,PavelPavlovich,cũngphảiđồngý

rằng,sautấtcảnhữnggìxảyra,tôichorằngmìnhkhôngcòncótráchnhiệmgìđốivớingàinữa,ýtôimuốnnóitớitoànbộsựviệc,chứkhôngphảichỉcómộttrườnghợpđangxảyrahiệntại.

– Ngài nghĩ thế nào cũng được - Pavel Pavlovich nhếchmépcười,tuynhiên,mắtlạinhìnxuốngđất.

–Nếuđượcvậy thì càng tốt, càng tốt!Hãyuốngnốt chỗ rượucủangàivànằmngủ,bởivìdùcóthếnàotôicũngkhôngthảngàirađâu…

–Rượugì…-PavelPavlovichbấtbìnhmộtchút,nhưngvẫntiếntớibênbànuốngnốtcốcrượuđãrótsẵntừlâucủamình.Cũngcóthểtrướcđóôngtađãuốngquánhiềurồi,nênlúcnàytayôngtarunrẩyđánhđổmộtítrượuxuốngsàn,rớttrênáosơmi,áoghilê,nhưng cuối cùngvẫnuốnghết,như thể ông takhông thểđể cốcrượuuốngdở,vàđặtmộtcáchtrịnhtrọngcáicốckhôngcòngiọtrượuxuốngbàn,ngoanngoãnđitớibêngiườngngủcủamìnhvàcởiquầnáongoài.

–Haylà,tốttốthơncả…khôngnênngủởđây?-Ôngtabỗngnóibângquơ,khiđãcởimộtchiếcbốtvàđanggiữởtay.

–Không,khôngđược!-Veltraninovgiậndữđáplại,vẫnđiđilạilạikhôngbiếtmệtquanhphòng,mắtkhôngnhìnôngta.

Ông này cởi quần áo ngoài và nằm xuống giường. Mười lămphútsauVeltraninovcũngđinằmvàtắtnến.

Anhngủchậpchờn,bấtan.Mộtviệcnàođómớimẻcònrắcrốihơnbỗngdưngxuấthiệnkhiếnanhlo lắngvàcùnglúcanhcảmthấyxấuhổvìsựlolắngbấtanđó.Rốtcuộcanhcũngnguôingoaivàchìmdầnvàogiấcngủ.Bỗngmộttiếngsộtsoạtđánhthứcanhdậy. Ngay lập tức anh nhìn sang giường của Pavel Pavlovich.Trongphòngtốiđen(tấtcảmàncửađãđượcbuôngxuống),songanhcócảmgiácPavelPavlovichkhôngnằm,màtrởdậyvàngồi

trênchăn.–Ngàilàmgìđấy?-Veltraninovnóivớisang.

–Mộtcáibóng,-imlặngmộtlátPavelPavlovichmớikhẽnói.

–Cáigì,bóngai?

–Kiakìa, trongphòngkếbên, chỗ cái cửa,hìnhnhư tôinhìnthấycáibóng.

–Bóngai?-Veltraninovhỏi,saukhiimlặngmộtlát.

–BóngNataliaVasilievna.

Veltraninov trởdậyđứng trên thảmnhìn thẳngvàobuồngkếbên, cánh cửa căn buồng đó không đóng bao giờ. Trong phòngkhôngcómànvải,chỉcómàngiómỏngnênkhásáng.

–Trongphòngđóchẳngcócáigìhết,ngàiđangsaythìcó,nằmxuốngđi!Veltraninovnóirồinằmxuốngvàchuivàochăn.PavelPavlovichkhôngnóithêmcâunào,cũngnằmxuống.

–Thếtrướckiangàichưabaogiờnhìnthấybóngnàoà?-ÔngtabỗnghỏiVeltraninovsaumấyphútimlặng.

– Cómột lần hình như cũng nhìn thấy, - Veltraninov trả lờichậmrãi,yếuớt.Sauđólạiimlặng.

Veltraninovkhôngbiếtmìnhngủhaythức,nhưngmộtgiờtrôiquaanhbỗngtrởmình:lạimộttiếngsộtsoạtlàmanhthứcgiấc-anhkhôngbiết,nhưngcócảmgiácởgiữakhoảngkhôngtốiđencómộtcáigìđótrăngtrắngđangđứngtrướcmặtanh,chưatiếnsáthẳnmàđangcònởgiữaphòng.Anhtungchănngồidậyvànhìnchằmchằmsuốtmộtphút.

–Ngàiđấyà,PavelPavlovich?-Anhhỏi,giọngyếuớt.Đóchínhlà giọng của anh, nhưng vì bỗng nhiên nó vọng trong khoảngkhôngtốiđennênanhthấynóthậtlạlùng.

–Khôngcótiếngđáplại,nhưngkhôngcònnghingờ,quảlàcóai

đóđangđứng.–Ngàiđấyà…PavelPavlovich?-Anhnhắclạitohơn,tớimức

nếunhưPavelPavlovich giá có đangngủ ở giườngbên cạnh thìcũngbịđánhthứcvàtrảlời.

Songvẫnkhôngcó lờiđáp trả,và thayvìđáp trảanhcó cảmgiáccáibóngtrắngnhậnthấyđượcđangtiếngầntớimình.Sauđódiễnramộtđiềukhálạlùng:cócáigìđótronganhtabỗngnhiênbậtra,nhưcáchđókhônglâu,vàanhlấyhếtsứclựcgàolênbằngmộtgiọngkìquái,điênloạn,dằntừngtừmột:

–Nếumày, thằnghềnát rượu,dámnghĩ rằngmàycó - thể -dọa-được-tao,-thìtaosẽquaymặtvàotường,trùmkínchănvàcảđêmsẽkhôngquaylại,-đểchomàbiếtđâycoimàychẳnglàcáithágì-màycứviệcđứngđóchotớisáng…đồhề,đâynhổvào!

VàanhnhổvềphíađoánlàPavelPavlovichđangđứng,rồibấtthình lìnhquayngoắtvềphía tường, trùmchănkínđầunhưđãnóivàdườngnhưchếtlặngtrongtưthếđó,khôngđộngđậy.Sựimlặng chết chóc bao trùm. Cái bóng vẫn đang đứng tại chỗ haychuyểnđộnganhkhôngthểbiết,nhưngtimanhthìđậprõmạnh-rõmạnh - rõmạnh…Khoảngnămphút trôi qua, bất thình lình,cáchanhchừnghaibướcchânvanglêngiọngnóiyếuớt,vẻvanlơncủaPavelPavlovich:

–Tôiđây,AlekseiIvanovich,tôidậytìm…-(vàôngtanêutênmột vật dụng cần thiết trong nhà) - Tôi không tìm thấy ở chỗmình…tôimuốnthửxemtrêngiườngcủangài,bêncạnhngài…

–Thếtạisaongàilạiim…lúctôikêulên?-BằngmộtgiọngđứtquãngVeltraninovhỏisaukhichờkhoảnghơnmộtphút.

–Tôisợ.Ngàiladữquálàmtôisợ.

–Kiakìa,tronggócbêntrái,chỗgầncửa,trongngăntủnhỏấy,thắpnếnlên…

– Không sao, không có nến tôi vẫn lần ra được… - PavelPavlovichnóigiọngnhỏnhẹ,tiếnvềphíagócphòng.-Xinngàithứlỗi,AlekseiIvanovich,vìtôiđãlàmngàipháthoảng…bỗngdưngtôitỉnhhẳnrượungàiạ…

NhưngVeltraninovkhôngtrả lời.Anhvẫnnằmquaymặtvàotườngvànằmtrongtưthếđósuốtđêm,khôngmộtlầntrởmình.Anhmuốnthựchiệnlờicủamình,haythểhiệnsựkhinhbỉ?Bảnthânanhkhôngbiếtcáigìxảyravớimìnhnữa.Cóthểanhbịrốiloạn quámức, cuối cùng rơi vào hoảng loạn vàmột lúc lâu anhkhôngthểngủlạiđược.Tỉnhdậyvàosánghômsau,lúcmườigiờ,Veltraninovbấtthìnhlìnhbậtdậy,ngồitrêngiường,nhưthểcóaiđódựngdậy.NhưngPavelPavlovichkhôngcònởtrongphòng!Chỉcònmỗicáigiườngtrốngkhông,chănđệmchưadọn,cònôngtathìbiếnmấttăm.

–Mìnhbiếtmà!-Veltraninovlấytayvỗtrán.

TrongNghĩaTrang

Sựlongạicủabácsĩđãthànhsựthật,bệnhtìnhLizađộtnhiêntrởnênxấuthêm,xấutớimứcngàyhômtrướccảVeltraninovlẫnKlavdia Petrovna đều không thể hình dung được. Buổi sángVeltraninovcònthấyconbệnhtỉnhtáo,mặcdùsốtsìnhsịch.Saunàyanhkhẳngđịnhconbécònmỉmcườivớimìnhvàchìabàntaynóngrãychomình.Điềuđócóđúnghaykhông,haychỉlàdoanhtưởngtượngramộtcáchvôthứcđểtựanủibảnthân,-khôngcólúcnàođểkiểmtra.Tớiđêm,conbệnhđãmêmanvàtìnhtrạngđókéodàisuốt thờigianbệnhtật.Ngàythứmười, saukhiđượcmangtớinhànghỉcủagiađìnhPogorelsev,đứatrẻđãchết.

Đó là quãng thời gian đau thương đối vớiVeltraninov; nhữngngườitronggiađìnhPogorelsevthậmchícònlochoanh.Phầnlớnthờigiannhữngngàyđóanhởlạichỗhọ.NhữngngàycuốicùngcủaLizaanhngồimộtmìnhhàngtiếngđồnghồtrongmộtgócnàođóvàdườngnhưkhôngnghĩngợigì.KlavdiaPetrovnacốlàmchoanhkhuâykhoả, song anhkhôngmấyhưởngứng vàđôi lúcnóichuyện với nàngmột cách khó nhọc.KlavdiaPetrovna thậm chíkhôngngờđượcrằngmọichuyệnlạikhiếnVeltraninovchấnđộngmạnhtớivậy.Chỉ cóbọn trẻphầnnào làmanhkhuâykhỏa, thithoảnganhcòncườiđùavớichúng.Nhưnggầnnhưmỗitiếngđồnghồanhlạinhónchânđivàophòngđểnhìnconbệnh.Đôilúcanhcó cảm tưởng con bé nhận biếtmình. Cũng nhưmọi người, anhkhôngcònmảymayhivọngLizasẽbìnhphục,nhưnganhkhôngrời căn phòng ở đó đứa trẻ đang chết và thường là ngồi trongphòngbêncạnhnó.

Trongnhữngngàyấy,hai lầnVeltraninovbỗngnhiêntrởnên

năngđộngđặcbiệt:bấtthìnhlìnhđứngbậtdậybổđiPeterbuatớichỗbácsĩ,mờinhữngngườinổitiếngnhấtvàtổchứcbuổitưvấnvềbệnhtìnhđứatrẻ.Buổitưvấnthứhai,cũnglàbuổicuốicùng,một ngày trước khi Liza qua đời. Ba ngày trước đó KlavdiaPetrovnanóivớianhnhấtthiếtphảitìmchođượcngàiTrusovskiởđâuđó:“TrongtrườnghợpxấunhấtxảyravớiLizathìlễantángkhông thể thực hiện, nếu không có mặt ông ta”. Trong khiVeltraninov còn nấn ná chưa viết thư thông báo cho PavelPavlovich, thìônggiàPogorelsevtuyênbốsẽtựtìmkiếmôngtaquacảnhsát.CuốicùngVeltraninovcũngviếthaidòngthôngbáochoPavelPavlovichvàmangtớikháchsạnPokrov.Nhưthườnglệông này không có mặt ở đó, anh phải đưa bức thư nhờ MariaSysoevachuyểnhộ.

CuốicùngLizaquađờivàomộtbuổichiềuhètuyệtđẹp,tắtdầncùngvớihoànghôn,vàchỉtớilúcnàyVeltraninovdườngnhưmớichợtbừngtỉnh.Khimọingườithaybộváyáochuyênmặcvào lễhộichongườichết,bộváyáocủamộttrongsốcongáicủaKlavdiaPetrovna,rồimangcôbérakhỏiphòng,đặtnólêntrênbànphòngkháchvớinhữngbônghoa trongđôibàn tay chắp lại trênbụng,VeltraninovtiếntớigầnKlavdiaPetrovna,vớicáinhìnđẫmnướcmắt anh thông báo với nàngngay lập tức sẽ tìm cho ra “kẻ giếtngười”. Không nghe những lời khuyên lùi lại tới ngày hôm sau,anhvộivãlênxevàothànhphố.

AnhbiếtphảitìmPavelPavlovichởđâu, làvìtrướcđóanhđiPeterbuakhôngchỉvìmấyvịbácsĩ.Đôikhi,vàonhữngngàynàyanh có cảm tưởngnếumìnhđưa được ông ta đến choLiza đangchếtdầnthìkhinghethấygiọngbốmìnhnósẽtỉnhdậy.NhữngkhiđóconngườituyệtvọngnàybổđikiếmPavelPavlovich.Nhưtrướcđây,ôngnàyvẫnthuêphòngởkháchsạn,songcóhỏivềôngta ở đây cũng bằng thừa: “Đã ba ngày nay không ngủ ở đây và

cũngkhôngthấylómặtvề,MariaSysoevathôngbáo,-mànếucóvề thì cũng trong tình trạng say khướt và chỉ ở chưa đến tiếngđồnghồ rồi lạiđi.Ông tahoàn toàn trởnên luộm thuộm,nhếchnhác. Người gác cửa khách sạn báo cho Veltraninov rằng PavelPavlovich từ trước đã tới chỗ những ả nào đó trên đại lộVoznesenski. Veltraninov ngay lập tức bổ đi tìm những ả đó.Nhữngloạiđànbàchuyênđượcmờimọcănuống,thưởngtiềnnàynhớngayravịkháchcủamình,chínhlànhờchiếcmũgắnbăngtang của ông ta, và tất cả bọn họ đồng thanh chửi bới vì khôngthấyôngnàyđếnnữa.Mộtảtrongbọnhọ,Kachia“cònđểhếtcảthờigiantìmkiếmPavelPavlovich,làvìbâygiờôngấykhôngrờikhỏi conMaskaProtaskova,mà túi tiền củaông ta thìkhông cóđáy, còn con bé Maska này - không phải Protaskova, mà làProkhvostova,thìđangnằmtrongbệnhviện,chỉcónó,Kachia,làbiếtchỗthôi,nhưngmàngaytớiđâylãokiasẽmangconbénàygiấu biệt tận Siberi cơ, chỉ cần nó nóimột lời thôi”. Tuy nhiên,Kachia, lầnđókhôngđitìm,nhưnghứachắcchắnvàodịpkhác.Đó,giờđâyVeltraninovchỉcònhivọngdựavàomỗisựhỗtrợcủaảđiếmnày.

Veltraninov tới thànhphốđã làmười giờ.Anhvội vãđềnghịKachiamướnaiđóthaychỗkhiảđivắngvàcùngvớiảlênđườngtìmkiếmPavelPavlovich.BảnthânanhcũngcònchưabiếtsẽlàmgìvớiPavelPavlovich:giếtchếtôngtavìmộtlídogìđó;haychỉđơngiảnlàtìmôngtađểthôngbáovềcáichếtcủacôcongáivàsựhỗtrợcầnthiếtcủaôngtatrongviệcchôncấtđứatrẻ.Việctruytìmlầnđầukhôngthànhcông.HóaralàmớihúhívớinhauđượccóbangàyMaskaProkhvostovađãẩuđảvớiPavelPavlovichvàmộtthằngmacônàođó“đãdùngghếphangvàođầugâythươngtíchchoPavelPavlovich”.Nói tóm lại, cuộc tìmkiếmdiễnrarấtlâu,cuốicùngvàolúchaigiờđêmVeltraninov,trongkhiđiratừ

mộtnơimàngười ta chỉ cho anh,một cáchkhôngngờnhất, bấtthìnhlìnhchạmtránvớiôngta.

PavelPavlovichđangsayoặtđượchaingườiđànbàdìutớicáinơimàVeltraninovvừađira;mộtngườixốcnáchôngta;phíasau,mộtgãtolớn,lựclưỡngđanggàolênhếtcỡđedọaPavelPavlovichnhữngđiềukhủngkhiếp.Hắngàolênrằngôngnày“đãbóclộtvàđầuđộccuộcsống”củahắn.Sựviệccólẽlàvềvấnđềtiềnbạc.Haingườiđànbàsợhãi,vộivãđinhanh.VừanhìnthấyVeltraninov,PavelPavlovichchạyvội tới chỗanh,hai tayvungvẩyrối rítvàkêulên,nhưthểbịcắtcổ:

–Ngườianhem,xinhãycứugiúp!

Nhìn thấy thân hình to lớn, cường tráng của Veltraninov gãbặmtrợnnọngay lập tứchạhỏa.PavelPavlovichhãnhdiệngiơnắmđấmvềphíahắnvàgàolêntrongtưthếkẻchiếnthắng,cùnglúcVeltraninovtúmngaylấyvaiôngtavàkhônghiểuđểlàmgì,rasứclắcbằngcảhaitaykhiếnhaihàmrăngôngtavavàonhaucồmcộp.NgaylậptứcPavelPavlovichngừngkêuvàsợhãinhìnkẻ đanghànhhạmình bằng conmắt đờ đẫn củakẻ say.Khôngbiếtphảitiếptụclàmgìvớiôngta,Veltraninovdúigậpngườivàấnôngtangồixuốngmộtbệđátrênvỉahè.

–Lizachếtrồi!-Anhnóinhanh.

PavelPavlovichkhôngrờimắtkhỏianh,ngồi trênbệđá,mộtngườiđànbàđỡbêncạnh.Cuối cùng thì ông ta cũnghiểu ravàmặtôngtabỗngtrởnênhốchác.

–Chếtrồi…-ôngtathầmthì,cócáigìđólạlùng.Veltraninovkhôngthểphânbiệtôngtađangcườicáinụcườiméomókéodàicủakẻsay,hay làmặtôngtađangnhănnhó,vẹovọ,nhưngchỉsaumột tích tắcPavelPavlovich cố giơ bàn tayphải run rẩyđểlàmdấuthánh.Tuyvậy,khôngthànhvàbàntayrunrẩycủaông

tarơithõngxuống.Đợimộtchút,ôngtachậmchạprờibệđáđứngdậy, bám lấy tay người đàn bà và dựa vào người bà ta chệnhchoạng bước đi, như thể không có Veltraninov ở đó.Nhưng anhnàyđãlạitúmlấyvaiôngta.

– Mày hiểu không, đồ nát rượu độc ác, không có mày thì sẽkhôngthểchôncấtconbéđược!-Veltraninovhétlên,thởhổnhển.

Ôngnàyquayđầulạiphíaanh,nói:

–Tìmcáitay…chuẩnúypháobinhấy…cònnhớchứ?-Ôngtauốnlưỡinóimộtcáchkhónhọc.

–C-á-ig-ì?-Veltraninovgàolên,ngườirunbắnnhưbịbệnh.

–Bốnóđấy!Đimàtìmhắn…chôncất…

–Nói láo!-Veltraninovthét lên,rũrượi. -Màytứcgiận…taocũngbiếtlàmàychuẩnbịsẵncáiđóchotao!

Anhphátkhùnggiơnắmđấmkhủngkhiếp lênngaytrênđầuPavelPavlovich.Chỉcầnchútxíunữathôi,làanhcóthểgiếtchếtôngnàychỉbằngcúđấm.Haingườiđànbàsợhãitránhraxa,cònPavel Pavlovich thậm chí không cả chớpmắt.Nỗi tức giận điêncuồng,thúvậtlàmbiếndạngtoànbộkhuônmặtôngta.

–Cònmàycóbiết,-ôngtanóimộtcáchchắcnịch,nhưthểmộtngườihoàntoàntỉnhtáo,-mộtcâuchửicủangườiNgakhông…?(vàôngtanóiramộtcâuchửikhôngthểnàođưavàobảninđược).Thế đấy, cút đi với nó! - Sau đó lấy hết sức vùng ra khỏi tayVeltraninov,ôngtabậtngửarasautínữathìngã.

Haingườiđànbàvộiđỡlấyôngtavàlầnnàyvừachạyhọvừakêu lên the thé, gần như kéo lê Pavel Pavlovich. Veltraninovkhôngđuổitheo.

Ngàyhôm sau, vào lúcmột giờ trưa, ởnhànghỉ của gia đìnhPogorelsev xuất hiệnmột viên chức độ tuổi trungniên, khá lịchthiệp,mặcquầnáocôngsở,lễphéptraochoKlavdiaPetrovnamột

gói giấy đề tên nàng và người gửi là Pavel PavlovichTrusovski.Tronggóigiấycómộtbứcthư,batrămrúpvàgiấytờcầnthiếtcủaLiza.PavelPavlovichviếtngắngọn,vôcùngcungkínhvàlịchsự.Ông hết sức biết ơn bàKlavdia Petrovna vô cùng cao quý vì sựchămsóctậntìnhcủabàđốivớiđứatrẻmồcôivàvìviệcđóchỉmìnhChúamớicóthểbanthưởngchobà.Ôngtanóimộtcáchmùmờrằngsứckhỏequákémkhôngchophépôngtatớitựchôncấtđứacongáibấthạnhmàôngtarấtmựcyêuthương,vàđặtmọihivọngvàotấmlònghiềndịutựathiênthầncủaquýbàcaoquý.Cònbatrămrúpđượcdùng,nhưôngtagiảithíchtiếptrongbứcthư,-choviệcchôncấtvànhữngchitiêunóichungphátsinhdobệnhtậtcủađứabé.Nếunhưsốtiềnđócònthừarachútnào,thìkẻtôitớhènmọnvàcungkínhnàykínhmongbàhãysửdụngđểlàmlễcầuhồnchoLizađãkhuất,đểvonghồncháunóđượcthanhthản.Viênquanchức,ngườichuyểnthư,khôngthểgiảithíchđượcđiềugìrõhơn;đạikhái,quađôibacâunóicủaôngnày,cóthểhiểulàôngđảmnhiệmviệcgiaotậntaychoquýphunhâncáibọcnàychỉlàthểtheosựkhẩncầucủaPavelPavlovich.NgàiPogorelsevcảmthấy bựcmình về cái câu: “Về những chi phí phát sinh do bệnhtình”đãquyếtđịnhchỉgiữlạinămmươirúpgọilàtiềnchôncất,-bởikhôngnêntướccáiquyềncủangườichachôncấtconmình,-cònhaitrămnămmươirúpthìhoànlạingaychongàiTrusovski.Klavdia Petrovna ra quyết định cuối cùng là cái trả lại ông takhôngphảilàtiền,màlàtấmbiênlaithutiềncủanhàthờnghĩatrangvềkhoảngiỗchạphàngnămchocôbéElizavetavừatạthế.Tấmbiên laiđósaunàysẽđưachoVeltraninovđểchuyểnngaychochađứabé.anhgửivàođịachỉkháchsạnquađườngbưuđiện.

SautanglễVeltraninovđikhỏinhànghỉ.Đúnghaituầnlễanhlangthangtrongphốkhôngmụcđích,mộtmình,vavàomọingườiđitrênđườngvìmảinghĩ.Thỉnhthoảnganhnằmdàicảngàytrên

đi-văng,quêncảnhữngvậtdụngbìnhthườngnhất.NhữngngườitronggiađìnhPogorelsevnhiềulầngọianhtớinhà.anhhứađếnnhưng rồi lại quênngay.ThậmchíKlavdiaPetrovna còn tựđếnnhàthămanh,songanhđivắng.Tìnhtrạngnhưvậycũngxảyravớivớiviênluậtsưcủaanh;làvìviênluậtsưnàyđãcócáiđểmàthôngbáo:cáicôngviệcnặngnề,rắcrốiđãđượctaynàygiảiquyếtkhônkhéo,hầunhưđãổnthoả,đốiphươngđồngýhòagiảivàchiachoVeltraninovphầnlớntàisảnthừakế.Vấnđềcònlạichỉchờcósựthoảthuậncủabảnthânanh.Cuốicùngviênluậtsưcũnggặpđượcanhởnhàvàcựckìngạcnhiêntrướcsựuểoải,lãnhđạmcủathânchủmình,ngườicáchđâykhônglâulúcnàocũngnônnóng,sốtruột,khinghethôngbáo.

Những ngày nóng nhất trong tháng bẩy đang diễn ra, songVeltraninovquêncảthờigian.Nỗiđaukhổlàmtổtrongtâmhồn,nhưcáinhọtchínrữa,từngphútgiâymộtnóbắtanhcảmnhậnrõrệtvềmìnhtrongnhữngsuynghĩdằnvặt,khốnkhổ.Nỗiđaulớnnhất đó làLiza chếtmà chưakịpnhận ra anh, không biết đượcrằnganhyêunókhổsởtớimứcnào!Mụcđíchcủacuộcđờitừngthấpthoángtrướcmắttrongcáiánhsángcủaniềmvuirạngngời,bỗngnhiêntắtngấmtrongbóngđêmvĩnhviễn.Cáimụcđíchấychínhlàởchỗ,-giờđâyanhthườngxuyênnghĩvềnó,-từngngày,từnggiờvàcảcuộcđờiLiza luôncảmnhậntrongmìnhtìnhyêucủaanh.“Khôngmộtaitrongchúngsinhcóthểcóđượcmộtmụcđíchnào cao quýhơn!” -Đôi khi anhnghĩ trongniềmhânhoanrầurĩ.-Nếunhưcòncónhữngmụcđíchkhác,thìkhôngcóbấtcứcái nào thánh thiện hơnmục đích ấy!”.Với tình yêu củaLiza, -anhmơmộng, cuộcđời thối tha,vônghĩa trướcđâycủamìnhsẽđượccứuchuộc, trởnêntrongsạch; thayvìconngườivôtíchsự,đốnmạt,hếtthời,-mìnhấpủ,nângniuchocuộcđờimộtsinhlinhtuyệtdiệu,vàvìsinhlinhấymàmìnhđượcthathứ,vàmìnhtự

thathứchobảnthântấtthẩy”.

Nhữngsuynghĩtựýthứcấyluôngắnkếtkhôngrờivớinhữngkíứcsángrõ,gầngũi, luônkhiếntâmcananhđaunhói,vềđứatrẻđã chết.Anh luônmường tượngkhuônmặt thanh tú củanó,nhớlạitừngbiểuhiệntrênkhuônmặtđángyêuấy.anhnhớnócảlúcnóđãnằmtrongquantài,giữanhữngbônghoa,nhưngnhiềunhấtvẫnlàkhinóhônmê,trongcơnsốtnóng,vớicặpmắtmởto,bấtđộng.Độtnhiênanhnhớlạirằng,khinóđãnằmtrênbàn,cótrờibiết tạisaoanhbỗngnhậnthấymộtngóntaycủanóbịđentímlạivìbệnhtật.KhiấyđiềuđókhiếnanhvôcùngchoángvángvàanhthươngngóntaybénhỏbấthạnhấytớimứctrongđầuanhlầnđầutiênxuấthiệnýnghĩngaylậptứctìmchoravàgiếtchếtPavelPavlovich,-trướckhianhtrởthành“giốngnhưbịvôcảm”.Cóphảitínhkiêuhãnhbịxúcphạmđãdàyvòtráitimbénhỏấy,cóphảibathángbịdàyvòkhốnkhổvìngườichabỗngnhiênthaythếtìnhyêubằngnỗihậnthùvàxúcphạmnóbằngnhữnglờilẽđánghổthẹnnhất,cườinhạotrênnỗisợhãicủanóvàcuốicùngbỏ rơinó chonhữngngườixa lạ?”Tất cảnhữngđiềuđó liên tụcquaycuồngtrongđầuócanhdướiđủmọikiểu.“LiệungàicóhiểuLiza là gì đối với tôi không?” - anh chợt nhớ tới tiếng kêu củaTrusovski đang say và cảm thấy tiếng kêu đó hoàn toàn khôngphảinhữnglờigiảdốiuốnéo,màlàsựthậtvàởđóẩnchứatìnhyêu.“Làmsaokẻđốnmạtnàylạicóthểtànnhẫnnhưthếđốivớiđứatrẻmàhắntừngyêuthươngtớivậy,cóthểthếđượcchăng?”.Nhưngcứmỗilầnanhcốvứtbỏcâuhỏiđó,nhưthểxuanórakhỏimình, thì lại nhận thấy trongnó có điều gì đó thậtkinhkhủng,khôngchịuđựngnổiđốivớianhvà-khôngthểgiảiquyếtnổi.

RồivàomộtngàychínhbảnthânanhcũngkhôngnhớđãđiranghĩatrangnơichôncấtLizanhưthếnàovàđitìmmộcôbé.TừlúcantángVeltraninovchưamộtlầnđặtchântớiđây.Anhcảm

thấysẽquáđaukhổvàkhôngdámtớiđó.Nhưngthậtlạ,khilenđượcvàovàhônlênngôimộđứatrẻanhlạithấydễchịuhơn.Đólàmộtbuổichiềuquangđãng,mặttrờiđanglặn;xungquanh,gầnngôimộ, cỏxanhnonmơnmởn;gầnđó, trongbụihồngdại,mộtconongđanglượnvùvù;nhữngbônghoavàvònghoamàđámtrẻvàKlavdiaPetrovnađểlạitrênmộLizacùngvớinhữnggiảibăngbịgiógiậtđứtmộtnửa.Thậmchímộtniềmhivọngnàođólầnđầutiên,saumộtthờigiandài, làmsống lại trái timanh. “Thậtnhẹnhàng”-anhnghĩ,cảmnhậnsựtĩnhlặngnơinghĩađịavànhìnlên bầu trời bình thản, sáng trong.Một niềm tin tinh khiết, êmđềmvàođiềugìđónhưcơnsóngtrànngậptâmhồnanh.

“ĐólàLizagửitớichomình,đólàconbéchuyệntròvớimình”-Anhnghĩ.

Trời tốihẳnkhiVeltraninov rờinghĩa trang trởvềnhà.Cáchcổngnghĩa trangkhôngxa lắm, trongmột cănnhàgỗ thấpnằmsátrìađường,cóbầynhữngthứgìđótrôngnhưhàngănhayquánbia;đằngsaucánhcửasổmởtoangnhìnrõđámkháchbêntrongđangngồicạnhnhữngchiếcbàn.VeltraninovchợtnhậnraPavelPavlovich trong đám khách đó. Ông này ngồi ngay cạnh cửa sổcũngđãthấyanhvàchămchúnhìnanhvớivẻtòmòtừtrongcửasổ.Veltraninov tiếp tục rảo bước; không lâu sau, anhnghe thấytiếngnhữngbướcchânđuổitheo;đúnglàcóngườiđuổitheothậtvàkhôngaikhácngoàichínhPavelPavlovich;cóthể,từtrongcửasổ ông ta đã nhận thấy nét mặt biểu hiện sự hòa giải củaVeltraninovvàđiềunàyđãcuốnhútvàlàmôngtaphấnchấn.Khiđuổikịp,ôngtamỉmcườingượngngùng,nhưngkhôngcònlànụcười méo mó say sỉn trước đây; ông ta thậm chí còn hoàn toànkhôngsaynữa.

–Xinchàongài,-ôngtanói.

–Xinchàongài,-Veltraninovđáplại.

PavelPavlovichCướiVợ

Sau khi đáp lại câu “chào ngài” Veltraninov tự lấy làm ngạcnhiên.Anhcảmthấyquáđỗibànghoàngkhilúcnày,gặplạiconngườiấykhônghậnthù,khôngtứcgiậnvàtrongtìnhcảmcủaanhđốivớiôngtaởcáigiâyphútấy,cócáigìđóhoàntoànkháclạvàthậm chí cómột tiếng gọi nào đó hướng vềmột điều gì đó hoàntoànmớimẻ.

–Buổichiềudễchịuquá,-PavelPavlovichlẩmbẩm,nhìnvàomắtanh.

–Ngài vẫn chưa về, - Veltraninov khẽ thốt, có vẻ như khôngphảilàhỏi,màchỉnhưvừangẫmnghĩvừađi.

–Côngviệccủatôibịkéodài,nhưngchỗlàmcũngđãnhậnđượcrồiạ,đượcthăngchức.Cóthểtôisẽrađivàongàykia.

–Ngàiđãnhậnđượcchỗlàmrồià?-LầnnàythìVeltraninovhỏi.

– Tại sao lại không nhận được? - Pavel Pavlovich bỗng nhănmặt.

–Thìtôichỉhỏivậy…-Veltraninovnói,vẻxíxóavàcaucónhìnxéo sang Pavel Pavlovich. Anh lấy làm ngạc nhiên bởi quần áo,chiếcmũđínhbăngtangvàtoànbộbộdạngcủangàiTrusovskoitrởnênhoàntoànlịchlãmsovớihaituầntrướcđây.“Ôngtangồitrongquánbianàyđểlàmgìnhỉ?”-MộtcâuhỏiquanhđiquẩnlạitrongđầuVeltraninov.

–AlekseiIvanovich,tôimuốnthôngbáovớingàivềmộttinvuimới,-ôngtalạimàođầu.

–Tinvui?

–Dạ,tôisắplấyvợ.

–Sao?

–Thì sauđau thương sẽ tớiniềmvui,đời là thếmàngài; tôi,AlekseiIvanovichạ,vôcùngmuốn…nhưngkhôngbiết,cóthểlúcnàyngàiđangvội,vìtrôngbộdạngngàinhưvậy…

–Vâng,tôiđangvộivà…vâng,tôiđangkhôngđượckhỏe.

Veltraninovbỗngnhiênthấymuốnthoátkhỏicâuchuyện;tronganh, sựsẵnsànghướng tớimột tìnhcảmmớimẻđốivớiông ta,thoắtbiếnmất.

–Ấyvậymàtôilạimuốn…

Pavel Pavlovich không nói hết điều định nói; Veltraninov imlặng.

–Thếthìxinđểsauvậy,nếuchúngtacòncódịpgặpnhau…

–Vâng,vâng,đểsau,đểsau,-Veltraninovnóigấpgáp,khôngnhìnôngtavàcũngkhôngdừnglại.Cảhaicùngimlặngmộtlát;PavelPavlovichvẫntiếptụcđibêncạnhanh.

–Nếuvậy,xintạmbiệtngàiạ,-cuốicùngôngtacũngthốtlên.

–Tạmbiệt,xinchúc…

Veltraninov trở về nhà vẫn lại trong tâm trạng phiền muộn.Cuộc đụng độ với “người ấy” ngoài sức chịu đựng của anh. Trêngiườngngủ,một lầnnữa anh lại tựhỏimình: “Ông ta tới nghĩatranglàmgì?”

Sánghômsau,cuốicùngthìVeltraninovcũngquyếtđịnhsẽtớinhà Pogorelsev, quyết định một cách miễn cưỡng. Giờ đây anhthấy quá nặng nề khi phải tiếp xúc với ai đó, kể cả gia đìnhPogorelsev. Tuy nhiên, họ rất lo lắng cho anh, chính vì thế nênnhất thiết phải đến thămhọngay.Anhbỗng có cảmgiác khônghiểusaothấyrấtxấuhổtrongcuộcgặplạilầnđầutrởlạivớihọ.

“Đihaykhôngđi?”-Anhnghĩngợi,vộiănchoxongbữasángvàbỗngvôcùngkinhngạckhithấyPavelPavlovichthìnhlìnhbướcvào.

Dùđãgặpchiềutốiqua,songVeltraninovcũngkhôngtàinàohìnhdungnổirằngconngườinàylúcnàođólạiđếnnhàmình,vàtrởnênvôcùngbốirối,nhìnôngtamàchẳngbiếtnóigì.NhưngPavelPavlovichđãtựtìmchỗchomình,ngồitrênđúngchiếcghếmàbatuầntrướcôngtađãngồitrongcuộcgặpcuốicùng.

Veltraninovbỗngnhớlạicuộcviếngthămấymộtcáchhếtsứcrõràng.Anhlolắngvàghêsợnhìnôngkhách.

–Ngài ngạc nhiên phải không ạ? - Pavel Pavlovichmào đầu,hiểuđượccáinhìncủaVeltraninov.

Nhìnchungôngtacóvẻthoảimáihơnsovớihômqua,nhưngcùnglúclạithấyôngtacóvẻngượngngùng,bốirốihơnhômqua.Hìnhthứcbênngoàicủaôngtađặcbiệtđángđểý.NgàiTrusovskikhôngchỉănmặclịchlãm,màcòncóvẻđỏmdáng,-trongchiếcáokhoácnhẹmùahè,chiếcquầnsángmàubóchẽnvàáoghilêmàusáng,-đồphụkiệnhoànhảo,khôngchêvàođâuđược;thậmchíngườiôngtacònthoảngmùinướchoa.Toànbộconngườiôngtacócáigìđóbuồncười,đồngthờilạigâymộtýnghĩlạlùng,khóchịu.

–Tấtnhiênrồi,AlekseiIvanovich,-ôngtatiếptục,ngườivặnvẹo, khúmnúm, - việc tôi tới đây khiến ngài ngạc nhiên, và tôicũngcảmthấyđiềuđóạ.Nhưnggiữaconngườivớinhau,tôinghĩthếnàyạ, có điềugì đó thực sự caoquý luônđược giữ gìn, theothiểnýcủatôi,cáiđócầnđượcgiữgìn,phảikhôngạ?Điềucaoquýđó được gìn giữ trongmọi hoàn cảnh, kể cả những cái khó chịunhấtcóthểnảysinh…cóphảithếkhôngạ?

– Pavel Pavlovich, xin nói nhanh và miễn khách sáo, -Veltraninovcaucó.

–Dạ,chỉđôibalờithôiạ.-PavelPavlovichvộinói,-Tôilấyvợvàhiệnđangđịnhtớinhàcôdâu,ngaybâygiờạ.Họcũngđangởnhànghỉngoạiôạ.Tôimongcóđượcvinhdự lớnmạomuội làmquenngàivớigiađìnhhọ,vàđếnđâyvớimộtlờiđềnghịđặcbiệt(Pavel Pavlovich lễ phép cúi đầu) xin được ngài tháp tùng ạ… -Tháptùngđiđâu?-Veltraninovmởtomắt.

–Tớinhàhọ,tứclàtớinhànghỉcủahọ.Xinngàithalỗi,tôinóinhưthểtrongcơnsốtvàcũngcólẫnlộnmộtchút;nhưnglàvìtôisợngàitừchốiạ…VàôngtanãonuộtnhìnVeltraninov.

–Ngàimuốntôiđicùngvớingàingaybâygiờtớinhàvợchưacướicủangài?Veltraninovnhắclại,nhìnnhanhlênôngta,khôngtinvàotaimìnhvàmắtmình.-Vângạ,-PavelPavlovichbỗngtrởnên bối rối lạ lùng. - Xin ngài bớt giận, Aleksei Ivanovich, đâykhôngphảilàsựhỗnhào.Tôichỉđặcbiệtkínhcẩncầuxinngài.Tôiướcaorằngcóthểngàisẽkhôngmuốntừchốiviệcnàyạ…

– Thứnhất, điều này nhìn chung là không thể, -Veltraninovnói,khônggiữnổibìnhtĩnh.

–Dạ,đóchỉlàsựmongmỏilớnlaocủatôi,khônghơnạ,-ôngnàytiếptụckhẩncầu,-tôicũngkhônggiấugiếm,tứclàởđâycónguyêncớđấyạ.Nhưngvềcáinguyêncớnàytôixinđượctiếtlộsauạ,cònbâygiờtôivôcùngthathiếtxinngài…

Ôngtathậmchícònđứngdậyđểtỏlòngthànhkính.

–Nhưngmànhìn chung điềunày là không thể, ngài cũng tựbiếtđấy…Veltraninovcũngđứnglên.

–Điềuđórấtcóthểchứạ,AlekseiIvanovich,-việctôisắpxếplàm quen ngài như vậy, nhưmột người thân; thứ hai, không cóchuyệnnàythìngàicũngvốnlàchỗquenbiếtởđórồi,đó làgiađình Zakhlevnik, hiện đang ở nhà nghỉ, quan tham sự bậc nămZakhlevnik.

–Saolạithế?-Veltraninovvụtkêulên.Đóchínhlàviênthamsự bậc năm mà một tháng trước anh ròng rã tìm kiếm nhưngkhôngsaogặpđượcởnhà,ngườicónhữngtácđộngcólợichođốiphươngtrongvụkiệntụngkéodàicủaanh.

– Vâng, đúng vậy, đúng vậy, - Pavel Pavlovich mỉm cười vẻkhoáitrátrướcsựngạcnhiênquáđỗicủaVeltraninov,-đúnglàngườiấyđấyạ,ngườimàcùngvớingàivừađivừachuyệntròkhiấy,còntôithìđứngnhìnngàitừbênhèđườngđốidiện;khiđótôiđợiđểtiếnđếngặpôngấysaungài.Haimươinămtrướcchúngtôithậmchícùnglàmmộtchỗ,còncáikhitôitớigặpôngấysaungàithìtrongđầutôiýnghĩvềviệclấyvợchưacóạ.Hiệngiờýnghĩấyđộtnhiênxuấthiện,mớituầntrướcthôiđấyạ.

–Nhưng, xin hãy nghe, hình như đó làmột gia đình rất nềnnếp?-Veltraninovngạcnhiênmộtcáchngâythơ.

–Tạisaothế,nềnnếpthìlàmsao?-PavelPavlovichnhănmặt.

–Không,đươngnhiênrồi,tôikhôngcóýnói…Nhưngtheochỗtôiđượcbiết,ởđó…

– Họ có nhớ, có nhớ ngài đã từng tới đó ạ, - Pavel Pavlovichsungsướngcướplời,tuyvậy,ngàikhiđókhôngthểthấyhếttoànthểgiađình;riêngbảnthânôngấycónhớngàivàrấttôntrọngngài.Tôicũngnóichuyệnvềngàirấtmựccungkínhđấyạ.

–Saocóthểđược,ngàimớigóavợcóbathángnay?

–Thìđámcướicótổchứcngaybâygiờđâuạ.Đámcướisẽđượctổchứcsauchín,hoặcmườithángnữa,nhưvậylàmãntangsauđúngmộtnăm.Xinhãy cứ tin,mọi việc sẽ tốt đẹp ạ.Thứnhất,FedoseiPetrovichbiếttôithậmchítừhồicònbétí,biếtcảngườivợquácốcủatôi,biếtđượctôitừngănởnhưthếnào,thunhậprasao,vàcuốicùngtôicótàisản,bâygiờlạinhậnđượcchứcvụcaohơn,tấtcảnhữngcáiđóđềuđãđượcđặtlênbàncânđấyạ.

–Thếcôdâulàcongáiôngấy?

–Tôi sẽkể cặnkẽ chongàinghe, -PavelPaclovichnhănnhởmột cách dễ chịu, xin ngài cho phép được hútmột điếu.Với lại,hômnayngài cũng sẽ thấy.Thứnhất, cánh công chứcnhưngàiFedoseiPetrovichấy,ởPeterbuanàythỉnhthoảngđượcđánhgiárất cao ở chốn công sở, nếu như người ta kịp chú ý. Nhưngmàngoàilươngvàtấtcảnhữngthứphụthu-nhữngkhoảnphụcấp,bổsung,khenthưởng,trợcấpmộtlần-thìkhôngcógìcả,tứclàkhôngcótàisảnlớn,cơbản.Sốngthìcũngsungtúcđấy,songlạikhôngtíchcópđượcgì,nếunhưđịnhdựngvợgảchồngchoconcái.Ngàicứnghĩmàxem:nhàấycónhữngtámcôcongáivàmộtcậucontraicònnhỏ.Nếuôngấymàmất,thìchỉcòncómấyđồngtiềntuấtthôiạ.Màởđâylạinhữngtámcôcongái,-không,xinngàihìnhdungxem,hìnhdungxem:chỉ cầnmuachomỗicômộtđôigiầythôi,thìsốtiềnbỏrasẽlàbaonhiêu!Trongtámcôthìnămcôđếntuổi lấychồng.Côđầunămnayhaimươitưtuổi (mộttrangtuyệtsắc, rồingài sẽ thấy!), còncô thứsáu-mười lămtuổi, cònhọcởtrườngtrunghọc.Vớinămcôcongáiđầucầnphảikiếmchoranămvịhônphu,ôngbốcốmàlàmviệcnàychosớm,cónghĩalàphải xuất đi, tống tiễn cho nhanh, sao có thể kén cá chọn canhđược,xinhỏingài?Rồibỗngnhiêntôixuấthiện,lạilàvịhônphuđầu tiên tronggiađìnhhọmàhọbiết tường tận, tức là theo cáinghĩagiatàithậtsựmàtôicó.Đó,tấtcảchỉcóthếthôiạ.

PavelPavlovichgiảithíchvớisựsaysưa,thíchthú.

–Chắcngàicầuhôncôchịcả?

–K-h-ô-n-gạ,tôi…khônghỏicôđầu;tôihỏicôthứsáu,cáicôđangđihọcấy.

–Sao?Veltraninovbấtgiáccườikhẩy.-Ngàichẳngvừamớinóicôbémớicómườilămtuổi!

–Bâygiờmười lămtuổi;nhưngsauchín thángcôấysẽmườisáutuổi,mườisáutuổibatháng,saolạikhôngđượcạ?Hiệnviệcđócóvẻnhưkhiếmnhã,nênsợtạmthờichưacósựưngthuận,chỉcóchamẹ…Xinhãycứtin,rồimọichuyệnsẽtốtđẹpcả!

–Tứclàhiệnvẫnchưaxong?

– Không, xong rồi,mọi chuyện xong rồi ạ. Xin hãy tin tưởng,mọichuyệnđềutốtđẹpạ.

–Thếcôấycóbiếtkhông?

–Mọingườigiảbộkhôngnóinănggìvềviệcnày, cũng chỉ làlàm ra vẻ bề ngoài như vậy để tỏ ra lịch sự thôi ạ, chứ sao lạikhông biết? - Pavel Pavlovich nheo nheomắt vẻ dễ chịu. - Thếnào,ngàisẽnhóntaylàmphúcchokẻkhốnkhổnàychứ,AlekseiIvanovich?-Ôngtakếtthúc,nétmặttỏravôcùngbốirối,ngượngngùng.

–Tôi tớiđóđể làmgì?Vả lại, -anhvộinói thêm,- tôiđãnóikhôngđitrongbấtcứtrườnghợpnào,dovậyđừngcóđưabấtkìlídonàovớitôi.

–AlekseiIvanovich…

–Chảlẽtôilạingồicạnhngàivàđicùng,thửnghĩxem!

Cáicảmgiáckinhtởm,khóchịulạiquaytrởlạitronganhsaumấyphútnghePavelPavlovichhuyênthuyênvềchuyệnvợchưacưới.Cóvẻnhưchỉmộtphútnữathôilàanhtốngcổlãogiànàyrakhỏinhà.Anhthấybựcbộivớichínhmìnhvìmộtđiềugìđó.

–Xinngàingồixuống,AlekseiIvanovich,ngồixuốngcạnhđâyvàđừngbựcmìnhnữa!-PavelPavlovichkhẩnkhoảnvớigiọngnóikhálọttai.-Đừng,đừng,đừng!Ôngtaxuatay,saukhihiểucửchỉ sốt ruột, dứt khoát của Veltraninov. - Aleksei Ivanovich,Aleksei Ivanovich, xin hãy đừng quyết định vội! Tôi nhận thấyngàicóthểhiểusaitôi:làvìtôiquábiếtrằngngàiđốivớitôi,cũng

như tôi đối với ngài chúng ta không phải bạn bè, chiến hữu, tôikhôngmùquángtớimứckhôngnhậnrađiềuđó.Sựgiúpđỡmàhiệntôiđangtrôngchờvàongàihoàntoànkhônggâyrađiềugìảnhhưởngtớingàivềsaunày.Vớilại,ngayngàymaitôisẽrađimãimãi,đihẳn,cónghĩakhôngcòngìnữaạ.Hãyđểchocáingàyhômnaychỉlàmộtsựkiện.Tôitớiđâyvớihivọngdựađượcvàonhững tình cảm cao quý, đặc biệt trong trái tim ngài, AlekseiIvanovich,-chínhlànhữngtìnhcảmmàthờigiangầnđâycóthểđãđượckhơigợitrongtráitimngài…Tôinóivậyđãrõhaychưaạ?

SựxúcđộngcủaPavelPavlovichlêntớicaotrào.Veltraninovlạlùngnhìnôngta.

–Ngàiyêucầusựgiúpđỡnàođótừphíatôi,-anhhỏi,vẻnghĩngợi,-vàngàimớidaidẳngkhủngkhiếplàmsao,-điềuđólàmtôinghingại;tôimuốnđượcbiếtrõhơn.

–Tấtcảmọisựgiúpđỡchỉlàđicùngtôithôiạ.Cònkhinàotrởvề tôi sẽ hoàn toàn cởi mở với ngài như thể xưng tội. AlekseiIvanovich,hãytintôi!

–NhưngVeltraninovvẫntiếptụctừchối,vàcàngtừchốiquyếtliệtthìcàngcảmthấytrongđầumộtýnghĩanặngnề,độcđịa.Cáiý nghĩ độc địa ấy đã từ lâu cựa quậy trong anh, bắt đầu từ lúcPavelPavlovich thôngbáovề chuyệncướivợ:khônghiểuđóđơngiảnchỉlàsựtòmò,hayđóhoàntoànlàsựhấpdẫnchưarõràng,nhưng lôi cuốn anh - nhận lời. Và điều đó càng cuốn hút baonhiêu,anhcàngchốngcựkhỏebấynhiêu.Anhngồi,chốngkhuỷutayvànghĩngợi.PavelPavlovicxunxoekhúmnúmbêncạnhvàluônmiệngnàinỉ.

–Thôiđược,tôisẽđi,-Veltraninovbấtngờđồngýmộtcáchengại,gầnnhưlolắng,đứngdậykhỏichỗ.

PavelPavlovichmừngrỡhếtsức.

–Ôikhông,AlekseiIvanovich,giờthìngàicầnphảithayđồ,-Ôngtamừngrỡ,xunxoequanhVeltraninovđangthayquầnáo,-Xinngàivậnbộđồnàotươmtấtmộtchútạ.

“Lão này chui vào nhà ấy làm gì nhỉ, một người lạ lùng?” -Veltraninovthầmhỏi.

–Àmàtôikhôngchỉxinngàimộtsựgiúpđỡ,AlekseiIvanovich.Mộtkhiđãđồngýrồi,xinhãyvuilòngchỉgiáochotôiạ.

–Chẳnghạn?

–Chẳnghạn,mộtvấnđềlớn:cáibăngtangnàyạ?Làmthếnàochophải:bỏnóđihayvẫngiữnó?

–Tùyngài.

–Ấykhông,tôimuốnđượcbiếtýcủangài,giảdụngàiởđịavịtôi,tứclàngàiphảiđeobăngtangnày,thìngàisẽxửsựnhưthếnào?Theothiểnýcủatôinếugiữlại,thìđiềuđóluônkhiếnngườitahướngvềphươngdiện tìnhcảm, tứccónghĩa làmộtkiểugiớithiệumùimẫn,bỡđợ.

–Đươngnhiênrồi,thìtháonóra.

–Chẳnglẽlạilàđươngnhiên?-PavelPavlovichnghĩmộtchút.-Không,tốthơnvẫnnêngiữlại…

–Tùyngài. “Tuy thế lão tavẫnkhông tinmình, thế là tốt”, -Veltraninovnghĩ.

Họ đi ra; Pavel Pavlovich hài lòng nhìn Veltraninov ăn vậnbảnhbao;thậmchídườngnhưtrênmặtôngtathểhiệnnhiềuhơnsự tôn kính và quan trọng. Veltraninov ngạc nhiên vì ông ta,nhưng còn ngạc nhiên hơn đối với chính bản thân mình. Trướccổng,mộtcỗxengựatuyệtđẹpđangđứngđợi.

–Ngài lại cònđặtxe trước rồi cơđấy?Cónghĩangài tin chắcrằngtôisẽđi?

–Tôithuêxelàchobảnthânạ,nhưnggầnnhưcũngtinchắcrằngngàiđồngýđicùngạ,-PavelPavlovichđáplờivớibộdạngcủamộtkẻhạnhphúcviênmãn.

–Ê,PavelPavlovich,-Veltraninovcườibứcbối,khiđãngồivàotrong xe và xe bắt đầu chuyển bánh, -Ngài quá tin tưởng ở tôichăng?

–Chẳnglẽkhôngphảingài,AlekseiIvanovich,khôngphảingàitừngnóivớitôirằngtôilàmộtkẻngốc?-BằnggiọngchắcnịchvàthấmthíaPavelPavlovichđáplại.

–“CònLiza?”-Veltraninovnghĩvàngaylậptứcbỏngayýnghĩđó,dườngnhưsợmộtsựbángbổnàođó.Bỗngnhiênanhcảmthấybảnthânsaonhỏmọn,hènmạtvàocáigiâyphútnày,cảmthấycáiýnghĩlôicuốnanhsaotitiện,xấuxa…vàmuốnbằngbấtcứgiánàovấtbỏtấtcả,ítnhấtlàlúcnày,nhảyrakhỏixe,thậmchíđể làmđiềuđó cóphải đạp lênngườiPavelPavlovich.Song ôngnàylạibắtđầunóivàsựcuốnhútlạixâmchiếmtráitimanh.

–AlekseiIvanovich,ngàicóhiểubiếtgìnhiềuvềcácđồtrangsứcquýkhôngạ?

–Nhữngđồnào?

–Nhữngthứtrangsứctừkimcươngạ.

–Biết.

–Tôimuốnmangtớiđóchútquà.Xintưvấnchotôi:liệucócầnkhông?

–Theotôi,khôngcần.

–Nhưngtôirấtmuốnạ,-PavelPavlovichxêdịch,-chỉcóđiềulàmuacáigì?Cảbộ,tứclànhẫn,hoatai,vòngtay,haylàchỉmuamộtthứ?

–Ngàimuốntrảbaonhiêutiền?

–Khoảngbốn-nămtrămrúpgìđó.

–Ồ!

–Thếlànhiềusao?-PavelPavlovichsôinổihẳn.

–Chỉcầnmuamộtchiếcvòngđộlốitrămrúp.

Pavel Pavlovich thậm chí lấy làm rầu lòng. Ông tamuốn chinhiềutiềnhơnvàmuahẳnbộ trangsức.Ôngtanhấtquyết.Họcùngđivàocửahiệu.Cuốicùngthìhọcũngchỉmuacómộtchiếcvòng tay, song không phải cái Pavel Pavlovichmuốn,mà là cáiVeltraninovchỉ.PavelPavlovichmuốnmuacảhaichiếc.Khiôngchủcửahiệuđòimộttrămbẩymươilămrúpchomộtchiếcvòng,sauđógiảmxuốngcònmộttrămnămmươirúp,-PavelPavlovichthậm chí có vẻkhôngbằng lòng,mà sẵn sang trảhai trăm rúp,nếunhưngườibányêucầu,làvìôngtamuốnchiếcvòngphảiđượcmuađắthơn.

–Tôicóvộitặngquàcũngkhônglàmsao,-Ôngtanói,trànđầyvuisướngngấtngây,khihaingườitiếptụclênđường,-đấychẳngphải chốn cao siêu, chỉ là chỗ bình thường mà. Tuổi ngây thơthường thích quà, - ông ta cười ranh mãnh và vui vẻ. - Ngài,AlekseiIvanovich,vừachẳngcườicáituổimườilămcủacôấysao.Điềuấycũnggâyấntượngchotôilắmchứ,nhấtlàviệccôbéđangcònđihọc,tayxáchtúiđựngsáchvở,bútlông,he,he!Cáitúiấyquyếnrũnhữngýnghĩcủatôi.Tôi,thưaAlekseiIvanovich,chínhlàngườidànhchođộtuổithơngây,trinhkhiết.Vấnđềđốivớitôichẳngphảichỉlàvẻđẹpkhuônmặt,màcònchínhlàởchỗấynữa.Cườirúcríchvớiđámbạngáivìcáiviệcconmèonhảytừtủbúpphêxuốnggiườngrồinằmcuộntròntrênđó…Cócáigìđóhệtnhưtáotươitoảhươngấy!Cólẽtháocáibăngnàyranhé?

–Tùyngài.

–Tôitháođây!-Ôngtatháochiếcbăngtangkhỏimũ,xéravà

vất xuốngđường.Veltraninovnhìnnhận thấy gươngmặt ông taánhlêntiahivọngrạngrỡnhất,khiôngtađộilạichiếcmũlêncáiđầuhóicủamình.

“Chẳnglẽlãothựcsựlàconngườinhưthế?-Anhnghĩvớinỗitứcgiậnthựcsự,Chẳnglẽthựcralãomờimìnhđicùngchẳng“vìmột cái gì”? Chẳng lẽ trên thực tế lão chỉ lợi dụng lòng tốt củamìnhthôi?-Anhtiếptụcnghĩngợivàgầnnhưtựáivớigiảthuyếtcuối. - Và lão ta thực ra là ai: thằng hề, thằng ngốc hay “ngườichồngvĩnhcửu”?Thậtkhôngthểchịunổi,xétchocùng!…”

ỞNhàZakhlebnikov

NhàZakhlebnikovquảlà“mộtgiađìnhrấtnềnnếp”,đúngnhưVeltraninov đánh giá vừa nãy, còn bản thân ngài Zakhlebnikovnhìnbềngoàilàmộtquanchứcbệvệ.Cònmộtđiềuđúngnữa,đólàlờicủaPavelPavlovichnóivềthunhậpcủahọ:“Sốngthìcóvẻsungtúcđấy,nhưngôngchủnhàmàchếtđi,thìchảcònlạigì”.

ÔnggiàZakhlebnikovđónVeltraninovmộtcáchtuyệtvờithânthiệnvàtừ“kẻthù”trướcđâynaytrởthànhmộtngườibạn.

–Xinchúcmừng,thậtlàquátốtđẹp,-Ôngtamàođầuvớiđiệubộ dễ chịu và đường bệ, - bản thân tôi đề nghị giải quyết bằngphươngpháp thương lượng,hòagiải, cònPetrKarlovich (luật sưcủaVeltraninov)vềphươngdiệnnàyquả làconngườivàng.Saonào?Ngàisẽnhậnmộtnghìnsáumươirúpkhôngmấtcôngsức,khôngtrìhoãn,khôngtranhcãi!Việcnhưthếcóthểkéodàitớibanămcơđấy!

Veltraninov ngay lập tức được giới thiệu với madamZakhlevnika,mộtmệnhphụđẫyđàđãluốngtuổivớibộmặtchấtphác,mệtmỏi.Đám các cô gái bắt đầu bồng bềnh lần lượt diễuqua,từngcômộthoặctừngcặp.Nhưngđúnglàcórấtnhiềuthiếunữ,dầndầnhọ tậphợp lại có tớimười côhaymườihai côgìđó,Veltraninovkhôngthểđếmnổi;mộtsốcôbướcvào,nhữngcôkhácđira.Trongđámcáccôgáicónhữngcôbạngáiởnhữngnhànghỉhàngxómvớigiađình.NhànghỉcủagiađìnhZakhlebnikov-mộtngôinhàgỗtoxâydựngtheomộtsởthíchlạlẫmvàkìquặc,đượclắpghépnhữngphầnxâydựngvàonhững thờiđiểmkhácnhau,kèmtheomộtkhuvườnrộng;nhưngtrongkhuvườnnàylạicótớibahaybốnnhànghỉđượcxâytheonhữnghướngkhácnhau,thành

thửkhuvườnđó trở thànhvườn chungvàđiềunày,hiểnnhiên,làmchocáccôgáiởnhữngnhànghỉđótrởnêngầnnhauhơn.Từnhững lời đầu tiên của cuộc nói chuyện đã nhận ra rằng ở đâyngườitađangchờanhvàchuyếntớithămcủaanhvớitưcáchlàbạncủaPavelPavlovich,ngườimuốnlàmquenanhvớigiađình.Cuộcviếngthămcủaanhđãđượcthôngbáokhátrịnhtrọng.Vớicái nhìn tinh tường và đầy kinh nghiệm của Veltraninov trongnhữngviệcnhưthếnày,chẳngbaolâuanhđãnhậnramộtđiềugìđóđặcbiệt:căncứvàotháiđộtiếpđónlịchthiệp,dễmếncủaôngbốbàmẹ,căncứvàomộtsốđiệubộkháđặcbiệtcủacáccôcongáivàtrangphụccủahọ(chodùđólàngàyhội)trongđầuanhthoángnghingờrằngPavelPavlovichđãbàytròtinhquáivàrấtcóthểđãámvàođầumọingườiởđây,đươngnhiênlàkhôngnóithẳng,kiểunhưgiớithiệuanhnhưvềmộtkẻđộcthânbuồnbãthuộc“tầnglớptrên”cótàisảnvàrấtrấtcóthể,cuốicùngbỗngdưngquyếtđịnh“dừngbước”vàthuxếplạicuộcsống,-“hơnnữalạivừamớinhậnđược thừa kế”. Có vẻ như cô con gái lớn - m-lle ZakhlebninaKaterinaFedosievna,haimươitưtuổimàPavelPavlovichmôtảlàmộttuyệtthếgiainhân,đượcchuẩnbịchocáicungđộđó.Côtanổibậtgiữađámemgáibằngbộváyáovàkiểulàmđầuđặcbiệttừmáitócdàycủamình.CáccôemgáivànhữngcôgáihàngxómnhìnngónhưthểhọđãbiếtchắcrằngVeltraninovđượclàmquen“choKachia”vàanhtatớiđể“xemmặt”.Nhữngcáinhìncủahọvàthậmchílàmộtsốcâunóicủahọthoángthấytrongcảngàyhômấy sau này đã xác nhận sự đoán định của anh. KaterinaFedosievnalàmộtcôgáitócvàng,caotogầnnhưphốpphápvớikhuônmặt cực kì dễ thương, hiền lành, ít nói, không được hoạtbát,thậmchíhơimơmàng.“Lạthật,ngườinhưthếmàchưacóaihỏi, - Veltraninov bất giác nghĩ và thích thú ngắm cô - cho dùkhông củahồimônvà chẳngbao lâunữa sẽ phát phì, song tạm

thờihẳncũngkhốianhmơ…”.Nhữngcôemgáicònlạicũngkháxinhxắn,còngiữađámbạngáithấpthoángnhữnggươngmặtngộnghĩnh, thậm chí trông cũng xinh xinh.Điều đó khiến anh cảmthấyngồngộvàanhbướcvàonhàcùngvớinhữngýnghĩđặcbiệt.

Nadezda Fedosievna, cô con gái thứ sáu, học sinh trung học,đượccoilàvợchưacướicủaPavelPavlovich,vẫnchưathấyxuấthiện.Veltraninovsốtruộtchờđợisựxuấthiệncủacôbé,điềunàykhiếnanhtựlấylàmngạcnhiênvàcườinhạobảnthân.Cuốicùngthì cô bé cũng xuấthiện và gâykhông ít ấn tượng.Cô bước vàocùng với sự hộ tống củamột cô bạn vẻ dạn dĩ và giữmiếng, côMariaNikitisina,mộtcôgái tócđenvớikhuônmặt trôngkhá làbuồncườivàgiờđâychothấyđólàngườimàPavelPavlovichrấtsợ.MariaNikitisina,mộtcôgáiđãhaimươibatuổi,thíchgiễucợt,thậmchíkháthôngminh,làgiasưcủađámtrẻnhỏtrongmộtgiađìnhhàngxómquenbiết,từlâuđượccoinhưngườithântronggiađìnhnhàZakhlebnikovvàđượccáccôcongáiđánhgiácaovàrấtyêuquý.NgaycáinhìnđầutiênVeltraninovđãnhậnthấytấtcảcáccôgáiđềuchốnglạiPavelPavlovich,thậmchílànhữngcôbạngái của họ cũng vậy, còn đến phút thứ hai sau khi Nadia xuấthiện,anhchắcchắnrằngcảcôbécũngghétcayghétđắngôngta.Anhcòn thấyrằngPavelPavlovichkhôngnhậnrađiềuđó,hoặckhôngmuốnnhậnra.Khôngcầnbàncãi,Nadiaxinhđẹphơnhẳntấtcảcácchịemgáimộtcôbétócđennhỏnhắn,dángvẻhoangdãcùngsựquảcảmcủamộtngườitheochủnghĩahưvô;mộtconquỷnhỏtinhquáivớiđôimắtrựclửacónụcườikhảái,mặcdùthườngkhiđộcác,vớiđôimôivàhàmrăngthậtđặcbiệt,mộtcôbéthanhmảnh,cânđốivớinhữngtưtưởngmớihìnhthànhthểhiệnnồngnhiệttrêngươngmặt,mộtgươngmặtcùnglúcđangcòntrẻcon.Tuổimười lămthểhiện trong từngbướcchân, trong từng lờinóicủa cô bé. Sau đó được biết quả làPavel Pavlovich lần đầu tiên

nhìnthấycôbécùngvớitúiđựngsáchtrongtay;nhưngbâygiờcôbékhôngmangtheocáitúiấy.

Mónquàkimcươnghoàntoànkhôngđạt,thậmchícòngâycảmgiáckhóchịu.PavelPavlovich,chỉvừanhìnthấycôvợchưacướibướcvào,ngay lập tức tiếnđếnvớinụ cười cầu tài.Ông ta tặngquàvớilído“vìsựkhoáilạcdễchịucóđượcnhờbàiromandễchịudo Nadezda Fedosievna hát cùng nhạc đệm dương cầm ở lầntrước…”.Ông ta ngắc ngứ rồi im bặt, khôngnói được hết câu vàđứngđóluốngcuốngvươnngười,dúivàotayNadezdaFedosievnachiếchộpđựngvòngkimcươngmàcôbékhôngmuốncầm,mặtđỏlênvì xấuhổvà tứcgiận, giấuhai tay raphía sau.Côbéngoáinhìnbàmẹđangluốngcuốngsượngsùng,mộtcáchxấcxược,nóito:

–Conkhôngmuốnnhận,maman!

–Hãy cầm lấy và cám ơn, -Ông bố thốt lên vẻ bình thản vànghiêmkhắc,nhưngngaycảôngcũngkhônghài lòng. -Thật làthừa, thật là thừa! - Ông làu bàu nói, giọng răn dạy PavelPavlovich.Nadiakhôngbiết phải làmgì, cầm lấy chiếchộp, cụpmắtngồixuống,giốngnhưcáchnhữngđứabégáingồi,tứclàbỗngdưngngồiphịchxuống,rồibỗngdưnglạinhảydựnglênhệtnhưlòxo.MộttrongcáccôchịgáitiếnđếnxemvàNadialiềnđưachocôgáichiếchộpchưamở,rađiềuchomọingườithấyrằngbảnthânkhôngmuốnxem.Mọingườilấychiếcvòngravàchuyềntaynhaungắmnghía,songtấtcảđềuimlặng,thậmchívàingườicòncườinhạo. Chỉ cómỗi bàmẹ lải nhải rằng chiếc vòng rất đáng yêu.PavelPavlovichchỉcòncónướcđộnthổ.

Veltraninovbắtđầurataycứugiúp.

Anh bỗng nói khá to và thích thú, tóm lấy cái ý đầu tiên cótrongđầumìnhvàkhôngquánămphútanhđãlôicuốnđượcsựchúýcủatấtcảmọingườitrongphòngkhách.Anhhọcđượcnghệ

thuậttánchuyệntuyệtvờitronggiớithượnglưu,tứclànghệthuậtlàmchomọingườicảmthấymìnhlàngườihồnnhiênchấtphác,đồngthờicùnglúclàmravẻxemnhữngngườiđangnghemìnhlànhững người hồn nhiên chất phác giống như bản thân. Nhưng,trong những giây phút hiện tại, cái nghệ thuật đó của anh cònđượcbổsungbởichínhanhtựnhiêncảmthấycóhứngthúvàcócáigìđólôicuốn,hấpdẫnmình;cảmthấytrongmìnhtrànnhậpsựtựtinchiếnthắng,rằngchỉcầnvàiphútnữathôimọicặpmắtsẽ hướng về anh, tất cả nhữngngười này sẽ chỉ nghemộtmìnhanhnói,chỉnóivớimộtmìnhanh,chỉvuicườitánthưởngnhữnggìanhnói.Vàquảnhiênlànhưvậy,khônglâusauđãnghethấytiếng cười, dần dần những người khác cũng tham gia vào câuchuyện, -màanh thì cómộtkhảnănghoànhảo lôi cuốnnhữngngườikhácvàocâuchuyệncủamình,-vanglênnhữngcâunóicủaba bốn người cùng lúc. Khuôn mặt buồn tẻ và mệt mỏi của bàZakhlebninagầnnhưtoảramộtniềmvuisướng.Cũnggiốngvậy,Katerina Fedosievna nghe và nhìn Veltraninov như bị bỏ bùa.Nadianhìngườmgườmtinhquái;rõràngcôbéchốnglạianhbởimộtđịnhkiếncósẵn.ĐiềuđócàngthiêuđốtVeltraninov.CônàngMariaNikitisina“độcác”dùsaocũngcònbiếtláivàocâuchuyệnmột vài lời khá nhạy cảmnhằm xỏ xiên anh; cô nàng bịa ra vàkhẳng định dường như Pavel Pavlovich giới thiệu về anh chiềuqua,tạiđây,nhưmộtngườibạnthủathiếuthời,bằngcáchđórõràngcốtìnhgiatăngsốtuổianh,hẳnbẩytuổicóthừa.Nhưngtuyvậy,ngaycảMariaNikitisina“độcác”cũngthấymếnanh.PavelPavlovich trông thật rầurĩ.Đươngnhiên,ông ta cũngbiếtvềsốcủacảimàbạnmìnhcóđược,và lúcđầucũngthấymừngvềkếtquảđạt được sau vụkiện tụng củaanh ta, bản thân cười khinhkhích và thamgia vào câu chuyện; songkhônghiểu tại sao dầndầnôngtacóvẻnhưchìmvàosuytư,thậmchí,cuốicùnglàbuồn

chánthểhiệnrấtrõtrênbộmặtlolắngcủaôngta.

–Ồ,anhlàmộtvịkháchkhôngcầnphảingồiđấymàtiếpđãi,-cuốicùngôngchủnhàđitớikết luận,đứngdậyđểđi lêngácvàmặcdầulàngàylễ,nhưngởđómộtsốgiấytờcôngviệcđãchuẩnbịsẵnchờôngxemxét,-thếmà,hãytưởngtượngxem,tôitừngcoianhlàmộtkẻchánđờirầurĩnhấttrongđámthanhniênđấy.Sailầmthếđấy!

Trong phòng khách cómột chiếc đàn dương cầm; Veltraninovhỏixemcóaichơinhạc,rồibỗnghướngvềphíaNadia.

–Còncôthìhìnhnhưvẫnhát?

–Aibảoôngthế?-Nadiacắtngang.

–PavelPavlovichchẳngvừanóibannãylàgì.

–Khôngđúng.Tôihátchỉlàmtròcườithôi,tôikhôngcógiọng.

–Thìtôicũngcógiọngđâu,vậymàtôivẫnhát.

– Ông sẽ hát cho chúng tôi? Thế thì tôi cũng sẽ hát cho ôngnghe.-CặpmắtNadiasánglên,-Bâygiờthìtôikhôngthể,-côbénói thêm, - tôi chán chơi dương cầm lắm.Chỗ chúng tôi suốtngày từ sáng đến tối người ta chơi đàn và hát - nhưng chỉ cóKachialàcógìđóđánggiá.

Veltraninov lập tức bắt lời, hiểu rằngKaterinaFedosievna làmộtngườitrongđámcáccôgáitậpđànnghiêmtúcnhất.Anhtaliềnhướngvềphíacôvớilờiđềnghịcônàychơiđàn.CóvẻnhưtấtcảmọingườiđềuthấydễchịukhianhchúýtớiKachia,mamanthậmchíđỏmặtlênvìsungsướng.KaterinaFedosievnamỉmcườiđứngdậyđitớichỗchiếcdươngcầmvà,tựbảnthâncôcũngthấybấtngờ,mặtmũibỗngdưngcũngđỏlựng.Côchợtxấuhổkhủngkhiếpvìthấymìnhlớnnhưvậy,đãhaimươitưtuổiđầurồicòngì,vàngườithìmậpmạp,vậymàlạiđỏmặtnhưmộtbégái, tấtcảnhữngýnghĩđóintrênkhuônmặtcôkhicôngồitrướcđàndương

cầm.Cô chơimộtbảnnàođó củaHaidnvà chơi chuẩnxác,mặcdầukhôngcóxúccảmvàsựthểhiện.Côcóvẻngạingùng,sợsệt.Khicôchơixong,Veltraninovkhenngợirốirít,khôngphảikhencômàlàHaidn,nhấtlàtiểuphẩmmàcôvừachơi.Côgáicóvẻnhưrấthàilòng,lắngnghechămchúmộtcáchbiếtơnvàsungsướngtrướcnhữnglờikhenngợikhôngdànhchocômàchoHaidn,đếnnỗiVeltraninovbấtgiácnhìncômộtcáchtrìumếnvàchămchúhơn.“Này,cóphảicôemthậtđángyêu?”,-Ánhmắtnhìncủaanhnóilênđiềuđó.Vàtấtcảmọingườidườngnhưcùnghiểuánhmắtđó,nhấtlàbảnthânKaterinaFedosievna.

–Cácvịcókhuvườnthậttuyệt!-Veltraninovbỗngnóivớimọingười,mắtnhìn lênnhững tấmcửakínhngoàibancông, -Nào,chúngtacùngđivàovườnđi!

–Đinào,đinào!-Nhữngtiếngreovuivẻvanglên,anhđãđoánđượcchínhxácýmuốnchungnhấtcủatấtcảmọingười.

Mọingườidạochơitrongvườnchotớibữatrưa.BàZakhlebninađãmuốnđượcđinằmmộtlát,cũngkhôngkiềmchếđược,cùngđidạovớimọingười,songkhônkhéodừnglạingồinghỉởbancôngvà nhanh chóng ngủ thiếp đi. Trong vườn,mối quan hệ qua lạigiữaVeltraninov và các cô gái trởnênmật thiết hơn.Anhnhậnthấy hòa nhập vào đám các thiếu nữ ở nhà nghỉ còn có hai, bachàng trai rất trẻ;mộtngười là sinhviên,ngườikiađangcòn làhọcsinhtrunghọc.Haianhchàngchẳngbaolâungườinàongườinấyquấnlấycôgáicủamình,chứngtỏmộtcáchrõrànglàhọđếnvìcáccôgáiđó. “Người trẻ tuổi” thứba làmộtanhchàngchừnghaimươi tuổi,dángvẻ rầurĩ,đầu tócbùxù,mangmột cặpmắtkínhmầuxanhtotướng,đangcaucóthầmthìmộtcáchvộivãvớiMariaNikitisinavàNadia.CậutanghiêmkhắcnhìnVeltraninovvàdườngnhư tự chomìnhcónhiệmvụđốixửvớianhmột cáchkhinhbỉđặcbiệt.Mộtsốcáccôđềnghịbắtđầucuộcchơi.Đáplại

câuhỏicủaVeltraninovsẽchơitrògì,họchobiếtsẽchơitấtcảcáctròchơidângian,nhưngđếnchiềusẽchơitròđoánchữ,tứclàmọingườicùngngồimộtchỗ,chỉcómộtngườitạmthờiđirachỗkhác;nhữngngười ngồi sẽ cùngnhau bàn xem chọnmột tục ngữnào,chẳng hạn như: “Đi chậm sẽ tiến xa hơn”; khi chọn xong sẽ gọingườikialại,vàlầnlượttừngngườisẽnóichoanhta(hoặccôta)một câu.Ngườiđầu tiênsẽphảinóimột câu trongđócó từ “đi”;ngườithứhaichọncâukháctrongđóphảicótừ“chậm”,v.v…Vàngườiđượcgọiphảilẩyrađượctấtcảcáctừ“đinh”đómàxácđịnhcâutụcngữ.

–Tròấychắcphảihaylắm,-Veltraninovnhậnxét.

–Ôkhông,chánốm,-mộtvàigiọngcùngcấtlên.

–Chúngtôicòndiễnkịchnữakia,-Nadianói,hướngvềphíaanh.-Ôngnhìnthấykhông,cáicâytoởđằngkiakìa,xungquanhcónhữngcáighếtựaấy:phíasaucâygiốngnhưhậutrườngsânkhấu, các diễn viên ngồi ở chỗ ấy, nào là vua, hoàng hậu, côngchúa,chàngtraitrẻ-aimuốnvainàothìđóngvaiấy;từngngườibướcrasânkhấu,ứngkhẩunóirabấtcứcâugìchợtnghĩra,thếnàomàchẳngnghĩracơchứ.

–Thậttuyệt!-Veltraninovlạikhenmộtlầnnữa.

–Ôikhông,cũngchánngấy!Lúcđầuthìlầnnàocũngthấyvui,nhưnglầnnàođếncuốicũngbịhẫng,vìkhôngmộtaibiếtkếtthúcrasao;bâygiờcóôngthìhayhơnlàcáichắc.ThếmàchúngtôilạinghĩrằngônglàbạncủaPavelPavlovich,hóaraôngtachỉđượccáihuênhhoang.Tôirấtmừngvìôngđãtớiđây…nhâncódịp,côbénhìnVeltraninovmộtcáchhếtsứctrangnghiêmvàđầyngụý,liềnsauđóbỏđiđếnbênMariaNikitisina.

–Đếnchiềusẽchơitròđoánchữ,-MộtcôbạncủacáccôcongáichủnhàbỗngthầmthìvàotaiVeltraninovmộtcáchbímật.Côgái

nàyVeltraninov cũng chỉvừanhìn thấyvà chưanóimột lờinàovớicôta,-tớibuổichiềumọingườisẽcườinhạoPavelPavlovich,cảngàicũngsẽphảithamgiađấy.

–Ôi,thậtlàmaycóngàitới,khôngthìởđâymọithứđềubuồnlắm,-mộtcôbạngáikhácnóixenvàomộtcáchthânmật.Côbạnnày thìVeltraninovhoàn toàn chưahềnhìn thấy,một cô bé tóchung,cókhuônmặthếtsứcbuồncườivớinhữngđốmtànnhangvàcháynắngbởichạynhảynhiềungoàitrời.

PavelPavlovichngàycàngtỏrabấtan.Trongvườn,cuốicùngthìVeltraninovhoàn toàn đạt được sự gần gũi vớiNadia.Cô békhôngcòngườmgườmnhìnanhnhưlúcnãy,vàhìnhnhưđãtừbỏýnghĩsoimóidòxétanh,màđãcườikhanhkhách,chạynhảy,lahétvàthậmchícònkhoáctayanhhailần.Côbévuivẻhếtmức,khôngthèmnhìnPavelPavlovichlấymộtlần,làmravẻhoàntoànkhôngđểýtớiôngta.Veltraninovchắcchắnrằngđangcómộtâmmưuchống lạiPavelPavlovich.NadiacùngvớimộtđámbạngáirủVeltraninovramộtbên,cònnhữngcôbạngáikhácviệnđủmọilídokéoPavelPavlovichsangphíakhác;songôngnàybứtravàchạy thẳng về phía họ, tức là về phía Nadia, rồi bỗng nhiênnghiêngcáiđầuhóilolắngnghetrộmcâuchuyệngiữahaingười.Cuốicùngthìôngtakhôngcònbiếtxấuhổlàgì;tínhtrẻcontrongnhữngcửchỉvàhànhđộngcủaôngtađôilúcthậtđángkinhngạc.Veltraninov không thể chú ý đặc biệt tới Katerina Fedosievnathêmmột lầnnữa; còncô thì lúcnàycũngđãrõrằnganhta tớiđâykhôngphảivìmình,màlạiquáchúýtớiNadia;nhưngkhuônmặt của cô vẫn thật dễ thương và hiền hậu, như lúc ban đầu.Dườngnhưchỉmộtđiềuthôicũngđủlàmchocôhạnhphúc,đólàđứngcạnhvànghevịkháchmớinóichuyện;còntựbảnthân,côgáikhốnkhổnàykhôngthểnàobiếtcáchxenvàogiữanhữngcâuchuyện.

–CôcóbàchịKaterinaFedosievnathậttuyệtvời!-VeltraninovnóinhỏvớiNadia.

–Kachiaá?-Vâng,liệucóaicóđượctấmlòngphúchậuhơnchịấy? Chị ấy là thiên thần của chúng tôi, tôi phải lòng chị ấy, -Nadianóimộtcáchngưỡngmộ.

Rốtcuộcbữatrưacũngđãđượcdọnravàolúcnămgiờvàmọingườiđềuthấyrấtrõbữatrưanàyđượcchuẩnbịkhôngtheocáchthứcnhưmọingày,màchủýđểđónkhách.Cóhaibamónbổsungchomộtbữatrưabìnhthường,mộtcáchrấtkhéoléo,vàmộttrongnhữngmón ăn ấy trông rất lạ, cho nên khôngmột ai có thể gọiđược tên.Ngoài những thứ rượu thường vẫndùng vào bữa trưa,xuất hiệnmột chai tokai[7] rõ là để cho vị kháchmới; cuối cùngkhông biết nhân dịp gì nữa người tamở cả sâm banh. Ông giàZakhlebnikov uống hơi quá chén, tâm trạng thoảimái, sẵn lòngcườibấtcứđiềugìVeltraninovnói.ĐiềunàyđượckếtthúcbằngviệcPavelPavlovichcuốicùngkhôngnhịnđược:đểthithố,ôngtabỗngnhiênnghĩralàcầnphảinóimộtcâuchơichữnàođóvàthếlànói:phíacuốibàn,nơiôngtangồi cạnhbàZakhlebnina,bỗngnghethấytiếngcườitocủađámcáccôgáiđangthíchthúđiềugìđó.

–Chaơi,chaơi!PavelPavlovichđangchơichữ,-HaicôcongáigiữanhàZakhlebninđồngthanhkêulên,ngàiấynóirằngchúngconlà“cáccôgáibắtngườiđờiphảingạcnhiên…”

–Àcảngàiấycũnglàmộttaychơichữ!Thếngàiấychơicâugìvậy?Bằnggiọngđềuđềuônggiàhỏilại,hướngvềPavelPavlovichvẻchechởvàchuẩnbịsẵnnụcườichocâuchơichữđangchờđợi.

–Ơkìa,thìngàiấychảnóirồicòngì;ngàiấybảorằngchúngconlà“cáccôgáibắtngườiđờiphảingạcnhiên”.

–Rồi!Thếcòngìnữa?-Ônggiàchừngnhưvẫnchưahiểuvàlại

tươicườichờđợi.–Ôi,chaơi,chachẳnghiểugìcả!Thìcáccôgái,sauđólàngạc

nhiên.Cáccôgáigiốngvớingạcnhiên,cáccôgáikhiếnngườiđờiphảingạcnhiênýmà…

–À,à,à!-ônggiàdàigiọng.-Hừm,đểlầnkhácngàiấysẽnóiđượccâuhayhơn!

–PavelPavlovichkhôngthểnàocùnglúclạicóthểhoànthiệntrongtấtcảmọithứđược!-MariaNikitisinachọcngoáy.-Ôikìa,ngàiấyđangbịhócxương!-Côtakêulênvàđứngbậtdậy.

Ồnào, náonhiệt nổi lên, vàMariaNikitisina cũng chỉ chờ cóthế. Pavel Pavlovich vừa nhấp một ngụm vang để che đậy sựngượngngùngcủamìnhvàthếlàbịsặc,nhưngMariaNikitisinalạichắcchắnvàthềvớimọingườirằng“tậnmắtnhìnthấyngàiấyhócxươngcá,vàđiềuđócóthểlàmchếtngườiđượcđấy”.

–Phảiphátmạnhvàogáy!-Aiđókêulên.

–Đúnglàphảinhưthế,đólàcáchtốtnhất!-MariaNikitisinanóitohưởngứng,vàrồilậptứcxuấthiệnmấykẻ“thợsăn”:MariaNikitisina, cô bạn tóchung (cũngđượcmời tới bữa trưa) và cuốicùng, chính làbàchủnhàđangsợhãi cuốngcuồng.Tất cả cùngmuốnphátmạnhvàogáyPavelPavlovich.Ông tađứngbậtdậykhỏi bàn, xoay người lại và phải mất cả phút mới làm chomọingười tinrằngmìnhchỉbịsặcrượuvàcơnhosẽquangay.Cuốicùng thì mọi người cũng đã hiểu ra rằng tất cả chỉ là trò tinhnghịchcủaMariaNikitisina.

–Côchỉđượccáikiếmchuyện!…-BàZakhlebninanghiêmkhắcquở tráchMariaNikitisina, - songkhônggiữđược,phá lêncười,điềuxưanaychưatừngxảyravớibàvàđiềunàyvềphươngdiệnnào đó cũng lại gây được ấn tượng. Sau bữa trưa mọi người rangoàibancônguốngcàphê.

–Nhữngngàynàymớiđẹplàmsao!-Ônggiàkhenngợithiênnhiênvànhìnvàokhuvườn,vẻdễchịu,-chỉcóđiềunhữngcơnmưasắpsửa tới…Thôinào, tôiđinghỉđây.Cứviệc tựnhiên, tựnhiênvuivẻnhé!Vàcậucũngvuivẻnhé!-VừabướcrangoàiôngvừavỗvàovaiPavelPavlovich.

Khitấtcảmọingườiđãđivàovườn,PavelPavlovichbỗngchạytớicạnhVeltraninov,kéotayáoanh.

–Đivớitôimộtphút,-ôngtabứcxúcthầmthì.

Họrẽvàomộtconđườngnhỏbiệtlậpphíabênvườn.

–Không,xinlỗingài,ởđây,ởđây,tôikhôngchophép…-Nghẹnngàogiậndữ,ôngtathầmthì,túmlấytayáoVeltraninov.

–Cáigì?Cáigì?-Veltraninovhỏi,trònmắt.PavelPavlovichimlặngnhìnanhta,môirunrunvàcườimỉmmộtcáchgiậndữ.

–Cácngàiđiđâurồi?Cácngàiởđâuđấy?Tấtcảđãchuẩnbịsẵn sàng! - Nghe rõ tiếng gọi của các cô gái, giọng nóng ruột.Veltraninov nhún vai và quay trở lại với mọi người. PavelPavlovichlẽođẽochạytheoanh.

–Tôiđánhcượclàôngtađãđòimượnkhănmù-soacủangài,-MariaNikitisinanói,-lầntrướcôngtacũngquên.

–Lúcnàocũngquên!-CôcongáigiữacủanhàZakhlebninđếthêm.

– Quên khăn mù-soa! Pavel Pavlovich quên khăn mù-soa!Maman,PavelPavlovich lại quênkhănmù-soa!PavelPavlovichlạibịsổmũi!-Nhữngtiếngkêuđồngthanhvanglên.

– Sao ngài ấy không nói!Ôi, Pavel Pavlovich ngài tế nhị quáđấy! - bà Zkhlebnina kéo dài giọng; sổmũi là không có thể đùađượcđâuđấy;ngaybâygiờtôisẽsaingườiđilấykhănmù-soachongài.Màcũngkhônghiểusaongàiấylạihaybịsổmũithếchứ!-Vừađibàtavừanóithêmvàlấylàmsungsướngvìcócớđểtrởvề

nhà.– Tôi có hai khăn mù-soa và tôi không bị sổ mũi! - Pavel

Pavlovich gọi với theo bà chủ nhà, nhưng xem ra bà này khôngngherõ,vìvậysaumấyphút,khiPavelPavlovichsợbịrớtlạisau,cốrảobướcbámsátNadiavàVeltraninov,thìmộtcôhầugáiđuổikịpôngta,vừathởvừatraochoôngtamộtchiếcmù-soa.

–Chơinào,chơinào,chơitròđốchữ!-Tiếngkêuđồngthanhcấtlêntừkhắpmọiphía,nhưthểChúađãhiểuđượcngườitachờđợigìởtrò“chơichữ”này.

Mọi người chọn chỗ và ngồi trên những chiếc ghế dài;MariaNikitisinađượcchọnđoánchữ;mọingườiđềnghịcôtađiraxavàkhôngđượcnghetrộm;khicôtađikhỏi,câutụcngữđượcchọnvàcáctừđượcphânra.MariaNikitisinaquaytrởlạivàđoánracâutụcngữngaylậptức,đólàcâu:“Cơnácmộng,Chúanhântừ”.

SauMariaNikitisinađếnlượtmộtchàngtraiđầutócbùxù,đeođôikínhmắttotướngmàuxanh.Mọingườiđòihỏinghiêmkhắchơn đối với anh chàng này, bắt anh ta phải đứng tận nhà hóngmát,mặthướngvàobờrào.Chàngtraiphụctùngvớitháiđộxemthường,thậmchícòncócảmgiácphẩmcáchcủamìnhphầnnàođóbịhạ thấp.Khimọingười gọianh chàngquay trở lại, anh takhôngđoánra,nóitrậtkhấc,nghemọingườinhắclạiđếnhaibalần, nghĩ rất lâu, vẻ u ám, nhưng cuối cùng vẫn đoán sai. Mọingười chê trách anh chàng. Câu tục ngữ là: “Cầu nguyện Chúatrời,Ngahoàngphụcvụ,nhấtđịnhnênngười”.

–Cảđếntụcngữcũngkinhtởm!-Chàngtraibịtổnthươngcáukỉnhlàubàu,tiếnvềchỗcủamình.

–Ôi,buồnquá!-Nhữnggiọngnóivanglên.

Tới lượt Veltraninov; mọi người còn giấu anh xa hơn so vớinhữngngườikhác;vàanhcũngkhôngđoánđượccâutụcngữ.

–Ôi,buồnthếnhỉ!-Nhữnggiọngthanvãnnghecònnhiềuhơn.

–Bâygiờđếnlượttôi,-Nadianói.

–Không,không,bâygiờđếnlượtPavelPavlovich,ngàiấysẽđi,-Tấtcảđồngthanhhôtovàkhôngkhísôinổihơnmộtchút.

PavelPavlovichbịdẫn tới tậnhàng rào,đứngởmộtgóc,mặthướngvàobờrào,vàđểôngtakhôngngoáinhìnlại,mọingườicắtcửcôgáitóchungcanhgiữ.PavelPavlovichđãtrởnênhưngphấnvà hầu như đã vui vẻ trở lại, cũngmuốn thực hiện vai trò củamìnhmột cách thánh thiệnnên cứđứngngay tán tànmắtnhìnvàobờgiậukhôngdámngoáiđầulại.Côgáitóchungcanhchừngông ta ở khoảng cách haimươi bước chân gần hơn về phía đámngười,cạnhnhàhóngmát,nháymắtvớicáccôgái,vẻhồihộp.Rõràngtấtcảbọnhọđangchờđợimộtđiềugìđóthậmchícòntỏvẻkhá lo lắng. Bất thình lình cô tóc hung vẫy vẫy tay từ chỗ nhàhóngmát.Trongtíchtắccảbọnđứngbậtdậybổchạynháonhào.

–Cảngàicũngchạyđi!-CảtầmchụcgiọngcùngthìthầmcấtlênvớiVeltraninov,nhưthểsợanhkhôngchạy.

– Sao thế?Có chuyệngì xảy ravậy? -Vừahỏi, anhvừa chạyđuổitheomọingười.

–Khẽchứ,đừngcókêulên!Cứđểôngấyđứngnhìnvàobờrào,cònchúngmìnhthìchạykhỏiđây.NgàinhìnxemcảNachiacũngđangchạy.

Côtóchung(Nachia)chạybánsốngbánchết,nhưthểChúađãhiểuđượcchuyệngìxảyra,vàvẫyvẫytay.Cuốicùngmọingườichạy tới chỗcáiao, cónghĩa làđãởphíabênkiakhuvườn.KhiVeltraninov chạy tới nơi anh ta nhìn thấy Katerina Fedosievnađangcãinhaukịch liệtvớiđámcác côgái,nhất làvớiNadiavàMariaNikitisina.

–Kachia,chịyêu,đừnggiậnmà!-Nadiaômhônchị.

–Thôiđược,chịsẽkhôngnóivớimẹ,nhưngchịsẽđikhỏichỗnày,vìviệcnàyrấtkhônghay.Khổthânngườita,ngườitasẽthấytủikhicứphảiđứngtrơrabênbờgiậu.

Côgáiđikhỏi-vìlòngthươnghại,nhưngtấtcảcáccôgáicònlạikhônglấylàmđiều,mỗingườithểhiệnsựtànnhẫncủamìnhtheo những cách khác nhau. Các cô nghiêm khắc yêu cầuVeltraninovkhinàoPavelPavlovichquay trở lại thìkhôngđượcchúýtớiôngta,phải làmravẻkhôngcóchuyệngìxảyra.“Cònchúngmìnhbâygiờchơitrògorelka[8]đi!”-Côgáitóchungvuivẻhétto.

PavelPavlovichgianhậptrởlạivớihộichừngsaumộtphầntưgiờ.Khoảnghaiphầnbasốthờigianđóôngtađứngbêncạnhbờrào.Trò chơi khá thành công,mọi người đanghăng, cười nói, lahét. Điên lên vì giận dữ, Pavel Pavlovich xông thẳng tớiVeltraninovvàlạitúmlấytayáoanhta.

–Xinngàimộtphút!

–Trờiđất,ngàiấylúcnàocũngquantâmtớinhữngphútấycủamình!

–Chắclạihỏimượnkhănlaumũi,-tấtcảnóivớitheo.

–Này,cáidạoấychính làngài; cònởđây,bâygiờcũng lại làngài, ngài chính là nguyên nhân!… - Pavel Pavlovich thậm chíđánhrăngcầmcậpkhithốtranhữnglờiđó.

Veltraninovcắtngangvàthânthiệnkhuyênôngtanênvuivẻhơnvớimọingười,nếukhôngthìmọingườisẽlạicàngtrêukhỏe:“Vìsaomọingườilạitrêuchọcngài,bởivìngàigiậndữ,trongkhihọvuivẻ”.VàanhvôcùngngạcnhiênkhilờinóivàsựkhuyênbảocủamìnhlạitácđộngtớiPavelPavlovichtớithế;ôngtalậptứcimbặt,tớimứcsauđóquaytrởlạivớimọingườinhưmộtkẻcólỗivàphụctòngthamgiavàotấtcảcáctròchơi;bọntrẻđểyênchoông

tamộtlúc,chơicùngôngtanhưbìnhthường,-nhưngkhôngquánửagiờ,ôngtalạigầnnhưtrởnênkémvui.Trongmọitrò,khicầnthiết,ôngthườngkếtđôivới“kẻphảnbộitóchung”,hoặcvớimộttrongmấycôcongáinhàZakhlebnin.NhưngVeltraninovvôcùngngạcnhiênnhậnthấyPavelPavlovichkhôngmộtlầnnàodámbắtchuyệnvớiNadia,mặcdùliêntụcxunxoecạnhnàng,hoặcquanhquẩngầnnàng.Cóvẻnhưôngtachorằngtìnhcảnhcủamình,cáitình cảnh của một người không được để ý, bị khinh bỉ là bìnhthường,buộcphảinhưthế.Vàrồicuốicùngthìbọntrẻlạichơichoôngtamộtcúnữa.

Đó là tròchơi “trốn tìm”.Ngườiđi trốncó thểchọnbấtkì chỗnàochophépanhtaẩnnấp.PavelPavlovichlúcđầuchuivàomộtbụirậmvàtrốntrongđó,saunghĩthếnào,lạichuiravàchạyvàotrongnhà.Cótiếnggọinhau,bọntrẻđãnhìnthấyông;ôngvộivãchạylêncầuthang,chuivàotronggácxépvìbiếtcómộtchỗsaucái tủ thấp có thểnấp ở đó được.Nhưng cô bé tóchungđã rượtngaysauông,nhónchânđitới trướccửabuồngvàkhóa lại.Bọntrẻbảonhaukhôngchơinữavàchạyngayvềphíabờaobênkia,tận cuối vườn. Mười phút trôi qua, Pavel Pavlovich cảm thấykhôngcóaitìmmình,nhìnquacửasổ.Khôngcònmộtai,màgọito thì ôngkhôngdám, sợđánh thứcvợ chồngZakhlebnin; ảhầuphòngvàảgiúpviệcbịcấmngặtkhôngđượcxuấthiệnvàkhôngđượctrảlờiaihết.Chỉcómỗingườicóthểmởcửachoôngta,đólàbàZakhlebnina,nhưngbànàysaukhitrởvềphòngmình,ngồimơmàng rồi ngủ thiếp đi lúc nào không hay. Như thế là PavelPavlovichngồitronggianbuồnggầnmộttiếngđồnghồ.Cuốicùngcũngxuấthiệnhaibacôgáilàmravẻngẫunhiênđiquađó.

–PavelPavlovich,saongàikhôngtớichỗchúngtôi?Ôiởđómớivuilàmsao!

–Chúngtôichơiđóngkịch.AlekseiIvanovichđóngvai“chàng

traitrẻ”.–PavelPavlovich,ngàitìmgìvậy,ngàithậtđángkinhngạc!-

Mấycôgáikhácđiquabuônglờinhậnxét.

–Kinhngạccáigìvậy?-GiọngbàZakhlebninavanglên;bànàyvừamớithứcgiấcvàquyếtđịnhđivàovườnxemtròchơi“trẻcon”tronglúcchờuốngtrà.

–LàPavelPavlovichạ,-mấycôgáichỉchobàcáicửasổtrongđó thấy rõmột khuônmặt với nụ cườiméomó và trắng bệch vìgiậndữ,-khuônmặtcủaPavelPavlovich.

–Saolạicóngườichịungồimộtmìnhtronglúcmọingườichơivuivẻthế!-bàmẹcủagiađìnhkhẽlắcđầu.

CùngthờigianđóVeltraninovcuốicùngcũngđãnhậnđượclờigiải thích củaNadiavềnhững câunói của cô cáchđókhông lâurằngcô“lấylàmsungsướngthấycuộcviếngthămcủaôngnhằmvàomộtviệc”.Lờigiảiđápdiễnratrênconđườngvắng,riêngbiệt.MariaNikitisinachủýgọiVeltraninovkhiđóđangthamgiavàonhữngtròchơinàođóvàbắtđầuchánngấy.CôdẫnVeltraninovtớiconđườngđóvàđểanhtamộtmìnhvớiNadia.

–Tôihoàn toàn tin chắc, - cônóinhanhvàmạnhbạo, - rằngthựcrangàikhôngphải làbạncủaPavelPavlovichnhưngàiấykhoáclác.Tôinghĩrằngchỉcóngàimớicóthểgiúptôimộtviệcvôcùngquantrọng.Đây,cáivòngkinhtởmcủangàiấyđây,-côbérúttừtrongmộtcáitúiramộtcáihộp.Tôikhẩnkhoảnnhờngàitrảlạingaychongàiấy,bởivìbảnthântôibấtkểthếnàosuốtđờicũngkhôngbaogiờnóichuyệnvớingàiấyđâu.Ngàicũngcóthểthaymặttôimàkhuyênnhủngàiấythêmđểrồisauđâyngàiấyđừngcóliềulĩnhgiởtròquàcáplôithôigìnữa.Nhữngviệccònlạitôi sẽ thông báo cho ngài ấy thông qua những người khác. Liệungàicóthểthựchiệnđượcýnguyệncủatôiđểchotôivuilòng?

–Ôi,vìChúa,thachotôiđi!-Veltraninovgầnnhưkêulên,xuatayrốirít.

–Sao?Saolạitha?-Nadiavôcùngkinhngạctrướcsựkhướctừđóvàtrợnmắtnhìnanh.Tấtcảgiọngđiệuđãđượcchuẩnbịsẵncủa cô bé phút chốc biến mất và thiếu chút nữa cô òa khóc.Veltraninovcườilớn.

–Ý tôikhôngphảivậy…Tôi rấtsẵn lòng…Nhưnggiữa tôivớingàiấyđangcòncónhữngkhúcmắcphảigiảiquyết…

–Tôibiếtngayngàikhôngphảilàbạncủaôngấyvàôngấychỉđượccáinóidối!-Nadiasôinổivànhanhchóngcắtngang.-Tôikhông bao giờ lấy ông ấy làm chồng, xin hãy biết cho điều đó!Khôngbaogiờ!Tôicònkhôngthểhiểunổisaoôngấylạidám…Cóđiều,dùsaongàicũngphảitrảgiúptôicáivònggớmgiếckia,chứtôicònbiếtlàmthếnào?Tôirấtmuốn,rấtmuốnngayngàyhômnay,chínhngàyhômnayôngấyphảinhậnlạimónquàvàxơiquảđắng.Cònnếunhưôngấymàmáchpapa,thìôngấysẽlãnhđủ.

Từtrongbụirậmbỗngvọtramộtcáchbấtngờmộtchàngtraitrẻđầutócbùxùđeokínhxanh.

– Ngài phải trả lại chiếc vòng, - Chàng ta hung hãn xấn tớitrướcmặt Veltraninov, ít nhất cũng vì quyền bình đẳng của nữgiới,nếunhưngàiđứngcaotrêntầmcủavấnđề…

NhưnganhchàngchưakịpnóihếtđãbịNadiagiậtmạnhtayáovàkéoraxakhỏichỗVeltraninovđứng.

–Ôitrời,saoanhlạingốcthế,Predposylov-côbékêuto.-Đirachỗkhác,rachỗkhácvàkhôngđượcnghelén,tôiralệnhchoanhđứngxara!..-Côbégiậmchântrướcmặtanhchàng,vàkhicậubéchuilạivàobụirậm,Nadiavẫntiếptụcgiậndữđitớiđiluitrênđường,cóvẻkhôngkiềmchếnổibảnthân,mắtlonglên,đôibàntayđểphíatrước,vặnvẹo.

–Ngàikhôngtinnổibọnhọngungốcnhưthếnàođâu!-CôbéđộtngộtdừnglạitrướcmặtVeltraninov-Ngàibuồncười,còntôithìhếtcảhồn!

–Chắcđấykhôngphảilàchàng,khôngphảichàngđấychứ?-Veltraninovcảcười.

–Đươngnhiênlàkhôngphảianhấyrồi,saongàilạicóthểnghĩnhưthếđượcnhỉ!-Nadiamỉmcườiđỏmặt.-Đóchỉlàbạnanhấythôi. Nhưng anh ấy chọn bạn như thế nào tôi cũng không hiểunữa,tấtcảbọnhọđềunóiđólà“độngcơcủatươnglai”,nhưngtôithì chẳnghiểu gì…Aleksei Ivanovich, tôi không cònnhờ được aitrong việc này; lời cuối cùng, ngài có đưa giúp cho ông ta haykhông?

–Thôiđược,tôisẽtrảlạigiúp,emđưađây.

–Ôi,ngàithậtdễthương,ôi,ngàinhântừquá!-Côbémừngrỡ,đưachoanhchiếchộp.-Vìviệcnàytôixinhátchongàinghesuốtbuổitốinay,bởivìtôihátrấthay,hãybiếtđiềuđó,tôivừanóidốilàkhôngyêuâmnhạc.Ôi,nếunhưngàicònđếnđâydùchỉmộtlầnnữathôi,tôisẽmừngtớimứcnào,tôisẽkểhết,kểhết,kểhếtchongàinghevàkểrấtchilànhiềuchuyện,trừchuyệnđó,bởivìngàinhântừquá,nhântừgiốngnhưKachia!

Vàđúngnhưvậy,khihọtrởvềnhàvàobữadùngtrà,côbéđãhátchoanhnghehaibàiromancbằngmộtchấtgiọngchưađượcđiêu luyện, chỉmới ở trìnhđộ gọi là sơ cấp, nhưngmạnhmẽvàkhádễchịu.KhimọingườitrởvềtừvườnthìPavelPavlovichđãngồimộtcáchtrịnhtrọngcùngcácbậcphụhuynhcạnhbàntrà,trênđóđặtbộấmchénuốngtràcủagiađìnhlàmtừgốmphươngBắc.Cóvẻnhưôngtađangbànluậnvớiôngbàgiàvềnhữngvấnđề hết sức nghiêm túc, - bởi vì đến ngày kia ông ta đã phải đinhữngmười tháng trời.Ông ta thậm chí còn không nhìn những

ngườiđangbướcvào,đặcbiệtlàVeltraninov,vàrõrànglàôngtacũngkhông“máchlẻo”chuyệnvừarồi,nêntìnhhìnhxemracũngbìnhthường,yênổn.

NhưngkhiNadiabắtđầuhát,ôngtalậptứccómặt.Nadiacốtình không trả lời một câu hỏi thẳng của ông ta, song PavelPavlovichkhônghềnaonúng;ôngtađếnđứngngaysaulưngghếcủa cô và toàn bộ cử chỉ, bộ dạng của ông ta dường nhưmuốnkhẳng định đó là vị trí của ông ta và ông ta nhất định khôngnhườngaihết.

–AlekseiIvanovichhát,maman,AlekseiIvanovichmuốnhát!-Hầunhưtấtcảcáccôgáicùngđồngthanhlalên,đổdồnđếngầnpiano.Veltraninovngồimộtcáchtự tin trướcđàn,quyếtđịnhtựđệm đàn cho bản thân. Hai ông bà già bước vào, KaterinaFedosievnacùngngồivớihọvàróttràmờibốmẹ.

Veltraninov chọn một bản tình ca của Glinka mà gần nhưkhôngmộtaibâygiờbiếttới:

Xốnxangvuiemhécặpmôihồng

Thỏthẻlờioanhdịudàngđếnthế

Anhhátbàihátđó,mắthướngnhìnchỉmộtmìnhNadia,đứngsátcạnhkhuỷutayanhvàlàngườiđứnggầnanhnhất.Giọngcacủaanhđãmấttừlâu,nhưngrõrànglàcònlạinhữngvếttíchcủamộtchấtgiọngkhôngtồitrướcđây.BàihátnàyVeltraninovnghelầnđầutiêndochínhGlinkabiểudiễncáchđâyhaichụcnăm,khiđang còn là sinh viên, ởnhàmộtngười bạn củamồmanhạc sĩ,nhânbuổidạhộicủađámvăn-nghệsĩđộcthân.Trongcơnhưngphấn,Glinkađã chơi đànvàhát tất cảnhữngbàihát yêu thíchcủa mình, trong đó có bài hát này. Người nhạc sĩ khi đó cũngkhôngcòngiọng,nhưngVeltraninovnhớđượccáiấntượngmạnhmẽmàkhiđóchínhbàihátnàyđãmanglại.Mộtkẻđiệuđàphô

diễn,mộtcasĩthínhphòng,khôngbaogiờđạtđượchiệuquảnhưvậy.Bàiháttràntrềmộtdụcvọngxốnxang,nótràodângvàgiatăngtheomỗilờithơ,mỗimộttừ;chínhvìsựcăngthẳngcaotràonhưthếnênbấtcứsựsaisótnhỏnào,bấtcứsựcườngđiệunàocùngsựdốitrámàngườitathườnghayđểrớtlạitrongnhạckịch,-thìởđâysẽlàmhỏngvàlàmméomótoànbộýnghĩacủabàihát.Để hát được bài ca ngắn này, điều tiên quyết chính là sự chânthành, cảmhứngdạtdào từ chínhcon tim,niềmsaymêcó thậthay sự chiếm lĩnh toàn vẹn về phương diện thi ca.Bằng không,bảntìnhcakhôngchỉhoàntoànthấtbại,màcòncóthểtrởnêndớdẩn,thậmchícòngâycảmgiáctụctĩuđángxấuhổ:khôngthểnàothểhiệnđượcsứcmạnhcaotràocủadụcvọngmàlạikhônggâyracảmgiáckinhtởm;chỉcósựthậtvàsựhồnnhiênchânthậtlàcứuđượctấtcả.Veltraninovnhớlàcólầnnàođóanhtađãhátđạtbảntìnhcanày.AnhgầnnhưnắmđượcphongcáchcủaGlinkakhihátbàihátnày;nhưnggiờđây,cùngvớiâmthanhđầutiên,câuthơđầutiên,sựhưngphấnthậtsựđốtlêntrongtâmhồnvàlàmchogiọnganhrunglên.Theotừnglờicủabảntìnhcatìnhcảmcànglộrõ,tràodângmạnhmẽvàtáobạohơn;trongnhữngcâuthơcuốicùngngherõtiếngkêucủadụcvọngvàkhikếtthúcbảntìnhcaVeltraninovhướngcặpmắtrựcsángvềphíaNadia,hátnhữnglờicuốicùng:

Mắtnhìnthẳngvàođôimắtấy

Cặpmôianhghécặpmôimềm

Taiđâucócònngheđượcnữa

Chỉbiếtmìnhmuốnđượchônem!

Chỉbiếtmìnhmuốnđượchônem!

VàNadiarùngmìnhgầnnhưvìsợhãi,thậmchíhơilùilạiphíasaumộtchút;mộtmàuhồngphủ lênmácôvàtrongcáikhoảnh

khắcấymộtcảmgiácgìđógiốngnhưlòngtrắcẩnchợtxuấthiệnnơiVeltraninovkhinhìnthấykhuônmặttrẻthơcủacôđờravàgầnnhưsợhãi.Niềmmêđắmxenlẫnbănkhoănthoánghiệntrêngươngmặtcủatấtcảcácnữthínhgiả;mọingườiđềucảmthấyhátnhư vậy là không nên, là đáng xấu hổ, nhưng đồng thời tất cảnhữnggươngmặtvànhữngđôimắttrẻtrunglạibừngbừng,longlanh rực sáng như đang háo hức chờ đợi một điều gì. Đặc biệt,trướcmắtVeltraninov thấp thoánggiữanhữngkhuônmặtđó làgươngmặtKaterinaFedosievnalúcnàytrôngthậttuyệtdiệu.

–Áichàchà,tìnhca!-ÔnggiàZakhlebninhơibịngẩnngười,thốtlên.-Nhưng…cómạnhbạoquákhông?Hay,nhưngcóphầnhơimạnh…

– Mạnh bạo thật… - bà Zakhlebnina đế vào, nhưng PavelPavlovichkhôngđểbànóihếtcâu:ôngtabấtthìnhlìnhchồmlênphíatrước,vànhưmộtkẻmấttrícuốngquýtđưataykéoNadiarakhỏiVeltraninovrồinhảybổtớitrướcmặtanh,luốngcuốngnhìnanh,mấpmáycặpmôirunrẩy.

–Đivớitôimộtphút,-Cuốicùngôngtacũngthốtlênthànhlời.

Veltraninovthấyrõrằngthêmmộtphútnữađứcôngnàycóthểliềumạnglàmmộtviệcgìđónguxuẩngấpcảchụclần;anhnhanhchóngnắmlấytayPavelPavlovichvàkhôngđểýtớisựbănkhăn,lúngtúngcủamọingười,đưaôngtarangoàibancông,thậmchícùngôngtabướcquámấybướcratậnvườnlúcnàyđãgầnnhưtốihẳn.

–Ngàihiểukhông,ngaybâygiờ,ngaytừphútnàyngàisẽđivềcùngvớitôi!PavelPavlovichnói.

–Không,tôikhônghiểu…

–Ngàicònnhớ,-PavelPavlovichtiếptụcthầmthìbằnggiọngkíchđộng,-ngàihẳncònnhớlàngàitừngyêucầutôinóihếttất

cảvớingài,tấtcả,mộtcáchcôngkhai,“lờicuốicùng…”,ngàicònnhớchứ?Nào,giờđãtớilúcnóilờiđórồiđấy…Đinào!

Veltraninovnghĩmột chút,nhìnPavelPavlovichmột lầnnữavàđồngýcùngđivề.

Tuyênbố bấtngờ về việc ra đi củahọ làmông bà chủnhà lolắngvàlàmtấtcảcáccôgáiphẫnnộghêgớm.

–Thìcũngphảiuốngthêmtáchtrànữachứ…-BàZakhlebninathanthở.

–Ồ,cóviệcgìmàanhlạilolắngthếnhỉ?-NgàiZakhlebninnóibằng giọng nghiêm khắc và không mấy vừa lòng với PavelPavlovichlúcnàyđangnhếchmépcười,vẻlảngtránh.

–PavelPavlovich, tại saongài lại đưangàiAleksei Ivanovichđi? -Các thiếunữđồng thanhvanvỉ, cùng lúcnhìn ông tamắtnảylửa.CònNadianhìnôngtavớiánhmắttứcgiậntớimứclàmôngtarúmcảlại,songôngtanhấtquyếtkhôngđầuhàng.

–Àmàthựcra thìPavelPavlovich-xincámơnngàiấy-đãnhắc tôi về một việc vô cùng hệ trọng mà tôi có thể bỏ qua, -Veltraninovcười,bắt taychủnhà,nghiêngmìnhchàobàchủvàcáccôgái,vàtrướctấtcảbọnhọcóvẻnhưgiànhcáichàođặcbiệtchoKaterinaFedosievna,điềumà tất cảbọnhọmột lầnnữa lạinhậnthấy.

–Xincámơnngàivì cuộcviếng thăm,chúngtôi lúcnàocũngvuimừngđượcđóntiếpngài,thếnhé.-Zakhlebninkếtthúcmộtcáchđầyuylực.

–Ôi, chúngtôi rấtvui…-Giọngtìnhcảmbàmẹgiađìnhhọatheo.

–Đếnnữanhé,ngàiAlekseiIvanovich!Xinhãytới!-NgherõrấtnhiềugiọngtừbancôngkhianhđãngồicùngPavelPavlovichở trong xe; hình như còn cómột giọng nhỏ hơn các giọng khác:

“Ngài nhớ đến chơi đấy nhé, Aleksei Ivanovich thân yêu, thânyêu!”

“Đólàcôbétóchung!”-Veltraninovnghĩbụng.

BênNàoLớnHơn

Anhđãcó thểnghĩ tới côgái tóchung,nhưngnỗi tứcgiậnvàniềmânhậntừlâuđãhànhhạvàlàmtâmhồnanhmệtmỏi.Vảlại,ngàyhômđó,suốttừsángtớichiều,mộtngàyvuivẻđếnthế,-nhưngnỗibuồnvẫnkhônglúcnàorờibỏanh.Trướckhihátbảntìnhca,anhcònchưabiếtphảilàmsaođểrũbỏnỗibuồnấy;cólẽchínhvìvậymàanhđãhátmộtcáchsaysưatớivậy.

“Màsaomìnhlạicóthểhạthấpbảnthânnhưthếchứ…bứtrakhỏimọithứ!”Anhbắtđầuquởtráchbảnthân,nhưngvộivãcắtđứtdòngsuynghĩ.Vảlại,anhtựthấythậtthấphènnếubậtkhóclúcnày;tốtnhấtlànhanhchóngtrútsựtứcgiậnlênaiđó.

–Thằng-ngốc!-Anhgiậndữkhẽrít lên, liếcxéosangPavelPavlovichngồicạnhvàđanglàmthinh.

PavelPavlovichvẫnngoancố im lặng, có thể làđang cốgắngtập trungvà chuẩnbị.Bằngmộtđộng táchấp tấp thỉnh thoảngôngtabỏmũrakhỏiđầuvàlấykhănlautrán.

–Lạicònchảycảmồhôinữakia!-Veltraninovnổicáu.

Chỉ cómỗimột lầnPavelPavlovichmởmiệnghỏingườiđánhxe:“Trờicódônghaykhông?”

Cònphảinói,dôngradôngấychứ!Sẽtớingaythôi;cảngàynựcnộithếcơmà.Ngườiđánhxetrảlời.

Quảlàbầutrờiđãtrởnênđenkịtvàxuấthiệntừngđámchớploằngngoằngởphíaxa.Khihọtớithànhphốđãmườimộtgiờrưỡi.

– Tôi sẽ vào nhà ngài, - Pavel Pavlovich thông báo trước choVeltraninovkhihọgầntớinhà.

– Hiểu rồi, nhưng tôi cũng muốn để ngài biết rằng tôi thấy

ngườirấtmệt…–Tôikhôngngồilâuđâu,khôngngồilâu!

KhihọbướcvàocổngPavelPavlovichchạyngaytớiphònggáccổngtìmMavra.

–Ngài chạy tớiđó làmgì? -Veltraninovhỏimột cáchnghiêmkhắc,khiôngnàyđuổikịpanhvàcảhaicùngbướcvàophòng.

–Dạ, không có gì, chỉ là… gã đánh xe… -Tôi không cho phépngàiuống!

Khôngcócâutrảlờitiếptheo.Veltraninovthắpnến,cònPavelPavlovichngay lập tứcngồi xuống ghếbành.Veltraninov cau cóđứngtrướcmặtôngta.

–Tôicũnghứasẽnói “lờicuốicùng”củamìnhvớingài,-anhbắtđầucùngvớisựgiậndữdồnnénbêntrong,-nóđây:xéttheolươngtâm,tôichorằngtấtcảmọichuyệngiữachúngtađãhoàntoàn chấm dứt, chính vì thế thậm chí chúng ta cũng chẳng cònđiềugìđểnóivớinhau;ngàingherõchứ,chẳngcònđiềugìđểnóivớinhau; vì vậy tốtnhất làngàinên rakhỏinhà tôi, để tôi cònkhóacửa.

–Ngài đang trả thù,Aleksei Ivanovich! -PavelPavlovichnóinhanhvànhìnmộtcáchđặcbiệtnhanhvàomắtVeltraninov.

–Tr-ảth-ù?-Veltraninovquáđỗingạcnhiên.-Lờingàithốtraquảlạlùng!“Trảthù”cáigìmớiđượcchứ?Chà!Chẳnglẽđóchínhlà“lờicuối”củangàimàngàihứatừlâusẽ…bộclộ?

–Chínhnó.

–Chúngtachẳngcòngìđểtrảthùnhaunữa,chúngta-đãtrảthùnhaulâurồi!Veltraninovkiêuhãnhnói.

–Chẳng lẽ ngài lại nghĩ thế? -PavelPavlovichhỏi bằngmộtgiọng thấmthíađầyẩnývà chắphaibàn taymột cách lạ lùng,ngóntayđanvàonhauvàgiữtrướcngực.

Veltraninov không trả lời ông ta, bắt đầu đi lại trong phòng.“Liza?Liza?”-Tráitimanhrênrỉ.

–Àmàngàimuốntrảthùvềviệcgìvậy?-AnhnhănnhóhỏiPavelPavlovichsauhồi lâu imlặng.Cònôngnàythìmắtkhôngrờichủnhàđiđilạilạitrongphòng,haitayvẫnchắptrướcngựcnhưcũ.

–Ngàiđừngtớiđónữa,-Ôngtanóigầnnhưthầmthì,giọngcầukhẩnvàbấtthìnhlìnhđứngbậtdậy.

–Sao?Ngàichỉcómỗithếthôià?-Veltraninovcườigiậndữ.-Có thếmà ngài làmcho tôi ngạc nhiên suốt cả ngày hôm nay! -Anhnóimộtcáchđộcđịavàrồibỗngdưngtoànbộkhuônmặtanhbiếnđổi:-Xinhãynghetôi,-anhbuồnbãnóivớimộttìnhcảmchân thành cởimở, - tôi nghĩ chưa bao giờ và chưa từng vìmộtđiềugìmàtôilạitựhạthấpbảnthânnhưhômnay;thứnhất,đólàđãđồngýđi cùngvớingài; và thứđó là tất cảnhững chuyệndiễnraởchỗấy…Điềuđóthậtnhỏmọn,thảmhại…tôiđãtựlàmhènhạbảnthân,làmchomìnhtrởthànhkẻbỡđợ,khiquanhệ…màquênmất…Nhưngmàthôi!-Anhngừnglạibấtthìnhlình,-Xinngàihãyngheđây: hômnayngài tấn công tôimột cáchbấtngờ, tấn côngmột người đang căng thẳng và không được khỏe…Vâng,chẳngcòngìđểmàbiệnhộ!Tôisẽchẳngbaogiờtớiđónữađâuvàngàihãytintôichẳngcómộtchúthứngthúnàoởđóhết,-Anhkếtthúcmộtcáchcươngquyết.

– Chẳng có lẽ, chẳng có lẽ? - Không giấu sự xúc động, PavelPavlovich kêu lên mừng rỡ. Veltraninov nhìn ông ta một cáchkhinhbỉvàlạitiếptụcđiđilạilạitrongphòng.

–Ngàicóvẻnhưmuốntrởthànhngườihạnhphúcbằngbấtcứgiánàothìphải?

–Vâng,-PavelPavlovichkhẽxácnhậnmộtcáchhồnnhiên.

“Chẳngbiếtđằngnàomàlần,-Veltraninovnghĩbụng,-lãotalàthằnghềvàđộcácdongungốcchăng?Mìnhkhôngthểkhôngcămthùlão,-mặcdùlãotachẳngđángđượcnhưvậy!”.

–Tôilà“ngườichồngvĩnhcửu”!-PavelPavlovichnóicùngvớinụcườikhẩyhènhạ,nhẫnnhụccủamình.-Câuđótôiđượcnghetừ ngài lâu rồi, Aleksei Ivanovich, kể từ hồi ngài còn sống vớichúngtôiởchỗđó.Tôicònnhớrấtnhiềucâunóicủangàitrongcáinămấy.Lầnvừarồi,khingàinóiởđâycáitừ“ngườichồngvĩnhcửu”làtôihiểurangay.

Mavrabướcvàovớichaisâmbanhvàhaichiếccốctrongtay.

–Xin lỗi ngài,Aleksei Ivanovich,ngài biết đấy, tôi không thểthiếucáithứnày.Xinđừngchođólàsựxấcxược;hãynhìntôinhưnhìnngườikhôngquenbiết,khôngxứngvớingài…

–Thôiđược…-Veltraninovchophépvớisựkinhtởm,-Nhưngngàinênbiếtrằngtôicảmthấyngườikhôngđượckhỏe…

– Nhanh thôi, nhanh thôi, ngay bây giờ, chỉmột phút thôi! -Pavel Pavlovich bấn rộn. - Tất cả chỉmột cốc thôi, bởi vì cái cổhọng…

Ôngtauốngmộtcáchthamlamvàlàmmộthơihếtcốcrượu,rồingồixuống,nhìnVeltraninovgầnnhưâuyếm.Mavrađirangoài.

–Thậthỗnhào!-Veltraninovthầmthì.

–Đóchỉlànhữngcôbạnnhỏ,-PavelPavlovichnói,bấtngờtrởnênhàohứng,tươitỉnhtrởlại.

–Sao!Cáigì?Ôphải,ngàivẫnchỉnóivề…

–Chỉlànhữngcôbạnnhỏ!Màhọmớicòntrẻlàmsao!Cũngvìsựkiềudiễmnênchúngmìnhmớikhoekhoang,pháchlối,thếđấy!Thậm chí là duyên dáng tuyệt vời.Mà ở đấy - ở đấy, ngài cũngbiết: tôi trở thànhnô lệ củacôấy;nhưngmàcôấysẽnhìn thấydanhvọng,xãhội…rồisẽđượcdạydỗlạihoàntoàn.

“Dùsaocũngcầnphảitrảlạiôngtachiếcvòng!”-Veltraninovnhănmặt,taynắnnắnchiếchộptrongtúimăngtôcủamình.

–Ngàicónóirằngtôiquyếttâmđểtrởthànhngườihạnhphúc?Tôicầnphảilấyvợ,AlekseiIvanovich,-PavelPavlovichtiếptụcmột cách riêng tưvàgầnnhư cảmđộng, -bằngkhông thì tôi làloạingườigìđây?Thìchínhngàicũngthấyđó!Ôngtachỉtaylênchairượu.-Màđócũngchỉlàmộttronghàngtrămphẩmcáchcủatôithôiđấyạ.Tôihoàntoàntoànkhôngthểthiếuđượchônnhânvà-khôngthểthiếuniềmtinmới.Tôihoàntoàntintưởngvàtôiđangtáisinhngàiạ.

–Ngàithôngbáochotôitấtcảnhữngthứấyđểlàmgì?-ChútxíunữathìVeltraninovphìcười.Anhcảmthấyđiềuđóthậthoangdại.-Cuốicùngthìngàicũngnênchotôibiết,ngàilôitôitớiđóđểlàmgì?-Anhtabậtlalên.-Ngàicầntôichomộtviệcgìđócủamìnhchăng?

–Đểthử…-PavelPavlovichbỗngcóvẻlúngtúng.

–Thửcáigì?

–Thửhiệuứng thôiạ…Tôi,ngài thấyđấy,Aleksei Ivanovich,chỉmớiđúngcómộttuần…tìmkiếmởđấy(ôngtacànglúccàngngượngnghịu).Hômqua, lúcgặpngài, tôinghĩ: “Mìnhcòn chưakhinàođượcnhìnnàngtừphíabên,nhưvẫnnóitrongdângian,tứclànhìnnàngvớimộtngườiđànôngkhác,ngoàimình…”Mộtýnghĩngungốc, bâygiờ thì tôi cảm thấy rõ, thật là thừa.Một sựmongmuốntháiquá,cũngtừcáitínhxấucủatôi…-Ôngtabỗngngẩngđầuvàđỏmặt.

“Cólẽnàolãotanóihếtmọisựthật?”-Veltraninovngạcnhiênđếnsữngsờ.

–Rồi,saonữa?-Anhhỏi.

PavelPavlovichmỉmcườingọtngàophachútranhmãnh.

–Chỉ có tuổi thơ tuyệtvời!Xungquanhchỉ có các côbạngái!Xinngàithalỗichotôivìnhữnghànhvingungốcmàhômnaytôiđã làmvớingài,AlekseiIvanovich;tôisẽkhôngbaogiờthếnữa;điềuđósẽkhôngbaogiờtáidiễnnữa.

–Màtôicũngkhôngtớiđónữađâu,-Veltraninovcườikhẩy.

–Thìtôinóicũngmộtphầndựatrênđiềuđómà.

Veltraninovhơiphậtý.

–Nhưngđâuchỉcómỗimìnhtôitrênđờinày,-anhnhậnxétvẻcăngthẳng.

PavelPavlovichlạiđỏmặt.

Tôi thấybuồnnghengàinóinhưvậy,Aleksei Ivanovich,ngàihãytinlàtôirấtmựckínhtrọngNadezdaFedosievna…

–Xinlỗi,xinlỗi,tôikhôngmuốngìcả,-tôichỉlấylàmlạrằngtạisaongàiđánhgiámộtcáchphóngđạigiasảncủatôi…và…lạithànhthậthivọngvàotôithế…

–Tôitintưởngngàichínhlàsautấtcảnhữnggì…đãxảyra.

–Cónghĩa,đếnbâygiờngàivẫn coi tôi làmộtngườivô cùnghàohiệp?-Veltraninovbấtthìnhlìnhdừnglại.Giáởlúckhácanhhẳnsẽvôcùngkinhhãivìsựngâythơtrongcâuhỏicủamình.

–Tôiluôncoingàinhưvậy,-PavelPavlovichhạmắtxuống.

–Vâng,nhưngýcủatôihiểnnhiên…khôngphảivềđiềuđó,tứclàkhôngtrongcáinghĩađó,-tôichỉmuốnnóirằng,bấtchấptấtcảnhữngđịnhkiến…-Vâng,bấtchấpmọiđịnhkiến.

–CònkhingàiđiPeterbua?-Veltraninovkhôngthểkìmnén,mặcdùcảmthấytínhchấtquáigởtrongsựtòmòcủamình.

–Vâng,cảkhitôitớiPeterbua,tôivẫncoingàilàmộtngườivôhùng hào hiệp, cao thượng. Tôi luôn kính trọng ngài, AlekseiIvanovich, -PavelPavlovichnhướngmắt và rõ ràngkhôngmấy

bốirốinhìnđịchthủcủamình.Veltraninovbỗngthấysợhãi:anhrấtkhôngmuốnđiềugìđóxảyra,hayđiềugìđóbướcquácáigiớihạnmàanhtựđẩytới.

–Tôiyêuquýngài,AlekseiIvanovich,-PavelPavlovichcấtlời,cóvẻnhưbỗngquyếtđịnh,-VàcảcáinămngàiởT.,tôitừngrấtyêungài.Ngàikhôngnhậnrađóthôi-ôngtatiếptục,giọngrunrunvàđiềunàylàmchoVeltraninovhoàntoànkinhhãi.Tôithậtsựquáthấpkémsovớingài,đểngàicóthểnhậnrađiềuđó.Màcólẽđiềuđócũngchẳngcầnthiết.Rồisuốtchínnămấytôiluônnhớtới ngài, bởi vì, trong đờimình, tôi chưa từng bao giờ được sốngnhưcáinămngàiởcùngchúngtôi.(CặpmắtPavelPavlovichlonglanhđặcbiệt).Tôinhớrấtnhiềunhữngtừngữ,câunóicủangài,cảnhữngtưtưởngcủangàinữa.Tôiluônnhớtớingàinhưnhớvềmộttìnhcảmtốtlành,nhớvềmộtconngườihọcthức,mộtngườivôcùnghọcthứcvớinhữngtưtưởngcủamình.“Nhữngtưtưởngvĩđại có được không chỉ từ những trí tuệ vĩ đại,mà còn từ nhữngtình cảm vĩ đại” - chính ngài đã nói câu nói đó, có thể ngài đãquên,nhưngtôithìtôivẫnnhớ.Tôiluôntrôngcậyngàinhưtrôngcậymột người có những tình cảm lớn… và vì vậy luôn tin tưởngngài,bấtchấpmọiđiều…-Cằmôngtabỗngrunlên.

Veltraninovthựcsựhoảngsợ;cáigiọngbấtngờnàyphảichặnngaylậptức,bằngmọigiá.

–Đủrồi,đủrồi,PavelPavlovich,-Veltraninovlầubầu,đỏmặtvàtrongtâmtrạngnônnóngcăngthẳnganhbỗnglalên:Tạisao,tạisao,tạisaongàicứbámlấymộtngườiốm,bịcăngthẳng,mộtngườithiếutínữathìrơivàohônmê,rồilôingườitavàocáibóngtốiấy…vàthếnào-tấtcảlàhưảo,huyễntưởng,làdốitrá,làxấuhổ và phi tự nhiên, và không có chừngmực,mà xấu hổ nhất làkhôngchừngmực!Và tất cả thậtvớvẩn: cảhai chúng tađều lànhữngkẻhưhỏng,đểucáng…Vànếumuốn,ngaygiờtôisẽchứng

minhrằngngàikhôngchỉkhônghềyêutôi,màcămthù,hếtsứccămthù,rằngngàinóidốimàbảnthânkhôngthấyđiềuđó:Ngàiéptôi,dẫntôitớiđókhôngphảivìcáimụcđíchbuồncườinhưngàivừanóilàđểthửcôvợchưacướicủangài(bịaravậy!),-màđơngiảnngàinhìnthấytôichiềutốiquavàngàigiậndữvàdẫntôitớiđó để chỉ cho tôi thấy, để nói với tôi: “Nhìn thấy cô ấy thế nàochưa! Sẽ là của tao đấy; nào bây giờ mày hãy thử lại lần nữaxem!”.Ngàitháchthứctôi!Ngàicóthểkhôngbiếtđiềuđó,nhưngtrênthực tếđúng lànhưvậy, làvìngài luôncảmthấyđiềuđó…khôngcămthùthìkhôngthểcósựtháchthứcnhưvậy,tứclàngàithựcsựcămthùtôi!-Veltraninovchạykhắpphòng,lalênvềđiềuđó,vàcáiýnghĩchorằngmìnhbịhạthấp,hạthấptớimứcngangbằngvớiPavelPavlovich,cànglúccàngdàyvòvàhạnhụcanh.

–Tôimuốnlàmlànhvớingài,AlekseiIvanovich!-Bấtngờôngnàythầmthìvộivã,giọngcươngquyếtvàcằmôngtalạirunlên.

MộtcơngiậndữđiêncuồngchoánlấyVeltraninov,dườngnhưchưabaogiờvàchưacóaidámxúcphạmanhnhưthế!

–Tôinhắclạimộtlầnnữa,-anhgầmlên,-rằngngàiđeobámmộtngườibịbệnhvàđangcăngthẳng,đểngườiđónóiranhữngtừ viển vông, hão huyền, như trong cơn mê sảng! - Chúng ta…phải, chúng ta là những người thuộc những thế giới khác nhau,ngàicũnghiểuđiềuđó,và…và…giữachúngtalàmộtnấmmồ.-Anhthầmthìmộtcáchđiênloạn-rồibỗngchợttỉnhra…

–Tạisaongàilạibiết?-mặtPavelPavlovichđộtnhiêntrởnêntrắngbệchvàméoxệch-Tạisaongàibiếtđượcrằngnấmmộấyởđây… chỗnàynày! -Ông ta thét lên, sấn tới bênVeltraninovvàbằngmộtcửchỉbuồncười,songdữtợn,lấytayđấmvàochỗtráitim.Tôibiếtnấmmộđóvàchúngtađứngởhaiđầucủanấmmộ,nhưngphíabêntôilớnhơnphíabênngài,lớnhơn…-Ôngtathầmthìnhưtrongcơnmê,vẫntiếptụcđấmvàotimmình.-Lớnhơn,

lớnhơn,lớnhơn…Bất thình lình tiếng chuông ngoài cửa vang lên khiến cả hai

cùngbừngtỉnh.Cóaiđógiậtchuôngmạnhtớimứccứnhưthểthềvớibảnthânrằngphảigiựtđứtchuôngngaytừcúgiậtđầutiên.

–Chẳngaigọichuôngnhàtôithếcả,-Veltraninovlongạinói.

– Đương nhiên là chẳng có ai gọi tôi rồi, - Pavel Pavlovichngượng ngập nói. Ông tatỉnh lại và lập tức trở về với PavelPavlovichnhưmọikhi.

Veltraninovcaucóbướcramởcửa.

–NgàiVeltraninov,nếutôikhôngnhầm?-Ngherõmộtgiọngnóitrẻtrung,âmvangvàtựtinmộtcáchbấtbìnhthườngtừphíangoàicửa.

–Cậucầngì?

– Tôi có được thông tin chính xác, - giọng âmvang tiếp tục -rằngcóôngTrusoskinàođóhiệnđangởchỗngài.Tôicầnphảigặpôngtangay.

Veltraninov,đươngnhiên,sẽlấylàmdễchịutốngkhứvịkháchtự tinnàybằngmột cúđạpxuốngbậc thang.Songnghĩ thếnàoanhlạiđứngsangmộtbênvàmờikháchvàonhà.

–NgàiTrusoskikia,xinmờivào…

SasenkaVàNadezka

Một chàng trai còn rất trẻ, tuổi chừngmười chín, thậm chí íthơn,bướcvàophòng.Khuônmặttrẻtrungđẹpđẽhếchlêntựtinmộtcáchtháiquá.Chàngtacóvẻnhưcũngbiếtănmặc,ítnhấtthìmọi thứtrênngườiđềuhợpvớivócdáng;caohơnngườibìnhthường,tócđenrậmrốibùvàcặpmắtđento,táotợnđặcbiệtnổitrộitrênkhuônmặtanhchàng.Chỉtộicáimũihơitovàhếchlên;nếukhôngvìnhữngđiểmnàythìcóthểnóiđólàmộtchàngđiểntrai.Chàngthanhniênbướcvàovớivẻkhálàquantrọng.

–XemratôicódịpđượcgặpngàiTrusoskiđây,-chàngthanhniênnóirờitừngchữvàđặcbiệtthíchthúnhấnmạnhtừ“códịp”,cónghĩamuốnchongườikhácbiếtrằng,đốivớichàngta,chẳngcósựhânhạnhcũngnhưsựthíchthúnàotrongcuộcnóichuyệnvớingàiTrusoskicả.

VeltraninovbắtđầuhiểuvàhìnhnhưcảPavelPavlovichcũngcảmthấyđiềugìđó.Trênmặtôngtathểhiệnsựlolắng,bấtan,tuynhiênôngtatựtrấntĩnh.

–Tôikhôngcóhânhạnhđượcbiếtcậu,-ôngđáplạivẻquyềnuy, - tôi cũng chorằng tôikhông thể có công chuyệnnàovớiquýcậu.

–Ngài nghe cho rõ trước đã, sauhãngnói ý kiến củamình -chàngtrainóimộtcáchtựtin,tỏvẻrăndạyrồilôicặpkínhhìnhconrùađeobằngmộtsợigiâynhỏ,chămchúnhìnchaisâmbanhởtrên bàn. Sau khi bình thản nhìn chai sâm banh, chàng ta xếpkínhvàlạihướngtớiPavelPavlovich,nói:

–AlekseiLobov.

–AlekseiLobovnàylàaivậy?

–Làtôi.Chưanghethấybaogiờà?

–Chưa.

–Đúngthế,làmsaomàngàibiếtđược.Tôicómộtchuyệnquantrọngliênquantớingài;tuynhiên,xinphépđượcngồi,tôimệt…

–Xinmờingồi,-Veltraninovmờikhách.Nhưngchàngtraiđãngồitrướckhilờimờiđượcđưara.Mặcdầucảmthấytrongngựcmìnhmỗilúcmộtđauhơn,nhưngVeltraninovvẫnthấythíchthúquansátcáiông lỏi conmấtdạynày.Trênkhuônmặthồnghàotrẻ thơ của cậu chàngVeltraninov cảm thấy có nét gì đó nhangnhácNadia.

– Cả ngài nữa, cũng xin mời ngồi - chàng trai mời PavelPavlovich,chỉchoôngtamộtchỗngồiđốidiệnbằngcáihấtđầuđầykhinhmạn.

–Khôngsao,tôiđứngcũngđược.

–Ngài sẽbịmỏiđấy.CònngàiVeltraninov, có thểkhông cầnphảiđichỗkhác.

–Việcgìtôiphảiđiđâu,đâylànhàcủatôi.

–Tùyngài.Tôiđây,phảithừanhậnlàthậmchícònmuốncósựhiệndiệncủangàitrongkhitôilàmsángtỏvấnđềvớingàinày.NadezdaFedosievnagiớithiệuvớitôivềngàivàkhálàtándươngngàiđấy.

–Áichà!Côấykịplàmviệcnàyvàolúcnàovậy?

–Vừamớixong,ngaysaukhicácngàiravề,tôicũngtừchỗđóđếnđây.Thếnày,ngàiTrusovskiạ. -Chàngtraiquay lạinóivớiPavel Pavlovich đang đứng, - chúng tôi, tức là tôi và NadezdaFedosievna. -Chàng ta rítquakẽ răng,ngồidạnghai chânmộtcáchcẩuthảtrênghếbành-yêunhautừlâuvàđãhứahẹncùngnhau.Giờđâyngàilàchướngngạigiữahaichúngtôi;tôitớiđâyđềnghịngàirờivịtrí.Liệungàicóđồngývớilờiđềnghịcủatôi

haykhông?Pavel Pavlovich thậm chí lảo đảo;mặt ông ta tái đi, song nụ

cườicayđộclậptứcxuấthiệntrênmôi.

– Thưa không, không thể nào! -Ông ta đáp lạimột cách dứtkhoát,ngắngọn.

–Thếcơđấy!-Chàngtraixoayngườitrênghế,haichânbắtchữngũ.

– Tôi thậm chí còn không biết mình đang nói với ai, - PavelPavlovichnóithêm.Tôithậmchícònnghĩchúngtachẳngcógìđểtiếptụcnóinữa.

Nóixongôngtacảmthấycầnphảingồixuống.

–Thìtôiđãnóilàngàisẽmệtmà.-Chàngthanhniênnhậnxétmộtcáchkhinhmạn.-BâygiờtôicódịpthôngbáovớingàitêntôilàLobovvàtôivớiNadezdaFedosievnađãhứahẹncùngnhau.-Chínhvì vậymàngàikhông thểnói, nhưngài vừamớinói đây,rằngngàikhôngbiếtcócôngchuyệnvớiai;cũngkhôngthểnghĩrằngchúngtakhôngcóviệcgìđểmàtiếptụccâuchuyện:khôngphải là nói về tôi nữa, mà vấn đề động chạm tới NadezdaFedosievna,ngườicongáimàngàitheođuổitántỉnhmộtcáchđểugiả.Chỉcầnmộtđiềuđóthôicũngđủlànguyênnhânđểmàgiảithích.

Chàngtraikhẽnóinhữngđiềunàyquakẽrăng,nhưmộtcôngtửchínhhiệu,thậmchígầnnhưkhôngthèmcấtthànhlời;vàlạirútcặpkínhra,hướngnótớicáigìđótrongkhinói.

–Xinphép,chàngtraitrẻ…-PavelPavlovichkêulênmộtcáchcăngthẳng,song“chàngtraitrẻ”đãchặnôngtalại.

–Vàolúckhác,đươngnhiên,tôicấmngàikhôngđượcgọitôilà“chàngtraitrẻ”,nhưnglúcnày,nhưngàicũngthấyđấy,tuổitrẻlàsứcmạnhvượttrộiduynhấtcủatôisovớingài,vàchắchẳnngài

đã rấtmuốn, chẳnghạnnhưhômnay, lúc tặng cái vòng tayấy,ngàiđãrấtmuốntrẻthêmmộtchút.

–Áichà,mộtconcágọngkìmđây![9]-Veltraninovnghĩthầm.

–Dùsaochăngnữa,thưaquýcậukínhmến-PavelPavlovichtrấn tĩnhmột cáchđườngbệ - dù sao tôi cũngkhôngnhận thấynhữngnguyêncớmàquýcậuđưara,nhữngnguyêncớkhôngmấylịch thiệp và thật đáng nghi ngờ, là đủ để có thể tiếp tục tranhluận. Tôi nhận thấy tất cả những cái đó là trò chơi trẻ con, vônghĩa.NgàymaitôisẽhỏilạingàiFedoseiSemonovichkhảkính,cònbâygiờxinmờiquýcậurakhỏiđây!

–Ngàithấytưchấtconngườinàyrồichứ!-Khôngkìmchếnổichàngtrailậptứckêulên,nóngnảyhướngvềphíaVeltraninov.-Việcngườitađuổiôngtarakhỏiđấy,bắtôngtacâmmiệngcònchưađủhaysaomàôngtalạicònmuốnngàymaitâubẩmvớiônggià về chúng tôi! Con người ngang bướng kia, chẳng có lẽ bằngđiềunàykhôngphải ôngđã chứngminhrằngôngmuốnđoạt côgáibằngcáchcưỡngbức,muacôấyởnhữngngườilẩmcẩmmàdohậuquảcủanhữngluậtđịnhxãhộimanrợđangnắmgiữquyềnhànhđốivớicôấy?Khôngđủhaysaokhicôấy,hìnhnhư,đãchongàithấylàcôấykhinhbỉngài;chẳngphảilàcôấyđãgửitrảlạingàicáimónquàbấtlịchsựmàngàitặngcôấyhômnayhaysao?Ngàicònmuốngìnữađây?

–Chẳngcóaitrảlạitôichiếcvòngđócả,vảlạiđiềuđólàkhôngthể,-PavelPavlovichnóigiọngrunrun.

–Saolạikhôngthể?ChẳnglẽngàiVeltraninovchưachuyểnlạichongài?

“Ôi,khỉthật!”-Veltraninovnghĩ.

–Đúnglàvừarồi-anhrầurĩnói-NadezdaFedosievnacónhờtôi chuyển cho ngài, Pavel Pavlovich, chiếc hộp này. Tôi không

cầm,songcôấycứđềnghị…nóđây…tôithấybựcmình…Anhrútchiếchộptừtrongtúiáokhoác,đặtnótrướcmặtPavel

Pavlovichđangđiếngngười.

–Tạisaotừ lúcấyđếngiờngàikhôngchuyểnchongười ta?-ChàngtraitrẻnghiêmgiọnghỏiVeltraninov.

–Tôikhôngkịp,chắcvậy,-Veltraninovbốirối.

–Điềunàythậtlạ.

–C-á-igì?

–Chíítthìđiềunàycũngrấtlàlạ,tựngàithấyđấy.Tuynhiên,tôicũngthừanhậnrằngởđâykhôngcógìkhảnghicả.

Veltraninov những muốn ngay lúc này đứng dậy và véo taithằng oắt, nhưng anh không giữ nổi, phì cười vào mặt cậu ta;chàngtraicũngbậtcườitheo;chỉcóPavelPavlovichlàkhôngcười;giánhưVeltraninovnhận thấy cáinhìnkhủngkhiếp củaông tađối vớimình khi anh cười phá vàomặt Lobov - thì chắc anh sẽhiểuđượcrằngconngườinàytrongkhoảnhkhắcấyđangvượtquamột giới hạn vô cùng quan trọng…NhưngVeltraninov,mặc dầukhôngnhậnthấycáinhìnđó,vẫnhiểurằngcầnphảiủnghộPavelPavlovich.

–Ngheđây,thưacậuLobov-anhbắtđầubằnggiọngthânmật-tôikhôngthamgiatranhcãivềnhữngnguyênnhânnàynọmàtôikhôngmuốnđộngchạmtới,tôichỉmuốnngàilưuýnhữnggìmà Pavel Pavlovich mang theo khi tới cầu hôn NadezdaFedosievna.Thứnhất, đó là sựhiểu biết rõ ràng đầy đủ về bảnthânđốivớigiađìnhtônkínhđó.Thứhai,địavịtuyệtvờivàkhảkínhcủamình.Cuốicùnglàgiasản,cónghĩalà,đươngnhiênôngấylấylàmkinhngạckhithấymộtđốithủnhưcậu,mộtngườicóthểcórấtnhiềutựtrọng,nhưngmàtrẻtớimứckhôngthểnàocoicậu làmộtđối thủ chođược…Dovậymàôngấyđãđúngkhiđề

nghịcậuchấmdứt.–“Trẻtớimức”nghĩalàthếnào?Cònmộtthángnữalàtôimười

chíntuổi.Theoluật,tôicóthểcướivợtừlâu.Nóivậyđểngàihiểu.

–Nhưngliệucóôngbốnàohiệntạilạidámgảcongáicủamìnhchocáikẻdẫusaunàycótrởthànhtriệutriệuphúhoặctrởthànhmộtvịcứunhânđộthếtươnglai?Ngườiởtuổimườichínđếnbảnthânmìnhcònchưachịutráchnhiệmnổi,màcậulạicòndámđảmnhậnvớilươngtâmmìnhtươnglaicủangườikhác,tứclàtươnglaicủađứatrẻgiốngnhưcậu!Liệuđiềuđócóthậtsựlàcaothượngkhông, theocậu?Tôimạnphépnói thẳngđiềunày, làvìmớirồicậu cư xử với tôi như một người trung gian giữa cậu và PavelPavlovich.

–Ồvâng,hóaraquýôngnàytênlàPavelPavlovich!-Chàngtrainhậnxét.-Thếmàkhônghiểutạisaotôilạicứnghĩtênngàilà Vasili Petrovich? Thế này - chàng trai ngoảnh lại phíaVeltraninov -ngàikhông làm tôingạcnhiênmấy tí; tôi biết cácngàicùngmộtduộccảthôi!Chỉ lạ làmọingười lạinóivớitôivềngàinhưvềmộtngườikhálàtântiến.Nhưngthôi,đóchỉlàđiềuvớ vẩn, vấn đề là ở chỗ, ở đây không chỉ không có bất kì cái gìkhôngcaothượngtừphíatôi,nhưlàngàitựchophépmìnhnóira,thậmchícònhoàntoànngượclại,điềumàtôihivọngxinngàitựlígiải lấy:chúngtôi, thứnhất,đãhứahẹnvớinhau;ngoàiviệcđóra, trướcsựhiệndiệncủahainhânchứng, tôiđãhứachắcchắnvớicôấyrằng,nếunhưtớimột lúcnàođócôấyyêungườikhác,hoặcânhậnvìđãlấytôivàmuốnlihônvớitôi,ngaylậptứctôilàmchocôấybiênbảnxácnhậntộigiandâmcủamìnhbằngđiềunàytôiủnghộcôấybấtcứởđâucôấyđềnghị lihôn.Hơnnữa:trongtrườnghợptôinuốt lờivàtừchốikhôngchịuđưabiênbảnđó,thìđểđảmbảochocôấy,trongchínhngàycướicủachúngtôi,tôisẽđưacôấymộthốiphiếumộttrămnghìnrúp,đểtrongtrường

hợptôicứmộtmựckhôngchịuđưabiênbảnxácnhận,thìcôấylậptứccũngcóthểchuyểnhốiphiếuđóvàtôisẽtrắngtay!Nhưvậytấtcảđềuđượcđảmbảo,vàtôikhôngmạohiểmvớitươnglaicủaaicả.Thếđấy,đólàđiềuthứnhất.

–Tôisợcáiviệccầmcốnàyhẳnlàdotay…,-tênhắnlàgìnhỉ-Predposylovđãvẽrachongài?-Veltraninovbậtkêulên.

–Hích-hích-hích!-PavelPavlovichcườiđộcđịa.

–Quýôngnàycườicáigìvậy?-Đúnglàngàiđãđoánra,đólàýtưởngcủaPredposylov;nhưngcũngphảithừanhậnlàkhônngoanđấy chứ.Luậtphápphi líhoàn toàn…Đươngnhiên, tôi chú tâmyêucôấymãimãi,còncôấythìcườighêlắm,nhưngmàmọicáisắp đặt khá là giỏi, thậm chí cũng phải thừa nhận, khá là caothượng,vàkhôngphảiaicũnglàmđượcđiềunày.

–Theotôi,khôngnhữngkhôngcaothượng,màthậmchícònlàđêtiện.

Chàngtrainhúnvai.

–Ngài lại không làm cho tôi ngạc nhiênnữa rồi - anh chàngnhậnxétsaumộtlátimlặng-tấtcảnhữngcáiđótừlâuđãkhôngcònlàmchotôingạcnhiênnữa.Predposylov,cáitayấy,giácómặtởđâysẽnóivỗvàomặtngài,rằngsựthiếuhiểubiếtnhưvậycủangàivềnhữngsựviệctựnhiên,tốithiểunhấtxuấtpháttừsựđồibạinhữngtìnhcảmvànhữnghiểubiếtbìnhthườngnhấtcủangài.Thứnhất,docuộcsốngvônghĩakéodài,thứhai,lốisốngnhànhạkéodài.Nhưngmàthôi,chúngtacóthểcònchưahiểulẫnnhau;dùsaothìngườitacũngnóitốtvềngàivớitôi…

Ngàiđãtớinămmươichưa?

–Xinmờivàoviệcngaycho.

– Xin lỗi vì sự thiếu khiêm tốn và ngài cũng đừng giận; tôikhông chủ ý. Xin được nói tiếp: tôi hoàn toàn không phải triệu

phú,nhưngàivừanói(màsaongàilạicóýnghĩnhưvậychứ!).Tôilà thếnày,nhưngài thấyđấy,nhưng tôihoàn toàn tin chắcvàotươnglaicủamình.Tôisẽkhôngtrởthànhngườihùnghaymộtkẻban ân cao thượng, nhưng tôi đảm bảo được cuộc sống cho bảnthânvàchovợmình.Tấtnhiênhiệntạitôikhôngcógì,tôithậmchíđượcnuôinấngdạydỗtronggiađìnhhọ,từlúccònnhỏ…-Saolạithế?

–À,làvìtôilàconcủamộtngườibàconhọxavớivợcủangàiZakhlevnik,vàkhicảhaibốmẹtôimất,tôimớicótámtuổi,ônggiànhậnnuôitôi,sauđóchotôiđihọc.Đólàmộtngườirấtnhânhậu,nếunhưngàimuốnbiết…

–Điềuđóthìtôibiếtrồi…

–Vâng,chỉphảicáiđầuóccũquá.Nhưngđúnglàmộtngườitừtâm.Giờđây,đươngnhiêntôiđãthoátrakhỏisựbảotrợcủaôngấy,tôimuốntựkiếmsốngvàchịutráchnhiệmvềbảnthânmình.

–Màkhinàocậurakhỏinhàđóvậy?-Veltraninovtòmòhỏi.

–Cũngđượcbốnthángnayrồi.

–Bâygiờthìhiểucảrồi:bạnbètừthủaấuthơ!Vậycậucũngcóchỗlàmđấychứ?

–Vâng,tôilàmởmộtvănphòngcôngchứngtư,lươnghaimươilămrúpmộttháng.Tấtnhiên,đóchỉlàtạmthời;khitôicầuhôn,tôicònkhôngcónổingầnấy.Thờikìđótôilàmởđườngsắt,chỉcóchínrúpmộttháng,nhưngtấtcảđềuchỉlàtạmthờithôi.

–Chảlẽcậuđãcầuhôn?

– Chỉ là cầu hôn hình thức thôi, và lâu rồi, cũng phải tới batuần.

–Rồithếnào?

Ônggiàlănracười,sauđóthìgiậnđiênlênvàthếlàhọgiamcôấytrêngáclửng.

NhưngNadiachịuđựnghếtsứcngoancường.Vớilại,trongsựthấtbạinàycòncómộtnguyênnhânnữa,sốlàtrướcđóônggiàđãmàinanhgiũavuốtchốnglạitôivìtộitôiđãtựýbỏviệctrênbộmàôngấyxinchotôivàolàmbốnthángtrướcđó,trướckhitôilàmởđườngsắt.Đólàmộtônggiàrấthay,tôinhắclại,ởnhàrấtgiảndị,vuivẻ,nhưngchỉcầnxuấthiệnởtrênbộ, thìngàikhôngthểtưởng tượng được đâu! Một thiên lôi chính hiệu! Làm việc này,đương nhiên, tôi muốn phát tín hiệu cho ông ấy thấy rằng tôikhông còn thíchphong cách của ôngấy,nhưng ởđâynguyêndochínhxuấtpháttừcáitaycốvấngiúpviệcthủtrưởng:taynàytìmcáchkêucarằngtôicóý“làmhại”hắn,nhưngtôicólàmgìđâu,chỉcónóivớitayấyrằnghắnchưatrưởngthành.Tôiđãbỏhếtvàbâygiờthìlàmởvănphòngcôngchứng.

–Ởbộcậunhậnlươngcókhákhông?

–Lươngquásiêu!Ônggiàthìvẫnnuôiăn,baohết,-thìtôiđãnóivớingàirồi,ôngấyrấttốtbụngmà;nhưngchúngtôidùsaocũngkhôngnhượngbộ.Tấtnhiên,haimươilămrúpkhôngthểgọilàđảmbảođược,nhưngchẳngbaolâunữatôihivọngsẽthamgiavào việc quản lí những điền trang đang lụn bại của bá tướcZavileiski,khiđólươngsẽ làbanghìnrúp,chứchẳngnhưlươngcủađámluậtsư.Hiệnngườitađangtìm…Chà!Sấmrasấm,rồisẽcódôngđây,thậtmaytôikịpđếntrướccơndông;chảlàtôiđibộtừchỗấytớiđây;gầnnhưchạysuốt.

– Nhưng, xin phép được hỏi, cậu nói chuyện với NadezdaFedosievnanhưthếnào,khiởđấyngườitakhôngđóntiếpcậu?

–À,thìcóthểnóiquahàngràomà!Ngàichắccónhìnthấycôgáitóchungchứ?Chàngtraicười-Côấygiúpliênlạcgiữachúngtôi, và còn có cảMariaNikitisina; chỉ có điều cônày làmột conrắn!..Saongàicaumặt?Ngàisợsấmà?

–Không,tôikhôngđượckhỏe,rấtkhôngkhỏe…Veltraninovquả

thực đang trải qua cơn đau thắt ở ngực, đứng dậy và thử đi lạitrongphòng.

–Chà,quảlàtôiquấyquảngàithật,-Xinngàiđừngsốtruột,tôiđingaybâygiờ!Nóirồichàngtrainhổmdậy.

–Cậuđâucólàmphiềngìtôi.-Veltraninovtỏrakháchsáo.

–Khôngphiềnlàthếnào,khi“Kobylnikovđaubụng”-hẳnngàicònnhớSedrin?NgàithíchSedrinchứ?

–Cóthích…

–Tôi cũngvậy.Nào,Vasili…Ôi, tôi lạiquên,PavelPavlovich,xin chấm dứt đi! Chàng trai quay về phía Pavel Pavlovich, cườicười.-Tôixinmộtlầnnữađặtcâuhỏiphùhợpvớicáchhiểucủangài:Liệungàicóđồngýngayngàymai,trướcmặtôngbàgiàvàcùngvớisựcómặtcủatôi,khướctừmọikìvọngđốivớiNadezdaFedosievna?

– Tôi nhất quyết không đồng ý, - Pavel Pavlovich đứng dậy,dángvẻsốtruộtvàquyếtliệt.-Đồngthờimộtlầnnữađềnghịđểchotôiyên…làvìtấtcảnhữngđiềuđóthựctrẻconvàngungốc.

–Hãycoichừng!-Chàngtraidứdứngóntaydọaôngtacùngvới nụ cười cao ngạo. -Đừng tính toán sai lầm!Chắc ngài cũngbiếtsựtínhtoánsailầmnhưthếsẽdẫnđếnđâuchứ?Còntôithìcảnhcáongàirằngtrongchíntháng,saukhingàiđãtiêuphítiềncủaởđó,saukhibịhànhchokhốnkhổ,ngàisẽlạiquayvềđây.Ởđấy, chínhngài sẽ buộc phải khước từNadezdaFedosievna,nếukhông,tìnhcảnhngàisẽcòntệhơn.Xemđó,ngàiđãđẩysựviệctớiđâu!Tôicầnbáotrướcrằngbâygiờngàichẳngkhácgìchógiữxương,xinlỗi,đóchỉlàmộtsựsosánh,khôngvớibảnthân,khôngvớinhữngkẻkhác.Tôinhắclạivìlòngnhânđạo:hãynghĩchokĩ,bắtbảnthân,dùchỉmộtlầntrongđời,suynghĩchothấuđáo.

–Đề nghịmiễn cho tôi phải nghe giảng giải đạo đức, - Pavel

Pavlovichgiậndữkêulên,cònvềnhữngámchỉxấuxacủacậuthìngayngàymaitôisẽcónhữngbiệnpháp,nhữngbiệnphápthíchđáng!

–Ámchỉxấuxa?Ồsaongài lạinóivềđiềuđóchứ?Bảnthânngàixấuxa, tồi tệ,nếunhưđiềuđócó trongđầungài.Được, tôiđồngýđợiđếnngàymai,nhưngnếu…Ốichàchà,sấmlạinổ!Xintạm biệt, rất vui được gặp ngài! Chàng trai gật đầu chàoVeltraninovvàchạyđi,chắcvộitránhcơndôngvàkhỏigặpmưatrênđường.

HọĐãPhụcHận

–Ngàithấychưa?Thấychưa?-PavelPavlovichnhảybổtớichỗVeltraninovsaukhichàngthanhniênđãđira.

–Vâng,ngàithựckhôngmay!-Veltraninovnóimộtcáchkhôngchủtâm.Anhđãchẳngnóinhững lờinhưvậy,nếunhưcơnđautrong ngực mỗi lúc một gia tăng đang hành hạ anh. PavelPavlovichgiậtngườilênnhưphảibỏng.

– Cònngài thì sao biết thương tôi như vậymàkhông đưa lạichiếcvònglàsao?

–Tôichưakịp…

– Thương tự đáy lòng, nhưmột người bạn chân chính thươngngườibạnchânchínhcủamình?

–Phải,cũngcóthương,-Veltraninovbắtđầunổigiận.

Tuyvậyanhcũngkểngắngọnviệcmìnhnhận lại chiếcvòngnhư thế nào vàNadezda Fedosievna gần như buộc anh ta cùnghợptácrasao…

–Ngàibiếtrằngtôiđãchẳngnhậnchiếcvòngđóvớibấtcứgiánào;khôngcóviệcnàyđãcókhốichuyệnkhóchịurồi!

– Phải lòng rồi thì cứ nhận đi! - Pavel Pavlovich cười khinhkhích.

–Thậtnguxuẩntừphíangài;tuyvậytôicũngphảixinlỗingài.Tựbảnthânngàivừathấyđấy,tôiđâucóđóngvaitròchínhtrongchuyệnnày,màlànhữngngườikháckia!

–Dùsaothìcũngphảilòngrồi.

PavelPavlovichngồixuốngvàrótrượuvàocốccủamình.

–Ngài tưởng tôi chịu thua thằng ranhấy chăng?Lùacừu thì

phải lấysừng, thếđấy!Ngàymaitôisẽtớiđó lấysừng lùabằnghết.Tôisẽtốngcổthằnglỏiconấykhỏicáitrạitrẻ…

Ôngtauốngmộthơihếtcốcrượuvàrótthêm.Nóitómlại,hànhđộngcủaôngtalúcnàytrởnênphóngtúng,buôngthả.

–Áichà,NadezkacùngvớiSasenka,nhữngđứatrẻdễthương,-híc-híc-híc!

Ôngtatứcgiậnđếnmấtkhôn.Lạimộttiếngsấmlớnnổvang;chớpgiậtsánglóavàmưabắtđầutuônnhưtrút.PavelPavlovichđứngdậyrađóngcửasổ.

– Nó vừa hỏi ngài: “Ngài có sợ sấm không?” - Híc - híc!Veltraninov sợ sấm!Kobylnikov bị sao nhỉ, Kobylnikov…Còn vềtuổinămmươi-hả?Ngàinhớchứ?PavelPavlovichchâmchọc.

–Dùsaongàicũngnênnghỉ lạiđây-Veltraninov lôicuốnsựchúý,nóimộtcáchkhónhọcvìđau,-tôiđinằm…cònthìtùyngài.

– Phải rồi, trời đất thế này đến chó người ta cũng còn khôngđuổirakhỏinhàcơmà!-PavelPavlovichtựáicướplời,hơnnữa,cònmừngvìtìmđượccớđểtựái.

–Vâng,ngàicứviệcngồi,cứviệcuống…cảngủquađêmnữa!Veltraninovlẩmbẩm,trườnngườitrênđi-văngvàkhẽrênlên.

–Ngủđêmá?-Thếngài,ngàikhôngsợà?

–Sợcáigì?-Veltraninovbấtthìnhlìnhnhỏmđầudậy.

–Không,cógìđâu.Lầntrướcngàicóvẻsợhãi,ấylàtôichỉcócảmgiácnhưvậy…

–Ngàithậtngungốc!-Veltraninovkhôngnhịnđượcvàbựcbộinằmquaymặtvàotường.

–Khôngsao,-PavelPavlovichnói.

Ngườiốmbỗngthiếpđi,chỉsaumộtphútnằmxuống.Sựcăngthẳngkhácthườngkéodàicảngày,thêmvàođólàsựsuysụpsức

khỏe trong suốt thời gian trước đó, khiến cho Veltraninov bấtthình lình quỵ hẳn và anh kiệt quệ, yếu ớt như một đứa trẻ.Nhưngcơnđauvẫntiếptục lấnátcảsựmệtmỏicùnggiấcngủ;saumột tiếngđồnghồanhtỉnhgiấcvàkhónhọcđứngdậy.Cơndông đã lặng, trong phòng khói thuốc lámờmịt, chai rượu cạnsạch,cònPavelPavlovichthìngủtrênchiếcđi-văngphíabênkia.Ôngtanằmsấp,gốiđầulênchiếcgốiđi-văng,khôngcởiquầnáovàủng.Chiếckínhcầmtayđãcũcủaôngtatrượttừtúiáoramépđi-văngvàchỉ tínữa làrơixuốngsàn.Chiếcmũvất lăn lócbêncạnh,dướisànnhà.Veltraninovrầurĩngóôngtavàcũngchẳngbuồnđánhthứcôngtadậy.Coquắplạivìđau,anhlêtừngbướcquanhphòng,vìkhôngcònsứcđểmànằm.Anhnônnaovàsuynghĩvềbệnhtìnhcủamình.

Anhsợcơnđaunàytrongngựcvàkhôngphảilàkhôngcólído.Nhữngcơnđaunhưthếnàyxuấthiệntừlâurồi,songcũngkhôngphải là thườngxuyên,nămmột lần,hoặchainămmột lần.Anhbiếtchứngđaunàylàtừgan.Thoạtđầu,cơnđautậptrungởmộtđiểmnàođóởngực,ởức,hoặccaohơnmộtchút,mớichỉtứctức,chưa dữ dội lắm, nhưng huyết áp bị kích thích. Cơn đau khôngngừngnghỉđôikhikéodàiđến chín tiếngđồnghồ liên tục, cuốicùngconbệnhđautớimứchuyếtáptăngkhôngthểchịudựngnổivà cảm thấynhưsắp chết.Lần cuối vàonămngoái cơnđaunàykéodàichíntiếng,sauđómớilặngdần,anhyếutớiđộnằmtrêngiườngtaychỉcựaquậyđượcmộtchútvàbácsĩchophépanhcảngàychỉđượcuốngmấythìanướctràloãngvàănvàimẩubánhmì dầm trong nước canh, như chomột đứa trẻ đang còn búmẹ.Cơnđauxuấthiệntừnhữngnguyênnhânkhácnhau,nhưngtrướchếttừsựcăngthẳngthầnkinh.Vàcơnđauquakhỏicũngrấtlạ:đôi khi nó phát ngay từ đầu, trong khoảng nửa tiếng, từng cơnnhẹ,vàrồiquangaylậptức;cònthỉnhthoảng,nhưtrậncuốivừa

rồi,khôngcógìcóthểgiúpđượcvàcơnđauthuyêngiảmnhờrấtnhiềutrậnnônraliêntiếp.Bácsĩthừanhậnsaunàyrằngôngtatinconbệnhbịngộđộc.Giờđâychờđếnsángcònrấtlâu,màanhlạikhôngmuốngọibácsĩvàolúcđêmhômnhưthếnày.Cuốicùngkhôngthểchịuđựngnổianhnônọeầmĩ.TiếngnônoẹđãđánhthứcPavelPavlovich:ôngtanhỏmdậytrênđi-văng,ngồimộtlúc,sợ hãi nghe ngóng và không tin vào mắt mình khi nhìn thấyVeltraninovđangchạyđichạylạigiữahaiphòng.Chairượuuốnghết,khôngnhưmọikhi,rõràngtácđộngmạnhtớiôngvàrấtlâuôngkhôngthểhiểuđượcchuyệngìđangxảyra;cuốicùngrồiôngcũnghiểuravà laotớiVeltraninov;anhnày lẩmbẩmđiềugìđótrảlờiông.

–Đólàtừganngàimàra,tôibiếtbệnhnày!-PavelPavlovichbỗnglinhhoạthẳnlên-NgàiPetrKuzmychởPolosukhin,cũngbịinhệt thếnày, cũng từgancả.Bệnhnàyphátra từngcơn.PetrKuzmychbaogiờcũngbịtừngcơn…cóthểchếtngườiđấy!TôichạytìmMavranhé?

–Khôngcần,khôngcần!-Veltraninovrunrẩyxuatay-Khôngcầngìcả.

NhưngPavelPavlovich,cótrờihiểuđượctạisao,gầnnhưquêncả bản thân, coi việc cứu Veltraninov tới cái mức như thể cứuchínhcontrairuột.Ôngbỏngoàitailờichủnhà,cốhếtsứcthuyếtphụcsựcầnthiếtcủaviệcchườmnóngvà,hơnthế,phảiuốngngaylậptứchai,bachéntràloãng,“khôngphảilàtrànóng,màlàtràđun sôi kia! Và rồi ông vẫn chạy tìmMavra, không chờ sự chophépcủachủnhà,cùngvớichịtanổilửatrongcáibếpthườngkhitrốngrỗng,đunấmsamova;cùnglúccònkịpchongườibệnhnằmlêngiường,cởiquầnáongoài,đắpchăn,tấtcảmấtchừnghaimươiphút,vừađunxongtrà,vừakịpchườmlượtđầu.

–Nhữngcáiđĩachườmnóngrãy!-Ôngnói,giọngphấnchấn,

tayđặtmộtchiếcđĩađượclàmnóngbọctronggiấyănlênchỗngựcbị đau của Veltraninov. - Không có những cái chườm khác, màkiếm cũng rất lâu, còn chườm bằng đĩa thì thế với ngài là cáchchườmtốtnhất;tôiđãtừngthửcáchnàyvớiPetrKuzmych.Bệnhnàycóthểchếtđấy.Hãyuốngtràđi,nuốtlấyvàingụm,cóbỏngtícũngkhôngsao;cuộcsốngquýhơn…

PavelPavlovichquấyquảMavracònđangngáingủ;cứmỗiba,bốnphútphảithayđĩachườm.Sauchiếcđĩathứbavàuốngmộthơitáchtrànóngthứhai,Veltraninovbỗngcảmthấynhẹngười.

–Nếunhưngàigiảmđượccơnđaungay,thìơnChúa,đólàdấuhiệutốt!-PavelPavlovichkêulênvàphấnkhởichạyđithayđĩavàlấythêmnướctràmới.

–Chỉcầnbẻgãycơnđau!Tacầnphảiđẩylùicơnđau!-Chốcchốcônglạinhắcđinhắclại.

Saunửatiếng,cơnđaudứthẳn,nhưngngườibệnhbịhànhtớimứcmặcchoPavelPavlovichcầukhẩnanhcũngkhôngchịu“làmthêmmộtđĩanữa”.Đôimắtanhnhắmlạivìquáyếu.

–Ngủ,ngủ-Anhyếuớtnhắclại.

–Chứcòngì!-PavelPavlovichđồngtình.

–Ngàicũngngủđi…mấygiờrồi?

–Sắphaigiờrồi,kémmườilămphút.

–Ngàiđingủđi.

–Tôiđingủđây,ngủđây.

–Ngài,ngài-anhthềuthàokhiPavelPavlovichchạytớivàcúixuốngngườianh,ngài-tốthơntôi!Tôihiểutấtcả,tấtcả,tấtcả…Độiơn.

– Ngài ngủ đi, ngủ đi, - Pavel Pavlovich thì thầm và nhanhchóngnhónchânđitớiđi-văngcủamình.

NgườiốmtrướclúcthiếpđicònnghethấyPavelPavlovichkhẽkhàngtrảichăn,cởiáokhoác,cuốicùngtắtnếnvàthởrấtkhẽđểkhônggâytiếngđộng,tiếntớiđi-văngdànhchomình.

Không còn nghi ngờ, Veltraninov nằm ngủ và thiếp đi rấtnhanhsaukhinếntắt;anhcònnhớrõđiềuđó.Nhưngtrongtấtcảthời gian của giấc ngủ, cho tới tận lúc tỉnh dậy, anh nhìn thấytrong mơ mình không hề ngủ và có vẻ như không thể nào ngủthiếpđiđược,mặcdùvôcùngmệtvàyếu.Cuốicùnganhmơthấymộtgiấcmơ trongđóanhbắtđầubịmê sảngvàkhông thểnàoxua đuổi được những bóng ma mỗi lúc một dày đặc vây xungquanh, cho dù vẫn ý thức được rằng đó chỉ là cơnmê sảng chứkhôngphảihiệnthực.Nhữngbóngmađóhoàntoànquenthuộc;cănphòngcủaanhdườngnhưchậtcứngnhữngngườilàngười,còncửathôngrangoàisảnhthìmởtoang;mọingườitừngđoàntừngđoànđivào làmchậttoànbộcầuthang.Đằngsauchiếcbànđặtgiữaphòngcómộtngườingồi,giốnginhệtnhưởtrongcơnmêmàanhnhìn thấy tháng trước đó.Cũngnhưhồi ấy, người nàyngồichốngtaylênmặtbànvàkhôngmuốnnói;nhưnglúcnàyôngtađộimột chiếcmũ tròn có đính băng tang. “Sao?Chả lẽ đó lại làPavelPavlovich?”-Anhnghĩ,songkhinhìnvàomặtcáingườiimlặngấyanhthấyrõđóhoàntoànlàmộtngườinàođấykháchẳn.“Saoôngấy lạiđeobăng tang?”Veltraninov thắcmắc.Tiếngồn,những tiếng chuyện trò và tiếng kêu của mọi người chen chúcnhaugầnchiếcbànthậtkinhkhủng.CóvẻnhưnhữngngườinàycònlàmdữghêgớmhơnvớiVeltraninovsovớinhữngngườitronggiấcmơthángtrước.Họđedọaanhbằngnhữngnắmđấmvàrasứcgàothétđiềugìđóvàomặtanh,songvềđiềugìthìanhkhôngthểhiểunổi. “Ờthìđó làmộtcơnmêsảng,mìnhbiếtmà!-Anhnghĩ, - mình biết là mình không thể ngủ được và dậy bây giờ,khôngmuốnnằmvìbuồnchán!…”.Nhưng,tuynhiênnhữngtiếng

kêuvàmọingườicùngnhữngcửchỉcủahọ,tấtcả-rõvàthậttớinỗi, đôi lúcanhphảinghingờ: “Chẳng lẽ tất cảnhữngđiềunàythựcralàmêsảng?Nhữngngườinàymuốngìởmình,trờiđấtơi!Nhưngnếuđâykhôngphảimêsảng,thìchảlẽ,nhữngtiếngkêunhưvậylạikhôngđánhthứcPavelPavlovichtừbấyđếngiờ?Bởivìôngấyđangngủtrênđi-văngngaycạnhđây?”.Cuốicùng,bỗngcóđiềugìđóxảyra,lạicũnghệtnhưnhưlúcấy,tronggiấcmơấy;mọingườivộivãlaolêncầuthangvàchenchúcởtrướccửaravào,vìmộtđámngườimớivừatừcầuthanglaobổvàophòng.Nhữngngườinàymangcáigìđótheongười,cáigìđótovànặng;ngherõtiếngbướcchânnặngnềcủanhữngngườikhuânváctrênnhữngbậc thangvà tiếng traođổihổnhển,vộivãcủahọ.Trongphòngvang lên những tiếng kêu: “Họ đangmang tới, đangmang tới!”,mọiconmắtcùngsánglênvàchiếuthẳngvàoVeltraninov.Tấtcảmọi người vừa đe dọa vừangạonghễ chỉ cho anh về phía thanggác.Khikhôngcònchútnghingờrằngđóchỉ làmêsảng,mà làhiệnthực,anhkiễngchânđểnhìnquanhữngmáiđầuxemngườita khênh cái gì. Tim anh đập thình thịch - thình thịch - thìnhthịch-vàrồibấtthìnhlình,inhệtnhưlúcấy,tronggiấcmơấy,vang lên ba tiếng chuông ngoài cửa.Và cũng lại là những tiếngchuôngrõtớimức,thậttớimứctấtnhiênchúngkhôngthểcótronggiấcmơ!…Veltraninovkêulênvàtỉnhgiấc.

Nhưng,khônggiốngnhưlúcbấygiờ,anhkhôngvùngchạytớicửa.Một ýnghĩnàođóđiềukhiển cửđộngđầu tiên củaanhvàtronggiâyphútchớpnhoángấyliệucóthểcóýnghĩnàođótrongđầuanh,nhưngdườngnhưcóaiđómáchbảoanhcầnphảilàmgì:anhvùngrakhỏichăn,haitaygiơraphíatrướcnhưthểbảovệvàchặnsựtấncôngngaytừphíaPavelPavlovichnằmngủ.Haitayanh chạmngayphải tay củaai đóđang lao xuốngngười vàanhnắmchặtlấychúngquảlàcóaiđóđangđứngbêncạnhđangcúi

xuống.Màncửasổbuôngphủ,nhưngtrongphòngcũngkhôngđếnnỗitốilắm,bởivìtừphòngbên,nơikhôngcórèmcửasổ,ánhsángyếuớt lọtvào.Bất thình lìnhmộtcáigìđórạch lòngbàntayvànhữngngón tayphảiđaukhủngkhiếpvàanhnhậnrangay taymìnhđangnắmchặtlưỡidaohoặcmộtcondaocạo…Cũngtrongkhoảngkhắcấymộtvậtgìđónặngnềrơiđánhbịchxuốngsàn.

VeltraninovcóthểkhỏegấpđôiPavelPavlovich,songcuộcvậtlộn giữahai người kéo dài khá lâu, khoảnghơn ba phút.Chẳngbaolâuanhđèđượcôngtaxuốngsàn,bẻhaitayquặtvềphíasauvàkhôngbiếtđểlàmgìanhlậptứcmuốntróihaitayôngtalại.Anhbắtđầusờsoạngtìmkiếmdâytróibằngtaytrái,còntayphảibịthươngthìgiữkẻgiếtngười.Anhtìmrất lâusợidâytrênbậucửasổ,cuốicùngsờđượcvàgiậtnóxuống.Bảnthânanhsaunàylấylàmkinhngạckhônghiểutạisaomìnhcónổisứcmạnhcóthểnóilàsiêunhiênđểlàmtấtcảnhữngviệcđó.Trongbaphútvậtlộn,cảngườinàylẫnngườikiakhôngainóilấymộttừ;chỉnghethấytiếngthởdốccủahọvàtiếngđộngkhôkhốccủacuộcvậtlộn.Cuốicùng,vặnđượchaitayPavelPavlovichrasau,tróilại,đểôngtangồidướisàn,Veltraninovđứngdậyđitớicửasổkéomàngióvànâng rèmcửa.Trên conphốhiuquạnh trờiđãbắtđầu sáng.Anhmởcửasổvàđứngđómộtlúc,hítthậtsâukhôngkhítronglànhcủabuổisáng.Đãnămgiờsáng.Saukhiđóngcửasổkhôngmấyvộivã,anh tiến tới chỗchiếc tủ lấyramột chiếckhănsạchbuộc chặt bàn tay bị thương để cầmmáu đang chảy.Dưới chânanh,nằmtrênthảmlàcondaocạođangmở;anhnhặtlên,gậplạivàcấtnóvào tronghộpcạorâuquênđóngnắptừsángđặt trênmột chiếc bànnhỏ, sát ngay cạnh chiếc đi-văngPavelPavlovichnằm,sauđócấtchiếchộpcạorâuvàotủbàn làmviệc,khóa lại.Sau khi làm xong tất cả những việc đó anh tiến tới gần PavelPavlovichnhìnkĩôngta.

Trongthờigianđóôngnàycốbằngmọicáchnhổmdậyvàngồivàoghếbành.Ôngtakhôngmặcquầnáo,trênmìnhchỉcóđồlót,khônggiầydép.Phíalưngvàhaiốngtayáochiếcsơmicủaôngtađẫm máu; song không phải máu của ông ta, mà từ bàn tay bịthương của Veltraninov. Tất nhiên, người ngồi đó là PavelPavlovich,songgầnnhưkhôngthểnhậnraôngtavàogiâyphútđầutiêncủacuộcgặpbấtngờ,-bởimặtmũiôngtathayđổikhủngkhiếp.Ôngtangồikhôngđượctựnhiênvìhaitaybịtróiquặtphíasau,vớikhuônmặtbiếndạng,đauđớnvàxanhlét,thỉnhthoảnglạirùngmình.ÔngtanhìnVeltraninovbằngmộtánhmắtchămchú,songmờđục,dườngnhưvẫnchưanhậnramọi thứ.Ôngtabỗng nhoẻn cười ngây độn, hất hàm về phía bình nước đặt trênbàn,giọngđứtquãng,gầnnhưthầmthì:

–Choxinngụmnước.

Veltraninovrótnướcvàtựtaychoôngtauống.PavelPavlovichuống ừng ực; sau khi uống được ba ngụm, ông ta ngẩng đầu vànhìnchằmchằmvàomặtVeltraninovđứngtrướcmặt,taycầmcốcnước,nhưngkhôngnóigìvàlạitiếptụcuốngnốtcốcnước.Saukhiuốngxong ông ta thởmộthơi dài.Veltraninov cầm lấy chiếc gốicủamình, vơ theoáokhoácngoài rồi đi vàophòngkếbên,khóachặtcửaphòngnơiPavelPavlovichđangngồi.

Cơnđaucáchđókhônglâuđãquakhỏihoàntoàn,songanhlạicảmthấyvôcùngmệtmỏisausựcốgắngquámứcdiễnravừarồicủacáisứclựccótrờihiểutừđâumàcóđược.Veltraninovthửcốhiểunhữnggìđãxảyra,nhưngnhữngýnghĩcủaanhgắnkếtmộtcáchyếuớt;cơnchấnđộngquámạnh.Đôimắtanhlúcthìnhắmcótớimươiphút,lúcthìanhbỗngrùngmình,bừngtỉnh,nhớlạitấtcả,giơbàntaybịđauquấnbằngchiếckhănđẫmmáuvàbắtđầunghĩ một cách ráo riết. Anh chắc chắn một điều rằng PavelPavlovichđúng làmuốn cắt cổmình, chỉ cóđiều có thể trướcđó

mười lămphúttựbảnthânôngtakhôngbiết làmìnhcắtcáigì.Cáihộpđựngdaocạo,cóthể,chỉmớichiềuquatrượtquacáinhìncủaôngta,khônglàmnảysinhmộtýnghĩnàovềviệcnàyvàchỉởlại trong trí nhớ của ông tamà thôi. (Những chiếc dao cạo luônđược khóa trong ngăn tủ bàn làm việc, chỉ có sáng hôm trướcVeltraninovlấychúngrađểcạo,tỉamấychiếcrâugầnriamépvàtócmai,cáiviệcmàthỉnhthoảnganhvẫnlàm).

“Nếuôngtachủtâmgiếtmìnhtừ lâu, thìcó lẽphảichuẩnbịtrước dao, hoặc súng lục, chứ không không phải tính nhờ đếnnhững con dao cạo râu củamìnhmà ông ta chưa hề nhìn thấytrướcchiềuhômqua”-Anhnhânthểnghĩthêm.

Cuối cùng, đồnghồ điểm sáu giờ.Veltraninov bừng tỉnh,mặcquầnáovàđitớichỗPavelPavlovich.Khimởcửaanhkhôngtàinàohiểuđược:khônghiểuđượcmìnhkhóaPavelPavlovichđểlàmgìvàtạisaokhôngthảôngtarakhỏinhàngaytừlúcấy?Vàanhcònvôcùngngạcnhiênkhithấykẻbịgiamgiữquầnáochỉnhtề;chắclàtìmđượccáchtựcởitrói.Ôngtangồitrênghếbành,nhưngđứngngaydậykhiVeltraninovbướcvàophòng,cầmsẵnchiếcmũtrongtay.Cáinhìnlolắng,hoảngsợcủaôngtadườngnhưvộinói:

“Đừngcómởmiệng,chảcógìmàphảimởmiệng,khôngcógìđểmànóicả…”

–Hãyđiđi!-Veltraninovnói.-Cầmlấycáihộpcủangài-anhnóithêm.

PavelPavlovichtừcửaquaytrởlạicầmlấycáihộpđựngchiếcvòngkimcươngđặtởtrênbàn,đútvàotúiáokhoácvàđiraphíacầuthang.Veltraninovđứngởchỗcửaravàođểkhóalạisaukhiông ta ra khỏi căn phòng.Mắt của họ gặp nhau lần cuối; PavelPavlovich bỗng dừng lại, cả hai cùng nhìn vào mắt nhau mấtkhoảngnămgiây,thoángchútngậpngừng;cuốicùngVeltraninovkhẽxuatayyếuớttrướcmặtôngta.

–Thôi,điđi!-Anhnóikhẽrồikhóacửangaysaulưngôngta.

PhânTích

Cảm giác một niềm hân hoan to lớn, khác thường choán lấyanh;điềugìđóđãkếtthúc,đãđượccởinút;mộtnỗibuồnkhủngkhiếpnàođóđãquađivàtanbiếnhoàntoàn.Anhcảmthấythế.Nỗi buồn đó kéo dài năm tuần. Anh giơ bàn tay quấn bằng cáikhănướtđẫmmáu,lẩmbẩmmộtmình:“Không,giờthìtấtcảmọisựđềuđãkếtthúc!”.Vàtrongcảbuổisánghômđó,lầnđầutiênsaubatuầnlễqua,anhhầunhưkhôngnghĩvềLiza,-dườngnhưmáuchảytừnhữngngóntaybịthươngđãcóthể“rửa”đượcthậmchícảnỗibuồnđó.

Anhýthứcđượcrằngmìnhđãthoátđượcsựnguyhiểmkhủngkhiếp.“Nhữngngườiấy-Veltraninovnghĩngợi-chínhlànhữngngườinhưvậytrongmộtphútcònchưabiếtlàhọcócắtcổngườikháchaykhông, -nhưngmộtkhiđã cầmcondao trongbàn tayrun rẩy củamình và cảmnhận được giọtmáunóng trên nhữngngóntaycủamình,thìcứacổcònlànhẹ,-họcóthể“cắtphăng”cảđầu ấy chứ, như những tay tù nhân ở nơi đầy ải thườngmô tả.Chínhthếđấy”.

Khôngthểởnhàlúcnày,anhđiraphốvớiniềmtinrằngngaybâygiờđiềugìđónhấtđịnhsẽxảyra,hoặcbâygiờnósẽxảyravớichínhbảnthânmình.Anhlangthangtrênphốvàchờđợi.Anhvôcùngmuốngặpmộtaiđó,nóichuyệnvớiaiđó,kểcảvớinhữngngười không quen biết, và chỉ có điềunày cuối cùng cũngkhiếnanhnghĩtớiviệcphảigặpbácsĩđểbănglạibàntaybịthươngmộtcách cẩn thận.Vị bác sĩ vốn quen với anh từ trước, xemxét vếtthương, tò mò hỏi: “Sao lại có thể xảy ra như vậy được nhỉ?”.Veltraninov cười lớn,nửađùanửa thật và tínữa thìkểhếtmọi

chuyện,songkìmlạiđược.Vịbácsĩbắtmạchchoanhvàkhinghekểvềcơnđautốiqua,thuyếtphụcanhuốngngaymộtloạithuốcgiảmđaunhanhmàtrướcđâyông tađãkêđơn.Cònvết cắt thìông tanóiđểVeltraninovyên lòngrằng “nósẽkhôngđể lạihậuquảnghiêmtrọngnàocả”.Veltraninovcườivang,thuyếtphụcôngtarằnghậuquảthìcũngđãcórồivàrấttuyệt.Niềmmongmuốnđượcnóiratấtcảtrongngàyhômấynhắclạitớihailần,mộtlầnvới một người hoàn toàn không quen biết mà anh là người bắtchuyện trước trong cửahàngbánhkẹo.Trướcnayanh chưabaogiờbắtchuyệnvớinhữngngườilạởchốnđôngngười.

Anhrẽvàocáccửahàng,muabáo,rẽvàohiệumayquenvàđặtmay cho mình một bộ quần áo. Ý nghĩ phải tới thăm gia đìnhPogorelsevvẫnlàmanhkhóchịu,vàanhđãkhôngcònnghĩtớihọ,màanhcũngkhôngthểtớinhànghỉcủahọđược,cóvẻnhưanhvẫnđangchờđợimộtđiềugìđóởtrongthànhphố.

Veltraninovăntrưangonmiệng,bắtchuyệnvớingườiphụcvụvàmộtkháchcùngăntrưa,uốngnửachaivang.Vềkhảnăngcơnđau tối qua có thể lặp lại anh không hề nghĩ đến; anh tin chắcrằngbệnhtậtđãquakhỏihoàntoànchínhtrongcáigiâyphútkhingủthiếpđitốiquatrongtìnhtrạngkiệtsứchoàntoàn,saumộtgiờrưỡivùngdậykhỏigiườngvàquậtngãkẻgiếtngườixuốngsànvớimộtsứclựcnhưvậy.Tuynhiên,tớichiềuanhbịchóngmặtvàcócáigìđógiốngnhưcơnmêsảngtronggiấcngủtốiquachoánlấyanhmộtvàikhoảnhkhắc.Anhquayvềnhàkhiđãchạngvạngvàlúc bước vào anh hốt hoảng khi nhìn thấy căn phòng củamình.Anh cảm thấy kinh hoàng và chết khiếp khi đứng trong phòng.Anhđilạimấylầnkhắpphòngvàthậmchícònvàobếp,nơitrướcđây khôngkhi nào anh đặt chân tới. “Ở chỗ này tối quahọ làmnóngnhữngchiếcđĩa” -Veltraninovnghĩ.Anhkhóachặtcửavàthắpnếnsớmhơnthườnglệ.Trongkhikhóacửaanhchợtnhớnửa

tiếng trước, khi đi qua chỗ người hầu, anh có gọiMavra và hỏi:“Lúctôiđivắng,PavelPavlovichcótớinhàkhông?”-Thựctình,ôngnàydámrẽvàolắm.

Saukhikhóacửacẩnthận,anhmởngănkéobàngiấy,rútchiếchộpđựngdaocạovàmởcondao“chiềutốiqua”đểnhìn.Trênchiếccánbằngngàvẫncònvươngvàivệtmáumờmờ.Anhđặtlạicondaovàochiếchộpvàkhóanólạitrongtủgiấy.Anhmuốnngủ;anhcócảmgiáccầnphảiđinằmngaybâygiờ,bằngkhôngsángmaianhsẽkhônglàmđượcviệcgì.Ngàymai,khônghiểusao,đốivớianh sẽ là ngày địnhmệnh và là ngày “kết cục”. Nhưng vẫn lạinhữngýnghĩđó,nhữngýnghĩbámtheoanhnhằngnhẵngsuốtcảngày,khôngmộtphútgiâynàochịurờibỏ,giờđâyquầntụvàđậpvàocáiđầuđauyếucủaanhkhôngngừngvàkhôngthểnàochốngđỡnổi,khiếnanhlúcnàocũngnghĩ-nghĩ-nghĩvàrấtlâukhônglàmsaongủđược…

“Nếu đúng là ông ta dậy để cắt cổmìnhmột cách không chủtâm,-anhvẫnlạinghĩ,-thìkhônghiểuliệucáiýnghĩđóđãcólầnnàođóxuấthiệntrongđầuôngtakhông,dẫurằngchỉlàniềmmongướctrongcơntứcgiận?”.

Anh giải đáp câu hỏimột cách lạ lùng, rằng Pavel Pavlovichtừngmuốngiếtmình,songcáiýnghĩvềviệcgiếtngườichưamộtlầnnàoxuấthiệntrongđầukẻgiếtngườitươnglai.Nóimộtcáchngắn gọn: “Pavel Pavlovich từng muốn giết, song không biết làmình muốn giết”. Điều đó thực vô lí, song lại là điều có thực,Veltraninov nghĩ.Đấy không phải chỗ ông ta tìm và ông ta đếnPeterbuakhôngphảivìBagaunov,mặcdùôngtìmkiếmcảởđây,lẫnchạytớinhàBagaunovVeltraninovnghĩ.Ôngtaphátđiênkhithấytaynàychết;ôngtakhinhBagaunovnhưrác.Ôngtatớiđâyvìmình,vàtớiđâycùngvớiLiza…”.

“Cònmình, liệumình cóđoánđược là ông ta… sẽ cắt cổmình

khôngnhỉ?”Vàanhquảquyếtrằngđúnglàmìnhcódựcảmchínhlà trong cái giây phút khi nhìn thấy ông ta ngồi trong xe ngựađằngsauxechởquantàiBagaunov,“mìnhcũngcódựcảmvềmộtđiềugìđó…, songhiểnnhiênkhôngphải làđiềunày,hiểnnhiênkhôngphảiviệcôngtađịnhcắtcổmình!…”

“Vàchẳnglẽ,chẳnglẽtấtcảnhữngcáiđóđềulàsựthật?-anhlạikêulên,bỗngnhấcđầukhỏigốivàmởmắt-Tấtcảnhữngđiềumà…lãođiênấytốiquanhồivàođầumìnhcáiýnghĩvềtìnhyêucủalãoấyđốivớimình,lúccằmcủalãogiậtgiậtvàtaythìđấmvàongực?”

–Một sự thật hoàn hảo! - Anh quả quyết, không ngừng nghĩngợivàphântích.CáigãKvazimodo[10] từthànhphốT.ấyhoặcquángungốc,hoặcquácaothượng,đểcóthểyêumếnngườitìnhcủavợmình,bàvợsuốthaimươinămsốngchunglãochẳngnhậnra được một điều gì! Lão kính trọng mình mười năm trời, thờphụngnhữngkỉniệmvềmình,chẳnghạnnhững“châmngôn”củamình-Ôitrời,cònmìnhthìchẳnghiểugì!Tốiqualãokhôngthểnóidối!Nhưngliệulãocóyêumìnhkhichiềuquacùnglúclãovừathổlộniềmyêumếnlạivừanóitừ“rửahận”?Đúngvậy,yêuvớitấtcảlòngcămthù,đólàthứtìnhyêumạnhnhất…

Mà cũng có thể, chắc là như vậy, rằng mình đã gây một ấntượngtolớnởT.,cáichínhlàrấttolớnvà“dễchịu”,vàcáichínhlàđối với loại người kiểu Siler trong hình hài Kvazimodo như lãođiềuấycóthểxảyra!Lãotaphóngđạimìnhlêngấpcảtrămlần,làbởimìnhlàmlãotaquákinhngạcvớicáitriếtlítỉnhlẻnghèonàncủalão…Kểcũngthúvịnếubiếtđượcmìnhlàmlãokinhngạcbởiđiềugì?Củađángtội,cóthểchỉlànhữngchiếcgăngtaymớivàbiếtcáchmangchúng.NhữnggãKvazimodoyêucáiđẹp,ôihọmớiyêulàmsaochứ!Nhữngchiếcgăngtaycũnglàquáđủđốivớitâm hồn cao thượng, hơn nữa còn là tâm hồn của “những ông

chồngmuônthủa”.Nhữngcáicònlạitựhọthêmvàogấpcảnghìnlầnvàthậmchícònđánhnhauvìanh,nếunhưanhmuốnđiềuđó.Lãotađánhgiárấtcaonhữngcáchthứcquyếnrũcủamình!Cóthể,chínhnhữngcáchthứcquyếnrũlàmlãosửngsốt,bấtngờhơncả.Còntiếngkêucủalãokhiấy:“Nếulàngườiấy,thìsauchuyệnnàycònbiết tinai!”.Sau tiếngkêunhư thếngười ta có thểbiếnthànhconvật!…

Hừm!Lão đến đây để “ôm lấymình và khóc”, như tự lão thểhiệnmộtcáchtitiệnquáigở,tứclàlãotớichínhlàđểgiếtmình,nhưnglạinghĩđếnđể“ômlấymìnhvàkhóc”…LãocòndẫncảLizatới.Nhưngnếumìnhcùngkhócthanvớilão,thìlão,cóthể,sẽthathứchomình,làvìlãovôcùngmongmuốnthathứ!..Điềunàythểhiệntrongcuộcxungđộtlầnđầuởnhữngcâunóiméomóvìsayrượu,ởbộdạngbiếmhọavàởkiểuthanvãnkiểuđànbàvềviệcmìnhmìnhbịxúcphạm. (Lãota lấyhai tay làmsừng, làmsừngtrênđầulão!).Đểlàmđượcđiềuđó,khitớinhàđịchthủphảiuốngchothậtsayđểcóthểnóira;nếukhôngsaylãotađãchẳngthể…Màlãotamớithíchlàmbộlàmtịchlàmsaochứ,cònphảinói!Cònphảinói lãomừngnhư thếnàokhibắtbằngđượcmìnhhôn lão!Chỉcóđiềukhiđókhôngbiếtlãosẽkếtthúcbằngcáigì:ômhônhaycắtcổ?Kếtquả,đươngnhiên,tốtnhấtlàcùnglúccócảcáinọlẫncáikia.Mộtquyếtđịnhhợp lẽ tựnhiên!Đúngvậy, tựnhiênkhôngkhoáibọnquáidịvàđãbổsungchúngbằng“nhữngquyếtđịnhtựnhiên”.Kẻquáidịnhấttrongbọnchúng,đólàkẻquáidịcónhữngtìnhcảmtốtđẹp,caothượng:mìnhhiểurõđiềunàytheokinhnghiệmbảnthân,chínhlàPavelPavlovich!Tựnhiênđốivớibọnquáidịchẳngphảilàbàmẹdịudàng,màlàmụdìghẻđộcác.Tựnhiênsinhrakẻquáidị,đángraphảithươngnó,lạihànhhạnó,hànhhạmộtcáchthànhthạo.Nhữngcáiômhôncùngnhữnggiọtnướcmắtthathứởthờibuổinàyđốivớingaycảnhữngngười

tửtếđứngđắncònchẳngănai,nóigìtớinhữngkẻnhưtôivớiông,PavelPavlovich!

Phải,lãotaquảlàngốckhidẫnmìnhtớichỗvợchưacưới.Trờiđất!Vợchưacưới!

ChỉcóởloạiKvazimodoấymớicóthểnảysinhcáiýnghĩvềsự“táisinhtrongcuộcsốngmới”-bằngsựtrongtrắngtrinhtiếtcủacôZakhlebnina!Nhưngbảnthânôngkhôngcólỗi,PavelPavlovichkhôngcó lỗi, ông làkẻquáidị,dođómọi cáiởôngnhấtđịnh làquáiđảnrồi-cảướcmơ,cảhivọngcủaông.Nhưngtuylàquáidị,songlãovẫncònbiếtnghingạicáiướcmơnày,điềuđóđòihỏiphảicósựtánđồng,khíchlệmạnhmẽtừphíamình,Veltraninov,vớisựtônkínhđốivớimộtngườiđángkính.Cầncósựkhích lệcủaVeltraninov,sựxácnhậntừanhtarằngướcmơkhôngphảilàướcmơ,mà là điều có thực. Xuất phát từ sự tôn kính đối vớimình,Veltraninov, ông ta đã dẫnmình tới đó và tin tưởng vào nhữngtìnhcảmcaothượngcủamình,lãotinrằng,cóthể,mìnhvớilãoởchỗấy,sẽômnhauvàcùngkhócdướimộtbụicây,ngaybêncạnhsự trinh trắng vô tội. Phải! Cuối cùng thì cái “người chồng vĩnhcửu”ấy cầnphải, chodẫumột lúcnàođó,nhất thiếtphải trừngphạtbảnthânvì tất cả,nhưngthayvì trừngphạtbảnthân,kếtcụclãolạivớlấycondaocạo,thậtra,chỉvôtìnhthôi,nhưngđúnglàđãvớlấy!“Dẫusaothìanhtacũngđãđâmbằngdao,cuốicùngkết thúcbằngviệcanh tađãđâmtrướcsựcómặt củangài tỉnhtrưởng!”Khônghiểutrongđầulãocónẩysinhýnghĩtươngtựkhilãokểchomìnhcâuchuyệntiếulâmvềgãphùrểấyhaykhông?Và có thực là có điều gì đó xảy ra cái lúc lão tỉnh dậy, ra khỏigiườngvàđứngởgiữaphòng?Hừm.Không,khiđólãođứngđócốtđùacợt.Lãothứcdậyđểlàmviệccủamình,nhưngkhithấymìnhsợ lão,nên lãocứđứng immươiphútkhôngtrả lời, làvì lão lấylàmdễchịulắmkhithấymìnhsợlão…Ởđây,cóthể,trongđầuóc

lãolầnđầutiênnảysinhđiềugìđó,lúclãođứngởgiữaphòngấy…Nhưngdẫusao,giánhưhômquamìnhkhôngquênđểcáidao

cạotrênbàn-thìcóthểđãkhôngxảyrachuyệngì.Cóphảithếkhông?Phảithếkhông?Làvìtrướcđólãochẳngđãtrốnchạykhỏimình,haituầnlãokhôngđếnnhàmình;lãotrốnmình,lãothươnghạimình?Bởi vì lúcđầu lãođã chọnBagaunov, chứkhôngphảimình!Bởi vì lãovùngdậygiữađêmđểhấpnóngđĩa chườmchomình,tínhchuyệndựngnghibinh-từcondaogiếtngườiđếnsựmủi lòng!… Lão muốn cứu cả bản thân, lẫn mình, bằng nhữngchiếcđĩahấpnóng!…”

Cáiđầubệnhhoạncủa“ngườithượnglưu”cứthếtiếptụclàmviệcrấtlâu,theokiểu“đấmbùnsangao”,chotớitậnlúcbìnhtâmtrởlại.Veltraninovtỉnhdậyngàyhômsauvẫnvớicáiđầubịnhứcnhưvậy,nhưngvớimộtnỗisợhãimớivàhoàntoànbấtngờ.

Nỗisợhãiấybắtnguồntừniềmtinxuấthiệnhoàntoànbấtngờtronganhvàmỗilúcmỗivữngchắc,rằnganh,Veltraninov(vàlàngười thượng lưu), ngay ngày hôm nay, tự mình chấm dứt mọichuyệnbằngcáchđếnchỗPavelPavlovich.Tạisao?Đểlàmgì?-Anh hoàn toàn không hiểu và cùng với nỗi kinh tởm bản thân,khôngmuốn hiểu điều đó, chỉ hiểu cómỗimột điều rằng khôngbiếtsaolạithấymìnhbuộcphảilàmviệcnày.

– Sựđiênkhùngnày - anhkhôngbiết gọi việc làm củamìnhbằnggìnữa-tuynhiênđãpháttriểntớiđộcóđượcmộtdạngthứchợp lí và một nguyên cớ mang tính quy luật: anh ước PavelPavlovichquaytrởvềkháchsạn,khóatráicửavà…treocổtựtử,giốngnhưgãthungânmàMariaCysoevađãkể.Niềmmongướcngàyhômquaấydầndầntừngtímộtchuyểnthànhniềmtinvôthứcvàvôhìnhtronganh.“Cáilãongốcấytreocổđểlàmgìnhỉ?”Anhtrăntrởliêntục.AnhnhớlạilờicủaLizacáchđâykhônglâu…“Màmình,đứngvàođịavịcủaôngta,khéomìnhcũngtựtreocổ

cũngnên…”-Anhnghĩtớiđiềunàymộtlần.Sựviệckếtthúcbằngviệc,thayvìđiăntrưathìanhlạichạytới

chỗPavelPavlovich.“NhấtđịnhphảihỏiMariaSysoevamớiđược”-anhquyếtđịnh.Nhưngcònchưakịpratớiphốanhbỗngdừngkhựnglạiởtrướccổng.

–Có lẽnào, có lẽnào -anhkêu lên,mặtđỏ lựngvì xấuhổ -chẳnglẽmìnhlêlếttớiđóđểmà“ômnhaucùngkhóc”?Hànhđộnghènmạtvônghĩanàychẳnglẽlạikhôngđủchotấtcảsựônhụchaysao?

Nhưng thậtmay,đã cónhữngngườinghiêm túcvà lịch thiệpcứuthoátanhkhỏihànhvi“đớnhènvônghĩa”đó.NgaykhibướcrangoàiphốanhchạmmặtvớiAlekseiLobov.Chàngthanhniêncóvẻđangvộivãvàlolắng.

–Tôi tới tìmngài!Người quen củangài, ôngPavelPavlovich,thậtquákhủngkhiếp?

–Ôngấytreocổ?-Veltraninovlẩmbẩmmộtcáchkìcục.

–Aitreocổ?Tạisao?-Lobovtrợntrònmắt.

–Khôngsao…tôichỉnóivậy;cậunóitiếpđi!

–Phù, thậtvớvẩn, tuyvậy,ngài cókiểunghĩ thậtbuồncười!Ôngtahoàntoànkhôngtreocổ (tạisao lạiphảitreocổ?).Ngượclại,ôngấyđirồi.Tôivừamớiđưaôngtalêntàu,tìmchỗngồichoôngấy,rồichạytớiđâyluôn.Ôitrời,ôngtauốngmớikhiếp,tôisẽkể cho ngài biết! Chúng tôi uống hết ba chai, Predposylov cũngvậy.Nhưngmàôngấyuốngmớikhiếplàmsaochứ!Háttoánglênởtrongtoatàu,nhớtớingài,lấytayradấucúiđầuchàongài.Màôngấylàhạngđểucáng,ngàinghĩsao,hả?

Chàngtraitrẻsaythựcsự;khuônmặtđỏtưngbừng,cặpmắtlonglanh,nóilíucảlưỡi,tấtcảchứngtỏđiềuđó.Veltraninovcườingất:

–Cuốicùngrồihọcũngkếtthúcđượcnhưvậy,bằngcáchuốngrượukếtnghĩa!Ha-ha!Họômnhaucùngkhóc!Ôi,cácvị,nhữngSiler-nhữngthinhân!

– Đừng có chọc ngoáy, xin ngài đấy.Ngài biết không, ông ấyhoàntoàntừbỏđámấyrồi.Hômquaôngấyởđó,hômnaycũnglạitớiđó.Tốcáo,máchlẻoghêlắm.NgườitanhốtNadialại,côấyngồitrêngácxép.Nàolàquátlác,nàolànướcmắt,nhưngchúngtôiquyếtkhôngnhượngbộ!Nhưngmàôngtauốngrượumớikhiếpchứ,tôisẽnóivớingàiôngtauốngnhưthếnào!Màngàicóbiếtkhông, ông ấy là loại môve tông, có nghĩa không phải môvetông[11],màlàgìnhỉ?…Vàlúcnàocũngnhắctớingài,nhưngmàlàmsaosođượcvớingài!Ngàidẫusaocũnglàngườinềnnếpvàthựcrathìlúcnàođótừngthuộcvềxãhộithượnglưu,chỉcóbâygiờbắtbuộcphảiđichệchhướng,chắcdonghèo…Cóquỷmớibiếtđược,tôihiểuvềôngtakémlắm.

–Chắcôngấykểvớicậuvềtôibằnglờilẽđạiloạinhưvậyphảikhông?

–Ôngấy,ôngấy,xinngàiđừnggiận.Hãylàcôngdâncủamộtxã hội tốt đẹp hơn.Tôi muốn nói rằng thời đại chúng ta ở Ngakhôngbiếttìmraaiđểmàkínhtrọng.Cũngphảithừanhậnrằngđólàmộtcănbệnhrấtnặngcủathếkỉ:khôngbiếtkínhtrọngai,cóphảithếkhông?

–Đúngthế,đúngthế,cònôngta,sao?

– Ông ấy? Ai cơ? À, phải! Tại sao ông ấy lúc nào cũng nói“Veltraninovnămmươituổinhưngđãxuốngsắcrồi”?Tạisaolại“nhưng…”,màkhôngphảilà“và…”!Ôngtachỉcườivànhắcđinhắclại tớicảnghìn lần.Ngồitrongtoatàuhátrồikhócnhìnrõthậttởm;nhưngcũngđángthương,saymà.Ôi,tôichảthíchbọnngu!Ôngấyvungtiềnchođámănmày,nóilàvìhươnghồncủaLiza-

vợôngấyà?–Congái.

–Tayngàisaovậy?

–Cắtphải.

–Khôngsao,sẽkhỏithôi.Ngàibiếtkhông,quỷthamabắtôngtachorồi,cũngmaylàđãđihẳn,màtôicượcrằngởchỗấy,nơiôngấytới,ôngấysẽlạilấyvợngaythôimà,cóđúngkhông?

–Thìcảcậucũngcònmuốnlấyvợcơmà?

–Tôiá,tôikhác,ngàilàmsaovậy,thậtđấy!Nếunhưngàinămmươi tuổi, thìôngấyphảisáumươi.Ởchỗnàyphảinghĩchocólogic,chaạ!Vàngàicóbiếtkhông,trướcđâylâurồi,tôilàngườitheoquanđiểmsùngSlavo,nhưnggiờđâychúngtôiđangchờbìnhminhđếntừphươngTây…Thôi,xinchàongài;cũngmaymàgặpngàiởđây,khỏiphảirẽvàonhà;tôichẳngvàođâu,đừngcómời,tôikhôngcóthờigian!..

Vàchàngtraivộivãchạyđi.

–Ôi,tôilàmsaothếnày-bấtthìnhlìnhcậutaquaytrởlại-làvìôngtanhờtôichuyểnchongàimộtbứcthư!Thưđây.Saongàikhôngđitiễnôngta?

Veltraninovquayvềnhàvàmởphongbìthưđềtênanh.

Trong phong bì không có một dòng nào của Pavel Pavlovich,nhưng lại cómột bức thưnào đấy.Veltraninovnhận ra nét chữcủangườiviết thư.Đó làmộtbức thưđãcũ,giấyngảmàuvàngtheothờigian,nétmựcđãnhạt,đượcviếtcáchđâymườinăm,haithángsaukhianhchuyểnđiPeterbuatừthànhphốT.Nhưngbứcthưnàykhôngđếntayanh;khiấy,thayvìnhậnnó,anhđãnhậnđượcmộtbứcthưkhác;điềuđóthểhiệnrõràngtheomàugiấyốvàng.Trongthư,NataliaVasilievna,giốngnhưlờilẽbứcthưkia,viếtrằngvĩnhbiệtanhmãimãivàthúnhậnmìnhđãyêungười

khác,nhưngcũngkhônggiấugiếmvềviệcmìnhmangthai.Ngượclại,đểanủitìnhnhâncũcủamình,bàtahứahẹnsẽtìmdịptraolạichoanhđứabétươnglai,quảquyếtrằnghiệncảhaicónhữngtráchnhiệmkhác,rằngtìnhbạncủahọbềnchặtmãimãi.Nóitómlại,logicbứcthưcórấtít,songmụcđíchtrướcsauchỉmột:saochotìnhnhâncũgiảithoátbàtakhỏitìnhyêucủamình.Thậmchíbàta còn cho phép anh sau một năm nữa tới T. để nhìn mặt conmình.Cótrờihiểuđượctạisaobàtalạinghĩlại,gửibứcthưkhácthayvìbứcnày.

Veltraninov trong khi đọc thưmặt dần trắng bệch, đồng thờianhcũngtưởngtượngcảnhPavelPavlovichtìmthấybứcthưnàyvàđọcnólầnđầutiêntrướccáihộpgỗmunkhảmxàcừmởtoang.

“Chắcchắnôngấycũngtrắngbệchnhưngườichết”-anhnghĩ,ngẫunhiênnhìnthấymặtmìnhtronggương.Chắcđọcxong,ôngấynhắmnghiềnhaimắt,rồibấtthìnhlìnhmởravớihivọngrằngbứcthưkiabiếnthànhmộtmảnhgiấytrắng…Cólẽôngấynhắcđinhắclạihànhđộngđóphảiđếnbalần!..”

NgườiChồngVĩnhCửu

Thời gian gần đúng hai năm sau những sự kiện kể trên.Vàomộtngàyđẹptrời,tôigặpngàiVeltraninovtrongtoatàutrênmộttrong những tuyến đường sắt mới mở trở lại ở nước ta. Anh điOdesađểgặpgỡ,giảitrívớimộtngườibạn,hơnnữalạitrongmộtbốicảnhkháchếtsứcdễchịu:thôngquangườibạnđóanhhivọngsẽsắpxếpcuộcgặpgỡvớimộtquýcôvôcùngthúvị,ngườimàđãtừ lâu anh rấtmuốn làm quen. Chúng tôi không đi sâu vào chitiết,chỉmuốnđưaranhậnxétrằngVeltraninovđãtáisinhmạnhmẽ,hay,nóiđúngra,anhđãtutỉnhtronghainămqua.Cănbệnhchánđờihầunhưkhôngcònđểlạidấuvết.Từnhững“hồiức”vànhữngbậntâmlolắngkhácnhau,kếtquảcủacănbệnhmàanhmắcphảihainămtrướcởPeterbua,thờikìdiễnracuộckiệntụngrắcrối,chỉcònsótlạiđôichútxấuhổkínđáokhiýthứcđượcsựngãlòng,thoáichícủamình.Anhđượcbanchoniềmtinvữngchắcrằngđiềuđósẽkhôngbaogiờtáidiễnvàkhôngmộtaibiếtvềnó.Thật ra, khi ấy anh đã rời bỏ xã hội, thậm chí ănmặc trở nêntuềnh toàng, trốn tránh tất cảmọingườivàomộtnơinàođó,vàđiềuđó,đươngnhiên,mọingườiđềunhận thấy.Songrấtnhanhchónganhxuấthiệnvớimộtbộdạngtựnhiên,cùnglúc làsựtựtinbẩmsinh,khiến “tất cả”ngay lập tức tha thứ chonhững sailầm,sangãcủaanh.Thậmchímộtsốngườitrongsốhọmàanhtừngkhôngchàohỏi,lạilànhữngngườiđầutiênnhậnraanh,chìataychoanhbắtvàkhônghềđưaranhữngcâuhỏi tòmò,phiềnnhiễunào.Dườngnhưanhbậnbịusuốtcảthờigian,bứtrakhỏimọi thứ để giải quyết chuyện riêng gia đình mà họ không biếtđược, và chỉ đến giờ mới quay trở lại. Nguyên nhân của tất cảnhững thay đổi có lợi và tốt đẹp đó đương nhiên là việc anh đã

thắngtrongvụkiệntụng.Veltraninovđượchưởngsáumươinghìnrúp.Kểracũngkhônglấygì làmtotátlắm,songđốivớianhnóhết sức quan trọng.Thứnhất, anh lập tức cảm thấymìnhđứngtrênmộtnềnmóngvữngchắc,cónghĩaanhthoảmãnvềmặtđạođức.Giờ đây có lẽ anhhiểu rằngmình sẽkhông tiêuphínhữngđồngtiềncuốicùngcủamìnhgiốngnhư“mộtthằngngốc”,nhưđãtừngvungphíhaikhốitàisảnđầutiên,rằngsốtiềnấyđủchoanhđếnhếtđời.“Kểcảcáitòanhàxãhộicủabọnhọcóbịrạnnứtvàbọnhọcólàmrùmbengđiềugìđichăngnữa”-đôikhianhnghĩ,nhìnngó,nghengóngnhữngđiềulạlùng,khôngtinnổi,đangdiễnraxungquanhmìnhvàtrêntoànnướcNga-“dùconngườivàtưtưởngcóthayđổinhưthếnàochăngnữa,mỗđâyítnhấtlúcnàocũng có được bữa trưa ngon lành và tinh tế mà mỗ đang ngồihưởng,cónghĩa,mỗđãchuẩnbịtrướcmọichuyện”.Cáiýnghĩêmdịuvàngọtngàoấydầnchiếmlấyanhhoàntoànvàlàmdiễnratronganh sự thayđổi bướcngoặt, thậm chí vềmặt thể xác, chứkhông chỉ thuần tinh thần: nhìn anh bây giờ làmột người hoàntoànkhácsovớicáigã“chuộtcảnh”màchúngtôimôtảhainămvềtrước,kẻmàchúngtôibắtđầulàmquenvớihàngloạtnhữngcâuchuyệnkhôngmấytốtđẹp.Giờđâyanhcócáinhìntươisáng,vuivẻvàquantrọng.Thậmchínhữngnếpnhănđộchạitụởnơikhoémắtvàtrêntránanh,giờđâygầnnhưđượclàphẳng;thậmchínướcda củaanh cũng trởnên trắnghơn,hồnghàohơn.Vàogiâyphúthiệntạianhđangngồiởmộtchỗđầytiệnnghitrongtoahạngnhất, và trongđầuanhmột ýnghĩ đẹpđẽđangđâm chồi.Sângasausẽlàchỗngãbađườngvàconđườngmớirẽsangbênphải. “Nếunhưbỏconđườngthẳng,rẽsangđườngbênphải, thìkhông quá hai gamình sẽ gặpmột quý bà quen biết vừamới ởnướcngoàivềvàhiệnđang sốngởmộthuyện lịhẻo lánh rấtdễchịuđốivớimình,songkhálàbuồnđốivớinàng;điềuđócónghĩa

sẽcóđiềukiệnsửdụngthờigiankhôngkémthúvịsovớiởOdesa,hơnnữa,ngườiđócũngchẳngđiđâumấtmàsợ…”.Nhưnganhvẫnđangloayhoaychưaquyếtđịnhhẳn;anhchờ“mộtcúhuých”.Màcáigaấyđãtớigần;cúhuýchkhôngđượcchậmtrễ.

Trêngađótầuhoảdừnglạicótớibốnmươiphútvàhànhkháchđượcmời dùng bữa trưa.Ngay ở lối cửa dẫn vào phòng chờ củahành khách hạng nhất và hạng hai tụ tập, như thường lệ, rấtnhiềunhữngđámngườithiếukiênnhẫn,nônnóngvàcóthể,cũngnhư thường lệ, xảy ra những cuộc cãi vã, ẩu đả.Cómột bà vừaxuốngkhỏitoatàuhạnghaitrôngrấtxinh,nhưngănvậnkhálòeloẹtđốivớichuyếndulịch,gầnnhưdùngcảhaitaylôimộtcậusĩquan kị binh trẻmăng khá là đẹp trai; cậu này cố bứt khỏi tayngườiđànbà.Chàngsĩquantrẻđangrấtsay,cònngườiđànbàradánglàmộtngườibàcon,họhàngvớicậu,thìkhôngchịubuôngtay,chắcsợcậutachạythẳngtớiquầyrượu.Cùnglúc,trongđámđôngchậtchội,chenchúc,mộttayláibuôncũngsayxỉntớimứctệhại,vachạmvớicậusĩquankịbinh.Tayláibuônnàybịmắckẹtởsângađãhaingày,uốngrượuvàvungtiềnđãiđủcácloạibạnbèvâyxungquanh,chotớilúcnàyvẫnchưalênđượctàuđểđitiếp.Một cuộc cãi cọnổra, cậusĩquankêu la, tay láibuônchửi rủa,ngườiđànbàbốirốituyệtvọng,cốkéotaykịbinhrakhỏicuộccãinhau, khẩn khoản van nài cậu: “Michenka! Michenka!”. Gã láibuônnhận thấy cuộc cãi vãđãđạt tớimứcđộxungđộtgaygắt,nhưnghắncàngtựáihơnvìtínhchấtđạođứccủacuộccãicọmàkhônghiểusaohắnlạicảmthấythế.

–Úichà,“Michenka”!-Hắndàigiọngnhạigiọngnhỏnhẹcủaquý cô nương. -Ngay ở chốn đông ngườimàmấy cái người nàycũngkhôngcònbiếtxấuhổlàgìnữa!

Khitiếntớicáighếởhàngđầu,nơingườiphụnữcốkéochàngkịbinhngồixuốngcạnhmình,hắnkhinhbỉnhìnchằmchằmhai

người,kéodàigiọngnhắcđinhắclại:–Màylàđồđiếm,đồđiếm,chỉđượccáigiỏichàigiai!

Ngườiđànbàkêulên,nhìnquanhtrôngthậtđángthương,chờđợisựgiảithoát.Nàngvừaxấuhổ,vừasợhãi,kếtquảlàchàngkịbinhđứngphắtdậyvàrốnglên,xôngvàogãláibuôn,songlãođảotrượtngãvàlạidúidụingồixuốngghếphíasau.Tiếngcườihôhốvangkhắpxungquanhvàkhôngmộtainghĩđếnchuyệncứugiúp.NhưngVeltraninovđãratay,anhbấtthìnhlìnhtúmlấycổáogãláibuônvàquayngườiđẩyhắnraxangườiphụnữđanghoảngsợkhoảngnămbướcchân.Bằnghànhđộngnàyanhđãkếtthúccuộcẩuđả;gãláibuônsửngsốtvìcúđẩyvàthânhìnhoaiphongcủaVeltraninov;rấtnhanh,đámbạnbèđãlôigãđichỗkhác.Vẻmặtđườngbệ củaquý ôngănmặc thanhnhãđã tạo ảnhhưởngkhámạnh lênđámđôngđang cườinhạo: tiếng cười chấmdứt.Ngườiđànbàmặtđỏgay,mắtngấnlệ,cámơnrốirít.Chàngkịbinhthìngọng nghịu lẩm bẩm: “Cạ ơn, cạ ơn!” - và cố chìa tay choVeltraninov,nhưngthayvìlàmviệcđócậutabỗngdưngnằmlănratrênmấychiếcghế,chânduỗithẳng.

–Michenka!-Ngườiđànbànấclênvẻtráchmóc,vunghaitay.

Veltraninovhài lòngvềchuyệnvừaxảyravàcáitìnhthếcủanó.Ngườiđànbà lôi cuốnsựchúý củaanh; trôngnàngrõ ra làmộtngườiđànbàtỉnhlẻgiàucó,ănmặcsangtrọng,tuykhôngcógulắmvàđiệubộhơibuồncười.Đóchínhlàsựkếthợptrongbảnthân tất cảnhữnggì đảmbảo sự chúý của các gã công tử sànhđiệucónhữngmụcđíchrõrệtđốivớiphụnữ.Cuộctròchuyệnbắtđầu; người đàn bà kể chuyệnmột cách nhiệt tình và kêu ca vềngườichồngcủamình“bỗngdưngrờikhỏitoatầutrốnđiđâumất,và chính vì điều đómới xảy chuyện, là vì ông ta luôn luôn khimìnhcầnđếnthìlạibiếnđiđâumất…”.

–Vìcầnthiếtmà…-Chàngkịbinhlẩmbẩm.

–Ôichà,Michenka!-Nànglạivungtay.

“Thếthìgãchồngnàysẽlãnhđủ!”-Veltraninovnghĩbụng.

–Tênôngấylàgì,đểtôiđikiếmôngấy,-Anhngỏý.

–PalPalych,-chàngkịbinhđáplại.

– Chồng bà tên là Pavel Pavlovich? - Veltraninov tò mò hỏi,cùnglúcđóbấtthìnhlìnhcáiđầuhóiquenthuộcthòvàogiữaanhvàngười đàn bà.Trong khoảnhkhắc anhnhớ lại khu vườnnhàZakhlebnikov, những trò chơi vô thưởng vô phạt và cái đầu hóichánngắtluônthòvàogiữaanhvàNadezdaFedosievna.

–Ôngđâyrồi,cóthếchứ!-Bàvợnổiđóa,lalên.

Đó chính làPavelPavlovich; trong sựngạcnhiênvàkinhhãiôngtangướcmắtnhìnVeltraninov,ngẩncảngườitrướcanh,giốngnhưthểnhìn thấybóngma.Ôngtasữngsờ tớimứcmột lúc lâukhônghiểuđượcnhữnggìbàvợdỗidằngiảithíchbằngmộtgiọngliếnthoắng,tứcgiận.Cuốicùngôngtarùngmìnhvàlậptứcđịnhthần,hiểuđượctoànbộnỗikhủngkhiếpcủamình:cảlỗilầmcủamình, cả vềMichenka, cả về việc “me-xừ” đây - không hiểu saongườiđànbàlạigọiVeltraninovnhưvậy-“làthiênthầnhộmệnhcủa chúng tôi, còn ông thì bao giờ cũng đi mất khi cần phải cómặt…”.

Veltraninovbỗngcườiphálên

–Chúngtôilàbạnbèmà,bạnbètừthủaấuthơ!-Anhreolêntrướcngườiđànbàđanghết sứcngạcnhiên,một cáchsuồngsã,chechở, lấytayphảiômlấyvaiPavelPavlovichđangnởmộtnụcườibệchbạc.-ThếôngấykhôngnóivớibàvềVeltraninovsao?

–Không,chưabaogiờnóicả.-Bàvợhơibốirối.

–Nếuvậythìgiớithiệutôivớiphunhâncủangàiđi,ôngbạnbộiước!

– Lipochka, đây là ngài Veltraninov, chính là… - Pavel

Pavlovichbắtđầu,lắpbắpxấuhổ.Bàvợnổikhùng,giậndữlườmchồng,cólẽvìôngnàygọimình

là“Lipochka”.

–Xinhãyhìnhdung,ôngấycònkhôngnóigìvềviệc cướivợ,khôngmờidựđámcưới,nhưngthưabà,bàOlimpiada…

–Semenovna,-PavelPavlovichnhắc.

–Semenovna!-Chàngkịbinhđangthiuthiubỗnggọito.

–OlimpiadaSemenovna,xinbàhãyvìtôi,vìsựgặpgỡbạnhữu,màthalỗichoôngnhà…Ôngnhàđâylàngườichồngtốt!

VàVeltraninovvỗvaiPavelPavlovichmộtcáchthânmật.

– Em yêu, anh chỉ đi độ vài phút thôimà… anhmới dừng… -PavelPavlovichbắtđầuphântrần.

–Vàbỏvợchongườitabêuriếutrướcđámđông!-Lipochkalậptứccướplời.-Khinàocần,cấmthấyông;nơikhôngcầnthìônglạicómặt…

–Nơi không cần thì lại có, nơi không cần…, nơi không cần… -Chàngkịbinhphụhọa.

Lipochka gần như hổn hển vì xúc động; bản thân nàng cũnghiểurằngđiềunàylàkhôngđẹptrướcmặtVeltraninov,mặtđỏlênvìxấuhổ,songnàngkhôngkiềmchếnổibảnthân.

– Cái nơi không cần thì ông lại quá là thận trọng, quá thậntrọng!-Nàngthốtlên.

– Dưới gầm giường… tìm nhân tình… dưới gầm giường - nơikhôngcần…nơikhôngcần…-BấtthìnhlìnhMichenkasôinổihẳnlên.

VớiMichenka lúcnày thìhoàn toànbó tay.Tuyvậy,mọiviệccuốicùngcũngkếtthúcdễchịu;cuộclàmquendiễnramộtcáchtrọn vẹn.Mọi người sai Pavel Pavlovich đimua cà phê và nước

dùng.OlimpiadaSemenovnagiảithíchchoVeltraninovrằnghiệnhọđitừO.,nơichồngnàngđanglàmviệc,vềthônquêhaitháng,nơicáchgatầunàykhôngxalắm,chỉbốnmươivecta,rằngởđóhọcómộtngôinhàvàkhuvườntuyệtđẹp,rằngkháchkhứathườngxuyên viếng thăm, rằng họ còn có cả hàng xóm, và, nếu nhưAlekseiIvanovichlàngườitốtnhưthếvàcónhãýmuốntớithăm“cáixóxỉnhcủahọ”,thìnàngsẽtiếpđónanhnhưmột“thiênthầnhộmệnh”,bởivìnàngkhôngthểnàonhớlạimàkhôngkhỏikinhhãiđiềuvừaxảyra,nếunhư…vânvânvàvânvân.Nói tóm lại,“nhưmộtthiênthầnhộmệnh…”

–Cònlàcứutinh,cònlàcứutinh,-chàngkịbinhsôinổinhắcđinhắclại.

Veltraninovlịchsựcảmơnvàđáprằnganhluônsẵnsàng,rằnganhlàngườirảnhrỗi,nhànhạvàanhvôcùngsungsướngnhậnlờimờicủaOlimpiadaSemenovna.Sauđótứcthìbắtđầumộtcuộctrò chuyệnhết sức vui vẻ, trongđó anhkịpnói dămba câu tándương.Lipochkađỏmặtmãnnguyệnvà,kịp lúcPavelPavlovichquaytrởlại,trịnhtrọngthôngbáovớiôngrằngAlekseiIvanovichthậttốtbụngvìđãnhậnlờimờicủanàngtớithămgiađìnhhọởthôn quê hẳn một tháng và đã hứa sẽ tới sau một tuần. PavelPavlovichcườiđaukhổvànínthinh.OlimpiadaSemenovnachấtlênôngtanhữngcáinhúnvai,mắtngước lêntrời.Cuốicùngđãđếnlúcmọingườichiatay:mộtlầnnữalạicámơn,lại“thiênthầnhộmệnh”,lại“Michenka”,vàrốtcuộcPavelPavlovichcũngđưavợvà gã kị binh vào toa tàu, sắp xếp chỗ cho họ. Veltraninov hútthuốcvàđiđilạilạidọctheohànhlangtrướcnhàga;anhbiếtthểnàoPavelPavlovichngaybâygiờsẽlạichạytớinóichuyệnchotớikhi chuông báo tàu chạy. Quả đúng như vậy. Pavel Pavlovichnhanhchóngxuấthiệntrướcmặtanhcùngvớicâuhỏilolắngánhlên trongmắtvà trênkhắpbộmặt ông ta.Veltraninov cườiphá

lên,“thânmật”nắmkhuỷutayôngtadẫntớichiếcghếgầnnhất,kéoôngtacùngngồixuống.BảnthânanhimlặngvìmuốnPavelPavlovichlàngườilêntiếngtrướctiên.

–Vậy làngàisẽtớichỗchúngtôi?-Ôngtathầmthìvàoviệcngay.

–Mìnhbiếtngaymà!Chảcóthayđổitínào!-Veltraninovcườivang-Sao,chẳngcólẽngài-anhlạivỗvaiôngta-chẳnglẽngàikhôngthểsuynghĩmộtcáchnghiêmtúc lấymộtphútrằngtrênthựctếtôilạicóthểtớilàmkháchởchỗngài,màlạisuốtcảthángtrờiư?-Ha-ha!

PavelPavlovichtươitỉnhrạngngờihẳn.

– Thế rangài không tới ạ! -Ông ta reo lên, khônggiấu giếmniềmvuisướng.

–Khôngtới,khôngtới!-Veltraninovcườithoảmãn.Tuynhiênanhcũngkhônghiểuvìsaomìnhlạibuồncườiđếnthếvàcànglúcanhcàngthấybuồncườihơn.

–Cólẽnào…lẽnàongàilạinóithếạ?-NóixongcâuđóPavelPavlovichthậmchínhổmdậytrongsựchờđợicăngthẳng.

–Thìtôiđãnóilàkhôngđến.-Ngàiquảlàmộtngườilạlùng!

–Nhưngtôibiếtlàmsaođây…nếunhưvậy,tôisẽphảinóivớiOlimpiada Semenovna như thế nào đây, nếu saumột tuần nữangàikhôngtới,còncôấythìlạichờđợi?

–Sựviệcmớikhósaochứ!Thìcứnóivớibànhàtôibịgẫychânhaybịlàmsaođó,đạiloạinhưvậy.

–Ngườitachẳngtinđâu,-PavelPavlovichdàigiọngthanvãn.

– Và thế là ngài lãnh đủ? - Veltraninov vừa nói vừa cười. -Nhưngmà tôi nhận thấy, bạn đáng thương của tôi, dẫu sao thìngàicũngcóvẻsợhãitrướcbàvợxinhđẹpcủangài,hả?

Pavel Pavlovich cố mỉm cười, nhưng không nổi. ViệcVeltraninov từ chối không tới nhà mình - tất nhiên là rất tốt,nhưngviệcanhtanhậnxétthẳngvềbàvợcủamình,điềuđólạichẳnghaychútnào.PavelPavlovichtựái;Veltraninovnhậnthấyđiềuđó.Tuynhiênhồi chuôngbáo tàuchạyđãvang lên lần thứhai; phía xa, từ trong toa tàu vọng tới tiếng gọiPavelPavlovichmộtcáchlolắng.Ôngnàycònđangbốirốichưachịudờibướctheotiếnggọi,cóvẻnhưđangchờđợiđiềugìđótừVeltraninov,đươngnhiênlàsựđoanchắccủaanhkhôngtớithămhọ.

–Họcũcủabànhàlàgì?[12]-Veltraninovhỏithăm,dườngnhưhoàntoànkhôngđểýtớisựlolắngcủaPavelPavlovich.

–Nhàtôilàcongáicủavịquảnxứ[13]trongđịahạtchúngtôi.-Ông này đáp lại, bối rối, lo lắng nhìn về phía toa tàu và nghengóng.

–À,tôihiểurồi,vìsắcđẹp.

–PavelPavlovichlạinhănnhó.

–ThếcáicậuMichenkaấylàai?

–À,chuyệnlàthếnày,đólàngườibàconxa,tứclàbàconcủatôi,nólàcontraicủabàchịhọđãquácố,tênnólàGalupchickov,ngườitatừngkêucavềtínhbừabãi,bátnháocủanó,cònbâygiờlạiđượcthăngtiến;kểrachúngtôicũngcólolót,trangbịchonó…thậtlàmộtthằngbéđángthương…

– “Thế đấy, thế đấy, mọi sự đều ổn thỏa; đâu vào đấy cả! -Veltraninovthầmnghĩ.

–PavelPavlovich!-Vọnglạitừtoatàuphíaxamộtgiọnggiậndữrítlên.

–PalPalych!-Mộtgiọngkháckhànkhànđếtheo.

– PavelPavlovich lại rối lên, cuống cuồng, nhưngVeltraninovnắmchặtkhuỷutayôngta,bắtdừnglại.

–Mànày,ngàicómuốnngaybâygiờtôiđikểchobànhànghevềviệcngàiđịnhcắtcổtôikhông?

–Ồngài,ồngài,-PavelPavlovichsợhãikhủngkhiếp.-Chúaphùhộchongài.

–PavelPavlovich,-tiếnggọilạivọnglên.

–Thôi,ngàiđiđi!-CuốicùngVeltraninovcũngthảôngtaravàtiếptụccườisảngkhoái.

– Thế ngài không tới đấy chứ? - Gần như thất vọng PavelPavlovichhỏilầncuốicùngvàhaibàntaychắplạinhưthờitrướcngườitavẫnlàm,trướcmặtanh.

–Tôithềvớingàisẽkhôngtới!Chạynhanhlên,kẻotaihọađếnbâygiờ!

AnhchìataychoPavelPavlovich-chìatayvàbỗnggiậtmình:PavelPavlovichkhôngnắm tay anh, thậm chí còn rụt taymìnhlại.

Hồichuôngthứbavanglên.

Trongmộtkhoảnhkhắccóđiềugìđóthậtlạlùngxảyravớihaingười;chínhxáclàcảhaibỗngbiếnđổi.HìnhnhưcócáigìđórunglênvàbỗngnhiênbịgiậtđứtbêntrongVeltraninov,ngườichỉmớiphúttrướcthôicòncườinóivuivẻnhưthế.AnhgiậndữtúmchặtvaiPavelPavlovich.

–Nếunhưtôiđây,Veltraninovnày,cóchìachoôngcáibàntaynày - anh chìa cho ông ta bàn tay phải của mình, trên đó cónguyênmột cái sẹo từvết cắt lớn - thì ông có thểnắm lấynó! -Anhnói,cặpmôitrắngbệch,runbắn.

PavelPavlovichcũngtrởnênnhợtnhạtvàcặpmôicủaôngtacũngrunrun.Nhữngcơncogiậtbỗngchạykhắpmặtmũiôngta.

–CònLizathìsao?-Ôngtathầmthìrấtnhanh-bấtthìnhlìnhcảmôi,cảmávàcằmôngtarunlênbầnbậtvànhữnggiọtnước

mắttuôntrào.Veltraninovđứngnhưtrờitrồngtrướcmặtôngta.

“PavelPavlovich!PavelPavlovich!”-Mọingườigàolêntừphíatoatàu,nhưthểởđấycóaiđóbịcắttiết,bấtthìnhlìnhtiếngcòitàuhúlên.

PavelPavlovich tỉnh lại,vung tayvàchạybánsốngbánchết;tàu đã bắt đầu chuyển bánh, song ông ta cũng kịp bám vào vànhảylêntoacủamình.

Veltraninovởlạitrênsângavàchỉtớichiềumớitiếptụccuộchành trình, sau khi đợi chuyến tàu mới và quyết định đi theohướngcũ.Anhkhôngrẽvềphíabênphảiđểtớigặpngườiphụnữquenbiết-lúcnàyanhđangnãohếtcảganruột.Vềsauanhcứtiếcmãi.

HẾT

ChúThích

[1]NguyênvăntiếngNga:vechnyumuz.Từ“vechnyu”cónghĩatiếngViệtlà“vĩnhcửu”,“vĩnhviễn”,“bấtdiệt”,“muônthủa”…ámchỉ tính chất hằng định của người hoặc vật nào đó. Veltraninovđịnh nghĩa kiểu chồng đó như sau: Bản chất của những ngườichồngnàychínhlàởchỗtrởthành“ngườichồngvĩnhcửu”,haynóichínhxáchơn,loạinàytồntạitrênđờichỉlàđểlàmchồng,khônghơn.Loạingườinàysinhra,lớnlênchỉđểlấyvợ,khilấyxongrồilập tức phụ thuộc vào vợ, ngay cả trong những trường hợp cónhữngngườirõrànglàcócátínhhẳnhoi.Biểuhiệnchínhcủaloạichồngđó– vật trangsức sánggiá.Đốivớianh ta,khôngbị cắmsừnglàkhôngthểđược,cũnggiốngnhưmặttrờikhôngthểkhôngchiếusáng;nhưngtuântheocácquyluậttựnhiên,loạichồngnàykhôngchỉkhôngbaogiờbiếtviệcmìnhbịcắmsừng,màthậmchíkhôngbaogiờcóthểbiết(…)ngàiTrusoskicóthểhoàntoànlàconngườinhưtrướcđâynếunhưvợôngtacònsống,cònbâygiờthìôngtachỉlàmộtbộphậncủacáichỉnhthểbỗngdưngđượcphóngthíchtựdo,tứclàmộtcáigìđóđángkinhngạcvàchẳnggiốngbấtcứthứgì(tr.44).

[2]Bêtha,duthủduthực(TiếngPháp).[3]Nhânvậtngườichồngbịvợ“cắmsừng”trongvởkịch“Côgái

tỉnhlẻ”củaI.Turghenev.[4]“Khlystovskaiabogorodnisa”(tiếngNga)–Chúngtôidịchlà

“Bàchúaroivọt”– các thànhviêncủagiáophái roivọt tựhànhxácbằngroidẫntớitrạngtháinhậpđồngtậpthể,thểhiệnởđiệunhảyvòngtròn,vừanhảymúavừahát.Ởnhữngbuổinhậpđồngnhưvậynhữngthànhviênnữđưaranhữnglờitiêntriđượcphonglà“bàchúaroivọt”.

[5]ỞNga,ngườihiểubiếtvàcóvănhóakhinhắcđếnngườichếtluôngọicảhọlẫntên.

[6]Danhdựkhôngchophép?(TiếngPháp).[7]MộtloạivangtrángmiệngcủaHung-ga-ri.[8] Trò chơi dân gian Nga: người đứng đầu hàng phải nhanh

chân nhanh taymà túm cho đượcmột người, trong khi lần lượttừngđôicứrờihàngmàchạyrangoài.

[9]NguyênvănPeskar–cáđục,cábống,loạicácóngạnh.[10]NhânvậtchínhtrongtiểuthuyếtThằnggùnhàthờĐứcbà

củanhàvănPhápVictoHuygo.[11]Mauvaiston(TiếngPháp)–thiếugiáodục,khônglịchthiệp.[12]PhụnữNgakhiđilấychồngthườngmanghọcủachồng.[13]Nguyênvăn:Tôilấycongáimộtvịquảnxứ-blagotrinyu–

ngườicóchứctướctrongnhàthờchínhthốnggiáo,caiquảnhoạtđộngcủamộtsốlượngnhấtđịnhcácgiáoxứ.