Nhung nguoi khon khoNHNG NGI KHN KH Thông tin sách:
Tên sách: NHNG NGI KHN KH Tác gi: Victor Hugo Nhóm dch gi: Hunh Lý, V ình Liên, Lê Trí Vin, c Hiu; G.S Hunh Lý xem li toàn bn dch
NXB Vn hc Kh 14,5x20,5cm Nhungnguoikhonkho1.00 ánh máy bi Tiquay (T u n ht Phn IV quyn 8 chng 1, theo n bn nm 2006) OCR bi ABBYY (T Phn IV quyn 8 chng 2 n ht, theo n bn nm 2010) Nhóm beta reader: bun_oc (phn I, II, IV, V), pegasus_charge (phn III, IV) Hiu ính toàn b và óng sách bi bun_oc Th vin ebook (e-thuvien.com) Thi gian hoàn thành: tháng 6/2013 Nguyên tác ting Pháp xem ti: Les misérables Tome I - Fantine www.gutenberg.org/ebooks/17489 Les misérables Tome II - Cosette http://www.gutenberg.org/ebooks/17493 Les misérables Tome III - Marius http://www.gutenberg.org/ebooks/17494 Les misérables Tome IV - L'idylle rue Plumet et l'épopée rue Saint-Denis http://www.gutenberg.org/ebooks/17518 Les misérables Tome V - Jean Valjean http://www.gutenberg.org/ebooks/17519 Bn dch ting Anh xem ti: http://www.gutenberg.org/ebooks/135
MC LC
LI NGI ÁNH MÁY.. 12 LI GII THIU.. 13 PHN TH NHT: PHNG TIN (Fantine) 17 QUYN I: MT CHÍNH NHÂN QUÂN T.. 18 I ÔNG MIRIEN.. 18
II ÔNG MIRIEN THÀNH C CHA BIÊNGVNUY. 20
III GIÁM MC GII THÌ A PHN KHÓ.. 23
IV NÓI SAO LÀM VY. 24
V C CHA BIÊNGVNUY DÙNG ÁO LÂU QUÁ. 27
VI ÔNG MIRIEN GIAO NHÀ CHO AI GI.. 29
VII CRAVÁT. 32
VIII TRIT LÝ SAU BA N.. 34
IX CÔ EM T ÔNG ANH.. 36
X ÔNG GIÁM MC NG TRC MT ÁNH SÁNG KHÁC L. 38
XI MT IM GII HN.. 44
XII S CÔ QUNH CA C CHA BIÊNGVNUY. 46
XIII ÔNG TIN GÌ 48
XIV ÔNG NGH GÌ?. 50
QUYN II: SA NGÃ.. 52 I SAU MT NGÀY NG.. 52
II KHUYÊN NGI HIN PHI PHÒNG.. 58
III DNG CM NHM MT VÂNG LI 60
IV CHI TIT V NHNG XNG PHO MÁT PÔNGTÁCLIÊ. 63
V TNH MCH.. 65
VI GING VANGING.. 66
VII BÊN TRONG TUYT VNG TA TH PHÂN TÍCH XEM.. 68
VIII BIN C VÀ ÊM TI 71
IX LI GP BT CÔNG.. 72
X THC DY. 73
XI HÀNH NG.. 74
XIII BÉ GIECVE. 78
QUYN III: TRONG NM 1817. 82 I NM 1817. 82
II HAI B T.. 85
III TAY T VÀ TAY T.. 87
IV TÔLÔMIET VUI QUÁ HÁT MT BÀI HÁT TÂY BAN NHA. 89
V QUÁN BÔNGBACA. 91
VI THNG YÊU NHAU.. 93
VII TRIT LÝ CA TÔLÔMIET. 94
VIII NGA CHT HT CHUYN.. 97
IX CUC VUI TÀN TRONG CNH VUI V. 99
QUYN IV: GI TRNG CHO ÁC.. 101 I MT NGI M GP MT NGI M. 101
II VÀI NÉT PHÁC HA U TIÊN V HAI B MT KH NGHI 105
III SN CA. 106
QUYN V: XUNG DC.. 108 I QUÁ TRÌNH CI TIN NGH LÀM THY TINH EN.. 108
II ÔNG MALEN.. 109
IV ÔNG MALEN TANG.. 113
V CHÂN TRI CÓ DNG CHP. 114
VI C PHÔSLVNG.. 117
VII PHÔSLVNG THÀNH NGI LÀM VN PARI 119
VIII M VITUYCNIÊNG TIÊU BA MI LM PHRNG V KHON O C.. 120
IX M VITUYCNIÊNG THÀNH CÔNG.. 122
X HU QU CA THÀNH CÔNG.. 123
XI CHÚA GII THOÁT CHÚNG TA. 126
XII GÃ BAMATABOA VÔ CÔNG RI NGH. 127
XIII GII QUYT MY VN CNH SÁT THÀNH PH.. 128
QUYN VI: GIAVE.. 132 I BT U YÊN NGH 132
II TH NÀO MÀ GING LI HÓA RA SNG.. 134
QUYN VII: V ÁN SNGMÁCHI.. 138 I BÀ X XEMPLIT. 138
II S TINH Ý CA NGI CH XE XCÔPHLE. 140
III MT TRN BÃO TÁP TRONG U.. 142
IV NHNG HÌNH THÁI CA KH AU TRONG GIC NG.. 150
V GY CHC BÁNH XE. 152
VI BÀ X XEMPLÍT C TH THÁCH.. 157
VII VA N Ã CHUN B I NGAY. 161
VIII C CÁCH C VÀO.. 163
IX NI NGI TA Ã BT U TIN CHC.. 165
X PHNG PHÁP CHI CÃI 168
XI SNGMÁCHI MI LÚC MT THÊM NGC NHIÊN.. 171
QUYN VIII: HU QU.. 173 I ÔNG MALEN NHÌN TÓC MÌNH CÁI GNG NÀO.. 173
II PHNGTIN SUNG SNG.. 175
III GIAVE C Ý. 177
IV NGI CM QUYN KHÔI PHC UY QUYN.. 179
V CH CHN THÍCH ÁNG.. 181
PHN TH HAI: CÔDÉT (Cosette) 184 QUYN I: OATÉCLÔ.. 185 I NGI TA THY GÌ KHI I T NIVEN N.. 185
II HUGÔMÔNG.. 186
IV A. 191
VI BN GI CHIU.. 194
VII NAPÔLÊÔNG VUI V. 196
VIII HOÀNG HI NGI DN NG LACÔT. 199
IX IU BT NG.. 201
X CAO NGUYÊN MÔNG XANH GING.. 203
XI HNG O CA NAPÔLÊÔNG TI, HNG O CA BUYLÔ TT. 205
XII OÀN CN V. 206
XIII V.. 207
XV CNGBRÔN.. 209
XVIII QUÂN QUYN THN THÁNH LI C CAO.. 214
XIX CHIN TRNG BAN ÊM.. 216
QUYN II: CHIC TÀU ÔRIÔNG.. 219 I S 24.601 TR THÀNH S 9.430. 219
II NI CÓ HAI CÂU TH CÓ L LÀ CA QU S.. 221
III XING ST MÀ P MT BÚA Ã GY TAN THÌ CHC Ã CÓ K CHUN B B T TRC.. 223
QUYN III: GI LI HA VI NGI Ã KHUT. 227 I VN NC N TI MÔNGPHÉCMÂY. 227
II HOÀN THÀNH HAI BC CHÂN DUNG.. 229
III PHI CÓ RU CHO NGI, NC CHO NGA. 232
IV MT CON BÚP BÊ LÊN SÂN KHU.. 234
V MT MÌNH CON BÉ. 235
VI CÓ L BULATRUYEN CNG THÔNG MINH THT. 237
VII CÔDÉT I CNH NGI L TRONG BÓNG TI 239
VIII PHI TIP TRONG NHÀ MT K NGHÈO MÀ CÓ L GIÀU THÌ THT PHIN.. 241
IX TÊNÁCIÊ GI TH ON.. 248
X THAM THÌ THÂM.. 252
XI CON S 9.430 LI XUT HIN, CÔDÉT TRÚNG S Y. 255
QUYN IV: CN NHÀ NÁT GOÓCBÔ.. 256 I ÔNG BIN LÝ GOÓCBÔ.. 256
II T DÀNH CHO CÚ VÀ BC MÁ. 259
III HAI BT HNH HP THÀNH HNH PHÚC.. 260
IV NHNG NHN XÉT CA BÀ CHÁNH TRNG.. 262
V MT NG NM PHRNG RI XUNG T KÊU THÀNH TING.. 263
QUYN V: ÀN CHÓ PHI THM LNG TRONG CUC SN UI TI TM.. 265 I CHIN LC QUANH CO.. 265
II MAY MÀ CU AUXTÉCLÍT CÓ XE C I LI 267
III XEM BN PARI NM 1727. 268
IV MÒ MM TRN.. 270
V NU NG PH THP ÈN KHÍ THÌ KHÔNG TH TH C.. 271
VI BÍ MT BT U.. 273
VII BÍ MT CÒN TIP. 274
VIII BÍ MT CÀNG TNG.. 275
IX NGI EO NHC.. 276
X VÌ SAO GIAVE I KHÔNG V RI 278
QUYN VI: NHÀ TU PTI PICHPUÝT. 282 I NGÕ PICHPUÝT, S 62. 282
II TIU TU VIN CA MÁCTANH VÉCGA. 284
III NHNG IU NGHIÊM KHC.. 287
IV NHNG NIM VUI 288
V NHNG TRÒ GII TRÍ 290
VI TU VIN NH.. 292
VII VÀI HÌNH DÁNG CA CÁI BÓNG TI Y. 294
VIII SAU QU TIM Á. 295
IX MT TH K SAU TM MNG.. 296
X NGUN GC DÒNG “CHU MÌNH THÁNH HNG NGÀY” 297
XI TU VIN PTI PICHPUÝT KHÔNG CÒN NA. 298
QUYN VII: TRONG DU NGOC N.. 299 I NHÀ TU, Ý NIM.. 299
II NHÀ TU, S KIN LCH S.. 300
III TÔN TRNG QUÁ KH VI IU KIN NÀO.. 302
IV NHÀ TU V PHNG DIN NGUYÊN TC.. 303
V S CU NGUYN.. 304
VI CU NGUYN LÀ MT IU HAY TUYT I 305
VII PHI THN TRNG KHI CNH CÁO.. 307
VIII LÒNG TIN, K LUT. 308
QUYN VIII: AI CHO CÁI GÌ, NGHA A NHN CÁI Y.. 309 I VÀO NHÀ TU BNG CÁCH NÀO?. 309
II C PHÔSLVNG NG TRC KHÓ KHN.. 312
III M INÔXNGT.. 313
IV GING VANGING CÓ V Ã C LU ÔTSTANH CATSTILEGIÔ.. 318
V NGHIN RU CHA TR THÀNH BT T.. 321
VI GIA BN TM VÁN.. 324
VII NGUN GC THÀNH NG: KHÔNG MT TH. 325
VIII VIC XÉT HI THÀNH CÔNG.. 329
IX NI CM A. 331
PHN TH BA: MARIUYTX (Marius) 334 QUYN I: PARI XÉT QUA MT HT BI NH CA NÓ.. 335 I PARVULUS. 335
II MT VÀI DU HIU C BIT CA NÓ.. 336
III NÓ THT D THNG.. 337
IV NÓ CNG CÓ TH CÓ ÍCH.. 338
V BIÊN GII CA NÓ.. 339
VI MT ÍT LCH S.. 340
VII BY “NHÓC CON” CÓ TH CÓ V TRÍ TRONG BNG PHÂN LOI TNG LP XÃ HI N .. 341
VIII CÂU NÓI LÝ THÚ CA ÔNG VUA VA QUA. 342
IX HN XA CA X GÔL.. 343
X PARI ÂY, NGI ÂY. 344
XI NHO BÁNG, TR VÌ 346
XII TNG LAI TIM TÀNG TRONG QUN CHÚNG NHÂN DÂN.. 347
XIII CHÚ BÉ GAVRT. 348
QUYN II: NHÀ I T SN.. 349 I CHÍN MI TUI VI BA MI HAI CHIC RNG.. 349
II NGI LÀM SAO, NHÀ LÀM VY. 350
III LÚC-EXPRI 351
V BÁTXC VÀ NICÔLÉT. 353
VI THOÁNG BÓNG M MANHÔNG VÀ HAI A TR. 354
VII NGUYÊN TC: CH TIP KHÁCH BUI TI 355
VIII HAI MÀ KHÔNG NÊN CP. 356
QUYN III: ÔNG VÀ CHÁU.. 357 I MT PHÒNG KHÁCH NGÀY TRC.. 357
II MT CÁI BÓNG MA HI Y. 359
III H YÊN NGH RI 362
IV NGÀY CUI CÙNG CA TÊN GIC CP. 366
V I L NHÀ TH LI CÓ LI THÀNH NGI CÁCH MNG.. 368
VI GP MT ÔNG QUN LÝ NHÀ CHUNG THÌ CÓ TÁC DNG GÌ?. 369
VII CHIC VÁY NÀO ÂY. 372
VIII CM THCH CHI HOA CNG.. 375
QUYN IV: NHNG NGI BN CA NHÓM A.B.C.. 378 I MT NHÓM SUÝT CÓ TÊN TUI TRONG LCH S.. 378
II BTXUYÊ C VN T BLÔNGÔ.. 384
III NHNG S NGC NHIÊN CA MARIUYTX. 386
IV BUNG TRONG CA TIM CÀ PHÊ MUYDANH.. 387
V CHÂN TRI M RNG.. 390
VI GIA TÀI CHNG CÓ GÌ 392
QUYN V: NGHÈO KH LI HÓA HAY.. 394 I MARIUYTX TÚNG QUN.. 394
II MARIUYTX NGHÈO.. 395
IV ÔNG MABP. 399
VI NGI THAY CHÂN.. 402
QUYN VI: HAI NGÔI SAO GP NHAU.. 404 I BIM DANH: CÁCH HÌNH THÀNH CA TÊN TC H.. 404
II ÁNH SÁNG Ã N.. 406
III VÌ MT NGÀY XUÂN.. 407
IV BT U TNG T.. 408
V SÉT N TRÊN U M BUGÔNG.. 409
VI THÀNH TÙ BINH.. 410
VII CHUYN CA CH U THEO PHNG OÁN.. 412
VIII THNG BINH CNG CÓ TH SUNG SNG.. 413
IX MT HÚT. 414
QUYN VII: PATRÔNG MINET. 416 I M VÀ TH M.. 416
II TNG ÁY. 418
III BABE, GLME, CLACXU VÀ MÔNGPACNAX.. 419
IV T CHC CA BN NÀY. 420
QUYN VIII: ANH NHÀ NGHÈO BT HO.. 422 I MARIUIYTX I TÌM CÔ GÁI I M HOA LI GP MT ÔNG I M LI TRAI 422
II BT C CA. 423
III BN V. 424
VI CON - NGI - THÚ TRONG HANG.. 430
VII CHIN LC VÀ CHIN THUT. 432
VIII TIA SÁNG TRONG CHUT. 434
IX GIÔNGRÉT HU NH MUN KHÓC.. 435
X GIÁ THUÊ XE NHÀ NC: HAI PHRNG MT GI.. 437
XI NGHÈO ÓI GIÚP AU KH.. 439
XII NM PHRNG CA ÔNG L BLNG DÙNG LÀM GÌ?. 441
XIII MT MÌNH MT BÓNG CNG KHÔNG NGH TI CU CHÚA. 444
XIV MT CNH BINH TNG MT LUT S HAI QU M.. 446
XV GIÔNGRÉT SM SA. 448
XVI MT BÀI HÁT THEO IU ANH THNH HÀNH KHONG 1832. 449
XVII NG NM PHRNG CA MARIUYTX TIÊU VÀO VIC GÌ?. 451
XVIII HAI CHIC GH CA MARIUYTX T I DIN NHAU.. 453
XIX CHÚ Ý N NHNG XÓ TI 454
XX CUC MAI PHC.. 456
XXI ÁNG L PHI BT NN NHÂN TRC.. 467
XXII A BÉ KÊU KHÓC QUYN III 469
PHN TH T: TÌNH CA PH PLUYMÊ VÀ ANH HÙNG CA PH XANH NI 470 QUYN I: MY TRANG S.. 471 I KHÉO CT. 471
II VNG MAY. 474
III LUI PHILIP. 476
IV NT RN T MÓNG.. 479
V NHNG S VIC LÀM NÊN LCH S NHNG LCH S LI KHÔNG BIT N.. 483
VI NGGIÔNRÁTX VÀ CÁC PHÓ TNG.. 488
QUYN II: ÊPÔNIN.. 491 I CÁNH NG SN CA. 491
II CÁC V CP CA GIT NGI C THAI NGHÉN TRONG NHÀ TÙ NH TH NÀO.. 494
III C MABP THY MA HIN.. 496
IV MARIUYTX CNG THY MA. 498
QUYN III: NGÔI NHÀ PH PLUYMÊ.. 501 I NGÔI NHÀ CÓ BÍ MT. 501
II GING VANGING QUC DÂN QUÂN.. 503
III CÀNH LÁ RM RÀ. 505
IV THAY I CHN SONG.. 507
V HOA HNG NHN THY MÌNH LÀ MT CÁI MÁY CHIN TRANH.. 510
VI CUC CHIN U BT U.. 512
VII K BUN NGI LI Ê. 514
VIII XING XÍCH.. 517
QUYN IV: NGI GIÚP MÀ CÓ TH LÀ TRI GIÚP.. 521 I L NGOÀI, LÀNH TRONG.. 521
II BÀ PLUYTÁC CHNG LÚNG TÚNG CHÚT NÀO KHI GII THÍCH MT HIN TNG.. 522
QUYN V: ON CUI VÀ ON U KHÁC NHAU.. 526 I VA QUNH HIU VA GN DOANH TRI 526
II CÔDÉT S HÃI 527
III BÀ TÚTXANH LI BÀN THÊM VÀO.. 529
IV MT TRÁI TIM DI HÒN Á. 531
V CÔDÉT C XONG TH.. 533
VI TRI SINH RA CÁC ÔNG GIÀ I VNG PHI LÚC.. 534
QUYN VI: CHÚ BÉ GAVRT. 536 I TRN GIÓ TINH QUÁI 536
II CHÚ GAVRT TÍ HON LI DNG NAPÔLÊÔNG V I 538
III DIN BIN CA CUC VT NGC.. 548
QUYN VII: TING LÓNG.. 554 I NGUN GC.. 554
II CI R. 558
IV HAI NHIM V: CNH GIÁC VÀ HY VNG.. 564
QUYN VIII: SNG VUI VÀ BUN KH.. 566 I ÁNH SÁNG TRÀN NGP. 566
II NGÂY NGT VÌ HNH PHÚC VN TOÀN.. 569
III BÓNG TI BT U.. 570
IV "CAB" TING ANH THÌ LN, TING LÓNG THÌ SA. 572
V CHUYN ÊM.. 576
VI MARIUYTX TR LI THIT THC QUÁ N NI CHO CÔDÉT BIT A CH CA MÌNH.. 577
VII LÒNG GIÀ LÒNG TR I NHAU.. 580
Quyn IX: H I ÂU?. 586 I GING VANGING.. 586
II MARIUYTX. 587
III C MABP. 589
QUYN X: NGÀY 5 THÁNG 6 NM 1832. 591 I B MT CA VN . 591
II B SÂU CA VN . 593
III MT ÁM TANG: C HI TÁI SINH.. 596
IV NHNG SÔI SC NGÀY XA. 599
V V C ÁO CA PARI 601
QUYN XI: HT BI KT THÂN VI BÃO TÁP.. 603 I VÀI IM SÁNG T V NGUN GC TH CA GAVRT. NH HNG CA MT VIN S HÀN LÂM I VI TH TH NÀY. 603
II GAVRT HÀNH QUÂN.. 605
III S CM PHN CHÍNH ÁNG CA MT ANH PHÓ CO.. 607
IV CHÚ BÉ NGC NHIÊN VÌ C GIÀ. 608
V CHUYN Ã XY RA U UÔI NH SAU.. 609
VI LÍNH MI 610
QUYN XII: CÔRANH.. 611 I LCH S CÔRANH T NGÀY C XÂY DNG.. 611
II NHNG CUC VUI M U.. 614
III ÊM TI BT U XUNG VI GRNGTE. 618
IV TH AN I BÀ HUYSLU.. 620
V CÔNG VIC CHUN B 622
VI TRONG KHI CH I 623
VII NGI MI TUYN PH BIDÉT. 625
VIII NHIU DU HI V TÊN L CABUÝC MÀ CÓ L KHÔNG PHI TÊN LÀ L CABUÝC.. 627
QUYN XIII: MARIUYTX TRONG BÓNG Tl 630 I T PH PLUYMÊ N KHU XANH RI 630
II PARI DI CÁNH CÚ BAY. 632
III MÉP B CUI CÙNG.. 634
QUYN XIV: NHNG NÉT V I CA THT VNG.. 637 I LÁ C - MÀN MT. 637
II LÁ C - MÀN HAI 639
III GIÁ GAVRT NHN KHU CÁCBIN CA NGGIÔNRÁTX THÌ HN.. 641
IV THÙNG THUC SÚNG.. 642
V NHNG VN TH CA GING PRUVE CHM DT. 643
VI CÁI CHT HP HI SAU CUC SNG THOI THÓP. 644
VII GAVRT C LNG XA GN RT THO.. 647
QUYN XV: PH LOMÁCMÊ.. 649 I GIY THM MÁCH THM.. 649
II CHÚ BÉ THÙ CH CA ÁNH SÁNG.. 653
III TRONG LÚC CÔDÉT VÀ BÀ TÚTXANH NG.. 655
IV GAVRT TÍCH CC QUÁ MC.. 656
PHN TH NM: GING VAN GING (Jean Valjean) 659 QUYN I: CHIN TRANH GIA BN BC TNG.. 660 I NC XOÁY Ô XANH NGTOAN VÀ Á NGM Ô TNGPL.. 660
II LÀM GÌ DI VC NU KHÔNG KHÁO CHUYN.. 663
III HÈ SÁNG Rl TI SM.. 665
IV BT NM, THÊM MT. 666
V TRÊN NH CHIN LY NHÌN THY CHÂN TRI NÀO.. 670
VI MARIUYTX NH NGI MT HN, GIAVE NÓI NNG CT NGN.. 672
VII TÌNH HÌNH THÊM NGHIÊM TRNG.. 673
VIII BN PHÁO TH LÀM CHO NGI TA KHÔNG DÁM COI THNG.. 675
IX LI S DNG TÀI SN BN TRM, VÀ NG SÚNG BÁ PHÁT BÁ TRÚNG Ã NH HNG N BN ÁN NM 1796. 677
X BÌNH MINH.. 678
XI BN ÂU TRÚNG Ó NHNG KHÔNG GIT CHT MT AI 680
XII HN N BO V CHO TRT T.. 681
XIII ÁNH SÁNG LT QUA. 683
XIV TÌNH NHÂN CA NGGIÔNRÁTX. 684
XV GAVRT RA NGOÀI 685
XVI LÀM ANH RI LI LÀM CHA. 687
XVII CHA QUA I CH CON SP CHT. 691
XVIII ÁC IU TR THÀNH MING Ml 692
XIX GING VANGING BÁO THÙ.. 694
XX NGI CHT ÚNG MÀ NGI SNG CNG KHÔNG SAI 696
XXI NHNG NGI ANH HÙNG.. 700
XXII TNG TC T. 702
XXIII ÔI BN K ÓI NGI SAY. 704
XXIV TÙ BINH.. 706
QUYN II: RUT GAN CON QUÁI KHNG L.. 708 I T TRÚT CA RA BIN.. 708
II C S V CNG RÃNH.. 710
III BRUYNDÔ.. 712
V TIN B NGÀY NAY. 716
VI TIN B TNG LAI 717
QUYN III: BÙN Y, NHNG LI LÀ TÂM HN.. 719 I NHNG IU BT NG DI CNG.. 719
II GII THÍCH.. 722
IV NGI Y CNG VÁC THÁNH GIÁ. 725
V CÓ TH CÁT MN MÀ NGUY HIM, CNG NH CÓ NGI ÀN BÀ T NH MÀ GIO QUYT. 727
VI KHONG T ST. 729
VII CÓ KHI TNG CP BN LI HÓA MC CN.. 730
VIII VT ÁO RÁCH.. 731
IX DI CON MT MT NGI THÀNH THO, MARIUYTX CÓ V NH Ã CHT RI 734
X A CON PHUNG PHÍ CUC I NAY LI TR V. 736
XI CÁI TUYT I B LUNG LAY. 737
XII NGI ÔNG.. 738
QUYN IV: GIAVE MT HNG.. 741 QUYN V: ÔNG VÀ CHÁU.. 746 I LI THY CÁI GY CÓ GN MING KM.. 746
II MARIUYTX VA RA KHI NI CHIN LI CHUN B CUC CHIN TRANH TRONG NHÀ. 748
III MARIUYTX TN CÔNG.. 750
IV RT CUC DÌ GILNÓCMNG KHÔNG THY KHÓ CHU KHI ÔNG PHÔSLVNG VÀO NHÀ LI ÔM THEO MT CÁI GÓI 752
V THÀ GI TIN KHU RNG Y CÒN HN GI ÔNG NÔ-TE Y. 755
VI HAI C GIÀ, MI NGI MT LI, LÀM TT C CÔDÉT C SUNG SNG.. 756
VII BÓNG DÁNG GIC MÊ TRONG HNH PHÚC.. 760
VIII HAI NGI KHÔNG SAO TÌM RA C.. 762
QUYN VI: ÊM TRNG.. 764 I NGÀY 16 THÁNG HAI 1833. 764
II GING VANGING VN BUC CÁNH TAY. 769
III NGI TRI K. 773
IV AU KH BT DIT. 774
QUYN VII: DC CN CHÉN TÂN TOAN.. 776 I VÒNG A NGC TH BY VÀ TNG TRI TH TÁM.. 776
II NÓI HT RI MÀ VN CÒN NHNG CH M ÁM.. 784
Quyn VIII: BÓNG NG HOÀNG HÔN.. 788 I GIAN BUNG BÊN DI 788
II LI NHNG BC THOÁI LUI NA. 791
III H NH LI CÁI VN PH PLUYMÊ. 793
IV THU HÚT VÀ TÀN LI 796
QUYN IX: ÊM TI CUI CÙNG, BÌNH MINH CUI CÙNG.. 797 I THNG XÓT NGI AU KH, RNG LNG I VI NGI SUNG SNG.. 797
II NGN ÈN CN DU THOI THÓP. 798
III NGÀY XA NHC C C XE BÒ, BÂY GI CM MT QUN BÚT THY NNG.. 799
IV CHAI MC CH LÀM TRNG THÊM.. 800
V ÁNH SÁNG CHAN HÒA NG SAU ÊM Tl 809
VI C CHE, MA XÓA. 814
CÙNG TÁC GI:
Nhà th c Bà Pari (1831) Nhng ngi khn kh (1862) Lao ng ngoài bin c (1866) Thng ci (1869) Chín mi ba (1874)
V TÁC PHM “NHNG NGI KHN KH” (T vi.wikipedia.org) Nhng ngi khn kh là câu chuyn v xã hi nc Pháp trong khong hn 20 nm u th k 19 k t thi im Napôlêông I lên ngôi và vài thp niên sau ó. Nhân vt chính ca tiu thuyt là Jean Valjean, mt cu tù kh sai tìm cách chuc li nhng li lm gây ra thi trai tr. B tiu thuyt không ch nói ti bn cht ca cái tt, cái xu, ca lut pháp, mà tác phm còn là cun bách khoa th s v lch s, kin trúc ca Pari, nn chính tr, trit lý, lut pháp, công lý, tín ngng ca nc Pháp na u th k 19. Chính nhà vn Victor Hugo cng ã vit cho ngi biên tp rng: "Tôi có nim tin rng ây s là mt trong nhng tác phm nh cao, nu không nói là tác phm ln nht, trong s nghip cm bút ca mình". Qu tht, tác phm c ánh giá là mt trong nhng tiu thuyt ni ting nht ca nn vn hc th gii th k 19.
Tác phm gm 5 phn (volumes), mi phn gm nhiu quyn (books), mi quyn gm nhiu chng (chapters).
LI NGI ÁNH MÁY
Tôn trng NXB, mình ánh máy nguyên vn Li gii thiu, nhng mình không ng tình quan im ca nhóm biên dch. Khi phán xét Victor Hugo h ã không t mình vào cùng thi vi ông.
Là mt k t nhn là “mt sách”, mình rt bit n nhng ngi ham c khác ã chia s kho tàng ca h trên các din àn Th vin ebook, Vit Nam th quán… Nên c ánh máy và chia s vi các bn mt tác phm v i nh “Nhng ngi khn kh” là mt nim vui ln vi mình. Tuy nhiên do bn in mà mình có c li phiên âm tt c tên riêng, a danh… theo ting Vit nên là mt khó khn không nh cho mình khi ánh máy. Hy vng các bn dành thi gian c và chiêm nghim danh tác này!
Không th không nghn ngào khi c tác phm này. T khi nhân loi ra i, ã có bao nhiêu con ngi khn kh tng tn ti trên trái t, lê lt mi ngày cho qua ht mt kip ngi?!? Con ngi không khn kh vì s au n, s ói nghèo… con ngi khn kh vì s vô cm ca nhng con ngi khác!!! Than ôi!
ánh máy t ngày 10/12/2010 n ngày 01/5/2011 Vì tình yêu i vi con trai! Tí quy
LI GII THIU
Victor Hugo là nhà vn lãng mn ln nht ca nc Pháp, th k XIX. Cuc i chin u không ngng ca ông, nhng tác phm vn chng ca ông phn ánh trung thành nhng bin c lch s ln lao, nhng cuc cách mng ca nhân dân Pháp sut th k XIX. Tác phm ca ông tiêu biu cho ý chí t do, lòng tha thit yêu hòa bình, lòng tin tng cao c vào con ngi lao ng. Bi vy, ngày nay mi nc, ngi ta u công nhn Victor Hugo là mt nhà vn tin b không nhng ca nc Pháp mà còn là ca toàn th nhân loi.
Nm 1952, nhân dân khp th gii ã t chc long trng l k nim ngày sinh nht ln th 150 ca Hugo ti Viên, th ô nc Áo. Tác phm ca ông ã c dch ra rt nhiu th ting trên th gii.
Victor Mari Hugo sinh ngày 26 tháng 2 nm 1802 Bdngxông, mt tnh nh min ông nc Pháp. B ông là mt s quan cao cp thi k Napôlêông nht. M ông thuc mt gia ình theo ch ngha quân ch và ngoan o. Lúc còn nh, Hugo sng vi m, chu nh hng t tng ca m. Nhng t thi th u, ông ã Pari “quê hng” ca ông, quê hng ca cách mng Pháp, nên ông sm hp th nhng t tng cách mng, tinh thn dân ch. Nhng nm còn nh tui, Hugo theo b m sang Ý ri sang Tây Ban Nha. Cnh vt chói li nhng nc này s li trong th vn ca ông nhng hình nh ti sáng, nhng k nim sâu sc. T nm lên mi, Hugo hn Pari, hc ti trng trung hc Luil Grng. Nm mi bn tui, Hugo bt u làm nhiu th, nm mi lm tui c gii thng th ca Vin Hàn lâm Pháp. Nm mi by tui, ông b hc chuyên sáng tác.
Nhng tác phm u tiên ca ông gi li thi k Trung c phong kin, biu hin t tng quân ch rõ nét, nhng ng thi cng ã có mm mng ca t tng nhân o, chng i li ch nô l lúc by gi.
T 1820 n 1830, Hugo liên lc vi nhóm nhà vn lãng mn và tr nên lãnh t ca nhóm này. Ông mang ht thiên tài li lc và trái tim nng nhit u tranh cho mt nn vn hc mi, t do, chng i li th ngh thut gò bó, gi to ca ch ngha c in lúc y ã li thi. Nm 1827, ông vit v kch Cromuen; bài ta ca v này c coi nh bn tuyên ngôn ca phái lãng mn. Huygo ch trng phá b tt c nhng lut l c in, kht khe và òi hi phi tôn trng hin thc, òi hi t do tng tng. V kch Hécnani, din nm 1830, gây ra nhng cuc chin u và nhng cuc tranh lun kch lit gia phái c và phái mi. Ngh thut lãng mn hoàn toàn thng li. Trên nhng nguyên tc hoàn toàn mi v kch, Hugo vit mt lot nhng v kch lãng mn: Mariông lorm (1829), Luycrét Borgia (1833), Mari Tuyo (1833) và c bit Ruy Bla (1838). Ông a lên sân khu nhng hoàn cnh v i, nhng con ngi y nhit huyt, nhng mâu thun gay gt nóng bng, nhng trái tim nng cháy. Ngi ta chú ý nht n v Ruy Bla, trình bày nhân vt chính là mt ngi y t có tâm hn cao thng và yêu tha thit hoàng hu Tây Ban Nha. ó là c mt cuc cách mng v quan nim kch ca Hugo, trái hn li vi quan nim kch c in.
T sau 1830, bt u mt giai on mi trong cuc i, cng nh trong sáng tác ca Hugo. Phong trào cách mng Pháp càng ngày càng mnh m. T 1830 n 1832 ti mt s thành ph ln Pháp, nht là Pari và Lyông, nhân dân lao ng ni dy chng chính quyn t sn phn ng, Hugo có cm tình c bit vi phong trào cách mng. Trong bài ta cun Luycrét Borgia (1833), ông tuyên b nhà vn phi “sáng tác ng thi vi u tranh chính tr”. T 1830, Hugo không ngng sáng tác và không ngng tích cc tham gia âu tranh chính tr. Phái lãng mn thành hình t 1810, ã có s chia r: mt bên ch trng ngh thut vì ngh thut, ng u là Têôphin Gôchiê; mt bên ch trng ngh thut phc v dân sinh; Victor Hugo là ngi sáng lp ra dòng sau này. n nm 1859, ông vit cho thi s Bôle: “Không bao gi tôi ch trng ngh thut vì ngh thut; bao gi tôi cng nói: ngh thut phi phc v cho tin b”. Hugo vit phc v u tranh, phc v qun chúng. Trong t tng ca ông, ã có mt chuyn hng quyt nh. Ch phn ng ca Lui XVIII, cuc cách mng 1830, 1832 là nhng nguyên nhân sâu sc ca s chuyn bin trong t tng ca nhà vn.
Nm 1831, ông vit cun tiu thuyt lch s v i Nhà th c bà Pari, mt cun tiu thuyt lãng mn tích cc in hình. Ông kích kch lit bn quý tc, cao tm lòng cao thng, trong sáng ca ngi bình dân. Cng nm 1831, ông xut bn tp th Lá Thu, trong ó ông vit: “Ta yêu t do vì hoa trái ca T do”. T 1830 n 1840, các tp th ca ông u thm nhun lòng xót thng thm thía nhng k khn cùng, lòng tin tng vào sc mnh ca nhân dân, lòng hy vng vào tng lai loài ngi. Trong tp Ngày cui cùng ca ngi ti nhân (1829) và trong truyn ngn Clt, thng cùng, Hugo phn i
thng thit ti t hình trong lut pháp lúc by gi. Vào khong 1840, Hugo bng nhiên ng v phái hu. Ông bênh vc ch quân ch chuyên ch, bên vc tên trùm t sn Lui Philip, chng li t tng
dân ch. Nm 1841, ông c bu vào Hàn lâm vin Pháp và nm 1845 c phong bá tc. Nhng sau 1848, trc s phn bi ca bn quý tc và bn i t sn, Hugo tr nên chin s s mt ca t do, dân ch, ca ch Cng hòa Pháp, cho
n ngày cui cùng. T cuc o chính ngày 2 tháng chp 1851, lt ch cng hòa, Hugo phi ày ra nc ngoài, thot tiên B, ri ra o Giêcxây và Ghécnxây sut thi gian mi tám nm tri di ch ch th II. Ông cc lc chng li Napôlêông III. Thi k này ông sáng tác nhng tp th và nhng b tiu thuyt có giá tr nht. 1852, ông vit Napôlêông tiu và xut bn tp th Trng pht nm 1953; ông lên án gay gt s phn bi, s áp bc ca triu ình Napôlêông III. “Ngi ta bit Hugo ri b nc Pháp và t nhng hòn o ca Anh Cát Li trong bin Mngs ông ã nhóm ngn la
u tranh chng Napôlêông tiu ”. [1]
Hugo thc s ã tr thành mt mt chin s cách mng, mang c cuc i mình, thiên tài ca mình phc v cách mng. Nhng tp th trên m u cho giai on th ba trong s nghip sáng tác ca ông.
Trong thi k o Giêcxây và Ghécnxây, Hugo vit my b tiu thuyt ln: Nhng ngi khn kh (vit xong nm 1861), Nhng ngi lao ng bin (1866) và on u tp th Thiên anh hùng ca ca nhân loi (1857 - 1883).
Nhng ngi khn kh là mt cun tiu thuyt xã hi hin i, mt thiên anh hùng ca bng vn xuôi. Hugo din t cuc i trm ngàn kh cc và tâm hn vô cng cao thng ca mt ngi tù kh sai là GING VANGING, ca mt thiu ph b xã hi t bn tàn bo chà p là Phngtin, ca mt tr th anh dng là Gavrt. Trong cun tiu thuyt v i này, Hugo ng hn v phía qun chúng, khi mô t cuc chin u hùng tráng ca nhân dân cn lao Pari ni dy nm 1832 chng li chính quyn phn ng lúc by gi.
Trong b tiu thuyt Nhng ngi lao ng bin, Hugo mô t cuc u tranh ca chàng ánh cá Giliát vi bin c và s hy sinh cao quý ca chàng cho hnh phúc ca ngi chàng yêu tha thit, êruysét.
Thiên anh hùng ca ca nhân loi gm nhng bài th hào hùng ca ngi s tin b ca loài ngi t bóng ti nguyên thy tin lên mt tng lai rc r. Nm 1859, Napôlêông III ân xá cho Hugo, nhng Hugo không chu tr v nc Pháp. Ông nói: “Gi tròn li th vi lng tâm, tôi chu n cng s
phn ca T do. T do ã b trc xut khi t Pháp, khi nào T do tr v t nc, tôi s tr v cng vi T do”. Nm 1870, ch th III sp , Hugo tr v Pari. Tuy ng v lý tng xã hi, ông không tán thành Công xã Pari, nhng ông thông cm sâu sc vi
giai cp công nhân ni dy làm cách mng và khâm phc h. Sau khi phong trào b dp tt, ông ng dy phn kháng nhng s tr thù, khng b trng trn ca bn thng tr phn ng. Ông òi ân xá cho tt c nhng ngi tham gia Công xã và cho mt s ngi trn nhà ông ti B. Cuc cách mng v i này là ngun cm hng cho mt tp th có giá tr ln ca ông là tp Nm khng khip (1870 - 1871). ây, thi hào ca ngi con ngi vô sn ng lên làm cách mng và kt án nhng k nhúng tay vào bin máu tr thù nhng ngi yêu nc. Nm 1874, ông hoàn thành cun tiu thuyt Chín mi ba, bt u vit t nhng nm còn ngoài o. Ông mô t li cuc cách mng 1789 - 1794, coi ó nh mt s kin ln nht trong lch s th gii hin i.
Nhng nm cui cùng, ông vit Ngh thut làm ông, y tình thng yêu tr con và hoàn thành tp th Thiên anh hùng ca ca nhân loi. Victor Hugo mt ngày 22 tháng 5 nm 1885, c toàn th nhân dân Pháp thng tic. Ngày a tang ông c coi nh ngày quc tang. Nhng cu
chin s cách mng Công xã Pari kêu gi mi ngi tng nh n nhà i vn hào ã ht lòng ng h nhng ngi lao ng tham gia Công xã. Cuc i ca Hugo nm sut c trong thi k bão táp ca cách mng Pháp và ca châu Âu, th k XIX. Ông sinh trc ngày ch thành lp và cht
sau Các Mác hai nm. “Tác phm ca ông ra i trên ng gch nát ca ngc Baxti và chm dt khi nhng nghip oàn th thuyn sp sa tuyên b
rng mùa xuân s thuc v h ngày 1 tháng 5 ti Chicago. Victor Hugo là tâm gng phn chiu cách mng Pháp”. [2]
Qu vy Hugo ã tin t xu hng quân ch n t tng dân ch xã hi, t ngh thut lãng mn n xu hng hin thc. Cuc i và tác phm ca ông tiêu biu cho cuc phn u không ngng cho cách mnh, cho t do dân ch, cho hòa bình hu ngh các dân tc.
Nm 1849, i hi quc t ln th nht, nhng ngi Bn ca Hòa bình hp ti Pari, Hugo có nói: “T tng hòa bình là khp th gii, là tài sn ca
tt c các dân tc, mi ngi òi hi hòa bình vì hòa bình là hnh phúc ti cao ca h”. Hugo ã ht sc bênh vc cho Giôn Brao, ngi lãnh t phong trào òi hi t do cho ngi da en M, b chính ph M kt án t hình. Hugo ng h cuc cách mng Ichlng, ng h nhân dân o Síp khi ngha chng bn thng tr Th Nh K, ng h cuc khi ngha ca nhân dân Cuba chng bn thc dân Tây Ban Nha.
Là lãnh t ca phái lãng mn, ông luôn trung thành vi nhng t tng lãng mn tích cc, chng i li xu hng lãng mn tiêu c, thoát ly. Ông ch giu bn nhà vn hô hào ngh thut thun túy và òi cho c ngh thut phi phc v chân lý, phn ánh thc t. Hugo ra nhim v ca ngh thut là phi phc v li ích ca nhân dân; sc mnh ca vn chng là mi liên h cht ch vi nhân dân.
Ch ngha lãng mn ca Hugo thm nhun tinh thn nhân o ch ngha. Nó rt gn ch ngha hin thc, Aragông gi Hugo là “nhà th hin thc”. Tác phm ca Hugo phn ánh i sng cùng cc ca nhân dân di ch t bn, phn ánh tâm a xu xa b i ca bn quý tc, bn t sn thng tr ca thi i. Tác phm ca ông cng mô t c nhng con ngi lao ng vùng dy làm cách mng.
Tuy vy, cng phi thy ngay rng Victor Hugo chu nh hng nng ca tôn giáo và mc t tng cao nht ca ông là mt th ch ngha xã hi không
tng kiu ca Xanh Ximông, Phuriê hi u th k XIX. [3]
Th gii quan ca ông, bi th, b hn ch rt nhiu. Ông không nhn nh c quy lut phát trin ca xã hi. Ông tin tng rng ch có t tng mi có th gii phóng c loài ngi. Bi vy nhng nhân vt ông xây dng thng là nhng nhân vt có tâm hn cao thng, y lòng hy sinh nhng ít chin u tính. Tiu thuyt ca ông thng có nhng on lý thuyt v luân lý, o c, tôn giáo. Ông rt s nhng cuc cách mng máu.
Cuc i Victor Hugo là cuc i u tranh không ngng cho chính ngha, cho t do, hòa bình, dân ch. Tác phm ca ông thm nhun t tng nhân vn chân chính.
Ngày nay, nhân dân các nc rt ham c tác phm ca Victor Hugo. Pháp, cách ây ít lâu, báo Nhân o ã ng li b tiu thuyt Nhng ngi khn kh có minh ha. Trong thi gian phát xít c chim óng nc Pháp, mt i du kích Pháp ã ly tên Gavrt làm tên i
Vit Nam trc kia ã có nhiu ngi dch th ca Hugo và Nguyn Vn Vnh ã dch b “Nhng ngi khn kh” vi nhan bn dch “Nhng k khn nn”.
Nhng ngi khn kh là mt b truyn ln nht mà cng là mt tác phm có giá tr nht trong s nghip vn chng ca Victor Hugo. Ông suy ngh v tác phm này và vit nó trong ngót ba mi nm và hoàn thành nm 1861.
Ngay t nm 1829, Hugo ã có ý nh vit mt cun tiu thuyt v ngi tù kh sai. Sau 1830, Hugo c bit chú ý n nhng vn xã hi, nhn xét nhng bt công trong xã hi. Ông nhn thy nhng k ti phm, nhng con ngi t bn tàn ác. Ông tin tng rng nhng con ngi y có th ci to c bng ng li giáo dc nhân o. Ông nhn thc c rõ ràng nhim v cao quý ca nhà vn là phi góp phn ci to xã hi, u tranh cho t do, hnh phúc ca loài ngi.
Cng vào nhng nm 1830, trc phong trào u tranh mnh m ca nhân dân lao ng, mt phong trào vit tiu thuyt xã hi dâng cao Pháp, Gioócgi Xng cho ra i cun Lêlia, nm 1832; nm 1842, gien Xuy ng tp truyn Bí mt thành Pari.
Victor Hugo bt tay vào công vic su tm tài liu và bt u vit b tiu thuyt này, thot u gi là Nhng cnh cùng kh, vào nm 1840. Nm 1854, Nhng cnh cùng kh i thành Nhng ngi khn kh. Sau mt thi gian gián on, Hugo hoàn thành b truyn nm 1861. n nm 1862 thì b truyn xut bn ng thi Brussel (B) và Pari. Trong bn ting ng h u tiên ngày phát hành tp I, ã bán ti 3.500 cun.
Nhng ngi khn kh là bc tranh ca mt xã hi. Nó cp n nhng vn ln lao trong xã hi Pháp u th k XIX, mà cng là ca tt c các xã hi t sn. ó là mt bn hùng ca ca thi i. Victor Hugo sau khi hoàn thành b tiu thuyt này ã nói: “Quyn truyn này là mt trái núi”. Qu th, “mt trái núi”, không nhng vì s trang ca nó, vì nhng vn to ln nó bàn ti, mà chính là vì nó thm nhun nhng t tng nhân o, vì nó ca ngi o c cao c ca nhân dân lao ng, ca ngi t do, dân ch, chng li cng quyn áp bc, bóc lt. ó là lòng thng cm sâu xa i vi nhng con ngi b xã hi chà p, lòng tin vào tâm hn cao thng ca h. Ging Vanging b xã hi t sn bóp nght, chng li bao vây, lùng bt cho n cht, vn sng mt cuc sng hy sinh cao quý vì nhng k b xã hi rung b. Phngtin b xã hi p xung, vn là mt tâm hn thanh cao, là mt tm gng sáng ca tình
m con. Gavrt là mt a tr b vt bên l ng Pari, vn là mt tâm hn th ngây, yêu i, dng cm, ngha hip. “Nhng ngi khn kh còn là mt bài ca phn kháng i vi cái trt t ca xã hi t sn, nó è bp nhng ngi nghèo kh nh là mt th “nh mnh nhân to” và bin nhng ngi vì ming cm manh áo làm tên lính bo v nó, thành nhng cái máy mù quáng, tàn nhn.
Nhng ngi khn kh là mt tác phm chan cha tinh thn lãng mn cách mng. Hugo là mt nhà vn lãng mn. Ông thng dùng phng pháp xây dng nhng hình tng to ln mô t nhng tâm hn siêu vit, nhng t bin cao c trong lòng ngi, gây nhng n tng hùng v cho ngi c. Nhng nhân vt chính din u sáng ngi c hào hip, hy sinh.
Nhng ngi khn kh còn ghi li nhng nét hin thc v xã hi Pháp vào khong 1830. Cái xã hi t sn tàn bo c phn ánh trong nhng nhân vt phn din nh Giave, Tênáciê. Tình trng cùng kh ca ngi dân lao ng cng c mô t bng nhng cnh thng tâm ca mt ngi c nông sau tr thành tù phm, mt ngi m, mt a tr sng trong cnh khng khip ca cuc i ti tm, ngt th. Di ngòi bút ca Hugo, Pari ngày cách mng 1832 ã sng dy, tng bng, anh dng, mt Pari nghèo kh nhng thit tha yêu t do.
u im ln nht ca Hugo là khi din t xã hi t sn, ông không ch din t mt s nhân vt c ác, tàn nhn, vô lng tâm mà ông trình bày ch nh mt thc th nht trí trong vic áp bc, bóc lt, rung ry nhng ngi cùng kh, è lên ngi h nh mt th nh mnh khc lit vi các th công c ghê tm nh tòa án, t chc cnh binh, quân i, nhà tù, vi báo chí, d lun, thành kin, tp quán.
Trong Li nói u ca Nhng ngi khn kh, Hugo ã nhn mnh ý ngha sâu xa ca tác phm. Ông nói rng trong cái xã hi vn minh ngày nay mà còn nhng a ngc ày a con ngi thì “nhng quyn sách nh loi này còn có th có ích”. Vi quan nim ngh thut phc v i sng nh vy, Hugo ã sáng to có ý thc mt tác phm có nh hng ln trong công cuc u tranh chung ca loài ngi chng áp bc và bóc lt.
Nhng cng nh tt c nhng ngi cha nm c ch ngha xã hi khoa hc, con ng thoát ca xã hi mà ông tng tng ra rt là duy tâm, không tng. Lý tng ca ông là làm sao cho con ngi c nh giám mc Mirien quên mình nh k nghèo kh, nh ông Malen (Ging Vanging) kinh doanh công nghip cho th có ch làm n, tin li dùng mt phn quan trng vào vic ci thin i sng cho th, t chc y t, cu t trong xng, cao thun phong m tc. Làm sao cho con ngi tr nên tt nh th? Ông Mirien toàn thin là nh c tin, Ging Vanging tr nên tt cng là nh s cm hóa ca Chúa, gián tip qua ông Mirien. Ging Vanging là mt in hình nn nhân ca xã hi khi anh nghèo ói, khi anh b tù ti, cng nh khi anh b sn ui, tm lòng nhân ái, hào hip vô biên ca Ging Vanging là mt biu tng p ca t tng nhân o ca con ngi. Nhng con ng ci to mà tác gi ngh ra cho anh thì li quá cá bit, gn nh vô lý. Làm sao gii thích c ch mt c ch nhân o ca giám mc Mirien ã dn dt con ngi ti tm y ra ngay ch ánh sáng rc r, trong chc lát bin mt anh trm cp quen tay nên mt ngi lng thin, thay i mt con ngi vì mi chín nm lao lý mà hóa ra thù hn xã hi thành ra mt con ngi yêu i, bác ái, làm sao gii thích c s bin chuyn t ngt và trit y nu không vin l thn bí ca Chúa?
i vi Hugo, Chúa khp ni. Tuy có thy mt ôi iu ng ngn, gi di, ngu dt trong tu vin và óc danh li, tính xa hoa ca a s bn giám mc, giáo ch, Hugo không mt phút nào nghi ng tôn giáo và t câu hi v Chúa. Trong Nhng ngi khn kh, không có du hiu nào chng t rng ông bt u oán thy tôn giáo ã thành mt công c ca thng tr, trong khi y ông thy v cnh binh, tòa án, quân i t sn khá rõ. Trái li ông cho “c tin là lành” và Chúa là s gii áp cho tt c. Trong truyn, ngi Giacôbanh già ã phá cng quyn, lên án chuyên ch, khi nói n Chúa cng nht trí vi viên giám mc và chu phép ban phúc khi t trn, Hugo cng không nhn nh c rõ bn cht t sn phn ng ca ch Napôlêông nht và ch Lui Philip, nên trong tác phm nhiu lúc ông ca ngi nhng ngi i din ca hai ch y. Thut li l và ý ngh ca nhân vt, tác gi lng vào nhiu ý kin v nhân sinh quan và v tr quan ca mình, trong y có nhiu im c áo, tin b, nhng cng có mt s im ngi c ngày nay cn ly lp trng khoa hc mà xét li.
Cách mng ch chng áp bc bóc lt, òi t do, òi công lý, Victor Hugo vn là ci lng gii pháp. Vi ông, làm cách mng là thay ngi xu bng ngi tt, ban b các quyn t do, ci cách xã hi, m trng hc, dng mt chính quyn ly tôn giáo chân chính làm hng o, ly yêu nc, dân ch và nhân o làm châm ngôn. Vn xóa b trt t c, th tiêu giai cp cha c bàn ti. Ông tin tng nng nhit vào lut tin hóa xã hi, nhng
theo ông, yu t ch yu ca tin hóa là s ci to t tng ca con ngi. Ngày nay ai cng bit là lý tng xã hi theo nh ông mun không th thc hin c bng cuc cách mng nh ông quan nim. Ch có giai cp công nhân dn u nhân dân lao ng ng lên lt t bn quc, kin thit xã hi xã hi ch ngha, mi có th em li công n vic làm, t do, kin thc y cho tt c mi ngi; và cái mng ci to t tng con ngi ca ông cng ch thc hin c khi chính quyn ã trong tay gia cp vô sn.
Mc dù có my nhc im y, Nhng ngi khn kh vn là mt b tiu thuyt ln ca th gii, thm nhun mt tinh thn nhân o cao c, tin b rõ rt và có giá tr lâu dài.
PHN TH NHT: PHNG TIN (Fantine)
QUYN I: MT CHÍNH NHÂN QUÂN T
I
ÔNG MIRIEN [4]
Khi pháp lut và phong hóa còn ày a con ngi, còn dng nên nhng a ngc gia xã hi vn minh và em mt th nh mnh nhân to chng thêm lên thiên mnh; khi ba vn ln ca thi i là s sa a ca àn ông vì bán sc lao ng, s try lc ca àn bà vì ói khát, s cn ci ca tr nh vì ti tm, cha c gii quyt; khi mt s ni i sng còn ngt th; nói khác i và trên quan im rng hn, khi trên mt t, dt nát và ói kh còn tn ti thì nhng quyn sách nh loi này còn có th có ích.
HÔTVIN - HAOD NGÀY 1-1-1862 ***** Nm 1815, ông Sácl Frngxoa Biêngvnuy Mirien làm giám mc inh. ó là mt ông lão chng by mi lm tui, c c v ây t nm 1806. iu sau ây chng dính dáng tí gì n ni dung câu chuyn chúng tôi k, nhng nêu ra ây nhng ting n, nhng li bàn tán v ông lúc ông n a
phn, có l cng không n ni vô ích, dù ch là cho mi vic c chính xác. úng hay sai, ming th thng chim trong cuc i, nht là trong vn mnh ngi khác, cng nhiu ch bng công vic h làm. Ông Myriel là con mt v bi thm tòa thng thm Etx, dòng quý tc vn thn. Ngi ta k rng, ông thân sinh nh dành cho ông tha k chc v ca mình, nên ã kim v cho ông rt sm, t lúc ông còn mi tám ôi mi gì y, theo mt thói tc khá ph bin trong các gia ình t pháp. Sácl Mirien ã có v ri y, nhng theo d lun, vn làm cho ngi ta nói v mình khá nhiu. Ông ta tm vóc hi thp bé, nhng dáng ngi cân i li phong nhã, duyên dáng, hóm hnh; c quãng i thanh niên ch dành cho vic giao du và trò ong bm. Cách mng xy n, s bin dn dp, các gia ình t pháp b tn vong, xua ui, truy lùng, tn mát mi ni. Ngay t nhng ngày u Cách mng, Sácl Mirien ã di c sang Ý. V ông ta cht bên y vì mt bnh phi mc sn t rt lâu. Hai v chng không có con. Sau ó cái gì xy ra trong thân th Mirien? S
sp ca xã hi c, s sa sút ca chính gia ình mình, nhng cnh tng bi thm nm 93, [5]
có l còn ghê s hn i vi nhng k di c, vì ã hong ht mà xa thì nhìn cái gì cng thành phóng i, tt c nhng cái ó phi chng ã gieo vào trí ông ta nhng ý ngh t b công danh, mn i n dt? Có phi, gia nhng cuc vui chi và nhng tình cm choán ht cuc i, bng dng ông b giáng mt òn thn bí, kinh khng, ngón òn có khi ch vì ánh trúng tim nên qut con ngi mà lâu nay các tai ha công cng ánh vào cuc sng và tài sn không sao lay chuyn ni? Không mt ai có th tr li c. Ch bit mt iu là khi t Ý tr v, ông ta ã là mt c o.
Nm 1804, ông Mirien làm cha x Brinhôn. Ông ã già và sng cuc i n dt. Vào khong l ng quang, ông phi lên Pari vì có chút vic ca nhà x, vic gì thì không ai nh na. Trong s nhng nhà quyn th mà ông n nh v
cho con chiên ca ông, có c giáo ch Phch. Mt hôm hoàng n thm cu, ông linh mc c y ang i phòng khách nên gp ngài lúc ngài i qua. Ngài thy ông nhìn mình có v tò mò, lin quay li t ngt hi:
- Lão nhân là ai mà nhìn ta k th?
Ông Mirien áp: - Tâu b h, b h nhìn mt lão nhân, còn h thn thì nhìn mt v nhân, bên nào cng c li c. Ngay ti hôm y hoàng hi giáo ch tên v cha x và sau ó ít lâu, ông Mirien rt ngc nhiên c tin mình thng chc giám mc thành inh. Chng ai bit thc h trong nhng câu chuyn ngi ta kháo nhau v on u ca cuc i ông. Có my nhà quen thuc gia ình ông hi trc Cách
mng âu! Thành ra ông cng phi chu cái s phn chung ca nhng ngi xa l mi n mt thành ph nh có lm k ri mm mà ít ngi chu khó suy ngh. Ông ành chu vy mc dù ông làm giám mc và chính vì ông làm giám mc. Tht ra, nhng chuyn xì xào v ông ch là nhng chuyn xì xào, nhng
ting n i, nhng li nói vào nói ra thôi, ngha là toàn nhng chuyn ba láp c, nh cách nói mnh m ca min Nam. [6]
Dù sao, chín nm tri ông làm giám mc inh, nhng chuyn thóc mách ngi tnh nh a em ra bàn tán bui u y dn dn ri cng bng i ht. Chng mt ai dám nói, mà cng chng mt ai dám nh n na.
n nhm chc ông có em theo mt ngi em gái, cô Baptistin. Cô kém ông anh mi tui, vy không ly chng. Trong nhà c mt ngi , trc tui cô em, gi là bà Magloa. Trc kia bà là vú già ca Cha x, nhng nay bà li kiêm hai chc, va là hu phòng ca cô em, va là qun gia ca c giám mc.
Cô Baptistin ngi cao li lép, nc da xanh tái, nét mt hin hu. Cô thc là mt ngi áng trng, vì hình nh àn bà có làm m mi gi là áng kính c. Cô không phi là ngi có nhan sc, nhng mt i tn ty làm vic thin ã làm cho cô có mt v gì trong trng và lúc v già c thêm cái v nhân hu. Dáng ngi mnh d ca thi con gái nay ã nhum v thanh cao trong sáng ca bc thiên thn. Cô không phi ch là mt trinh n, c h cô là mt linh hn. Ngi cô nh mt cái bóng. Ch mt chút th xác bit là ph na thôi; mt chút th cht rng chói hào quang. Hai con mt to lúc nào cng nhìn xung; mt cái c cho linh hn nán li chn trn tc.
Bà Magloa là mt bà già thp bé, da trng, béo tròn, lúc nào cng tt t, cng th hn hn, mt phn vì hot ng, mt phn vì chng hen. Khi ông Mirien n nhm chc, ngi ta ã ón rc ông v dinh giám mc vi mi nghi l long trng úng quy ch nhà vua ban hành. Quy ch này
xp ông lin ngay sau chc thiu tng. Ông th trng và ông chánh án n thm ông u tiên; phn ông, trc ht ông cng n thm ông thiu tng và ông tnh trng.
Xp t xong xuôi, ai ny ch xem ông giám mc tnh nhà bt tay vào vic.
II
ÔNG MIRIEN THÀNH C CHA BIÊNGVNUY [7]
Dinh giám mc thành inh sát ngay nhà thng. ó là mt tòa bit th to ln và lch s, xây toàn bng á t u th k trc. Ngi xây dng nó là c cha Hngri Puygiê, tin s thn hc trng i hc Pari, vin trng tu vin Ximo, t nm 1712 làm giám mc thành inh. Tòa bit th này qu là mt lâu ài lãnh chúa. Ch nào cng uy nghi, nhà riêng ca giám mc, phòng khách, phòng ng, sân chi rng rãi vi nhng li do có vòm cun, theo kiu Phlorngx thi xa, vn thênh thang y nhng c th. Phòng n cao rng, p , ngay tng di, trông ra vn. y ngày 29 tháng 7 nm 1714, c cha Hngri Puygiê ã tht tic trng th các c cha Sácl Bruyla Giangli, tng giám mc - hoàng thân mbroong, ngtoan Mêgrinhi, tu s dòng thánh Frngs, giám mc Grát, Philip Vngôm, Pháp quc l thn, vin trng tu vin Thánh Ônôrê Lôranh, Frngxoa Béctông Griông, giám mc - nam tc Vngx, Xêda Xabrng Forcankiê, giám mc - thng c Glngve và Ging Xôanen, linh mc ging vin, ging s bình thi ca nhà vua, giám mc - thng c Xnê. Gian phòng bày chân dung by nhân vt cao quí y, còn cái ngày áng ghi nh, ngày 29 tháng 7 nm 1714, thì c khc bng ch vàng trên mt cái bàn cm thch trng.
Nhà thng là mt ngôi nhà thp, cht hp có c mt tng gác vi mt mnh vn nh. Va n inh c ba hôm, c giám mc sang thm nhà thng. Thm xong, ông cho mi viên giám c n nhà riêng. - Ông giám c bnh vin, lúc này ông có bao nhiêu bnh nhân? - Bm có hai mi sáu ngi. - úng, tôi cng ã m. - Ging h nm kê sát nhau quá, - viên giám c nói tip. - Tôi cng ã nhn thy vy. - Phòng dng bnh ch là nhng bung con, không khí tù hãm. - Tôi cng thy hình nh th. - Li còn cái vn nh quá, không ch cho nhng ngi mi hi phc ra chi khi tri nng m. - Tôi cng ngh vy. - Vào hi có dch, nh nm nay va có dch thng hàn, nm kia có dch st phát ban, ngi n cha có lúc hàng trm, chúng tôi chng còn bit xoay
x ra sao. - Tôi cng ã lo có iu nh vy. - Bm c Cha, cng ành thôi, ch bit làm th nào - viên giám c nói. Hai ngi nói chuyn ngay ch phòng n rng ln di nhà. Ông giám mc trm ngâm mt lúc ri quay pht li hi viên giám c. - Này, ông th tính xem riêng phòng này kê c bao nhiêu ging. Viên giám c sng st kêu lên: - Phòng n ca c Cha! Ông giám mc nhìn quanh nhà, nh c lng, ri lm bm: - D kê c n vài chc ging! - Ri ông ta nói to: Này, ông giám c, tôi nói iu này: theo tôi thì có l có s nhm ln gì ây. Các ông n hm
sáu ngi, mà xp vào nm sáu cn bung con. Còn chúng tôi ây có ba ngi mà chim c mt ngôi nhà có th cha sáu chc. úng là ngi ta nhm.
Các ông ã chim nhà tôi còn tôi thì li nhà các ông. Xin ông tr li nhà cho tôi. Nhà ca các ông là bên này ây. Ngay hôm sau, hai mi sáu bnh nhân nghèo c sang dinh giám mc và ông giám mc dn n bên nhà thng. Ông Mirien chng có ca ci gì. Cha m ông ã b phá sn trong thi k cách mng. Bà em có món thc li chung thân mi nm hng nm trm
phrng tin li cho bà chi dùng riêng v phn mình. Lng ng niên giám mc c mi lm nghìn phrng. Ngay hôm dn sang bên nhà thng, ông quy nh mt cách c nh vic chi dùng s tin y.
Chúng tôi chép li di ây s chi tiêu ó, do chính tay ông vit ly: Bn ghi nhng khon chi tiêu trong nhà: - Cp cho chng vin 1.500 phrng - Hi ging o 100 - Cp cho nhà tu dòng Laza Môngiiê 100 - Trng tu s hi truyn giáo nc ngoài Pari 200 - Hi c Thánh Thn 150 - C s giáo hi t thánh 100 - Nhà dc anh 300 - Cp riêng cho nhà dc anh Acl 50 - Công cuc ci thin nhà lao 400 - Công cuc y lo và phóng thích tù nhân 500 - phóng thích nhng gia trng b tù vì n 1.000 - Ph cp các thy giáo ít lng trong a phn 2.000 - Cp cho kho lúa ngha thng vùng Thng Anp 100 - Cp cho các trng con gái nghèo ca Hi t thin inh, Manôxc và Xixtrông 1.500 - Cp cho k khó 6.000 - Khon chi tiêu cho riêng mình 1.000 TNG CNG 15.000 phrng Sut thi gian inh ông không h thay i mt khan nào trong bn d toán ó. Th mà ông bo là ã d toán các khon chi tiêu trong nhà ri y. Cách s dng ng tin nh vy c cô em tuyt i tuân theo. i vi ngi àn bà c hnh, ông giám mc va là bc anh, va là c Cha. Trong
gia ình ông là ngi bn, theo phép nhà th ông là bc b trên. Ông nói thì cô cúi u nghe. Ông làm thì cô em hng ng. Ch có ngi y t già, bà Magloa, là có kêu ca chút ít. Vì, nh ta ã thy, ông giám mc ch gi li cho mình có mt nghìn phrng, cng vi s tin dng lão ca bà cô Baptistin, v chi là mt nghìn ri phrng mt nm, mà c ba ngi n tiêu u phi trông vào y c.
Th mà ln nào có mt cha x di làng lên, ông giám mc cng c gi li tht cm. c nh th là nh tính tit kim nghiêm khc ca bà Magloa và cách qun lý khéo léo ca cô Baptistin.
Mt hôm, by gi ông ã làm giám mc inh c ba tháng, ông bo: - Nh th này thì ta cng túng lm nh! Bà Magloa kêu lên: - Làm gì mà không túng! c Cha quên c không xin lnh món tin nhà nc cp cho tòa giám mc làm tin xe trong thành ph và tin l phí kinh lý
trong ht. ó là l ca các giám mc ngày trc. - Th à! Bà nói phi y.
Và ông làm giy òi khon tin ó. Ít lâu sau, hi ng hàng tnh lu ý n n ca tòa giám mc, b phiu chun cp cho ông món tin hàng nm ba ngàn phrng theo khon: Chi cho
c giám mc v tin xe nga và trm phí, l phí kinh lý trong ht.
Vic này làm cho bn t sn trong tnh kêu m c lên. Các v nguyên lão ngh vin trc kia có chân Vin Ng bách [8]
và tán thành cuc o chính ngày 18 tháng Sa mù, li c hng mt thái p ln vùng inh, vit cho thng th b l, ông Bigô Prêamn, mt bc th mt ging bc tc.
Xin trích nguyên vn mt on: “…Tin xe? Làm gì phi cn n tin xe mt tnh cha n bn nghìn dân? Li tin trm phí và l phí kinh lý na? i kinh lý làm gì ã ch? Mà i xe
trm th nào c trong x núi non này? ng xá làm gì có. Ch có i nga thôi. n nh cái cu trên sông uyrng Satô Acnu cng còn khó khn mi cho ni chic xe bò i qua. Cái bn cha c u nh th c. Tham lam và keo bn. Lão này lúc mi n cng làm ra v chân tu lm, nay thì cng y nh bn khác. Cng òi xe vi kiu! Cng òi xa hoa nh các giám mc thi trc. Gm cho bn tu hú này! Tha bá tc, bao gi hoàng tr xong cho dân
ta cái nn bn áo dài en này thì mi s mi c n tha. o giáo hoàng! [9]
V phn tôi, tôi ch bit có hoàng …” Vic y trái li, làm bà Magloa mng rn. Bà ta thì thào vi cô Baptistin: “Có th ch! c cha ch quen ngh n ngi khác, nhng ri cng phi nh
n mình ch. Các khon làm phúc ã có c ri. Ba nghìn phrng này là ba nghìn ca chúng ta ây”. Ngay ti hôm y, ông giám mc a cho bà em t kê sau ây: Chi tiêu v xe nga và l phí kinh lý trong ht: - Cp cho nhà thng nu xúp tht cho bnh nhân 1.500 phrng - Cp cho hi dc anh Etx 250 - Hi dc anh raguynhng 250 - Nhà nuôi tr b ri 500 - Nhà nuôi tr m côi 500 TNG CNG 3.000 phrng ó là ngân sách ca ông Mirien. Còn nhng khon thu bt thng ca tòa giám mc nh hy ng ký kt hôn, min tr, ra ti tm, ging kinh, công nhn nhà th, nhà nguyn, ci
xin… thì cn làm phúc cho k nghèo bao nhiêu ông ráo rit thu ca ngi giàu by nhiêu. Sau mt thi gian ngn, tin quyên cúng em n rt nhiu. Ngi có, k túng u n gõ ca nhà ông: ngi này n xin tin mà k kia va em l.
Thành ra cha y mt nm, ông giám mc hóa ra ngi th qu chung ca các nhà ho tâm và phát ngân viên ca nhng ngi cùng khn. Tính nhng món tin qua tay ông tht là nhiu. Vy mà cách sng ca ông vn không h thay i, không h có thêm mt khon gì ngoài nhng ti cn thit.
Hn th na, cng vì trong xã hi, di có nhiu cnh khn cùng mà trên thì ít có lòng bác ái, nên có th nói thng tin cúng cha kp vào ã phi phát ra; nh gió vào nhà trng, tin ông có thu vào mà chng bao gi còn sót mt ng dính tay. Thành th ông phi dc túi ra.
Theo tc l, trên giy má, th t, các v giám mc thng nêu tên thánh ca mình. Nhân ó, nhng ám dân nghèo trong x, vì lòng kính m t nhiên, ã chn trong các tên và h ca ông, mt tên theo h là có ý ngha và ch gi ông là c Cha Biêngvnuy. Chúng tôi bt chc h gi ông nh th khi cn. Thc ra cách xng hô y làm ông va ý. - Tôi thích cái tên y, ông nói. Ch Biêngvnuy làm cho ch c Cha bt cách bit.
Chúng tôi không dám cho bc chân dung mô t ây là thc, chúng tôi ch xin nói là nó ging.
III GIÁM MC GII THÌ A PHN KHÓ
Ông giám mc không phi vì ã em tin xe c ra làm phúc c mà ít i kinh lý. Cái x inh này qu là mt a phn vt v. ng bng thì ít, núi non thì nhiu, ng st hu nh không có, trên kia ã thy ri; li n ba mi hai x, bn mi mt h và hai trm tám mi lm chi. i thm ht thy by nhiêu là c mt vn . Ông giám mc vt qua c tt c. Gn thì ông i b, ng ng bng thì ông i xe bò, leo núi thì ông ngi gh cho la th. Hai bà già theo ông cho có bn. Chuyn i nào i vi các bà quá khó nhc thì ông i mt mình.
Mt hôm, ông i la n Xnê, mt thành ph xa kia có tòa giám mc. Do y, túi tin hu nh rng không, ông không th i li cách nào khác. Viên th trng ra ón ông ca tòa giám mc và nhìn ông t trên mình la bc xung, ra v khó chu. Có my tên nhà giàu ci khúc khich chung quanh. - “Tha ông th trng và c các ngài t sn na, tôi hiu vì sao các ông bc bi ri. Các ông cho là mt thy tu quèn phi hm mình lm mi ci la nh c Chúa Giêsu trc kia! Tha tht vi các ông, tôi không h có ý kiêu cng mà ch vì cn thit quá”.
Trong các chuyn kinh lý, ông t ra rng lng và hin hòa, chuyn trò nhiu hn là thuyt pháp. Ông không bao gi t mt c tt nào vào mt ch mà không ai vi ti c. Ông cng chng bao gi phi tìm ra nhng lý l và nhng hình mu cho li nói ca mình. Nói chuyn vi dân x này, ông nêu gng dân x bên cnh. nhng tng mà ngi ta hp lòng i vi k túng bn, ông nói: - “Hãy xem ngi Bringxông. H cho ngi nghèo, àn bà góa, tr m côi quyn c ct c các ng c ca h trc mi ngi khác ba ngày. Nhà ca có b nát thì h ct giùm li cho, không ly tin. Vì th, x y là mt x c Chúa ban ân. Sut mt th k, mt trm nm nay, không h có ly mt k git ngi”.
nhng làng ch bit có ng tin và ht thóc, ông nói: - “Hãy xem ngi mbroong. Vào ngày mùa, ngi nào có con trai ti ng, con gái bn công vic nhà nc trên tnh, mà li au m hoc gp khó khn, thì cha x em ra nói vi con chiên vào lúc ging kinh. Th là, ch nht, xem l xong, ht thy dân làng, àn ông, àn bà, tr con kéo n rung con ngi áng thng n, gt hái h và mang c thóc ln rm r v tn nhà”. - Gp nhng gia ình chia r vì chuyn tin bc và gia tài, ông bo: - “Hãy trông dân vùng núi vnuy, mt vùng hoang di n ni nm mi nm không nghe ha mi hót mt ln. Th mà, b cht, con trai lin i t phng tìm k sinh nhai, còn ca ci thì nhng li cho con gái con gái d kim chng”. - các tng a kin tng, có nhiu tá in suy sp vì chy theo các th n t, ông nói: - “Hãy xem nông dân thung lng Quâyra, h rt thun hu. H có ba nghìn ngi ó. Tri! C nh mt nc cng hòa nho nh. H chng h bit n thm phán, mõ tòa là gì. Mi vic, xã trng làm tt. Ông phân b thu khóa tng nhà theo lng tâm mình, gii quyt không các v tranh chp, chia h gia tài không ly công, x án không ly án phí và mi ngi nghe theo vì ông ta là mt ngi công minh sng gia nhng con ngi cht phác”. n nhng làng không thy có thy hc, ông cng k n dân vùng Quâyra: - “Bà con có bit h làm nh th nào không? Thng mt xóm mi lm nóc nhà thì không nuôi ni mt thy hc, cho nên h có nhng thy giáo do c x ài th, các thy giáo ó i ht xóm này n xóm n, mt tun ni này, mi ngày ni kia, n âu dy ó. Các ông giáo hay n các phiên ch, tôi gp h y. Thy h dt bút lông ngng trên bng m thì nhn ra ngay. Ai ch dy c thì mt lông, ai dy c dy tính thì hai lông, ai dy c dy tính dy c Latinh na thì ba lông. Nhng v ó là nhng nhà i thông thái. Còn dt nát thì xu h bit bao nhiêu! Bà con ta nên làm nh ngi Quâyra”.
Ông nói chuyn nh vy, nghiêm túc và chân tình, thiu ví d sng thì dùng ng ngôn, i thng vào ích, ít li mà nhiu hình nh: ó là li hùng bin ca Chúa Giêsu, y tin tng và sc thuyt phc.
IV NÓI SAO LÀM VY
Ông nói chuyn thân mt và vui v. Sng vi hai bà già sut i cnh ông, ông khéo chn li n nói cho va tm h. Khi ông ci, cái ci ca ông hn nhiên nh ca mt cu hc sinh.
Bà Magloa thích gi ông là Ông ln. Mt hôm ông ang ngi trên gh, ng dy ra ch ngn t tìm mt quyn sách. Sách tn ngn trên. Ông vn thp bé nên không vi ti. Ông gi bà Magloa bo: Bà mang cho tôi cái gh. Tôi tuy “ln” nhng vn không ln ti tm ván kia.
Ông có mt bà h xa, bà bá tc Lô. Bà này không bao gi b l dp em khoe khoang trc mt ông nhng cái mà bà gi là nhng “ngng vng” ca ba cu công t con bà ta. Bà ta có nhng ông chú bà bác ã già lm, li vô t, gia tài, tc lc, v sau th tt v tay ba ngi con bà. Cu út ri s c hng n mi vn quan li tc ca mt bà cô; cu th hai ri s c m phong tc công ca ông bác; cu c ri s c k chân quc lão ca ông ni. Ông giám mc thng vn ngi lng yên nghe câu chuyn bà ta, coi ó là mt cái tt vô hi ca các bà hay khoe con. Duy có mt ln, trong khi bà ta ang k i k li t m nhng chuyn k t và nhng “ngng vng” ó, thì ông giám mc trông có v thn th hn mi bn. Bà ta hi bc mình, ngng li hi:
- Kìa ông anh. Ông ang ngh i âu th? - Tôi ang ngh n mt câu sách cng hi k, hình nh trong sách ca thánh Ôguytstanh, nh th này: “Hãy t ngng vng ca ta vào ngi nào mà
ta không tha k gì c”. Mt ln khác, ông nhn c t cáo phó ca mt nhà quý tc trong x, trong ó kê c c mt trang giy nhng chc tc ca ngi ã khut, li còn
la lit nhng phm hàm chc tc ca bn con cháu h hàng na. Ông bo: Cái cht th mà khe l! Mang nh nhàng c mt m nng chc tc! K ngi i cng tài tht, li dng n c cái thây ma khoe khoang hm hnh!
ôi khi ông có nhng li giu ct nh nhàng mà có ý ngha sâu sc. Mùa chay nm n có ông phó x tr tui lên tnh ging thuyt nhà th ln v lòng t thin. Ông y ging gii khá hùng hn. Ni dung bài ging là lòng t thin. Ông t cnh a ngc tht ghê rn và tô im thiên ng thành cnh êm p ai cng thèm c và ông khuyên ngi giàu nên b thí cho k nghèo c lên thiên ng, khi phi xung a ngc.
Trong bn ngi nghe có mt nhà phú thng tên là Giêbôrng, ã ngh kinh doanh, song vn còn cho vay lãi nng, trc ây ch chuyên dt các loi len, d mà kim c dm chc vn. C i hn chng b thí cho ai bao gi. T hôm nghe ging, ch nht nào cng thy hn ném mt xu cho my bà lão n mày ca nhà th. Mt xu mà n sáu ngi phi chia nhau! Mt hôm thy lão ta ang làm phúc kiu ó, ông mm ci bo cô em:
- Kìa cô xem, ông Giêbôrng ang mua mt xu thiên ng y! Trong công vic t thin không bao gi ông nn chí. Ngi ta có khng khng t chi, ông cng tìm c li hay, bt ngi ta phi suy ngh. Ln n ông
khuyn quyên trong mt phòng khách tnh. Mt tay quý tc ã già, va giàu li va kit, hu tc Sngtecxiê, hôm y có mt y. Hn ta vào loi nhân
vt k l mà mt thi ngi ta ã thy xut hin, va có u óc bo hoàng hn vua, va có t tng phóng khoáng hn c Vônte. [10]
Khi n gn hu tc, ông giám mc kéo tay hn: “Hu tc , ngài phi cho tôi cái gì mi c”. Hn quay li, tr li nht nho: “Tha c Cha, tôi ã có k nghèo ca tôi”. Ông giám mc nói: “Thì hãy cho tôi nhng k nghèo ó!”
Mt hôm giáo ng, ông ging o nh sau: “Các giáo hu, các bn thân mn! Hin nay nc Pháp có mt triu ba mi hai vn cái nhà nông dân ch có ba ca, mt triu tám trm mi by
ngàn nhà có hai ca, mt ca ra vào, mt ca s và còn ba mi t vn sáu ngàn túp lu ch có mt ca là ch ra vào thôi. Cái ó là do mt th mà ngi ta gi là thu ca. Bt nhng gia ình nghèo t già n tr phi chui rúc trong nhng ngôi nhà y thì tránh sao khi làm mi cho st rét và bnh tt! Than ôi! Thng ã cho ngi ta không khí th thì lut pháp li bt h phi mua! Tôi không kt án lut pháp, tôi ch t n Chúa.
Trong ht Ide, ht Var, trong hai x thng, h Anp, nông dân không có n c cái xe cút kít, h phi cõng phân ra rung. H không có nn, h phi thp bng nhng que nha và nhng khúc dây thng nhúng vào u nha. Khp min núi x ôphinê u th c. H phi làm bánh n d tr sáu tháng. H t lò bánh bng phân bò phi khô. Mùa ông, h dùng rìu b bánh, ngâm vào nc mt ngày mt êm mi n c. Hi các giáo hu! Hãy m lòng nhân! Hãy xem chung quanh các bn ngi ta kh nh th nào”.
Vn sinh Provngx, ông rt d làm quen vi các th âm min Nam. Khi cn ông có th nói: “Eh bé! Moussu, sès sagé?” nh ngi Lnggc h, “Onté anaras passa” nh ngi h Anp, cng nh “Puerte un bouen montou embe un bouen froumage grase” nh ngi ôphinê thng. iu ó làm dân chúng thích và giúp ông gn gi mi ngi khá nhiu. Vào nhà tranh vách t hay lên ch núi non, ông cng t nhiên thoi mái nh nhà mình. Nói nhng iu cao c nht ông cng nói c bng nhng li l thông tc nht. Nói nng nh mi ngi nên cng i c vào lòng tt c.
Tuy vy, i vi hng thng lu cng nh i vi dân chúng ông vn là mt. Ông không bao gi buc ti mt cách vi vã mà không tính n hoàn cnh xung quanh. Ông nói: - Phi xét xem ti li ã i ti bng con ng nào. Vì vui v t cho mình là nguyên ti nhân, ông không th ngh n mt kiu dc cheo leo nào ca ch ngha khc nghit và không cau mày nhn mt nh
nhng ông thin, ông ác, ông ch ln ting truyn bá mt hc thuyt có th tóm tt nh sau: “Con ngi ta có th xác, nó va là gánh nng va là ngun quyn r. Con ngi kéo lê th xác nhng cng chiu n nó. Phi trông coi, un nn, trn áp, cùng k lm mi nghe theo nó. Nghe theo nh vy cng còn có th có ti; nhng làm c nh th thì ti cng nh.
Ngã, nhng là ngã qu thì còn có th chuyn sang cu nguyn. Thành thánh thì ngoi l; thành ngi chính trc là quy tc. Lm lc, sa ngã, phm ti cng c, nhng phi là ngi chính trc. Càng ít ti li càng tt, ó là lut ca ngi. Không ti li nào c, ó là m c ca thiên thn. ã thuc trái t này thì thoát sao khi ti li. Ti li cng
nh lut hp dn, chi phi mi ngi.” Có lúc ông thy mi ngi gào thét d tn và phn n quá nhanh: - ! ! - Ông va ci va nói - rõ ràng y là mt ti ác ln mà mi ngi u mc phi. ó chính là nhng k o c gi b kinh ng nên vi vàng
phn kháng che thân. i vi àn bà và dân nghèo là nhng k chu nhiu áp bc xã hi nht, ông rt lng. Ông bo: “Ti li ca àn bà, ca con tr, ca k tôi t, ca
ngi yu hèn, ca ám nghèo kh và dt nát, chính là ti li ca nhng bc làm chng, làm cha, làm chú, nhng k quyn th, nhng ngi giàu có và có hc thc”.
Ông li nói: “Phi c gng dy cho ngi không bit, càng nhiu iu càng hay. Xã hi mà không thc hin c giáo dc không mt tin là xã hi có li. Nó phi
chu trách nhim v tình trng tm ti do nó sn sinh. Con ngi ti tm mi gây ra ti li. Cho nên k có ti không phi là ngi ã lm li mà chính là k ã gây nên ti tm”.
Ông ã có mt li xét oán s vic theo cách riêng ca mình, khá lnh lùng nh th y. Tôi ng là ông ã hc sách Phúc âm. Mt hôm ông c nghe k phòng khách mt trng hp ã thm cu và sp em x. Có mt ngi àn ông khn kh, vì thng ngi bn tình ca
mình và a con mà ch ã có vi anh ta, và cng qun quá, nên làm bc gi. Thu y lut pháp còn x nhng ngi làm bc gi vào ti t hình. Ngi àn bà va mang i tiêu th ng bc gi u tiên do ngi yêu làm ra thì b bt. Tóm ch nhng cng ch có tang chng i vi ch mà thôi. Ch khi nào ch ta
xng thú thì ngi yêu ca ch mi mc vòng pháp lut. Ch chi. Ngi tra gn. Ch cng mt mc chi cãi. By gi viên bin lý ngh ra c mt k. Hn bày t mt câu chuyn ph tình và khéo nht nhnh chp ni mt ít mu th t a ra khin cho ngi àn bà khn nn kia tng mình b ngi yêu di la tht. Ni cn ghen cùng cc, ch ta khai ht, thú ht vi mi chng c. Vì th mà ngi àn ông b bt và nay mai s b em ra x Etx cùng vi ng lõa. Ngi ta thut chuyn và trm tr khen ngi viên bin lý có tài vn dng lòng ghen tuông phc v công lý. Ông giám mc im lng ngi nghe, cui cùng mi hi:
- Ngi ta em x ngi àn ông và ngi àn bà y âu? - tòa i hình. Ông hi thêm: - Th còn viên bin lý thì x âu? inh xy ra mt vic bi thm. Mt ngi b x t hình vì can ti sát nhân. Ngi bt hnh y không hn là ngi có hc mà cng không hn dt nát,
hn ta tng làm trò ch và làm thy ký vit thuê. V án làm thành ph khá bn tâm. Trc ngày hành hình, cha tuyên úy nhà ngc b m. Cn mt cha c giúp ti nhân trong nhng phút cui cùng. Ngi ta chy tìm cha x. Ông này hình nh t chi: “Vic ó liên quan gì n tôi. Tôi cn gì cái vic kh sai ó và cái tên xic kh y! Tôi, tôi cng m ây: vi li, ch tôi không phi y”. Ngi ta em câu tr li y thut li vi ông giám mc, ông nói: - “Ngài cha x nói úng. Không phi ch ca ngài âu, ca tôi y”.
Lp tc ông ti nhà ngc, xung bung giam ca “tên xic kh”, ông gi tên ngi y, cm tay hn và nói chuyn. C ngày ln êm ông cnh hn, quên n quên ng, ch cu xin Chúa cu vt linh hn cho ngi b ti và cu xin ngi b ti t lo cu vt ly linh hn mình. Ông n&oa