nhannguyen95 - 9 hướng giải phương trình không mẫu mực
TRANSCRIPT
-
Phng trnh khng mu mc Trn Xun Bang- GV Trng THPT Chuyn Qung Bnh
Trn Xun Bang- GV Trng THPT Chuyn Qung Bnh Phng trnh khng mu mc
1
PHNG TRNH KHNG MU MC
Ta xem phng trnh khng mu mc nhng phng trnh khng th bin i tng tng, hoc bin i h qu t u cho n khi kt thc. Mt s phn loi nh th ch c tnh tng i.
I. PHNG TRNH GII BNG PHNG PHP T N PH. 1. Mc ch t n ph. 1.1. H bc mt s phng trnh bc cao. a mt s phng trnh bc 4 v phng trnh trng phng. Phng trnh bc bn: ax4 + bx3 + cx2 + dx + e = 0 ( a 0 ) a v c phng trnh trng phng ch khi th hm s: f(x) = ax4 + bx3 + cx2 + dx + e c trc i xng. Gi x = x0 l trc i xng. Php t n ph x = x0 + X s a phng trnh ax4 + bx3 + cx2 + dx + e = 0 v phng trnh trng phng. V d 1: Gii phng trnh x4 - 4x3 - 2x2 + 12x - 1 = 0 Gii. t y = x4 - 4x3 - 2x2 + 12x - 1 Gi s ng thng x = x0 l trc i xng ca th hm s.
Khi qua php bin i: 0x x Xy Y
= +
=hm s cho tr thnh:
Y = (x0 + X)4 - 4(x0 + X)3 - 2(x0 + X)2 + 12(x0 + X) - 1 =
4 3 2 2 3 40 04 6 4o ox x X x X x X X+ + + + -
-
3 2 2 30 0 04 12 12 4x x X x X X -
-
2 20 02 4 2x x X X +
012 121
x X+ +
Y l hm s chn ca X 03 20 0 0
4 4 04 12 4 12 0
x
x x x
=
+ =
Suy ra: x0 = 1 v Y = X4 - 8X2 + 6 Phng trnh cho tng ng vi: X4 - 8X2 + 6 = 0 X2 = 4 10 X = 4 10 , X = 4 10 + Suy ra phng trnh c 4 nghim: x = 1 4 10 , x = 1 4 10 +
V d 2: Gii phng trnh x4 + 8x3 + 12x2 - 16x + 3 = 0 Gii. t y = x4 + 8x3 + 12x2 - 16x + 3. Gi s ng thng x = x0 l trc i xng ca th hm s.
www.VNMATH.com
-
Phng trnh khng mu mc Trn Xun Bang- GV Trng THPT Chuyn Qung Bnh
Trn Xun Bang- GV Trng THPT Chuyn Qung Bnh Phng trnh khng mu mc
2
Khi qua php bin i: 0x x Xy Y
= +
=hm s cho tr thnh:
Y = (x0 + X)4 + 8(x0 + X)3 + 12(x0 + X)2 - 16(x0 + X) + 3 = =
4 3 2 2 3 40 04 6 4o ox x X x X x X X+ + + + -
3 2 2 30 0 08 24 24 8x x X x X X+ + + + +
2 20 012 24 12x x X X+ + + +
016 163
x X ++
Y l hm s chn, suy ra: x0 = - 2 Y = X4 - 12X2 + 35 Y = 0 X2 = 5, X2 = 7 X = 5 , X = 7 Suy ra bn nghim X = - 2 5 , X = - 2 7
Bi tp tng t: BT1. Gii phng trnh 2x4 - 16x3 + 43x2 - 44x + 14 = 0 S: x = 2 1
2 , x = 2 2 .
BT2. Gii phng trnh 6x4 + 24x3 + 23x2 - 2x - 1 = 0
S: x = - 1 23
, x = - 1 32
.
a phng trnh bc bn dng: (x - a)(x - b)(x - c)(x - d) = m, trong a + d = b + c v phng trnh bc hai. Do a + d = b + c nn phng trnh cho tng ng: (x - a)(x - d)(x - b)(x - c) = m [x2 - (a+d)x + ad] [x2 - (b+c)x + bc] = m
2 2
( )( )( ) ( )
X ad X bc mx a d x X x b c x
+ + =
+ = = +
Phng trnh cho chuyn c chuyn v: (X + ad)(X + bc) = m X2 + (ad + bc)X + abcd - m = 0 V d 1: Gii phng trnh (x - 1)(x - 2)(x + 3)(x + 4) = 14. Gii. Phng trnh cho tng ng vi: (x - 1)(x + 3)(x - 2)(x + 4) = 14 (x2 + 2x - 3)(x2 + 2x - 8) = 14
2
( 3)( 8) 142
X Xx x X
=
+ = 2
2
11 10 02
X Xx x X
+ =
+ = 2
1, 102
X Xx x X
= =
+ =
x = - 1 2 , x = - 1 11 .
www.VNMATH.com
-
Phng trnh khng mu mc Trn Xun Bang- GV Trng THPT Chuyn Qung Bnh
Trn Xun Bang- GV Trng THPT Chuyn Qung Bnh Phng trnh khng mu mc
3
V d 2: Gii phng trnh (x2 - 1)(x + 2)(x + 4) = 7 Gii. Phng trnh cho tng ng vi: (x - 1)(x + 4)(x + 1)(x + 2) = 7 (x2 + 3x - 4)(x2 + 3x + 2) = 7
2
( 4)( 2) 73
X Xx x X
+ =
+ = 2
2
2 15 03
X Xx x X
=
+ = 2
3, 53
X Xx x X
= =
+ = x =
3 292
V d 3: Tm tt c cc gi tr ca tham s m phng trnh sau: (x2 - 1)(x + 3)(x + 5) = m a) C nghim. b) C bn nghim phn bit. Gii. Phng trnh cho tng ng vi: (x - 1)(x + 5)(x + 1)(x + 3) = m (x2 + 4x - 5)(x2 + 4x + 3) = m
2
( 5)( 3)4
X X mx x X
+ =
+ = 2
2
2 15 (1)4 (2)
X X mx x X
=
+ =
a) Phng trnh (2) c nghim X - 4 Phng trnh cho c nghim ch khi phng trnh (1) c nghim X - 4.
Cch 1: Phng trnh (1) c nghim X - 4
( 4) 0
' 0( 4) 0
42
f
fba
m - 16
Cch 2: Hm s f(X) = X2 - 2X - 15 , X - 4 c f '(X) = 2X - 2. f(X) lin tc trn [- 4; + ) v c cc tiu duy nht trn ti X = 1. Suy ra, trn [- 4; + ) ta c min f(X) = f(1) = - 16. Vy phng trnh (1) c nghim X - 4 khi m - 16. b) 4 nghim phn bit ? Thy ngay l cc phng trnh x2 + 4x = X1, x2 + 4x = X2 c nghim trng nhau khi v ch khi X1 = X2. Do vy phng trnh cho c 4 nghim phn bit khi v ch khi phng trnh (1) c hai nghim phn bit X1 > X2 - 4.
www.VNMATH.com
-
Phng trnh khng mu mc Trn Xun Bang- GV Trng THPT Chuyn Qung Bnh
Trn Xun Bang- GV Trng THPT Chuyn Qung Bnh Phng trnh khng mu mc
4
Cch 1. Ta phi c: ' 0( 4) 0
42
fba
>
>
- 16 < m 9
Cch 2: Hm s f(X) = X2 - 2X - 15 , X - 4 c f '(X) = 2X - 2.
X - 4 1 +
f '(X) - 0 +
f(X)
9 +
- 16 Bi tp tng t: BT1. Gii phng trnh x4 - 2x3 - 7x2 + 8x + 7 = 0. HD. Tm a, b: (x2 - x + a)(x2 - x + b) = x4 - 2x3 - 7x2 + 8x + 7. t x2 - x = t BT2. Cho phng trnh (x + 1)(x + 2)(x + 3)( x + 4) = m.
a phng trnh bc bn dng: ax4 + bx3+ cx2 + bx + a = 0(a 0) Thy ngay x = 0 khng tho phng trnh. Chia hai v ca phng trnh cho x2: Phng trnh cho tng ng : ax2 + bx + c + b 1
x + a 2
1x
= 0
22
1 1( ) 0a x b x cx x
+ + + + =
( )2 2 0a X bX c + + = ,
trong X = x + 1x
hay x2 - Xx + 1 = 0, 2X
VD1. Gii phng trnh 2x4 + 3x3 - 10x2 + 3x + 2 = 0. 2
21 12 3( ) 10 0x xx x
+ + + =
( )22 2 3 10 0X X + = 22 3 14 0X X + =
72,2
X X = = , trong X = x + 1x
hay x2 - Xx + 1 = 0, 2X
i) X = 2: x2 - 2x + 1 = 0 x = 1 ii) X = - 7
2: 2x2 + 7x + 2 = 0 7 33
4
VD2. Cho phng trnh x4 + hx3 - x2 + hx + 1 = 0. Tm h phng trnh c khng t hn hai nghim m phn bit.
www.VNMATH.com
-
Phng trnh khng mu mc Trn Xun Bang- GV Trng THPT Chuyn Qung Bnh
Trn Xun Bang- GV Trng THPT Chuyn Qung Bnh Phng trnh khng mu mc
5
Gii. 2 21 1( ) 1 0x h xx x
+ + + =
( )2 2 1 0X hX + = 2 3 0X hX + = (1), trong
X = x + 1x
hay x2 - Xx + 1 = 0 (2) , 2X . Cch 1. Phng trnh (2) nu 2X th c hai nghim cng du. Nn mun c nghim m th - b/a = X < 0. Suy ra X - 2. Nhng (1) lun lun c hai nghim X1 < 0 < X2 nn ch mang v cho (2) c X1. Vy X1 < - 2 < 0 < X2. Khi f(- 2) < 0, f(X) =
2 3X hX+
1 2 0h < 12
h > .
Cch 2. (1) 23 Xh
X
= , 2X
t 23( ) Xf X
X
= , 2X 2 2
23 3
'( ) 0,X Xf XX X
= = < 2X
X - - 2 2 +
f '(X) - -
f(X) + - 12
12
-
Phng trnh (2) nu 2X th c hai nghim cng du. Nn mun c nghim m th - b/a = X < 0. Suy ra X - 2. Nhng (1) lun lun c hai nghim X1 < 0 < X2 nn ch mang v cho (2) c X1. Vy X1 < - 2 < 0 < X2. Theo trn: 12h > . Bi tp tng t: BT1. Gii phng trnh 2x4 - 5x3 + 2x2 - 5x + 2 = 0. BT2. Cho phng trnh x4 + mx3 - 2x2 + mx + 1 = 0. Tm m phng trnh c khng t hn hai nghim dng phn bit.
1.2. Lm mt cn thc. VD1. Gii phng trnh x(x + 5) = 2 3 2 5 2 2x x+ Gii. t 3 2 5 2x x+ = X 3 22 5X x x+ = + Phng trnh cho 3 2 4 0X X + = X = - 2 2 5 6 0x x+ + = x = - 2, x = - 3 VD2. Cho phng trnh 3 6 (3 )(6 )x x x x m+ + + = (1)
www.VNMATH.com
-
Phng trnh khng mu mc Trn Xun Bang- GV Trng THPT Chuyn Qung Bnh
Trn Xun Bang- GV Trng THPT Chuyn Qung Bnh Phng trnh khng mu mc
6
1) Gii phng trnh khi m = 3 2) Tm tt c cc gi tr m phng trnh (1) c nghim. Gii. t 3 6 , 3 6x x t x+ + = 1 1' , 3 6
2 3 2 6t x
x x= < 3 (2) Phng trnh t2 + 4t = m (3) 1) m = - 3: Phng trnh (3) t2 + 4t + 3 = 0 t = - 1, t = - 3. Thay vo (1): * t = - 1: 2
3 03 01( 3) 1 ( 3)( 1) 13 2 4 0xxx
xx xx x x
< < +
= + = =
1 5x =
1 5x = tho iu kin x - 1.
* t = - 3: 23 03 01( 3) 3 ( 3)( 1) 93 2 12 0
xxxx
x xx x x
< < +
= + = =
1 13x =
1 13x = tho iu kin x - 1. 2) (3) c nghim t m - 4.
Xt phng trnh 2( 3)( 1)x x t + = , x - 1 hoc x > 3 x
2 - 2x - 3 = t2, x - 1 hoc x > 3
t f(x) = x2 - 2x - 3, x - 1 hoc x > 3
www.VNMATH.com
-
Phng trnh khng mu mc Trn Xun Bang- GV Trng THPT Chuyn Qung Bnh
Trn Xun Bang- GV Trng THPT Chuyn Qung Bnh Phng trnh khng mu mc
7
f '(x) = 2x - 2 x - - 1 3 + f '(x) - +
f(x)
+ +
0 0
v t2 0 nn (2) lun lun c nghim. Cch 2. Nu dng nh l o v du ca tam thc bc hai th vi m - 4. Xt 3 trng hp khi thay vo (1): i) t = 0: 1( 3) 0
3x
xx
+ =
: Phng trnh c nghim x = - 1.
ii) t > 0: (1) 2 2 23 0 3
( 3)( 1) ( ) 2 3 0x x
x x t F x x x t > >
+ = = =
Thy ngay F(3) = - t2 < 0 nn F(x) c nghim x > 3. 3i) t < 0: (1) 2 2 2
1 0 1( 3)( 1) ( ) 2 3 0x x
x x t F x x x t+
+ = = =
Thy ngay F(- 1) = - t2 < 0 nn F(x) c nghim x - 1.
VD4. Gii phng trnh 2 2 2( 1) 3 ( 1) 2 1, 2nn nx x x n+ = HD. Thy ngay x = 1 khng tho phng trnh. Vi x 1:
Chia hai v ca phng trnh cho 2 1n x , ta c: 1 13 21 1
n nx x
x x
+ =
+ (1)
t 11
nx
tx
+=
, khi (1) t - 31t + 2 = 0 t2 + 2t - 3 = 0 t = 1, t = - 3
i) t = 1 : 1 11 11 1
nx x
x x
+ += =
: V nghim
ii) t = - 3: 1 31
nx
x
+=
(2) + n chn: (2) v nghim + n l: (2) ( )1 3 13 1 ( 1)( 3) (3 1) 3 1
1 3 1
nn n n n
n
xx x x x
x
+ = + = + = =
+
1.3. Lm mt gi tr tuyt i. VD1. Tm m phng trnh sau c nghim
2 22 1 0x x m x m + =
www.VNMATH.com
-
Phng trnh khng mu mc Trn Xun Bang- GV Trng THPT Chuyn Qung Bnh
Trn Xun Bang- GV Trng THPT Chuyn Qung Bnh Phng trnh khng mu mc
8
HD. t 1 0x t = 2 22 1x x t = Phng trnh cho tng ng t2 - mt + m2 - 1 = 0 (1) Phng trnh cho c nghim khi ch khi phng trnh (1) c nghim t 0. = m2 - 4m2 + 4 = 4 - 3m2 i) = 0 4 - 3m2 = 0 m = 2
3 : Pt(1) c nghim kp t =
2m
m = 23
tho
ii) > 0 - 23
< m < 23
:
+ (1) c 2 nghim dng P > 0, S > 0 m > 1. Suy ra 1 < m < 23
tho
+ (1) c hai nghim tri du P < 0 - 1 < m < 1 + (1) c 1 nghim bng 0 m = 1 . Khi nghim kia t = m nn m = 1 tho KL: - 1 < m 2
3
VD2. Cho phng trnh 2 2 1x x m x + = (1) 1) Gii phng trnh khi m = 0. 2) Tm m phng trnh (1) c 4 nghim phn bit. HD. t x - 1 = t 2 22 1x x t =
Pt(1) 2 1t m t + = 2
2
01 0
01 0
t
t t m
t
t t m
+ = + + =
2
2
0( ) 1
0( ) 1
t
f t t t mt
g t t t m
= = = + =
f '(t) = 2t - 1, g'(t) = 2t + 1
V x = 1 + t nn mi nghim t cho (1) mt nghim x. Suy ra khng c m tho 1.4. Lng gic ho cc phng trnh. VD. Gii phng trnh 3 2 3 2(1 ) 2(1 )x x x x+ = HD. Do 1 - x2 0 - 1 x 1. t x = cost, [ ]0;t pi Ptrnh cho 3 3cos sin 2 sin cost t t t+ =
x 0 +
g '(x) +
g(x)
+ - 1
x 0 1/2 +
f '(x) - 0 +
f(x)
- 1 + - 5/4
www.VNMATH.com
-
Phng trnh khng mu mc Trn Xun Bang- GV Trng THPT Chuyn Qung Bnh
Trn Xun Bang- GV Trng THPT Chuyn Qung Bnh Phng trnh khng mu mc
9
3(cos sin ) 3sin cos (sin cos ) 2 sin cost t t t t t t t+ + = (1) t sint + cost = X
2 1cos , 2,sin cos
4 22X X
x X t tpi = =
.
(1) 2 2
3 1 13 22 2
X XX X = 3 22 3 2 0X X X + = 2( 2)( 2 2 1) 0X X X + + = 2, 2 1X X = .
Nhng 2 2, 1 2X X X = = . i) X = 2 : sint + cost = 2 21 2x x + =
21 2x x = 2 21 2 2 2
2 0x x x
x
= +
22 2 2 1 02
x x
x
+ =
12
x = .
i) X = 1- 2 : sint + cost = 1 - 2 21 1 2x x + = 21 1 2x x =
2 21 2 2 2 2(1 2)1 2 0
x x x
x
= +
2 (1 2) 1 2 01 2
x x
x
+ =
1 2 2 2 12
x
= .
1.5. i s ho cc phng trnh lng gic, m, loga. VD1. Gii phng trnh ( ) ( )2 3 2 3 4x x + + = HD. t ( )2 3 0x t+ = > ( ) 12 3 x t = Pt 1 4t
t+ = t2 - 4t + 1 = 0 2 3t =
( )( )
2 3 2 3
2 3 2 3
x
x
+ = +
+ =
( ) ( ) 22
2 3 2 3 2 3x
x
= + = = +
2, 2.x x = =
VD2. Cho phng trnh ( ) ( )tan5 2 6 5 2 6x tanx m+ + = 1) Gii phng trnh khi m = 4 2) Gii v bin lun phng trnh (1) theo m. HD. t ( )tan5 2 6 0x t+ = > ( )tan 15 2 6 x
t =
Pt cho tng ng 21 1 0t m t mtt
+ = + = (1)
www.VNMATH.com
-
Phng trnh khng mu mc Trn Xun Bang- GV Trng THPT Chuyn Qung Bnh
Trn Xun Bang- GV Trng THPT Chuyn Qung Bnh Phng trnh khng mu mc
10
1) m = 4: 2 3t = ( ) ( )tan 5 2 65 2 6 2 3 log 2 3x tanx + + = = ( )5 2 6log 2 3x arctan kpi+ = + 2) Ptrnh cho c nghim khi v ch khi Pt(1) c nghim t > 0 Thy ngay rng, nu (1) c nghim th c hai nghim cng du. Do vy nu pt (1) c nghim dng th c hai nghim dng. Suy ra, cn v l:
2 4 02
0m
mS m
=
= >. Khi t =
2 42
m m ( ) 2tan 45 2 6 2
x m m + =
2 2
5 2 6 5 2 64 4
tan log arctan log2 2
m m m mx x kpi
+ +
= = +
.
2. Cc kiu t n ph. 1.1. t mt n ph chuyn phng trnh v phng trnh ca n ph. VD. Gii v bin lun phng trnh 243 1 1 2 1x m x x + + = HD. Thy rng x = - 1 khng tho ptrnh.
Pt cho tng ng vi 41 13 21 1
x xm
x x
+ =+ +
(1)
t 4 1 01
xt
x
= +
. Khi (1) 23 2 0t t m + = (2) Ptrnh cho c nghim khi v ch khi (2) c nghim khng m Cch 1: Phng trnh (2) c 2 nghim tri du m < 0
Phng trnh (2) c 2 nghim khng m ' 0
00
PS
103
m
Hai nghim ca (2) l 1 1 33
mt
=
Nh th, khi m < 0:
1 1 33
mt
+ = 4
1 1 1 31 3
x m
x
+ =
+
4
11
1
11 1 1 31 3 1
Mx m M xx M
+
= = = + +
khi 0 m 13
: 41 1 1 31 3
x m
x
=
+
4
11
1
11 1 1 31 3 1
Mx m M xx M
+
= = = + +
hoc 4
22
2
11 1 1 31 3 1
Mx m M xx M
= = = + +
1.2. t mt n ph v duy tr n c trong cng mt phng trnh. VD1. Gii phng trnh 2(1 - x) 2 22 1 2 1x x x x+ =
www.VNMATH.com
-
Phng trnh khng mu mc Trn Xun Bang- GV Trng THPT Chuyn Qung Bnh
Trn Xun Bang- GV Trng THPT Chuyn Qung Bnh Phng trnh khng mu mc
11
HD. Cch 1: t 2 2 1x x t+ = 0 2 2 2 22 1 2 1 4x x t x x t x + = = Pt 22(1 ) 4x t t x = 2 2(1 ) 4 0t x t x =
2' ( 1)x = + (1 ) ( 1) 2, 2t x x t t x= + = =
2 0 0t x x= : 2 2 2 22 1 2 2 1 4 3 2 1 0x x x x x x x x+ = + = + = : VN 2t = : 2 22 1 2 2 5 0 1 5x x x x x+ = + = =
Cch 2: Pt (x - 1)2 - 2(x - 1) 2 2 1x x+ - 2 = 0 VD2. Gii phng trnh (4x - 1) 2 21 2 2 1x x x+ = + + Cch 1: t 2 1x t+ = Cch 2: Bnh phng hai v 1.3. t mt n ph v duy tr n c trong mt h phng trnh. VD1. Gii phng trnh x2 + 5 5x + = HD. t 25 0 5x y y x+ = = + (1) T Pt cho x2 = 5 - y (2) Tr tng v (1) v (2) ta c: y2 - x2 = x + y x + y = 0 hoc y - x - 1 = 0 i) x = y = 0 y = - x 0 x 0: (1) x2 - x - 5 = 0 x = 1 21
2
Nhng x 0 nn 1 212
x
=
ii) y - x - 1 = 0 y = x + 1 0 x - 1: (2) x2 - x - 4 = 0 x =
1 172
Nhng x - 1 nn 1 172
+
Cch 2.(Bin i Pt v dng tch) x
2 + 5 5x + = 2 ( 5) ( 5) 0x x x x + + + + = ( 5)( 5 1) 0x x x x + + + + =
VD2. Gii phng trnh x3 + 1 = 32 2 1x HD. t 33 2 1 2 1x y y x+ = = + (1) T Pt cho x3 = 2y - 1 (2) H (1)&(2) l mt h i xng loi 2. Cch 2.(Dng tnh cht th ca hai hm ngc nhau) Pt cho tng ng
331 2 1
2x
x+
= (1)
Cc hm s 3
31, y 2 1
2xy x+= = l cc hm s ngc ca nhau. Vy nn phng
trnh (1) tng ng 3 12
xx
+=
3 2 1 0x x + = -1 51, x = 2
x
=
www.VNMATH.com
-
Phng trnh khng mu mc Trn Xun Bang- GV Trng THPT Chuyn Qung Bnh
Trn Xun Bang- GV Trng THPT Chuyn Qung Bnh Phng trnh khng mu mc
12
VD3. Gii phng trnh (x2 - 3x - 4)2 - 3x2 + 8x + 8 = 0 HD. Ptrnh cho tng ng (x2 - 3x - 4)2 - 3(x2 - 3x - 4) - 4 - x = 0 (x2 - 3x - 4)2 - 3(x2 - 3x - 4) = 4 + x t x2 - 3x - 4 = y x2 - 3x = 4 + y (1) T phng trnh cho suy ra y2 - yx = 4 + x (2) H (1)&(2) l mt h i xng loi 2. VD4. Gii phng trnh 7x2 + 7x = 4 9
28x +
PP chuyn v h i xng loi 2: - VT bc hai, VP cn hai
- Nn t 4 928x +
= at + b (bc nht ca t khi bnh phng th thnh bc hai) - Khi t ta c ngay : 7x2 + 7x = at + b Ta phi c mt pt mi: 7t2 + 7t = ax + b
4 928x +
= at + b x = 7a2t2 + 14abt + 7b2 - 9/4
ax + b = 7a3t2 + 14a2bt + 7ab2 - 94
a
7t2 + 7t
Ta phi c:
3
2
2
7 114 7
97 04
a
a b
ab a b
=
=
+ =
a = 1, b = 12
Bi tp tng t: BT1. Gii phng trnh 2x2 - 6x - 1 = 4 5x + (Thi chn T12QB 21/12/2004) BT2. Gii v bin lun theo a phng trnh 3 2 23(2 ) 2 2 ( 2)x a a x a a+ = +
1.4. t hai n ph v a phng trnh v phng trnh hai n ph. VD1. Gii phng trnh 2 2 4 3 23 5 1 8 3 15x x x x x x x + + = + + + a phng trnh v dng u + v = 1 + uv VD2. Gii phng trnh 2 2 23 2 2 15 2 5 132 2 1 2x x x x x x + + = + a phng trnh v dng u + v = 1 + uv 1.5. t hai n ph v a phng trnh v h phng trnh hai n. VD1. Gii phng trnh 4 5 3x x+ + = HD. t 4 0, 5 0x u x v+ = = 2 2 9u v + =
www.VNMATH.com
-
Phng trnh khng mu mc Trn Xun Bang- GV Trng THPT Chuyn Qung Bnh
Trn Xun Bang- GV Trng THPT Chuyn Qung Bnh Phng trnh khng mu mc
13
Ta c h phng trnh 2 2 9
3u v
u v
+ =
+ =
Cch 2. Bnh phng hai v. Cch 3. t f(x) = 4 5 0x x+ + 2 ( ) 9 2 (4 )(5 ) 9 ( ) 3f x x x f x= + + Du ng thc xy ra khi ch khi x = - 4 hoc x = 5. Cch 4. t f(x) = [ ]4 5 , x -4;5x x+ + . Kho st, lp bng bin thin. VD2. Gii phng trnh 3 6 (3 )(6 ) 3x x x x+ + + = . HD. t 3 0, 6 0x u x v+ = = 2 2 9u v + =
Ta c h phng trnh 2 2 9
3u v
u v uv
+ =
+ =
Cch 2. t 2 93 6 0 (3 )(6 )2
Xx x X x x + + = + =
Phng trnh cho tng ng 2 9 32
XX =
VD3. Gii phng trnh 21 2( 1) 1 1 3 1x x x x x+ + + = + + (TS 10 Chuyn Ton HSPHNI, 97 - 98) a phng trnh v h c mt phng trnh tch : u + 2u2 = - v2 + v + 3uv u - v + v2 - 3uv + 2v2 = 0 u - v + (v - u)(v - 2u) = 0
1.6. t hai v ca phng trnh cho cng mt n ph. VD1. Gii phng trnh 3 22log cotgx log cosx= HD. t 3 22log cotgx log cosx= = t ta c:
2 2 2
22 2
2
2
cos 4 cos 4 cos 4cos 2
cos 4 4cot 3 3 sin 4 1
sin 3 3cos 0,cot 0
cos 0,sin 0 cot 0,sin 0 cos 0,sin 0
cos 4 1cos
1 2sin 0cos 0,sin 0
t t tt
t tt t t
t t
t
x x xx
xx x
xx x
x x x x x x
xx
txx x
= = = =
= = = + = > > > > > > > >
= =
= >> >
23
x kpi pi = +
VD2. Gii phng trnh 7 3log x log ( x 2)= +
www.VNMATH.com
-
Phng trnh khng mu mc Trn Xun Bang- GV Trng THPT Chuyn Qung Bnh
Trn Xun Bang- GV Trng THPT Chuyn Qung Bnh Phng trnh khng mu mc
14
HD. t 7 3log x log ( x 2)= + = t , Ta c: 7
77 7 497 1 22 1x 2 3 7 2 33 3
t
tt tt t
t t t
xxx x
xt
= = = =
= =+ =+ = + =
VD3. Gii phng trnh 3 1 1x x = + HD. t 3 1 1x x = + = t 0, ta c:
33 2
2
12 0 1 0
1x t
t t t xx t
= + = = =
+ =
II. PHNG TRNH GII BNG PHNG PHP I LP. 1. Dng 1. Nu f(x) M, (1) (hay f(x) M, (2)) th: Phng trnh f(x) = M tng ng du ng thc (1) hay (2) xy ra. VD1. Gii phng trnh tanx + cotx + tan2x + cot2x + tan3x + cot3x = 6. HD. Phng trnh cho tanx(1 + tanx + tan2x) + cotx(1 + cotx + cot2x) = 6 (1) 1 + tanx + tan2x > 0, 1 + cotx + cot2x > 0 vi
2x k pi
tanx v cotx cng du. Do vy, t (6) rng v phi dng, suy ra tanx > 0, cotx > 0. Theo Csi: tanx + cotx 2 tan2x + cot2x 2 tanx + cotx + tan2x + cot2x + tan3x + cot3x 6. tan3x + cot3x 2
Phng trnh cho tng ng: 2 2
3 3
tan cot 2tan cot 2tan cot 2tan 0
x x
x x
x x
x
+ =
+ =
+ = >
2 2
3 3
tan cot 1tan cot 1tan cot 1
tan cot 14
x x
x x
x x
x x x kpi pi
= =
= =
= =
= = = +
VD2. Gii phng trnh 2 2 2 21 1 4x yx y
+ + + =
HD. K x 0, y 0. 2 2
2 21 1 4x yx y
+ + + = 2 22 21 1 4x yx y
+ + + =
Ta c: 2 22 21 12, y 2xx y
+ + 2 22 21 1 4x yx y
+ + +
www.VNMATH.com
-
Phng trnh khng mu mc Trn Xun Bang- GV Trng THPT Chuyn Qung Bnh
Trn Xun Bang- GV Trng THPT Chuyn Qung Bnh Phng trnh khng mu mc
15
Phng trnh cho tng ng vi: 2 2 2 2
2 2 2 2
2 11 1 1 12 2
x y x y
x y x y
+ = = =
+ = + =
nghim ca
phng trnh cho l (1; 1), (1; - 1), (-1; 1), (- 1; - 1) 2. Dng 2.
Phng trnh : ( ) ( )( ) ( )f x g xf x M g x
=
( )( )
f x Mg x M
=
=
VD1. Gii phng trnh 4(x2- 2)(3 - x2) = 2( 2 5) 1x + HD. (x2- 2)(3 - x2) > 0 2 < x2 < 3 3 - x2 > 0, x2- 2 > 0. Theo Csi:
22 22 2 2 22 3 1( 2)(3 ) 4( 2)(3 ) 1
2 4x x
x x x x +
=
Mt khc 2( 2 5) 1x + 1
Phngtrnh cho tng ng: ( )2 2
2
4( 2)(3 ) 12 5 1 1
x x
x
=
+ =
2 22 35
5 22
x x
xx
=
==
VD2. Gii phng trnh 22 4 6 11x x x x + = + HD. K 2 x 4. Ta c:
2 22 4 2( 2 4 ) 2, 6 11 ( 3) 2 2x x x x x x x + + = + = +
Phngtrnh cho tng ng: 2
2 4 22
( 3) 2 2x x
xx
+ =
= + =
3. Dng 3.
Phng trnh : ( ) ( )( ) , ( )
( : ( ) , ( ) )
f x g x M Nf x M g x Nhay f x M g x N
+ = +
( )( )
f x Mg x N
=
=
VD1. Gii phng trnh 36 4 28 4 2 12 1
x yx y
+ =
HD. Pt cho 36 44 2 1 282 1
x yx y
+ + + =
(1) 36 44 2 24, 1 4
2 1x y
x y+ +
Nh th (1) tng ng:
www.VNMATH.com
-
Phng trnh khng mu mc Trn Xun Bang- GV Trng THPT Chuyn Qung Bnh
Trn Xun Bang- GV Trng THPT Chuyn Qung Bnh Phng trnh khng mu mc
16
36 364 2 24 4 2112 2
4 4 51 4 11 1
x xxx x
yy yy y
+ = =
=
= + = =
VD2. Gii phng trnh 1 1
cos3x - 1 cosx - 1 = 1cos3x cosx
+
HD. Pt cho tng ng:
1 - cos3x 1 - cosxcos3x cosx = 1
cos3x cosx+
K: cos3x > 0, cosx > 0. PT cos3x(1 - cos3x) cosx(1 - cosx) = 1 + (1) Ta bit rng a(1 - a) 1 ,
4a . Suy ra: 0 cos3x(1 - cos3x) 1
4
1
cos3x(1 - cos3x) 2
Tng t 1
cosx(1 - cosx) 2
Nh th Ptrnh (1)
31 1 1cos3x(1 - cos3x) = cos3x = 4cos x - 3cosx = 2 2 21 1 1
cos3x(1 - cos3x) = cosx = cosx = 2 2 2
: V nghim
4. Dng 4.
Phng trnh : 1 21 2
( ) ( ) ... ( ) 0( ) 0, ( ) 0,..., ( ) 0
n
n
f x f x f xf x f x f x
+ + + =
1
2
( ) 0( ) 0
.............
( ) 0n
f xf x
f x
=
= =
VD1. Gii phng trnh x2 - 2xsinxy + 1 = 0 HD. Pt cho tng ng: (x - sinxy)2 + 1 - (sinxy)2 = 0
2
1sin 1 sin 1
21 1sin 0 sin 2sin 11 sin 0 sin 1 sin( ) 1 1
1 1 22
x
xy yy k
x xx xy x xyxyxy xy y x
x x y k
pipi
pipi
= = = = + = = = = =
= = = = = = = +
www.VNMATH.com
-
Phng trnh khng mu mc Trn Xun Bang- GV Trng THPT Chuyn Qung Bnh
Trn Xun Bang- GV Trng THPT Chuyn Qung Bnh Phng trnh khng mu mc
17
VD2. Tm tt c cc cp s thc (x, y) tho mn :
2 2x + 2y - 2xy - 2x + 4y + 2 = 0
(Thi HSG L9 Qung Bnh 2007 - 2008) HD. Ta c: 2 2x + 2y - 2xy - 2x + 4y + 2 = 0
( ) ( )22x - 2 y + 1 x + 2 y + 1 0 (1) =
Xt phng trnh bc hai (1) n x v y l tham s Ta c: ' 2 2 2( 1) 2( 1) ( 1) 0, yy y y = + + = + Do , phng trnh (1) c nghim x khi v ch khi
' 20 ( 1) 0 1y y = + = =
Khi phng trnh (1) c nghim kp x = 0. Vy cp s (x, y) cn tm l ( 0, -1). Ghi ch: C th gii bi ton bng cch a v dng 2 2A + B = 0
2 2x + 2y - 2xy - 2x + 4y + 2 = 0 ( ) ( )2 2y - x + 1 1 0y+ + =
III. PHNG TRNH GII BNG PHNG PHP D ON NGHIM V CHNG MINH KHNG CN NGHIM. Phng php gm hai bc:
1. D on nghim, th vo phng trnh. 2. Chng minh khng cn nghim.
VD1. Gii phng trnh 3x + 4x = 5x HD. Bc 1. D on: x = 2 l nghim Chng minh: 32 + 42 = 52 . Bc 2. Chng minh khng cn nghim na.
Tht vy: Pt tng ng vi 3 4 15 5
x x
+ =
i) Nu x > 0 i) Nu x > 0 th 2 23 4 3 4 1
5 5 5 5
x x
+ < + =
: Khng tho pt.
ii) Nu x > 0 i) Nu x < 0 th 2 23 4 3 4 1
5 5 5 5
x x
+ > + =
: Khng tho pt.
VD2. Gii phng trnh 4 4 24 52 2 1956 49x x x+ ++ + = HD. Bc 1. D on: x = 0 l nghim Chng minh: 24 + 25 + 19560 = 49 . Bc 2. Chng minh khng cn nghim na. Tht vy: Nu x 0 th x4 > 0, x4 + 4 > 4, x5 + 5 > 5
4 4 44 4 5 5 02 2 16,2 2 32,1956 1956 1x x x+ +> = > = > =
4 4 44 52 2 1956 16 32 1 49x x x+ ++ + > + + =
www.VNMATH.com
-
Phng trnh khng mu mc Trn Xun Bang- GV Trng THPT Chuyn Qung Bnh
Trn Xun Bang- GV Trng THPT Chuyn Qung Bnh Phng trnh khng mu mc
18
VD3. Gii phng trnh 2 2 21 1 120 9 1956 1985x x x + + = HD. x = 0 l nghim x 0 x2 > 0 1 - x2 < 1 2 2 21 1 120 20, 9 9, 1956 1956x x x < < <
2 2 21 1 120 9 + 1956 1985x x x + < VD4. Gii phng trnh 4 4 21 1 119 5 1890 3x x x + + = HD. x = 1 l nghim - 1 < x < 1 1 - x2 > 0 4 4 21 1 1 0 0 019 5 1890 19 5 1890 3x x x + + > + + = x < - 1 hoc x > 1 1 - x2 < 0 4 4 21 1 1 0 0 019 5 1890 19 5 1890 3x x x + + < + + = VD5. Gii phng trnh 5 32 228 2 23 1 2 9x x x x+ + + + + = + HD. x = 1 l nghim VD6. Gii phng trnh 3 2 26 3 3 8x x x+ + + + = HD. x = 1 l nghim VD7. Gii phng trnh 1956 19812007 2008 1x x + = HD. x = 2007, x= 2008 l nghim i) x < 2007 x - 2008 < - 1 19812008 1 2008 1x x > >
1956 1981 2007 2008 1x x + >
ii) x > 2008 x - 2007 > 1 19562007 1 2007 1x x > >
1956 1981 2007 2008 1x x + >
iii) 2007 < x < 2008 0 < x - 2007 < 1 2007x = x - 2007 2007x < 1 19562007 2007 2007x x x < = (1) Tung t: - 1 < x - 2008 < 0 2008x = 2008 - x 2008x < 1 19812008 2008 2008x x x < = (2) T (1)&(2) suy ra: 1956 1981 2007 2008 1x x + <
IV. BIN LUN S NGHIM PHNG TRNH BNG PHNG PHP O HM. VD1. Bin lun theo m s nghim phng trnh 4 444 4 6x x m x x m+ + + + + = HD. t 44 4 0x x m t+ + = Pt cho t2 + t - 6 = 0 t = 2, t = - 3(loi) Ta c 4 44 4 2 4 16x x m x x m+ + = + = (1) Pt cho c nghim khi v ch khi pt(1) c nghim. t f(x) = x4 + 4x, x R. f '(x) = 4x + 4
www.VNMATH.com
-
Phng trnh khng mu mc Trn Xun Bang- GV Trng THPT Chuyn Qung Bnh
Trn Xun Bang- GV Trng THPT Chuyn Qung Bnh Phng trnh khng mu mc
19
x - -1 + f '(x) - 0 +
f(x)
+ +
- 3
Ta c kt qu: i) 16 - m < - 3 m > 19: V nghim. ii) 16 - m = - 3 m = 19: x = - 1. iii) 16 - m > - 3 m < 19: Hai nghim phn bit VD2. Bin lun theo m s nghim phng trnh 2 1x m m x+ = + HD. x = 0 l nghim vi mi m. x 0: Pt cho ( )2 1 1x m x= + 2 1 1x mx =+ t
2( )
1 1xf x
x=
+ , x 0
( ) ( )2
22
2 22 2 2
1 11 11
'( )1 1 1 1 1
xx x
xxf xx x x
+ ++
= =
+ + + < 0, x 0
x - 0 + f '(x) - +
f(x)
1 +
- 1
Ta c kt qu: i) m = 1 x = 0. ii) m 1 x = 0 v 1 nghim khc. Bi tp tng t: BT1. Chng minh rng nu n l s t nhin chn v a l mt s ln hn 3 th phng trnh sau v nghim: (n + 1)xn + 2 - 3(n + 2)xn + 1 + an + 2 = 0 BT2. Tm k phng trnh sau c 4 nghim phn bit: x
4 - 4x3 + 8x - k = 0.
Gii phng trnh khi k = 5. BT3. Cho 3 n N . Tm nghim x 0;
2pi
ca phng trnh:
22cos sin 2
n
n nx x
+ =
www.VNMATH.com
-
Phng trnh khng mu mc Trn Xun Bang- GV Trng THPT Chuyn Qung Bnh
Trn Xun Bang- GV Trng THPT Chuyn Qung Bnh Phng trnh khng mu mc
20
Ch rng, bi ton ny Trn Phng c mt cch gii khc cch lp bng bin thin ca hm s, mt cch gii y " n tng":
( )( )
(2 ) 22 22 2 2 2
(2 ) 22 22 2 2 2
sin sin 2 ...2 2 sin .2 sin
cos cos 2 ...2 2 cos .2 cos
n n n n n
n n nn
n n n n n
n n nn
x x n x n x
x x n x n x
+ + + =
+
+ + + =
2 2 22 22 2 2
22
2(sin cos ) ( 2).2 .2 (sin cos ) .2
sin cos .2 (1)
n n n
n n
n
n n
x x n n x x n
x x n
+ + + =
+
rng sinx > 0, cosx > 0. Du ng thc (1) xy ra khi ch khi cosx = sinx
4x
pi = .
V. BIN LUN PHNG TRNH V H PHNG TRNH BNG CCH XT CC DU HIU CN V
VD1. Tm tt c cc nghim nguyn ca phng trnh
2 12 1 36x x x+ + + = HD. Pt cho 212 1 36x x x+ =
Du hiu cn: x = 0 l nghim th 21 0 1 1451 6
236 0x
xx x
+ +
> = > 1 x (2) T (1)&(2)suy ra 22 1x x x x+ > + Nh th x = 0 l nghim duy nht. Vy m = 0 tho. VD3. Tm tt c cc gi tr m phng trnh sau c nghim duy nht 4 5x x m + + = HD. Du hiu cn: x l nghim 4 5x x m + = 4 ( 1 ) 5 (1 )x x x m + + =
Trong 2 v trn c n - 2
hng t 22n
www.VNMATH.com
-
Phng trnh khng mu mc Trn Xun Bang- GV Trng THPT Chuyn Qung Bnh
Trn Xun Bang- GV Trng THPT Chuyn Qung Bnh Phng trnh khng mu mc
21
- 1 - x l nghim vy, cn Pt cho c nghim duy nht l x = - 1 - x x = - 1
2 m = 3 2
Du hiu : Khi m = 3 2 pt cho tr thnh 4 5 3 2x x + + = Gii Ptrnh ny thy c ng mt nghim x = - 1
2. Suy ra m = 3 2 tho.
VD4. Tm tt c cc gi tr m phng trnh sau c nghim duy nht
4 4 1 1x x x x m+ + + = . HD. Du hiu cn: x l nghim 4 4 1 1x x x x m+ + + = 4 41 1 (1 ) 1 1 (1 )x x x x m + + + = 1 - x l nghim vy, cn Pt cho c nghim duy nht l x = 1 - x x = 1
2
m = 4 41 1 1 12 2 2 2
+ + + = 441 12 2 8 2 2 2 22 2
+ = + = +
Du hiu : Khi m = 2 2 2+ pt cho tr thnh:
4 4 1 1x x x x+ + + = 2 2 2+
Ta c ( )4 4 1 2 1 2 2( 1 ) 2 2x x x x x x+ + + = 1 2( 1 ) 2x x x x+ + =
Nh th Pt tng ng vi 4 4 1 1
21
x xx
x x
= =
= l nghim duy nht.
Suy ra m = 2 2 2+ tho.
VD5. Tm tt c cc gi tr a h phng trnh sau c nghim vi mi b
( ) ( )2 22
1 1 2
1
a yx b
a bxy x y
+ + + = + + =
HD. Du hiu cn: H c nghim vi mi b th c nghim vi b = 0.
Khi h tr thnh ( )22
1 1 (1)1 (2)
a
x
a x y
+ = + =
T (1) suy ra x = 0 th a tu .T (2) suy ra a = 1 Cng t (1) suy ra x 0 th a = 0. Du hiu :
www.VNMATH.com
-
Phng trnh khng mu mc Trn Xun Bang- GV Trng THPT Chuyn Qung Bnh
Trn Xun Bang- GV Trng THPT Chuyn Qung Bnh Phng trnh khng mu mc
22
i) a = 0 : h tr thnh ( )22
1 1 (3)1 (4)
yb
bxy x y
+ = + =
Khi b 0 : (3) y = 0 khng tho (4). Suy ra a = 0 khng tho. ii) a = 1 : h tr thnh ( )2 2
2
1 1 (3)0 (4)
yx b
bxy x y
+ + = + =
Khi b = 0 th (4) x = y = 0 tho (3) vi mi b. Suy ra a = 1 tho. Bi tp tng t: BT1. Tm m phng trnh sau c nghim duy nht: 3 6x x m+ + = BT2. Tm a h sau c nghim duy nht:
2
2 2
2
1
xx y x a
x y
+ = + +
+ =
BT3. Tm a h sau c nghim duy nht:
2
2 2
1 sin
tan 1
ax a y x
x y
+ =
+ =
BT4. Tm a h sau c nhiu hn 5 nghim:
2 2
2 2
( )1 0
x y a x y x y a
x y bxy + + = +
+ + =
BT5. Tm x phng trnh sau nghim ng vi mi a: 2
2 3 2 22 2log ( 5 6 ) log (3 1)aa x a x x x+ =
VI. BIN LUN NGHIM CA PHNG TRNH BNG PHNG PHP DNG MIN, MAX. Vi f(x) lin tc trn D, phng trnh f(x) = m c nghim khi v ch khi m thuc tp gi tr ca f(x). Vi f(x) lin tc trn D th t gi tr ln nht v nh nht trn D. Khi phng trnh f(x) = m c nghim khi v ch khi: min ( ) max ( )
x D x Df x m f x
VD1. Tm tt c cc gi tr m phng trnh sau c nghim
2 21 1x x x x m+ + + = HD. t f(x) = 2 21 1x x x x+ + + , x R . Cch 1. f '(x) =
2 2
2 1 2 11 1
x x
x x x x
+
+ + +
-12
x 12
2x + 1 0, 2x - 1 0 f '(x) > 0
www.VNMATH.com
-
Phng trnh khng mu mc Trn Xun Bang- GV Trng THPT Chuyn Qung Bnh
Trn Xun Bang- GV Trng THPT Chuyn Qung Bnh Phng trnh khng mu mc
23
x > 12
: f '(x) > 0 2 2
2 1 2 1 01 1
x x
x x x x
+ > >
+ + +
2 2
2 2(2 1) (2 1)
1 1x x
x x x x
+ >
+ + + 2 2 2 2(2 1) ( 1) (2 1) ( 1)x x x x x x+ + > + + x > 0
Vy x > 12
f '(x) > 0
x < - 12
: f '(x) > 0 0 > 2 2
2 1 2 11 1
x x
x x x x
+ >
+ + +
2 2
2 2(2 1) (2 1)
1 1x x
x x x x
+ 0, x [ ]3;6 . f(-3) = - 3, f(6) = 3, f(x) lin tc trn [ ]3;6 [ ] [ ]3;6 3;6min ( ) 3,max ( ) 3f x f x = = Suy ra, Pt cho c nghim khi v ch khi - 3 m 3.
VD4. Tm tt c cc gi tr m phng trnh sau c nghim
sinx + cosx = m
2sinx + cosx + 3
HD. t y = sinx + cosx 2sinx + cosx + 3
Vi mi x: 2sinx 2 , cosx 1 2sin cos 3x x + > (du ng thc khng xy ra v sinx v cosx khng ng thi nhn gi tr - 1) Suy ra 2sin cos 3 0,x x x+ + TX: R. Ta tm tp gi tr ca hm s: y l mt gi tr thuc tp gi tr phng trnh y = sinx + cosx
2sinx + cosx + 3c nghim.
Ptrnh y = sinx + cosx 2sinx + cosx + 3
(2y - 1)sinx + (y - 1)cosx + 3y = 0 Ptrnh ny c nghim khi v ch khi (2y - 1)2 + (y - 1)2 9y2 2y2 + 3y - 1 0
www.VNMATH.com
-
Phng trnh khng mu mc Trn Xun Bang- GV Trng THPT Chuyn Qung Bnh
Trn Xun Bang- GV Trng THPT Chuyn Qung Bnh Phng trnh khng mu mc
25
3 17 3 17
4 4y + .
Suy ra, tp gi tr ca y: 3 17 3 17;4 4
+
Bi tp tng t: BT1. Tm m phng trnh sau c nghim 2 21 1x x x x m+ + + + = .
BT2. Tm m phng trnh sau c nghim 22cos sin 2
2sin 2 3cos 2 5x x
mx x
+=
+ .
VII. PHNG PHP TO V HNH HC VD1. Cho h phng trnh
2 2
2
2(1 )( ) 4x y a
x y
+ = +
+ =
1) Gii h khi a = 1. 2) Tm tt c cc gi tr ca a h c ng hai nghim. HD. Cch 1.
2 2 2 2
2
2(1 ) 2(1 )( 2)( 2) 0( ) 4
x y a x y ax y x yx y
+ = + + = +
+ + + =+ =
2 2 2 2 2
2 2 2 2 2
2(1 ) (2 ) 2(1 ) 2 1 0 (1)2 0 2 2 (2)
2(1 ) (2 ) 2(1 ) 2 1 0 (3)2 0 2 2
x y a x x a x x ax y y x y x
x y a x x a x x ax y y x y x
+ = + + = + + =
+ = = = + = + + + = + + + = + + = = = (4)
1) a = 1: H cho tr thnh
2
2
2 0 0 2 2 2
0 2 2 0 2 2
x x x x
y x y x
x xx x
y xy x
= = =
= = = = + = = =
Suy ra 4 nghim (0; 2), (2; 0), (0; - 2), (- 2; 0). 2) H c ng hai nghim. Nhn xt rng (1) v (3) c cng bit s ' = a. Suy ra a 0 a > 0: Mi phng trnh (1) v (3) c 2 nghim phn bit, trong khi t (2) v (4) ta c 2 - x - 2 - x vi x nn h c t nht 4 nghim. Suy ra a > 0 khng tho.
a = 0: H (1)&(2) c nghim (1; 1), h (3)&(4) c nhim (- 1; - 1). Vy a = 0 tho. Cch 2 (PP Hnh hc). Thy ngay a 0 . Trong h to -cc Oxy: Xem Pt 2 2 2(1 )x y a+ = + , a 0 l Pt ng trn (O, R), R = 2(1 )a+ Xem (x + y)2 = 4 (x + y - 2)(x + y + 2) = 0 l phng trnh hai ng thng:
1 : x + y - 2 = 0, 2 : x + y + 2 = 0
www.VNMATH.com
-
Phng trnh khng mu mc Trn Xun Bang- GV Trng THPT Chuyn Qung Bnh
Trn Xun Bang- GV Trng THPT Chuyn Qung Bnh Phng trnh khng mu mc
26
Hai ng thng ny i xng nhau qua O. Pt c ng hai nghim 1 tip xc vi (O, R)( do 2 cng tip xc vi (O, R)) d(O, 1 ) = R 0 0 2 2(1 )2 a
+ = + a = 0.
VD2. Cho h phng trnh 2 200
x ay a
x y x
+ =
+ =
1) Tm tt c cc gi tr ca a h c hai nghim phn bit. 2) Gi hai nghim l 1 1 2 2(x ; y ), (x ; y ) l hai nghim. Chng minh rng:
2 21 2 1 2(x - x ) + (y - y ) 1
HD. 1) Trong h to -cc Oxy: Xem phng trnh x + ay - a = 0 l phng trnh ng thng d. Xem phng trnh x2 + y2 - x = 0 l phng trnh ng trn I( 1
2; 0), R = 1
2.
H c hai nghim phn bit khi ch khi ng thng ct ng trn ti hai im phn bit
d(I, d) < R 2 2 22
11 42 1 1 2 1 4 4 1 02 31
a
a a a a a aa
< + > + > + < - 6 1 2' 9 0, ' 6 0a a = + > = + > . suy ra cc nghim ca pt cho: 3 9, 2 6x a x a= + = + VD3. Cho h phng trnh:
2
2
2
ax bx c yay by c zaz bz c x
+ + =
+ + = + + =
, trong 20, ( 1) 4 0.a b ac <
Chng minh h phng trnh trn v nghim. HD. (Chng minh phn chng) Khng mt tnh tng qut, gi s a > 0. Gi s h c nghim (x0, y0, z0). Khi :
www.VNMATH.com
-
Phng trnh khng mu mc Trn Xun Bang- GV Trng THPT Chuyn Qung Bnh
Trn Xun Bang- GV Trng THPT Chuyn Qung Bnh Phng trnh khng mu mc
29
20 0 020 0 020 0 0
(1) (2) (3)
ax bx c yay by c zaz bz c x
+ + =
+ + = + + =
Cng tng v (1)(2)(3) ta c:
2 2 20 0 0 0 0 0( 1) ( 1) ( 1) 0ax b x c ay b y c az b z c + + + + + + + + = (4)
t 2( ) ( 1)f t at b t c= + + th (4) f(x0) + f(y0) +f(z0) = 0 (5) Do 20, ( 1) 4 0.a b ac < af(t) > 0, t. V a > 0 nn f(t) > 0, t f(x0) > 0, f(y0) > 0, f(z0) > 0. Tri vi (5). Vy, h cho v nghim.
www.VNMATH.com
www.VNMATH.com