nİÇİn tÜrkİye boĞazİÇİ Ünİversİtesİ ÖĞrencİlerİ ÖrneĞİ ... · v teŞekkÜr bu...

NİÇİN TÜRKİYE?

TÜRKİYE BURSLUSU ULUSLARARASI ÖĞRENCİLERİN

NİYET MEKTUPLARINDA TÜRKİYE ALGISI: ODTÜ VE

BOĞAZİÇİ ÜNİVERSİTESİ ÖĞRENCİLERİ ÖRNEĞİ

BAŞBAKANLIK

Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı

Uzmanlık Tezi

Adem GÜNAYDIN

Tez Yöneticisi:

Prof. Dr. Ömer TURAN

Aralık 2012

ANKARA

i

Adem GÜNAYDIN tarafından hazırlanan “Niçin Türkiye? Türkiye Burslusu

Uluslararası Öğrencilerin Niyet Mektuplarında Türkiye Algısı: ODTÜ VE Boğaziçi

Üniversitesi Öğrencileri Örneği” başlıklı tezin uzmanlık tezi olarak uygun olduğunu

onaylarım.

Prof. Dr. Ömer TURAN

Tez Yöneticisi

ii

Tez içindeki bütün bilgilerin etik davranış ve akademik kurallar çerçevesinde

elde edilerek sunulduğunu, ayrıca tez yazım kurallarına uygun olarak hazırlanan bu

çalıs mada her türlü kaynağa eksiksiz atıf yapıldığını bildiririm.

Adem GÜNAYDIN

iii

ÖZET

NİÇİN TÜRKİYE?

TÜRKİYE BURSLUSU ULUSLARARASI ÖĞRENCİLERİN NİYET

MEKTUPLARINDA TÜRKİYE ALGISI: ODTÜ VE BOĞAZİÇİ

ÜNİVERSİTESİ ÖĞRENCİLERİ ÖRNEĞİ

Uluslararası öğrenci hareketliliği globalleşen dünyanın beraberinde getirdiği

önemli olgulardandır. Her yıl artan sayıda öğrenci, kaliteli bir eğitim, yüksek kariyer

hedefleri ve daha iyi yaşam standartlarında yükseköğrenime devam etme gibi farklı

beklenti ve motivasyonlarla ülkesi dışında eğitim almak için yollara düşmektedir.

Uluslararası öğrenciler, kendi bireysel gelişimleri uğruna uluslararası bir

hareketliliğe girişirken, farkında olmadan kültürler arası etkileşimin bir parçası

olmakta, gelişmiş ülkelerden gelişmekte olan ülkelere modern düşünce ve

teknolojileri taşırken, bilgiyi ve bilimsel gelişmeleri üretildikleri ülkelerin dışına

çıkararak küreselleşmesini sağlamaktadır. Bu gibi kültürel ve bilimsel katkıları

yanında, uluslararası öğrenciler uluslararası eğitim pazarının bir parçası olarak

gittikleri ülkelerin ekonomilerine de önemli getiri sağlamaktadırlar. Bu sebeplerden

dolayı, gelişmiş ülkeler, uluslararası öğrenci pazarından daha fazla pay alabilmek

amacıyla sürekli bir rekabet içerisindedir.

Bölgesel ve küresel etkinliği giderek artan ve sürekli bir ekonomik gelişmeyi

yakalayan Türkiye, uluslararası eğitim konusunda da bölgesel ve küresel bir merkez

olma hedefiyle önemli girişimlerde bulunmaktadır.

Bu çalışma, 2012 yılında ODTÜ ve Boğaziçi Üniversitesi’ne Türkiye

Burslusu olarak yerleşmeye hak kazanan uluslararası öğrencilerin niyet mektupları

üzerinden, uluslararası öğrencilerin Türkiye tercihlerinde belirleyici olan etmenleri

tespit ederek, Türkiye’nin daha fazla uluslararası öğrenciye ev sahipliği yapma

konusundaki gayretlerine katkı sağlamayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler: Uluslararası eğitim, ODTÜ, Boğaziçi Üniversitesi,

Türkiye algısı

iv

ABSTRACT

WHY TURKIYE? PERCEPTION OF TURKIYE IN THE LETTER OF

INTENTS OF INTERNATIONAL STUDENTS WITH TURKIYE

SCHOLARSHIP: CASES OF MIDDLE EAST TECHNICAL UNIVERSITY

AND BOĞAZİÇİ UNIVERSITY STUDENTS

International students mobility is among the important facts driven by the

globalizing world. Every year, increasing number of students leave their homes for

qualified education, high career expectations and better living conditions.

While attempting an international mobility for their self-development,

international students unintentionally become agency of acculturation, bearing the

modern thoughts and technologies from developed countries to developing ones and

enabling the globalization of knowledge and scientific developments by bearing

them out of the borders of the country where they were originated. In addition to

such cultural and scientific benefits, international students significantly contributes

the economies of the host countries. Hence, developed countries compete with each

other so as to attract more international students.

Turkiye, with its increasing regional and global power and efficiency,

initiates essential attempts in order to be regional and global center for international

education.

This study, through the letter of intents sumbitted by the students who are

placed to the Middle East Technical University and Boğaziçi University in 2012

Turkiye as Scholarships, attempts to analyze the international perception of Turkiye

and to find out the agents that drove the international students to choose Turkiye for

higher education, with an aim to make contribution to Turkiye’s efforts to host more

students from abroad.

Keywords: International students, METU, Boğaziçi University,

v

TEŞEKKÜR

Bu çalışma boyunca maddi manevi desteğini gördüğüm herkese, özellikle

danışmanım Prof. Dr. Ömer TURAN’a, mesai arkadaşlarıma, kardeşim Tacettin

Talha’ya, dostum İsa YAYLA’ya ve niyet mektuplarıyla çalışmamı mümkün kılan

öğrencilere teşekkür etmeyi bir borç bilirim.

Bu tezin hazırlanması süresince kendisinden çaldığım zamanlar için sitem

etmeyen oğlum Mehmet Emin’e ve her türlü fedakarlığı ve desteği için eşim

Beyza’ya ayrıca şükranlarımı sunarım.

vi

beyza ve mehmet emin’e…

i

İÇİNDEKİLER

ÖZET .......................................................................................................................... iii

ABSTRACT ............................................................................................................... iv

TEŞEKKÜR ............................................................................................................... v

İÇİNDEKİLER ......................................................................................................... vi

TABLOLAR LİSTESİ ............................................................................................. vii

1.GİRİŞ ....................................................................................................................... 1

2. BÖLÜM: ÇALIŞMANIN KONUSU YÖNTEMİ VE ÖNEMİ ....... .................. 5

2.1 Çalışmanın Yöntemi ve Sınırlılıkları ............................................................ 5

2.1.1 Çalışma Sorusu .................................................................................... 7

2.2.2 Çalışmanın Evreni ................................................................................ 7

2.2.3 Çalışmanın Veri Toplama Teknikleri................................................... 8

3. BÖLÜM: DÜNYA'DA VE TÜRKİYE’DE ULUSLARARASI

ÖĞRENCİLER:......................... ................................................................................ 9

3.1. Niçin Uluslararası Eğitim ............................................................................. 9

3.1. Uluslararası Öğrencilerle İlgili Genel Veriler ............................................ 12

3.1. Türkiye’de Uluslararası Öğrenciler............................................................ 18

4.BÖLÜM: NİÇİN TÜRKİYE? ULUSLARARASI ÖĞRENCİLERİN

TÜRKİYE ALGISI? ............................................................................................... 29

4.1 ODTÜ ve Boğazi Üniversitesine Yerleşen Uluslararası Öğrenciler ........... 41

4.1.1 Öğrencilerin Türkiye Algısı 41

4.1.1.1. Ekonomik Güç ......................................................................... 40

4.1.1.2. Uluslararası Güç ve Etkinlik .................................................... 44

4.1.1.3. Türk Yardımları ....................................................................... 48

ii

4.1.1.3. Türklere ve Türk Kültürüne Duyulan Sempati ....................... 49

4.1.1.4. Tarihsel ve Coğrafi Konum ...................................................... 53

4.1.1.5. Ortak Dil, Din, Kültür ve Tarih ............................................... 54

4.1.1.6. Olumlu İntiba ........................................................................... 48

4.1.2. Öğrencilerin Türkiye'de Yükseköğretim Algısı ve Beklentileri ........ 50

4.1.2.1. Kaliteli Eğitim .......................................................................... 58

4.1.2.2. Akademik Kadro ...................................................................... 52

4.1.2.3. Türkiye’nin Sağladığı Burslar .................................................. 60

4.1.2.4. Türkiye Mezunları .................................................................... 64

4.1.2.6. Uluslararası Tanınırlık ............................................................. 64

4.1.2.7. Türkiye’nin Sunduğu Özel İmkanlar ...................................... 64

5. BÖLÜM: SONUÇ ................................................................................................ 66

KAYNAKÇA ............................................................................................................ 71

EKLER ...................................................................................................................... 73

iii

TABLOLAR LİSTESİ

Tablo 1: Ülkelerin göndermiş olduğu uluslararası öğrenci sayısı ve oranları

Tablo 2: Uluslararası öğrencilerin ülke tercihleri tablosu

Tablo 3: Uluslararası öğrencilerin ulusal yüksek öğrenimdeki payı

Tablo 4: Rakamlarla büyük öğrenci projesi

Tablo 5: Rakamlarla hükümet (ler arası anlaşma) bursları

Tablo 6: Türkiye’ye gelen uluslararası öğrenciler tablosu

Tablo 7: Türkiye Bursları 2012-2013 burs programları

Tablo 8: Türkiye Bursları doktora programları üniversite ve program sayıları

Tablo 9: Öğrencilerin düzey dağılımı

Tablo 10: Öğrencilerin üniversite dağılımı

Tablo 11: ODTÜ ve Boğaziçi Üniversitesi’ne yerleşen öğrencilerin kıta ve ülke dağılımı

Tablo 12: ODTÜ ve Boğaziçi Üniversitesi’ne 2012-2013 döneminde Türkiye Burslusu olarak

yerleşmeye hak kazanan lisans öğrencileri tablosu


yerleşmeye hak kazanan araştırma öğrencileri tablosu


yerleşmeye hak kazanan yükseklisans öğrencileri tablosu


yerleşmeye hak kazanan doktora öğrencileri tablosu

Tablo 16: Türkiye neden model ülke olabilir?

Tablo 17: Ortadoğu’nun en güçlü ekonomileri tablosu

Tablo 18: Ortadoğu’da bölgesel güç algısı tablosu

Tablo 19: Türkiye’nin Afrika’da algılanan etkinliği

Tablo 20: Türkiye’nin Balkanlarda algılanan etkinliği

Tablo 21: Afrika’da Türklere duyulan sempati rakamları

Tablo 22: Mısırlıların yaşamak istedikleri ikinci ülke tercihlerini gösteren tablo

Tablo 23: Afrika’da Türklerin yakın görüldüğü kültür

Tablo 24: Balkanlarda Türklerin yakın görüldüğü kültür

1

GİRİŞ

Bu çalışma, Türkiye’ye Türkiyeli olamayanların gözünden bakabilmek

amacıyla girişilmiş bir çabadır. Dahası, 21. yüzyılı yeni bir vizyon, enerji ve hamle

ile karşılayarak ulusal ve uluslararası istatistiklerde yükselen bir çizgi yakalayan

Türkiye’nin, uluslararası öğrencilerin zihninde ne ifade ettiğini anlama gayretidir.

Yine, bu çalışma, Türkiye’nin yükseköğretimine yönelik bir dış algı yoklamasıdır.

Türkiye son birkaç onyılda uluslararası yansımaları olan mesafeler

katetmiştir. Ekonomik göstergelerin süreklilik kazanan pozitif seyri, siyasal istikrar,

bilim, sanayi ve teknoloji alanında yaşanan gelişmeler ve bunların neticesi olarak

süredigen bir artış yakalayan büyüme rakamları, ülke içinde ortaya çıkardığı olumlu

tablo ve özgüven artışı ile birlikte, ülke dışında da Türkiye’ye yönelik genel kabulü

olumlu yönde etkilemiştir.

Katettiği mesafenin sağladığı güç ve özgüven ile kendisine dünya sahnesinde

daha fazla yer edinen Türkiye, uluslararası arenanın giderek daha aktif bir aktörü

olmaktadır. Dış politikadaki tavır, tercih ve öncelikleri ile özellikle bölgesindeki

ülkelerin dikkatini çeken Türkiye, kendisine yakın veya uzak bölgelerden pek çok

kişinin izlemeye aldığı bir ülke haline gelmiştir. Bunun bir sonucu olarak, Türkiye’ye

teveccüh eden farklı kategorilerden kişilerin sayısında önemli artış olmuş,

uluslararası basın-yayın organlarında, akademik yayınlarda ve araştırmalarda daha

fazla yer verilen Türkiye, bölgesinde krizlerle uğraşan siyasetçilerin, aydınların ve

genç nüfusun takibine takılmıştır.

Sovyetler Birliği’nin dağılması ile 90’lı yılların başından itibaren yaşanan

bölgesel hareketlilik sonucunda Asya coğrafyasında ortaya çıkan yeni Türkî

cumhuriyetler, Türkiye’ye bölgesel ve bölge ötesi işbirliği ve ittifaklarını

genişleterek, uluslararası arenadaki durağan pozisyonundan sıyrılma ve yeni bir

küresel pozisyon geliştime fırsatı doğurmuştur. Türkiye, benzer fırsatlarla Bosna

Savaşı, Azeri-Ermeni çatışması, İsrail-Filistin İhtilafı, ABD’nin Irak müdahaleleri ve

2

son olarak Arap Baharı gibi yakın coğrafyasında ortaya çıkan olağanüstü durumlar

döneminde de karşılaşmıştır. Bu dönemlerde ortaya koyduğu tavır ve sahip olduğu

toplam güç nisbetinde Türkiye çekim merkezi ve bölgesel güç olma imkanı

bulmuştur.

Esasında Türkiye, imparatorluk geçmişi, kültürel kimliği, kıtalar, bölgeler ve

medeniyet havzaları arasında tutunduğu yer dolayısıyla sahip olduğu jeostratejik ve

jeokültürel önem gibi tekelinde bulunan pek çok özellikten dolayı, bölgesel bir

merkez ve ilgi odağı olma potansiyelini sürekli bir şekilde elde tutmktadır. Bu

potansiyel, çağın gereksinimlerine uygun politikalar, yatırımlar ve düzenlemelerle

tahkim edildiğinde ülkeye hızlı bir ivme ve aynı hızda geri dönüş ve katma değer

sağlayabilmektedir.

Türkiye’nin son on yıllarda göstermiş olduğu gelişmeler uluslararası

kuruluşlara ait raporlar ve rakamlar üzerinden gözlemlenebilmektedir. Bununla

birlikte, söz konusu rapor ve rakamların bir kısmı, Türkiye’nin gelişmişlik düzeyine

ilişkin bazı çarpıklıkları da ortaya koymakta ve ülkenin bazı çok önemli sahalarda

potansiyelinin çok altında performans sergilediğini ve rakiplerinin çok gerisinde

kaldığını da göstermektedir. Bu alanlardan birisi de, bu çalışmanın üst evrenini

oluşturan uluslararası eğitimdir.

Herhangi bir ülkenin uluslararası eğitim rakamları, o ülkenin gelişmişlik

düzeyini, uluslararası güç ve saygınlığını, kültürel ve tarihsel birikimini, bilim ve

teknolojideki ilerlemesini ve o ülkeye ait uluslararası algıyı açıklıkla ortaya

koyabilmektedir. Bunun sebebi, uluslararası öğrenci hareketliliğinin oldukça seçici

bir rota takip etmesi ve motivasyon kaynaklarının hassas olmasıdır. Şöyle ki, başka

bir ülkede yükseköğrenim görmek üzere ülkesinden ayrılmaya niyetlenen

öğrencilerin en temel beklentisi daha kaliteli bir eğitim alabilmektir. Kaliteli eğitim

ise bir birikim ve ilerlemenin sonucudur ki var olduğu ülkenin gelişmişliğine işaret

eder.

Böyleyken, Türkiye’nin gelişmişlik düzeyi ile uluslararası eğitimde sahip

olduğu düzey rasındaki dikkate değer tutsarsızlık bir çelişki olarak ortaya

çıkmaktadır. Türkiye, coğrafi konumu itibariyle üç farklı kıtadan onlarca ülkeye

3

yakınlığı, Türk ve İslam coğrafyasından milyonlarca öğreciye hitap edebilen sosyo-

kültürel yapısı ve önemli gelişmeler kateden yükseköğrenim kurumlarına rağmen,

uluslararası öğrencilerin öncelik verdiği ülkeler arasında yer alamamıştır.

Türkiye, uluslararası eğitime ev sahipliği yapma konusunda ilk sistematik

iradeyi, 1990’lı yılların başında Sovyetler Birliği’nin dağılması ile ortaya çıkan Türk

cumhuriyetleriyle yakınlaşmasını artırmak ve işbirliğini geliştirmek amacıyla ortaya

koymuştur. Büyük Öğrenci Projesi olarak bilinen bu proje kapsamında, Orta Asya,

Balkanlar ve Doğu Avrupa ile Orta Doğu coğrafyasında meskun soydaş ve akraba

topluluklardan çok sayıda öğrenci yükseköğretim için Türkiye’ye gelmiştir. Büyük

Öğrenci Projesi ve hükümetler arası anlaşmalar kapsamında Türkiye uluslararası

öğrenciler için geçen otuz yıllık süre zarfında toplam 61.586 burs kontenjanı tahsis

etmiş olmasına rağmen, bu kontenjanlar çerçevesinde burslandırılan öğrenci sayısı

40. 371 olmuştur. Bunlardan ise 16. 498’inin bursu öğrencinin başarısızlığı veya keni

isteğiyle ülkesini terk etmesi sebebiyle kesilmiş olup, bugüne kadar mezun

olabilenlerin sayısı yalnızca 10.056’dır. Dahası, Türkiye, halen ev sahipliği yaptığı

yaklaşık 30.000 öğrenci ile rakibi ülkeler arasında son sıralarda bulunmaktadır. Her

1000 uluslararası öğrenciden ancak yaklaşık 30 tanesinin Türkiye’yi tercih etmesi

konunun diğer bir vahim boyutudur.

İşte bu tablo, Tükiye’nin, gerekli araştırma ve analizleri yaparak uluslararası

eğitim konusunda radikal adımlar atması gerekliliğini ortaya koymuştur. Bu tabloyu

Türkiye lehine değiştirmek ve Türkiye’yi hem bölgesel hem de küresel ölçekte bir

uluslararası eğitim merkezi haline getirmek amacıyla 2010 yılında çok önemli bir

adım atılmış, bünyesinde Uluslararası Öğrenciler Daire Başkanlığı’nı da

bulunduracak şekilde Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı tesis

edilmiştir. Bunun yanında, Başkanlığın uluslararası öğrencilerle ilgili çalışmalarına

rehberlik edecek politikaların belirlenmesi ve belirlenen politikaların tüm yetkili

kurumlar tarafından uygulanmasını teminen Uluslararası Öğrenciler Değerlendirme

Kurulu oluşturulmuştur. Bu yapısal değişimin ilk ürünü, 2012 yılı başından itibaren

aktif hale getirilen ‘Türkiye Bursları’ uygulaması olmuştur.

4

Bu çalışma, uluslararası öğrenci hareketliliği ile ülkelerin gelişmişlik düzeyi

arasındaki sıkı ilişkiden hareketle, Türkiye’nin dışarıya yansıyan resmine, özellikle

de bir yükseköğrenim merkezi olarak nasıl algılandığına, uluslararası öğrenciler

nazarından bakmaya çalışmaktadır. Çalışmanın temel amacı, 2012-2013 yılında

Türkiye Bursları kapsamında ODTÜ ve Boğaziçi Üniversitesi’ne yerleşmeye hak

kazanan uluslararası öğrencilerin eğitim için niçin Türkiye’yi tercih ettiklerini

bulmaya çalışmak ve öğrencileri Türkiye’ye sevk eden etmenleri tespit etmektir. Bu

şekilde, Türkiye’ye daha fazla uluslararası öğrenci çekebilmek adına Türkiye

Bursları kapsamında yapılması gereken iyileştirme ve yeniliklere ışık tutulması

planlanmaktadır.

İlk bölümde çalışmanın amacı, konusu ve sınırlılıkları belirtilecek, takip

edilen çalışma metodu ve kaynaklar ifade edilecektir. İkinci bölümde, uluslararası

öğrenci hareketliliğine ilişkin uluslararası tablo ortaya konulmaya çalışılacaktır.

Üçüncü bölümde, Türkiye’nin uluslararası eğitim konusundaki tecrübesi ve mevcut

durumu ortaya onulmaya çalışılacaktır. Dördüncü bölümde, öğrencileri kendi

ülkeleri dışında uluslararası eğitime iten nedenler irdelenecektir. Beşinci bölümde,

ODTÜ ve Boğaziçi Üniversitesi’ne yerleşen Türkiye Burslusu uluslararası

öğrencilerin niyet mektuplarındaki Türkiye ve Türkiye’de yükseköğretim algısı

incelenecektir. Son bölümde ise görüş ve önerilere yer verilecektir.

5

2. ÇALIŞMANIN KONUSU, YÖNTEMİ VE ÖNEMİ

Türkiye sahip olduğu kültürel ve tarihsel zenginliği, büyüyen ekonomik gücü,

bölgesel ve küresel önemi ve gelişen yükseköğrenim kalitesine rağmen dünyadaki

uluslararası öğrenci sirkülasyonundan yeterince pay alamamaktadır. Son yıllarda

Türkiye’de yükseköğretimde gerçekleşen nicel ve nitel gelişmelere paralel olarak

artış gösteren uluslararası öğrenci sayısına rağmen, uluslararası öğrenci barındırma

konusundaki istatistiklerde Türkiye’nin yeri oldukça alt sıralardadır. Dünyada halen

dolaşım halinde bulunan yaklaşık dört milyon öğrenciden Türkiye’de bulunanların

sayısının 30.0001 civarında olması, durumun oldukça dikkate alınması gereken bir

boyutta olduğunu göstermektedir.

Bu durumun farkında olarak, Türkiye’nin konuyla ilgili kurumları ve

üniversiteleri tarafından birtakım düzenlemelere gidilmektedir. Bununla birlikte,

uluslararası öğrenciler için Türkiye’nin bir cazibe merkezine dönüştürülmesi, diğer

pek çok alanda yapılacak çalışmanın yanı sıra, öğrencilerin temel beklentilerinden

haberdar olmak ve Türkiye’de yükseköğretime ilişkin algılarını olumluya tahvil

edebilmekle mümkün olacaktır.

Bu araştırma, bu ihtiyaca katkı sağlamak amacındadır.

1.1 Çalışmanın Yöntemi ve Sınırlılıkları

Bu çalışma, uluslararası öğrencilerin yükseköğrenim için Türkiye’yi tercih

etme sebeplerini ortaya çıkarmayı hedeflemektedir. Bu çerçevede, öğrencilerin

Türkiye ve Türkiye’de yükseköğrenime dair algılarının ne yönde olduğu ve

1

2011-2012 döneminde Türkiye’de öğrenim görmekte olan toplam Uluslararası öğrenci sayısı 26.000

civarında idi. Bkz. Gür, B. S., Coşkun, İ., Özoğlu, M. (2012) Küresel Eğilimler Işığında Türkiye’de

Uluslararası Öğrenciler, SETA Yayınları, Ankara, s. 55. 2012-2013 döneminde gerçekleşen artış ile

bu rakamın 30.000 civraında olacağı tahmin edilmektedir.

6

Türkiye’yi tercihlerinde etkili olan faktörlerin neler olduğu, bu çalışmanın

cevaplamayı amaçladığı temel hususlardır.

Çalışmanın faydalanacağı temel veriler, 2012 yılında Türkiye Burslusu olarak

Orta Doğu Teknik Üniversitesi ve Boğaziçi Üniversitesi’nde yüksek öğrenim

görmeye hak kazanan öğrencilerin Türkiye Bursları’na müracaat ederken sundukları

niyet mektupları olacaktır. Söz konusu niyet mektupları, uluslararası öğrencilerin

Türkiye Bursları’nın resmi internet adresleri olan www.turkiyeburslari.org,

www.turkiyeburslari.gov.tr ve www.turkiyescholarships.org üzerinden başvuru

yaparken, aşağıda belirtilen metinde talep edilen hususlara cevaben yazdıkları

metinlerden oluşmaktadır: “Türkiye’de planladığınız programda eğitim almak

istmenizin nedenlerini en fazla 2.000 karakter kullanarak ifade ediniz. Niyet

mektubunda; Türkiye’yi tercih nedenleriniz, seçtiğiniz bölüm ve alanla ilgili

nedenleriniz, eğitim bittikten sonraki kariyer planlarınız hakkında bilgi sunmanız

beklenmektedir.”

Öğrencilerin yukarıdaki çerçevede kaleme aldıkları niyet mektuplarında

Türkiye’yi tercih etme nedenlerini belirtirken kullandıkları ifadelerden elde edilen

veriler bu çalışmaya kaynaklık edecektir. Bu çalışmada değerlendirilecek olan niyet

mektupları, Türkiye’ye dair değindikleri temalara göre kendi içinde tasnif edilecek,

içerik analizi yoluyla bu temalar irdelenecektir.

Diğer taraftan, çalışmanın niyet mektuplarını esas almasından kanaklanan

bazı sınırlılıkları bulunmaktadır. Öğrenciler niyet mektuplarını yukarıda yer verilen

yönlendirme metninin sağladığı serbestlikle hazırlamış oldukları için, Türkiye

Burslarına başvuran öğrencilerin niyet mektuplarında bir standarttan bahsetmek

mümkün değildir. Her bir niyet mektubu farklı konulara ağırlık vermekte; bir kısmı

öğrencinin eğitim beklentilerini öncelerken, diğeri öğrencinin ülkesi ile Türkiye

arasındaki bağlara yoğunlaşmakta, başka bir niyet mektubu ise Türkiye’deki

yükseköğretim kalitesine uzun yer verebilmektedir. Yine, tek satırlık niyet mektubu

olduğu gibi, uzun olmasına rağmen öğrencinin Türkiye algısına dair herhangi bir

bilgiye ulaşmanın mümkün olmadığı niyet mektupları da bulunmaktadır.

http://www.turkiyeburslari.org/

http://www.turkiyeburslari.gov.tr/

http://www.turkiyescholarships.org/

7

Niyet mektuplarındaki bu standart dışı durum bu çalışmayı zorlaştıran en

önemli husus olmuştur. Niyet mektuplarının öncelikli hedefinin öğrencinin Türkiye

algısını ölçmek olmaması nedeniyle, incelenen çok sayıda mektup beklenen veriyi

sunmamıştır. Türkiye algısı ile ilgili çeşitli araştıma merkezleri tarafından yürütülen

ve dördüncü bölümde yer verilen araştırmaların Türkiye algısını ölçerken araştırma

için hazırlanmış özel soru formlarını kullanmış olmaları neticesinde elde etmiş

oldukları bilgi ve bulgular, niyet mektuplarından elde edilememektedir. Yine aynı

nedenden dolayı, niyet mektupları üzerinden öğrencilerin Türkiye algılarını

rakamlarla gösteren sağlıklı istatistiksel sonuçlar çıkarmak mümkün olamamaktadır.

Türkiye algısına dair dördüncü bölümde incelenen çalışmalarda

rastlanılabilen Türkiye hakkındaki olumsuz düşüncelerin niyet mektuplarında yer

alma ihtimalinin bulunmaması, niyet mektubunu referans alan her çalışmada

karşılaşılabilecek ve bu çalışmada da ortaya çıkmış olan önemli bir problemdir.

Niyet mektupları, doğaları gereği, muhatap aldığı yükseköğretim kurumu ve ülkeyi

olumlayan bir içeriği sahiptirler. Bu nedenle, niyet mektupları incelenirken bir miktar

şüphe ile hareket edilmesinde fayda bulunmaktadır. Bu çalışma yürütülürken, bir

taraftan metinlere dikkatle yaklaşmaya çalışılmış, diğer taraftan da niyet mektupları,

öğrencinin algısını tamamıyla yansıtma ihtimaline karşı, hem beyan hem de bir belge

olarak kabul edilmiştir.

1.1.1 Araştırma Sorusu

Bu araştıma, en genel haliyle, 2012-2013 akademik yılında Türkiye Bursları

kapsamında Boğaziçi Üniversitesi ve Orta Doğu Teknik Üniversitesi’ne yerleşen

uluslararası öğencilerin yükseköğretim çalışması için neden Türkiye’yi tercih

ettikleri sorusuna cevap aramaktadır.

2.2.2. Araştırmanın Evreni

Araştırmanın evreni 2012-2013 akademik döneminde Türkiye’de Türkiye

Burslusu olarak Boğaziçi Üniversitesi ve Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nde

yükseköğrenim görmeye hak kazanan uluslararası öğrencileri kapsamaktadır. Bu

kapsamda, araştırma adı geçen iki üniversiteye yerleşmeye hak kazanan toplam 144

8

öğrenciyi kapsamaktadır. Araştırma kapsamında niyet mektupları incelenen

öğrenciler 55 farklı ülkeye mensuptur. (Ülke dağılımları için bkz. Tablo 11)

2.2.3. Araştırmanın Veri Toplama Teknikleri

Araştırmanın dayandığı temel verileri, yukarıda bahsedlen 144 uluslararası

öğrencinin Türkiye Bursları’na yaptıkları başvuru esnasında online olarak

gönderdikleri niyet mektupları oluşturmaktadır. Söz konusu mektuplar,Türkiye

Bursları’nın resmi internet sitesi olan www.turkiyeburslari.org adresinden, bu

çalışma kapsamında değerlendirilmek üzere Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar

Başkanlığı’nın izniyle temin edilmiştir. Niyet mektupları dışındaki veriler

uluslararası öğrencilerle ilgili rapor, makale, kitap vs. kaynaklardan oluşmaktadır.


9

3. DÜNYA’DA VE TÜRKİYE’DE ULUSLARARASI ÖĞRENCİLER

İnsanoğlu, öğrenme tutkusu ve kendi bilgi dağarcığında olmayanları elde

etme arzusuyla insanlık tarihinin erken dönemlerinden itibaren meskun bulunduğu

coğrafyanın sınırlarını aşarak yıllarca sürebilen yolculuklara çıkmıştır. Entelektüel

bir heves ve heyecanla katlanılan bu yolculukların hedefi antik çağda Avrupa’da

Yunan akademileri idi. Sekizinci yüzyıldan itibaren İslam coğrafyasında

medreselerin görülmeye başlanması, onbirinci yüzyıl sonlarından itibaren ise Batı’da

üniversitelerin ortaya çıkmasıyla kurumsal bir yapı ve mekana kavuşan

yükseköğrenim, farklı ülke ve coğrafyalardan öğrenciler tarafından daha ulaşılabilir

olmuş, öğrencilerin sınır hareketliliğini artırmıştır.

Bu hareketlilik, küreselleşmeyle birlikte sınırların daha aşılabilir olmasına

paralel olarak daha da artmaktadır. Şu an dünya üzerinde dört milyonu aşkın

yükseköğrenim öğencisi bu uluslararası hareketliliğin bir parçasıdır.

Öğrencilerin ülkeler arasındaki bu hareketliliği gerek öğrencileri gönderen

gerekse kabul eden ülkelere çok sayıda fırsat sunmaktadır. Bu sebeple, öncelikle

gelişmiş ülkeler olmak üzere, farklı kıtalardaki pek çok ülke uluslararası öğrenciliği

teşvik etmektedir. Az gelişmiş ülkeler gelişmiş ülkelerden ihtiyaçları olan bilgi ve

tecrübeyi transfer etmek, gelişmiş ülkeler ise ihtiyaç duydukları nitelikli beyin gücü

ve insan kaynağını elde etmek yanında farklı ekonomik motivasyonlarla uluslararası

öğrencilerin hareketliliğini önemsemektedir. Öğrenciler ise kendi ülkelerinde

bulamadıkları nitelikli eğitim, nitelikli ve tatmin edici kariyer ve daha iyi bir gelecek

ümidiyle gelişmiş ülkelerde eğitim almayı tercih etmektedirler.

3.1. Niçin Uluslararası Eğitim?

Uluslararası öğrencilerin yükseköğrenim görmek istedikleri ülke tercihleri

belirli etmenlere dayanmakta, vatandaşı oldukları ülkelerin ve gitmeyi planladıkları

ülkelerin sosyokültürel ve ekonomik yapılarının benzerliği veya farklılığı öğrenci

tercihlerinde belirleyici olmaktadır. Öğrencilerde kendi ülkeleri dışında eğitim alma

10

isteği doğuran etmenler, öğrencilerin belirli bir ülkeyi veya yükseköğretim kurumunu

tercih etmelerinde belirleyici olan etmenler ise çekici etmenler olarak

nitelendirilmektedir.

Bu çerçevede, öğrencilerin arzuladıkları yükseköğretim imkanlarının kendi

ülkelerinde bulunmaması veya erişim imkanlarının kısıtlı olması ile öğrencilerin

akademik, kültürel, entelektüel ve mesleki donanımını geliştirme isteği ve sonraki

eğitim aşamasında veya iş hayatında daha iyi yerlere gelme isteği en önemli itici

etmenlerdendir.2 İtici modele göre, öğrencilerin ülkeleri tercih motivasyonları

öğrencinin vatandaşı olduğu ülkenin zenginliğine, gelişen ülkelerin dünya

ekonomisine bağlılık seviyesine ve ülkedeki eğitim fırsatlarına bağlıdır. Mazzarol ve

Soutar tarafından öğrencilerin Avustralya’yı tercih etme nedenleri üzerine yapılan bir

araştırmada bir ülkenin öğrencileri çekmesi için etkili olan etmenler şöyle

sıralanmıştır:

Öğrencilerin kendi ülkelerinde gidilecek gidilecek ülke ile ilgili genel kanı

ve bilgi seviyesi, kendi ülkelerinin gidilecek ülkeye olan coğrafi yakınlığı,

gidilecek ülkede aile veya arkadaşlarının olması ya da aile veya

arkadaşlarının daha önce orada okuması; öğrencilein aradaşlarından veya

ailesinden aldığı kişisel tavsiyeler; gidilecek ülkedeki harç, yaşam, ulaşım

maliyetleri, gidilecek ülkedeki suç oranları ve ülkenin güvenlik durumu.

Mazzarol ve Soutar, tüm bunlara ek olarak, üniversitenin kalitesinin

akademik bilinirliği, piyasa profili, verilen dersler ve programların esnekliği

ve çeşitliliği, diğer üniversitelerle yapılan karşılıklı anlaşmalar, uzaktan

eğitim, akademik kadronun genişliği ve kalitesi, yenilikçilik vizyonu, bilişim

teknolojilerinin kullanımı, mezunlarının profili, sunduğu fırsatlar ve

pazarlama çabası gibi etmenlerin, Uluslararası öğrencilerin üniversite

tercihinde etkili olduğunu belirtmiştir.”3

2 Gür ve Coşkun, Küresel Eğilimler …, s. 35.

3 Mazzarol T. ve

Soutar G. N., “Push-Pull Factors Influencing International Student Destination

Choice”, International Journal of Educational Markets, 16 (2), 2002, s. 82-90’dan aktaran Gür ve

Coşkun, Küresel Eğilimler …, s. 38.

11

Öğrencilerin ülke ve üniversite seçimlerinde belirleyici olan çekici etmenler

ise yükseköğretim kurumunun uluslararası tanınırlılığı, eğitimin niteliği, dili ve

maliyeti, gidilecek ülkenin vize şartları, öğrencilik esnasında ve mezuniyet

sonrasında çalışma olanakları şeklinde sıralanmaktadır. Ülkelerin veya

üniversitelerin yapmış olduğu tanıtım çalışmaları yanında ülkedeki burs antlaşmaları

ve hükümetler arası anlaşmalar da diğer çekici etmenler arasında belirtilmektedir.4

Uluslararası öğrencilerin ülke tercihlerinde belirleyici olan çekici etmenler

OECD’nin 2011 tarihli raporunda eğitim dili, öğrenim/yaşam maliyeti ve göç

politikaları olarak tespit edilmiştir. Rapor, eğitim dilini çekici etmenlerin en üst

sırasına koymaktadır.5 Nitekim eğitim dili İngilizce olan ülkelerin ve yükseköğrenim

kurumlarının uluslararası öğrenciler tarafından en fazla tercih edilen ülkeler arasında

olması OECD’nin raporunu doğrulamaktadır.

Türkiye’de yükseköğrenim görmekte olan burslu uluslararası öğrencilerin

Türkiye’den beklentileri konusunda Olgun Gündüz tarafından hazırlanan bir çalışma,

öğrencilerin Türkiye’yi tercihlerinde etkili olan etkenlere ışık tutmaktadır. Gündüz,

çalşmasında, öğrencilerin Türkiye’de eğitim görme hedefleri ve beklentilerini,

Türkiye’yi çekici kılan faktörlerin neler olduğunu, Türkiye’den alacakları eğitimin

kendilerine sağlayacağı avantajları, Türkiye’ye gelmeden önceki beklentileri ile

geldikten sonraki beklentilerde farklılaşma olup olmadığını görmeye çalışmıştır.

Gündüz çalışmasında, görüşme yaptığı öğrencileri geldikleri bölgelere göre ayırarak

bölgesel beklentileri görmeye çalışmıştır.

Gündüz’ün elde ettiği verilere göre, Türkiye’ye Orta Asya ülkelerinden gelen

öğrencileri Türkiye’ye yönlendiren itici güçler Türk okulu mezunu olmak,

Türkiye’deki eğitimin kalitesi, kültürel ve dini yakınlık ile güçlü Türkiye algısı

olmuştur. Balkanlar ve Orta Avrupa ülkelerinden gelen öğrencilerin Türkiye

tercihlerindeki etken unsurlar anadilde eğitim şansı, Osmanlı geçmişi algısı (ortak

tarih faktörü), Türk şirketlerinin önemli hale gelmesi ve tanıdık tavsiyesi olmuştur.

Ortadoğu ülkelerinden gelen öğrenciler ise ülkelerinin içinde bulunduğu siyasi

4 Gür ve Coşkun, Küresel Eğilimler …, s. 36.

5 Education at a Glance 2011: OECD Indicators, http://www.oecd.org/edu/eag2011.htm

12

istikrarsızlık, dini ve kültürel benzerlik, İngilizce eğitim görme beklentisi ile Türk

kanalları ve dizilerini, yükseköğretimde Türkiye tercihleri için belirleyici etkenlser

olarak belirtmişlerdir. Afrika’dan gelen öğrenciler için yönlendirici etkenler ise

akademik kariyer imkanı, İngilizce ve Fransızca eğitim görme beklentisi ile kendi

ülkelerinin yönlendirmesi olarak bildirmişlerdir.6

Uluslararası öğrenci hareketliliğinde son birkaç on yılda önemli gelişmeler

gözlemlenmekle birlikte, ülkelerin bu hareketlilikten etkilenme oranları arasında

büyük farklılıklar gözlemlenmektedir. Bir sonraki bölümde bu farklılıkları belirleyen

etmenleri incelemeden önce, Dünya’da ve Türkiye’de uluslararası öğrencilere ilişkin

gene seyri ve temel verileri incelemek faydalı olacaktır.

3.2. Uluslararası Öğrencilerle İlgili Genel Veriler

Dünyadaki uluslararası öğrenci hareketliliği hakkında en bütüncül veriler

OECD ve UNESCO tarafından hazırlanan yıllık raporlarda yer almaktadır. Adı geçen

kurumlar, uluslararası öğrencileri gönderen ve kabul eden ülkelere ilişkin sundukları

istatistiklerle, ülkelerin yükseköğretim kalitesi ve beklentisinin profilini çıkarma

imkanı da sunmaktadır. En güncel kaynak olması sebebiyle bu çalışmada OECD’nin

2012 yılında yayınladığı 2010 yılına ilişkin veriler kullanılacaktır.7

OECD’nin 2012 raporuna göre 2010 yılı itibariyle kendi ülkesi dışında

yükseköğrenim gören uluslararası öğrencilerin sayısı 4,1 milyondur. Son yıllarda

yaşanan hızlı artış dikkate alındığında bugün için bu sayının dört buçuk milyon

civarında olduğunu tahmin etmek zor olmayacaktır. Aşağıdaki tablolardan rahatlıkla

izlenebileceği gibi, bu öğrencilerden büyük bir kısmının güzergahı Doğu’dan

Batı’ya; Asya ve Afrika ve Güney Amerika’dan Avrupa ve Kuzey Amerika’ya, ve

bir istisna olarak Avustralya’ya doğrudur.

OECD’nin 2012 raporunda göze en çok çarpan rakamlardan birisi,

uluslararası öğrencilerin % 52’sini Asyalı öğrenciler oluşturmasıdır. Bu öğrencilerin

6

Gündüz, Uluslararası Burslu Öğrencilerin…, s. 60-66. 7 Uluslararası öğrenci hareketliliğine ilişkin çok sayıda tablo için bkz. Education at a Glance 2012:

OECD Indicators, http://www.oecd.org/edu/eag2012.htm.

13

büyük bir kısmının Çin, Hindistan ve Kore gibi ekonomisi büyük atılım yapan ülke

vatandaşları olduğunu vurgulamak gerekecektir. Çin yalnız başına beş yüz binden

fazla uluslararası öğrencinin ülkesi olarak öğrenci gönderen ülkeler listesinin en üst

sırasında yer almaktadır.

Tablo. 1 Ülkelerin göndermiş olduğu uluslararası öğrenci sayısı ve oranları.

ÜLKE YURTDIŞINDA EĞİTİM

ALAN ÖĞRENCİ SAYISI ORAN (%)

ÇİN 510.314 15,15

HİNDİSTAN 195.107 5,79

GÜNEY KORE 125.165 3,71

ALMANYA 91.928 2,73

MALEZYA 53.121 1,58

TÜRKİYE 47.275 1,40

RUSYA 46.964 1,39

KAZAKİSTAN 46.142 1,37

JAPONYA 44.768 1,33

FAS 42.009 1,25

Kaynak: UNESCO, Global Education Digest, 2011.

Referans yılı: 2009

Uluslararası öğrenci hareketliliği, yukarıda temas edildiği üzere, doğası

gereği, az gelimiş ülkelerden çok gelişmiş ülkelere yönelik olmaktadır. Bu

kapsamda, OECD’nin 2012 istatistiklerine göre Amerika Birleşik Devletleri (ABD)

sayı bakımından en fazla uluslararası öğrenciyi üniversitelerinde bulunduran ülke

konumundadır (%16.6). II. Dünya Savaşı sonrasında ABD’de hızla artan

üniversiteleşme oranı, yükseköğretimde yoğun bir uluslararasılaşmayı da beraberinde

getirmiştir. Öyle ki, bazı ABD üniversitelerinde lisansüstü programlarda uluslararası

öğrencilerin sayısının yerli öğrencilerin sayısından daha fazla olduğu

14

görülebilmektedir.8

Uluslararası öğrenciler yükseköğrenim için ABD’den sonra

sırasıyla İngiltere (%13), Avustralya (%6.6), Almanya (%6.4) ve Fransa (%6.3)’yı

tercih etmektedirler. Uluslararası öğrencilerin yaklaşık yarısının bu beş ülkede eğitim

görmekte olduğu anlaşılmaktadır.

Tablo 2. Uluslararası Öğrencilerin Ülke Tercihleri Tablosu

Üniversitelerindeki

Uluslararası Öğrenci

Sayısı

ORAN (%)

Dünya 3.369.242

ABD 660.581 % 19,61

İngiltere 368.968 % 10,95

Avustralya 257.637 % 7,65

Fransa 249.143 % 7,39

Almanya 197.895 % 5,87

Rusya 136.791 % 4,06

Türkiye 25.869 % 0,70



Ülkelerin uluslararası öğrenci kabul etme oranlarıyla ilgili OECD tarafından

tespit edilen yüzdeler ise aşağıdaki gibidir.

8 Aslanbeigui ve Montecinos’un ABD’de ekonomi alanında doktora yapan öğrenciler üzerinden

yaptıkları araştırma sonucuna göre 1972’de % 20.5 olan uluslararası öğrenci oranı 1988’de % 43’e,

1996’da ise % 52’ye yükselmiştir. Bkz. Nahid Aslanbeigui and Verónica Montecinos, “Foreign

Students in U.S. Doctoral Programs”, The Journal of Economic Perspectives, c. 12, no. 3 (Yaz,

1998), s.171.

15

Şekil 1: Gidilen Ülkeye Göre Uluslararası Öğrenci Dağılımı (2010)

Kaynak: OECD, Education at a Glance 2012


ABD Uluslararası öğrencilere ev sahipliği yapan ülkeler arasında birinci

olmakla birlikte, kıta olarak ilk sırada Avrupa gelmektedir. Avrupa, % 41’lik oran ile

mevcut uluslararası öğrencilerin en fazla yükseköğrenim gördükleri kıtadır. ABD ve

Kanada’yı içine alan Kuzey Amerika ise % 21’lik pay ile ikinci sıradadır. Diğer

taraftan, Latin Amerika, Karayipler, Okyanusya ve Asya uluslararası öğrencilere ev

sahipliği konusunda en hızlı yükselme gösteren bölgelerdir.9

ABD’de üniversitelerin yaygınlaşmasıyla oldukça ilişkili olarak, 1970’lerden

itibaren, kendi ülke sınırlarını aşarak uluslararası eğitim alan öğrenci sayısının

oldukça arttığı görülmektedir. Öyle ki, OECD tarafından hazırlanan aşağıdaki

şekilde belirtildiği gibi, dünya üzerindeki uluslararası öğrenci sayısı 1975 yılında 0,8

9

Polat, Cengiz, Türkiye’de Uluslararası Öğrencilerle İlgili Faaliyet Gösteren Sivil Toplum

Kuruluşlarının Yönetsel ve Örgütsel Analizi, yayınlanmamış uzmanlık tezi, Ankara, 2012, s. 23.

16

milyon iken 2000 yılında 2 milyona ulaşmıştır. Uluslararası öğrenci

hareketliliğindeki asıl tırmanış ise 21. yüzyıl ile birlikte gelmiştir. Yüzyılın başında

iki milyon olan toplam öğrenci sayısı, yıllık % 7,1’lik bir büyüme hızı ile 2010

yılında 4.1 milyona ulaşmıştır.

Şekil 1. Uluslararası öğrenci sayısındaki artışın yıllara göre dağılımı.

Kaynak: OECD, Education at a Glance 2012


Uluslararası öğrenci hareketliliğinin eğitim ve uluslararası boyutu yanında,

ekonomik boyutu da dikkate alınması gereken bir husustur. Ülkeleri dışına çıkan

öğrenciler, ödedikleri öğrenim ücreti, konaklama, seyahat ve gündelik harcamaları

ile yükseköğrenim gördükleri ülke ekonomilerine önemli katkı sağlamaktadırlar.

Öyle ki, ABD, İngiltere, Avustralya, Kanada ve Yeni Zelenda gibi dışarıdan yüksek

oranlarda öğrenci kabul eden ülkelerde uluslararası eğitim sektörü ihracat

kapsamında en fazla ekonomik getiri sağlayan ilk beş sektör arasında yer

almaktadır.10

Hakikaten, her bir uluslararası öğrencinin mezuniyete kadar toplam

eğitim maliyetinin ortalama 40.000 dolar olduğunu varsayan uluslararası ölçekler

dikkate alındığında, 2010 yılında 4.1 milyon olan uluslararası öğrenci sayının 164

milyar dolarlık bir sektör oluşturduğu görülmektedir. Aşağıdaki tabloda yer alan

10

Gür ve Coşkun, Küresel Eğilimler …, s. 33.

19750.8m

19801.1m

19851.1m

19901.3m

19951.7m

20002.1m

20053.0m

20104.1m

Şekil 1. Uluslararası öğrenci sayısındakı artışGrowth in internationalisation of tertiary education (1975-2010, in millions)

Data on foreign enrolment worldwide comes from both the OECD and the UNESCO Institute for Statistics (UIS). UIS provided the data on all countries for 1975-95 and most of the non-OECD countries for 2000, 2005 and 2010. The OECD provided the data on OECD countries and the other non-OECD economies in 2000 and 2010. Both sources use similar definitions, thus making their combination possible. Missing data were imputed with the

closest data reports to ensure that breaks in data coverage do not result in breaks in time series.

Kaynak: OECD and UNESCO Institute for Statistics.

17

rakamlar, bu sektörden en fazla pay alan ülkelerin aldıkları pay oranlarını ve tahmini

miktarları göstermektedir.

Tablo 3: Uluslararası Öğrencilerin Ulusal Yüksek Öğrenimdeki Payı

Uluslararası Öğrencilerin

Ulusal Yüksek

Öğrenimdeki Payı

Ekonomik Katkı

ABD % 3,5 20 Milyar Dolar

İngiltere % 15,3 8,5 Milyar Pound

Avustralya % 21,5 16 Milyar Dolar

Kanada % 5,3 6,5 Milyar Dolar

Yeni Zelanda % 14,6 2,1 Milyar Dolar

Türkiye % 0,8 100 Milyon Dolar

(Yaklaşık)



Bu hareketliliğin söz konusu öğrencilere ilişkin ev sahibi ülke yöneticileri ve

halkları nezdindeki algılarını değiştirmekte olduğu gözlemlenmektedir. Birkaç on yıl

öncesine kadar söz konusu öğrenciler ‘yabancı öğrenci’ olarak anılmakta iken,

öğrencilerin ev sahibi ülkelerin uluslararası etkinliğine ve kamu diplomasisine

yaptığı olumlu etkiler, ülkedeki bilimsel çalışmalara sundukları destekler11

ve ülke

ekonomisine kazandırdıkları dikkate değer miktarlar karşısında bu öğrencilere

yönelik perspektif de olumlu yönde değişime uğramıştır. Bu çerçevede, bahse konu

öğrencilerin sahip olduğu potansiyele ilişkin farkındalık geliştikçe kendilerini

11

Uluslararası öğrencilerin ABD’ye katkıları konusunda çeşitli çalışmalar bulunmaktadır. Bunlardan

birisi için bkz. C. M. Gempesaw ve G. J. Elterich “The Importance of International Students in the

Academic Market for Agricultural Economists (Tarım İktisatçıları Akademik Pazarında Uluslararası

Öğrencilerin Önemi)”, American Journal of Agricultural Economics, c. 71, No. 2 (Mayıs, 1989), s.

275-279; William Z. Nasri “International Students, What Do We Owe Them: A Teacher’s Reflections

(Uluslararası Öğrenciler, Onlara Neler Borçluyuz: Bir Öğretmenin Gözlemleri)”, Journal of

Education for Library and Information Science, c. 34, no. 1 (Kış, 1993), s. 75-78

18

tanımlamak için kullanılan ‘yabancı öğenci’ kavramının ‘uluslararası öğrenci’

kavramı ile değiştirilmekte olduğu gözlemlenmektedir.12

Türkiye’de de uluslararası öğrenciler resmi kurumlarca ‘yabancı öğrenci’

olarak tanımlanmakta iken, devlet bürokrasisinde artan farkındalık neticesinde

Yabancı Öğrenciler Değerlendirme Kurulu kararıyla, 2012 yılı başından itibaren

“uluslararası öğrenci” tabiri benimsenmiştir. Anılan kararla, adı geçen kurulun ismi

de Uluslararası Öğrenciler Değerlendirme Kurulu olarak değiştirilmiştir.

3.3. Türkiye’de Uluslararası Öğrenciler

Türkiye, bugün itibariyle her ne kadar uluslararası öğrenci barındırma

bakımından oldukça düşük bir profile sahip olsa da, uluslararası yükseköğretim

konusunda önemli bir tarihsel arka plana sahiptir bu da Osmanlı tecrübesidir. Bu

tecübeye ilişkin bilgilerimiz yüzeysel olmanın ötesine gidememekte ve günyüzüne

çıkarılmaya muhtaç bir şekilde arşivlerde beklemekte ise de Osmanlı tecrübesine

ilişkin mevcut veriler bir nebze de olsa yol göstermektedir. Bugün

yükseköğrenimlerini Türkiye’de tamamlamak isteyen öğrencilerin bu tercihlerinde

ortak geçmişin izlerini görmek Osmanlı etkisini önemli kılmaktadır.

Yönetimi altında bulunan toprakların büyüklüğü sebebiyle esasında Osmanlı

İmparatorluğu içindeki öğrenci hareketliliğini uluslararası öğrenci hareketliliği

şeklinde görebilmek mümkündür. Örneğin, 18. yüzyılda Medine, Şam, Kahire,

Trablus, İşkodra, Bosna, Kırım, Kazan, Bakü, Bağdat gibi bugün birbirinden oldukça

farklı coğrafyalarda ve farklı ülke sınırları içinde bulunan şehirlerden ayrılarak

İstanbul’da veya İmparatorluğun başka bir şehrinde yükseköğrenim görmeye gelen

bir öğrencinin durumu, elbette bugünün ulus devletleri içinde şehir değiştirenlerin

durumu gibi olağan ve zahmetsiz değildi. Bu öğrenciler, eğitimleri sonrasında

İmparatorluk merkezinde gelişen kültür ve düşüncenin çevreye yayılmasında önemli

roller üstlenmekteydiler.

12

Bilimsel makale ve tez tarama motorları olan www.jstor.com ve www.proquest.com adresleri

vasıtasıyla uluslararası dergilerde yayınlanan İngilizce bilimsel makaleler ve ABD’de tamamlanan

yüksek lisans ve doktora tezleri üzerinde yapılan yüzeysel bir inceleme yabancı öğrenci (foreign

sudents) kavramının yakın tarihli yayınlarda daha az kullanıldığı, uluslarararası öğrenci kavramının

daha çok tercih edildiğini göstermektedir.

http://www.jstor.com/

http://www.proquest.com/

19

Osmanlı İmparatorluğu’nun klasik ve klasik sonrası döneminde kabul ettiği

uluslararası öğrenciler, genellikle Osmanlı toprakları dışındaki İslam ülkelerinde

yaşayıp Osmanlı medreselerinde eğitim almak isteyen Müslümanlardan

oluşmaktadır. Bunlar hakkında bilgi edinebileceğimiz müstakil bir çalışmaya

rastlanmamakla birlikte, sayılarının Osmanlı’nın on dokuzuncu yüzyılda kabul ettiği

öğrencilere oranla oldukça az olduğu anlaşılmaktadır. Bu çerçevede, Doğu Avrupa,

Kafkasya ve Orta Asya gibi bölgelerden çok sayıda öğrencinin Mekke ve Medine

gibi şehirlerde İslami bilimler üzerine eğitim aldıklarına Osmanlı arşiv belgelerinde

rastlanmaktadır. Rusyalı Müslüman öğrenciler tarafından Mekke’de bir cemiyet tesis

edilmiş olması, İmparatorluk içindeki uluslararası öğrenci hareketliliğinin boyutları

hakkında fikir vermektedir. 13

İmparatorlukta uluslararası öğrenci hareketliliğinin ivme kazanması,

birbiriyle ilişkisiz iki temel unsurla bağlantılıdır: Bunlardan ilki imparatorluk

topraklarının daralmasıdır. On yedinci yüzyıl sonlarından itibaren yaşanan toprak

kayıpları akabinde İmparatorluk sınırları dışında kalan özellikle Müslüman unsurlar,

Osmanlı ile bağlarını sürdürebilmek amacıyla öncelikle İstanbul olmak üzere

İmparatorluğun ilim merkezlerine öğrenci göndermişledir. İmparatorluğun da bu

öğrenci hareketliliğini teşvik ettiği ve gelenlere gerekli kolaylığı gösterdiği arşiv

belgelerinden anlaşılmaktadır. Bu kapsamdaki öğrenci hareketliliği, Osmanlı devlet

adamlarının imparatorluk sorumluluklarını terk edemediklerini ve yeni sınırlar

dışında kalanlardan vazgeçemediklerini göstermekteyken, geride kalanların da

İmparatorluğa olan bağlılıklarını göstermektedir.

Uluslararası öğrencileri İmparatorluğa sevk eden ikinci temel unsur ise on

sekiz ve on dokuzuncu yüzyılda Osmanlı yükseköğretiminde yaşanan gelişmelerdir.

Osmanı ordusunun modernleşme ihtiyacı neticesinde askeri okulların kurulması ile

önemli gelişme gösteren yükseköğrenim süreci, Mekteb-i Mülkiye, Mekteb-i Tıbbiye

ve Mekteb-i Hukuk gibi üst seviyede eğitim veren okulların açılması yanında Dar’ül-

Fünun’un kurulmasıyla önemli mesafe katetmiştir. Bu okullar, İmparatorluk içindeki

13 Bkz. Başbakanlık Osmanlı Arşivleri (BOA), MF.MKT. 1037/23

20

öğrenciler gibi dışındaki öğrenciler tarafından da ilgiyle karşılanmışlardır. Dahası,

erken dönemlerde olduğu gibi yalnızca Müslümanlar değil, gayrimüslim uluslararası

öğrencilerin de bu okullara başvuru yaptıkları bilinmektedir. (Bkz Ek 1)

Osmanlı sınırları dışından gelerek Osmanlı yükseköğretim kurumlarında

eğitim gören öğrencilerin gerek İmparatorluk zamanında gerekse Cumhuriyet

döneminde Anadolu ile bulundukları bölgeler arasındaki irtibatı sürdürmede önemli

kanallar oldukları görülmektedir. Yine İmparatoruğun son döneminde öğrenciler

arasında oldukça yaygınlaşan milliyet, hürriyet, müsavat, terakki, vatan, hakimiyet-i

milliye, meşrutiyet gibi düşünceler öğrenciler üzerinde de etkili olmuştur. Nitekim

Osmanlı imparatorluğu dağıldıktan sonra yerine kurulan yeni devletlerin idarecileri

ve fikir adamlarından bir kısmının, ulus inşa etme fikri ve tecrübesini İstanbul’da

yükseköğrenim gördükleri dönemde Yeni Osmanlılar ve Jön Türk hareketlerinin

etkisinde edindiği bilinmektedir.

Osmanlı İmparatorluğu’nun dağılmasından sonra Osmanlı coğrafyasındaki

öğrenci hareketliliğinin büyük oranda kesintiye uğradığı görülmektedir. En azından,

Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde kalan yükseköğretim kurumları, Osmanlı

dönemindeki çok uluslu profilini kaybetmiştir. Bunun sebeplerini Osmanlı bakiyesi

topraklarda ortaya çıkan yeni sınırlar, devletler arasındaki ihtilaflar, resmi dillerin

farklılaşması ve Türkiye’den alınan diplomanın Osmanlı dönemindeki önemini

kaybetmiş olması şeklinde sıralamak mümkündür.

Bununla birlikte, özellikle Türkiye sınırları dışında kalan Türk topluluklar,

yükseköğretim için Türkiye’ye yönelmişlerdir. Bu kapsamda özellikle Yunanistan,

Bulgaristan, Kosova, Makedonya, Suriye ve Irak sınırları içinde yaşayan Türk

öğrencilerden yükseköğretimlerini Türkiye’de sürdürenlerin olduğu görülmektedir.

Yine, bunlar dışında Osmanlı bakiyesi ülkelerden farklı topluluklara mensup

öğrencilerin Türkiye’de yükseköğrenime devam ettiklerine rastlanmaktadır. Bu

öğrencilere ilişkin düzenli kayıtlara rastlanmamakla birlikte Cumhuriyet Arşivlerinde

muhtelif kayıtlar bulunmaktadır.14

Bu öğrencilerin seçimlerinin belirli bir esasa bağlı

14

Cumhuriyet arşivinde yer alan konuyla ilgili belgeler, öğrencilere ilişkin farklı hususlara işaret eden

ve kendi içinde bir bütünlüğü olmayan belgelerdir. Başbakanlık Cumhuriyet Arşivleri (BCA), Fon

21

olmayıp siyasi mülahazalarla belirli bir sayı ve takvime bağlı kalmaksızın yapıldığı

anlaşılmaktadır.

1950li yıllarda hükümetlerarası ikili anlaşmalar yoluyla burslu uluslararası

öğrenci hareketliliğinde bir artış gözlemlenmekle birlikte, uluslararası öğrenci kabulü

sistematik bir politika olarak ilk kez 1992 yılında karşımıza çıkmaktadır. Sovyet

Rusya’nın dağılmasıyla bağımsızlıklarını ilan eden Türkî cumhuriyetlerle ilişkilere

uzun vadeli bir altyapı hazırlamak siyasetiyle dönemin Cumhurbaşkanı Turgut

Özal’ın teşvikiyle Büyük Öğrenci Projesi geliştirilmiştir. Milli Eğitim Bakanlığı

uhdesinde yürütülen projenin temel hedefleri; Türk cumhuriyetlerinin ve

topluluklarının yetişmiş insan gücü ihtiyaçlarının karşılanmasına yardımcı olmak,

Türk Dünyası ile kalıcı dostluk temelleri atacak Türkiye dostu genç bir nesil

yetiştirmek, Türkçeyi öğretmek ve Türk kültürünü tanıtmak, Türk dünyasının bir

araya gelmesini sağlamak olarak belirlenmiştir.15

Projenin muhatap kitlesi olarak

yalnızca Türk cumhuriyetleri ve toplulukları zikredilmesine rağmen, projenin

Boşnaklar gibi Türk olmayan toplulukları da kapsadığı bilinmektedir.

1992 yılında uygulamaya konulan proje çerçevesinde 2012 yılına kadar

toplam 43.934 burs kontenjanı sağlanmıştır. Ancak, aşağıdaki tabloda görüldüğü

gibi, tahsis edilen kontenjanın yaklaşık dörtte biri boş kalmıştır. Gelen öğrencilerin

de yarıdan fazlasının bursu farklı sebeplerle kesilmiştir. Nihai durumda, Büyük

Öğrenci Projesi kapsamında Türkiye’den mezun olan uluslararası öğrenci sayısı on

binin altında kalmıştır.

Tablo 4: Rakamlarla Büyük Öğrenci Projesi

Toplam

kontenjan

Gelen

öğrenci

sayısı

Bursu

kesilen

öğrenci

sayısı

Mezun

sayısı

Devam eden

öğrenci

sayısı

43.934 31.533 15.909 9.462 6.162

Kodu: 30..18.1.2, Yer No: 82.1.5., Sayı: 79642, Dosya: 1-848; Fon Kodu: 30..18.1.2, Yer

No: 40.75..2., Dosya: 142-48, Sayı: 15163

15 Gündüz, Olgun, Uluslararası Burslu Öğrencilerin Türkiye’de Eğitim Görme Beklentileri ve Kariyer

Hedefleri, yayınlanmamış uzmanlık tezi, Ankara, 2012, s. 23.

22

Kaynak: YTB


Büyük Öğrenci Projesi ile birlikte hükümetler arasında imzalanan antlaşmalar

çerçevesinde de çok sayıda uluslararası öğrenciye Türkiye’de yükseköğrenim bursu

tahsis edilmiştir. Ancak, bu bursların önemli bir miktarı, kısa süreli Türkçe yaz

okulları ve araştırma burslarından oluşmaktadır.

Tablo 5. Rakamlarla hükümet (ler arası anlaşma) bursları

Toplam

kontenjan

Gelen

öğrenci

sayısı

Bursu

kesilen

öğrenci

sayısı

Mezun sayısı

Devam eden

öğrenci sayısı

Kısa

süreli

burslar

Lisans /

lisansüs

tü

17.652 8.838 589 3.894 594 3.761

Kaynak: YTB


Büyük Öğrenci Projesi ve hükümetler arası antlaşmalar çerçevesinde gelen

öğrencilere ait rakamlar ise şöyledir:

Tablo 6:Türkiye’ye Gelen Uluslararası Öğrenciler Tablosu

Burs Adı Toplam

kontenjan

Gelen

öğrenci

sayısı

Bursu

kesilen

öğrenci

sayısı

Mezun sayısı Devam eden

öğrenci sayısı Kısa süreli

burslar

Lisans /

lisansüstü

Devlet

bursu

43.934 31.533 15.909 - 9.462 6.162

Hükümet ve

bakanlık

bursu

17.652 8.838 589 3.894 594 3.761

Toplam 61.586 40.371 16.498 3.894 10.056 9.923

Kaynak: YTB


23

Yukarıda yer alan tablolar, Türkiye’nin uluslararası öğrencilere evsahipliği

yapma bakımından iyi bir karneye sahip olmadığını açıkça göstermektedir. Esasında,

bu tablolarda ortaya çıkan manzara, Milli Eğitim Bakanlığı tarafından projenin

geldiği noktayı ve projenin yukarıda değinilen hedefleri ile ne kadar paralel gittiğini

tespit etmek amacıyla 2008 yılında yapılan bir araştırmanın raporuna da yansımıştır.

Büyük Öğrenci Projesinin Değerlendirilmesi (1992-2008) başlıklı rapor, proje

kapsamında 16 yılda 27.112 uluslararası öğrencinin burslandırılmasına rağmen

bunların yalnızca 7.464’ünün mezun olduğunu belirtiken söz konusu öğrenciler için

yapılan harcamayı 130 milyon Amerikan Doları olarak göstermektedir. Rapor,

ayrıca, Büyük Öğrenci Projesi’nin değişen şartlar ve rakip programlar karşısında

kendisini ihtiyaçlara cevap verecek şekilde yenileyememesinden dolayı cazibesini

kaybettiğini, stratejik bir vizyona eklemlenmeden başarı sağlamasının zor olduğunu

belirtmektedir.16

Türkiye’nin uluslararası öğrencilere ilişkin politika ve uygulamaları hakkında

yukarıda zikredilen raporda belirtilen iyileştirme ve stratejik vizyon geliştirme

ihtiyacı, 2010 yılında 5978 sayılı kanunla oluşturulan Yurtdışı Türkler ve Akraba

Topluluklar Başkanlığı (YTB)’nın ve söz konusu Başkanlık tarafından sekreteryası

yürütülen Uluslararası Öğrenciler Değerlendirme Kurulu’nun temel görev

alanlarından olacaktır.

3.4. YTB ve Türkiye Bursları

Türkiye, 2000li yılların başından itibaren dış ilişkilerde daha aktif bir politika

vizyonu geliştirerek bölgesel ve küresel anlamda varlığını daha fazla hissettirmesiyle

birlikte, dış politikanın yeni araçlara ihtiyacı olduğu da ortaya çıkmıştır. Tükiye’nin

artan uluslararası etkinliği ve az gelişmiş ülke ve toplulukların taleplerine karşı

yükselen duyarlılığı, yeni kurumsal yapılar ortaya çıkarmıştır. Bu çerçevede, Türk

İşbirliği ve Kalkınma İdaresi Başkanlığı çalışmalarına ivme kazandırılmasının yanı

sıra; Türk dilini, tarihini, kültürünü ve sanatını tanıtmak; bununla ilgili bilgi ve

belgeleri dünyanın istifadesine sunmak; Türk dili, kültürü ve sanatı alanlarında

eğitim almak isteyenlere yurt dışında hizmet vermek; Türkiye’nin diğer ülkeler ile

16

Gündüz, Uluslararası Burslu Öğrencilerin… ,s. 24

24

kültürel alışverişini artırıp dostluğunu geliştirmek amacıyla17

2007 yılında Yunus

Emre Vakfı ve Enstitüsü; kamu diplomasisi alanında yürütülecek çalışmalar ile

stratejik iletişim ve tanıtım faaliyetleri konusunda kamu kurum ve kuruluşları ile sivil

toplum örgütleri arasında işbirliği ve koordinasyonu sağlamak amacıyla18

2010

yılında Kamu Diplomasisi Koordinatörlüğü teşkil edilmiştir. Yine, bu çerçevede,

yurtdışında yaşayan vatandaşlarımızla ilgili çalışmalar yapmak ve sorunlarına

çözüm üretmek; soydaş ve akraba topluluklar ile sosyal, kültürel ve ekonomik

ilişkilerin geliştirilmesi amacıyla bu topluluklara yönelik faaliyetler yürütmek;

Avrupa Birliği çerçevesinde yürütülen projeler ile Yükseköğretim Kurulu ve

üniversiteler hariç olmak üzere kamu kurum ve kuruluşlarınca ülkemizde eğitim

görmesi uygun görülenlerle, uluslararası anlaşmalar çerçevesinde ülkemize gelen

öğrencilerin, ülkemizdeki eğitim süreçlerinin başarılı bir şekilde sonuçlandırılması

için her türlü esası belirleyerek, ilgili kurumlar arasındaki koordinasyonu sağlamak

amacıyla19

2010 yılında Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı

kurulmuştur.

Yukarıda zikredilen kanun ifadesinden de anlaşılacağı üzere, Yurtdışı Türkler

ve Akraba Topluluklar Başkanlığı kuruluş amaçlarından birisi de, Türkiye tarafından

burslandırılan uluslararası öğrencilerle ilgili çalışmalar yapmaktır. Türkiye’nin

Büyük Öğrenci Projesi uygulamasında karşılaştığı en önemli sorunlardan biri olan

kurumlar arası koordinasyon sorununu çözmek amacıyla, Başkanlığın kuruluş

kanunu ile sekreteryası Başkanlık tarafından yürütülmek üzere, Uluslararası

Öğrenciler Değerlendirme Kurulu oluşturulmuştur. Kurulun görevleri şöyledir:

a) Kurul; Başbakanın veya ilgili Bakanın başkanlığında, Başkan, Dışişleri,

İçişleri, Maliye ve Milli Eğitim Bakanlıkları ile Diyanet İşleri

Başkanlığının en az Genel Müdür düzeyindeki temsilcileri, Türk İşbirliği

ve Koordinasyon Ajansı Başkanı, Kredi ve Yurtlar Kurumu Genel Müdürü

ve Yükseköğretim Kurulu tarafından görevlendirilecek iki kurul üyesi ve

konu ile ilgili çalışmalar yapan sivil toplum kuruluşu veya kamu kurumu

niteliğindeki meslek kuruluşu temsilcilerinden her yıl Başbakan veya ilgili

Bakan tarafından seçilen kişiler ve Başbakan veya ilgili Bakan tarafından

17

http://yunusemreenstitusu.org/

18 http://kdk.gov.tr/kurumsal/kdk-genelgesi/5

19http://www.ytb.gov.tr/Files/Document/5978Sayili-Yurtdisi-Turkler-ve-Akraba-Topluluklar-

Baskanligi-Teskilat-ve-Gorevleri-Hakkinda-Kanun.pdf

25

uygun görülecek diğer yetkililerin katılımıyla oluşur. İlgili birimler Kurul

tarafından alınan kararları uygulamakla yükümlüdürler. Başbakan veya

ilgili Bakan, Kurul üyeleri veya temsilcilerinin katılımı ile ihtisas kurulları

ve çalışma grupları oluşturabilir.

b) Kurul, Avrupa Birliği çerçevesinde yürütülen projeler ile

Yükseköğretim Kurulu ve üniversiteler hariç olmak üzere kamu kurum ve

kuruluşlarınca ülkemizde eğitim görmesi uygun görülenlerle, uluslararası

anlaşmalar çerçevesinde ülkemize gelen öğrencilerin, ülkemizdeki eğitim

süreçlerinin başarılı bir şekilde sonuçlandırılması için her türlü esası

belirleyerek, ilgili kurumlar arasında koordinasyonu sağlar.

c) Kurulun görevleri şunlardır:

1) Yükseköğretim Kurulu ve üniversiteler aracılığıyla öğrenim görmek

üzere getirilen yabancı öğrenciler hariç olmak kaydıyla, kamu kurum ve

kuruluşlarınca temel eğitim giderleri karşılanmak suretiyle öğrenim

görmek üzere Türkiye’ye gelecek olan ve Türkiye’de öğrenim gören

öğrencilere ilişkin genel politikaları belirlemek.

2) Uluslararası öğrenci stratejisini ülkemiz menfaatleri çerçevesinde

belirlemek.

3) Türkiye’de öğrenim gören öğrenciler için sağlanacak eğitim, öğretim ve

sosyal amaçlı rehberlik hizmetlerinin ilkelerini belirlemek.

4) Yükseköğretim Kurulunun önerilerini dikkate alarak Yükseköğretim

Kurulu ve üniversiteler hariç olmak üzere kamu kurum ve kuruluşlarınca

temel eğitim giderleri karşılanmak suretiyle yükseköğretim kurumlarına

alınacak öğrenci kontenjanlarını ve seçim esaslarına ilişkin ilkeleri

belirlemek.

5) Türkçe öğrenmek için kurslara katılmak üzere Türkiye’ye gelecek

öğrencilere ilişkin esasları belirlemek.

6) Öğrencilere ilişkin uygulamaları değerlendirerek ilgili kamu kurum ve

kuruluşlarını bilgilendirmek.

7) Kamu kurum ve kuruluşlarına ait yurtdışındaki eğitim-öğretim

kuruluşlarının faaliyetlerinin hedeflenen başarıya ulaşabilmesi için,

yaşadıkları sorunları kurumlar nezdinde takip etmek ve çalışma sonuçlarını

analiz ederek değerlendirmek.

8) Ulusal ve uluslararası şartlara göre, burs verilecek öğrenci sayısını, burs

miktarını, barınma, iaşe ve diğer ödemeler ile ülkemizdeki genel

uygulamalar dikkate alınarak tedavi giderlerine ilişkin esasları

belirlemek.20

Uluslararası Öğrenciler Değerlendirme Kurulu ile birlikte, Kurul tarafından

alınan kararların realize edilmesini ve takibini sağlamak amacıyla Başkanlık

bünyesinde Uluslararası Öğrenciler Daire Başkanlığı kurulmuş olup görevleri

aşağıda belirtilmiştir.

20

http://www.ytb.gov.tr/Files/Document/5978Sayili-Yurtdisi-Turkler-ve-Akraba-Topluluklar-


26

a) Uluslararası Öğrenciler Değerlendirme Kurulunun sekretarya işlerini

yürütmek.

b) Öğrencilerin, öğrenimleri süresinde ve sonrasında, ülkemizi daha iyi

tanımalarını ve ilişkilerin sürekliliğini sağlayıcı yurtiçinde ve yurtdışında

çalışmalar yapmak veya benzeri çalışmalar yapan kamu kurum ve

kuruluşları, özel kuruluş ile sivil toplum kuruluşlarının çalışmalarına

katkıda bulunmak.

c) Öğrencilere yönelik olarak Kurul tarafından alınan kararların

uygulanmasını ve sonuçlarını takip etmek.

ç) Kurula, kurum ve kuruluşların yaptıkları çalışmalarla ilgili

değerlendirmeler ve analizler yapmak.

d) Öğrencilerin mezuniyet sonrasında yaşadıkları ülkelerde ilişkilerimizin

devamını sağlamak.

e) Görev alanına giren konularda hizmetlerin etkililiğini ve yararlanıcı

memnuniyetini analiz ederek araştırmak ve sonuçlarını ilgili kurumlarla

paylaşarak gereken çalışmaların başlatılmasını sağlamak.

f) İlgili kurum ve kuruluşların çalışmalarının değerlendirilebilmesi

amacıyla veri bankası oluşturmak.

g) Türkiye’ye çeşitli alanlarda eğitim, öğretim, seminer, kurs ve benzeri

faaliyetler için gelecek yabancı uyruklu öğrencilere ihtiyaçları

doğrultusunda destek vermek.

ğ) Yurtdışından öğrenim görmek amacıyla ülkemize gelen öğrencilere

burs, barınma, iaşe, sigorta, tedavi ve diğer giderlere ilişkin destek

sağlamak.

h) Başkan tarafından verilecek diğer görevleri yerine getirmek.21

Türkiye Cumhuriyeti tarafından burslu olarak Türkiye’ye kabul edilen ve

edilecek olan uluslararası öğrencilerle ilgili süreçlerle ilgili 2010 yılında yukarıda

ismi geçen Kurul ve Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı bünyesinde

oluşturulan mezkur Daire Başkanlığının göevlendirilmesini müteakiben önemli

gelişmeler yaşanmıştır.

İlk olarak, Türkiye’nin uluslararası öğrenci vizyonu yeniden gözden

geçirilerek, ortaya Türkiye’nin modern vizyonuna ve dış politika önceliklerine

uygun, uluslararası yükseköğretim pazarından daha fazla pay almasına imkan

sağlayacak ve burslu olarak kabul edilen uluslararası öğrencilerin memnuniyetini

sağlayacak bir içerikle “Uluslararası Öğrenci Strateji Belgesi” hazırlanmıştır. Yine

21



27

bu çalışmayı destekleyici bir adım olarak ilk kez eğitim sektörü ihracat kalemleri

içine dâhil ederek, teşvik kapsamına alınmıştır.22

Uluslararası öğrenci politikaları ile ilgili en önemli gelişme ise, Türkiye

Cumhuriyeti tarafından uluslararası öğrencilere farklı isimler altında sağlanan

bursların 2012 yılı başında birleştirilerek Türkiye Bursları adı altında yeniden

tasarlanması olmuştur. 2012-2013 akademik döneminde uygulamaya konulan bu

uygulama ile daha önce Devlet Bursu, Hükümet Bursu, Türkiye Diyanet Vakfı

Bursu, Bakanlık Bursu gibi başlıklar altında yapılanmış olan burslar; önlisans, lisans

ve lisansüstü düzeylerine farklı burs modülleri altında hitap edecek şekilde

yapılandırılmıştır. Yeni yapılandırmada lisans bursları, Türkiye Bursları’na başvuran

ülkelerin bölgesel ihtiyaçlarını dikkate alarak dünyanın farklı bölgeleri için farklı bir

içeriğe sahip bir formatta hazırlanmıştır.

Tablo 7: Türkiye Bursları 2012-2013 burs programları

Ön lisans Lisans bursları Lisansüstü bursları Branş bursları

Ahilik Meslek

Eğitimi Bursu

Türk Dili Konuşan

Ülkeler Bursu,

Balkan Ülkeleri

Bursu,

Karadeniz Bursu,

Harran Bursu,

Türkiye - Afrika

Bursu,

Haliç Bursu,

Boğaziçi Bursu,

Anadolu Bursu,

KKTC Bursu

Tarih ve Medeniyet

Çalışmaları Bursu

İbni Haldun Sosyal

Bilimler Bursu

İktisadi Çalışmalar

Bursu

Ali Kuşçu Bilim ve

Teknoloji Bursu

İbni Sina Tıp

Bilimleri Bursu

İlahiyat Bursu

Yunus Emre Türk

Dili Bursu

Kaynak: www.turkiyeburslari.org

Türkiye Bursları kapsamında yer alan 17 burs programına 2012-2013

akademik yılı için 156 ülkeden 42.317 başvuru gerçekleşmiştir. Bu öğrencilerden

burslandırılmaya uygun olanların tespit edilmesi amacıyla 49 ülkede yaklaşık 10 bin

öğrenci ile mülakatlar gerçekleştirilmiştir. Mülakat heyetleri, Yurtdışı Türkler ve

Akraba Topluluklar Başkanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, Türkiye

22

Polat, Türkiye’de Uluslararası Öğrencilerle …, s. 20.


28

Diyanet Vakfı temsilcileri ve saha bilgisine sahip öğretim üyelerinin katılımıyla

oluşturulmuştur. Mülakatlar sonucunda toplam 4.018 öğrenci Türkiye’de burslu

olarak yükseköğretime kabul edilmiştir.

Yukarıdaki tabloda da görüldüğü gibi, Türkiye Bursları kapsamında, 2012-

2013 dönemi başvurularında lisansüstü progralara özel bir önem verilmiş ve farklı

alanlara yönelik farklı burs programları oluşturulmuştur. Branş busları içerisinde de

lisansüstü programlar olduğunu dikkate aldığımızda yedi farklı lisansüstü burs

programı ortaya çıkmaktadır. Bu programlara başvuran uluslararası öğrencilerin

tercih edebildikleri üniversite ve programlar da çeşitlendirilmiştir.

Tablo 8: Türkiye Bursları doktora pogramları üniversite ve program sayıları

Burs programı Ülke Sayısı Üniversite

Sayısı Program

Sayısı

Ali Kuşçu Bilim ve Teknoloji Bursu

Tüm ülkelerden başvurya açık

28 152

İbni Haldun Sosyal Bilimler Bursu


25 56

İktisadi Çalışmalar Bursu Tüm ülkelerden başvurya açık

31 23

Tarih ve Medeniyet Bursu Tüm ülkelerden başvurya açık

24 24

İbni Sina Sağlık Bilimleri Bursu

Balkan, Karadeniz, Orta Asya, Güneydoğu Asya, Ortadoğu ve Afrika ülkelerine yönelik

8 7

İlahiyat Bursu

Balkan, Karadeniz, Orta Asya, Güneydoğu Asya, Ortadoğu ve Afrika ülkelerine yönelik

16 18

Yunus Emre Türk Dili Bursu


8 10

Toplam

43 265

Kaynak: www.turkiyeburslari.org

Bütün bu düzenleme ve iyileştirmeler, Türkiye’nin uluslararası eğitimde bi

rmerkez olma ve Türkiye Bursları’nın markalaşması bakımından önemli adımlar

olmuştur.


29

4. NİÇİN TÜRKİYE? ULUSLARARASI ÖĞRENCİLERİN

TÜRKİYE ALGISI

Uluslararası öğrenci hareketliliğinin belirli motivasyon kaynaklarının

bulunduğu, öğrencilerin yükseköğrenim için ülke tercihinde bulunurken birtakım

parametreleri dikkate aldıkları yukarıda belirtilmişti. Öğrencilerin ve yakın

çevrelerinin hakkında olumlu bir algıya sahip oldukları ülkelerin öğrencilerin

tercihlerinde öne çıktığı, bu algının oluşmasında ise ülkelerin yükseköğrenim

kalitesi, gelişmişlik düzeyleri, sosyo-kültürel birikimi ve uluslararası etkinliği gibi

değişik belirleyecilerin etkili olduğu bilinmektedir.

Bu çerçevede, uluslararası öğrencilerin Türkiye tercihlerinde Türkiye’ye

ilişkin algılarının önemli rol oynadığı söylenebilir. Bununla birlikte, öğrencilerin

Türkiye tercihlerinde Türkiye’nin hangi hususiyetlerinin ön plana çıktığı ve hangi

etmenlerin öğrencileri Türkiye’de yükseköğrenime sevk ettiğinin bilinmesi,

Türkiye’nin uluslararası eğitim politiklarını geliştirme ve daha fazla uluslararası

öğrenci çekebilme adına önem arz etmektedir.

Türkiye’nin uluslararası arenada artan etkinliği ve bilinirliği paralelinde,

Türkiye’nin Türkiye dışındakiler tarafından nasıl algılandığı son yıllarda muhtelif

çalışmalara konu olmuştur. Çeşitli araştırma merkezleri tarafından yürütülen bu

çalışmalar, Türkiye’nin özellikle yakın coğrafyasında bulunan farklı arka plana sahip

topluluklar tarafından nasıl algılandığını ve Türkiye’nin artan uluslararası etkinliği ve

bölgesel gücünün, bunu hissedenler tarafından nasıl yorumlandığını ölçmeye

çalışmıştır.

Bu kapsamda, Bilge Adamlar Stratejik Araştırmalar Merkezi (BİLGESAM)

tarafından Balkanlar, Afrika ve Orta Asya’da, Türkiye Ekonomik ve Sosyal Etüdler

Vakfı (TESEV) ve Stratejik Düşünce Enstitüsü (SDE) tarafından Orta Doğu’da

yürütülen çalışmalar, anılan coğrafyalardaki Türkiye algısına dair genel bir çerçeve

sunmaktadır. Söze edilen çalışmalar, Türkiye algısını, Türkiye’de demokrasi ve

yaşam algısı, Türklerin kişilik özellikleri, Türkiye’nin etrafındaki ülkeler için model

30

özelliği, Türkiye’nin uluslararası güç ve etkinliği gibi çeşitli parametreler üzerinden

ölçmeye çalışmış ve önemli sonuçlara ulaşmıştır. Adı geçen kuruluşlar içinden

özellikle BİLGESAM tarafından yapılan farklı coğrafyalarda yapılan araştırmalar,

bir karşılaştırma imkanı sunması bakımından bu çalışmada oldukça yararlanılmıştır.

Bu çalışmada, yukarıda zikredilen Türkiye algısı çalışmalarının sonuçları ile

niyet mektuplarında ortaya çıkan veriler kesiştikleri noktalarda birlikte

zikredileceklerdir. Türkiye algısı çalışmaları sonuçlarına yansımayan ancak niyet

mektuplarından elde edilen bulgular yalnızca niyet mektupları referans gösterilerek

irdelenecektir.

Daha önce de temas edildiği üzere, bu çalışmada uluslararası öğrencilerin

Türkiye algıları, Türkiye Burslusu olarak Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ)

ve Boğaziçi Üniversitesi’nde yükseköğrenim görmeye hak kazanan öğrencilerin

niyet mektupları incelenerek, öğrencilerin uluslararası eğitimde hangi motivasyon,

beklenti ve amaçlarla Türkiye’yi tercih ettikleri tespit edilmeye çalışılacaktır.

Çalışmanın evreni olarak ODTÜ ve Boğaziçi Üniversitesi’ne yerleşmeye hak

kazanan uluslararası öğrencilerin seçilmiş olması, bu iki üniversitenin Türk

kamuoyunda Türkiye’nin en iyi devlet üniversiteleri olarak bilinmesi yanında,

uluslararası üniversite derecelendirme listelerinde de Türkiye’nin en iyi üniversiteleri

arasında gösterilmelerindendir. Tükiye Bursları uygulamasında öğrencilerin seçme

ve yerleştirme işlemlerinde gösterilen hassasiyet çerçevesinde, ODTÜ ve Boğaziçi

Üniversitesi’ne yerleştirilen uluslararası öğrencilerin, bu iki üniversitenin genel

öğrenci ve başarı profiline uygun olmasına edilmiştir. Diğer bir deyişle, bahse konu

üniversitelere yerleşen öğrenciler Türkiye Bursları kapsamında burslandırılan en

nitelikli öğrencilerden oluşmaktadır.

Büyük Öğrenci Projesi kapsamında Türkiye’de yükseköğrenime kabul edilen

uluslararası öğrencilerin önceki bölümlerde zikredilen ve Tablo 6’da gösterilen

düşük başarı oranlarının önde gelen sebeplerinden birisi, bu öğrencilerin yoğunlukla

düşük veya vasat başarı profiline sahip olmalarıdır. Uluslararası Öğrenciler

Değerlendirme Kurulu görevleri arasında yer alan ve Türkiye Bursları uygulamasının

hedeflerinden olan “uluslararası öğrencilerin ülkemizdeki eğitim süreçlerinin başarılı

31

bir şekilde sonuçlandırılması”23

sürecinin önemli adımlardan birisi de Türkiye’yi

başarılı öğrencilerin tercih etmesini sağlamak olacaktır. Bu çalışma, ODTÜ ve

Boğaziçi Üniversitesi’ne yerleşmeye hak kazanan okuyan öğrenciler üzerinden

başarılı öğrencilerin beklentilerini analiz ederek, Türkiye Bursları’nın başarılı

öğrencilere ulaşmak için geliştirmesi gereken strajiler için bir referans olmayı

amaçlamaktadır.

Hakikaten, çalışma kapsamında yer alan gerek lisans ve gerek lisansüstü

öğrencilerin yalnızca niyet mektuplarında yer alan ifadeleri bile oldukça nitelikli bir

öğrenci grubu ile karşı karşıya olunduğunu göstermektedir. Öncelikle, ODTÜ ve

Boğaziçi Üniversitesi’ne yerleşen öğrencilerin öncelikle tercihlerinde oldukça

bilinçli hareket ettikleri, çoğunun tercihleri öncesinde bu üniversiteler hakkında az ya

da çok bilgisi olduğu, hatta bir kısmının üniversite ve kendi alanı ile ilgili

akademisyenlerle ön temas kurduğu görülmektedir.

Yine, söz konusu öğrencilerin Türkiye’yi tercih nedenlerinin büyük

çoğunlukla rasyonel, bilinçli, erişilebilir olduğu gözlemlenmektedir. Dahası, Türkiye

Bursları’na başvuran özellikle az gelişmiş ülke mensubu öğrenciler “niçin

Türkiye’de yükseköğrenim” sorusuna önemli oranda ait olduğu aile, azınlık, toplum

veya ülkeye faydalı olmak şeklinde cevaplarken, ODTÜ ve Boğaziçi öğrencilerinin

bireysel gelişim, kariyer ve kazanımlarını önceledikleri ve bunu açıkça belirttikleri

görülmektedir. Bu haliyle, inceleme konusu öğrencilere ait niyet mektuplarının

öğrencinin Türkiye, üniversite, bölüm, alan ve mezuniyet sonrası beklentilerine ışık

tutan akademik bir formata sahip olduğu görülmektedir.

4.1. ODTÜ ve Boğazi Üniversitesine Yerleşen Uluslararası Öğrenciler

Bu çalışma kapsamında, Türkiye algıları değerlendirilecek olan 2012-2013

döneminde burslandırılan Türkiye Burslusu ODTÜ ve Boğaziçi Üniversitesi

öğrencilerinin toplam sayısı 146 olup bu öğrenciler 55 farklı ülkeden gelmektedir.

Çalışmada, ODTÜ ve Boğaziçi Üniversitesi’ne yerleşen Türkiye Burslusu

uluslararası öğrencileri Türkiye’yi tercih etmeye yönlendiren etmenler birkaç niyet

23



32

mektuplarında vurgulanma oranlarına göre ayrı başlıklar altında incelenecektir.

Başlangıçta, öğrencilerin lisans ve lisansüstü olmak üzere iki ayrı gruba ayrılması ve

niyet mektuplarının karşılaştırmalı olarak farklı başlıklar altında incelenmesi

planlanmışsa da, söz konusu iki gruba ait niyet mektuplarındaki ifadelerin

karşılaştırmaya müsait olmaması nedeniyle, zikredilen şekilde bir gruplandırmaya

gidilmemiş, bunun yerine metin içinde iki grubun ifadeleri birbirinden

ayrıştırılmıştır.

Tablo 9: Öğrencilerin düzey dağılımı

Lisans Y. Lisans Doktora Araştırma

Öğrenci

sayısı 44 59 35 8

Tablo 10: Öğrencilerin üniversite dağılımı

Boğaziçi ODTÜ Toplam

Öğrenci sayısı 63 83 146

Tabloda görüldüğü gibi, çalışma kapsamında değerlendirilecek öğrencilerin

yarısından fazlası Asya kıtasından olup, Avrupa ve Afrika kıtalarından gelen

öğrencilerin sayıları birbirine yakındır. ABD’den gelenlerin sayısı ise yalnızca üçtür.

Tablo 11: ODTÜ ve Boğaziçi Üniversitesi’ne yerleşen öğrencilerin kıta ve ülke dağılımı

Asya Avrupa Afrika Amerika

Azerbaycan 12 Arnavutluk 2 Cape Verde 1 ABD 3

Bangladeş 4 Avusturya 1

Demokratik

Kongo

Cum.

1

Çin 1 Beyaz

Rusya 2 Eritre 1

33

Çalışmada, bu tablo çerçevesinde, öğrencilerin geldikleri ülkelerin Türkiye ile

olan coğrafi ve kültürel yakınlıkları dikkate alınarak niyet mektuplarının

incelenmesinde bölgesel farklılıklar tespit edilmek istenmişse de, metinlerde bunu

yapmaya imkan sağlayacak farklılıklar yeterince bulunamamıştır.

Şunu belirtmek gerekir ki, bu çalışma kapsamında niyet mektubu

değerlendirilen gerek lisans gerekse lisansütü öğrencileri, niyet mektuplarında niçin

Türkiye’yi tercih ettiklerini farklı cevaplarla açıklamaya çalışmışlardır. Çok sayıda

Endonezya 5 Bosna

Hersek 6 Fas 1

Filistin 7 İtalya 2 Gana 5

Güney Kore 2 Kosova 6 Gine Bissau 1

Gürcistan 1 Litvanya 1 Kamerun 1

Hindistan 1 Macaristan 1 Kenya 1

Irak 2 Makedonya 1 Libya 3

İran 5 Moldova 1 Mısır 3

Kazakistan 5 Polonya 2 Moritanya 2

Kırgızistan 3 Romanya 1 Mozambik 1

Lübnan 2 Sırbistan 2 Nijerya 4

Moğolistan 4 Ukrayna 3 Ruanda 1

Özbekistan 1 Yunanistan 4 Sudan 3

Pakistan 8 Tanzanya 3

Rusya 5 Zambiya 1

Suriye 1

Tayland 1

Tayvan 1

Türkmenista

n 1

Ürdün 3

Toplam 75 35 33 3

34

niyet mektubunda ‘niçin Türkiye’ sorusunun doğrudan cevabını bulmak zor, hatta

mümkün değildir. Bu soruya cevap veren öğrenciler de birbirinden çok farklı

etkenleri sebep olarak gösterebilmektedir. Bu itibarla, Türkiye Burslusu uluslararası

öğrencilerin Türkiye algısı ve Türkiye’yi tercih nedenlerini göstermek üzere aşağıda

alt başlıklar şeklinde yapılan sınıflanlandırmalar, öğrencilerin çoğunlukla ittifak

ettikleri etkenlerden oluşmaktadır. Bununla birlikte, aşağıda bu etkenler belirtilirken

Türkiye’yi aynı nedenlerle tercih eden her öğrencinin niyet mektubuna göndermede

bulunulmamış, yalnızca ifade ve dil açısından nitelikli olan niyet memktupların

referans olarak gösterilmiş ve bunlardan alıntıda bulunulmuştur.

Tablo 12: ODTÜ ve Boğaziçi Üniversitesi’ne 2012-2013 döneminde Türkiye

Burslusu olarak yerleşmeye hak kazanan lisans öğrencileri tablosu

MÜSTEAR ÜLKE BURS PROGRAMI DÜZEY ÜNİVERSİTE BÖLÜM

A1 Azerbaycan

Türk Dili Konuşan

Ülkeler Lisans

Bursu

Lisans Boğaziçi

Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği

A2 Azerbaycan

Türk Dili Konuşan

Ülkeler Lisans

Bursu

Lisans Boğaziçi

Üniversitesi İktisat

A3 Azerbaycan

Türk Dili Konuşan

Ülkeler Lisans

Bursu

Lisans Boğaziçi

Üniversitesi Uluslararası Ticaret

A4 Azerbaycan

Türk Dili Konuşan

Ülkeler Lisans

Bursu

Lisans ODTÜ Bilgisayar Mühendisliği

A5 Azerbaycan

Türk Dili Konuşan

Ülkeler Lisans

Bursu

Lisans ODTÜ Elektrik Elektronik

Mühendisliği

A6 Azerbaycan

Türk Dili Konuşan

Ülkeler Lisans

Bursu

Lisans ODTÜ Endüstri Mühendisliği

A Azerbaycan

Türk Dili Konuşan

Ülkeler Lisans

Bursu

Lisans ODTÜ İşletme

A7 Azerbaycan

Türk Dili Konuşan

Ülkeler Lisans

Bursu

Lisans ODTÜ Petrol ve Doğalgaz

Mühendisliği

A8 Bosna

Hersek

Balkanlar Lisans

Bursu Lisans

Boğaziçi


A9 Bosna

Hersek

Balkanlar Lisans

Bursu Lisans

Boğaziçi

Üniversitesi

Elektrik Elektronik

Mühendisliği

35

A10 Bosna

Hersek

Balkanlar Lisans

Bursu Lisans

Boğaziçi

Üniversitesi Endüstri Mühendisliği

A11 Bosna

Hersek

Balkanlar Lisans

Bursu Lisans ODTÜ

Elektrik Elektronik

Mühendisliği

A12 Endonezya Haliç Lisans Bursu Lisans Boğaziçi


A13 Gine Bissau Türkiye-Afrika

Lisans Bursu Lisans ODTÜ İktisat

A14 Kazakistan

Türk Dili Konuşan

Ülkeler Lisans

Bursu

Lisans Boğaziçi

Üniversitesi İktisat

A15 Kırgızistan

Türk Dili Konuşan

Ülkeler Lisans

Bursu

Lisans ODTÜ İşletme

A16 Kırgızistan

Türk Dili Konuşan

Ülkeler Lisans

Bursu

Lisans ODTÜ Sosyoloji

A17 Kırgızistan

Türk Dili Konuşan

Ülkeler Lisans

Bursu

Lisans ODTÜ Uluslararası İlişkiler

A18 Kosova Balkanlar Lisans

Bursu Lisans

Boğaziçi



Bursu Lisans

Boğaziçi

Üniversitesi Tarih


Bursu Lisans ODTÜ İktisat


Bursu Lisans ODTÜ İnşaat Mühendisliği


Bursu Lisans ODTÜ Makine Mühendisliği

A23 Lübnan Harran Lisans

Bursu Lisans ODTÜ İnşaat Mühendisliği

A24 Moğolistan Karadeniz Lisans

Bursu Lisans ODTÜ Maden Mühendisliği

A25 Moldova Karadeniz Lisans

Bursu Lisans

Boğaziçi

Üniversitesi İşletme

A26 Moritanya Türkiye-Afrika

Lisans Bursu Lisans

Boğaziçi

Üniversitesi Turizm İşletmeciliği

A27 Moritanya Türkiye-Afrika

Lisans Bursu Lisans ODTÜ Maden Mühendisliği

A28 Özbekistan

Türk Dili Konuşan

Ülkeler Lisans

Bursu


A29 Ruanda Türkiye-Afrika

Lisans Bursu Lisans ODTÜ İşletme

A30 Rusya Karadeniz Lisans

Bursu Lisans

Boğaziçi


A31 Rusya Karadeniz Lisans Lisans Boğaziçi İşletme

36

Bursu Üniversitesi

A32 Sırbistan Balkanlar Lisans

Bursu Lisans

Boğaziçi

Üniversitesi Sosyoloji

A33 Sırbistan Balkanlar Lisans

Bursu Lisans ODTÜ Tarih

A34 Sudan Türkiye-Afrika


A35 Tanzanya Türkiye-Afrika

Lisans Bursu Lisans

Boğaziçi

Üniversitesi Turizm İşletmeciliği

A36 Tanzanya Türkiye-Afrika


A37 Tayland Haliç Lisans Bursu Lisans Boğaziçi

Üniversitesi İnşaat Mühendisliği

A38 Türkmenistan

Türk Dili Konuşan

Ülkeler Lisans

Bursu


A39 Ukrayna Karadeniz Lisans

Bursu Lisans

Boğaziçi

Üniversitesi

Siyaset Bilimi ve

Uluslararası İlişkiler

A40 Yunanistan Balkanlar Lisans

Bursu Lisans

Boğaziçi

Üniversitesi

Elektrik Elektronik

Mühendisliği


Bursu Lisans

Boğaziçi

Üniversitesi Kimya Mühendisliği


Bursu Lisans

Boğaziçi

Üniversitesi

Siyaset Bilimi ve


A43 Zambiya Türkiye-Afrika

Lisans Bursu Lisans ODTÜ Uluslararası İlişkiler


Burslusu olarak yerleşmeye hak kazanan araştırma öğrencileri tablosu

MÜSTEAR ÜLKE BURS

PROGRAMI DÜZEY ÜNİVERSİTE BÖLÜM

D1 ABD Tarih ve Medeniyet

Çalışmaları Bursu Araştırma

Boğaziçi

Üniversitesi Tarih

D6 Avusturya Yunus Emre Türk

Dili Bursu Araştırma

Boğaziçi

Üniversitesi

Türk Dili ve

Edebiyatı

D28 Filistin Ali Kuşçu Bilim ve

Teknoloji Bursu Araştırma

Boğaziçi

Üniversitesi Çevre Bilimleri

D29 Filistin Ali Kuşçu Bilim ve

Teknoloji Bursu Araştırma ODTÜ

Endüstri

Mühendisliği

D46 İran


Teknoloji Bursu Araştırma ODTÜ

Elektrik Elektronik

Mühendisliği

D51 İtalya

Tarih ve Medeniyet

Çalışmaları Bursu Araştırma ODTÜ Tarih

D74 Nijerya


Teknoloji Bursu Araştırma ODTÜ Kimya Mühendisliği

37

D88 Romanya

İbni Haldun Sosyal

Bilimler Bursu Araştırma ODTÜ

Kentsel Politika Plan.

ve Y. Yönetimler


Burslusu olarak yerleşmeye hak kazanan yükseklisans öğrencileri tablosu

MÜSTEAR ÜLKE BURS


B2 ABD İbni Haldun Sosyal

Bilimler Bursu Y. Lisans

Boğaziçi

Üniversitesi

Eleştiri ve Kültür

Araştırmaları

B3 ABD İbni Haldun Sosyal

Bilimler Bursu Y. Lisans ODTÜ Sosyoloji

B5 Arnavutluk Ali Kuşçu Bilim ve

Teknoloji Bursu Y. Lisans ODTÜ Şehir Planlama

B8 Azerbaycan İktisadi Çalışmalar

Bursu Y. Lisans

Boğaziçi


B9 Azerbaycan İbni Haldun Sosyal

Bilimler Bursu Y. Lisans ODTÜ Avrasya Çalışmaları

B10 Azerbaycan İktisadi Çalışmalar

Bursu Y. Lisans ODTÜ Finansal Matematik

B12 Bangladeş Ali Kuşçu Bilim ve

Teknoloji Bursu Y. Lisans

Boğaziçi

Üniversitesi

Moleküler Biyoloji

ve Genetik

B13 Bangladeş İbni Haldun Sosyal

Bilimler Bursu Y. Lisans ODTÜ Asya Çalışmaları

B14 Bangladeş Ali Kuşçu Bilim ve

Teknoloji Bursu Y. Lisans ODTÜ

Bilgisayar

Mühendisliği

B16 Beyaz Rusya İbni Haldun Sosyal


B18 Bosna

Hersek

İbni Haldun Sosyal


Boğaziçi

Üniversitesi

Eleştiri ve Kültür

Araştırmaları

B20 Çin Tarih ve Medeniyet

Çalışmaları Bursu Y. Lisans

Boğaziçi

Üniversitesi Tarih

B21 D. Kongo

Cum.



Boğaziçi

Üniversitesi İnşaat Mühendisliği

B23 Endonezya Ali Kuşçu Bilim ve

Teknoloji Bursu Y. Lisans ODTÜ Biyoteknoloji

B24 Endonezya İktisadi Çalışmalar

Bursu Y. Lisans ODTÜ Finansal Matematik

B25 Endonezya Ali Kuşçu Bilim ve


Metalurji ve

Malzeme

Mühendisliği

B27 Fas İbni Haldun Sosyal

Bilimler Bursu Y. Lisans ODTÜ

Medya ve Kültürel

Çalışmalar

B34 Filistin Ali Kuşçu Bilim ve


Boğaziçi

Üniversitesi

Biyomedikal

Mühendisliği

B37 Gana Ali Kuşçu Bilim ve Y. Lisans Boğaziçi Çevre Bilimleri

38

Teknoloji Bursu Üniversitesi

B38 Gana İbni Haldun Sosyal

BBilimler Bursu Y. Lisans

Boğaziçi

Üniversitesi Psikoloji

B39 Gana İbni Haldun Sosyal


Kentsel Politika

Plan. ve Y.

Yönetimler

B40 Güney Kore Ali Kuşçu Bilim ve


Boğaziçi

Üniversitesi

Elektrik Elektronik

Mühendisliği

B41 Güney Kore İktisadi Çalışmalar

Bursu Y. Lisans

Boğaziçi

Üniversitesi

Uluslararası Ticaret

Yönetimi

B43 Hindistan İktisadi Çalışmalar

Bursu Y. Lisans ODTÜ Sosyal Politika

B53 Kamerun


Teknoloji Bursu Y. Lisans ODTÜ Kriptografi

B54 Kazakistan

İbni Haldun Sosyal


Boğaziçi

Üniversitesi Felsefe

B55 Kazakistan


Bursu Y. Lisans

Boğaziçi

Üniversitesi

Yönetim Bilişim

Sistemleri

B56 Kazakistan



Petrol ve Doğalgaz

Mühendisliği

B57 Kazakistan



Petrol ve Doğalgaz

Mühendisliği

B58 Kenya



Petrol ve Doğalgaz

Mühendisliği

B62 Libya

İbni Haldun Sosyal


Boğaziçi


B63 Litvanya


Bursu Y. Lisans

Boğaziçi

Üniversitesi Tarih

B64 Lübnan



Havacılık ve Uzay

Mühendisliği

B65 Macaristan

İbni Haldun Sosyal

Bilimler Bursu Y. Lisans ODTÜ Sosyal Antropoloji

B66 Makedonya



Boğaziçi

Üniversitesi

Bilgisayar

Mühendisliği

B67 Mısır

Yunus Emre Türk

Dili Bursu Y. Lisans

Boğaziçi

Üniversitesi

Türk Dili ve

Edebiyatı

B68 Mısır


Teknoloji Bursu Y. Lisans ODTÜ Deprem Çalışmaları

B69 Mısır

İbni Haldun Sosyal


Ortadoğu

Araştırmaları

B71 Moğolistan



Petrol ve Doğalgaz

Mühendisliği

B72 Moğolistan


Bursu Y. Lisans ODTÜ Sosyal Politika

B73 Mozambik


Teknoloji Bursu Y. Lisans ODTÜ İstatistik

B75 Nijerya



Boğaziçi

Üniversitesi

Hesaplamalı Bilim

ve Mühendislik

39

B76 Nijerya



Boğaziçi

Üniversitesi Kimya

B77 Nijerya



Elektrik Elektronik

Mühendisliği

B80 Pakistan


Bursu Y. Lisans

Boğaziçi


B81 Pakistan



Boğaziçi

Üniversitesi

Sistem ve Kontrol

Mühendisliği

B82 Pakistan



Endüstri

Mühendisliği

B83 Pakistan


Teknoloji Bursu Y. Lisans ODTÜ Maden Mühendisliği

B84 Pakistan



Petrol ve Doğalgaz

Mühendisliği

B85 Pakistan



Polimer Bilim ve

Teknolojisi

B86 Polonya

İbni Haldun Sosyal


Boğaziçi

Üniversitesi

Siyaset Bilimi ve


B87 Polonya

İbni Haldun Sosyal


Boğaziçi

Üniversitesi Sosyoloji

B90 Rusya

Yunus Emre Türk


Boğaziçi

Üniversitesi

Türk Dili ve

Edebiyatı

B91 Rusya

İbni Haldun Sosyal


B94 Suriye

İbni Haldun Sosyal


Medya ve Kültürel

Çalışmalar

B95 Tanzanya

İbni Haldun Sosyal


Boğaziçi

Üniversitesi

Siyaset Bilimi ve


B96 Tayvan


Bursu Y. Lisans

Boğaziçi

Üniversitesi

Uluslararası Ticaret

Yönetimi

B98 Ukrayna

İbni Haldun Sosyal


B101 Ürdün

Yunus Emre Türk


Boğaziçi

Üniversitesi

Türk Dili ve

Edebiyatı


Burslusu olarak yerleşmeye hak kazanan doktora öğrencileri tablosu

MÜSTEAR ÜLKE BURS


C4 Arnavutluk İbni Haldun Sosyal

Bilimler Bursu Doktora

Boğaziçi

Üniversitesi

Siyaset Bilimi ve


C7 Azerbaycan İbni Haldun Sosyal

Bilimler Bursu Doktora ODTÜ Uluslararası İlişkiler

C11 Bangladeş Ali Kuşçu Bilim ve

Teknoloji Bursu Doktora ODTÜ

Bilim ve Teknoloji

Politikası Çalışmaları

40

C15 Beyaz Rusya Ali Kuşçu Bilim ve

Teknoloji Bursu Doktora ODTÜ Yer Sistem Bilimleri

C17 Bosna

Hersek

İbni Haldun Sosyal

Bilimler Bursu Doktora ODTÜ

Siyaset Bilimi ve

Kamu Yönetimi

C19 Cape Verde İktisadi Çalışmalar

Bursu Doktora ODTÜ Finansal Matematik

C22 Endonezya Tarih ve Medeniyet

Çalışmaları Bursu Doktora

Boğaziçi

Üniversitesi Tarih

C26 Eritre Ali Kuşçu Bilim ve


Elektrik Elektronik

Mühendisliği

C30 Filistin İktisadi Çalışmalar

Bursu Doktora

Boğaziçi


C31 Filistin Ali Kuşçu Bilim ve

Teknoloji Bursu Doktora ODTÜ Çevre Mühendisliği


Teknoloji Bursu Doktora ODTÜ İnşaat Mühendisliği


Teknoloji Bursu Doktora ODTÜ Matematik

C35 Gana Ali Kuşçu Bilim ve


Bilim ve Teknoloji

Politikası Çalışmaları

C36 Gana İbni Haldun Sosyal

Bilimler Bursu Doktora ODTÜ Uluslararası İlişkiler

C42 Gürcistan Tarih ve Medeniyet


Boğaziçi

Üniversitesi Tarih

C44 Irak Ali Kuşçu Bilim ve

Teknoloji Bursu Doktora

Boğaziçi

Üniversitesi

Bilgisayar

Mühendisliği

C45 Irak



Bilgisayar

Mühendisliği

C47 İran



Boğaziçi

Üniversitesi

Deprem

Mühendisliği

C48 İran

İbni Haldun Sosyal


Boğaziçi


C49 İran



Bilgisayar

Mühendisliği

C50 İran



Endüstri

Mühendisliği

C52 İtalya

Yunus Emre Türk

Dili Bursu Doktora

Boğaziçi

Üniversitesi

Türk Dili ve

Edebiyatı

C59 Kosova


Bursu Doktora

Boğaziçi


C60 Libya



Boğaziçi

Üniversitesi

Elektrik Elektronik

Mühendisliği

C61 Libya


Bursu Doktora ODTÜ İşletme

C70 Moğolistan


Teknoloji Bursu Doktora ODTÜ Biyoteknoloji

C78 Pakistan


Teknoloji Bursu Doktora ODTÜ Kriptografi

41

C79

Pakistan Ali Kuşçu Bilim ve


Metalurji ve

Malzeme

Mühendisliği

C89 Rusya


Teknoloji Bursu Doktora ODTÜ Biyomühendislik

C92 Sudan



Petrol ve Doğalgaz

Mühendisliği

C93 Sudan

İbni Haldun Sosyal

Bilimler Bursu Doktora ODTÜ Sosyoloji

C97 Ukrayna

İbni Haldun Sosyal


Boğaziçi

Üniversitesi

Siyaset Bilimi ve


C99 Ürdün



Bilgisayar

Mühendisliği

C100 Ürdün


Teknoloji Bursu Doktora ODTÜ Makine Mühendisliği

C102 Yunanistan

Tarih ve Medeniyet


Boğaziçi

Üniversitesi Tarih

4.1.1 ODTÜ ve Boğaziçi Üniversitesine Yerleşen Öğrencilerin Türkiye Algısı

4.1.1.1. Ekonomik Güç

Uluslararası öğrencilerin geleneksel rotasının az gelişmiş ülkelerden

gelişmekte olan ve gelişmiş ülkelere doğru olduğu yukarıda zikredilmişti. Nitekim,

Dünya’da uluslararası öğrencilere ev sahipliği yapan ülkelerle bu ülkelerin

gelişmişlik düzeyleri arasında paralellikler bulunduğu gözlenlenebilmektedir.

Sunduğu bütün diğer fırsatlar yanında, ABD’nin en fazla uluslararası öğrenci çeken

ülke olması, ekonomik gücü ve bu gücün beraberinde getirdiği uluslararası güçle

yakından ilgilidir.

Türkiye’nin ekonomik gücü de Türkiye ile ilgili uluslararası algıyı

şekillendiren temel unsurlardan birisidir. Türkiyeyi bölgesel güç ve model ülke

olarak algılayanların bu algılarındaki en belirleyici faktörün Türk ekonomisinin gücü

olduğu anlaşılmaktadır. Nitekim, TESEV tarafından 2012 yılında hazırlanan

Ortadoğu’da Türkiye Algısı 2012 başlıklı anket çalışmasında, çalışmaya katılan

kişilerin %53’ü Türkiye’yi Ortadoğu ülkeleri için bir model olarak görürken,

42

bunların yüzde 31’i Türkiye’yi model yapan unsurun ekonomik gücü olduğunu işaret

etmiştir.24

Tablo 16: Türkiye neden model ülke olabilir sorusunun cevabı?

Kaynak: Ortadoğu’da Türkiye Algısı 2012, TESEV

Dahası, TESEV’in raporunda 2012 yılı itibariyle bölgenin en güçlü

ekonomisi Suudi Arabistan olarak ortaya çıkarken, Türkiye’nin 10 yıl sonra

Ortadoğu’daki en güçlü ekonomiye sahip olmasının beklenmesi, Türk

ekonomisinin Türkiye’nin uluslararası algısına katkısını açıkça

göstermektedir.

24

M. Akgün, S. S. Gündoğar, Ortadoğu’da Türkiye Algısı 2012, TESEV, İstanbul,

2012, s. 21-22.

43

Tablo 17: Ortadoğu’nun en güçlü ekonomisi


Türk ekonomisine ilişkin sözü edilen çalışmalara yansıyan olumlu algının,

uluslararası öğrencileri Türkiye’yi tercih etmeye sevk eden en önemli etkenlerden

birisi olduğu görülmektedir. Pek çok uluslararası öğrenci, niyet mektubunda Türk

ekonomisinin yükselen gücüne atıfta bulunmaktadır. Bu çalışma kapsamında niyet

mektupları incelenen öğrencilerden birçoğunun, dolaylı veya dolaysız yoldan,

Türkiye’nin büyüyen ekonomisinin tercihlerindeki etkisine değindikleri

görülmektedir.

Bu çerçevede, Türkiye`nin dünyanın gelişmiş ülkeleri ile aynı sıralarda

bulunmasını (A4) ve Avrupa’nın en hızlı büyüyen ülkelerinden biri olmasını (A19)

bir tercih nedeni olarak gösteren öğrenciler, Türkiyedeki durdurulmaz ekonomik

44

yükselişi (A37), hızlı gelişme ve kalkınma başarısı (A29) ile Türk ekonomisinin

yakaladığı ivmenin kendi ülkeleri için bir model olabileceğini belirterek, eğitimleri

süresince Türk modelini incelemeyi ve mezuniyetleri sonrasında kendi ülkelerinde

Türk modelinden faydalanmayı düşündüklerini belirtmektedirler. (A3, A17, A12).

Yine öğrencilerin önemli bir kısmı mezuniyeti sonrasında Türkiye’nin kendi ülkesi

ile gelişmekte olan ekonomik ilişkilerinin bir parçası olmayı ve ilişkileri daha da ileri

götürmeyi amaçladıklarını belirtmektedir.

Örnekleri artırmak gerekirse, Bosnalı bir öğrenci Türk ekonomisine duyduğu

hayranlığı ifade ederken ülkesinde bulunan Türk firmalarında çalışabilmeyi ve

Türkiye-Bosna ekonomik ilişkilerini daha da ileriye götürebilmeyi en büyük hayali

olarak ifade etmektedir (A9). Yine, Kırgız bir öğrenci Türkiye’yi niçin tercih ettiğini

“Türkiye ticari alanda çok buyuk başarılara imza atarak dünya sıralamasında zirveyi

zorlayan ülkelerden biri haline gelmiştir” şeklinde açıklamaktadır (A16). Son olarak

Tanzanyalı bir öğrenci Türkiye ekonomisine dair algısını şu şekilde belirtmektedir:

Şu inkar edilemez ki Türkiye Avrupa’daki en güçlü milletlerden [devletlerden]

birisidir. Öyle ki Türkiye ekonomik krizdeki Avrupa milletlerine destek

olabilmektedir. Bu durum açıkça göstermektedir ki, Türkiye’nin ekonomik temelleri

çok sağlamdır ve bugün dünyanın en güçlü 18. ekonomisi olmasını bu temellere

borçludur (A33).

4.1.1.2. Uluslararası Güç ve Etkinlik

Niyet mektuplarında göze sıkça çarpan ve öğrencilerin tercihleri üzerinde

oldukça tesiri olduğu fark edilen bir diğer husus da, Türkiye’nin büyüme rakamlarına

paralel olarak gelişen uluslararası politikada artan görünürlüğü ve etkisidir. Dış

politika anlayışında önemli değişikliklere giderek proaktif bir dış siyaseti

benimseyen, bölgesel sorunlarda çözümün öncüsü veya en azından bir tarafı olmaya

gayret gösteren Türkiye’nin bu politikasının uluslararası öğrencilerin tercihlerine

yansıdığı niyet mektuplarında açıkça görülmektedir.

Türkiye algısını ölçen raporlarda da Türkiye’nin uluslararası güç ve

etkinliğinin oluşturduğu etki hemen göze çarpmaktadır. Aşağıdaki tabloda görüldüğü

45

gibi, TESEV araştırmasına göre Türkiye, siyasi güç bakımından Ortadoğu’daki

bölgesel güçler içerisinde etkinliğini en fazla hissettiren ülke durumundadır.

Tablo18: Ortadoğu’da Bölgesel Güç Algısı


BİLGESAM tarafından Mısısr, Fas, Seneal ve Tanzanya ülkeleinde yapılan

araştırmalar sonucunda 2011 yılında hazırlanan Afrika’da Türkiye ve Türk Algısı

başlıklı araştırmasında da, katılımcılar Türkiye’nin uluslararası etkinliği bakımından

TESEV’in Ortadoğu’daki bulgularına benzer bir sonucu ortaya koymuşlardır:

Tablo 19: Türkiye’nin bölgesel güç algılaması

46

Kaynak: Afrika’da Türkiye ve Türk Algısı, BİLGESAM, 2011

BİLGESAM’ın 2012 tarihli Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı başlıklı

çalışması da, Türkiye’nin uluslararası gücü ve etkinliği konusunda Ortadoğu ve

Afrika’da karşılaştığımız algının bir benzerinin Balkanlarda geçerli oldğunu

göstermektedir:

Tablo 20: Türkiye’nin Balkanlarda algılanan etkinliği

47

Kaynak: Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı, 2012, BİLGESAM

Yukarıda değinilen araştırmalarda da görülen Türkiye’nin uluslararası

arenadaki artan güç ve etkisinin, öğrencileri iki ayrı motivasyonla Türkiye’ye

yönlendirdiği anlaşılmaktadır. İlk motivasyon, öğrencilerin, kendi ülkelerinin sahip

olmadığı niteliklere sahip ülkelere meyletmekte olmalarından dolayı, Türkiye’nin

uluslararası gücünün oluşturduğu çekime yakalanmaları, güçlü ve gelişmiş bir ülkede

öğrenci olma isteğidir. İkinci motivasyon ise, öğrencilerin önemli gördükleri bir

dönüşümü içeriden incelemek ve bu dönüşümün kendi ülkelerinde de gerçekleşmesi

48

amacıyla Türkiye’de araştırma ve incelemelerde bulunma ve ondan iktibas yapma

arzusudur.

Türkiye’nin uluslararası güç ve etkinliğini lisans öğrencilerinin niyet

mektupları çerçevesinde incelediğimizde, Yunanistanlı bir öğrencinin ifadesiyle

“Türkiye Orta Doğu'nun yükselen yıldızı olmakta” (A37) iken, Kırgız bir öğrencinin

gözlemine göre, Türkiye, diplomasi alanında önemli başarılara imza atarak dünya

sıralamasında zirveyi zorlayan ülkelerden biri haline gelmiştir (A13). Tanzanyalı bir

öğrenci ise Türkiye’yi “Avrasya’nın ekonomik ve politik anlamda kalkınmış bir

ülkesi” olarak tanımlayarak Türkiye’nin Avrasya coğrafyasındaki politik etkinliğine

işaret etmektedir (A35). Zambiyalı bir uluslararası ilişkiler öğrencisi ise, Türkiye’nin

diğer ülkelerle olan ikili ilişkilerinin Türk ekonomisi üzerinde önemli etkileri

olduğunu belirterek, Türkiye’de göreceği eğitimi, bu ilişkiyi anlamasına yardımcı

olması bakımından önemsediğini yazmaktadır. (A44) Ege adalarından bir Türk

azınlık öğrencisi ise Türkiye tercihinde Türkiye'nin son yıllarda gösterdiği gelişim ile

birlikte politik arenada çizdiği güçlü profilin rolüne vurgu yapmaktadır (A41).

Lisansüstü öğrencilerin Türkiye’nin uluslararası gücü ve etkinliğine ilişkin

ifadeleri daha dikkat çekicidir. Küreselleşme ve ekonomi politikaları bakımından

Türkiye’yi gelecek onyılın en önemli ülkelerinden biri olarak gören Hindistanlı bir

öğrenci, Türkiye’nin içinde bulunduğu coğrafyaya liderlik etmeye yakın olduğunu

iddia etmektedir (B24).

Ukraynalı bir siyeset bilimi doktora öğrencisinin niyet mektubundaki

ifadeleri, Türkiye’nin uluslararası etkinliğinin dışarıdan nasıl algılandığına dair ilgi

çekici bir boyut sunmaktadır. Çevirisi şöyledir: “Türkiye Cumhuriyeti dünyanın en

güçlü devletlerinden birisi olmuştur. Dahası, dış politikanın farklı yönlerindeki aktif

pozisyonu, komşu ülkelerle uyuşmazlık çözümü çabaları ve uluslararası

organizasyonlardaki girişimleri, dünyayı Türkiye’nin adından uluslararası arenada

küresel roller üstlenmeye niyetli bir bölgesel lider olarak bahsetmek zorunda

bırakmıştır. Bu sebeple, hiçbir şüpheye yer olmaksızın, Türkiye uluslararası arenanın

aktif bir aktörüdür ve onun modern dış politikası geniş bir araştırma alanıdır” (C31).

49

Ermeni bir öğrenciye ait olan “… gittikce büyüyen ve bölgede kendi etkisini

artıran Türkiye'nin bölgenin istikrarında oynaya bileceği rol konusuyla ilgilendim ve

sınıfımda sınıf rehberi olarak bu konularda hocalarla müzakereler organize ettim”

ifadesi, herhalde Türkiye’nin uluslararası güç ve etkinliğinin Türkiye dışında nasıl

algılandığını yeterince ortaya koymaktadır (B54).

4.1.1.3. Türk Yardımları

Türkiye’nin bölgesel ve küresel kriz, çatışma ve savaşlardaki tutumu ile

uluslararası askeri ve siyasi müdahalelerinin öğrencilerin Türkiye seçiminde etkili

olduğu görülmektedir. Tarihin herhangi bir döneminde Türkiye’nin yardımını somut

olarak hissetmiş olan Güney Kore, Azerbaycan, Bosna Hersek ve Filistin gibi

ülkelerde karşılaşılan bu durum, Türkiye’nin askeri ve siyasi desteğinin Türkiye

algısına etkisini göstermesi bakımından önemlidir. Aradan geçen sürenin uzunluğuna

rağmen, Türkiye’nin desteğini görmüş olan ülkelerin bunu sonraki nesillere aktardığı

niyet mektuplarında ortay çıkmaktadı.

Örneğin, Azeri bir öğrenci, “evde çocukluğumda Türkiye’nin savaş esnasında

bize verdiği destekten ve Türk kardeşliğinden hep söz edilirdi. Ben de Türkiye

sevgisi o zamandan oluştu” diyerek Türkiye tercihini Türkiye’nin Azeri-Ermeni

ihtilafındaki duruşuna bağlamaktadır. (A1)

Aynı şekilde, 1992-1995 Bosna Savaşı sırasında ailesinin Türkiye’ye

sığınması sebebiyle Türkiye’de doğan ve altı yılını Türkiye’de geçiren Bosnalı

endüstri mühendisliği öğrencisinin, “Türkiye’de bulunduğumuz sürede yalnızca

Türklerin güç yetirebileceği bir sıcaklık ve misafirperverlik tarafından kuşatılmıştık.

Bu yüzden Türkiye ile irtibatı olan her şeye hayatımın başlangıcından itibaren

aşığım” şeklindeki ifadeleri, Türkiye’nin Bosna Savaşı sırasındaki yardımlarının

uluslararası eğitim için Türkiye’yi seçmesinde etkili olduğunu ortaya koymaktadır

(A10). Yine, Kazak bir öğrenci niyet mektubunda niçin Türkiye’yi tercih ettiğini

açıklarken, Türkiye’nin Kazakistan’ın bağımsızlığını ilk kabul eden ülke olmasının

tercihindeki rolüne işaret etmektedir. (A14)

50

Çalışma kapsamında niyet mektubu değerlendirilen iki Güney Koreli

öğrencinin her ikisinin de Kore Savaşı sırasında Türkiye’nin Güney Kore halkına

verdiği askeri desteğe vurgu yapması önemli görülmektedir. Öğrencilerden birisi,

niyet mektubunda “Geçmişe doğru baktığımda Türkiye’ye teşekkür etme ihtiyacı

hissediyorum. Türkiye, Kore Savaşı’ndaGüney Kore’ye yardım eden bir ülkedir”

(B22) ifadelerine yer verirken, diğeri de, “Bana Kore Savaşında çok sayıda Türk

askerinin savaştığı anlatıldı. Bu benim Türkiye’ye karşı özel bir yakınlık hissetmemi

sağlıyor” (B23) ifadesiyle Türkiye’yi tercih etmelerinin Türk askeri yardımına

uzanan geçmişine işaret etmişlerdir.

4.1.1.4. Türklere ve Türk Kültürüne Duyulan Sempati

Herhangi bir ülkeye ilişkin dış algının oluşumunda ülkenin ekonomik, askeri

ve siyasi etkisi yanında o ülke insanlarının yabancılar üzerinde bıraktığı etkinin de

oldukça önemli olduğu muhakkaktır. Türkiye’ye ilişkin algı oluşumunda da Türk

insanının önemli bir etkisi olduğu Türkiye algısına ilişkin araştırmalarda açıkça

görülmektedir. Örneğin, Bosna Hersek’te Türkiye Algısı’nı ölçen bir çalışmada

görüşülen kişilerin %84’ü Türkiye algılarında tanıdığı/gözlemlediği Türklerin etkili

olduğunu belirtmiştir.25

Bu çerçevede, Türklerle ilgili tecrübelerin olumlu olduğu ülkelerde Türkiye

algısının da olumlu yönde olduğu izlenebilmektedir. BİLGESAM’ın Türkiye algısını

farklı coğrafyalarda inceledeği çalışmalarında, Türkiye algısının olumlu olmasında

Türk insanı hakkında sahip olunan olumlu algının oldukça tesirli olduğu

görülmektedir.

Tablo 21: Afrika’da Türklere duyulan sempati göstergesi

25 Balkanlar’da Türkiye ve Türk Algısı, BİLGESAM, 2012, s. 89.

51


Türkiye algısı yoklamalarında Türkiye’nin pek çok kişi tarafından yaşanmak

istenen ülkeler listesinin başlarında gösterilmesinin, Türkiye’nin ekonomik ve siyasi

gücünden ziyade Türklerin kişisel özellikleriyle ilgili olduğu söylenebilir. Örneğin,

yukarıdaki tabloda da görüldüğü gibi, Türklere yüzde seksenlere varan oranda

sempati duyan Mısır halkının yüzde elliden fazlası ikinci bir vatan seçmeleri

gerekirse bunun Türkiye olacağını belirtmişlerdir.

Tablo 22: Mısırlıların yaşamak istedikleri ikinci ülke tercihlerini gösteren tablo

52

Uluslararası öğrenciler için yükseköğrenim görecekleri ülkelerin kültürel ve

sosyal özellikleri ile cazibesi, öğrencilerin yabancısı olduğu ülkeye uyum sürecini

doğrudan etkilemekte, akademik başarı grafiğinde belirleyici olmaktadır.

Yabancılara karşı ön yargının hakim olduğu sosyal çevrelerde uluslararası

öğrencilerin uyum sorunu yaşadığı bilinmektedir. Farklı kültürlerin içiçe ve uyum

içerisinde yaşadığı ev sahibi ülkeler, uluslararası öğrencilere bir arada yaşama

kültürü kazandırmakta olduğu gibi, yabancı düşmanlığı hissetmeksizin eğitimini

sürdürmesine de olanak sağlamaktadır.

Nitekim, Türk insanının misafirperverliğinin, hoşgörüsünün, Türkiye’nin

sosyal yapısı ve kültürel zenginliğinin uluslararası öğrencilerin niyet mektuplarında

sıkça vurgulanan ve Türkiye’yi tercihlerinde çekici güç olan unsurlardan olduğu

görülmektedir. Özellikle Türkiye’yi daha önce bir vesile ile ziyaret etmiş veya

Türkiye hakkında bilgi sahibi olanlar sıklıkla bu unsurlara atıfta bulunmaktadır.

Anadolu insanının cana yakınlığı ve misafirperverliği, özellikle daha önce Türkiye’yi

ziyaret eden öğrencilerin niyet mektuplarında rahatlıkla görülebilmektedir. Yine

Anadolu kültürünün çeşitliliği ve çok sesliliği yanında yabancıları dışlamaması

öğrencilerin Türkiye algılarını etkiliyen hususlar olarak göze çarpmaktadır.

Konuyu niyet mektuplarının diliyle ifade etmek gerekirse, Bosnalı bir

öğrenci, Türkiye’yi tercih etme sebebi olarak Türk kültürünün kültürel çeşitliliğe ve

yabancı öğrencilere açıklığını gösterirken, Türkiye’yi, Doğu ve Batı’nın bir araya

geldiği bir mekan olarak tarif etmekte, farklı arkaplan ve tecrübeye sahip insanlarla

karşılaşmak için Türkiye’yi harika bir yer olarak tanımlamaktadır (A9). Kırgız bir

öğrencinin Türkiye’deki sosyal ve kültürel yapıya ilişkin kendi Türkçesi ile yaptığı

betimleme daha ilgi çekici: “Ebeveynler [çocuklarını] korku ile yurtdışına

gönderiyorlar ama ben söyleyebilirim ki Türkiye’den bahsederken korku ve

endişenin gereği yok. Yani, orada farklı bir kültürel geçmişe sahip öğrencilerin

birçoğu ile bir araya geleceğim ve onlarla düşüncelerimi paylaşacak, ülkeleri ve

kültürleri hakkında konuşacağız. Ayrıca evrensel kültür ahlak ve buna benzer

seylerde de daha çok bilgim olacağı için ülkeme ve insanlığa daha faydalı olacağıma

inanıyorum” (A16).

53

Türk misafirperverliği ve Türk insanının sıcakkanlılığının Türkiye’ye ilişkin

olumlu algının gelişmesinde oldukça önemli olduğu dikkat çekicidir. Endonezyalı bir

yüksek lisans öğrencisi, Türkiye’deki lisans eğitimi esnasında kendisini en çok

etkileyen deneyimin Türk insanının misafirperverliği olduğunu belirterek, Türklerin

kendisine adeta aileden biriymişçesine iyi davrandığını belirtmektedir (B14).

Nijeryalı bir araştırma öğrencisinin Türkiye’de tamamladığı doktora süresince Türk

misafirperverliğinden duyduğu memnuniyet niyet mektubuna da yansımaktadır:

“Türk insanını oldukça misafirperver, yardımsever ve hoş kişiler olarak tanıdım.

Türk misafirperverliği, doktora çalışmam için Türkiye’de bana çok güzel bir

atmosfer sundu demektedir (D7). Türkiye’de uzun süre eğitim gören Rusyalı bir

doktora öğrencisinin ifadeleri de manidardır: Türkiye insanı bana sıcak geliyor.

Burada kendimi evimden daha komforlu hissediyorum (C13).

Anadolu’nun kültürel çeşitliliğine yapılan vurgular da kültürel zenginliğin

öğrencilerin seçiminde ne kadar etkileyici oladuğuna işaret etmektedir. Kosovalı bir

iktisat öğrencisi niyet mektubunda, Türkiye’de tüm dünyadan faklı kültürlere sahip

insanlarla ilişki kurma imkanı ve fikir zenginliğinden istifade etme olanağı bulacağı

için bu ülkeyi tercih ettiğini anlatmaktadır (A20). Sırbistanlı bir öğrenci de, kendisine

niçin Türkiye sorusunu yöneltenlere Türkiye’yi “Türklerin yaşam tarzı, dili ve

kültürü” nedeniyle tercih ettiğini aktardığını belirtmektedir (A32). Moldovalı bir

işletme öğrencisi Türkiye tercihinde belirleyici olan bir etken olarak Türkiye’de var

olan çokkültürlülük ve çeşitliliği ifade etmekte, (A25). Yunanistanlı bir öğrenci

Türkiye’yi tercih nedenini Türkiye’nin uluslararası arenada artan gücü yanında sahip

olduğu kültür hazineleri olarak açıklamaktadır. (A41) Bangladeşli bir doktora

öğrencisinin oldukça iddialı ifadeleri ise şöyledir: “Türkiye, kültür, iklim ve sosyal

şartlar bakımından dünyanın en çekici şehirlerine sahiptir” (C2),

4.1.1.5. Tarihsel Derinlik ve Coğrafi Konum

Modern Türkiye, önce Anadolu uygarlıkları, sonrasında sırasıyla Roma,

Bizans ve Osmanlı imparatorluklarının hüküm sürdüğü bir coğrafyada, zikredilen

imparatorluklardan son ikisinin başkentini de sınırları içerisine alacak şekilde kurulu

olması sebebiyle, çok önemli bir tarih ve medeniyet birikimine sahiptir. Bu birikim

54

sebebiyle, Anadolu ile özellikle Bizans ve Osmanlı imparatorlukları geçmişinden

dolayı ilgisini sürdüren milletler bulunmaktadır. Bunun dışında, Anadolu’da ortaya

çıkan veya Anadolu’ya uzanan medeniyetlerin bir kümülatifi olan ve günümüze

somut ve somut olmayan izleri yansıyan Anadolu kültür ve medeniyeti, dünyanın

farklı yerlerinden kişilerin ilgisini çekmektedir. Yine, Türkiye’nin Asya, Avrupa ve

Afrika kıtaları arasında; Kafkaslar, Orta Doğu, Balkanlar ve Akdeniz coğrafyasının

kesiştiği noktada yer almasından ve Doğu-Batı ayrımının başlangıç noktası

olmasından doğan özel konumu ve jeostratejik önemi de Türkiye’ye yönelik ilgiyi

artırmaktadır.

Türkiye’nin söz konusu tarihsel derinliği ve jeostratejik öneminin,

uluslararası öğrencilerin yükseköğrenimde Türkiye’yi tercih etmelerinde önemli bir

rol oynadığı görülmektedir. Bir öğrenci niçin Türkiye’yi tercih ettiğini anlatırken onu

Doğu ve Batı’nın biraraya geldiği yer olarak tasvir etmektedir. (A9) Moritanyalı bir

öğrenci, Türkiye’nin tercihlerinde etkili olan bahse konu önemini şöyle

anlatmaktadır: “Türkiye, Doğu ve Batı’nın geçiş noktası üzerinde emsalsiz bir

stratejik posizyona ve yaklaşık on bin yıllık bir tarihe; Asya ve Avrupa’nın bir

parçası olarak, geniş bir iklim ve coğrafya çeşitliliğine sahiptir” (A27).

Moğolistanlı bir öğrenci, yükseköğretim için Türkiye’de karar kılmasında

Türkiye’nin olaylarla dolu tarihi ve benzersiz doğasının etkili olduğunu belirtmiştir

(A24). Yunan uyruklu bir azınlık ise Türkiye’nin özel konumunu “Avrupa ve

Asya’yı birbirine bağlayarak kültürlerin ve medeniyetlerin kesişme noktası haline

gelmiştir” şeklinde ifade etmektedir (A40). Moldovalı bir öğrencinin niyet mektubu

ise Türkiye’nin “ilginç bir tarihsel arkaplana” sahip olduğuna vurgu yapmaktadır

(A25).

Hindistanlı bir yüksek lisans öğrencisine göre ise, Türkiye Asya ile

Avrupa’nın bir karışımı olması sebebiyle eğitim için çok büyük bir fırsat

sunmaktadır. (B24). Yine, Türkiye’nin “muazzam bir tarih ve kültüre sahip olması”

Ürdünlü bir öğrencinin Türkiye tercihinde dikkate aldığı hususlar arasında

zikredilmiştir (C32).

55

4.1.1.6. Ortak Din, Kültür ve Tarih

Uluslararası eğitim için Türkiye’yi tercih eden öğrencilerin büyük

çoğunluğunun Türkiye ile güçlü ve köklü bağları olan ülkelere mensup olduğu

bilinmektedir. Önceki bölümlerde değinildiği üzere, Osmanlı döneminden bu yana

dildaş, dindaş ve tarihdaş topluluklardan Müslim ve gayrimüslim öğrenciler

yükseköğretim için Anadolu topraklarını tercih etmişlerdir.

Nitekim, Türkiye’nin uluslararası eğitime yönelik ilk sistemli girişimi olan

Büyük Öğrenci Projesi de, Asya ve Avrupa’dan ortak dil, din kültür ve tarihe sahip

olduğumuz ülke ve topluluklara yönelik olarak geliştirilmişti.

Türkiye Bursları kapsamında 2012-2013 akademik yılı için başvuruların

internet üzerinden tüm dünyaya açılmasıyla birlikte, 150 civarında ülkeden başvuru

alınmıştır. Ancak, Türkiye Burslusu olmaya hak kazanan 133 ülkeden toplam 3916

öğrencinin büyük oranda Türkî cumhuriyetler ve topluluklar ile bunlar dışında kalan

Müslüman ülke ve topluluklara mensup olduğu görülmektedir. Söz konusu ülke ve

topluluklara mensup öğrencilerin Türkiye halkı ile olan dil, din, tarih veya kültür

yakınlığı dolayısıyla Türkiye’yi tercih ettikleri niyet mektuplarında karşımıza sıkça

çıkan bir olgudur.

Bununla birlikte, Türkiye algısına dair yapılan araştırmalarda, Türkiye ve

Türk kültürünün yakın olduğu coğrafya ile ilgili şaşırtıcı bir durum ortaya

çıkmaktadır. Şöyle ki, BİLGESAM tarafından Avrupa (Balkanlar), Afrika (Mısır,

Fas, Senegal, Tanzanya) ve Asya (Kazakistan ve Kırgızistan) kıtalarında yapılan

araştırmalarda “Türklerin yakın görüldüğü kültür”ü, çoğunlukla, Avrupalılar Avrupa

kültürü, Afrikalılar Ortadoğu kültürü, Asyalılar ise Asya kültürü olarak

belirtmişlerdir.

56

Tablo 23. Afrika’da Türklerin yakın görüldüğü kültür


Tablo 24. Balkanlarda Türklerin yakın görüldüğü kültür

Kaynak: Balkanlarda Türkiye ve Türk Algısı, 2012, BİLGESAM

Tablo 25. Kazakistan’da Türklerin yakın görüldüğü kültür

57

Kaynak: Kazakistan’da Türkiye ve Türk Algısı, BİLGESAM, 2012.

Yukarıdaki araştırma sonuçları, Türkiye ve Türklerin her faklı coğrafya ve

kültürlere mensup kişiler için kendi kültürlerine yakın, diğer kültürlere yabancı

olarak görüldüğünü, Türk kültürünün farklı arka planlara sahip kişiler tarafından

kolay benimsendiğini işaret etmektedir. Bu durum, uluslararası öğrencilerin Türkiye

tercihlerinde de oldukça etkili olmaktadır.

Bu çalışma kapsamında değerlendirilen ODTÜ ve Boğaziçi Üniversitesi’ne

kabul edilen öğrencilerin de büyük oranda Türk ve/veya Müslüman bir arkaplana

sahip olduğu görülmektedir. Bu iki üniversiteye yerleşmeye hak kazanan toplam 146

öğrencinin yalnızca yaklaşık 30 tanesi Türk ve İslam kimliği olmayan ülkelere

mensuptur. Bu sebeple, incelediğimiz öğrencilerin niyet mektuplarında sıkça kültürel

yakınlığa ve ortak geçmişe gönderme yapılmaktadır.

Bu çerçevede, Kosovalı bir bilgisayar mühendisliği öğrencisi, Türkiye’yi

tercih etme nedenlerini “Türkiye Cumhuriyeti’nin gerek coğrafi konum gerekse

kültür yapısı olarak Balkanlara ve özellikle Kosova’ya çok yakın olması, hatta aynı

dilin konuşulması; Türkiye Cumhuriyeti ile Kosova Cumhuriyeti arasında etnik,

sosyal, kültürel ve politik bağların güçlü bir şekilde devam etmesi” olarak

58

sıralamaktadır (A18). Diğer bir Kosovalı öğrenci Türkiye tercihini

gerekçelendirirken, “Kendi kültürümün Türk kültürüne çok yakın olduğunu keşfettim

ki bu oldukça olumlu bir durum çünkü sıla hasreti çekmeyecek ve kültür şoku

yaşamayacağım” demektedir (A22). Azeri bir öğrenci kendi kelimeleriyle Azerilerin

Türkiye tercihlerini şöyle özetlemektedir: “Azerbaycan Türklerinin Türkiye’yi seçme

sebepleri hiç kimseye sır değil: Dil, din, tarih ve kültür birliği ve yakın ilişkiler

Türkiye’yi seçmek için kifayet eden amillerdir” (A5). Yine, Libyalı bir doktora

öğrencisi, Türkiye seçimindeki birinci etkeni Türkiye’nin eğitim kalitesi olarak

belirtirken ikinci önemli etkeni “Türkiye ve Libya’nın ortak bir tarihi paylaşması”

olarak ifade etmiştir (C23).

Türkiye’nin dini kimliği de öğrencilerin seçimini etkilmiştir. Örneğin,

Taylandlı bir öğrenci, Türkiye tercihindeki en öenmli etkeni Türkiye’nin Müslüman

bir ülke olmasına bağlamaktadır. Öğrenci ifadesiyle, “Türkiye’de [eğitim görmek

istememin nedeni] yüzde 99 müslüman olduğu içindir. Benim ülkemde yurtdışında

okumak niyeti olanlar çoğunlukla Arap ülkelerinde eğitim almayı tercih ederler. Bu

ülkede okumak istiyor olmamın nedeni Türkiye’de Türkiye’de Müslüman olduğu

içindir. Günlük [yaşam] tarzı58Müslüman58[yaşam tarzı] şeklinde olacaktır, bu

konuda rahat olabileceğim ve [bu nedenle Türkiye’de eğitim almam] ailem

tarafından kabul edilecektir” (A37). Azeri bir öğrenci de, “Türkiye’yi seçmemin

nedeni … hem de ülkelerimizin dini, kültürel ve dil açısından birbirine yakın

olmasıdır” şeklindeki ifadesiyle tercihinde dinin etkisine de temas etmiştir (A2).

Ürdünlü bir doktora öğrencisi de Türkiye seçimindeki etkili faktörleri sıralarken, ilk

sırada belirttiği kaliteli eğitimden sonra, ikinci sırada Türkiye’nin “bir İslam ülkesi”

olmasını vurgulamıştır (C32).

4.2. Öğrencilerin Türkiye’de Yükseköğretim Algısı ve Beklentileri

Yükseköğrenim için kendi ülkesi dışına çıkan öğrencilerin en büyük

beklentisi kendi ülkesinde mevcut bulunmayan veya erişem olanaklarının kısıtlı

olduğu kaliteli bir eğitim alma isteği ile öğrencilerin akademik, kültürel, entelektüel

59

ve mesleki donanımını geliştirme isteği ve sonraki eğitim aşamasında veya iş

hayatında daha iyi yerlere gelme arzusudur.26

Türkiye Burslusu olmak üzere başvuru yapan öğrencilerin de kaliteli bir

eğitimi önceledikleri niyet mektuplarında rahatlıkla görülebilmektedir. ODTÜ ve

Boğaziçi Üniversitesi’ne yerleşen öğrencilerin de tamamına yakını Türkiye

tercihlerini, Türkiye’nin kaliteli yükseköğretim kurumları, eğitmenleri ve imkanları

ile ilişkilendirmektedir. Öyle ki, Türkiye’nin yükseköğretim kalitesi ve imkanlarına

dair niyet mektuplarında yer alan olumlu ifadelerin yoğunluğu okuyucu da hayret

uyandırabilmektedir.

Öğrencilerin Türkiye yükseköğretimine ilişkin algıları aşağıda maddeler

halinde incelenmiştir.

4.2.1. Kaliteli Eğitim

Uluslararası öğrencileri ülkeleri dışında eğitim almaya iten en önemli

sebeplerinden birisinin kaliteli eğitim alma arzusu olduğu yukarıda belirtilmişti.

Türkiye’yi tercih eden öğrencilerin de eğitim kalitesine sıklıkla vurgu yaptıkları

görülmektedir. Öğrencilerin Türkiye Burslarına yaptıkları başvuru esnasında zorunlu

olarak 12 tercih yaptıkları halde, kaliteli eğitim verdiğini bildikleri ODTÜ ve

Boğaziçi Üniversitesi’ni niyet mektuplarında özellikle talep etmeleri, öğrencilerin

kaliteli eğitim arayışını açıkça göstermektedir.

Bu çerçevede niyet mektuplarına bakacak olursak; çok iyi bir üniversitede

kaliteli bir eğitim almayı kendisi için bir zorunluluk olarak gören Azeri bir bilgisayar

mühendisliği öğrencisi, Türkiye’yi, yüksek kalitede eğitim, akademik kariyer ve

sosyal gelişim veren en iyi ülkelerden biri olması ve yüksek kalitede akademik

kadrosu, donanımlı laboratuarları, kütüphaneleri, büyük kampüsleri ve akademik

gelişim için uygun ortamı için tercih ettiğini belirtmektedir (A1). Bosnalı bir elektrik

elektronik mühendisliği öğrencisi, bölümünde başarılı olmak için ihtiyaç duyacağı

bilgi ve becerileri sağlayacak fırsatları yüksek kalitede eğitim veren Türk

üniversitelerinde bulabileceğini yazmaktadır (A9).

26


60

Gine Bissaulu bir öğrencinin tek satırlık niyet mektubu ise şu şekildedir:

“Türkiye’nin eğitiminin iyi olduğunu duyduk bu yüzden Türkiye de okumak

istiyorum” (A13). Yine, Kazak bir öğrencinin Türkiye’yi tercih sebebi “uluslararası

eğitim alanındaki yüksek koşullara ve standartlara sahip üniversitelerin olması”dır

(A4). Kosovalı bir öğrenci ise Türkiye Burslarına başvurma gerekçesini şu

kelimelerle anlatmaktadır: “[Türkiye Busları’na] başvurmamın ana sebebi Türk

üniversitelerinin sunduğu kaliteli eğitim ve dünyanın her tarafından farklı kültürlere

mensup insanlarla iletişim kurma fırsatıdır” (A20).

Moğol bir öğrenci, Türk üniversitelerini “yüksek kaliteli üniversiteler” (A24)

olarak tanımlarken, Moldovalı bir öğrenci Türk üniversitelerini doğru bir kariyer

vizyonu kazandıran yerler olarak tarif etmekte (A25), Moritanyalı bir öğrenci ise

Türkiye tercihini, Türk üniversitelerinin kendisine küreselleşen dünyada ihtiyaç

duyacağı becerileri kazandıracak eğitim kalitesine ve kademik kadroya sahip olması

şeklinde açıklamaktadır (A27). Endüstri mühendisliğine yerleşen Rusyalı bir öğrenci

de Türkiye tercihi “Türkiye’de harika çalışma koşulları ve eğitim ile akademik

kariyer yapmak isteyenlere büyük motivasyon sağlayan çok sayıda prestijli

üniversite” bulunması şeklinde açıklamaktadır (A31). Sırbistanlı bir öğrenci, Türk

üniversitelerindeki eğitim programlarının sağladığı kaliteli eğitimin kendisine

akademik çalışmalarını ileriye taşıma ve yeteneklerini geliştirme imkanı

sağlayacağından bahisle, Türkiye tercihini bu imkanlara dayandırmaktadır (A33).

Ukraynalı bir lisans öğrencisinin niçin Türkiye’yi tercih ettiğini açıkladığı

ifadeleri dikkat çekicidir: “Hangi üniversite ve bölümün beni başarıya götüreceğini

ve ruhumun mutlu olmak için neye ihtiyacı olduğunu araştıran, bireysel gelişimimi

en iyi şekilde gerçekleştirmek isteyen ve hayata yeniden başlamak isteyen birisi

olarak kendim için en uygun eğitim ortamının Türkiye’de olduğuna karar verdim”

(A39). Endonezyalı bir yüksek lisans öğrencisine göre, Türkiye gelişen bir ülke

olarak ekonomi ve eğitim sisteminde önemli bir gelişme göstermekte olup, Türk

üniversitelerindeki kalite, öğrencileri gerçek hayatta faydalanacakları analitik

düşünme, yenilikçi fikir ve pratik beceri bakımından geliştirmektedir (B14).

4.2.2. Akademik Kadro

61

Uluslararası öğrencilerin bir kısmı Türk ünversitelerindeki akademik kadroya

vurgu yaparak Türkiye’yi tercih nedenleri arasında göstermişlerdir. Üniversite

hocalarının Avrupa ve ABD üniversitelerinde yetişmiş olmalarının öğrenciler

tarafından önemsendiği görülmektedir.

Bu kapsamda, Azeri bir öğrenci Türkiye’de eğitim görme sebebi olarak

“Harvard, Stanford, MIT vb. üniversitelerden mezun olmuş üst düzey

akademisyenlerle karşılaşma imkanı olmasını belirtmektedir (A1). Moritanyalı bir

öğrenci de global dünyada ihtiyaç duyacağı yetenekleri Türk üniversitelerindeki

kaliteli eğitim kadrosu sayesinde edinebileceğini ifade etmektedir (A27). Kardeşi

Türkiye mezunu olan Rusyalı bir öğrencinin niyet mektubunda Türk akademisyenler

“profesyonel ama dostça” olarak nitelendirilmesi ise ilgi çekicidir (A30). Filistinli bir

yüksek lisans öğrencisinin Türk akademisyenlerle geçirdiği bir çalışma sonrasında

edindiği intiba zikretmeye değer: “Türk akademisyenlerin çalışmalarını ne kadar

ciddiye aldıklarını görünce, Türkiye’de bir dönem araştırma yapabilmeyi çok ister

oldum” (D4).

Öğrencilerin niyet mektuplarında Türk akademisyenlerin kalitesini belirtme

ihtiyacı hissetmelerine rağmen, alanı ile ilgili akademisyenler hakkında ne kadar

bilgiye sahip oldukları şüphelidir. Çünkü, pek az sayıda öğrenci (B9, D1), çalışma

alanı ile ilgili başarılı gördüğü akademisyenlerin isimlerini zikredebilmiştir.

4.2.3. Türkiye’nin Sağladığı Burslar

Uluslararası öğrenci hereketliliğinin az gelişmiş ve gelismekte olan

ülkelerden gelişmekte ve gelişmiş olan ülkelere doğru olduğunu daha önce ifade

etmiştik. Diğer bir deyişle, ülkesinden yükseköğretim amacıyla ayrılan öğrenciler

çoğunlukla gittikleri ülke standartlarından daha düşük yaşam standartları ve daha

düşük maddi olanaklara sahiptirler. Bundan dolayıdır ki, ev sahibi ülkelerin sağladığı

burs olanakları, özellikle alt ve orta gelir gruplarına mensup öğrencilerin uluslararası

hareketliliğini mümkün kılan önemli faktörlerden birisi olmaktadır. Eğitim

maliyetlerinin uygunluğu da öğrencileri yurtdışı eğitime motive eden diğer bir

faktördür. Bu sebeple, uluslararası eğitime önem veren ülkeler uluslararası

62

öğrencilere sundukları çeşitli burslar sayesinde onları ülkelerine çekmeye çalışmakta,

hatta bu konuda önde gelen diğer ülkelerle rekabete girmektedirler.

Ayrıca, Türkiye’nin uluslararası öğrencilere sağladığı bursların Türkiye’de

yükseköğrenime olan teveccühün önemli etkenlerinden olduğu anlaşılmaktadır. Çok

sayıda öğrenci Türkiye’nin kendilerine sağladığı maddi imkanları niyet mektuplarına

taşıyarak Türkiye tercihlerinde bursların rolüne işaret etmişlerdir.

Konuyu öğrencilerin diliyle açıklamak gerekirse, Kosovalı bir öğrenci

Türkiye Burslarına başvurma nedenlerini sıraladığı niyet mektubunda yer alan

nedenlerden bir tanesi de “diğer ülkelerde eğitimin çok pahalı ve burs olanaklarının

az olmasına karşın Türkiye’de kaliteli eğitim ve burs olanaklarının bahsi geçen

ülkere göre çok daha iyi olması”dır (A18). Moğolistanlı bir öğrenci, yükseköğrenime

Türkiye’de devam etme kararı almasında bu ülkenin eğitim sistemi, zengin tarihi,

geleneği, eşsiz doğası, yüksek kalitedeki üniversiteleri ile burs alabilme imkanının

etkili olduğunu belirtmekle birlikte bunlardan son ikisinin en önemli etken olduğunu

belirmiştir (A24). Yunan uyruklu bir öğrenci de Türkiye tercihini “… bunların

yanısıra ülkedeki ekonomik yaşam şartları ve sağlanan finansal kolaylıklar [Türkiye]

tercihimi kuvvetlendirdiler” şeklinde açıklamaktadır (A41).

4.2.4. Eğitim Dili

Uluslararası öğrencilerin ülke tercihlerinde ülkedeki eğitim dili belirleyici rol

oynamaktadır. Bu durum OECD’nin Bir Bakışta Eğitim:2011 Göstergeleri başlıklı

raporunda da belirtilmektedir. Söz konusu rapora göre, öğrencilerin ülke seçiminde

dikkate aldıkları üç faktör eğitim dili, öğrenim/yaşam maliyeti ve ülkelerin göç

politikalarıdır.

Eğitim dilinin öğrencilerin Türkiye tercihlerinde de oldukça belirleyici

olduğu görülmektedir. Türkiye’yi tercih eden öğrencilerin önemli bir miktarının

Türkî cumhuriyetler ile Bulgaristan, Yunanistan, Irak, Suriye, Azerbaycan, İran,

Kosova, Kırım, Makedonya gibi farklı ülkelere dağılmış Türk topluluklarına mensup

olduğu düşünüldüğünde dil faktörünün etkisi ortaya çıkmaktadır. Böyleyken,

öğrencilerin niyet mektuplarında ülkedeki konuşma dili ile eğitim dilini genellikle

63

birbirinden ayırmadıkları görülmektedir. Bu sebeple, bu çalışmada, öğrenciler bir

dile vurgu yaptıklarında bu gündelik dilden ziyade eğitim dili olarak

değerlendirilmiştir.

Niyet mektuplarına baktığımızda, Kosovalı bir öğrenci Türkiye Bursları’na

başvurma nedenlerini sıralarken “[Kosova’daki kendi topluluğu ile Türkiye’de] aynı

dilin konuşulmasını”nın önemine değinirken (A18), Özbek bir öğrenci, niçin

Türkiye’de yükseköğrenim istediğini anlattığı satırlarında “[Özbekistan ile Türkiye

arasındaki] kültür ve dil yakınlığı”na yer vermektedir (A20). Azeri bir öğrencinin

ifadesi Türkçe’nin öğrencinin Türkiye tercihindeki etkisini doğrudan göstermektedir:

“… kendi dilime en yakın dilin Türkçe olması ve bu dilde çok rahat iletişim

kurabilmem de Türkiye’de eğitim alma kararımda etkili oldu” (A1).

Şunu da belirtmek gerekir ki, öğrencilerin bir kısmının niyet mektubunda

Türkçe’ye vurgu yapmasına rağmen Türkçe’yi bilmediği, ancak öğrenmeyi

önemsediği ve arzuladığı görülmektedir. Bu öğrencilerin Türkiye Bursları’nı,

yükseköğrenim yanında Türkçe öğrenmek için de bir fırsat olarak değerlendirdikleri

anlaşılmaktadır.

Bunlara örnek olarak, Kazak bir öğrencinin ifadeleri gösterilebilir:

“Türkiye’de okumak istememin en önemli sebeplerinden biri, Kazak halkının

akrabası olan Türk milletinin kültürünü tanıma, Türk dilini öğrenme ve Türk

vatandaşlarıyla tanışma fırsatının olmasıdır” (A14). Bosnalı bir öğrencinin niyet

mektubundaki ifadeleri konuyu başka bir boyuta taşımaktadır. 13 yıl İngilizce eğitim

gördüğünü ve bu dilden vazgeçmek istemediğini söyleyen Boşnak öğrenci, Türkçe’yi

öğrenmeyi de çok arzuladığını ifade ederek, Türkiye’deki yükseköğrenimi hem

İngilizce hem de Türkçe gelişimi açısından istediğini ortaya koymaktadır (A11).

Boşnak öğrenci örneğinden anlaşılabilceği üzere, Türkiye’yi eğitim dilinden

dolayı tercih edenlerin tamamının Türkçe bildiklerini veya Türkçe eğitim almak

istediklerini düşünmemek gerekir. Aksine, eğitim dilini önemseyen öğrencilerin

önemli bir miktarı Türkiye’de İngilizce veya Fransızca eğitim almak isteyenlerden

oluşmaktadır (C13). Hatta, Türkiye’de eğitim dilinin İngilizce olduğunu düşünenlere

64

bile rastlanmaktadır.27

Özellikle Orta Doğu ve Afrika ülkelerinden gelen

öğrencilerin, ortaöğretimde İngilizce ve Fransızca eğitim almış olmaları nedeniyle,

Türkiye’ye eğitimlerine bu dillerde devam edebilecekleri düşüncesiyle geldikleri

görülmektedir.28

İngilizce ve Türkçe dillerinin her ikisini de bilmeyen öğrencilerden bir

kısmının, Türkiye’de bulundukları süre içerisinde Türkçe’yi öğrenebileceklerini

düşünerek İngilizce eğitimi tercih etmekte olduğu, bu şekilde mezuniyette iki

yabancı dil öğrenmiş olmayı hedefledikleri anlaşılmaktadır. ODTÜ ve Boğaziçi

Üniversitesi’nde eğitim dilinin İngilizce olması dolayısıyla bu üniversiteleri tercih

edenlerin Türkiye’yi tercih sebeplerini belirtirken özellikle İngilizce eğitime vurgu

yaptıkları görülmektedir.

Bu çerçevede, Boşnak bir öğrenci, tercihlerini İngilizce bölümlerden yana

kullandığını, bu şekilde eğitimini bitirdiğinde İngilizce ve Türkçe dillerinin her

ikisine de hakim olabileceğini, bu durumun ise kariyeri için çok faydalı olacağını,

Türkiye veya Türkiye dışında iş bulabileceğini belirtmektedir (A10).

Anadili Türkçe olan ve niyet mektuplarını Türkçe yazanların da Türkiye’yi

İngilizce yükseköğrenim görme imkanından dolayı tercih ettikleri vakidir. Örneğin,

Yunan uyruklu olup Türk azınlığa mensup bir öğrencinin Türkçe niyet mektubundaki

ifadeleri şu şekildedir: “İngilizcenin evrensel bir dil oldugu dünyada hem iş

sahasında hem de dünya piyasasinda İngilizce bilmenin büyük önem teşkil ettiğinin

bilincindeyim. Bu sebeple üniversite eğitimimi Ingilizce egitim veren bir

üniversitede tamamlamak istiyorum. Yabancı bir dilde eğitim görmenin faydalı

olacagini ilke edindiğim için bu yabancı dilde sertifika almamın gereksiniminin

farkındayım. Bu nedenle İngilizce dilinde uluslararası sınavlara katılarak gerekli

sertifikaları elde ettim” (A40).

4.2.5. Türkiye Mezunları

27

Rusyalı bir öğrenci Türkiye’de eğitim görmesi için gerekli olan dillere hakim olduğunu belirttiği

niyet mektubunda bu dilleri Türkçe ve İngilizce olrak ifade etmektedir (A31).

28 Gündüz, Olgun, Uluslararası Burslu Öğrencilerin…, s. 89.

65

Yükseköğrenimini Türkiye’de tamamlamış kişilerin çevresindekileri de bu

yönde etkiledikleri görülmektedir. Özellikle eğitimini başarı ile tamamladıktan sonra

kendi ülkesinde bir iş bulan kişilerin bu konuda daha etki oldukları görülmektedir.

Birden fazla üyesi Türkiye mezunu olan çok sayıda ailenin varlığı bunun bir

göstergesidir.

Lübnanlı bir öğrencinin niyet mektubu Türkiye mezunlarının

etkileyebildikleri alanı göstermesi bakımından iyi bir örnektir: “Babam inşaat

mühendisi ve Trablus’un belediye başkanı. Babamın çok sayıda Türkiye mezunu

arkadaşları var ve onlar Türkiye’deki prgramlar ve Türkiye mezunları hakkında

bende çok iyi izlenimler bıraktılar” (A23). Diğer bir örnekte Rusyalı bir öğrenci

Türkiye mezunu ağabeyinin Türkiye’de eğitim görme konusunda kendisini nasıl

etkilediğini şöyle anlatmaktadır: “Ağabeyim yaz ve kış tatillerinde geldiğinde bana

sürekli Türkiye’deki yaşamından ve üniversite eğitiminden bahsederdi. Üniversite

hocalarının profesyonel ama dostça olmaları, uluslararası konferanslar, değişim

programları, stajlar gibi üniversitenin öğrenciler için sunduğu imkanlar beni etkilerdi.

Öğrencilerin maddi destek almaları ve yurtta ücretsiz kalmaları ve üniversitede

ücretsiz yabancı dil derslerine katılabilmeleri beni etkilmişti” (A30).

4.2.6. Uluslararası Tanınırlık

Uluslararası öğrenci hareketliliğinde yön belirleyici etkenlerden birisi de aday

ülkelerin ve yükseköğretim kurumlarının uluslararası tanınırlık düzeyidir.29

Yükseköğretim kurumlarının tanınırlılığı öncelikle kendi akademik başarısına

bağlıyken, ülkelerin tanınırlılığı pek çok sebebe dayanabilmektedir.

4.2.7. Türkiye’nin Sunduğu Özel İmkanlar

Türkiye, özellikle lisansüstü öğrencileri için pek çok alanda çok zengin

araştırma imkanları ve bilgi kaynakları sağlamaktadır. Tarihsel, kültürel, dilsel,

dinsel, etnik, coğrafi vb. alanlardaki zenginliği ve kendine mahsus hususiyetleri

nedeniyle Türkiye araştırmacılar için doğal bir laboratuar olarak kabul edilmektedir.

29


66

Bu nedenle, özellikle sosyal bilimler alanında lisansüstü çalışma yapan uluslararası

öğrenciler için Türkiye’nin söz konusu zenginliğinin saklandığı merkezler bilgi

merkezi ve mekanları oldukça önemsenmektedir.

Bu çerçevede, niyet mektupları incelenen uluslararası öğrencilerin Türkiye

tercihlerinde, Osmanlı arşivleri (C6, C1, D1); kütüphaneler (C6, C31, D1), müzeler

(D2, D6), mimari eserler ve kalıntılar (D6) gibi bilgi kaynaklarının önemli bir etken

olduğu görülmektedir. Yine, sayıları hızla çoğalan modern laboratuar ve ekipmanlar,

teknokentler, araştırma merkezleri ve enstitülerin, uluslararası öğrenciler tarafından

oldukça önemsendiği niyet mektuplarında görülebilmektedir (A2).

67

SONUÇ

Uluslararası öğrencilerin yükseköğretim için Türkiye’yi tercih etme nedenleri

incelendiğinde şaşırtıcı bir tablo ortaya çıkmaktadır. Uluslararası öğrencilere ev

sahpliği yapma ve uluslararası eğitim üssü olma konusunda vasatın çok altında bir

tabloya sahip olan Türkiye’nin, Türkiye Bursları’na müracaat eden öğrenciler

tarafından oldukça önemsenmekte olduğu ve uluslararası eğitim için ideal bir ülke

olarak tasavvur edildiği görülmektedir.

Türkiye’nin son on yıllarda grçekleştirmiş olduğu dikkate değer kalkınma

hamleleri sonucunda gelişmişlik düzeyi bakımından katettiği mesafenin uluslararası

öğrencilerin Türkiye tercihlerinde önemli rol oynadığı açıktır. Öğrenciler niyet

mektuplarında, Türkiye’nin büyüyen ekonomisine, bilim, sanayi ve teknolojideki

ilerlemesine, uluslararası ticari ilişkilerinin artan yoğunluğuna sıkça temas etmekte

ve bunların Türkiye’yi seçimlerindeki rolüne değinmektedirler.

Uluslararası siyaset arenasında Türkiye’nin artan görünürlüğünün,

öğrencilerin Türkiye tercihlerini etkileyen bir başka önemli husus olduğu ortaya

çıkmaktadır. Türkiye’nin küresel ve bölgesel gelişmeler karşısında aldığı tavır ve

pozisyon, geliştirdiği tepki ve öncülük ettiği inisiyatifler, bir taraftan ülkeyi diğer

ülke ve topluluklar nezdinde daha bilinir hale getirirken, diğer taraftan da

Türkiye’nin uluslararası gücü ve etkinliği hakkında üçüncü şahıslar üzerinde

etkileyici bir intiba bıraktığı gözlemlenmektedir. Türkiye’nin, Sırbistan-Bosna

Hersek- Hırvatistan gerginliğinde olduğu gibi, ülke ve topluluklar arası ihtilaf ve

çatışma konusu olan alanlarda arabuluculuk girişimi, Arap Baharı yaşayan ülkelerde

olduğu gibi dikte yönetimlere karşı halk hareketlerinin yanında olması, Filistin ve

Dağlık Karabağ sorununda olduğu gibi halkların uluslararası hukuk mücadelesine

verdiği desteği risk almaktan kaçınmaksızın sürdürmesi şeklinde

örneklendirilebilecek uluslararası siyaset anlayışının, dünya kamuoyu tarafından

68

izlendiği gibi öğrencilerin de dikkatinden kaçmadığı ve Türkiye tercihlerinde etkili

olduğu tespit edilebilmektedir.

Uluslararası öğrencileri Türkiye’ye yönlendiren bir diğer önemli faktörün de

Türkiye’nin tarihsel ve kültürel zenginliği olduğu anlaşılmaktadır. İmparatorluk

geçmişi nedeniyle Balkanlar ve Doğu Avrupa, Orta Doğu, Kafkaslar, Kuzey Afrika

gibi büyük bir coğrafya ve bu coğrafyada yer alan onlarca ülke ve topluluk ile

değişen sürelerde ortak bir tarihi paylaşan Türkiye, tarihdaş olmanın sağladığı

yakınlık ve söz konusu coğrafya ile son yıllarda artan münasebetlerin de etkisiyle, bu

coğrafyaya mensup öğrenciler için doğal bir güzergâh olmuştur. Yine, Anadolu

kültürünün yakın coğrafyadaki her tür arkaplana sahip kişilere hitap eden çeşitliliği

yanında, din ve dil bakımından Türkiye’ye uzak coğrafyalardaki Türk ve Müslüman

kültürü ile olan benzerliği nedeniyle, Türkiye’nin uluslararası öğrenciler tarafından

tercih edilmesindeki önemli faktörlerden biri olduğu görülmektedir.

Türkiye’nin yükseköğretim kalitesi ve kapasitesinin de uluslararası öğrenciler

tarafından oldukça takdir edildiği görülmektedir. Gerek bu çalışma kapsamında niyet

mektupları incelenen, gerekse Türkiye Burslarına başvuru yapan diğer öğrencilerden

pek çoğunun Türkiye’deki yükseköğretimin kalitesini tercihlerini etkileyen en

önemli faktörlerden biri olarak sunmaları dikkat çekicidir. Öğrenciler; üniversite ve

akademisyenlerin kapasitesi; laboratuar, kütüphane ve araştırma merkezi gibi

çalışmlarına yardımcı olacak mekanların varlığı ve diplomlarının uluslararası

denkliğinin olması gibi hususlar bakımından Türkiye’deki yükseköğretime dair,

neredeyse ittifak halinde, olumlu atıflarda bulunmaktadırlar.

Türkiye’nin sağladığı burs imkanları, Türk misafirperverliği, yaşam

maliyetinin uygunluğu, Türk şirketlerinde iş bulabilme imkanı gibi daha birçok

sebebin, uluslararası öğrencilerin yükseköğrenim için Türkiye’yi tercih etmelerinde

etkili olduğu gözlemlenmektedir.

Bununla birlikte, niyet mektuplarında ortaya çıkan Türkiye algısına ilişkin

oldukça olumlu tablonun sorgulanması gerektiği düşünülebilir. Bu sorgulamayı

gerekli kılabilecek öncelikli neden, niyet mektuplarının tasvir ettiği Türkiye ile

uluslararası öğrenci pazarından öğrenci çekebilme konusunda oldukça düşük ve

69

düşündürücü bir performans gösteren Türkiye arasındaki çelişkidir. Diğer bir çelişki

de, Türkiye’de henüz yükseköğrenime başlamayan öğrenciler tarafından yazılan

niyet mektuplarının çizdiği tablo ile Türkiye’de yükseköğrenim gören öğrencilerin

memnuniyet düzeylerinin farklılık göstermesidir. Tablo 6’da görüldüğü gibi, 1992

yılından bu yana yükseköğretim amacıyla Türkiye’ye gelen 40.371 uluslararası

öğrenci’den 16.498’inin bursu başarısızlık veya öğrencinin ülkeyi terk etmesi üzerine

kesilmiştir. Yine, SETA ve Gündüz tarafından Türkiye’de yükseköğrenim görmekte

olan öğrenciler üzerine yapılan araştırmalar, uluslararası öğrencilerin Türkiye’de

Türkçe öğrenimi, konaklama, bürokrasi ve ikamet gibi öğrenimlerini doğrudan

etkileyen en temel konularda oldukça sorun yaşamakta olduklarını göstermektedir.

Öğrencilerin niyet mektuplarını hazırlarken öncelikli kaygılarının, mektubu

değerlendirecek otoriteler tarafından, başvurulan burs için uygun görülmek olduğu

bir gerçektir. Bundan dolayı, öğrencilerin, Türkiye ve Türkiye’de yükseköğrenime

ilişkin olumlu ifadeler kullanmayı şanslarını artırıcı bir faktör olarak değerlendirmiş

oldukları, Türkiye hakkında olumsuz bir bilgi, kanaat veya tecrübeleri olsa dahi

bunları belirtmemiş oldukları düşünülebilir. Hakikaten, ODTÜ ve Boğaziçi

Üniversitesi’ne yerleşmeye hak kazanan öğrencilerde pek rastlanmamakla birlikte,

Türkiye Burslarına bavuru yapan çok sayıda öğrencinin niyet mektuplarında

akademik bir yaklaşım yerine hamasi ifadelere yer verildiği görülmektedir.

Diğer taraftan, niyet mektuplarındaki ifadeleri, niyet okuması yaparak abartı,

hamaset, hoş görünme vs. şeklinde algılamak yerine, öğrencilerin beyanlarını esas

kabul ederek, her bir niyet mektubuna bir belge olarak yaklaşmanın, daha sağlıklı

olacağı düşünülmektedir. Bu çalışmada, incelenen niyet mektupları arasında bir

diğerini taklit eden veya ondan esinlenmiş hiçbir niyet mektubuna rastlanılmamış

olması dolayısıyla, her bir niyet mektubuna, onu hazırlayanın içinde yetiştiği sosyo-

kültürel ortamı, bilgi düzeyini, dünya görüşünü, temel duruş ve yaklaşımlarını

yansıtan öznel metinler olarak bakılmış ve bu şekilde değerlendirilmiştir. Esasında,

ulusal ve uluslararası rakam, rapor ve beyanların Türkiye’yi olumlayan görüntüsü

karşısında, öğrencilerin niyet mektuplarında ortaya çıkan olumlu tabloyu dikkate

almamak doğru olmayacaktır. Ayrıca, niyet mektuplarında, Türkiye’nin ekonomik

büyümesine ve gelişmişlik düzeyine, çok kültürlü yapısına, tarihsel ve kültürel

70

zenginliğine, jeostratejik konumuna, uluslararası politikada artan etkisine vs. yapılan

gerçekçi göndermeler, öğrencilerin Türkiye hakkında temel düzeyde bilgi sahibi

olduğunu ve Türkiye’yi bilinçli bir şekilde tercih ettiklerini göstermektedir.

Yine de, mevcut formatıyla uluslararası öğrencilerin niyet mektupları

üzerinden bir algı araştırması yapmanın bir takım sınırlılıklar doğurduğu ve bazı

problemleri beraberinde getirdiğini belirtmek gerekir. Niyet mektupları, tabiatları

gereği, öğrencilerin başvuru yaptıkları ülke, üniversite, bölüm ve program ile ilgili

niyetlerini gerekçeleri ile ortaya koydukları metinlerdir. Bu haliyle, anket benzeri bir

ölçme tekniğinden elde edilecek verileri güvenilir yüzdelerle sağlama konusunda

sınırlılıklara sahiptir. Yine, niyet mektuplarına aşina olmayan özellikle lise mezunu

öğrencilerin sundukları mektupların gerek öğrencinin akademik beklentisi, gerekse

Türkiye algısı hakkında zayıf bilgiler sunmaktadır. Dahası, Türkiye Bursları 2012-

2013 döneminde kullanılan niyet mektubu formatının öğrenciyi ideal bir mektup için

yeterince yönlendirememesi de niyet mektuplarının Türkiye algısını yansıtma

gücünü zayıflatmaktadır. Ayrıca, niyet mektuplarında sorgulanan asıl bilginin

öğrencinin Türkiye algısından ziyade akademik amaçları ve beklentisi olması, niyet

mektubunu öğrencin velisi, öğretmeni veya başka bir yakını tarafından hazırlanmış

olma ihtimali, öğrencinin Türkiye’ye dair olumsuz bir ifade kullanmasının pek olası

olmaması gibi nedenlerden dolayı Türkiye algısını niyet mektupları üzerinden

ölçmenin mahzurları bulunduğu ifade edilmelidir. Niyet mektubu formatının

geliştirilmesi gerektiğini bu vesile ile belirtmek gerekir.

Niyet mektuplarında ortaya çıkan pozitif Türkiye algısı, Türkiye’nin

uluslararası eğitim süreci ile ilgili sorgulanması gereken hususlar olduğunu da gözler

önüne sermektedir. Son yıllarda göstermiş olduğu dikkate değer büyüme

performansı, pek az ülkenin sahip olduğu tarihsel, kültürel ve stratejik önemi ve

bunların bir yansıması olarak niyet mektuplarında açıkça görülen olumlu dış algısına

rağmen, Türkiye’nin uluslararası eğitim arzulayan her yüz öğrenciden net olarak bir

tanesine bile ev sahipliği yapamaması (2011 yılı net rakamı %0.26), hükümet

organları kadar yükseköğrenim kurumlarının da masaya yatırması gereken bir

konudur.

71

Bu itibarla, Türkiye’ye yönelik uluslararası öğrenci algısının olumlu bir

çizgide olduğunu açıkça belirtmek gerekir. Bu durum, en azından öğrenciler

Türkiye’ye gelene kadar böyledir. Türkiye’de olumsuz bir durumla karşılaşan,

eğitimin süreçlerinde sorunlar yaşayan ve bu nedenler dolayısıyla ülkesine geri

dönmek zorunda kalan öğrenciler Türkiye algısını elbette zedelemektedir. Buna

rağmen, Türkiye Bursları’na başvuruların sayısındaki artış, Türkiye’nin sunduğu

imkanlar ve sahip olduğu potansiyel ile bu algıyı tersine çevirebildiğini

göstermektedir.

Bunlarla birlikte, Türkiye’deki yükseköğrenim kalitesi ve standartlarının

uluslararası rekabette geri kalması nedeniyle, Türkiye’nin uluslararası eğitim

konusunda sahip olduğu potansiyele rağmen, Türkiye Burslusu olarak

yükseköğrenime kabul edilen uluslararası öğrencilerden pek azının ülkelerinin başarı

tablosunda en üst sırada yer aldığı ve onların da genellikle Türkiye ile yakın irtibatı

olan topluluklara mensup vey Türk okullarından mezun oldukları bilinmektedir. Bu

durum, Türkiye algısının, niyet mektuplarında karşımıza çıkan oldukça olumlu

profiline karşın, üst kalitedeki uluslararası öğrencileri çekebilmek için yeterli

olmadığını göstermektedir.

72

KAYNAKÇA

Akyürek. S. Kazakistan’da Türkiye ve Türk Algısı, BİLGESAM, 2012

Akyürek. S., Bilgiç, S., Balkanlar’da Türkiye ve Türk Algısı, BİLGESAM, 2012

Akyürek. S. Afrika’da Türkiye ve Türk Algısı, BİLGESAM, 2011

Aslanbeigui, N. and Montecinos, Foreign Students in U.S. Doctoral Programs, The

Journal of Economic Perspectives, C. 12, No. 3 (Yaz, 1998), s. 171-182

Başbakanlık Osmanlı Arşivleri (BOA), MF.MKT. 1037/23

Bozdağ, B. (2012) 17 Eylül 2012 Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Kurulu

Toplantısı, Başbakanlık Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı, Ankara,

Link:http://ytb.gov.tr/index.php/en/anasayfa/1-manet/485-2012091803

Çalık, T., Sezgin, F. (2005) “Küreselleşme, Bilgi Toplumu ve Eğitim”. Kastamonu

Education Journal, Cilt: 13, Sayı: 1

C. M. Gempesaw ve G. J. Elterich “The Importance of International Students in the

Academic Market for Agricultural Economists (Tarım İktisatçıları Akademik

Pazarında Uluslararası Öğrencilerin Önemi)”, American Journal of Agricultural

Economics, c. 71, No. 2 (Mayıs, 1989)

Gündüz, Olgun, Uluslararası Burslu Öğrencilerin Türkiye’de Eğitim Görme

Beklentileri ve Kariyer Hedefleri, Yayınlanmamış uzmanlık tezi, Ankara, 2012

Gür, B. S., Coşkun, İ., Özoğlu, M. (2012) Küresel Eğilimler Işığında Türkiye’de

Uluslararası Öğrenciler, SETA Yayınları, Ankara

Hawthorne, L. (2010). Demography, migration and demand for international

students. C. Findlay ve W.G. Tierney (Eds.), Globalization and territory education in

the Asia-Pacific: The changing nature and a dynamic market içinde (ss. 93-119).

Singapore: World Scientific Publishing.

Karlsen, G. E. (2002) “Eğitim Yönetişimi, Küreselleşme ve Demokrasi”. KUYEB,

Cilt: 2 Sayı: 1, İstanbul

Akgün M., Gündoğar, S. S., Ortadoğu’da Türkiye Algısı 2012, TESEV

NAFSA. (2006).Restoring U.S. competitiveness for international students and

scholars. NAFSA: Association of International Educators.

NAFSA. (2011). The economic benefits of international education to the United

States, 2010-2011 academic year: A statistical analysis. NAFSA: Association of

International Educators.

73

OECD. (2008). Education at a Glance 2008: OECD indicators. OECD Publishing.

OECD. (2012). Education At a Glance 2012: OECD Indicators. OECD Publishing.

(http://www.oecd.org/edu/EAG%202012_e-book_EN_200912.pdf)

Polat, C. Türkiye’de Uluslararası Öğrencilerle İlgili Faaliyet Gösteren Sivil Toplum

Kuruluşlarının Yönetsel ve Örgütsel Analizi, Yayınlanmamış uzmanlık tezi, Ankara,

2012

Uysal, A. Ortadoğu’da Türkiye Algısı: Mısır Örneği, SDE, 2012

YÖK (Eylül, 2012) link:http://www.yok.gov.tr/content/view/527/222/lang,tr/)

www.ytb.gov.tr

http//:yunusemreenstitusu.org/

http://kdk.gov.tr/kurumsal/kdk-genelgesi/5

http://www.oecd.org/edu/EAG%202012_e-book_EN_200912.pdf

http://www.ytb.gov.tr/

http://www.yunusemreenstitusu.org/

74

EK-1

Almanya vatandaşı Johannes Bischof’un Darulfünun’a kabul edilme talebi. 1916

75

EK-2

Âzeri Bir Öğrencinin Niyet Mektubu

Azərbaycanda təhsillə maraqlanan əksər şagirdlərin xaricdə oxumaq kimi bir

planları var və yurdum insanı üçün xaricdə təhsil deyilərkən ağla gələn ən birinci

ölkə qardaş Türkiyədir. Statistikalar da bunu təsdiqləyir. Azərbaycan türklərinin

Türkiyəni seçmə səbəbləri yəqin ki heç kimə sirr deyil. Dil, din, tarix və kültür birliyi

və bir sıra yaxın əlaqələr Türkiyəni seçmək üçün kifayət edən amillərdir. Ayrıca

Türkiyədə təhsilin yüksələn xətlə inkişafı da bu seçində az rol oynamır. Bəndənizə

gəlincə, Türkiyənin yuxarıdakı standart amillərlə yanaşı daha bir çox xüsusiyyəti

önəm daşıyır. 7 il ərzində Türk liseyində (Türkiyə Diyanət Vəqfi Bakı Türk Liseyi)

təhsil almağım, burada gördüyüm münasibət, aldığım təlim və təhsil Türkiyəni mənə

bu qədər doğmalaşdırır. Türkiyənin tarixi, müasir və klasik türk ədəbiyyatı maraq

dairəmdə əhəmiyyətli bir yerə sahibdir. Oxuduğum kitabların əksəriyyətinin türkiyə

türkcəsində olması da təsadüfi deyil. Bütün bu amillər səbəbiylə türkiyənin mənim

üçün nə qədər doğma olduğunu və burada təhsil alarkən də qürbətdə olduğumu digər

ölkələrə nəzərən xeyli az hiss edə biləcəyimi düşünürəm. Karyera və təhsil

məsələsinə gəlincə, bu barədə də özəl planlarım var. Qlobal hadisələrin gedişatının

da göstərdiyi kimi dövrümüzdə elmə və yüksək texnologiyaya sahib olmaq

dövlətlərin ayaqda qala bilməsi üçün tək amildir. Məhz yerli mütəxəssilərin və elmi

araşdırmaların lazımı səviyyədə olmadığına görə dövlət əksər layihələrini xarici

mütəxəssislər vasitəsilə çox böyük məbləğ qarşılığında həyata keçiməyə çalışır.

Bundan başqa Azərbaycanın əsas ixrac etdiyi məhsulun neft, xammal olduğunu da

gözdən qaçırtmaq olmaz. Xammalın isə ixrac olunan məhsullarının iqdisadi

səmərəlilik baxımından ən aşağı səviyyəlisi olduğu məlumdur. (2-ci səviyyədə

avtomobil, yaxud emal olunmuş məhsullar, daha sonra mikroçiplər və nəhayət ən

səmərəli məhsul, nanotexnologiya və patentlərdir). Məhz buna görə də yüksək

səviyyəli təhsil alıb, millətimə faydalı olmaq üçün Türkiyəni seçirəm.

76

EK-3

Güney Koreli bir öğrencinin niyet mektubu

Over the years, I have realized the importance of learning about other nations;

it truly expands my knowledge and experience. I first heard about Turkey during

World History class and right away, it caught my attention. I was always interested

in learning about other cultures, and Turkey was one of them. Then, I first saw

Turkish people during the 2002 FIFA World Cup and it made me want to decide to

visit Turkey. After that, I went on a backpacking trip to Turkey for the first time

during the summer of 2009. Along the trip, I encountered many wonderful people

who welcomed me with warm hearts and sincerely invited me again to Turkey. Their

warm hearts were never forgotten as I made the decision to visit Turkey again in the

summer of 2010. The trip was worthwhile as I met with friends who made the land

full of 'brotherly love,' and gave me ambition to study the language and culture. I

am thankful for Turkey as I look back in history; Turkey has been a land that has

helped South Korea during the Korean War. I believe that Turkey has been a land

that is advance historically and linguistically. It is also known to be powerful

politically, economically, culturally, and for its military system. Further, Turkey has

countless resources because of its location, and functions as a bridge that connects

between Europe and Asia which makes Turkey a land that is essential for other

countries. Above all, the population is filled with young people which allows the

land to easily advance. Especially, I was challenged by many students in Bogazici.

As a volunteer, I had a chance to teach students who were learning Korean and I was

personally inspired when I saw their passion to study Korean and realized that they

are well educated. I do not regret studying at Turkey, but even more thankful that I

chose to stay and study Turkey. I learned many things through many people and

culture. Through the experience and study, I am challenged to be a part in the growth

of Turkey. I also, want to participate in studying more about science so that I can

help in the advancement of science in both Turkey and Korea.

77

EK-4

Gie Bissaulu bir öğrencinin niyet mektubu

Türkiye'nin eğitiminin iyi olduğunu duyduk bu yüzden Türkiye’de okumak

istiyourum.

78

EK-5

People often ask me: "Why do you want to study in foreign, unknown country

when you can stay in your home country, surrounded by family?" The proposed

question comes from the reasonable ground, but I usually reply with more logical

answer being that everyone has their own priorities. Therefore, my priorities are led

by my choices, one of them being wish to study in Turkey and applying for this

scholarship. Since I was little, I started learning about Turkish way of living,

language and culture as every year I'd spent summer vacation in Turkey. I observed

how country was quickly growing and developing over years. Along with it, I have

grown with it adapting parts of its culture in my own lifestyle,becoming very fond of

the nation itself.Today,not only that Turkey is well-known by its historical values

worldwide,but it also became one of the leading economies,attraction for tourists and

most importantly,attraction for students with numerous opportunities in the field of

education. I believe that students ought to be grateful for given opportunities,

therefore they have to be useful in return. The fields of study I've chosen are with the

purpose to be able to do useful things afterwards. My aim is to make the quality of

life better by using education, being out of help to people, especially youth. My

carrier goal after graduation is to become university professor. By achieving this, I

have the possibility to help in education as well as students to set them on the right

path for the future with optimism. By improving education, which is most important

tool for advancing in other fields, especially quality of life, I would also want to

make positive change in my home country as much as I would want to be out of use

to Turkey. On the other side, purpose of scholarship is not valuable if there is not

someone to use it for helping others rather then just helping themselves.

79

EK-6

Ukraynalı bir doktora öğrencisinin niyet mektubu

My interest to Turkey takes its rise in 2009 year, when I have started study

Turkish as a second foreign language in Diplomatic Academy. While studying I was

learning more and more about this country, its culture, traditions, people, etc.

Observing the dynamic development of this country made me interested in deeper

learning the changes that take place in Turkish Foreign Policy. Therefore, after

graduating from Diplomatic Academy, I have started my research, that is "Theory

and practice of Neoottomanizm in Foreign Policy of Turkey (1974-2012)". In last

decades Turkish Republic became one of the most powerful countries in the World.

Furthermore, active position on different directions of foreign policy, conflict

resolution with neighborhood countries, and initiatives in international organizations

made World talk about Turkey as a region leader with intention to play a global role

on the International Scene. Therefore leaves no doubts that Turkey – is an active

actor on International Scene, and its modern Foreign Policy is a wide field for

research. I truly believe that participating in Turkish Scholarship Program is a good

chance to make my research more qualified and deep, since Turkish Universities

have an appropriate academic base with high-qualified teaching stuff and libraries of

wide range of monographs, documents and other materials on issues of Foreign

Policy of Turkey. Moreover, studying in Turkey is corresponded to my professional

goals. In the future, I plan to work at the Embassy of Ukraine to the Turkish

Republic. I believe that our neighbor countries have a good potential for doing

mutually benefit business, projects and also they have a lot of opportunities for

development the cooperation in different other spheres. Since that, knowledge and

experience, which I could get while studying in Turkey, would be very useful for the

assistance to the development relationships between Turkey and Ukraine.

nİÇİn tÜrkİye boĞazİÇİ Ünİversİtesİ ÖĞrencİlerİ ÖrneĞİ ... · v teŞekkÜr bu...

Documents