OBsERVATIONEsNONNULLI

PHILOsOPHICA,APHOR1sMIs

COMPREHENsA,QUAs,

Venia Ampl. Facult. Phil. in Regia ad AuramAcademia,

Public# censur# juhmhtum

HENR1CUsLEMsTROM

ETCAROLUs MAGN. sALLGEEN

s ATACUNDENJIs,Pie XVI. Maji Anni MDGCLXI.

L. H. Q, A, M, s,

ABOAE,Impress. Johan Christopher Frenckell.

- -i 5stajrs£ed; Maior jamt DssDDare as £ongl 9J?aj;ss

v , i Ossici» ■ -

jDett IDdsborne £crrest,

pvt ANDERs WHANLILUEBRUNN.

sto ocs) genbrjysWd\*tb\e

9«t MDERs JOHiNMEURMAN.

•spssisiunPtsie (spnnslre.o ■sa<5 estersmnar De mdnga mdsgdrmrrgai*, 3, mine $iVguwstige ijcrrar, tnig bcrorsat, sd simi er jag Dem mara sdflora , at jag Dem alDrig san astjena. 3 ssiar ersies Dasmen

31<2s}dIdD(e $err stenDrics, unDer Der jag Ijast dran at sjanDleDa

£Dra &, 0oncr t noDiga mctenjsaper, nslsl mig sd flora $res asgoDsjet, at |ag Dem ei' san ttsndmna.

tstagnar mig lismdl at (a®

eieDclsl Detta Academisa 5srbctem scrsmaranDe,. syat ti(sd[k Demessentetigen beprtsa. Hptagen Dcrsore, £oggunstige £errar; ©csldensalDiga raDer, Dem jag tjar dran £D

ter upeffra, sdsoni roimen til

Dea Djupa mbrbnaD , jag sor (?Der bdrr anpHanDe sldnDigtDeu mitDa storspnen om £Dert sd timracliga som emiga tudl, Ddjag ecs til min DoD framlefroer

sBdl&orne ocp sBdldtle £erramc$sstin* £oggtmflige ©pmiares

sbmjusasle tsenare rCARI, MAGNUs sALLGEEN»

Plurimum Reverendo atque Praeluri(sinio,

D,o M*. PETROsWEBILIO,

Ecdesiarum, quae Christo in F6gl6 colliguntur,Pastori lau^atfflimo, informatori ut antea optimoita jam Fautori omni honoris cultu prosequendo.

Viro Plurimum reverendo atque Praelurisimo,

ct» IMMANUEHFOENANDER,

Pastori Ecdesiarum Janackalensium meritisiimo, Fau-tori ut propensissimo ita quavis reverentia colendo.

/N te[seram grata mentis oh plurima mihi prostitabenesicia, levisimus has pagellas do, dedico & ojse-

so. Meum esi, er itque semper, summum Rerum arhi•trum calidijjimis interpellare susiiriis pro veslra ve-sirorumque perenni felicitate

Plurimum Reverenti, atque Praeclari®morumI>0MINUM VEsTRORUM

Cultor humillimus i

CAROLUs MAGNUs sALLGEER

NOlo Te, Lestor humanissime, ignorare,occurrere nunnulla in hac diisertatio-

ne, qua: obelo notanda videantur mequcea de re ClarisTimum Austorem monuissc,Qvum vero nec capita Religionis nostrae san-(Tiilimae nec Libros Ecclesiae symbolicosaut alia, quibus invigilari Decani est, islatangant & ex parte etjam monitis nostrislocum relinquat Audior, praesertim in iis,quae adExegesin loci illius Jobaei pertinent,in reliquis autem, quae etjam nunc nobisminus placent, suis viribus consinis cogita-torum Tuorum desensioncm in se non iusci-piat modo, sed iis desendendis quoque pa-rem omnino se existimet, in evulgationemopella tandem consensimus.

IsAAC ROssPRODJECANUs,

CONsPECTUs OPELLA.

APhor. I:us Principia quaedam sistit, quorum nsusest conrra systema Leibnitianum aliorumque de

caussis actionum nostrarum, diversas sententias.Aphor. II. Principia exponimus theoriae Congla-

dationis, ex quibus haud pauca phaenomena glaci-ei, quae apud Physicos occurrunt, deduci possunt.Ut hoc rneiius patescat, theoriam ordinum pag. 9.(_****) ita explicamus ut sperari possit, sore utveritates ibi expositae lumen in Physicis non conte-mnendum accendant.

Aphor* |H. Detegimus quanta sit disserentia in-ter demonstrationem existentiae Divinae Wolsianam acontingentia & nostram ab excellentia mundi peti*tam, atque offendimus determinationes mundi, (wi•»T»s ov&) existentiam summi determinantis invol-vere!

Aphor. IV. Refugia illis occluduntur, qui spati-um vacuum impugnant & ordo offenditur, quo in-numerabiles Fixae in expanso dispositae sunt; undededucimus, nisi spatia supponantur vacua dissemina-ta, nos in absurda quaevis necesisario praecipites agiquomodocunque res sumatur.

Aphor. V. Nonnulla continet circa rationem in*stituti monenda & Colophonem imponit opellae*

/. N. y

APHORIsMUs I.

EUs in creatione sortistimum, desiderium indidit anima, quo

1 corporeae constitutioni nostracj potius unita sit, quam harmoniae

| aliter ordinatae cuilibet. Quam-| dm illa conservatur constitutio,tamdiu manet desiderium vel soe-

dus illud, quo anima corpori est conjuncta. Quoornatior est harmonia corporis, vel quo strictiusconvenit desideno illi indito, eo majorem in eadelectationem habet anima. Dolores oriuntur abirregularitatibus in constitutione nostra. Taediumprovenit a cogitationibus turbatis. Metus, hor-ror, mors, sunt repnesentationes mali, vel immi-nentis vel proesentis, quod constitutionem nostrammutare ponitur. somnus est repraesentatio partia-lis cunctationis nostrae ; quoties enim organa ab

2

3

3 -

ctitur, aequales elTe unciae ('a). Colorcoeli sereni, vel coeruleus purissimus, provenit avaporibus aqueis, in altum elevatis, quorum dia-

| \

metri tenent circiter Yoooooo'unciae 0O> ante"

quam in figuras niveas coagmentati suerint. Un-de particulae albae niveae constant coeruleis quat-vor vel quinque coagmentatis. spirae niveae re-ctae oriuntur a particulis mutuo sibi impositis ni-veis 5 sed, ut conspiciatur, cur & quomodo o-riantur, paucis ad originem spirarum glacialiumex lateribus vasium vitreorum, oblique intror-sum, in aquam protensorum, attendamus. Celeb.MUssCHENBROEK observavit saepius, telas istaseffluviorum, quae in lagenas aquam continentes,vitreas, oblique deorsum, descencierant, spiris gla-cialibus, ex lateribus vasis undique introrsum pro-cedentibus, originem dedisse (b). sed ex illa descri-ptione apparet, telas istas, suisTe particulas ex at-mosphaera projectas, quae, postquam, per interstitiavitrea pervenientes, curvas in aqua descripserantmotu retardato suo, prope parabolicas, cosigaruntvel quasi contraxerunt plures in unum particulas.sed si phaenomena conglaciationis rite consideren-tur, apparebit, particulas glaciales esso compositasex quatvor globosis & aequalibus aqueis, simillimeordinatis, & ita dispositas ad seinvicem, ut silaglacialia sint prismatica triangularia, sive spiras.

4

ut in Tent. Acad. dei Cimento (r) legitur, super-ne subtiliores & acutiores 'wslar cuhrort/m , inserneplaniores. Particulae quaelibet glaciales effluvia suadeterminant per centra particularum aquearum ,

versus quas directiones effluvia sortifflme attrahun-tur. Hinc spirae transeunt in rectis lineis & a-lias sibi particulas glaciales ad latera continue ad-jungunt; inde plana glacialia oriuntur. Esfluviaquae ex acie prismatis directe procedunt, aquamin spiras similes alias coagulant, quae sua iterumeffluvia conglaciantia e dorsis emittunt. Ex his i-taque spiris plumatis effluviorum consistunt plumaeIllae glaciales a MUssCENBROCKIO descriptse (d),cx quibus solida tandem glacialia contexta sue-runt; unde etiam explicatur, cur supersicies glacieiaspera variis incisa sulcis videatur herbas saepissimereserentibus & cur in orbibus vitreis senestrarumvariae & mirabiles oriri soleant figurae. Ergo spi-rae niveales a similibus determinantur effluviis, indirectum procedant, dividuntur, & plumulas re-praesentant.

sed ut plenius conspiciatur, assumptam aequali-tatem & similitudinem particularum glacialium, noninfirmo fundari principio, verbo illud notandumest, quod si duae leorsim particulae glaciales inseri-ptae supponantur parallelipipedo cuidam. solidita-tem duarum illarum particularum glacialium, quaeeo modo ordinatae concipiuntur, ut figuram illamparallelipipedalem constituant, esse ad volumencuborum octo» omnibus particulis aqueis paralleli-

5pipedo incluOs, circumscriptorum ut 19-+222 -+ ip s/a

,- . „ ,

-— ad 32:1:1000:914. Unde ma-

nisestum est glaciem, quando particulae quaelibetejus binae junctim ita dssposkce sunt, ut volumenmattae universae glacialis comprehendatur per sum-mam soliditatis parallelipipedorum circumscripto-rum omnium, ette ad aquam stuidam, (cujus par-ticulas maximas concipio globosas sc aquales at-que ita ordinatas, ut lingulas in punctis sex, quo-rum bina quaelibet sunt sibi invicem diaraetraliteropposita, sex alia; contingant), ut 1000 ad 914,& consequenter gravitatem specificara earum inratione inversa voluminum vel ut 914 ad 1000,sed sere eandem statuit C. KRAFTIUs (<?) ratio-nem ette inter gravitates specificas glaciei & aquaepurissimae, ut ex tabella ejus hydrostatica apparet}a qua etiam ratione experimenta D:ni de LANIsparum admodum abludunt. Vides ita: phaeno-mena glacialia in mirum quantum stabiliendaetheoriae adductae convenire. Quid? quod si par-ticulae glaciales ita extendantur, ut altitudines ea-rum siant rz diam, parmae aquese, erit ratio volu-minis crudae glacialis ad volumen aquae ejusdemantequam in crustam illam conglaciatur ut 9 ad 8quod accurate congruit experimentis plurimis MUs-sCHENBROK11, KRAFT11 &c. Csr, etiam exp. /•

bae de re in Tent* Flor.Ast lingularis spirarum nivearum regularitas

majorem attentionem meretur. Rem tamen ar-

6

duara melius intelligere possumus, si considereturdictum illud Jehovae, |ob. XXXVIII: 22. risonnsvn 1*0 JVnstNl jlnp sVnstN Quae sen-sum habent sequentem: An pervenisti Tu in consti-tittionem interiorem , in qua nives , & constitutionem ,

in qua grandines, vidijiu H. e. An constitutio inti-ma & vires particularum aeris ita Tibi notaesunt, ut possis dicere cur nives hanc vel illam si-guram regularem prae aliis omnibus habere de-beant? Potes ne determinare quomodo vires at-tractrices aeris, gravitas vaporum, &c. structu-ram nivium & grandinis determinent?

Ne exissirnes, explicationem nostram absquejusta consideratione antecedentium & consequen-tium datam esse, attendere volumus ad sensum lo-ci, qui a versu 16. ad 27. sequens erit. FinisDEI T. O. M. hoc in loco, esse videtur, Jobumde insufficientia humana, iis perspiciendis convin-cere, quae seriem causarum universam ingredi pos-sintj consequenter offendere, humanum intelle-ctum tam excellentem & amplum nunquam fieri,quamvis omnem attentionem adhiberemus, ut adfundam sapientiae perveniamus, adeoque DEUMinjustitiae possimus arguere vel imperfectionis cu-jusdam reum sacere. sed ut textui inhareamus,sensus loci sequens videtur esse v. 16. An serve-siisti tunc ad forma* suhstantiales (*), ita ut etiam inperjcrutatione prosunditatis molestiam habueris (**)v. /7. An revelata sunt tibi porta mortis &an

7

portas prosund* mortis vidisti (***). V. j$. An in-telligis ea ita ut aptam explicationem projectionis necte-re pojjis: Ostende slexnosum illum motum, st virium di-reaionem compositam intime rite% determinasti (****).V. ip- Tunc omnino noveris intimos regrejsus barmo-vice maximae, perseClisjwue & rigi-dam explicationem omnium (pecidtim quae illam ingre-d antur, tunc quidem noveris sublimitatem /apientic*V. 10. An non pr<e/upponis apud te sapientiam insicvitam vel quod univerjam harmoniam mundi plen.noveris• V. zi. Jntelligis igitur, cur tunc praecije nam

jci debebas , quando natus es, & numerum dierum tuornm providebis. V. 22. Desnivisti tunc etiam con(iitutiones rationales qua universo ordine summaharmonia slexibili projiciuntur , & rationalis consini•tionis in eruptionibus ostenjionem tetigisti (*****) V.23. qua quiescere seci, usque ad tempus angvstiae,quando rationalk potentia illa, super omnia ve•

hementisjme seje dilatans, in praelium sortisimum il-lud ex inproviso incidenter sese extendit. V. 24.Tunc sili dic praelii') recessus aperientur scientiartim ,

&di(perget eurum supra Terram. V. zr, Quis aperitpraecipitem inundationem , postquam susinierint se, &viam in fulgetro sanorum. T. 26. In pluendum superTerram ubi non vir, in deserto ubi non homo suerat*

V. zy. In adjurandum desolationem tumultuo jam illam& in germinare faciendum susscienter herbas (******},sed in admirationem concido, quando contextumoraculi penitius considere! En styium purissimum,nexum majestaticum, scientiam admirandam, &

8brevitatem plane inpervestibilem! En nitidam de-senpuonem magni illius judicii!

(«0 F/eivt, Opt, s, 17 s. (£) Terti*m, Fio*, p,155. Comm. Mujscb. (e) Tent. Flor, p. i6g. (J) Vid,Musjcb, Injiit

,hhyi. Edit, 1748. 7>*/t itor. (<-) Praeli,

shys. P, 11. p, 101.(*) Verba CZT-' Communiter vertuntur per

fluent* quoniam autem ab illa interpretatione nullu*( nsus oritur, attendere necessum habuimus ad significatio-nem litterarum, quam non contemnendam potamus, imprimiscum sapienti» Divin* conveniat, omnia ad stylom & lin-gvam Hatbream pertinentia accuratissime determinata tsse &

summas rationes dari cur h»c vel ilia littera eo modo scriba-tur. si autem hac methodo utamur in examinandis litterisverborum ~ habemus loco phraseog, fluent* M*ru ,

phrasin, formae substantiales corporum, live substanti* sio nttsintime & adaptataeo voluminibus, qus habent vi-res extra massas solidas suas sise dilatandi. In has omVi-no formas subsiantiales ratiocinationibus Phy sicis anteaperveni & phaenomena gravitatis, lucis, electricitatis , attra-ctionis, pededentim inde deduxi; sido itaque, explicationemdatam genuinam esse.

(**). subtiliores selo dari formas subsianiaJes quaejn illis primariis relident, & iterum his, subtiliorcs, aequesie porro; Verum neseio, quousque cogitationibus nostiishoc modo, possimus procedere.

(***) Verba• JVC illius soederis dissolusio-stem significant, quod in Aphor. hmo delcriptum quodammo-do suerat & in libro sibrip exprestius commemoratur; *iy

•owm cmn nb'3 ippY» rjDDn bon prtv* n> yvnvprr">N babsn jncen-by sunu

9

desiderit diu non erit amplius ,(is abeat vel Mstruatur exuit**

sio pum , frangetur quod , arslando , tenet puram cb»JeUatitnem illam ad rcprasentutionet sui faciendas (conser si»gnificasionera litterarum) 0* exsoluta erit complicata imago ho-x*<80, s—Uo!>sI 'W denotat totalem destrussionem,

(****) Pici non posest quanta nobis ante tres circitermenses cura suerat, investigand* legi cuidam, juxta quamvires formarum subssansialium dirigantur, inprimis quandoin diversas simul directiones projiciuntur, verum id irritaeseci opera. Ut tamen ex his aliquo modo intelligatur, quo»modo mutationes diversae inter corpora oriantur ex viribuscompositis formarum illarum, indubia tamdiu ponantur theo-remata illa notistitra compositionis & resolutionis virium».Habeantur itaque sphaera sex squales A, B, C, D, E, F,vires easdem in immediato co-mact* in se invicem exseren-tes , qu* ita ponantur, ut line* conjungentes centra quatvorcontiguarum, rhombum definiant, ex duobus AA:s *quila-teris compositatr. Per H, centrum rhombi ducatur IG,perpendicularis, & ad hanc lineam indefinitam, applicenturcentra sphaerarum E, F, qu* globos utrosque C, D, tan-gentes se invicem in puncto H, contingunt. His politisrepetitur ratio virium sphaeras A, D, junctas, divellentium& relidenti* ut aad I, Apparet itaque sphaeras a centroremotiores propius ad H accedere. sed eodem modo o-stenditur, quod postquam ordo sphaeratum mutatus jamfuerit, vires remotiorum adhuc superare eas in directioneBD reagentes, usquedum omnes sex sph*r* eandem di-stantiam a puncto H, accipiant. Ergo sph*r* memorat*primo seruntur accelerato motu, deinde autem retardato,eousque ac ordine contrario, siant consigo*, quo factorursus idque continue ordo sphfrarum mutatur, nili novavis in aequilibrium eas pofuerit, redigendo figuram in or-dinem sphaer* inscriptibilem. si tales figura sphasis in-

10

seriptibiles sex habeantur aequales, videtur omnino eas'eo-dem modo sese disponere, mutari, recti tui, atque si totidemex his figuris aequalibus, eodem ordine componantur, a-beunt in sphaeris inscriptibiles tertiae compositionis, quae eo-dem modo alternis vicibus accedunt & recedunt. Quiditaque existimandum de variis motibus corporum irregula-rium? Certe omnes eos nedum consuse polium concipere.

(*****) Nihil impedit quo minus eum tribuamus lo-co cie. sensum, ut utramque explicationem comprehendar*Quid? quod sumta metaphora a constitutione nivium &

vehementia qua grandines ex aere decidunt, summasindigltari possinc sisages DEI singulari ordinatione ve-nientes*

(****+*) Inoplnas* illae eruptiones ordinaslssimae eas-dem sunt , quae per Cherubim ab Hezekiele ad fluviumChebar visis depinguntur, & judicium Divinum convenien-ti ssimo ordine in impios omnes veniens, important, sensusdiic ffrictissime juxta verba accipi debet.

APHOR. 111.

ARgamentutn WOLFII ab ordine ad ordinantemmulto sotius elt quam existimant Volsiam ira-

mo multo validius argumento a contingentia du-cto, cui WOLFlUs omne robur tribuebat. Prin-cipium rationis Essicientis tam stricte omnino nondemonstratum est ut adhiberi possic in demonstra-tione existentiae Divinae. Quid? quod illi qui in-dubium essc existimant, entia contingentia ab ae-terno existere non possie, in hoc jam supponuntDEum existere. Insuper, a contingentia ordinisad contingentium materiae mundi, melius conclu-v i

11

dere non possum, quam offendere postumus, con-tinuum progressum caussarum in infinitum nonprocedere. Neque contingendam materiae abAtheis vel sPINOZA agnosci existimamus, priusquam illis offendatur, quid sit corpus? & quo-modo oriri possic materia? an existentia solidi e-xissentiam summi Numinis supponat vel quasi in-serat? Unde manisessum ess argumenta, quae acontingentia mundi ducuntur, probandae existen-tiae Divinae non idonea esse. Ast evidentissimaexstant & produci possunt documenta excellendaeDivinae, quae utique darissime mun-dum hunc nostrum esse harmoniam sapientissi-mam, maximam, a DEO Ter Optimo Maximoconditam, adaeque essentiam corporum in volun-tate Divina consistere, qua spatia determinatae ex-tensionis mutari & seinvicem penetrare non pos-sunt. Is itaque qui non negat principium rationissufficientis, absque demonffratione ulteriori debetconcedere, conssitutionem mundi convenientissi-mam supponere existentiae! DEI.

APHOR. IV.

sI rite consideramus spatia solida, tantum adminimum modificationibus variis ea distingvi

non posse, deprehendimus, ut in corporibus diver-tas constitutionis, inde provenientes disserentiae,observari possint. Palam itaque ess, spatium darivacuum.

12

Argumenta Metaphysica quae contra illud spar-tium adducta sunt; solutiones faciles admittunt.Quum autem aliquod Dan. BERNOULL11 a perse-ctionibus Divinis suratum, Celeber. MUssCHEN-BROCK1UM in errorem de natura vacui conjecissevideatur, jucundum erit illud attentius perpendere.Argumentatur: quo plus materiae in mundo repe-siatur, eo ampliorem habet occasionem DEUs suarasapientiam, gloriam & bonitatem offendendi. sedDEUs vult gloriae suae manisestationem. Ergo.Responderaus: Exinde quidem sequitur tantummateriae in mundo esso quantum in harmonia o-ptima, maxima, omnium possibilium, existere pos-sit, non vero, quod amplius reperiatur. Nonpolium concipere, harmoniam infinitam, mihiitaque videtur: sapientiae Divinae convenientiusesso, ut plura dentur syssemata planetaria vel har-moniae simplicissimae, maximae, optimae, quae sesemutuo sensibiliter non turbant.

Qui considerat observationes de diametrisapparentibus corporum invenit fixarum lucidio-res non minores esso quam 4" i demus tameneas esse 5" vel 6", ut observationes testantur, quo-ties suligine vitra ocularia non insiciantur. solisdiameter apparens statuenda est quali 32' 6" («).Ergo diameter apparens solis, ad diametr. appa-rentem sirii est ut 1926 ad 5 vel 6. sed actio-nes stellarum sunt ut diametri apparentes (£),Hinc actio solis in Terram est ad actionem inEam sirii ut 1926 ad 5 vel 6 j quae vis est se-

13

re insensibilis. Unde sequitur, actionem sitii insolem esse ad actionem solis in Terram ut1147000 vel 1376400 ad 1926, sive circiter ut595 vel 615 ad 1. Vides itaque, soles, aut re-volvi circa se invicem, velocitatibus majoribus,quam circa solem nostrum volvuntur Planetas,aut continue versus centrum commune vi-rium trahi & vi absoluta procedere, (quo po-sito intra annos pereunt quosdam), aut deni-que, soles ia aequales ad easdem a sole nostrodistantias positas esse, & circa quamlibet earumad easdem iterum distantias, alios totidem, atquelic deinceps, in infinitum, ita ut omnes fixae ae-qualiter agant in seinvicem, & si hoc non sitpossibile, massas & distantias solium ita propor-tionatas esse, ut nulla posiit observari disseren-tia. Durum est statuere fixas circumvolvi, in-de enim sequitur, tempora periodica corporumtotalium theoriae non convenire, a NEWTO-N O propositae & probatae, de mundi systema-te. Perexigua variatio succestu temporis prae-gnandes turbas in systemate solari nostro sa-ceret} sed si & hoc contemni posset, parva ta-men disserentia observationum vulgarium citomagna sieret} imo motus irregulares & diver-sissimi illi, nec diu in tantum conservarentur,quantum observationes immediatae positionisfixarum requirunt. Quod corpora totaliacollabantur, sapientiae repugnat Divinae} namex hac sententia sequitur, systema nostrum

14

motu maxime irregulari cum systematibus fixa-rum, jam dudum unitum & collapsum aut adminimum tantis perturbationibus subjectum essiout nullae amplius plantae & animalia supraTerram possint existere. si itaque 12 sphaeraeaequales, ad easdem, omnes, distantias, ab a-Jiqua in centro icosahedrae posita, ita ponipossint, ut quaelibet earum circa se iterum a-lias habeat ia aequales, & sic porro in insi-nitum , tunc duodecim soles, circa quas incorrespondentibus distantiis Planetae & Cometaesimiles, homogeneae atque aequales volvuntur,habent quaelibet iterum circa se duodecim sy-stemata aequalia, similia, ad easdem distantias;& sic deinceps. si autem hoc fieri non possit,habebunt Fixae circa se Cometas plures velpauciores, pro ratione densitatum & magnitudi-num suarum atque pro extensione spatii illiusquod inter se tunc circa plures fixasPlanetae volventur erraticae in orbitis (motu cel-lerrimo) admodum spissis, irregularibus, sere pa-rabolicis, quae aliquando nobis in Terra habitan-tibus majores fieri videantur, deinde autem grada-tim evanesccre. sed si rite consideretur, quodpro centris accipiendo angulos hexagoni regula-ris, alia sex hexagona regularia, quorum cujusii-bet angulus unus transeat per centrum prius me-morati hexagoni regularis, possint describi, appa-ret utique sphaeras sex aequales circa quamlibetordinari possie & circa harum quamlibet, iterum

15sex & sio deinceps in eodem plano, unde quam-vis nihil apodictice concludere statim possum, obbrevitatem temporis, quod jam quasi e manibusmeis labitur, illud tamen sequi videtur, quod simassam sphaerarum aequalium habeamus, earumquamlibet intra contextum, a 12 aequalibus tangi.sed hoc sufficeret pro demonstranda aequalitate 8csimilitudine systematum. His autem positis, con-slat, i;mo stellas erraticas circa plures horum so-lium volvi posie. a;do systema solare nostrumseriebus mundorum circumdari, quarum serierumdiametri progressione numerica crescunt, & mul-titudinem fixarum in serie qualibet earum, eademratione augeri. 3:tio Inde, quoniam Rheita (b)testator 2000 Fixas in stella Orionis reperiri, dan-tur certe in icosahedra illa, cujus diam. r=z4ooodissamiae sirii a nobis x 6750 vel 4000 xs0500) fixae 2413001. sed audio quasi te jamdicere, HUCEN1UM lentibus juxta oculum suligi-ne leviter insectis, stellas punctorum instar, omnisensibili latitudine privatas, telescopiis conspexisse.Respondemus tamen totam Fixarum latitudinemVisam ei non suisTe; inprimis ea pars lucis debi-lioris hujus, quae tam ob varias in consinio cor-poris solaris attractiones, quam ob inaequalem re-frangibilitatem suam maxime dilatata ess, a suligineextinctam suisTe vel sortius refringi. Posito tamenquod magnitudo apparens Fixae ex lucidioribuscujusdam, ut nonnulli exissimant, sit 7.'"" e-rit sane vis ejus, e. g. sirii in Terram, ad vim solis

16

in Terram ut 456 ad 77760*5200, & actio sisi!in solem ad vim solis in Terram =1000004;777(3o*5* = i:77t» Quae actio insensibilis non es-set. Unde manisestum est, Mundos dari infinitos.

si omnia spatia medio quodam aetereo imple-ta concipiantur, utique vel summa eadem viriumJuxta sententiam LEIBN1Z1I conservatur vel mini-ma actione infinitam vim inertiae superare debe-mus. Prius contrariatur Aphor, /, ubi offendimusharmoniam praestabilitam, extra quam certe illasententia consistere non potest, salsam esse. Poste-rius implicat, quomodocunque accipiatur & prin-cipiis Physicis evidentissimis contrariatur. si spatiaconcipiantur inter systemata planetaria certe luxvel a fixis illis ad nos non projicitur, vel a corpu-sculis emissis & celerrime motis constat. Hoc sie-ri non potest, nullus enim motus rectilineus ubiatmosphaerae totae vel spatia systematum sunt inpe-netrabilia. Illud observationibus quotidianis con-trariatur, & consequenter aut immediate salsumest vel praesidium illae sententiae, quaerendum insysteraate harmoniae praessabilitae, quod salsumesTe ex antecedentibus constat. si harmonia tota-lis una ponatur infinitae extensionis, in absurdatamen eadem labimur. Ergo spatium vacuum da-tur. Vides itaque argumentum Qleh, BERNOUL-L1I, si ad sinem ducatur, sententiam ejus firmiterImpugnare; quod non mirum est, quum amicitantum LE1BNIZLI sententiam desendere eo, ei inanimo suerat.

17

APHOR. V,

QUod Tibi,, B» L. sissitur meTetema, ante pTuresJam menses festinanter exaratura & prelo man-

datum suit, quamvis rationes nobis suppetebant tuncgravictimae, cur illud censurae tuas subjicere nollemus;spe aequum se Judicem eo potius inventuros: quofaciliores nos habebis ad sententiam toties mutan-dam quoties de contraria sententia convinci nobisobtingar. Non enim annotatiunculas has desendere,sed veritatem e salciis nativis explicare, nobis impri-mis proposuimus, Fatemur insuper plures dissiculta-tes inopinatas, nobis versionem nostram dictorumDivinorum quae in APHOR. II» prosata sunt, conct-

derantibus obvenire, quae officiunt, qvo minus eiadsensum nostrum, amplius queamus ad spergere,

Addenda & Corrigenda»

Pag, 2, leaesT- incicsrsler« leg, prolapsas esset; pagt 3. /i2, vel de} ; ibiet. /* 12, ubi Ceieb* nova oriatur linea, l. 17,exsiat, (r). sed ex , /<£. Ex;, ihid, lin. Ult, prismarica legoprismata; pag. 4* tin, 3. add, extra quod; ihr sua, leg.vx attractionis suae; it. /. 4. particularum, des; Hn. g undeadd. tandem; 7, Ir. Ex bis; itaque Nov, lin, Ex hi», ct 19determinantur, concrescunt; pag. s, //», j2. exstat 19-bsVZ &C, Isg. Ut Fa.<H?22.~s.ta V2—prv J a<l 32*-

• . :

velaro: 9 quam proxime; juxta quod & sequetrtia corri-genda surtt; loco experimentorum KRAFTll & De LANIs longaglura enumerare gojjem experimenta aecum!insima > quitu* BOYLEy

18

KR ATTIUs, CRATEs'ANDE , MUssCENBROCK aliique viri ingeknio (si (cientia illustres , n:oio datant proportionem inter gravia•

tes (pedsuat Aqua ac glaciei confirmant ; Pag, 6, iin. a, qo<E,leg- quod; Iin, 4. habent leg. habet; lin. 7. H leg, h; pagi7. V. 19. Tunc omnino, leg. An; illam, leg,ptou nostrum; iin, g- Tunc quidem, leg. An; Un. 11' plen.leg, plene; iin. 18. quando leg. tunc vero; V. a5. In, leg,in‘; Un. 2s. 25. exstat. v. 27. In; leg, in; pag, g. Un, 3,impervestibilem, leg. impervestigabilem: pag. g. ,3»« (*), Un,11. o. dei} lin. penuit, pededentim leg. pedetentim; ann,(**). Un, 3, quousque add. fundamento naturali innixi;(***), Un, ultim. destructionero, add, cogitati unum de«mortui.

AFHOR. 111. 1. i. VOLF1I, dei. ibid. /. a. sotias, leg,sortius; pag, ii. iin, uls, contingendum, leg, contingendam.pag, ii. lin, i. possumus dti\ ibid. Iin, 5« materia? si»ve; pag. iz. Iin, harmoniam infinitam, leg. nexum insi-nitum; ibid, iin, uls, quaevis add. adhuc; pag. 13, iin, iq.„agant, leg, agunt; ibid. immo leg, unde* pag. 13. Iin, 24.fieri videantur, leg,videri debent; ibid. iin, 17. exstat57;o. leg,

dissamiae inter solem & Tellurem; Pag, iin, 8.Calculp invenimus sphaeras aequales descripto ordine poni ,

posse ad se invicem. Pag, is. 1. 10. posse dei-, iin. 22. ta-men, del\ iin. 23. imprimis ea pars leg, eam partem; cujus-dara leg. cujuscunque; pag, 15. (in. 3, insensibilis non es-se£, leg, observabilis edet; Iin. 4, infinitus, leg, infinite mul-tos; ibid. Iin, s. si omnia spatia <stc* leg. si omnia haec spa-ti? ibid. Hn. 2J. si harmonia totalis una, leg. Quamvis con.nexio; Iin. 28. exstat ducatur, leg, ducta suit;//», penult,so, ei in anirao suerat, leg, voluerat.